Skip to main content

Full text of "Die althochdeutschen glossen, gesammelt und bearbeitet"

See other formats


and 
The  Canada  Council 


-  .vu^e  of  Median  ^  -<^ 

y 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/diealthochdeuts04stei 


DIE  ALTHOCHDEUTSCHEN  GLOSSEN 


DIE 


ALTHOCHDEUTSCHEN  GLOSSEN 


GESAMMELT  UND  BEARBEITET 


VON 


ELIAS  STEINMEYER  und  EDUARD  SIEVERS 


VIERTER  BAND 

ALPHABETISCH  GEORDNETE  GLOSSABE.    ADESPOTA. 
NACHTRÄGE  ZU  BAND  I— III.     HANDSCHRIPTENVERZEICHNIS 


MIT  UNTERSTÜTZUNG  DES  K.  PREUSSISCHEN  CULTUSMINISTERIUMS  UND  DER 
K.  PREUSSISCHEN  AKADEMIE  DER  WISSENSCHAFTEN 


BERLIN 
WEIDMANNSCHE  BUCHHANDLUNG 

1898 


DrucV  der  kgl.  bay«r.  Hof-  u.  Üniversltäta-Buchdruckerei  von  Fr.  Junge  (Firma:  Junge  &  Sohn),  Erlangen. 


VORWORT, 


Den  vierten  und  letzten  band  der  Ähd.  gll.  eröffnet  die  reihe  der  alphabetisch 
geordneten  glossare.  sie  zerfallen  in  zwei  griippen.  der  ersten  gehören  loörter- 
bücher  an,  welche,  t7'otzdem  die  lateinischeji  vorlagen  in  ihren  Verzweigungen  und 
Varianten  uns  bisher  nur  ganz  mangelhaft  bekannt  sind,  sicher  classificiert  werden 
konnten,  ihren  ivichtigsten  und  ausgibigsten  bestandteil  bilden  die  so  genannten 
Salomonischen  gll.,  ivelche  Sievers  auf  grund  der  von  mir  oder  für  mich  von  an- 
dern {Ädmont  3.  London  Add.  18379)  gefertigten  abschriften  und  der  incunabel 
bearbeitet  hat.  er  gedachte  das  ergebnis  seiner  Untersuchungen  über  ihre  composi- 
tion  und  über  ihr  Verhältnis  zu  bestimmten^  in  den  frühern  bänden  abgedruckten 
einzelglossaren,  das  jetzJ  durch  die  verweise  der  anmerkungen  unvollkommen  an- 
gedeutet ist,  in  einem  eignen  anhang  mitzuteilen,  ebenso  lag  es  in  meiner  absieht, 
diejenige  sippe  der  bibelgll.,  welche  nach  einem  ihrer  hauptvertreter  kurz  die  Mon- 
seer  genannt  werden  kann  und  des  öftern  in  sprachlichem  betracht  unrichtig  beur- 
teilt wird,  im  Zusammenhang  zu  behandeln,  aber  wesentlich  im  hinblick  auf  die 
bereits  ungebürlich  angeschwollene  bogenzahl  des  buchs  haben  wir  beide  von  diesen 
zugaben  abstand  genommen,  behalten  uns  indessen  vor,  sie  später  an  passendem 
ort  tiachzuliefern.  die  zweite  gruppe  befasst  in  ihrer  vordem  hälfte  glossare, 
welche  festen  formen  gar  nicht  oder  blofs  vermutungsweise  sich  einordnen  liefsen, 
in  der  schlusspartie  solche,  deren  alphabetisierung  secundärer  natur  und  deren  con- 
ception  nicht  einheitlich  war. 

Besondere  sorge  wurde,  wie  schon  die  menge  der  begleitenden  noten  dartun 
dürfte,  dem  nächst  folgenden  abschnitt,  den  Adespotis,  zugewandt,  mein  eifrigstes 
bestreben  gieng  dahin,  ihren  umfang  nach  möglichkeit  einzudämmen,  in  der  tat 
gelang  es,  manches  stück,  das  früher  hier  schien  Unterkunft  finden  zu  müssen, 
nunmehr  den  Nachträgen  einzuverleiben,  anderes  konnte  mindestens  als  mischung 
oder  als  beeinflusst  durch  alphabetische  glossare  nachgewiesen  werden:  wichtig 
dünkt  mich  der  dabei  s.  244/"  herausgesprungene  beitrag  zur  nachgeschichte  der 
Hrabanischen  gll.  ich  bezweifle  nicht,  dass  fofigesetztes  studium  tiefer  eindringen 
wird;  zu  seiner  erleichterung  wurden  in  den  anmerkungen  sämmtliche  lateinischen 
Stichworte  verzeichnet. 

Was  seit  1879  an  neuem  material  von  mir  oder  von  andern  aufgefunden 


VI 


Vorwort 


wordm  ist,  vereinigen  mit  wenigen  früher  üherseMnen  kleinigkeiten  die  Nmhträge, 
deren  anordnung  sich  streng  nach  den  in  den  ersten  drei  bänden  befolgten  normen 
richtet  und  wekJie  jeder,  dem  es  um  einen  überblick  über  den  Vorrat  an  ahd.  gll. 
zu  tun  ist,  neben  und  7nit  jenen  bänden  wird  benutzen  müssen,  in  der  natur 
der  Sache  liegt,  dass  die  neuen  gll.  vielfach  nur  doubletten  bekannter  typen  dar- 
stellen, aber  selbst  innerhalb  der  so  reich  entwic/celten  bibelgll.  begegnen  zwei  bis- 
lang unverlretene  familien:  das  glossar  des  Albert  von  Siegburg  in  den  vier  hss. 
XU  Leiden  19 iE,  Leipzig  106.  107  und  Oxford  Laud.  lat.  14  sowie  der  mit 
deutschen  Übersetzungen  allerdings  recht  spärlich  versehene  bibelcommentar  des  Er- 
langer codex  242,  des  Heiligenkreuzer  57  und  der  Münchner  2571.  4112.  7997. 
beider  Überlieferung  geht  ausschliefslich  auf  cistercienserstifter  zurück,  die  grofse 
Goslarer  hs.  hinwiderum  ist  in  ihren  wortformen  aus  dem  gleichen  grund  wie  die 
bd.  1  s.  XI  besprochenen  Clm.  14745  und  17403  von  interesse.  dass  mit  hilfe 
gedruckter  angaben  diese  Nachträge  namhaft  vermehrt  werden  können,  muss  ich 
in  zweifei  ziehen:  ich  habe  monate  lang  lectüre  der  hsskataloge  Deutschlands,  Eng- 
lands, Fra7ikreichs  betrieben  und  alle  lexicalischen  werke,  welche  selbständig  aus 
ungedruckten  glossaren  schöpfen,  sorgsam  excerpiert.  trotzdem  bin  ich  überzeugt, 
dass  lüir  nur  einen  bruchteil  der  jetzt  noch  existierenden  deutschen  gll.  kennen 
und  dass  sowol  die  französischen  bibliotheken,  vorab  die  Pariser,  als  auch  die 
Vaticana,  speciell  der  fonds  der  Reginenses,  ungehobener  schätze  die  menge  ber- 
gen, immerhin  aber  werden  weitere  funde  sich  leichter  als  bisher  controlieren 
und  eingliedern  lassen. 

Dazu  soll  auch  das  Verzeichnis  der  benutzten  665  hss.  —  denn  zu  den 
fortlaufend  gezählten  663  treten  97^  und  23 7**  hinzu,  von  denen  ich  erst  nach 
ahschluss  der  nwnerierung  erfuhr  —  das  seine  beitragen,  ich  bekenne  von  vorn 
herein,  dass  es  ungleich  ausgefallen  ist.  dieser  tage  werden  fünfundzwanzig  jähre 
vergangen  sein,  dass  meine  glossenfahrten  begannen,  es  ivar  gut,  dass  ich  da- 
mals nicht  ahnte,  wie  stark  und  andauernd  ich  von  der  übernommenen  aufgäbe 
würde  gefangen  gehalten  werden:  sonst  hätte  schwerlich  ich  ihr  mich  unterzogen, 
ich,  glaubte  vielmehr,  in  einem  lustrum  am  ziel  zu  sein,  das  hauptaugenmerk 
meiner  ersten  reise^i  richtete  sich  darauf,  die  zeit  möglichst  auszukaufen,  deshalb 
beschränkten  sich  meine  copien  auf  die  deutschen  demente  der  hss.,  ihr  übriger 
Inhalt  wurde  nur  in  umrissen  notiert,  ihre  Zusammensetzung  nicht  näher  unter- 
sucht, aber  bereits  bei  der  ausarbeitung  des  ersten  und  vollends  des  zweiten  ban- 
des  ergab  sich  die  notwendigkeit,  um  gesammelte  gll.  verschiedener  Schriftsteller 
reinlich  zu  sondern,  auch  den  nicht  deutsch  glossierte^i  partien  der  Codices  inten- 
sivere beachtung  zu  schenken,  das  erheischte  neue  besuche  von  Ei7isiedeln,  S Gal- 
len, München,  Paris,  Wien,  und  als  ich  nach  langer  Unterbrechung  {s.  bd.  3,  v  /) 
an  die  letzten  beiden  bände  herantrat  und  deren  eigentümliche  Schwierigkeiten  zu 
bewältigen  trachtete,  sah  ich  mich,  gereifter  an  einsieht  und  strenger  geworden  in 
meinen  ansprüchen,  zur  abermaligen  prüfung  der  meisten  einschlägigen  mss.  ge- 
zwungen,    die  hss.,  welche  zum  ersten  mal  oder  widerhoU  seit  ostern  1892  von 


Vorwort  vn 

mir  benutzt  sind  —  sie  machen  ein  drittel  aller  überhaupt  für  dies  werk  heran- 
gezogenen  aus  — ,  haben  eine  derartige  beschreibung  erfahren,  dass  ich  kaum  glaube, 
sie  besser  maclien  zu  können,  mein  wünsch  wäre  gewesen,  auch  allen  übrigen 
eine  neue,  meinen  jetzigen  principkn  enisprecliende  behandlung  angedeiiien  zu  las- 
sen, iver  aber  eine  vcrr Stellung  davon  Iiat,  wie  viel  zeit  mitunter  ein  einziger  co- 
dex kostet  —  die  Bamberger  hs.  L.  iii.  9  und  die  Bonner  218  beschäftigten  mich 
jede  mehrere  wocJien  — ;,  der  begreift,  dass  alsdann  noch  jähre  verstf'ichen  sein 
würden,  ehe  der  band  hätte  publiciert  werden  können,  mich  würde  zwar  weder 
die  mehrarbeit  noch  der  aufschub  verdrossen  haben:  indessen  fragt  sich,  ob  damit 
utisern  studien  ein  erheblicJier  gewinn  erwachsen  wäre,  denn  für  germanistische 
zwecke  liegt  wenig  oder  nichts  an  den  lagenverhältnissen,  der  colmnneneinteilung 
und  sonstigen  details  der  hs.  eines  beliebigen  lateinischen  Schriftstellers,  welche  zu- 
fällig die  feder  eines  alten  lesers  mit  einigen  interlineargll.  versah,  die  sainmelhss. 
deutscher  gll.  aber,  deren  composition  unser  volles  interesse  verdient,  nahm  ich  fast 
sämmtlich  von  neuem  durch,  nur  die  darstellung  des  grofsen  Schlettstädter  codex 
und  des  Parisinus  2685  wäre  bei  nochmaliger  durchsieht  vermutlich  jetzt  ausführ- 
liciier  als  1876  ausgefallen. 

Die  von  mir  gegebenen  hssbeschreibungen  sind  —  und  darin  liegt  ihre  da- 
seinsberechtigung  neben  den  bereits  vorhandenen  —  auf  den  glossographischen  und 
germanistischen  meridian  visiert,  vor  allem  wollen  sie  die  verschiedenen  ursprüng- 
lich selbständigen  teile  der  einzelnen  Codices  genau  bestimmen:  dieser  pflicht  ent- 
ziehen sich  auch  die  bessern  unter  den  modernen  deutschen  katalogen  —  der  aus- 
ländischen ga7iz  zu  geschweigen  —  fast  durchweg,  für  die  sprachliche  beurteilung 
kommt  aber  viel  darauf  an,  ob  die  partien  eines  codex,  welche  deutsche  gll.  ent- 
halten, von  anfang  an  zusammengehörten,  oder  ob  der  zufall,  ähnlicher  inhalt, 
gleicJies  forjnat  sie  später  erst  vereinigte,  beispielshalber  haben  die  bibelgll.  und 
das  alphabetische  Wörterbuch  der  Fuldaer  hs.  Aa  2  mit  deren  Alcuingll.  nichts  ge- 
mein, die  bäum-,  kräuter-  und  tiernamen  des  Clm.  14747  stehen  in  keinem  bezug 
zu  dem  glossenbefund  der  zweiten  hälfte.  weil  der  einheitliche  character  einer  hs. 
oder  ihre  nichteinheitlichkeit  vielfach  nur  mittels  der  lagenverhältnisse  sich  eruieren 
lässt,  wurden  diese  besonders  beachtet,  so  zielen  meine  beschreibungen  neuern  da- 
tums  darauf  ab,  jeden  codex  weniger  in  seinem  sein  als  in  seinem  werden  %u 
begreifen,  ich  suchte  ferner  bei  glossensammlungen  die  zahllosen  kleinen  füllstücke, 
worte7'klärungen,  se^itenzen,  rätselfragen  usw.  tm  verzeichnen,  über  welche  die  ge- 
druckten kataloge  naturgemäfs  meist  mit  stillschweigen  hinweggehen,  welche  jedoch, 
obgleich  an  sich  ohne  wert,  darum,  wichtig  sind,  weil  sie  variiert  oder  anders  com- 
biniert  gar  häufig  sich  widerholen  und  uns  einblick  in  den  betrieb  des  Unterrichts 
und  den  Zusammenhang  der  schulen  verschaffen,  die  nrn  der  vier  bände  dieses 
Werks,  innerlmlb  welcher  die  gröfsern  oder  kleinern  glossencomplexe  zum  abdruck 
gelangten,  gab  ich  gehörigen  orts  überall  an,  sodass  mit  hilfe  der  beschreibung  je- 
der codex  sammt  seinem  glossetibestand  alsbald  reconstruiert  werden  kann:  ich  ver- 
traue,  dass  nun  die  frühern  klagen  über  das  Ordnung sprincip  der  Sammlung,   so 


VIII  Vorwort 

weit  sie  nicht  von  der  Unvernunft  dictiert  warm,  verstummen  werden,  der  leich- 
tern übcrtiichtlichkeit  wegen  wurde  der  hauptinlmli  der  hss.  und  ihrer  teile  durch 
(jesperrten  satz  hervm'tjehoben.  die  druckorte  seltenerer  piecen  unes  ich  nmh  und 
suchte  ttmlickst  auch  sonst  für  Orientierung  zu  sorgen:  hier  wird  freilich  man- 
cher manches  hinzufügen  oder  hessern  können,  denn  in  allen  satteln  hin  ich  nicht 
gerecht,  an  der  geschichte  der  Codices,  ihren  alten  Signaturen  und  vormaligen  he- 
zcichnungen,  so  fern  diese  nicht  aus  der  gegenwärtigen  mühelos  abgelesen  werden 
können  (zh.  Clm.  18140  =  Teg.  140),  bin  ich  nicht  achtlos  vorübergegangen, 
waren  mir  facsimilia  bekannt,  so  wurden  sie  notiert,  mindern  vjert  mafs  ich 
gewissen  äufserlichkeiten  hei.  heutigen  tags  j^fl^O^  ^^^  ^^^^  ^*^  h'eite  der  hss. 
in  centimetern  auszudrücken;  ich  blieb  im  allgemeinen,  wenn  es  nicht  um  frag- 
mente  sich  liandelte,  hei  der  alten  formatangabe,  welche  vor  jähren,  als  ich  mii 
der  arbeit  begann,  allein  üblich  war  und  mir  persönlich  sympathischer  ist,  da  sie 
die  gröfsenverhältnisse  sinnfälliger  bezeichnet,  während  ich  die  centiineter  immer 
erst  mittels  eines  zollstocks  mir  veranschaulichen  muss.  der  art  des  einhands  ge- 
schah nur  selten  erwähnung:  selbst  wenn  auf  ihn  von  mir  systematisch  geachtet 
worden  wäre,  so  hätte  trotzdem  ich  nur  die  fälle  modernen  Ursprungs  angezeigt. 
dagegen  erschien  es  mir  als  eine  pflicht  wissenschaftlicher  dankbarkeit,  jedes  mal 
festzustellen,  wer  die  deutschen  gll.  einer  hs.  zuerst  aufgefunden  und  wer  nach- 
mals um  sie  sich  verdient  gemacht  hat.  kleinere  bisher  ungedruckte  texte,  segen, 
bücherverzeichnisse,  recepte,  grabschriften,  Sprichwörter  uä.  kamen  mehrfach  zur 
mitteilung.  ihre  deutschen  worte  sind  dwxh  gesperrten  satz  kenntlich  gemacht, 
ebenso  verfuhr  ich  hei  den  neuen  deutschen  gll.,  welche  gelegentlich  abermaliger  ver- 
gleichung  der  hss.  oder  widerholter  durchsieht  meiner  abschriften  sich  ergeben  hat- 
ten, die  resultate  dieser  collationen  nahm  ich  darum  in  die  heschreihungen  auf, 
damit  man  dort  alles  beisammen  fände,  was  auf  den  jeweiligen  codex  bezug  hat. 
ein  arithmetisch  geordnetes  Verzeichnis  aller  verbesserten  textstellen  bringt  übrigens 
die  siebente  tabelle.  ihr  benutzer  hat  zunächst  das  citat  und  dann  die  beschrei- 
bung  der  an  der  citierten  stelle  verwerteten  hs.  nachzuschlagen,  denn  die  berich- 
tigungen  zweimal  mit  haut  und  haaren  abdrucken  zu  lassen,  tat  mir  doch  der 
räum  leid,  dass  die  nachtrage  zu  den  Wiener  hss.  der  Monseer  gll.  besonders 
zahlreich  sind,  rührt  daher,  dass  ich  beide  nicht  abschrieb,  sondern  der  Zeiterspar- 
nis halber  mit  einer  copie  von  Pezens  ausgäbe  verglich,  bei  collationen  begeht  man 
leichter  fehler  als  bei  vollständigen  abschriften,  weil  das  äuge  zwei  hilder  zu  glei- 
cher zeit  in  sich  aufnehmen  muss.  ich  pflege  jetzt,  durch  erfahrungen  gewitzigt, 
nur  noch  zeilengetreu  zu  copieren,  und  zwar  unter  heibehaltung  sä^nmtlicher  ab- 
breviaturen.  diese  sind  denn  auch  in  den  lateinischen  stücken  der  heschreihungen, 
sobald  mir  etwas  darauf  anzukommen  schien  oder  die  widergabe  typographisch 
nwht  allzu  schwierig  war,  reproduciert.  im  übrigen  sei  noch  auf  die  Vorbemer- 
kungen zu  dem.  Verzeichnis  s.  371 /f  hingewiesen,  ein  anhang  endlich  stellt  die 
mir  bekannt  gewordenen  kümmerlichen  und  ungleichwertigen  nachriehten  über  ver- 
schollene glossenhss.  zusammen. 


Vorwort  ix 

Menschenwerk  ist  Stückwerk,  ich  iveifs  sehr  ivol,  dass  ich  dbschliefsendcres 
Mite  leisten  sollen,  ich  weifs  auch,  dass  andere  %iir  lösung  der  aufgäbe  ganz 
abweichende  bahnen,  deren  berechtigung  ich.  nicht  bestreiten  will,  eingeschlagen  ha- 
ben würden,  ich  ireifs  endlich,  dass  die  Wissenschaft  in  ewigem  fluss  begrif- 
fen i^t,  ihre  ziele  »ich  immer  erhöhen,  ihre  methoden  von  tag  9cu  tag  sich  ver- 
feinei'n  und  dass,  ivas  heute  dem  stand  der  forschung  genügt,  schon  bald  unter 
neuen  gesichtspuncten  besser  gemacht  werden  kann,  aber  jede  philologische  lei- 
stimg  ist  ynitbedingt  von  der  individuaUtät  des  autors  wid  reicht  über  deren  von 
der  Hütur  gesteckte  gränzen  nicht  hinaus,  für  mich  stehen  alle  sprachlichen  er- 
gebnisse  nur  in  ziveiter  linie,  sie  gelten  mir  als  mittel,  niemals  als  zweck,  ich 
lege  vornehmliches  gewicht  auf  die  geschichte  deutscher  bildung  und  gesittung. 
wie  die  hehre  Schönheit  der  antiken  weit  noch  in  ihren  dürftigen  und  verstüm- 
melten resten  die  fähigkeit  besafs,  verbunden  mit  dem  Christentum  neues  leben 
zu  wecken,  den  wilden  sinn  unserer  vorfahren  zu  zähmen  und  barbayxn  in  cid- 
turträger  umzuwandeln,  das  erscheint  mir  als  ein  so  bewunderungswürdiges  Schau- 
spiel, dass  dem  Verständnis  der  entivicklung  dieses  processes  zuverlässiges  und  ge- 
sichtetes material  zuzuführen  mich  keine  mühe  zu  grofs  dünkt,  ich  sage  darum 
mit  dem  hl.  Hieronymus  nos  nostra  habuimus  tempora  et  cucurrimus  quantum 
potuimus. 

Von  der  siebenten  tabelle  war  schon  die  rede,  die  weitern  sprechen  für  sich 
allein,  beme^'ken  muss  ich  indessen,  dass  das  capitel  ' Doceniana^  nur  im  allge- 
meinen ein  bild  von  den  glossographischen  arbeiten  dieses  geleh^^ten  entwerfen  will; 
denn  ich  habe  seine  Sammlungen  nicht  wort  für  luort  mit  meinem  apparat  ve?'- 
glichen. 

Obwol  meinem  subjectiven  gefühl  ein  einziges  register  besser  gefallen  hätte, 
gab  ich  mit  rücksicht  auf  den  umstand,  dass  dies  buch  sehr  verschiedenen  inter- 
essenten,  Historikern,  philologen,  vielleicht  auch  theologen,  dienen  soll,  im  ganzen 
ihrer  secJis.  die  beiden  ersten  hedürfeyi  keiner  erläuterung.  von  analogen  initien- 
verzeichnissen  unterscheidet  sich  das  dritte  zu  seinem  vorteil  in  so  fern,  als  es 
alle  citierten  verse  lateinischer  gedichte,  nicht  blofs  deren  eingarigszeilen  aufführt; 
handelt  es  sich  doch  öfters  um  federproben,  ivelche  keineswegs  den  anfangen  ent- 
nommen zu  sein  brauchen,  das  sechste  sucht  den  bunten  inhalt  des  Hssverzeich- 
nisses  in  dem  mafs  nutzbar  zu  machen,  als  die  dringend  gebotene  knappheit  irgend 
erlaubte,  bei  mechanischer  alplmbetisierung  würde  manches  anonyme  stück  sich 
dem  äuge  des  suchenden  entzdelien;  darum  war  ich  bestf^ebt,  gleichartiges  nach 
gruppen  zusammenzuordnen,  speciell  germanistischen  bedürfjiissen  angepasst  sind 
die  7'egister  4  U7id  5.  erster  es  vereinigt  die  deutschen  im  Hssverzeichnis  verstreu- 
ten Worte  mit  denjenigen,  welche,  weil  jungem  Ursprungs  oder  unverständlich 
oder  aus  andern  Ursachen,  ifi  die  noten  der  vier  bände  verwiesen  waren,  das 
fünfte  bringt  sämmtliche  besprochenen  lüorte,  deutsche,  lateinische^  keltische,  selbst 
wenn  diese  besprechung  sich  auf  einen  beleg  aus  Graff  oder  auf  das  geständnis 
meiner  ratlosigkeit  reducierte.     blofs  die  sichern,  durch  ein  vorgesetztes  'lege''   ge- 


X  Vorwort 

Icennxeifjhmten  besseninrjsvor schlaf) a  (Irr  anmerkungen  blieben  ausgeschlossen,  ebenso 
solche  citate  der  nldeüung  'j)flanzenreich%  welche  mit  der  anführung  cks  CGL  nur 
ilrti  uisammerüiang  zwisclien  den  deutschen  kräuterglossaren  und  den  alten  latei- 
nischen klar  zu  stellen  bezweckten,  hin  und  wider  konnten  msine  frühern  er- 
klär nngen  durch  hl  eckige  klammern  eingeschlossene  Zusätze  berichtigt  oder  ergänzt 
n-rrdm.  ich  denke,  diese  beigaben  werden  den  Gll.  den  character  eines  biu:hs  mit 
sieben  sirgrln   endgiltig  benehmen. 

Dasjenige  register  freilieh,  welches  bei  beginn  des  Unternehmens  in  aussieht 
gestellt  war,  welches  vielleicht  am  sehnlichsten  erwartet  wird  und  welches  ich  ohne 
so7idcrliche  mühe  binnen  kurz  bemessener  fr  ist  zu  liefern  vermocht  hätte,  nämlich 
ein  alphabetisches  Verzeichnis  sämmtlicher  glossierten  lateinischen  Wörter,  erscheint 
nicht,  einerseits  würde  bei  der  masse  des  materials  dafür  ein  eigner  fünfter 
band,  der  an  umfang  hinter  seinen  Vorgängern  kamn  zurückgeblieben  wäre,  not- 
ivendig  gewesen  sein,  ohne  Subvention  seitens  der  k.  preufsischen  akademie  hätte 
seine  drucklegung  nicht  erfolgen  können,  aber  angesichts  der  weit  geltenden  an- 
Sprüche,  welche  diese  hohe  körperschaft  zu  befriedigen  hat,  bestand  vorläufig  keine 
hofj'nung  auf  Zuwendung  neuer  m,ittel.  andererseits  erschien  mir  der  wissenschaft- 
liche nutzen  eines  auf  die  Gll.  beschränkten  lateinischen  wortindex  recht  proble- 
matisch, toenn  ich  auch  seinen  practischen  nicht  läugne.  doch  aufgeschoben  ist 
nicht  aufgehoben,  ich  gedenke,  wenn  anders  ich  arbeitsfähig  bleibe,  den  rest  mei- 
nes lebens  an  ein  umfassendes  Wörterbuch  der  ahd.  spräche  zu  weyiden,  nachdem 
ich  ihre  kleinern  denkmäler  zuvor  nochmals  behandelt  haben  werde,  diesem  Wörter- 
buch anhängen  will  ich  eine  liste  sämmtlicher  übersetzten  lateinischen  ausdrücke, 
dh.,  anders  gesagt,  ein  lateinisch-deutsches  register  fast  zur  ganzen  ahd.  prosa. 
seine  Vorzüge  vor  ehiem  blofsen  glossenindex  liegen  auf  der  hand.  einmal  erfor- 
dert es,  weil  ihm  alle  ziffernmäfsige^i  belege  fehlen  kömien  —  denn  sie  findet 
man  unter  dem  entsprechenden  Stichwort  des  lexicons  — ,  geringern  räum  als  ein 
solcher,  zweitens  aber  bietet  es  vergleichenden  Untersuchungen  ma7iigfachster  tm- 
tur  auf  syntactischem,  synonymischem,  dialectologischem  gebiet  gesicherte  grund- 
lagen. 

Im  verlauf  meiner  arbeiten  bin  ich  von  vielen  seilen  gefÖ7'dert  worden,  ich 
danke  hier  nochmals  allen,  die  mich  unterstützt  haben,  auch  dieser  letzte  band 
erfreute  sich  tatkräftiger  teilnahne.  reichlichen  Zuwachs  brachten  ihm  RPriebschs 
e7iglische  7'eisen,  der  mein  interesse  wahrzunehme7i  jeder  zeit  beflissen  vjar.  p. 
GMeier  hatte  die  gute,  mich  auf  eine  reihe  von  Einsiedler  hss.  mit  spo7'adiscJien 
gll.  aufmerksam  zu  machen  und  ihre  Verwertung  zu  gestatten,  geh.  hofrat  KZaii- 
gcincister  überliefs  7nir  m  liberalster  weise  die  von  ihm  entdeckten  alten  gll.  des 
Pal.  1088  zur  veröffe7itlichung.  acht  volle  tage  genoss  ich  die  liebenswürdige  gast- 
freundschaft  des  stifts  Heiligenkreuz,  für  nicht  wenige  gefälligkeite7i  bin  ich  CKraus, 
ANapier,  HV Sauerland,  A  Schönbach,  JSee^yiüller  verpflichtet  EDmnmler  und 
WMeyer  begleiteten  nach  wie  vor  de7i  fortgang  des  unter7ieh7nens  mit  ihrem  rat. 
aber  ynein  aller  wärmster  dank  gebürt  de7n  director  U7id  den  beamten  der   k.  hof- 


Vorwort  xi 

U7id  Staatsbibliothek  xu  München,  deren  unermüdliche  gefälligkeit  und  nachsichtige 
geduld  icährend  eines  vierteljahrhunderts  sich  iinmer  gleich  blieb,  so  sind  mit  dicr- 
ser  weltberühmten  anMalt  die  deutschen  gll.  auf  das  engste  verknüpft:  ihrer  obhut 
ist  die  Jmuptmasse  der  denkmäler  anvertraut,  in  ihren  räumen  haben  BJDocen  und 
JA Schm eller  den  plan  einer  Sammlung  erivogen  und  vorbereitet,  KHofmann  und 
FKeim  ihn  weitergeführt,  ihr  wirksam  er  beistand  endlich  hat  auf  haierischem,  bo- 
den  der  au.^^gabe  %um  ersehnten  absclduss  vcrliolfen. 

Erlangen ,  den  12  märz  1898. 

STEINMEYER. 


INHALT. 


Seite 

ALPHABETISCH  GEORDNETE  GLOSSARE 

A.  BESTIMMBARE 

MCLXVii.  MCLXViii  Hemieneumata  Pseudodositheana 1 

MCLXix.  MCLXX  Glossae  Affatim 1 

MCLXXi— MCLXXiii  Liber  glossarum 25 

MCLXXiv  Glossae  Abaviis  maior 26 

MCLXXV  Glossae  Salomonis 27 

a  1 27 

a  2 111 

b 124 

c 128 

d 166 

e 173 

MCLXXVi  Glossae  Abactor 175 

MCLXXVii  Glossar  des  Clm.  14429 175 

B.  NICHT  BESTIMMTE 

MCLXXViii  Aus  Codex  Lambacensis  291 177 

MCLXXix  Aus  Codex  Cheltenhamensis  7087       177 

MCLXXX  Aus  Codex  Admontensis  508 179 

MCLXXXI  Aus  Codex  Mellicensis  K  51  und  Vindobonensis  1325 179 

MCLXXXii  Aus  Clm.  27329 194 

MCLXXxni  Aus  Codex  Selestadiensis 194 

MCLXXXI V  Aus  Codex  Stuttgartensis  Poet,  et  philol.  4"  56 195 

MCLXXXV  Aus  dem  Codex  der  Trierer  seminarbibliothek 195 

MCLXXX  VI  Aus  Codex  Selestadiensis 211 

MCLXXX VII  Aus  Codex  Oenipontanus  711 211 

MCLXXXViii  Aus  Clm.  27329       211 

MCLXXXix  Aus  Codex  Marburgensis  A  2 212 

MCXC  Aus  Codex  Vindobonensis  804  und  Wirziburgensis  Mp.  th.  4"  60      .     .  212 

Mcxci  Aus  Cgm.  187 218 

ADESPOTA  Mcxcii— MCCXLix 220 

NACHTRÄGE 
ZUM  ERSTEN  BAND 

VII— XXII  Genesis 250 

XXIV— xxxviib  Exodus 252 

XL— Lib  Leviticus 255 

LVi— Lxn  Numeri 258 


Inhalt  xin 

Seite 

LXV — LXXiv*^  Deuteronomiuni 259 

Lxxv- Lxxxii^  Josua 201 

LXXXVli— xcilb  Judicum 203 

xciv— xcviJ  Ruth 2(i4 

cii— cxiviJ  Regum  i 205 

cxv— cxxv  Regum  n 208 

cxxxv— cxLiiii^  Regum  iii 209 

cxLvni — CLV»  Regum  iv 270 

CLVI— CLVUI  Paralipomenon  i 271 

CLXIII  Paralipomenon  ii 271 

CLXix— CLXXina  Esdiae  i 271 

CLXXVI  Esdrae  ii 272 

CLXXXVi— cxci>  Tobias 272 

cxcin— cxcviib  Judith 272 

CC— ccvrab  Esther 273 

ccxn— ccxvia  Job 273 

ccxxi— ccxxia  Psalmi 274 

ccxxix— ccxxxvna  Parabolae 275 

CCXL— ccxLVib  Ecclesiastes 270 

CCXLix— ccxLixa  Canticum  canticorum 277 

CCLXI— cCLXia  Sapientia 277 

CCLXV— ccLXixa  Ecclesiasticus 278 

ccLXXix— ccLXXixa  Esaias 278 

ccxci— ccxciv  Jeremias 280 

CCXCV  Threni 281 

ccxcvni— cccn  Ezechiel 281 

cccxi— cccxivb  Daniel 282 

cccxv— cccxvna  Oseas 283 

cccxxn— cccxxiia  Johel 283 

cccxxvi— cccxxixa  Amos 284 

cccxxxiv  Jonas 284 

cccxxxvn— cccxxxixa  Micheas      .    .    .    .    • 284 

cccxLn  Nahum 285 

cccxLix  Aggaeus 285 

CCCLi— cccLia  Zacharias 285 

cccLvn— cccLXb  Maccabaeorum  i 285 

CCCLXiv  Maccabaeorum  n 286 

cccLXVia  Anhang  zum  alten  testament 286 

cccLxvm— cccLXxa  Evangelium  Matthaei 286 

CCCLXXVi— cccLXXVina  Evangelium  Marci 294 

CCCLXXX — CCCLXXXVT^  Evangelium  Lucae 296 

cccLxxxvm— cccxcb  Evangelium  Johannis 301 

cccxcn— cccxcvm^  Acta  apostolorum 305 

cccci— ccccvnb  Epistola  Pauli  ad  Romanos 306 

ccccix— ccccxi  Epistola  Pauli  ad  Corinthios  i 306 

ccccxxv  Epistola  Pauli  ad  Galatas 306 

ccccxxxi  Epistola  Pauli  ad  Ephesios , 306 

CCCCXLi  Epistola  Pauli  ad  Colossenses 307 

CCCCXLix  Epistola  Pauli  ad  Timotheum  i 307 

CCCCLIV  Epistola  Pauli  ad  Timotheum  ii 307 


XIV  Inhalt 

Seite 

cccci.VTT  Epi.stola  ad  Titum 307 

ccccLXViii  ccccLxx  EpiHtola  Jacobi 307 

ccccLXXi  — ccccLXXii  EpiHtoIa  Petri  i 308 

CCCCLXXVIII  Epistola  Petri  ii       308 

CCCCLXXXV  P^pistola  Johannis  in 308 

ccccLXXXViii  ICpistola  Judae 308 

ccccxci— ccccxcia  Apocalypsis        308 

ccccxciycd  Anhang  zum  alten  und  neuen  testament 309 

ZUM  ZWEITEN  BAND 

Divi  Alcimus  Avitus 311 

DXViub  Aldhelmus  De  laudibus  virginum 311 

Dxxxvit>  Arnulfi  Deliciae  cleri 312 

Dxxxvic  Ars  grammatica  anonyma 312 

Dxxxvi^  De  artibus  liberalibus 312 

DXLiiib  Aurelii  Augustini  Eegulae 312 

DLi'^  Beda  In  Lucam 312 

DLua  Beda  Super  Matthaeum 313 

DLiib  Beda  De  orthographia 314 

DLxn— DLXin  SBenedicti  Regula 314 

DLXVii— DLXXVib  Boethii  Consolatio  philosophiae 315 

DLXXxni— Dcviib  Canones  conciliorum  et  Decreta  pontificum 318 

DCXiyb  Chalcidius  In  Timaeiun 325 

Dcxvncd  Clementis  Ars 325 

DCXixc  Differentiae  sermonum 328 

Dcxxvnc  Eucherii  Instructionum  über  n 328 

Dcxxxb— Dcxxxib  Eutychis  Ars 328 

Dcxxxnbc  Formulae 329 

Dcxxxvi<i  Fulgentii  Mythologicon 330 

DCLvnbcd  Gregorii  Cura  pastoralis 330 

DCLXvmb  Gregorii  Dialogi 330 

DCLXxna  Gregorii  Epistolae 331 

DCLXxyb — DCLXXVi^  Gregorü  Homiliae  in  Evangelia 331 

DCLXXxma— DCLXXXvmb  Hieronymi  Epistolae 332 

Dcxcm— Dcxcmb  Hieronymus  In  Matthaeum 333 

Dcxcyb  Hieronymus  In  Prophetas 333 

Dcxcvib  Hieronymus  De  Septem  ordinibus  ecclesiae 334 

Dcxcixa— Dccma  Horatius 334 

DCCivb  Hrabanus  Maurus  De  institutione  clericorum 334 

Dcciyc  Josephus  De  hello  Judaico  interprete  Rufino 335 

Dccxi  Isidorus  De  natura  rerum 335 

Dccxn— Dccxrva  Isidorus  De  officiis 335 

Dccxvmab  Juvenalis       335 

Dccxxmb  Juvencus 336 

DCCXXXV— DCCXXXya  LuCRDUS »  338 

Dccxxxvmb  De  mensuris 339 

Dccxxxvin<i  Nonius  Marcellus  De  proprietate  sermonum       340 

Dccxxxvmf  Notkerl  Sequentiae 340 

DCCXLc  Orosius       340 

DCCXLiva  Ovidii  Metamorphoseon 341 

DCCLX*>  Poenitentiales  Mbri.    Corrector  Burchardi 342 


Inhalt  xv 

Seite 

DCCLXi«!  De  ponderibiis 342 

DCCLXix — DCCLXxiiifi  Prisciaui  lüstitutiones 342 

Dccxciv— Dcccxxd  Prudeiitius 344 

Dcccxxf  Regula  canonicoiiim       34ß 

Dcccxx*»  Romigius  In  Genesim 340 

DCCCLVii*^  Tractatus  anouymi  de  primis  syllabis 34G 

DCCCLxrnb— DCCCLXXivb  Vergilius 347 

DCCCLXXVi— DCCCLXXvni^  Servius  In  Vergilium 352 

DCCCLXXXvmc  Vita  Johannis  Eleemosynarii 352 

Dcccxcvi»  Passio  Bartholomaei 353 

DCCCCVTnb  Paulini  Petricordiae  De  vita  Martini 353 

Dccccxiib  Vita  Martini  auctore  Sulpicio  Severo 353 

ZUM  DRITTEN  BAND 

Dccccxxxiv  Versus  de  volucribus  bestiis  arboribus 354 

DCCCCLixa  Der  mensch.    Körperteile 356 

Dccccxcvia  Die  tiere.    Vögel 356 

Mxa— Mxxxia  Das  Pflanzenreich.     Kräuter 357 

Mxxxvb  Dynamidia 363 

Mxxxvia— Mxxxvna  Macer  Floridus  De  viribus  herbarum 365 

MXLVib  Gaieni  Passionarius 367 

MXLvnb  Hippocratis  Epistolae 368 

MLivb— MLxe  Deutsches  aus  recepten 368 

VERZEICHNIS  DER  BENUTZTEN  HANDSCHRIFTEN 371 

VERSCHOLLENE  HANDSCHRIFTEN 681 

TABELLEN 

1.  Graffs  siglen 687 

2.  Hoffmanns  Übersicht 689 

8.  Schmellers  Sammlungen 690 

4.  Pipers  Verzeichnis 691 

5.  Doceniana 694 

6.  Glossenausgaben  und  glossencoUationen 696 

7.  Berichtigte  textstellen * 705 

REGISTER 

1.  Frühere  besitzer  der  verzeichneten  hss 709 

2.  Sonst  erwähnte  hss 711 

3.  Initien  der  lat.  verse 713 

4.  Deutsche  worte  der  anmerkungen  und  des  Hssverzeichnisses 720 

5.  Besprochene  worte 732 

6.  Personen-  und  sachenweiser 763 


MCLXVII — MCLXX  Hermeneumata  Pseudodositheana.  Glossae  Affatim    1 

Oenn.  3,  352.  —  Ic.  233 


ALPHABETISCH  GEORDNETE  GLOSSARE. 

A.  BESTIMMBARE. 

HERMENEUMATA  PSEUDODOSITHEANA. 

[Corpus  gloss.  lat.  iii] 

MCLXVII 

Codex  Lugdunensis  Voss,  graecus  4*^  7. 

1  OvtjXarov  sponda  bettibret  10^ — 20,37 

MCLXVIII 

a  =  Clm.  13002.    h  =   Clm.  22201. 

2  Chalazo^    Grando   scür    a  214^^   hagil.  229^^—169,  13  7 

3  l  s^ur  b  229^—169,  11  Anithon  anetum  tille^  6  231^—186,  18    8 

4  Cristallos    Glaties    is    a    214^2     ish    b 


GLOSSAE  AFFATIM. 

[Corpus  gloss.  lat.  iv] 

MCLXIX 

Folium  Mellicense  p.   1^.  ^ 

5  Decipula  laqueus  edo  falla  —  503,18       Discrimina  missalihu,  1  diuersa — 506,25    9 

MCLXX* 

Codex  Oxoniensis  Jun.  25. 

ß  (118*^)  Auetor  ortfrumo  At  contra  thara  uuidri  10 

*  Calazo  h  "-  von  jüngerer  hand  b  ^  den  gll.  zum  Liber  comitis  (CCCCXCVI) 
schlief  sen  sich  unmittelbar  an  Dragontopede,  homo  est  qui  caudü  hab&  draconis  (502, 12). 
Deplere,  euacuare  (502,  81).  Deplet,  euacuat,  1  exinanit  (502,  82).  Decipula  usw.  Demou, 
scius  quia  scientia  inflat.  Discrimen,  discretio  t  periculum  (506,  28  Discrimen  seperatio 
discretio).  Discrimina.  zwar  begegnet  Dragontopede  auch  in  den  Gll.  Salomonis  {bl.  56<^ 
der  incunabel) ;  dass  aber  vorliegende  worte  aus  den  Glossae  Affatim  geschöpft  sind,  be- 
weist die  folge  Dragontopede.  Deplere;  wenn  Demon  sich  dort  nicht  vorfindet  und  die 
erklärung  von  Discrimina  nicht  übereinstimmt,  so  7'ührt  das  daher,  dass  die  drei  letzten 
gll.  ohne  linien,  vielleicht  von  anderer  hand,  nachgetragen  wurden  *  mehr  als  fünf 

Althochdeutsche  glossen  IV.  1 


Ai.rnAiiKTiMf'ii  Oeordnkte  Glohsark.  A.  Bkstimmhahi: 


Ic.  233.  234 


1  AHHiduitafe  oinmlzi 

2  Adflictioni   neizzoscli 

3  AdsuetiH  kimione 

4  Agmiiui  iiiMiintri"  tiiist 

5  AniniudiuTlc   nini   counia 

(i  Aiiclanliir  '   l'iiclianl    atiniizant  ^ 

7  Aduersaiil(js  uuidanuiertun 

8  Aduocatus  zua  ladoiitcr 
<)  Adtentius  starhliclior 

10  Altercatio  strit 

11  Artifex  meistar 

12  Actu  ahtu  tati  ^ 

13  Appellatiuum  kinätlicher 

14  Arrogantes  hmomli 

15  Absurdum  uufroi^ 

16  Ad  propagand  zikipreittenne 


Abdicat  fenjliedo  17 

Ahsquc*  fcdorc  aiia  uuara  18 

Adniiniculuni   zihelfu  19 

Amenticus  urnuiati  20 

Auidus  ehtic'^  21 

Atritus  ferzorau  ferthrosca"®  22 

(118^^)  Abacta  foiia  kitanen  23 

Adrogantia  keili  24 

Acomoda  zikmueiTe"^  25 

Antecellit  furi  ferit  26 

Adteiide  ana  thencbi  27 

Adstibulatio  urchundi  28 

Ambiziosus  kiri  29 

Abrogans  frechi  30 

Aliquomodo  &hi  uuelicho  mezu                 31 


sechstel  des  glossars  Ic.  stellen  einen  auszug  aus  den  Affatim-gll.  dar,  ivelcher  im  gan- 
gen deren  folge  wahrt.  Störungen  zeigen  sich  hauptsächlich  dort,  wo  zioei  gll,  in  einer 
zeile  stehen :  die  zweite  fällt  dann  vielfach  aus  der  Affatim-ordnung  heraus  oder  gehört 
überhaupt  nicht  zu  diesem  glossar.  schon  in  der  vorläge  scheinen  also  fremde  gll.  frei 
gebliebenen  zeilenteilen  eingeschrieben  gewesen  zu  sein,  allerdings  kann  das  benutzte 
Affatim-exemplar  vollständiger  gewesen  sein;  hin  und  wider  stimmt  nämlich  zu  Ic.  das 
mit  Affatim  nahe  vertoandte  glossar  Abstrusa  (CGL  iv,l  ff)  in  ivorten,  die  der  ausgäbe 
von  Affatim  fehlen,  erledigt  sich  somit  BKögels  ansieht  {Beitr.  9,  334^),  es  liege  in 
Ic.  ein  umgearbeitetes  excerpt  der  Keronischen  gll.  vor,  so  bleibt  doch  noch  manches 
nicht  sicher  deutbar,  ivoher  rührt  es,  dass  beim  C  und  beim  O  ein  späterer  Affatim- 
abschnitt  einem  früheren  vorangeht  ?  hier  und  öfter  bemerkt  man,  dass  mit  beginn  einer 
neuen  spalte  der  hs.  ein  loechsel  in  den  gll.  eintritt,  dh.  abschnitte  aus  Affatim  anheben, 
nachdem  vorher  andersartiges  gestanden  hatte,  oder  umgekehrt,  die  vorläge  dürfte  dar- 
nach unserer  hs.  ähnlich  eingerichtet  gewesen  sein,  tvie  erklärt  es  sich  ferner,  dass  die 
fremden  bestandteile  vom  M  ab  stets  am  schliiss  der  buchstaben  sich  finden,  bei  A  und 
D  aber  zu  anfang  und  bei  C  eingeschlossen  zivischen  2  Affatim- stücken?  über  die  her- 
hunft  der  nicht  aus  Affatim  stammenden  gll.  steht  trotz  Kögels  bemühungen  wenig  fest: 
unzioeifelhaft  sind  nur  einige  entlehnungen  aus  dem  Matthaeus  und  der  homilie  De  voca- 
tione  gentium  der  Fragmenta  theotisca ;  sie  löurden  daher  allein  von  mir  ziffernmäfsig 
bezeichnet.  Anachorita,  Cenobitarum  und  Sarabaitarum,  alle  drei  blässer  geschrieben,  iver- 
den  aus  der  Benedictinerregel  c.  1  genommen  sein  {bedeutet  GR  nach  Anachorita  Glossae 
regulae?  und  bezieht  sich  eG  {-=  e  glossis?)  hinter  Supplicat  auf  Sarabaitarum  in  der 
gleichen  zeile  der  nächsten  spalte?),  zu  Gregors  Homilien  1,  1  p.  1439  kayin  gehören 
Ad  propagand  und  Torosa  cemx,  zu  des  Hieronymus  vorrede  zum  Pentateuch  Apocri- 
forum  und  Deleramenta  ^  Anelant'  hs.  ^  atimizant]  das  ziueite  i  angehängt,  nt  li- 
giert         ^  tati    nebengeschr.        *  Kögel   vermutet   unfori        ^  ehtic    neben    Auidus,   über 

ferzoran  throsca'^ 

loelchem  auidu  steht        «  es  steht  Atritus.  fer  "^  die  gl.  nimmt  Kögel  —  zi  kifuerre. 

die  über  das  folgende  Adsumptioue  geschriebene  gl.  ist  ausradiert 


MCLXX    Glossae  Affatim 


Ic.  234.  235 


1  Arehana  ^  heilac  kliuni 

2  x\ngit^   angustit 

3  Agnitio  urchnat^ 

4  Annosa  iarsanii  giu 

5  Anxie  aiigu^lili 

6  Angariaü    kinotta     [angariaverit    Matth. 

7  5,  41] 

8  Aiiime^    fidei     luzil     kiloubiiii     [Matth. 

9  6,  30] 

10  Alabastrum  olifaz  salpfaz  [Matth.  26,  7] 

11  Azimoruin  ostrono  [Matth.  26,   17] 

12  Agniin    figuli    hauenares*    laiit    [Matth. 

13  27,   7.  10  =  Fi-agm.  theot.  xxiv,  14] 

14  Appetunt  choront 

15  Apocriforum  zuui  uligo 

16  Abigebat  uzfer  tre^p 

17  Auctum  funtan 

18  (118*3)  Alui^  zoh.  fuata 

19  Ast^  kiuiüsso  sar^  [471,  10  Ast  statim?] 

20  Aras'^  altara 

21  Ater"  forzih 

22  Ad  plagam  zi  halbo^ 

23  Ariolus^  liozo 

24  iEther^  himil  [473,   15  Aeter  celum] 

25  Ataui^^  entriske    [472,  33    Attaiü  anti- 

26  qui] 

27  Atria^^  frithof  [472,  43   Atria  porticum] 

28  Adpendet    ahtot     [473,    38     Adpendit 

29  aestimat  pensat  metitur] 

30  Aleum^^  tiufin  imo^^  [473,  48   Alueum 

31  profundum] 


Area^^  leiini    [476,  54  n.  anm.     Areae  32 

ubi  fruges  excutiuntur]  33 

A  tergo^'^  aftuuart  [476,  22  A  tergo  a  34 

posteriore]  35 

Adserit^^  qhidit    [477,  13  Adserit  dicit  36 

adfirniat]  37 

Adfectum  nmotuiiillo.  miiina  ^*  [476,  34  38 

Afectiiin  desiderium  amor  dilectio]  39 
Alligoria  kilihnissi    [477,2  Allegoria   si-  40 

militudo]  41 

Apices^^    puoli    staba    [477,  48   Apices  42 

litteras]  43 

Abd^tum^s  kiporgan  [478,   29  Abditum  44 

absconditum]  45 

Alimonia    lipnara    [478,    15     Alimonia  46 

uictualia  esca]  47 

Amictus    kiuuatit     [478,    18     Amictus  48 

uestitus]  49 

Adnixus  ingunnan  kifuagit^^     [479,  43  50 

Adnixus  conatus]  51 

Agiograf a  uuih  kischrip  [479,  52  Agio-  52 

grafa  sancta  scriptura]  53 

Agit^'^  tregit  [479,  57  Agit  portat]  54 
Aditus^'^  incanc  [480,  26  u.  anm.  Adi-  55 

tus  introitus  iiigressus  accessus]  56 

Agrigula  lan*si  do  lo  [480,  37  Agricola  57 

colonus  cultor  agri]  58 

Acula^^    l  sidi    lo    [482,    36    tt.    anm.  59 

Accola  in  tuo  manens?]  60 

Angor^^  unfroi  61 

Aditus^'^  incanc  zuakanc  62 


*  beide  gll.  in  einer  zeile  "^  dieselbe  deutsche  gl.  über  dem  folgenden  Adulatio  aus- 
radiert ^  l.  Minime  Nyerup,  loas  die  deutsche  Übersetzung  voraussetzt:  sohin  ist  die 
glossatur  alter  als  ihre  alphabetische  umordnung.  dies  minimae  hat  Sabatier  für  mo- 
dicae  der  Vulg.  nur  hier,  nicht  auch  Matth.  8,  26.  14,  31.  16,  8  *  hauenares]  das 
erste  e  aus  sl  corr.  °  beide  gll.  in  einer  zeile  "  sar  nebengeschr.  ''  beide  gll.  in 
einer  zeile.  Atrium  vermutete  Nyerup.  vgl.  3,  27  ^  haibo]  h  aus  corr.  »  beide  gll. 
in  einer  zeile  ^"  beide  gll.  in  einer  zeile  ^^  beide  gll,  in  einer  zeile  ^^  imo  ist 
lool  mit  Kögel  als  lat.  aufzufassen  ^^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^*  darauf  Adnec- 
teans  ohne  gl.  [476,  38  Adnectans  donans]  ^^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^^  kifuagit 
nebengeschr.        ^'  beide  gll.  in  einer  zeile        ^^  beide  gll.   in   einer  zeile.   s.  unten  4,  16 

^*  s.  oben  z.  55 


Ai.iMfM'.KTi^cFr  Okordnkti:  rii.ossAi'j:.    A.  I^rmtimmhare 


k.  235.  23Ö 


1  Aiiihioiitibus  iiinbi  caiiü'n»  |48(),  42  Aiii- 

2  l)i('ntil)ii.s  cinMiiiHliintibusJ 

H  Ad  liinina  /i  1)01(1111  [480,  52  Ad  limina 

4  ad   |)orta>| 

5  Asportat    intro    git    [482,    41     Asportat 
()       ahducit  auchit  aufort  abstrahit] 

7  Adolet^  inprciinit    [482,   27    Adolet  in- 

8  cendit   uel  incensum  poiiit] 

9  Allilia^    fliukeiiti    [481,    2    Allilia    stu- 

10  dio   .saginata  uel  uolatilia] 

11  (118«*^)  Adoriri  pigunst    [483,  34  Ado- 

12  rire    incipit] 

13  Agonia  cambri  snelli'^  [483,  17   Agonia 

14  alagritas    uigor] 

15  Agoii^  fehta  ila  [483,40  Agon  pugiia] 

16  Angor^  uiifioi  [483,53  «.  amn.  Angor 

17  tristitia  siue  tristis] 

18  Austeritas    s^ar  fi.  herti  [484,  33  Auyte- 

19  ritas    seueritas] 

20  Aurora  tagoroth  [485,  5  Aurora    matu- 

21  tinum  tempus] 

22  Auulsus    kescheidan    [48 G,    G    Auulsus 

23  separatus  abductus] 

24  Arduum  unsamft  [485,  10  Arduum  dif- 

25  ficile] 

26  Artus  keleih    [487,   10  Artus   iuncturae 

27  membrorum] 

28  Artus    fingar    [487,    11     Artus    digitos 

29  aut  reliqua  noda] 

30  A^Holens  heffi    nti    [483,  2G    Attolleiis 

31  eregens  eleuaiis] 

32  Aelimentum    kiscaft    [478,    8    Aelimen- 

33  tum  creaturarum  est?] 

34  Adserit*  qhuidit.    festinot 

35  Ambitiosa  kiri  \s.  unten  Non  est  ambitiosa] 


Affectum''  uuillo  30 

Absurdum,     iiiconueiiions.     unkirint     lih  37 

diuersum,     missilih     dissonum.     dissi-  38 

milem,  unkilih*^    |486,  40  Absursum  39 

infirmum  inconueniens  ?J  40 

Abnueit*^  uueriTuuidrot  41 

Adteiide  ausculta,  hori  ^  42 

(118^^)  BellicoRus  chuoni  inuuige    [488,  43 

24  Bellicosus  uir  assiduus  in  bello]  44 
Babtismmn  uuaskiuuazar  [487,   12  Bap-  45 

tismum  lauacrmu  tincturium]  46 

Basilla  chuningin   [487,    14  Basilla    re-  47 

gina]  48 

Bachi  entriske  [487,  17  ii.  amn.  Bachi  49 

antiqui]  50 

Baratrum     tiufin      [487,    19     Baratmm  51 

uorago  carens  fundum  uel  fossa]  52 

Barbarica  culdinas  uuerh  [487,  2G  Bar-  53 

barica  opera  de  auro]  54 

Baiolus   traganter    [487,  28  Baiolus  ge-  55 

rolus  portator]  56 

Barbaras  eli  diotic^    [4=87,  45  Barbaras  57 

inquinatus  contaminatus]  58 

Beneficus  uuala.  tuanti^^  [488,  4  Bene-  59 

ficus  bene   agens]  60 

Bipiiinis  achus  zuuiuuas  [489,  2  Bipin-  61 

nis  securis  amagonicarum]  62 

Boreas    northuuint    [489,    23    u.   amn.  63 

Boreas  uentus  aquilo  dicitur]  64 

Brutus  ^^  tumber  narro  [489,  38  Brutus  65 

stultus  grauis  stupidus  hebis  insipiens]  66 

Conperi    archanta.    fand    [499,  3    Con-  67 
peri  cognoui]  68 


s. 


^  leide  gll.  in  einer  zeile  ^  snelli  nebengeschr.  ^  beide  gll.  in  einer  seile 
oben  3,  36  ^  s.  oben  3,  38  ^  dh.  Absurdü.  diuersö  |  dissonü.  dissimile  nehmen  zivei 
text Zeilen  ein,  das  andere  ist  über  Absurdil,  diuersü  und  dissimile  übergeschrieben  "^  da- 
vor Anachorita  GR  und  darüber  segregatus.  a  grege  separatus,  diese  und  die  beiden  fol- 
genden gll.  blässer,  aber  vom  Schreiber  des  übrigen.  Abnueit]  it  blässer  ^  darauf 
freier  räum  für  fünf  gll  »  eli  diotic  auf  rasur  ^"  tuanti]  nt  li giert  ^^  darauf 
freier  räum  für  zwei  gll. 


MCLXX    Glossae  Akfatiini 


le.  236.  237 


2 

3 
4 
ö 
Ü 

8 
\) 
10 
11 
12 
18 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 

;u 

32 
33 
34 


Coniim'zsationos ^  huorighiu  counia  |498, 

31    Coniesationos    luxorioi^a    coimiuia 

cum  inerotricibusl 
Coinnmiiein    uDreini     [499,    21    Conimu- 

neni  iiiinunduni] 
Constantia  fast  nuiati.  fai^tlicho  [500,  45 

Constantia  aiiimi  firiuitas] 
Cruenta    emiuatP     [501,     22    u.    anm. 

Cruenta  uexatio] 
Cuidani  sumalichenio    [501,  42    Cuidam 

alicuij 
Cuiusquc  eoso  imenio    [501,  44    Ciüus- 

que  cuiuscuinquej 
Cuiuspiain    ethes    uueliches      [501,    45 

Cuiuspiam  aiicuiunj 
Cuiusque    modo    ihe^    so    uueliches    nu 

[501,   47   Cuiusque  modo  qualiscuius- 

que] 
Conspicuum    ougazorhto    [501,  11    Con- 

spicuum  qui  uidit  et  conspicit] 
Cunctatur   zuui   ulot  [501,  37    it.  anm. 

Cunctatur  dubitat] 
Consultat  fra  get  kirates.  deliberat  ahtot. 

thenchit'^    [497,    55     Consultat    coii- 

silium  quaerit] 
(118^^)  Conpassio  erbarmida 
Corruunt  rihtant 
Condiscendunt  erbarmeiit 
Conscü  kiuuizuu 
Constat*  kistat 
Cliens*  kinoscaf 
Coiig^uenter  kilimpflicho 
Coutemplationis  ^  kisiht 
Coiitemtus    fermanent 


Calcuhis    zaiitro 
Censeiitur  kiskoritsiiit 
Co"fertis   uuantolont 
Consternebaut  ferbrachun 
Coiidicio  euua  kisezit^ 
Cecinit  forachundit 
Catholicus  allicher.  kilaupfto 
Consultum  kiratan 
Coetaneos  kialtro 
Concionatur  filosprechot 
Conparatio  uuidarmez 
Cerimouia  kelt 
Contumax  einstritic 
Citra''  eiiont 
Cloes  "^  regaii 
Contubemium  kinoscaf 
Cenum^  horo 
Clemens'^  kenadiger 
Carina^  sclief 
Congeries^  samanunga^^ 
(IIS'^^)  Cogerunt  patun^^ 
Curia  iiiahal 

Coaceruant   uffont   paront 
Coaptans  fuaganti 
Constibata  kithrungan 
Cremunt  ^^   cremizont 
Crimen  ^^  lastar 
Coors^^  übirinc 
Crassator  arger 
Centrum  stupf 
Coaliscant  eruuahsant 
Commentum  urdahti 
Caeleps^*  ungihiuuit 
Consuunt^*  siuuant^^ 


35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 

m 

67 
68 


^  cömezsatiö  hs.  ^  Kögels  änderung  armuati  s.  337  scheint  unnötig;  emiuati  ist 
ahstractum  zum  part.  ermuat,  eiTQuait  fatigatus,  vexatus  ^  deliberat  steht  neben,  ahtot. 
thenchit  imter  csultat  *  beide  gll.  in  einer  zeile  ^  nis  steht  über  cteplatio  ^  euua 
kisezit  auf  rasur  ''  beide  gll.  in  einer  zeile.  vgl.  500,  35  Cloes  pluuia  ^  beide  gll. 
in  einer  zeile  ^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^°  darauf  freier  räum  für  eine  gl.  "  co- 
gerunt steht  in  dem  räum,  den  eigentlich  mahal,  das  nun  nebengeschrieben  ist,  einnehmen 
sollte;  patun  {Kögel  vermutet  peitun)  befindet  sich  daher  oberhalb  der  columne  ^^  l. 
Fremunt  Kögel  ^'  beide  gll.  in  einer  zeile  ^*  beide  gll.  in  einer  zeile  *^  siuuant] 
nt  li giert 


ALi'HAiiKi  is(  n  (Jfookdnkte  Gi/jhbark.     A.  Bestimmbare 


Ic.  237.  238 


iiiiniui     kiuuonto- 


1  CaiiK'^   caule  chuti 

2  Coiicilio^   siiana 

3  Congimiiiuiiit   kimachoiit 

4  CnrdinoH  orbi«  unihiringos  skenlar 

5  Coguiit  poit  tiint 

6  Ouritatoin      inutuaiii 

7  lata  2 

8  Coiicitauit  er  uuahta 
0  Clangoris    calmcs 

10  Congratulaniini  ebanfrcuuet 
]  l  Coiisistere  ebanstaiitan 

12  Concessa^  kckepan 

13  Coniuilya^  kiskeidan 

14  Colafis*  fustim  [Matth.  26,  67J 

15  Corrigit*  manot.  rihtit'' 

16  Cohortcni  umbirinc  [Matth.  27,  27] 

17  Claniidem  cotu  uueppirot^  [Matth.  21 ,2%'] 

18  Caluarie  locus '^  hamalunc  stat^   [Matth. 

19  27,  33] 

20  (118^*)    Cati-'^zizat   refsit.  notit.  iizuuirfit 

21  [490,  12  Catazizat  confutat  redarguit 

22  obiurga  ediicit  aut  eicit  inibuit] 

23  Calles^    uuec    inholze    [490,  24   Calles 

24  iiiae  in  silua] 

25  Cassum^     italin    umbiderbi      [490,    43 

26  u.  anm.  Cassum  inane  superuacuum] 

27  Capacitas    uuitiii.     rumin  ^^     [490,     48 

28  u.  anm..  Capacitas  amplitudo] 

29  Clamitat    filoharet     [491,    13     Clamitat 

30  niultum  clamat  uel  saepius  clamat] 

31  Clamii    stillo.    Toucno    [491,  50    Clam 

32  occulte  latenter] 

33  Caterua^^    menighi     [492,    23     Caterua 


iiiultitudoj  34 

Catalocus  uuihero  zala  [492,  26  u.anm.  35 

CataloegUH  iustorum  numerus]  36 

Censet^^  ertcilit  setit^^  [492,58  Censet  37 

iudicc  defendit]  38 

Ceu^^    so    sama    [493,  3  ii.  anm.    Ceu  39 

quasi  uel  uelutij  40 

Crebriscunt     kim*nacfaltont      [493,    41  41 

u.   anm.      Crebriscunt    inultiplicantm*  42 

aut    inualiscunt  uel  innotiscunt]  43 

Crepidini  enti  uuazaro.  opanontic  [494,  4  44 

Crepidini   summitas  ripanun]  45 

Cliens^*  friunt^^  schalh  [495,  16  Cliens  46 

amicus  minor  susceptus]  47 


chot 


Connectit^*  kisamanoT  kima   kifuagit^^  48 
[496,  45  Conectit  coniungit]  49 


Diliciis  uuela  libi 
Damnat  fristot.  scadot.  nidrit 
Discoiis  unsenfte 
Deleramenta  kitroc 
Deuteronomium^^  auar  spracha 
Deterrime  crim  licho 
Distinctio  untar  skeid^"^ 
Dementia  uuot  nissa 
Disputatio   reda 
Disceptabant   redinoTon 
Deuotus  uuillic 
Demum^^  az  iungist 
Diffusa  ^^  kispreitit 

Dissertus  kiler  ter 

Decoloratus  auaro.  missiuaro^^ 


50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 

63 

64 


*  beide  gll.  in  einer  zeile  ^  kiuuontolata]  nt  ligiert.  —  kiuuantolota  ^  leide  gll. 
in  einer  zeile  *  beide  gll.  in  einer  zeile  «  rihtit]  das  erste  i  angehängt;  unter  Cor- 
rigit,  also  neben  umbirinc,  stellt  monet  «  l.  roc  Nyerup  ^  loc  hs.  «  darauf  bläs- 
ser, aber  vom  Schreiber  cenobitar  und  darunter  commune  uiuentiü  ^  beide  gll.  in 
einer  zeile  ^^  rumin]  i  angehängt  i'  beide  gll.  in  einer  zeile  ^^  ^^^-^g  gn  ^^^ 
einer  zeile  '^  unter  berücksichtigung  von  31,  36  Censet  statuet  aut  iubet  uel  definit 
wird  sezit  zit  lesen  sein,  vgl.  auch  Kögel  s.  339  "  beide  gll.  in  einer  zeile  ^^  friunt] 
nt  ligiert  ^^  deuteronom  hs.  ^^  untar  skeid]  k  aus  c  corr.  ^^  beide  gll.  in  einer 
zeile        ^»  missiuaro]  das  erste  i  angehängt         -"  kifuagit  unter  cnectit 


MCLXX  Glossae  An  ahm 


Ic.  238.  239 


1   Damnationis  hnz   nist<i^ 

2(119''^M     Mülles-    iinibiik>rbe     [53S,    39 
Mollcs  iianil 


o 

4  Mos 2    situ,    luiisa    [539,   8    Mos    mores 

5 

(3 


aiit  eoiisuetiulo] 
Ärorus"^  poum    [538,  46    Monis  arbor] 

7  Mora^  epfili  [538,  47  Mora   pommaj 

8  Monachus  einogo  [539,  7  Monachus  so- 
0       latarius] 

10  Morbus*    sichin  [539,  2    Morbus    cgro- 

11  tatio] 

12  Molosus    nulho    |539,   9   Molosus   canis 

13  rusticus] 

14  Molares    khini  zeni"'    [539,   10  u.  anm. 

15  ^Molares  dentes  extremi] 

16  Mucro  uuafFan  [539,  11   Mucro  gladius 

17  uel  Caput  gladii] 

18  Mulcai'c  pitrettan  [539,  22  Mulcare  cal- 

19  care  uexare] 

20  Mulcere     slihtani.^     kinaden    [539,    25 

21  Mulcere  placare  lenire  uel  declarare] 

22  Muscipula    strhc"    angul    [539,    29    u. 

23  am)i.  Muscipula  laqueus  uel  temptatio] 

24  Multifarie    manegen    quhitin    [539,    30 

25  Multifariae  uiultis  sermonibus] 

26  Munificencia  marlih  kepa  [539,  36  Mu- 

27  nificentia  publicus  opus  id  est  donatio] 

28  Munitus  umbi  festinot  [539,42  Munitus 

29  circumdatus] 

30  Musitat   mur    morot    [539,  53    Mussitat 

31  munnurat] 


Meracissimuni  eiiuiolt  thurahnoht  32 

MuulHcus  erliaft  kebo^  [539,  34  i^  «w?7.  33 

Munificus  munerator  aut  honorificus]     34 

(119''-)  Nascitur  kii'olget  consequitur  35 
adipiscitur^  [540,  5  Nancciscitur  ade-  36 
piscitur  aut  potitur]  37 

Nauus  kifolgenti  [540,  22  Nauus  ob-  38 
sequens]  39 

Nandi^^  snachandi  [540,  12  Nandi  na-  40 
tandi]  41 

Naulum^^  feriscaz  42 

Natus^^  kizogan  [540,  24  Natus  nu-  43 
tritus]  44 

Nauiter  iligo  [540,  19  Nauiter  stu-  45 
diosae;  540,  27  Nauiter  strinuae  uiri-  46 
liter]  47 

Nazaret  roiiii  uuihi  [540,  29  Nazaretli  48 
niundiciarum]  49 

Nectar  lionec.  uuin  [540,  32  Nectar  50 
inel  sine  uinum  aut  odoris]  51 

not 

Nectit^^  piiitit.  kisama  [540,  37    Nectit  52 

conligat  aut  alligat]  53 

Nex^2    toth    [540,    42    Nex    murs    uel  54 

supplicium]  55 

Nexe^^  kipuntan^*   [540,  39  Nexae  li-  56 

gatus]  57 

Necat^^  slahit  [540,  43  Necat  occidit]  58 
Nexa^^  kisamantont^^  puntan  [540,  40  59 

Nexa  coniuncta  ligata]  60 

Nefas  ^'^  unkiuuahtlih  sunta^^   [vgl.  540,  61 

5  6  u.  anm.  Nef ariam  miserabile  scelus]  62 


tu 

^  darauf  diumü.  multite  1  diutinü;  poris  [507,  47  Diuturnum  multi  temporis;  507,  48 
Diutinum  diuturoum],  dann  fehlt  ein  dopi)elhl.  ^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^  beide 
yll.  in  einer  zeile  *  darauf  in  der  gleichen  zeile  ohne  gl.  munim  [539,  45  Mummen 
tutio]         ^  khini  zeni]  das  zweite  i  angehängt        ^  l.  slihtan  Nyerup        ''  l.  strihe  Kögel 

^  darauf  molib ;  ohne  gl.  [538,  30  Molibus  saxis] ;  rest  der  spalte  {räum  für  acht  gll.) 
leer        *  adipiscitiu-  über  den  beiden  vorhergehenden  ivorten        ^"  beid^  gll.  in  einer  zeile 

^^  daneben  nutritus  ^^  jjßi^Q  gU  i^  einer  zeile  "  beide  gll.  in  einer  zeile  ^*  ki- 
puntan]  nt  ligiert  ^^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^^  kisamantont]  beide  nt  ligiert.  l.  ki- 
samanot        ^'  sunta  lüiter  Nefas,  etwas  höher  rechts  als  noh  luzil 


AlPHAIJKTIHCH    OkoIIUNKIE    GlOHHAKK.     A.    Be8TIMMHAKE 


Ic.  239.    240 


1  Nee  (luisquiun   noh    luzil  [540,  48    Nee 

2  quisquani   iice  niodicumj 

:J  Nefanda  unsakeiidi     1540,   53    Nefanda 

4  Moii   diecMula] 

5  Nefarius  sunt   haftin    |'540,   54  Nefarius 

6  sceleratus] 

7  Neniirum  ano  zuiiial  [540,  58  Neniirum 

8  profeetus  sine  dubio] 

9  Nempe^  kiuuisso  [540,59  Nempe  certe] 

10  Nee  non^  uzan  auh  [541,  19  Nee  non 

11  sed  et] 

12  Neominia  chirih  uuihi  [540,  61  ii.  anm. 

13  Neonieuia  kalendae] 

14  Nequeunt  ni  magun  [540,  63  Nequiunt 

15  non  possunt  difieiunt] 

16  Neutrum  noh  thizi  noh  thaz  nmuedrisc^ 

17  [541,  6  Neutrum  uequae  hoc  nequae 

18  illud] 

19  Necdum  ninoh    [541,    11    Necdum   nee 

20  adhuc] 

21  Nee    procul   noh    ferro    [541,    16    Nee 

22  procul  non  longe] 

23  Nemus  holz^  [541,  21  Nemus  silua] 

24  Nemorosus   holzohti    astolohti   [541,  22 

25  Nemorosum  frondosmn] 

26  Nicromantia  sela  f  hello  kihalota  [541, 

27  26    Nicromantia    quotiens    anima    ab 

28  inferis  reuocata] 

29  Nidore   suuecho    stanche    [541,  29    Ni- 

30  dore  odore] 

31  Nihilhominus    niuuihtu    min    [541,    30 

32  Nihilominus  nihil  minus  si  quoque  usw.] 

33  (119^^)  Nimiriun   kiuuisso    trhatouuntar- 

34  lih*  [541,  32  Nimirum  ualde  mirum 

35  aut  sine  dubio] 


Nisus''  picunnan  [541,  36   Nisus  cona-  36 

tus  uel  mollitusj  37 

Nititur^  pikinnit^    [541,  37  Nititur   co-  38 

natur  aut  labore]  39 

Nitens"  kancanti^  [541,  43  Nitens  am-  40 

bulans  aut  incumbens]  41 

Nixus"  kipogan   [541,  46  Nixus  cunms  42 

uel  pronus  incumbens]  43 

Nitet^    schinit    [541,  48   Nitit  splendit  44 

uel  lucet]  45 

Nonne  ^    ninu    uuenne   [542,    5    Nonne  46 

numquid  non]  47 

Norma  mez  sprata  [542,  9  Norma  men-  48 

sura  regula  uel  aequitas]  49 

Norunt  ni  uuizun    [vgl.   125,   39  Norunt  50 

nouerunt]  51 

Noscit^^  quhidit.  pilazit  [542,  13  Noscit  52 

dicit  ignuscit]  53 

Noxa^^    sunta    [542,   19   Noxa   crimen  54 

uel  peccata  uel  culpa]  55 

Nouales    felth.    holzniuuaz^^     [542,    17  56 

u.  anm.    Nouales   campos    uel    siluas  57 

nuper  satas]  58 

Nugas^^    umiderbi^^    [542,    38    Nugas  59 

inutilis]  60 

Nutui2    kiuualti.    kifti    [542,  41    Nutu  61 

gestu  oris  luminum  uel  potestatis]  62 
Numen^*   chraft.    pipoT    [542,  42   Nu-  63 

men  maiestatis  aut  iussio]  64 

Nnat^*  zuuiflot  [542,  48   Nutat  titubat  65 

trenmlat  uacellat]  ijij 

Nummularius  munizari  [542,  49  u.  anm.  67 

Nummularius  nummorum  praerogator]  68 
Nummisma     muniza     [542,    50     Num-  69 

misma  nummi  percussura]  70 


^  beide  gll.    in    einer  zeile        ^  niuuedrisc   nehengeschr,,    das   erste  i  angehängt 

*  darauf   in  der  gleichen  zeile  Nibarus    ohne  \gl.    [541,  25    u.    anm.     Nibarus  splendi- 

dus]         *  trhatouun   neben  Nimii'fl,  tarlih  über  trhatouun        ^  beide  gll.   in   einer  zeile 

^  pikinnit]  das  letzte  i  angehängt        '  beide  gll.  in  einer  zeile        ^  kancanti]  nt  ligiert 

^  beide  gll.    in    einer  zeile        ^^  beide  gll.  in    einer  zeile        "  niuuaz]    i  angehängt 

^^  beide    gll.   in   einer    zeile  "  l.    umbiderbi    Nyerup         i* 

zeile 


beide    gll.    in    einer 


MCLXX  Gloshak  Affatim 


Ic,  240.  241 


1  Nuncupat  iumh  mit    [542,  51   Nuiicupal 

2  noniiiuit) 

3  Niipcr^  nahuii   [542,  55    Nupcr  reccnti 

4  tempore] 

5  Niims^    kiumilt    [542,  58    Nuros^   po- 
G       testas  deifica] 

7  Nusquani  Inni.    heinero^   steti     [543,  5 

8  Nusqiuun  nuUo  in  loco] 

9  Nubila*  scato  iiuolchan  [543,  8  Nubila 

10  umbrosa;    543,  9    Nubila    nubis    uel 

11  aninia] 

12  Nonnulli*   ?>umeliche    manege^    [542,  3 

13  Nonnulli  aliquanti    uel  aliqui] 

14  Non  discrepat  uimissilutit^ 

15  Non  inritatur  nipismerot    [1  Cor.   13,  5 
IG       r=  Fragm.  theot.  xxix,  14] 

17  Non  inflatur  niziplait  sih  [1   Cor.   13,  4 

18  =  Fragm.  theot.  xxix,  13] 

19  Non  emmulatur  nist  abulgic  [ib.] 

20  Non  est  ambitiosa  nist  kiri  [1   Cor.  13, 

21  5  =  Frag))},  theot.  xxix,  14] 

22  Non    perperam    achust"^    [1   Cor.    13,  4 

23  =  Fragm.  theot.  xxix,   13] 

24  (119**)  Officiens^  uuidar    sachandi  uui- 

25  darf&htanti^    [544,  25    Officiens    re- 

26  pugnans] 

27  Officere  terran^^   [544,   27   Officere  no- 

28  cere] 

29  Obliqum  übirinc.  kipogan  [544,  37  Ob- 

30  liquum    gymm    aut   cunium    uel     de 

31  angulo  in  angiüo] 

32  Oblicus  missiuuentit  [544,  39   Obliquus 

33  transuersus] 


Obnixe  picun  nan^^    [544,    47    Obnixe  34 

conate]  35 

Obstinatio  hart  numti  [544,  51   u.  anm.  36 

Obstinatio    mentis     duritia     uel     in-  37 

tentio]  38 

Obstinate  illun.    anauuartu    [544,  52  u.  39 

a7im.  Obstinate  inten tiosae]  40 

Opitulante  helfantemo    [544,   57   Opitu-  41 

lante  adiuuante]  42 

Obiciunt  cacan  sezant  [544,  58  u.  anm.  43 

Obiciunt  opponunt]  44 

Obpilat    cacankinet^^    [545,    7    Oppilat  45 

obdurat  obcludit]  46 

Opidum     thorf.     kizimbri    chas     tella^^  47 

[545,  8    Oppidum    urbem  uel    muni-  48 

cipium]  49 

Opinio^*    kiuuaht  [545,   11    Opinio   ex-  50 

timatio]  51 

Obsida^*    piseizan    übicancan    [545,  41  52 

Obsita  obsessa  aut  circumdata]  53 

Obici^^  fertriban  [545,  24  Obici  repelli]  54 
Opifex^^    adalmeistar    [545,    35    Opifex  55 

artifex  fabricatur]  56 

Ob  id^^    thurahthaz   [545,  30   u.   anm.  57 

Ob    id  propter  hoc]  58 

Officium  1«    thionost    [545,  34    Officium  59 

obsequium]  60 

Omitto  ferlazo    [545,    32    Omitto   prae-  61 

terio  demitto]  62 

Opstipuit    er    eghisot    uuarth    [545,   37  63 

Obstipuit  obstupef actum  est]  64 

Obriguit     eregisot     uuarth     erqhuoman.  65 

emarcuit^'^    [545,    38    Obriguit  obsti-  66 

guit  emarcuit]  67 


^  aus    Nutus   entstellt,  wie  Nyerup   sah        '  Inni.  hei- 
*  beide  gll.  in    einer    zeile  ^  manage    untergeschr. 


^  beide  gll.  in  einer  seile 
nero]    das    erste   i    angehängt 

'  nimissilutit]  das  zweite  i  angehängt  "^  darauf  Neoffitus  mit  ausradierter  gl., 
dann  freier  räum  für  zivei  gll.  ^  davor  freier  räum  für  vier  gll.  .  ^  uuidarf&htanti 
nebengeschr.  ^^  terran  nebengeschr.  ^^  neben  obnixe  steht  conate  ^^  cacankinet 
nebengeschr.,  die  übergeschr.  gl.  ausradiert  "  chas  tella  nebengeschr.  ^*  beide  gll. 
in  einer  zeile  '^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^^  beide  gll,  in  einer  zeile  ^^  erqhuo- 
man. emarcuit  nebengeschr. 


10 


AlJ'HAIir/nsciI    rjKOHIiNKTK    (iLOSHARE.       A.    BESTIMMBARE 


Ic.  241.  242 


1  Ohripere  i)isimi(;lmii     [r>45,   39   Obripeic 

2  docipere] 

3  OliiTipum    himil      [54'),     51      Olympum 

4  raoluni  ud   niMio| 

5  Obulus  zuuelif  scaza^  [545,  56  u.  anm. 
G       Obolus  exigims  paecimiae  numerus] 

7  ()j;)orhiiuis'^    ki    uuor    saniin    [545,    57 

8  Oportunus  ueccssarius  | 

9  (119'^^)  Oblatio  offmii  ga  [543,  10  Oh- 
io      lato    offerto] 

11  Opansum    uuil    lachan   inhuse  [543,  12 

12  Oppansuin    ueluni    in    scena    undique 

13  panditur] 

14  Oracula  anuurti^   pipot    [543,   18    Ora- 

15  cula  responsa  mandata  praecepta] 

16  Orator    kisprachi    [543,   17   Orator    elo- 

17  quens] 

18  Ora*    marchalantes  "^    [543,   19  Ora   re- 

19  gionis  finis] 

20  Ora^    antlutti.^    stath     [543,     20    Ora 

21  uultus  uel  finis] 

22  Obtare    keuuellan.  kiuunscan    [543,  21 

23  Obtare  elegere] 

24  Opago  catbachi  [543,  25  Opaco  tectura] 

25  Osanna  lieili    ke  halt  [543,  28  Osanna 

26  saluifica] 

27  Obest*^^  uuidar  uuert  ist  [543,  31   Obest 

28  impedit] 

29  Ohiectat    ka    kinit.    kakinit'^     [543,    36 

30  Ohiectat  obuiat] 

31  Obsecro   pisuuerro.  pittu    [543,   47   Oh- 

32  secro  adiuro] 

33  Operitur  pitit   [543,  56  Operitur  expec- 

34  tatur] 


Operitur^    piscouuot   pihaltit^     |543,   57  35 

Opperit  conperit  aut  ohsemat]  36 

Obsessuni  pi    fan  gan  [543,  62    Obses-  37 

suni  circunidatuni]  38 

Olocausta  zepar  [545,  60  u.  anin.  Olo-  39 

causta  sacrificiaj  40 

Ohnixus   piduungan.    thiomot    |546,   13  41 

Ohnoxius  subditus  aut  obligatus]  42 

Obducta  kisezit  [546,    16    Obducta   op-  43 

posita  uel  tracta]  44 

Occuhuit  pileip.   f  uuarth  [546,  26  Oc-  45 

cubiit  interiit  niortuus  est]  40 

Obtutibus  kisihtige  [546,   37    Obtutibus  47 

uisibus]  48 

Obtundere  piuuer  ian^^    [546,   38    Ob-  49 

tundere  prohibere]  50 

Ohtunsus  kiplentit    [546,  40    Obtunsus  51 

obcaecatus]  52 

Obtunsa     kimeitiu     [546,    41     Obtunsa  53 

stulta   uel   stolida]  54 

Occumbere    feruuerdan     [546,    42     Oc-  55 

cumhere    interire]  56 

Onustum     follan.    kilatanan     [546,     43  57 

Onustum  plenuni    honeratum]  58 

Obiurgat  refsit.  schiltit^^  [546,  45  Ob-  59 
iurgat  castigat  culpat]  60 

(119^2)  Ohnubit  pi  de  chit  [546,  48  61 
Ohnubit  coperit  obtegit]  62 

Olus  karuur^2  [^4^^^  49  Olus  olera]        63 

Obmutiscere^^  erstäme^*  [546,  53  Om-  64 

mutiscere  tacere]  65 

OfFeris  piutis  66 

Obstrusum   anzogan  67 


^  scazajcaM^acorr.  '^  oportun^  7i6\  ^  l.dLutmniiNyerup  ^  beide  gll.  in  einer  zeüe 
^  lantes  und  antlutti]  nt  ligiert  ^  darauf  in  der  gleichen  zeile  ob.  pp  (^=  praepo- 
sitio)  ohne  gl.  '  kakinit]  das  ziveite  k  aus  c  corr.,  das  zioeite  i  angehängt  ^  dar- 
auf in  der  gleichen  zeile  olT  ohne  gl.  [544,  59  Olim  antiquitus  uel  aliquando]  ^  pi- 
haltit  links  nebengeschr.  ^^  piuuer  ian]  das  zweite  i  vielleicht  durchstrichen  ^^  dann 
freier  räum  für  eine  gl.  ^^  mir  scheint  karuun  {plur.  wie  im  lat.)  wahrscheinlicher 
als  Kögels  kartuurz  ^^  obmutiscere]  re  steht  mit  vericeisung  hinter  olus  ^*  l.  er- 
stüme.  darauf  obturare  mit  übergeschriebenem  obstruere  [546,  55  Obturare  obstruere] 


MCLXX  Glossae  Affatim 


11 


Ic.  242.  243 


1  Omiiis  ^  menclinti    1546,  31    Oiuiiis  gaii- 

2  (Ions  laetans?] 

3  Otius  horsco 

4  Opern  helfa 

ö  Opiilentia  kiiiiibt- 

6  Pascha    luiizitbruuiiga    ostra^    [546,  59 

7  Pascha  passio  grecuin  est] 

8  Passmi  *  hina  uart 

9  Phase  ostra  [546,  60  Phase  pascha] 

10  Patibulum  uuizipom  [547,   1  Patibulum 

11  cruceni  nel  stipistes] 

12  Paraclitum    trost     [547,    2     Paraclitum 

13  consolatoiium  ] 

14  Patriai-cb*  bohfater    [547,  3   Patriarcha 

15  princeps  patnim] 

16  Patruus    fatro    [547,    9    Patruus   frater 

17  patris] 

18  Palmites    esti  sumarlota    [547,   17  Pal- 

19  mites   sarmentimi] 

20  Patiüis    offonontem    [547,   20    u.   anm. 

21  Patulis  patentibus  aut  expansis] 

22  Pansa    erdbenit    [547,    25    Pansa    ex- 

23  pansa] 

24  Portenta  uuntar  [555,  1  Portenda  signa 

25  uel  niirabilia] 

26  (119^3)    Patricida    ther    fat     slabit    inti 

27  muat  ^ 

28  Parricida    thiu   chinth    slabit    [547,    34 

29  u.  anm.    Patricida  et  parricida    idem 

30  qui  parentem  occidit] 

31  Parintalia  erotac  beidenero  [547,  43  Pa- 

32  rentalia  dies  festa  paganorum] 


Pictuni     sannmunga.    feistin 

Pactum  conucntum] 
Palestra    kirungan     [547,     56 

lucta] 


[547, 


49  33 

34 

Palestra  35 

36 


Palpare  fiehon^   [548,  5  Palpare    blau-  37 

dire  uel  adtractare]  38 

Pallautcs     fliobinti     [548,     7     Pallantes  39 

sparsi    uel   diuersa    fugientes    uel  fu-  40 

gientes  dispersi]  41 

Palmatus  kihoupit  pantot  [548,   10  Pal-  42 

matus  laureatus  aut  coronatus]  43 

Plaudete  ban%lago&    [548,   15  Plaudite  44 

manibus    conponite]  45 

Plaga  bmilisc'^   balba  balba»    [548,   18  46 

Plaga  caeli  pars  uel  tractus]  47 

Plaustrum  uuagan   [548,  25   Plaustrum  48 

carpentum]  49 

Pantera  nezi®  [548,  33  Pantera  retia]  50 
Parsimonia    fasta.    furi    purt    [548,    88  51 

u.    mini.     Parsimonia    frugalitas    uel  52 

temperantia  uel  abstinentia]  53 

Parumper   pede    luzil^^     [548,    46     Pa-  54 

rumper  ualde  modicum  uel  parum]  55 
Pausillulum    luzil     [548,    48    u.    anm.  56 

Pausillulum  mocbcum]  57 

Paulatim  aft  teilum  [548,  49   Paulatim  58 

per  partes]  59 

Parsurus  teilinti   [549,  2   u.  anm.    Par-  60 

surus  partiturus]  61 

Patrantur  zua^^  sib  nabant^^frä  dibant^^  62 

[549,   13   Patrantur   perficiuntur   per-  63 

petrantur]  64 

Poebus  ^^  sunna  [549,   17  Poebus  sol]     65 


^  daneben  {und  vor  pallantes  sp.  3)  l  hiris:  ist  hilaris  gemeint?  ^  darauf  freier 
räum  für  fünf  glJ.  ^  ostra  nebengeachr.  *  daneben  ubiq;.  hinauart  gehört  noch  als 
iceitere  gl.  zu  Pascha  (=  transitus),  loie  schon  Nyerup  sah  ^  inti  muat  über  ther  fat 
slabit  "  flehen]   o  ivahr scheinlicher  als  a  '  ?.   himilisc   Nyerup  ®  das   zweite 

halba  nebengeschr.  ^  nezi  nebengeschr.;  die  über  pantera  geschriebene  gl.  ist  ausra- 
diert ^"  luzil  nebengeschr.  pede  scheint  anzugeben,  dass  soivol  parumper  wie  pausillu- 
lum mit  luzil  übersetzt  iverden  sollen;  oder  ist  lat.  pede(temptim)  gemeint?  ^^  zua]  z 
aus  n    corr.         ^-  nahant  und  dihantj  nt  ligiert        "  diese  gl.  und  12,  1  in  einer  zeile 


12 


Alphabktibc^h  (jkordnetk  riLossAiii:.     A.  BewtIxMmbar]: 


h.   243.   244 


1  Pecua  rindir  1549,  21    Pccua  aniicntal 

2  Plcrique^  hiiiiic   niaMa;^*'     1549,   44    Ple- 

3  rlqiie  ali(jn;niti  iionnuUi  ik;!  aliquantae 

4  iicl    ))lniliiii| 

5  Pleruinquc   of   to    |549,   45    Plerumque 
(J       aliquotiens  iiel  assiduacj 

7  Pcniiria    hiuigar.    arnioti     [549,   51    Pe- 

8  niiria  fanie  aut   inopia  uel  iiecessitas] 

9  Penitu.s    iniiuertes   [vgl   140,  8    Penitus 

10  intus] 

11  Pene'^  pi.  nah  [549,  55  Pene  prope  est 

12  iuxta] 

mcs 

13  Perstrinximus  ^  thurah  rachto 

14  Penes^niiti  kipurt  [550,  1.2  Pene:^  apud; 

15  natura  pudeiitia  uel   membrum  uirile] 

16  Psaltinr^    thoh     [vgl.    564,    45     Saltim 

17  uidelicet] 

18  Pensat  uigit*  [550,   6  Pensat  librat] 

19  (119^^*)     Pendent    int     findant    abtönt  ^ 

20  [550,   9  Pendent  sentiunt] 

21  Pendentes  then  chanti.^  abtonti  [550,10 

22  Pendentes  aestimantes] 

23  Pcpigit"^  antbiez.  festinota  [550,   19  Pe- 

24  pigit  pactum  posuit] 

25  Perpessus^  tbultanti^kuuizinot^  [550,  23 

26  Perpessus   passus] 

27  Peperimus  intbabemes.   tbultenies    [550, 

28  25    Perperimus  tolleramus  siue  multa 

29  patimur] 

30  Perculit^ö  tburab  truapta  [550,  26  Per- 

31  culit  perturbauit  aut  iactauit  uel  pro- 

32  strauit] 


Presagiuni  ^''  fora  uuizida  [551,  24  Prae-  .M3 
sagiuni   praescientia]  34 

80t 

PercuLsus  tburab  cruzit  tburali  egi^^35 
[550,  27  Perculsus  pennotus  perte-  36 
ritus  uel  animo  coinniotus]  37 

Pernicitas  sniumin  [550,  35  Pernicitas  38 
uelocitas]  39 

Pertinax^^  emizigo.  uuerelicbo  [550,  39  40 
Pertinax  inreuocabilis  constans  perse-  41 
uerans]  42 

Preceps^^  ferscurgida  [551,  20  Praeceps  43 
passiuus  uel  temerarius]  44 

Peruicax^^  emmezlib  bartlib  [550,  41  45 
Peruicnx  in  intentione  durus  aut  con-  46 
stans]  47 

Preponi  ^  '^  f uri  sezan  48 

Perendie  uparmorgan^*  [550,  45  Per-  49 
endie  post  crastina]  50 

Perpetratum  tburab  teta  [550,  50  Per-  51 
petratum  peractum;  550,  49  Perpe-  52 
trat  peragit]  53 

Perspicuum  ougazorbt  [550,  54  Perspi-  54 
cuum  manifestum  uel  darum]  55 

Prestolare  pitan  pibaltan  [551,  8  Prae-  56 
stolare  expectare]  57 

Prefatus^^  fora  qubetan  [551,  10  Prae-  58 
fatus  ante  locutus]  59 

Presumit^^  erpaldet  [552,  34  Praesumit  60 

usurpat]  61 

Prelatus    fosezit^^    [551,    15  Praelatus  62 

antepositus]  63 


^  darauf  ist  in  der  gleichen  zeile  ausradiert  psdens  {sie)   sizenti,    s.  nachher  13,  23 

"-  beide  gll.  in  einer  zeile        ^  beide  gll.  in  einer  zeile        *  l.  uuigit        ^  int    findant 

abtönt]  nt  ligiert        ^  then  cbanti]  nt  ligiert        ''  beide  gll.  in  einer  zeile.  ppessus]  pessus 

mit  Meiner  er  schrift        ^  thultanti]  nt  ligiert        ^  l.  kiuuizinot.    die   gl.  ist  unter  geschr. 

sot 

und    steht   daher    neben    thultemes  ^^   beide    gll.    in   einer    zeile  ^^   tburab    egi 

nebengeschr.        ^^  beide  gll.  in  einer  zeile        ^^  beide  gll.  in  einer  zeile        ^*  darauf  in 
der  gleichen  zeile  puiü  ohne  gl.  [550,  52  Peruium  planum]         ^^  beide  gll.  in  einer  zeile 
^®  l.  forasezit.  darauf  plate  ohne  gl.  [551,  16  Praelato  ampliore] 


MCLXX  Glossae  Affatim 


13 


Ic.  244.  245 


1 
2 

3 

4 
ö 
(5 
i 

8 
9 

10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 


Procipuuni  ^  offnnlili   alleromoist  1 55 1 ,  18 

Praecipuuin    inaxinmin] 
Presidium^     liolfa.    zAiaflulit      [551,     41 

Praesidiuni  profugiuin  uel  auxiliuinj 
Prerogan?     fora       kopenti      foipiotanti'^ 

[551,  27   Praerogans  ante  inpcndciisj 
Preditus'^    arclioran    forasezit    [551,  37 

Praedituö  probatus  antepositus] 
PresuP    suanari    [551,    43  Praesol    iu- 
dex] 
Precellilur*    hoiro     [551,    38    Praecellit 

excellentior  cunctis] 
Preminent*  frä  lu''^gent^ 
Prestantior  hoiro.  richoro  [551,  42  Prae- 

staiitior    significantior    aut   melior   uel 

sublim ior  clarior] 
Prerogatiua  cuattati.  Ion.  fora  Ion  1 552,  2 

Praerogatiua  beneficium  ante  oblatuni 

Prepollit^    fora"  alle  schinit«    [552,   21 

Praepollit      supraeminit     aut      supra- 

splendit] 
Presidens^  sizen  ti 
Prepediente^    fora    merrenti     [552,     29 

Praepediente  inpudente^^] 
Presume^  erbalde 
Perfruatur^^  thurah  nioze  [552,  40  Per- 

fruatur  utatur] 
Presto  sum^^  az  pim 
Precipitat^^  ferscurgit    [552,   44  Praeci- 

pitat  inpellit  ab  alto  deiecit] 
Prescribo^^  ferquidu 
Procliuum  ^  ^  kineigit 


(120*^)Percunctaturi*  ersuachit  [552,  52  34 

Percunctat  ur  inquirit]  35 

Penetrat  in  eaf.   ferit  [553,  8   Paenetrat  36 

intrat  inrunipit|  37 

Perhibetur  saget,  chundit   [553,  13   Per-  38 

hibitur  pronuntiaturj  39 

Piuö^s  herhaft.  uuih.  kinadic^«  [553,  14  40 

Pius  relegiosus]  41 

Piare^'''    reinison^''    [553,   IG  Piare  pur-  42 

gare]  43 

Pliadis^^  sterna   [553,   18    Pliades    sep-  44 

tem    stellae]  45 

Pira  ^^  fiur  [553,  43  Pira  rogus    ignis]    46 
Piacula    sunta     [553,    29    Piacula    sce-  47 

lera]  48 

Priuilegium  furist^era  kiuualtigaz  pipot^®  49 

|553,  50  IL  anm.  Priuilegium  primus  50 

honor;  553,  51  Priuilegium  lex  singu-  51 

laris]  52 

Primordium    anagin    [553,    53     Primor-  53 

dium  initium]  54 

Priscum  entrisc    [554,   2    Priscum   anti-  55 

cum]  56 

Pridem  erorintages.  kilitanaz  cit^^  [554,  3  57 

Pridem  ante  aut   ante  diem;    554,    4  58 

Pridem  praeterito  tempore]  59 

Pignore  chind  [554,  7  tc.  anm.  Pignore  60 

filius]  61 

Priuat^i    piteilit.    hilit     [554,    8    Priuat  62 

fraudat]  63 

Procupi  ferro  [555,  27  Procul  longe]     64 
Pontifex    he    halto   [554,    10     Pontifex  65 

sacerdos  maior]  66 


^  beide  gll.   in   einer  zeile         ^  forpiotanti]   nt  ligiert         ^  beide  gll.  in  einer  seile 
*  beide  gll.  in  einer  zeile        ^  frä  luagent]    das  übergeschr.  a  wahrscheinlicher  als  o 
^  beide  gll.   in   einer   zeile        '  fora]    o  aus  u  corr.        ^  schinit]   das  ziveite  i  ange- 
hängt       "  beide  gll.   in    einer  zeile        ^^  dh.  impediente,    s.  156,  10        "  beide  gll.  in 
einer  zeile        ^^  beide  gll.   in   einer  zeile        ^^  davor   in  der  gleichen  zeile  plectrü  ohne 
gl.  [552,49  Plectrum  astella  unde  cythara  modolatur  wszü.]        ^*  pcunctat'  hs.        ^^  beide 
gll.  in  einer  zeile        ^^  kinadic  links  nehengeschr.         ^"^  reinison]  das  zuleite  i  angehängt 
^*  beide  gll.    in  einer  zeile        ^^  pipot  über  kiuualtigaz        ^^  cit  unter  kilitanaz,  ne- 
ben pridem        "  beide  gll.  in  einer  zeile 


14 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


Ic.  245.  240 


1  Poculuni    faz    lilh     [554,    12    Poculuni 

2  potuni  uel  uasa  ad  bi])enduni| 

3  Polum^  hiniil    |554,   20    Polum  caclum 

4  uel  Hpera] 

5  Poli^  himila^    [554,  21  Poli  duo  cacu- 

6  mina  caeli] 

7  Pontus   seo    [554,  40  Pontus  mare   py- 

8  lagus] 

9  Populatus  ki  roupot  emuostit    [554,  45 

10  Populatus  expoliatus] 

11  Postera   die   andres    tages    [555,  6   Po- 

12  stera  die   altera  die] 

13  Proplema  for  spracha.  ratussa  [555,  25 

14  Problema  propositio] 

15  Pone^   nah   [555,  30  Pone  prope  iuxta 

16  et  propter] 

17  Procella^  tunst.  hagal  [555,  39  Procella 

18  pluuia  aut  tempestas] 

19  Procerus*    langer  uuiter.    uuelite   comu- 

20  ner^    [555,  36   Procerus   longus    aut 

21  latus;   555,  37  Proceres  primates  uiri 

22  electi  usw.'] 

23  Prodicus     urscoufo.    spentari    [555,    45 

24  u.  anm.  Prodigus  dispensator  euersor 

25  aut  sine  ordine] 

26  Prodigium  forazeichan  forapouchan^  [555, 

27  46  ^«.  anm.  Prodigium  deformem  sig- 

28  num  aut  monstrum] 

29  Prosapia  chunni^  adal  [556,  12  u.  anm. 

30  Prosapia     genus     uel     progenies    aut 

31  origo] 

32  Prolis«   chind  chunni^    [556,    13    Prolis 

33  filius  aut  filia] 


Pollens^  magan  thihanti^  [554,23  Pol- 
lens ualens  uigens  aut  potens] 
(120*^)  Prologus  fora  spracha  [556,    16 

Prologus  soquentis    operis   praephatio] 
Promit  fräpringit.  chundit  [556,  27  Pro- 

mit  ostendit] 
Promunt  fräpringant.  chundant  chinunt^*^ 

[556,   29  Promunt  proferunt] 
Proni^^  kinigene   [556,  36   Proni    prae- 

cipites  inclines  uel  inclinati] 
Propere  ^^    sniumo     [556,    45    u.    anm. 

Propere  uelociter    uel  festinato] 
Propagare  kdennan^^  tuuellan  [556,  40 

Propagare   extendere] 
Prorogatiua  peszista    [556,  56    Proroga- 

tiua   optima] 
Proruere    fertriban     [556,    57    Proruere 

expellere] 
Prorsus  kiuuaro.   zisperi   [556,  60  Pror- 

sus  uere  specialiter    certe] 
Prosequitur  fora  sprichit  [556,61   Prose- 

quitur  deducit  aut  causam  exponit] 
Prospicit   frä  scouuot    [557,  3  Prospicit 

longo  aspicit] 
Proteruus  unkiuuar.    abah   [557,  7   Pro- 

teruus  impudens  conuitiosus] 

n 

Proprosa  itu  uuizlih.    urreinida    sunta^^ 

[557,  22  Probrosa  turpia] 
Profectu     kiuuisso     [557,    52    Profectu 

reuera   utique] 

Protergum^*  hintpacho  [557,  62  Poster- 
gum  post  scapulas] 


34 
35 
36 
37 

38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 

60 
61 

62 
63 

64 
65 


^  beide  gll.  in  einer  zeile        ^  himila]  das  ziveite  i  angehängt        ^  beide  gll.  in  einer 
zeile  *  procerus]    das    o    unten    an   das  r    blässer    angesetzt  ^  coniuner    unter 

uuehte  neben  procerus.  gemeint  comun  eruuelite  =  proceres  Graff        ^  forapouchan]  chan 
unter  forapou  neben  prodigiü        '  chunni]  i  angehängt        ^  beide  gll.  in   einer  zeile 
"  thihanti  untergeschr.,  nt  ligiert        ^^  fräpringant.  chundant  chinunt]  die  nt  ligiert,  chi- 

n 

nunt  nebengeschr.        ^^  beide  gll.  in  einer  zeile        ^^  l.  kidennan        ^^  urreinida]  das  ziveite 
i  angehängt,  sunta  nebengeschr.        ^*  ptgü  hs.  diese  gl.  und  15,  1  in  einer  zeile 


MCLXX  Glossae  Afkatim 


15 


Ic.  246.  247 


1  Puppis    schefFer^    stiiira    [558,  21    Pup- 

2  pis  posterior  i)ais  luiuis] 

3  Pubescere^   par   ten  [557,  63  Pubosccro 

4  iuuenescere  crescere  barbescere] 

t 

5  Puerperium     chinth     iiuuuibo     kifcstino 

6  [558,   7    Puei*perium  iiifans    in    utero 

7  formatus  naiv.'] 

8  Puerpera  thiorna   [558,  8  Puerpera  pu- 

9  ella  priini  partus] 

10  Pugillaris    ta    ula     [558,    11     Puellaris 

1 1  tabula] 

12  PuUulat  chinit^    [558,   12  Pullulat  ger- 

13  miuat] 

14  Publicanuö'^  zollanari.    firinari    [558,  30 

15  Publicanus  thelonarius] 

16  Precedentia  für   cantuii 

17  Prelatus  est  erhaban  uuas 

18  Presertim  meist 

19  Pollicitus   kiheizan 

20  (120*^)  Professione*  fora  beiz 

21  Participacio   kimeini 

22  Prediötinatus  fora  scaffot 

23  Paratrum  hol  cmaba 

24  Per  preceps^    tburah    epanplast    [Matth. 

25  8,  32?] 

26  Punite^  uuizinot 

27  Prestolatur  pitit 

28  Perfruantur^  tburah  niozen 

29  Perpendit  thenchit  ahtot 

30  Perpeti'^  euuic 

31  Perpessus*^  kidoleta 

32  Pemicax^  perseuerans.  trurahuuonenti 

33  Procax^  filusprachi 

34  Prouectu  michilin.  sniumi 


Prodeundi  furi  quhementi  35 

Priuari  kifrcmidan  36 

Processu  erfaranem  37 

Prouecti  zua  quhemene  38 

Prouentu.  euentu  kipuritiii  usz  canc         39 

u 

Poenc    moti    cito    egressi.    sniumo     zki-  40 

41 
42 


caugane'* 
Poenitus  kiuuisso.  omnino  prorsus 


10 


Quateiius  thaz    [558,  57    Quatenus  qua  43 

ratione   qualitercumque]  44 

Quandam  ethes  uuelicha  [558,  55  Quan-  45 

dam  aliquam]  46 

Queunt  maguu    [558,  60  Queunt    pos-  47 

sunt]  '    48 

Quasdam    ethesuuelih    [558,  54    Quas-  49 

dam  aliquis]  50 

Quassat  nmit.  k^scutit  [558,  53  Quassat  51 

uexat  concutit]  52 

(120^*)     Quam    ob    rem    pideru    sachu  53 

[558,  35    Quam    ob   rem  pro  qua  re  54 

aut  idcirco]  55 

Qua  de  re   fona    deru    sachu    [558,     36  56 

Qua  de  re  quod   supra]  57 

Qualitas    uuielih    si    [558,  37    Qualitas  58 

qualis  sit]  59 

Quamquam  thoh  thu  uuidoro    [558,  38  60 

Quamquam   quamuis]  61 

Quamquam  thoh  zisperi  [558,  39  Quam-  62 

quam  si  etsi  etiamsi  uidelicet;  558,  40  63 

Q,uamquam  tamen-   etiam  siquam  sal-  64 

tim]  65 

Quamuis    inti    thoh    zisperi     [558,    42  66 

Quamuis  etsi  licet]  67 


*  darauf  pubetenus    [558,  3    Pubetenus  prope  genitalia   circa  pudenda]    ohne  gl, 
2  chinit]  rfrt5  zweite  {angehängt        ^  publican4.  As.         *  davo  vprecones  ohne  gl.        ^  beide 
gll.  in  einer  zeile        "  pfruant']  fruant'  auf  rasur        ''  beide  gll.  in  einer  zeile.  ppessus] 


u  aus  1  corr. 


u 


beide  gll.   in  einer  zeile,    s.  oben  12,  45        ^  zkicangane]  gane  witer 


zkican  neben  moti        ^^  prorsus  nebengeschr.    darauf  freier  räum  für  eine  gl. 


10 


AlPH ARKTISCH    GeORDNKTE    GlOSSARE.      A.    BESTIMMBARE 


Ic.   247.  248 


1  QuantociuK    horscor.    sniumor    [558,  44 

2  QuaiitotiuH  colorius  uel  citiusj 

3  Quaiidoquo     io     so     uuanne     [558,    45 

4  Quandoque  quaiidocumque] 

5  Quaiidoquidem  theiine  zesperi  [558,  46 
0       Quaiidoquidem  tuiic  omnino] 

7  Quantitas  uuio  filo   si    [558,  47    Quan- 

8  titas  quanto  sit] 

9  Quapropter  uuaz  pidiu    [558,  49    Qua- 

10  propter  quid  ergo] 

11  Qua^satus^  ki  thrusit^^  [558,  51   Quas- 

12  satis  conlisis] 

13  Quatitur  kiscutit.  kiuuegit  [558,  52  Qua- 

14  titur  concutitur] 

15  Questiones  ersua  chunga    [559,    9  Que- 

16  stiones  inquisitiones] 

17  Questum    uuachar     [559,    18    Questum 

18  lucrum  adquisitum] 

19  Queso^  pittu  [559,  22  Quaeso  rogo] 

20  Quippiam^  ethesuuaz  [559,  31  Quippiam 

21  aliquid] 

22  Quisquis  io   so    uuelih    [559,  32    Quis- 

23  quam  ullus  aliquis] 

24  Quibuscunque  ^  thie  souuelichen  [559,  28 

25  u.  amn.  Quibuscunque  quibusquae] 

26  Quibusque^  thaz  selba  [s.  vorige  gL] 

27  Quidam*  luzil.  sumilih^  [559,  30  Quid- 

28  dam  modicum  aliquid] 

29  Quin*  mer  [559,87  Quin  immo  uel  sin 

30  quod  quia  praeterea   potius   magis   ac 

31  magis] 

32  Quill   potius   mer    inti   mer    filomer*^  \s. 

33  vorige  gl^ 

34  Quin  etiam  mer  zisperi  uparthaz'^  [559, 

35  38.  Quin  etiam  insuper  uel  magis] 


Quippe  kiuuisso  luzil ^  [559,  44  Quippe  36 
maxime    certe    nimirum    sine     dubio;  37 

559,  45  Quippe  modicum]  38 
Quisque'^  eo  so  uuer  [559,  51   Quisque  39 

quicunquej  40 

Quiui^  mahta  [559,  56  Quieui  potuij  41 
Quisnam    ethes    uuelih    [559,   53    Quis-  42 

nam  aliqui]  43 

Quiuit^^    mahta    [559,    57   Quieuit    po-  44 

tuit]  45 

Quidni^^  thaz  mer  [559,  29  Quidni  hoc  46 

magis  hoc  potius]  47 

(120^^)  Quocirca  umbithie  sac^a  pidiu ^^  48 

[559,    59    Quocirca    quapropter     aut  49 

pro  qua  re  uel  ideo]  50 

Quo  nomine  uuelicheru  kiuualti  chrefti^^  51 

[559,  60  Quo  nomine  qua  maiestate]  52 
Quoque    auur.    auh    [559,    61    Quoque  53 

denuo  aut  id  ipsum]  54 

Quorundam    sumilicheru    [560,   2    Quo-  55 

rondam  aliquorum]  56 

Quondam  giu  uuennio^^  [560,  3  Quon-  57 

dam  olim  aliquando]  58 

Quousque  uuea  lan  ge   [560,   5  Quous-  59 

que  quamdiu]  60 

Quorsus     in     uuelicha     halba    [560,    6  61 

Quorsum  quodcumque  qua    in   parte;  62 

560,  7   Quorsum    in    quam  parte  est  63 
siue  tegumentum]  64 

Que  iesta  sunt  thiu  kipurit  sint  65 

Quatenus  uuio  66 

Quieuerunt  kistilleton  ^*  67 

Radiat    schinit    [560,  10    Radiat    micat  68 
inluminat]  69 


jt' 


^  quassatus]  das  ubergeschr.  s  hlass  ^  beide  gll.  in  einer  seile  ^  beide  gll.  in 
einer  zeile  *  beide  gll.  in  einer  seile  ^  sumilih]  das  erste  i  angehängt  ^  filomer 
mit  spitzerer  feder,  aber  doch  lool  von  derselben  hand  '  uparthaz  nebengeschr. 
®  luzil  nebengeschr.  ^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^"  beide  gll.  in  einer  seile  ^^  pidiu 
über  umbithie  sacha  ^^  chrefti  links  nebengeschr.  ^^  giu  uuennio]  das  zioeite  i  an- 
gehängt       ^*  darauf  freier  räum  für  sechs  gll.         ^^  l.  kichnusit?  Graff 


MCLXX  Glossae  Affatim 


17 


Ic.   248.  249 


1 
2 
'") 

o 

4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 


Riuiienta  er  faz  [560,  12  Rameiita  era- 

menta] 
Rapidus    harman    ti   [560,    18    Rapidus 

calumniatus  rapidius  aut  uelox] 
Rariscunt  siuünaiit^  kiminerot^  [500,  24 

u.  amn.  Rariscunt  pauci  fiiint] 
Rati    feste    anfangane^    [560,    26    Rati 

arbitrati  aut  firnii  accepti] 
Ratuiii  anfangan  fest!   [560,  29  Ratum 

acceptum  aut  firmuni] 
Ratibus  schefFun    [560,  33  Ratibus  na- 

uibus] 
Rancor    nith    apanst    [560,  36    Rancor 

inuidia  odium] 
Recens    nahun.    niuui    maru*    [560,  42 

Recens  nuper  ipso  in  tempore] 
(120^2)   Recludit    intuit    [560,    44    Re- 

cludit   aperit] 
Reciprocum  uuesloth    [560,  46  ti.  anm. 

Reciprocum  aut  receptum] 
Refocilauit    ki   lapota    [560,  49  Refoci- 

lauit  refecit  uel  humanitate  ponit] 
Redargui^  refsit    [561,  5  Redarguit  uer- 

berat  reuineit;  561,  6  Redarguit  con- 

uincit  aut  de  reatu  arguit] 
Reffello  f  qhuido  refso  [561,  7  ti.anm. 

Refello   refuto    rennuo    aut    redarguo 

uinco] 
Rennuit   ferquhat    [561,   10    Renuit   re- 

cusauit] 
Redemptus   kihoupit    pantot^    [561,   14 

RedimituH  coronatus  aut  ornatus  prae- 

cinctus] 
Rediuiuum    auur    erquhichit     [561,    25 

Reddiuiuum  dinuo  uitae  reddita] 
Refectus  auur  erhaban  [561,  31  Refec- 

tus  releuatus] 


Refertuni    ei-fullit     [561,    34     Refertum  38 

repletuni  |  39 

Refragatur  uuantolot.  kiuuirrit  [561,  37  40 

Refragatur  dissentit  aut  demutat]  41 
Refutat  ituuuizot    [561,  38  Refutat  re-  42 

probat]  43 

Relabitur    erloffit     [561,    44     Relabitur  44 

recurrit]  45 

Recordare   er    hugi    [561,    50    Recolere  46 

recordare]  47 

Replicat  retexuit.  eruuap    [561,  57  Re-  48 

petens  replicat  aut  retexit    uel   reuol-  49 

uit]  50 

Resipiscit   ferstunt^    [562,   15  Resipiscit  51 

intellexit]  52 

Reserat  offonot    [562,  23  Reserat  pate-  53 

facit]  54 

Retractat  erden chit.  ahtot  [562,  30  Re-  55 

tractat  recogitat  uel  discotit]  56 

Reuinxit  aft  uuartan    pintit''    [562,  36  57 

Reuinxit  postergum  legauit]  58 

Redibere  cacan  uuartan  [562,  40   Redi-  59 

bere  repraesentare]  60 

Repudiare  fertriban   [562,  48  Repudiare  61 

repellere]  62 

Reticere  suuigen  [562,  50  u.  amn.  Re-  63 

ticere  tacere]  64 

Remotum    sublatum.    kikepan    [562,  54  65 

Remotum  sublatum]  66 

Refulsit  erskein  [562,  56  Refulsit  spien-  67 

duit]  68 

(120^^)  Relatam  auarkitragan    [562,  58  69 

Relatam  reportatam]  70 

Relegio    uuihin.     ei     [562,    62    Religio  71 

sanctitas  pietas]  72 

Restagnat  kinuht  samot  suachit^  [562, 63  78 

Restagnat  redundat  habundat]  74 


^  suuinant]  nt  ligiert  *  kiminerot]  das  zweite  i  angehängt,  seil,  sint  ^  anfangane 
nehengeschr,  *  maru  nehengeschr.  ^  kihoupit  pantot]  nt  ligiert.  darauf  redundat 
[561,  23  Redundant   exuberant]   ohne  gl.        ®  ferstunt]    nt   ligiert        '  pintit]    nt   ligiert 

*  suachit  nehengeschr.  und  wol  mit  Nyerup  auf  18,  2  zu  beziehen 

Althochdeutsche  glossen  IV.  2 


18 


Alphahetiscjh  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Ic.  249.  250 


1  Reatu^  Hunta^  [5G2,  64  Reatu  culpa] 

2  Rimatur^    ersuachit    [563,   12    Rimatur 

3  scrutatur  (|uaerit| 

4  Remigio  ^  stiiiranto'^    ferid    [563,   1   Re- 

5  migio  gubcrnatio] 

6  Rite^  rehto  [563,  9  Rite  recte] 

7  Ritu^    situ    uuisa    [563,   11    Ritu   more 

8  obseruantium] 

9  Robustus    strenger    [563,   16    Robustus 

10  fortis  aut  ualidus] 

11  Rosea^   ros   faro   rot'^    [563,  25    Rosea 

12  porporea;  563,  26  Rosea  rubra] 

13  Robor^  strengin  ^    [563,   17    Robur  for- 

14  titudo] 

15  Rupes^  fluah   [563,  34  u.  amn.  Rupes 

16  saxa  ingentia  montes  saxei] 

17  Rude^  ni  uui  [563,  42    Rüde  nouum] 

18  Rutilat  lohicit    [563,  43  Rutillat   rubro 

19  fulgore  emigat] 

20  Ruunt^o    nidarfallant    [563,  47    Ruunt 

21  procidunt  aut  cadunt] 

22  Rubum^o    präma  helfultra^^    [563,    53 

23  Rubum  lignum    spinosum] 

24  Rura^^    achra    [563,  36  Rura    agri    uel 

25  uilla;  563,  37  Rura    agros] 

26  Rugitus^^    ruhin.  leuuin    [563,  58    Ru- 

27  gitus  sonitus  leonum] 

28  Rubiginem^^  uuafFan^*    [564,  3  Rubigi- 

29  nem  eruginem] 

30  Rumpheam  uuaffan  suuert  [564, 1  Rum- 

31  feum  gladium] 

32  Repellit  ferquidit 


Rimari^'^  kiuuaro  ersuachan  33 

Rumina* ^^    ituiichit    [563,    54  u.  anm.  34 

Ruminat  pecus  cum  masticat]  35 

Resultat  kacanlutit  36 

Reconpensat  ki  uui  git  37 

Rigidus  kistabet  38 

Remedium  erlosida  39 

Remotum  erruarit  40 

Reprobi^^  ferchoronun  41 
Retulit^«  er  pot  [3IaUh.21,3  =Fragm.  42 

theot.  XXIII,   28]  43 

Remigio  stiuranto^^  44 

RefFoueri^^  lobon^^  45 

(120^*)  Salsus  uuisi  keantreitit  [564,  4  46 
u.  anm.  Salsus  sapiens  aut  ordinatus  47 
temperatus]  48 

Sancit^^  erscouuot  [564,  9  Sancit  sta-  49 
tuit  aut  sanctum  facit  aut  condit  aut  50 
dicit  aut  decernit]  51 

Sanxit  kipot:^!  cap22  [564,  10  Sanxit  52 
iussit  aut  tribuit  uel  iudicauit  siue  53 
definiuit]  54 

Sanbucus  salzara  [564,  12  Sambucus  55 
saltatur]  56 

Sata^^  sat:^*  [564,  21  Sata  messis  aut  57 
semina]  58 

Sator^^  saio  [564,  22  Sator  arator]  59 

Satagit  thahta  sorgeta  [564,  29  u.  anm.  60 
Satagit  deliberat  uel  cogitat]  61 

Satellites  ambahta  kisindi25[564,  31  Sa-  62 


*  beide  gll.  in  einer  zeile  ^  sunta]  nt  ligiert  ^  remiigio  hs.,  das  erste  i  ange- 
hängt       *  stiuranto]  nt  ligiert        ^  beide  gll.  in  einer  zeile        ®  beide  gll.  in  einer  zeile 

'  rot  zwischen  faro  und  rosea  ®  darauf  scama  ausradiert  [563, 29  steht  Rubor  uere- 
cundia]  ^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^^  beide  gll.  in  einer  zeile  "  l.  heifultra  Kögel 
■=  hiefultra  ^^  beide  gll.  in  einer  zeile  "  daneben  erugine  ^*  die  Übersetzung 
der  nächsten  gl.  wurde  auch  hier   fälschlich  übergeschr.        ^^  beide  gll.   in    einer  zeile 

^^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^''  stiuranto]  nt  ligiert.  s.  oben  z.  4  ^®  die  gl.  mit 
blasserer  schrift  "  l.  labon  Nyerup.  darauf  freier  räum  für  eine  gl.  ^®  daneben 
decernit  "^^  kipot:]  rasur  von  o  **  ctarauf  sarabaita»  sine  {l.  siui  oder  sine  regula) 
uiuentiü        ^^  beide  gll.  in  einer  zeile        2*  sat:]  rasur  von  a        ^^  kisindi  nebengeschr. 


MCLXX  Glossae  Affatim 


19 


Ic,  250.   251 


1  tellite.s  ministri  nialifactoris  aut  socii; 

2  564,  32  Satellites  regum  comites] 

3  Satrapa  herostun.  uuisun    [564,  33    Sa- 

4  trapae    praepositi   persaruni    uel    per- 

5  fecti] 

6  Saltus^    holz,    perga     [564,   38     Saltus 

7  silua  uel  inontes  deserti] 

8  Sane^  kiuuisso  [564,  46  Sane  certe] 

9  Stüue^    uuela    quhetm    [564,  40    Salue 

10  aue] 

11  Stater^    uuaga     [565,    21     Stater     duo 

12  dragme] 

13  Sagacitas     anlou^nin     cambri     uuassin^ 

14  [564,    48    Sagacitas    alacritas     uelo- 

15  citas] 

16  Scandit  stigit  [565, 10  Scandit  ascendit] 

17  Squalor**     egiso.      aegestas      [565,      16 

18  Squalor   orror    aut    egestas    aut    ari- 

19  ditas] 

20  Serit*  quhidit    [566,   12  u.    anm.    Serit 

21  dicit  atque  seminat] 

22  Sectans  tuanti    [565,  36    Sectans   exer- 

23  cens] 

24  Secuiidis^    heilen     kisunten^     [565,    37 

25  u.  anm.  Secundis  prosperis] 

26  Scema^    kilibiissa"^     [566,    39     Scema 

27  figura  aut  imago] 

28  Sedulus^   ofto    thionon"t»    [565,  45    Se- 

29  dulus  obsequens  officiosus] 

30  Seuum^  crim  pulti^^   [-5^0^  3^1    g^euum 

31  iratum] 

32  Sedulo^i  sorchafto  [565,  47  Sedulo  fre- 

33  quenter] 


Serium^^  antreit   [566,   23    Serium   nio-  34 

destum  oniatumj  35 

Seditio^2  ^^^^^    ungizüft  [565,51  Seditio  36 

rexa  tumultus]  37 

Sexus  ^^  kipurt  [566,  33  Sexus  natura]  38 
Sceptrum^^  chuningisckerta  ^*    [566,  41  39 

Sceptrum  uirga  regalis]  40 

Strepituni^^  crhadü.  stürm  [566,   57    u.  41 

anm.  Strepituni  tumultum]  42 

Strenuus  frouuer  sneller  [566,  58  Stre-  43 

nuus  letus]  44 

Sistitur^ß  kistatit   [567,  21   Sistitur  sta-  45 

tuitur]  46 

Sistunt^®  machont  47 

Simbulum  ^"^  cuat  samanspracha  kilaupa^^  48 

[567,  30   Symbulus    obtima  conlatio;  49 

567,  31   Simbulum   conlatum]  50 

Situm^"^  kilegan     [567,   22  u.  anm.  Si-  51 

tum  senectutem]  52 

Siliqua^^  palgalin.  smalsati  [567,  38  Si-  53 

liqua    fulliculus    cuius    namque    legu-  54 

minis]  55 

Stirpsi»   kipurt   [567,    46    Stirps    origo  56 

uel  radix]  57 

(121^1)  Sciscitatur  fi-aget  spurit  [568,  1  58 

Sciscitatur  interrogat  aut  consulit  uel  59 

expectat]  60 

Stipulatur  urchundot  [567,  63  Stipulatur  61 

testiatur]  62 

Scindit^o    citeilit     [568,   14    Scindit   di-  63 

uidit]  64 

Sons^^  terrenti   [568,  57  u.  anm.  Sons  65 
nocens]  66 


^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^  anlou^nin]  entweder  ist  ober- 
halb des  zweiten  n  ein  G  geschrieben  oder  es  liegt  ligatur  an  vor ;  das  i  angehängt,  uuassin  ne- 
bengeschr.        *  beide  gll.  in  einer  zeile        *  beide  gll.  in  einer  zeile        "  kisunten]  nt  ligiert 

'  kihhnissa]  das  letzte  i  angehängt  ^  beide  gll.  in  einer  zeile  ^  thionont]  nt  li- 
giert       ^^  pulh  nebengeschr.        ^^  beide  gll.  in  einer  zeile        ^^  beide  gll.  in  einer  zeile 

^^  darauf  in    der  gleichen    zeile  stnit  ohne  gl.  [566,  62  Stemit  interficit  occidit] 

^*  chuningise]  das  erste  i  angehängt  ^°  darauf  in  der  gleichen  zeile  secessit  ohne 
gl.  ^"  beide  gll.  in  einer  zeile  "  beide  gll.  in  einer  zeile  "  kilaupa  links  neben- 
geschr.       "  beide  gll.  in  einer  zeile        *°  beide  gll.  in  einer  zeile 

2* 


2U 


Alpiiarktisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 

Ic.  251. 


252 


1  Stilo^  Htccho  [508,33   Stilo  ligneo  sudc 

2  exacudo] 

3  Stipatai     kispriuzta     [568,    23    Stipata 

4  fulta] 

5  Sobrinus^  ncuo    [568,  36    Sobrinus   qui 

6  de  sorore  nascitur] 

7  Sofista^    kelerto     [568,    43    Sofista    pe- 

8  ritus] 

9  Solamen  ^  helfa    [568,  44    Solamen   so- 

10  latium  uel  consolationem] 

11  Solemnia   iaris    kiuuanta    [568,  50    So- 

12  lemnia  annua] 

13  Sortitur*    kifolget    liuzii^    [569,  4  Sor- 

14  titur  adipiscitur] 

15  Sponte*     kerilicho     uuilin^      [569,     14 

16  Sponte  uoluntate] 

17  Sortiligus  liozari   [569,   7    Sortiligus  qm' 

18  dat  sortem] 

19  Solimn'^    chuniii^    hohsedal     [569,     21 

20  Solium  sella  regia] 

21  Stola '^  kiuuati  [569,  50  Stola  uestimen- 

22  tum] 

23  Spondit  kiheizit    [569,  32  Spondit   pro- 

24  mittit] 

25  Sub    astra    untar   himile    [569,  56  Sub 

26  astra  sub   caelo] 

27  Subetherea   oba    lufti    [569,    57    Super 

28  aethera  super  aera] 

29  Subiit»    In    kienc    [570,    3    Subiit    in- 

30  trauit] 

31  Sudum^  heitar.  thurri   [570,   29  Sudum 

32  serenum  aut  siccum] 

33  Sublimatus    erhoit    [570,    5    Sublimatus 

34  exaltatus] 

35  Supplex  pittenti  [570,  12  Subplex  sum- 

36  müsse  rogans] 


Sugillat^^  uurgit  [570,  39  Suggillat  suf-  37 

fugat  strangulat]  38 

Sues^^  suuin  [570,  41   Sues  porcus]         39 
Suinum^^     suuinin     [570,    42     Suinum  40 

porcinum]  41 

Suille^^    suuinin    [570,  43    Suillae  por-  42 

cinae]  43 

Subsidium  helfa    [570,   59  Subsidia  au-  44 

xilia]  45 

Summa  rima  46 

Supplicat^^    pitit     [571,    10    Supplicat  47 

rogat]  48 

Suppellectile  alkifuari  alliazasi    [571,    9  49 

Suppellectilae    utensilia;    vgl.    571,  4  50 

Supplex  omnia  utensilia  domus]  51 

Sustentata  inthabana  [571,    30    Susten-  52 

tata  toUerata]  53 

Spurcitia    unreinin    [571,    57     Spurcitia  54 

inmunditia]  55 

Stuprum  magathheit    [571,   58  Stuprum  56 

uirginitates]  57 

(121^2)  Studia  iPa  minna  [571,  59  Stu-  58 

dia  in  contraria]  59 

Solidatur  kifestinot  60 

Sortiuntur  liozant  61 

Sumopere  allu  uuer  chu  62 

Statuit  kisazta  63 

Seorsum  suntar  64 

Specialiter  unzuuiflo  einfolto  65 

Spiraculum    atum.  anaplast  66 

Supplicium  ser  uuizi  67 

Samaritanus  ^^   elidiotic  68 

Si  quominus  ibu  andar  uuis  69 

Susurrat  runet.  ratit  pisprechot  70 

Subruit  untar  fei  71 

Subiciunt^*^  ensezit  72 


*  heide  gll.  in  einer  zeüe        ^  Sobrin4.  hs.        ^  beide  gll.  in  einer  zeile        *  beide  gll, 
in  einer  zeile        ^  liuzit   links  nehengeschr.        '  uuilin  untergesehr.   l.  uuillin        '  beide 
gll.  in   einer  zeile        ^  chunin  vor  der  mit  hohsedal  beginnenden  zeile,  i  angehängt 
"  beide  gll,   in  einer  zeile        ^^  beide  gll.  in  einer   zeile        "  beide  gll.   in  einer  zeile 

^2  darauf  in  derselben  zeile~eG        ^^  Samaritan^  Ä5.        ^*  ^uhichmtm  vermutet  Kögel 


MCLXX  Glossae  Affatim 


21 


Ic.  252.  253 


1  Sinagoga  kisaniini 

2  Solers  piderbi  kiuiiar  sorchaft^ 

3  Solerter  kiuuarulicho 

4  Seecupla  aiularhalp 

5  Suspiciosus  zuruuani 

6  Scrupulum.    confiisio    uiichiiskida   scant- 

7  heit 

8  Scurrones^  ioculares  skirnim^ 

9  (121^3)    rpiilio    uuesloth    [572,    2    Talio 
10       uicissitudo] 

U  Tapax    anguezo    [572,   1    Tagax    furun- 

12  culus] 

13  Talamus*    pruti    chaniara    [572,   6    Ta- 

14  lamus  cubiculus  spoiisi  et  sponsae] 

15  Tames    pluat     [572,    11    Tames    cruor 

16  sanguinis] 

17  Tandem    ethesuuene    [572,  13   Tandem 

18  aliquando] 

19  Trames  uuec  [572,  21  Trames  uia] 

20  Tmmite    stiga    [572,  22    Tramitae    uiae 

21  transuersae;    572,    23    Tramitae    se- 

22  mitae] 

23  Tabeseit    suuinan.    suuintan^    [572,    32 

24  Tabeseit  defecitj 

25  Talentmn   .C.   kiuuagi    coldes    [572,  36 

26  u.  anm.  Talentum  centum  pondus  auri] 

27  Taxatm-    thenchit.    ahtot    [572,  37    Ta- 

28  xatur  aestimatur] 

29  Tandundem   thero    kilihnissi^    [572,  39 

30  II.  anm.  Tantmidem  eadem  simUitudo 

31  uel  similiter] 

32  Tedit^    suuein.    unlust    [572,  45    Tedit 

33  tediatus] 


Tellus''  erda  [572,  50  Telliis  terra]  34 
Tegumine  helitin.  thah    [572,  49  Tegu-  35 

mine  uelamine]  36 

Tellora  erdono  |572,  51  Tellores  teiTaeJ  37 
Temeritas    piuuoUinin    [572,  56    Teme-  38 

ritas    uiolentia;    572,  58    Temeratum  39 

uiolatum  pollutum]  40 

Temulentum  ubartrmichini  ^  [573,  2  Te-  41 

molentia  ebrietas]  42 

Tema  9  muat  [573,  6  Tema  mater^^]  43 
Tesus^  kidenit  [573,  9  Tensus  tesus]  44 
Tergiuersatur^^  uuidar  uuento    [573,   26  45 

Tergiuersatur  dorsiuersatur]  46 

Tendimus    cames     [573,    11     Tendimus  47 

imus]  48 

Territus^2    kitruobit    kiforhtit    [573,  40  49 

u.  anm.  Territus  turbatus]  50 

Terque^^  fioriu  [574,  10  Terque  quater-  51 

que  multum  multumque]  52 

Testation    kichudida^^    [573,  45   Testa-  53 

tione  denuntiatione]  54 

Testor^*  suuerro    [573,  46    Testor    iuro  55 

aut  inuoco]  56 

Temsit^*  müdarota  57 

Tenex  strengi  [574,  14  Tenax  fortis]  58 
Tibia^ä^     pfifara     [574,    25    Tibia    sin-  59 

phonia]  60 

Tibicin®^^^    suuegelara    trübara^^     [574,  61 

26.    27    Tibicen  qui    in    tibia   canet;  62 

Tibicines  plures]  63 

Tipum^'^    kilihnissi^s     1-574^  31    Tipum  64 

forma  aut  similitudo]  65 

Tiro^^  kilerito^ö    1^574^  33    jiro  ignarus  66 

uel  nouus]  67 


*  sorchaft    nebengeschr.  "-  davor    sarabaitarü    in    magnis    uestib;,     beide  gll.  mit 

blasserer  schrift        '  skimun  nebengeschr.  dann  freier  räum  für  drei  gll.        *  talam-i-  hs. 

^  suuintan]  nt  ligiert  ^  kilihnissi]  das  dritte  i  angehängt  ''  beide  gll.  in  einer 
Zeile  ®  ubartrunchini]  das  zweite  i  angehängt  '  beide  gll.  in  einer  zeile  ^'^  ent- 
stellt aus  materia,  s.  182,  23  "  es  ist,  wie  Nyerup  sah,  das  subst.  Tergiuersator  ge- 
meint ^^  beide  gll.  in  einer  zeile  "  l.  kichundida  Nyerup  ^*  beide  gll.  in  einer 
zeile  "  beide  gll.  in  einer  zeile  ^"  trübara  über  suuegelara  "  beide  gll.  in  einer 
zeile        "  kilihnissi]  das  vorletzte  i  angehängt        "  l.  unkilerito 


22 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Ic.  253.  254 


1  (121'^*)  Tiiannos  ubiles  uuarc  [574,   35 

2  Tirannus      indebituni      usurpans     uel 
8       malus] 

4  Tripiulium   inciulin    [574,   36  Tripudium 

5  gaudiuni| 

6  Tripudiantes  mendente  [574,    38  Tripu- 

7  diantes  gaudentes] 

8  Ti'iiimphum  mendin  sigumendin  [574,  40 

9  Triumphum  gaudium] 

10  Tribunalia    sezal     [574,    45    Tribunalia 

11  cathedra] 

12  Tinniens  chlinganti   iiueionti^    [574,  51 

13  Tinniens  sonans] 

14  Titubat  uuanchot   [574,  55  Titubat  ua- 

15  cellat] 

16  Toga  suuarz^   [575,  3   Toga  pulla  toga 

17  nigra] 

18  Torpit  seuchulot^    [575,  9  Torpit   frigi- 

19  dum  est;   575,   10  Torpit  languit  de- 

20  fecit] 

21  Torpor  chaltin   [575,   11   Torpor  frigdor 

22  torpor  animi  corporis] 

23  Toruus  sarf  [575,  14  Toruus  asper  uul- 

24  tus  aut  minax] 

25  Torridum    chrump    [575,    17    Torridum 

26  tostum  siccum] 

27  Torrens  louuin  [575,  22  Torrens  fluuius 

28  conceptus  a  pluuia] 

29  Tropheum  uuales  rouba  sigo*   [575,  28 

30  Tropheum  signum  uictoriae] 

31  Tropea  sigo    [575,  30    u.  anm.   Tropea 

32  spolia  punitorum  aut  uictoria] 

33  Tronus^    höh    sedal    [575,    31    Tronus 

34  excelsa  sedis] 

35  Tropus    mez    quhitio    [575,  32    Tropus 

36  mensura  dictionis] 


Tot»  sofilo  [575,  33  Tot  tantusj  37 

Totidem^    somanege    [575,  35    Totidem  38 

eiusdem  numerum]  39 

Tolerat  inthabet  tholet  [575,  38  Tollerat  40 

sustinet  patitur]  41 

Tugurium  helid.    luzilzithechenne    [575,  42 

49  Tugurium  cella  parua  a  tegendo]  43 
Tumultus  Sturm   [575,  50  Tumultus  se-  44 

ditio]  45 

Tunditur   fillit    [575,  55  u.  anm.    Tun-  46 

ditur  uerberatur]  47 

Turbine  maganuuetar.    thonar    [576,   11  48 

Turbine  rota  uentorum]  49 

Turbidus    erbolgan    [576,   12    Turbidus  50 

conmotus  iratus]  51 

Turget  uua^san   pi.  kinnit    [576,  15  u.  52 

anm.  Turget  crescere  incipit]  53 

(121bi)  Trusit  fer  treip  [576,  18  Trusit  54 

expulit]  55 

Truculentus    razer.    erbolgan    [576,    26  56 

Truculentus    seuus   iratus   inmitis  aut  57 

ferox]  58 

Tumida    er    bol  gan    [576,  29    Tumida  59 

irata]  60 

Tetrum  suuarz  61 

Tumulus    crap    [575,  52    Tumulum   se-  62 

pulchnmi]  63 

Tedium   unlust  64 

Turpis  lucrum  smah  kiri  65 

Torridum'^  pisengit.  thurri  66 

Transcendunt  ubar  stigant^  67 

Temeritas  kiturst  68 

Tyrannid  crunlicho  69 

Torosa  ceruix^  farrisc  hals  70 


*  chlinganti  uueionti]  die  nt  ligiert  ^  darauf  in  der  gleichen  seile  torax  ohne  gl. 
[575,  7  Torax  lorica]  '  Kögel  wenig  wahrscheinlich  se  (lat.)  chualot;  eher  =  siechelot 
Graff  6,  140  *  sigo  nehengeschr.  ^  tron+  hs.  ^  beide  gll.  in  einer  zeile  '  s. 
oben    z.  25,   wo   chrump  lool  auf  dem  als  tortum  gefassten   tostum  beruht  '   ubar 

stigant]   nt   ligiert        ^  cer  hs.  darauf  freier  räum  für  zwei  gll. 


MCLXX  Glossae  Affatim 


23 


lü.  254.  255 


1  Uadem    purgo    1570,    37    Vadem    fide- 

2  iussoreni] 

3  Uacellat    iiuaiichot    pipet    [57G,    35   fi. 

4  ayim.  Vacellat  nuüit  titubat  tremulatj 

5  Uallatus  um  bifangaii  [576,  48  Vallatus 
(3       circumdatus] 

7  Uastat  uuastit.  roubot   [576,  58  Vastat 

8  expuliat  expugnat] 

9  Uastitas    einoti    [577,   1    Vastitas    soli- 

10  tudo] 

11  Uates  uiüzigun.  scof  [577,  2  Vates  pro- 

12  pheta  aut  poeta  aut  diuini] 

13  Uaticinatur   uuariu  uuizigot    [577,  3    u. 

14  anm.    Vaticinatur    uera  praedicit   aut 

15  diuiiiat] 

16  Ualidum    stren    gan    [577,    4    Validum 

17  fortem] 

18  Uecordia    nar    heit    [577,    13   Vecordia 

19  stultitia] 

20  Uectigal  ciiis.  kelstar  [577, 16  Vectigal 

21  tributmn  fiscale  aut  uehiculum] 

22  Ueitur^    tregit    [577,    18    Vehitur    por- 

23  tatur] 

24  (121^2)    Uehemens    erpolgau     [577,    19 

25  Veheniens  ferox] 

26  Uellere    zlm  bron.  liochan    [577,  22  u. 

27  amn.  Vellere  aedificare] 

28  Ueluti  uuelicbo  mezu.  thiu  mezu^   [577, 

29  24  Veluti  quomodo] 

30  Uellere  samaiion  [577,  23  u.anm.  Vel- 

31  lere  conueUere  aut  coUigere] 

32  Uenit«   f  choufit    [577,    26    Venit  uen- 

33  ditur] 

34  Uicini*^  nahiu 

35  Ueneo  f  choufo  [577,  27  Veneo  uendor] 

36  Uenundata  ferchoufit 

37  Uenustum  sconi.    tiurlih    [577,  36    Ve- 

38  nustum  decorum  ornatum] 


Ueneror  erein  [577,39  u.cuim.  Veneror  39 

honoror]  40 

Uersutus  kilou    [577,  43  Versutus  astu-  41 

tus  qui  in  oinuibus  uersatur]  42 

Uernum  eristo  uuintar  [577,56  Vernum  43 

primum  uer]  44 

Uernaculuni   suntric    [578,    2    Vernacu-  45 

lum  proprium]  46 

Uernat  freuuit  sih    [578,   1  Vernat  lae-  47 

tatm-]  48 

Uerbotenus   soso    quhidu    [578,   8    Ver-  49 

botenus    uerbi    gratia    uel    causa    uel  50 

sicut  dico]  51 

Uestibulum    incanc  [578,   9  Vestibulum  52 

introitum]  53 

Uesania^  unhell  [578,  16  Vesana  male  54 

Sana]  55 

Uereor  furhtu  [578,  35  Vereor  timeo]  56 
Uentilabrum     uuint     scuula     [578,     38  57 

Ventilabrum  uentilatorium]  58 

Ueneficus  eittar  uurclio  [578,  39  Vene-  59 

ficus  herbarius]  60 

Uiaticum  uuec  nest    [578,   41   Viaticum  61 

sumptus]  62 

Uiprat  schinit.  uuegit     [578,  43  Vibrat  63 

fulgit  micat  concutit]  64 

Uiprantia  schefti   clizanti   [578,  45    Vi-  65 

brantia  iacula  fulgentia]  66 

Uiprat  rihtit  [578,  46  Vibrat  dirigit]  67 
Uiget*  maget  snellet^    [578,  52    Viget  68 

ualde  agitat  uel  uiuit  uel  robustus]  69 
Uigor*  chraft  [578,  53  Vigor  uirtus]  70 
(121^^)  Uigil^   naht   uuahtari   [578,  54  71 

Vigil  custus  noctis]  72 

Uilicus^  meiur  [578,  56  Villicus  auctor  73 

quasi  a  uilla]  74 

Uirolentus  kieittrit  [579,   13  Virolentus  75 

uenenosus]  76 


*  dann  freier  räum  für  eine  gl.  ^  das  zweite  mezu  nehengeschr.  '  darauf 
uesptilio  ohne  gl.  [578,  21  Vespertilio  serotinus  uel  auis  serotina]  *  beide  gll.  in  einer 
zeile        '  snellet  untergeschr.        "  beide  gll.  in  einer  zeile 


24 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


k.  255.  256 


1  Uirilitcr  (;linift  licho    [570,    IG  w.  anm. 

2  Virilitor  fortiter] 

S  UiH^   not  [579,   20    Vis  uiolentia  a  uir- 

4  tute] 

5  Ui^  chrcf  ti  [579,  21  Vi  uirtute] 

6  Uim2   not  uiolentia    [579,   22  Vim    uio- 

7  lentia] 

8  Uirago^  strengista  uu'p  [579,  18  Virago 

9  fortissima    femina    quod    quasi  uirum 

10  regeret] 

11  Uolubilitas   fehin    [579,  46    Volubilitas 

12  mentis  uarietas  mentis] 

13  Uoluere    thenchan     [579,    51    u.   anm- 

14  Voluere  cogitare] 

15  Uorax^  slinto  [580,  2  Vorax  Sorbens] 

16  Ulnis^    arma    [580,  43    u.  anm.   Vlnis 

17  brachiis] 

18  Uotiuum   antheizun     [580,    7    Votiuuni 

19  quod  promissum  est  uotis] 

20  Uouitur*   antheizit^    [580,    9    u.    anm. 

21  Vouet  promittit;   580,   10  Vouit  pro- 

22  misit] 

23  Umus*  erdha  [580,  50  Vmus  terra] 

24  Uoluptas  pismiz^  suntlih   [580,   12  Vo- 

25  luptas  oblectatio] 

26  Ultio^    kirechida    [580,    14    Vltio    uin- 

27  dicta] 

28  Uulgus'^   luzilaz   folh   [580,  36    Vulgus 
20       populus  diuersus  uel  uilis] 

30  Ultor    uuerecho    [580,   17    Vltor   iudex 

31  uindex] 

32  Ulciscitur  richit  [580,  20  Vlciscitur  de- 

33  fenditur] 

34  Ultro  citro   inne    inti  uze.  hinont^    enti 


enont^    |580,  24  Vitro  citro  intus  et 

foris  longe  et  prope] 
Ulterius  iungisto  [580,  25  Vlterius   no- 

uissimus] 
Ubertas»  kinuhtsamin^^^  [580,  20  Vber- 

tas  habundantia] 
Urbs^     kizimbri     purgisc^^      [580,     32 

Vrbs  ciuitas] 
Uulgatum    est    kioffonot    ist     [580,    35 

Vulgatum  est  manifestatum  est] 
Urna    crap    mez^^    [581,    18   u.    anm. 

Vrna  sepulchra;    581,   10  Vrna  men- 

sura  usw^ 
üssit^^  pranta  [581,  20  Vssit  incendit] 
Usurpa*^^  notinimit^*  [581,  24  u.  anm. 

Vsurpat  inlicite  utitur] 
üsurpat  unrehto  nimit^*  tuat   [581,  26 

Vsurpat  suum  facit  rapit] 
Utensilia  alliu  kifuori.  uuecnest  [581,  32 

Vtensilia  uiatici   sumptus    uel    üsibus 

necessaria] 
Utitur ^^  niuzit  [581,  33   Vtitur  fruitur] 
Utuntur^^    niozant     [581,   34    u.    anm. 

Vtuntur  fruuntui'] 
Uterque  pede   [581,  85  Vterque   ambo] 
Utrosque  pedem  pedero  [581,  37  ii.  anm. 

Vtrosque  ambos] 
Utrumque  pede  pedero   thaz  inti  thaz^^ 

[581,  38  Vtrumque  et  hoc  et  illud] 
(121^*)    Utriusque   pedero    [581,   30    u. 

anm.  Vtriusque  et  huius  et  illius] 
Ualenter  chraftlicho 
Uerbi  testis  fol  quhetun 
Umanatum  man  samotan 


35 
36 

37 

38 

39 

40 

41 

42 

43 

44 

45 

46 

47 

48 

49 

50 

51 

52 

53 

54 

55 

56 

57 

58 

59 

60 

61 

62 

63 

64 

65 

66 

67 

68 


^  beide  gll.   in   einer    zeile        '  beide  gll.  in  einer  zeile 
^  antheizit]   nt  ligiert        '  pismiz]    das   zioeite  i  ange- 


^  beide  gll.   in  einer  seile 

*  beide   gll.    in   einer  zeile 

hängt        ''  beide   gll.  in  einer  zeile        ®  hinont]  nt  ligiert;  enont  neben geschr.,  nt  ligiert 

^  beide   gll.   in   einer  zeile  ^^  kinuhtsamin]   das  letzte  i   angehängt         "  purgisc] 

gisc   unter  pur,    neben   urbs  "  j^^^    nebengeschr.        ^^  beide    gll.  in   einer    zeile 

**  nimit]   beide  i  angehängt  ^^  beide  gll.    in  einer  zeile        ^^  thaz  inti  thaz  unter- 
geschr. 


MCLXX  Glossae  Affatim.    MCLXXI— MCLXXIII  Liber  Glossarum      25 
Ic.  256.   —   Zs.  /:  d.  2)h.   11,  429.  —    E7n.  28. 


1  Uersatiir  uarbot 

2  Uegitatus  kimaget 

3  Uitaleni  spirituni  lip  haftaii  keist^ 


Zephiri.  lenes  ucnt|^  que  uerno  tempore  19 
uuint  linder  in  üuintar  20 


LIBER  GLOSSARUM. 

[Auszüge  Corpus  gloss.  lat.  v] 

MCLXXI 

Fi'agmerüum  mitsei  germaniei  Acc.  42523. 


4  (l**)  Bracium  malz 

5  Brattea  blech,  dicitur  tenuissima  lamina 

6  —  171,   7 

7  (1^)  Bruchus^  keu^ 

8  (1^)  Brutus  tumb* 

9  Bubo  huwe 

10  Buecella    panis    quantum    ori    datur    .i. 

11  mütfol 

12  (10  Bilex  z^vilch 

13  Bipennis   helmaks  —   171,  31 

14  Bibellis  .i.  bihel 

15  Byrrus  uestis  kozze 

16  (2*)  Carabus  karpf 


Carbasa  segel  21 

(2^)  Cardamus  kresso  22 
Cardomon  agrion.  ide  nasturcium  agreste  23 

wildk^esso  24 

Cardiacus  herzsuhtig  25 

Cardopana  ebVurz  26 

(2^)  Carduelis  disteluinko  27 

Carduus  distel  28 

Cardus  siluaticus  woluis  milch  ^  29 

Cariola  Taha  30 
Carice.  ficus.  a  copia    nominate    sunt  .i.  31 

vigen  —   175,  15  32 

(2^)  Carix  Rietgras  33 

(2*)  Cartularius  büchuellaer  34 


MCLXXII 

Clm.  14429. 

17  Diruere.  delere,  diuellere  unhern^  54^ 


18  Laudala  lericha 


MCLXXIII 

Fragmentum  Carolsruhense  UH  1  f.  1\ 
•  Laurus  lorboun 


35 


^  darauf  räum  für  zehn  gll.,  in  welchen  von  and.  ha^id  gll.  zur  Benedictinerregel 
(DLX,51,27 — 42)  eingetragen  sind,  dann  exibicio,  eruta,  räum  für  ztvei  gll.,  Xps,  ymnii, 
Zacharias,  sämmtlich  ohne  deutsche  Übersetzung,  endlich  mit  blasserer  dinte  in  zwei  Zel- 
len Zephiri  usw.  ^  l.  uenti  '  Bruchus]  das  ziveite  u  ausgebröcJcelt  *  die  ganze 
Zeile  ausgebröckelt  "  es  folgt  Careofilium.  quod  uulgo  cariofalum  dicunt  {vgl.  CGL  5, 
52,  17)        «  über  delere 


26 


Alphahetihch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Em.  2G. 


GLOSSAE  ABAVUS  MAIOR. 

[Spärliche  auszügc  Corpus  glosß.  lat.  iv,  580.  v,  625] 

MCLXXIV 

Clm.   14804. 


1  Conquinisco^  nigo   12^ 

2  Obstipo  nigo   12'* 
.3  Misco  s^'encho   12*^ 

4  Cos  uuezzistein  13^ 

5  Degallinatio  nath  sangara^   13^ 
ü  Eneum!  crant  *  36^ 

7  Extorris!    exiliatus    patria    alienus.    uel 

8  extraueus  et  qui  expulet^  terrore  solo 

9  patria  eiectus  *  vztrippo*  42^ 

10  Infriinitus  unganizigar^  48** 

11  Fusum^  fusa.  aspersa  diffusa,  spinn ila  "'' 

12  49'> 

13  Gurgis!    :hellu'^    uorago   baratrum    cha- 

14  ribdis  preruptum  *  53^^ 

15  Incedia!  clades    erumna  *  58^*    Inzadal- 

16  heti«  59* 

17  Mortariola  morsari  77^ 


18 
19 


Proripiens   furicizunantar^    82'* 
Obstinatione    enstritigi^^  83* 
Palate!  masse  caricarum  * 

figun^i  87^ 
Penso  pidencho  89'' 
Pessuli  szols^2   gQb 
Pultes  polzi^^  9ßb 
Proripiens  furioiziunantar^*  97'* 
Psyathium!  matta  *  98** 
Atramentum^^  ide  tincta^®   102* 
Atramentarium  tinctaho'^n   102* 
Adiuuamen.  proventum.  follust  102 
Quiris^'^  spiozstanga  102* 
Kespirare  kiheluu*^^^  106'* 
Rogum  *  saccari^^   107* 
Scarabius!  niger  uermis.   quod  uulgo  di-  33 

cunt^o  uuipil  *  111^*  34 


noue  carices.  20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 


^  ein  Stern  zeigt  an,  dass  die  ihm  voraufgehenden  ivorte  von  dem  Schreiber  des  glos- 
sars  herrühren;  alle  unbesternten  glossen  stammen  von  jüngeren  händen  und  sind  zum 
teil  dem  Salom.  glossar  entnommen.  Conquinisco]  sc  aus  rasur  ^  nath  sangara  über- 
geschr.  ^  l.  exulet  *  vztrippo  von  anderer  hand  übergeschr.  °  die  lat.  und  die 
deutsche  gl.  von  verschiedenen  händen.  l.  ungauuizigar  "  Fusum  scheint  in  Fusa! 
{offenes  a)  corrigiert  zu  sein  '  :hellu]  rasur  von  g  '  mit  Verweisung  von  anderer 
hand  auf  der  gegenüberstehenden  s.   59*  "  gehört  hieher  und  zu    z.    25   was   Le- 

xer  3,1143  aus  Wolkenstein  anführt  als  ich  die  schön  her  zeunen  sach?  ^°  die  ganze 
gl,  auf  rasur  ^^  noue  —  figun  von  anderer  hand  übergeschr.  ^^  die  gl.  unten 
von  and.  hand  nachgetragen,  szols]  das  letzte  s  aus  einem  andern  buchstaben  (o?)  corr. 
gemeint   ist   sloz        ^^  beide  worte  unten  von  verschiedenen  händen,    polzi  rot        ^*  es 

Pripiens.  tar 

steht  furiaiziunan  ^^  auf  der  ursprünglich  leeren  s.  102a  sind  die  glossen  Kachä. 
Epikenon.  Syllogismus.  Assumtione.  Interpola.  Proselitus.  Dipondio.  Assis.  Ficus  fici. 
Ficus  ficui.  Accipe  cautionem  tuam  {Luc.  16,  5).  Atramentum.  Atramentarimn.  Sirophra- 
sus  primus  idolum  inuenit.  Adiuuamen.  Romani.  Quiris  eingetragen,  diese  gll.  kehren  in 
gleicher  folge  fast  sämmtlich  in  der  Linzer  hs.  Cc.  vn.  7  bl.  2931*^  {vgl.  unten  MCCXXV») 
wider  ^^  ide  tincta  übergeschr.  ^"^  vgl.  Clm.  17142  /.  92*  Hasta  quiris  lingua  datur 
esse  sabina  uocata.  Romani  proceres  dicti  sunt  inde  quirites.  Hastas  nam  soliti  fuerant 
portare  quieti.  Hanc  (Z.  Hinc)  appellatus  est  romulus  ipse  quirinus  ^^  das  lat.  und 
deutsche  wort  rot.  wir  haben  wol  das  verb  vor  uns,  das  dem  nhd.  heUig  und  (be)helligen 
zu  gründe  liegt,  vgl.  namentlich  DWB  4:,  2,973/  und  das  dort  von  der  Eifel  angeführte 
halgen  *bei  grofser  ermüdung  schnell  den  atem  ziehen"        ^'  unter geschr.        *°  die  hs. 


MCLXXIV  Glossae  Abavus  Maior.  MCLXXVal  Glossae  Salomonis 
Em.  26.  —  Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  6.  Zw.  109 


27 


1  Scitropocles  niarii.  truta^  112"  Theatrum!    specüiculomin    cauea    1    Bpi-  19 

2  Suspiciuin!    refugiiun   presidiuni    1  sorga           lahus  *  122^                                             20 

3  l  zuruuai-i  *  120^  Tenatitas!    firmitas  contincntia.    l  lim  *  21 

4  Opstinactus2  einstritlihho ^  121^  123«^                                                          22 

5  Reprehensione  8celtvnc*  121»>  (Triarclms  *)  repo^   125^                             23 


GLOSSAE  SALOMONIS. 

MCLXXV 

a. 

a  =  Codex  Zivettl.  1.  h  =:  Codex  Vindoh.  2276.  c  =  Clm.  22201.  d  — 
Clm.  13002.  e  =  Chi.  17403.  f  =  Codex  Ädmont.  3.  g  =^  Codex  musei 
bohemici  Pragensis.^  h  =  Cgm.  187.  i  =  Clm.  17152.  k  =  Liher  im- 
pressus .  l  =  Codex  Oenipontanus  711.  m  =  Clm,  29121.  n  =  Clm.  29121. 
0  =   Clm.  29121.    p  =  Codex  monasterii  sandae  crucis  17. 


1.  Erstes 

6  Abba  faterlich  fater  a  12^^  vatlichvater 

7  c  4»  [d] 

8  Abdo  [abscondo  c]    kibirgo   a  12^^    ih- 

9  birgo  c  4^  [c] 

10  Abhominatus  leitsamer  "^  i  V  [a2c] 

11  Abies^  tanna^  a  13»^  c  4«   d  8^^  e  8^ 

12  h  V'    thanu^  g    1^    tanne    i  V    than 

13  k  V 

14  Abiegnis^^  tenniner  a  13*^  d  8^^  h  1^ 

15  :  :  :  tenniner  c  4^  tennin^   i   1*^    then- 

16  niner  k  V  thennin  g  1^ 

17  Abiurat   antsaget  h  1^  i  1^    antsagat  a 

18  13»^    intsagat  c  4«  [c] 


Glossar. 

Abiegnus  tennin^  i 
Abnegat    inzihit^^ 

4<i    [c] 
Abnuit  firsprach^^ 

a  13*^  uirspc  i 
Abolet  firtiligot  h 


1^  tenniner  k  1^ 
h     V      irhazit^2 


24 
c  25 
26 
c  4^  h  V    virsprach  27 
1«  [cd]  28 

1«  firtiliget  c  4^  ^  1^  29 
[vgl.  a2c  Abolere]  30 

Abortiuus  [dicitur  eo  quod  non  oritur  31 
sed  aboriatur  et  excidat^*  chik]  .i.  32 
vrvuerf  h  1^  .i.  uruverf  i  V^  vulga-  33 
riter  scilicet  id  est  vrwerfF  ^  1^  vir-  34 
werfo  a  13^^  urvvorfun  c  4®  [c]  35 

Abrotanum^^  gartvvrz  .i.  abrizza^^  e  4*^  36 


^  die   gl.  unten   am  rande        "^  hl.  121^  urspr.  leer.    Opstinaptus]  der  punct  über  c 
sieht  fast  wie   ein  i   aus;   auch  unter  t  könnte  ein  punct  stehen        '  übergeschr. 

*  geschrieben  sceltvicReprehensione,    das  letzte  n  aus  corr.        ^  mir  unverständlich 

•  die  cechischen  gll.  dieser  hs.  sind  zur  auszeichnung  besternt,  in  den  text  wurden  nur 
die  echten  oder  zweifelhaften  gll.  aufgenommen,  alle  sicheren  fälschungen  aber  kurzweg 
in  die  anmerkungen  verwiesen  '  diese  und  die  folgenden  gll.  bis  28,  54  im  con- 
text  i        ®  I  bies,  das  A  fehlt  in   allen  gll.   aufser  Abnuit  27,  27   und  Abolet  27,  29  h 

•  im  context  de        ^^  Abiegnis  g  \  biegn®  h  Abiegn®  i  Abiecnus  k.  vgl.  Gll.  1,  430,  27 

usw.  3,  416,  52        ^^  l.  irzihit  nach  Gll.  2,  660,  24        ^^  ^^^i  and.  hand  c        ^'  vgl.  Gll. 

1,441,8        '*  orfat^  7  excidat  c        ^°  Abrötamü^        ^'  .i.  abrizza  etwas  höher  am  rande  c 


2H 


Alpiiaijetisch  Gkoiidnktk  Glohhare.     A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  3.  4.  5.  6.  Zz^;.  109 


gartwrza  idcst  abrizza^  a  13»^  gan 
iivrz  ahariza^    A   T'  iijmcuurz.    abariza 

i  V^  gartwi-z'-^  /"  2^  (j  2*^  gartvvrc^ 
c  S''  idest  abrizza^  p  23^^  abrizza 
h   V  a])riza  /c  2»  [c\ 

6  Abmpi  [intercipi    abscidi    desii  i]   untir- 

7  nain*    a    13*^    unteriiä   c    4®    unt*nä 

8  i  1^ 

9  Abmptum^    precipitium  •'    stechil  a  13''^^ 

10  Stechila  c  4®    stechala    h  1^  stechile"^ 

11  **  1'^  [vgl.  a2c  AbruptisJ 

12  Absa    Legerhuoba^    a  13*^    legerhuoba 

13  h   V  j)  23'>2  legerhöba  h  \^  legirhuba 

14  (i  4**  legerh&be  i  1^  legerhuob  k  2*  [c] 

15  Ab.sinthiuni^    uueriinut  %  1^    Werimut^^ 

16  a    13^^    vvermot  c  4^    wermvt   h  \^ 

17  wermuot   ^  23**^    wermut   k  2*    wer- 

18  niutb^ö    /•  2«    uuermuth^*^    e  8^    wer- 

19  mveth  h  1^  wermäthe  g  2^ 

20  Absoiius  [1  (vel  Ä;)  absurdus  %y\  tovper  a 

21  13^''^  tovber  c  4^    touber    Ä;  2''^    tuber 

22  /  1^^  tobare  h  V^  [c] 

23  Abtmiico^^    bistumbilo    a  13**   bestum- 

24  belo  6   1^  bestumeio  g  2^  bistumbele 

25  c  4^   ih    stumbiF^    ^  2«   bistumbelen 

26  i  \^  bistumbiln  h  \^    bestimlen  k  2«- 

27  bistum  belt  e  8^  \cd\ 

28  Abutor  [contempno  ^^  male  {fehlt  i)  utor 

29  (vtor  recuso  ik)  hik]  missiniuzzo  a  13^* 

30  missiniuze  *  1^  missinuzze  c  4^  massi- 

31  nivzze  /^  1^  misniessen  k  2*  [e] 


Abusio^*  [presumptio  hi]  l  uueigari  i  1^  32 
weigari  a  13**  l  weigeri  h  1«^  [cd]  33 
Accelerat  .sivmit^^  h  V  sluniget  i  V  [c]  34 
Accentus  lutnusside  i  V  luthnissidae  c  35 
4^  livtnvssidl  h  1^  [vgl.  «2  Accentor]  36 
Accedia^^  vngiwrt  h  V  ungivvre  c  4^  [c]  37 
Acer^'^    [species  ligni   acuta  i]    mazoltra  38 

a 

h  V  mazolt  i  V  mazzolter  a  13^*^  39 
[cd]  40 

Acer  hantiger  a  13^^  h  V  i  V  l  han-  41 
tiger  c  5*  [cd]  42 

Aceruus  [  .  .  .  cumulus  hi]  hüfo  c  5*  43 
hufo  a  13^2  h  V  huffe  i  V  [cd]  44 

Acerra.  far^^  vvirohfaz  c  5*  uuirochuaz  45 
iV  wirouch  faz  a  13^^  ^Yirovhvaz  /i  1^  46 
[a2cd]  47 

Acesus^^  bivilter  a  13^^  biuilter  c  5*  48 
/"  3«  |ivilter20  h  V  hiuilt^  ^  1^  bulter  49 
k  2^  [cde]  50 

Accessus  bekenpfs^^  k  2^  [c]  51 

Acerum22  Gundreba  a  13^^^   grundeba^^  52 

ba 

/'  3*^  g  2^   gründe  23  e  9^    Gunderebe  53 

c  5*  gundrebe^*  i  2*  gundreb  k  2^  54 
Acescant    irsurent^^"»    a    13^^    c  5*  ersu-  55 

rent  k  2^  [d]  56 

Acetum  ezzih  c  5*  [c]  57 

Acetabulum  ezzihvaz   c  5*   ezzich  faz  a  08 

13^^  ezzich vaz  i  2*  [c  Aceruus]  59 

Achoros^*^  selpzanta  i  2*  k  2^   selzanta  60 

h 

g  3^  selphanta^"^  e  9^  selpanta^»  /•4a  ßi 


^  abrizza  und  abariza  im  context  ah        ^  im  context  ef       ^  abilzza]    ab   gelb  ange- 
malt p        *  =  Gll.  2,  68,  56  usiv.        ^  vgl.  Gll.  2,  670,  67        «  pcipiciü  h        '  stechile] 
das  letzte  e   aus   corr.   i         ®  im  context  a        "  Absynthium  a.    darübei'    *pelin  g 
^°  im  context  aef        ^*  Abtruncü  e        ^^  im  context  f        "  ctepnit  h        ^*  Abuso  i 
^^  l.  snivmit  1«  die   gl.  vor  28,   34    h.  s.  unten    29,   2  "  nacÄ  28,  54,  darüber 

*iauor   </  3»  ^®  Acerrafar    ^.    i;«/?.  Xö?(;e   Prodromus  136         "  Acesvs   c  ^^  |  ivil- 

ter]   c^as  1  verletzt  h  -*  m^V  unverständlich:   etwa  aus   bikunft    verderbt?        --  die 

gl.    nach  der  folgenden   ach        ^'  m  context  ef        2*  gundrebe]   c^a«   Ze^^^e  e   auf  ra- 


sur  t 


25 


=  Gll.   2,  23,  30         26  Acharös  g 


blasserer  dinte  nachgetragen,  zum  teil  auf  rasur  e 


selphanta  im  context,   phanta   mit 
"^^  im  context  f 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


29 


Sal.   1.  3.  4.  5.   Z>(\   109.  110 


1  selpzant  c  5*  selp  zant  a  13^^  \d\ 

2  Accidia^  .  .  .  vngemut  k  2^ 

3  Acies  seha  c  5*^  seho  /  2" 

4  Acimus^    trvbo    a    13^*     drubo'^    r    5^' 

5  e  9*^    /*   4*  r/  3^    trübe    /    2*    trüb  k 

6  2^  [c] 

7  Acinus*   vochumilinc    a  13^'*  c    5^    uo- 

8  chumilmch^    e    9*"    /*  4«   vochumeliiK* 

9  i    2^    uohcumelinch  ^    g    3^    vochvm- 

10  linch  i  2*    vochoniilich    /.:  2^^   [c  Aci- 

11  nax] 

12  Accipiter  habich  a  13^* 

13  Acclinis'^  [resupinus  g]   anahalder^  c  5^ 

14  e  9""  f  4i>  anahaldet  k  3*  anahal  ^  2^ 

15  vi  anhalter  g  3^  [e] 

16  Accommodo    [presto  ^/c]    entliho    a   13^* 

17  intlihe  i  2^   ihintlihe    c  5^    entlechno 

18  k  3»  [c] 

19  Acredo  Suri  a   14*^  suri  A;  3*    sür  c  5^ 

20  Aeredula    [luscinia   k]     nahtgella    c    5^ 

21  nathegla  a  14*^  nathgala  i  2^  nacht- 

22  gall  k  3* 

23  Acrimonia    hantigi  a  14^^    hantiga  c  5^ 

24  ^•  3^ 

25  Acroma  ludus.  1^  schimph  c  5^  sinph  .i. 
26,     ludus  ^  a  14*^  [c  Acrore] 

27  Acrotari^^    tvmin    c  5^    tumun     a  14*^ 

28  tvmvn  i  2^  tumum  *  e  9*^  tinnen  k  3* 

29  tümelen  g  3*^  [c] 

30  Acta^^   [conpulsa  e]    virtribinu  c  b^   tri- 

31  binu  a  14^^ 

32  Actitari  gitanvvarden^^  c  6^  getan  werden 

33  i  2'^    getan  werden    k  3*    gi  tan  werde 


a  14*^  \d.  Acciüiri  c]  34 

Actus  heristraza  a   14*^  herstrazza  c  5^  35 

[crf]  36 

Actubernalis  husconozzo  a   14*^    husge-  37 


noz  c  o 


F;d 


[cd] 


38 


Aculeus   ab    acu  diminutiuum  [id  est  k]  39 
ango^^  ^  2«  Ä;  3b  40 

Aculeus  angel  c  5^  k  3^  [c]  41 

Acumen  wassi  a  14^^  wasse  *  2*^  vvehse  42 

c  b^  [c]  43 

Accuso   leidon^*   e  9^   /"  5*  ^  4*^   leiden  44 

c  5^  laiden  k  3^  [c]  45 

Addax    etisa^^  a  14^3    c  5^    e  9^  /"  5^  46 

i  2*^  ^thissa  ^r  4^  cusa^^  k  3^  47 

Addicat^'^  untartua^^  e  9^  f  6^  vndertun  48 

k  3^    untarua  a  14*^   unteruahe   c  5^  49 

[c  Addicata]  50 

Adeps  spint  a  14*^  spinth  c  5^  [c?]  51 

Adeptio  giwnst  a  14*^  gwnst  i  2^  gunst  52 

k  3^  guisseth  c  5^  [cd]  53 

Aggredi  angengiz^^  c  5^  [c  Adgredi]        54 
Adipiscor   irvare    c  5^    ich    ervare    i  2®  55 

iruaren  k  3*^  [c]  56 

Aditus  zufart  k  3^   zu  vart  a  14^^  zv-  57 

vartb  c  5^  58 

Adiuuamen  [prouentum  k]    volleist  c  5^  59 

vollust  k  3^  [c.  26,  29]  60 

Adiuro  ihsvv^re^^  c  5^'  [vgl.  c]  61 

Adleta^i  degan  f  6^  *  2^  degen  c  5^  Ä;  62 

3^  degin  a  14t>i  63 

Adminiculum  volleist  a  14^^  [cd]  64 

Administration^    amphanch^^    c  5^    am-  65 

phac^^  i  2*  anefang  k  4*  66 


^  5.  o6ew  28,  37  ^  Acimus]  n  ?'0i^  e  Aeinus  g  Acin^  i  '  im  context  cef  *  Aci- 
nus  g  Acimis  b  ^  im  context  ef  '  darnach  Aeeipienser  *iezzetr  .  . .  Accipitres  *cra- 
hugi  g  3^  ''  Acclinis  e  Aclinis  g  Acliuis  k  ^  im  context  ef  "  lud®.  1  und  .1.  lu- 
dus ühergeschr.  ac  ^"  Acrotare  a.  dh.  Ac  rotari,  vgl.  Gll.  2,  455,  9  usiv.  "  vgl.  Gll. 
2,  20,  66  "  l.  gitanvverdan  ^^  im  context  i  ^*  im  context  ef  ^^  etisa  rot  a, 
im  context  ef  ^^  Addax  eusa  auf  derselben  spalte  tviderholt  k  ^'  Abdicat  /.  = 
Gll.  2,  407,  48  usw.        ^*  iin   context    ef        ^^  l.   angengi?        ^"  l.  biswere    mit  Sal.  c 

^^  Adl^ta  c  Adletha  /        "  Administracio  i        ^'  Z.  amphat  =r  ampaht? 


30 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  3.  4.  5.   Zw.   110.  111 


1  Adsentator^     scuntari   a    14***    scuntore 

2  c  6'  [d] 

3  Adsuit'^    zuogasiuta    a  14»**   Zuagasuita'^ 

4  /■    7*    zugOHuit/*    e    10*^      zvsith    c    6'" 

5  \a2c] 

6  Aduncus*     hacgo    l    crampho     a    15*^ 

7  /"  7*>  haco  l    crampho  e  10^    hacgo  t 

8  craffb  i  3^    hako.    l  crapho  ^  6^    ha 

9  CO.  t  Crhapho  c  C^    houg  vel   kroupf 

10  k  4**  [d.  vgl.  c] 

11  Aduno  gieiNigo  a  15*^  geinigo  c  6®  [cc?] 

12  Aduocatus  [causidicus  k]  voget  *  3*^  vogt 

13  Ä;  4^ 

14  Aedituus  sigeristo  c  6®  [c] 

15  Aedilis.  custos  edis.  ^loquens^  gispracher 

16  c  6®  [c.  vgl.  c  Edilitas] 

17  Aegilopium  cincho  alb^^c  6^[c?^glopium] 

18  Aenus^   peier   c  6^    peiger  k  5*    peir  a 

19  15»*  beir  e  11^  [c] 

20  Aequeuus  ebinalter  a  15»*  c  6^  [d.vgl.c 

21  Aequeuui] 

22  Aequiuocus   gnanno'^    c  6^    e    11^   f  8» 

23  *  3^  k  5^  gnano  ^  7» 

24  Affabilis  gisprecher  c  7^  [c] 

25  Affabilitas    gespahe^   *'   4»    gesprechin  Z:; 

26  5^  [vgl.  a2  Affamen] 

27  Affaber    ingeniosus    [id   est  k]    sinniger 

28  i  4»  k  5*^  [c  Affabilitas] 

29  Affectus.    amor    gimenne^    c   7^    [vgl.   c 

30  Affectio] 

31  Agamus  ungehiter  a  16»^  [cd] 


Agape  dilectio  \    (aut  k)   Caritas   spentae  32 

c  1^  spenda  k  6»  [c]  33 

Agatia^o  «lehai^  a  16»^  c  7«^  e  11^  f%^  34 

siehe  *  4^  sieben  g  8»  schieben  A;  6»  35 

[cc?e]  36 

Agasones^^     marchschalch     c     1^     mar-  37 

schalch^^    a    16»^    e    11^    marsalch^*  38 

i  4^  /c  6»  marschalc  f  9»»  [f?]  39 

Agaricum  Veltchumile  c  1^  40 

Agilis  snellerc  7®  snellir  a  16»^  schneller  41 

k  6^  42 

Agillimus^^  snellist  c  7^  schneller  k  6**  43 

Agilitas  snellicheth  c  7^  [i^^/.  c]  44 

Agitator  gitrinbinvvirdit^^  c  1^  45 

Agitator  tribel  c  7^  46 

Agne    chilpirun    a  16»^    /<:    6^    chilprin  47 

G  V  48 

Agnomen  namo  c  1^  chuntnam  k  6^         49 

Agonia  wich  c  7^  [c]  50 

Agonista^'  chempho^^  e  12^  chepho  k  51 
G^  chemphe  c  7^  i  A^  keinphe  g  8<^  52 
[c  Agonita]  53 

Agramen   anatret^^    a    IG»*  c  7^    e  12^  54 

f  10»  g  S^  k  G^  [d]  55 

Agrestis^o  wilder  c  7^  wilder  i  4*^  ^•  6^  56 

[a2c]  57 

Agrippina^i  rammo^^  a  16»*  c  7^  e  12''  58 

/"  10^  k  6*^  ramme  i  4^^  ram  g  8<^  [6^]  59 
Alabastrum    salbiuaz  a   16^^    salzaiaz^^  60 

c  8»  [c]  61 


^  Assentator  c        ^  Assuit  cf       '  ^M  eontext  ef.    darnach    Aduersans  *zup  g  6» 
*  darüber  *cluca  g.  die  gl.  nach  der  folgenden  a,  das  deutsche  im  eontext  ef        ^  l.  M\o- 
quens  als  lemma        ®  Aenu«  e,  die  gl.  Innflusz  steht  nicht  in  a,   sondern  ist    ein  inter- 
pretament  Gerberts        '  im  eontext  ef        ^  l.  gesprahe        '  l.  geminne.  darnach  Affrodis 
*priye  g  ^^        ^**  Agacia  g        ^^  im  eontext  ef        '^  Agasones  e        ^^  im  eontext   e 
^*  marsalch  im  eontext,  alch  von  and.  hand  nachgetragen  auf   dem   für  das   nächste  A 
frei  gelassenen  räume  i        "  Agillimv^  c  Agilimus  h        ^^  l.  Agitatur  gitribinv\irdit 
*'  davor  Agonista  *borecc  g  8«.  Agonitha  e  Agonita  ik        "  im  eontext  e        "  im   eon- 
text ef        20  j^^grestis  i  Agsti  c        ^^  Agripina  c        *^  im  eontext  ee.  Hoffmanns  deutung 
Ahd.  gll.  42  oder  vielmehr  Gerberts  Agripermis  rainino  trifft  schwerlich  das  wahre 
^'  salzaiaz]  das   erste  z  vielleicht  zu  b  corr.  c 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


31 


Sal.   1.  3.  4.  5.   Zw.  111 


1  Alacer  [.  .  .  quasi  aliger  k\   gizaler  c  8* 

2  I:  G^i  [c] 

3  Albugo    ougesal    e    12^    ougsal    f    11* 

4  oicsal^  g  9^  howisel  A-  7*  [vgl.  d\ 

5  Alcedo    heigro    a   16^^    A-    7'"^    heigir^    e 

6  12&"    heiger    b    5'^    c   8^    /"  11^    i  5» 

7  heier  ^  9*=  [d\ 

8  Alchion  diHolzi^  c  8^  [v^/.  c  Alciones] 

9  Alchiones  *  [aues  marine  ^  ai]  vvigil  c  8^ 

10  wigil  a  16^*  A:  7*    wigel  i  5*   wehel. 

11  aues  marine,  wihil  g  9*^  [c  Alciones] 

12  Allee«   harinc   a  16^*    e  12^    harmch  f 

13  11^  herinch  c  8'^  i  5»  [cd] 

14  Allegans''  redininter  c  8^  redinter  /*  11^ 

15  [r^'?.  G  Allegat] 

16  Alenus  elinbogo  g  10*  ellingogo  a  17*^ 

17  chMngogo^  Z'  11^   ellenpogo  c  S^  eln- 

18  bog  k  7^' 

19  Alea  prodicus^   wrfzabil  f  11^   vvrf  za- 

20  bei  c  8^    wrfzabel  a  17*^    vurffzabel 

21  k  7^  wurfzabel  </  10*  wurf  zabel  i  5^ 

22  [f/.  vgl  c] 

23  Alfida    [genus    farine^®  cg]    gerstmelo^^ 

24  c  8^    gerstmel  a  17*^   e  13«    girstin- 

25  mele  ^10*    gersten|mel    k  7^^    [et/] 

26  Alga^^   [herba  maritima  fg]  merigras   a 

27  17*^  mergras   c  8^    </  10*    morgras  f 

28  11°  [cd] 

29  Alienigena  [alterius    generis  /"]    fremider 

30  e  13*    fremidir  /  11^    fremder    c   S^ 

31  [vgl.  c  Alienus] 


AUiciunt^"^  ferscuntent  a  17*^  ferscuun-  32 

r 

tent^*  c  8*'  vesheunttent  f  IV  uer-  33 
scändent  g  10^  firsundet  e  13*  [c.  34 
vgl.  d]  35 

Alias  1  {wl  g  vel  A)  alietum  eringriz  c  36 
8®  /*  11^  erin  griz  e  13«  eringriz  ^  37 
10^  eringriosz  ä;  7^  38 

AUium  chloueloc  a  17*^  chloflouch  6  6«  39 
clhonilouch^^  /*  11^  koueloch  i  5^  40 
chlobeluch  c  8^  knobloch  A  7^  [c]       41 

Alimonia  lipnar  c  8®  e  13*  [c]  42 

Aliticius^«  Musaro  e  13^  musare  c  8®  43 
/*  12*  muser  g  10^  musear^'  i  5^  44 
musnaro  a  17«^  musner  k  1^  [c  AI-  45 
ticius]  46 

Almities^^  sanctitas^^  habitus  almarum  47 
rerum  heilgi  e  13^  heliga  c  8®  heilig  48 
/"  12*  [c]  49 

Alnus^^  erila  c  8^  erla  e  13^  erle  a  50 
17*2  herl  /^  12*  erlin  g  10^  [c?  ;^2^;et-  51 
wa/]  52 

Alnum  alpari^i  i  5«  albare  a  17*^  /"  53 
12*  albere  22  e  8«  albar  ^13^  alban^s  54 
^10^  alberin  A;  7^  55 

Alodis  [proprietas  A]  eigin  /*  12*  egin  a  56 
17*2  c  8«  eigen  e  13^  aigen  k  T  [d]  57 

Alopicia^*  crint  /  12*  crinth  a  17*^  58 
grint  e  13^  grinth  c  8^  grind  k  7^  59 
est  grint  .  .  .  uulpecule  quam  greci  60 
alopiciam  voh^^  dicunt  ^10°  [d]  61 


^  oicsal  ühergeschr.  g  *  im  context  e  ^  mir  unverständlich  *  Alciones  k 
Acionies  g  ^  marine  i  "  Aller  /  ''  Allegatus  /.  =  Glh  1,  558,  42  ®  itn  con- 
text f  '  prodicus,  c  aus  g  rad.  c  prodigus  k  ^^  farine  g  *^  mit  verweisungs- 
zeichen  7iehengeschr.  c  ^^  Algas  c.  das  dann  in  i  5^  folgende  Alget  infriet  ist  lat.  = 
infriget  k;  vgl.  Alget  infrigidat  CGL  5,  165,  21.    264,  18  ustv.        "  Aliciunt  e        1*  fer- 


scuuntent]    das  zweite  nt  in  ligatur  c 


15 


im  context  f        ^'  litic^  i   Alititius  c  Aliti- 


rius  /        ^'  oder  inusear  i 

habitus  cef         ^°  darüber    *olse  g 

^'  darnach  Allodiü  *dedina  g  10^ 
"^^  voh  übergeschr.  g 


^^  Almities  e        "  scitas  itfter  Almities,   das  deutsche  über 


^^  im    context    i 


albere]   a  aus  e    corr.   c 


Alopitia  /  Allopicia  und  darüber  *pra9i  g 


32 


Alpha iJETiscH  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  3.  4.  5.    Zw.  111.  112 


1  Altorcationew  strite   c  8*"    strit  e   13^^  [a2 

2  AltercatioJ 

3  Alterno    hertun  ^  c  8^    e   13«    ich^    her- 

4  tun  (j  10«  Herten  k  7^  [c] 

5  Altile    mastichi»    a  17*»    b  6^    p    29^'' 

6  meastichi  g  W  mastiche  k  T^  [c] 

7  Altrinsecus   ingegineinarde*  c  8^    gegen- 

8  einander    f    12**    gegen    an    ander    e 

9  13«  [c] 

10  Alluuio  irgozin   c  8^  [c  AUuuione] 

11  Aluearia  [uasa  apum^  c]  pichar^  a  17^* 

12  el3^^29^^  pinchar  c  8^   pinechar 

13  /"  12«  binkar  g  11^  [cd] 

14  Alueolus   tru  gili  e  13^    trugil^    a  17^* 

15  b  6^   c  8^   f  12«  p  29^2    trügelin    g 

16  11*  trigelin  k  7^  [^^'Z.  c^] 

17  Alumen  peizstein  a  17**  c  8^  [cd] 

18  Alute  irah  c  8^  Irich  a  17**  irich  e  13^ 

19  hirich  /"  12« 

keshöt 

20  Aluta"^  pellis  loskes   hut   a  17**   los     ^ 

21  i  5*^  loskeshuth  c  8^  loszkeshut  A;  8^  loes- 

22  kes  huete  b  6^   lose  hüt  /"  12«    losk- 

23  '    hut  9  g  11^  losh^uta  e  13^  [d] 

24  Alx  eloho  a  17**   heloho  /i;  8*    elcho  c 

25  8^  elho  b  6^  M 

26  Amasio  Fridelo^^  c  8^*  [c  Amasionum] 

27  Ambages  umbsaga  a  17''^  umbisage  6  8^* 

28  umbesage ^^  e  13^  umbsage  /"IS*   [c] 

29  Ambiguus  zvivillicher  c  8^*  [c] 

30  Ambitiosus  hergirger  c  8^^  [^^/.  c] 

31  Ambone   .i.   pulpito.^^    vi  lectore  ^11*^ 

32  hoc  e  lectore  p  30*^  [c  Abone] 


Ambro    vil    urezo  a   17**'^    vilvrezziger  c 

82'*  [cd] 
Ambrones  vilvrezzige  c  8^^ 
Ambulator    celtari    a  17**^    celter    c   8^« 

e  13«  /■  13b    celt^  g  11«    Celtir  6  1^ 

zeiter  /c  8« 
Amentia  unsinniga  ^^  c  82<=  [y^/.  c] 
Amfibalum^*   nuskiP^  a  17^*  /"  13«    _/? 

30*3  nuschil    c  8^«  ^  12^  nuszkeil  k 

8«  [C6^] 
Amfiteatrum^^    [locus    est    spectaculi    f] 

spil  stat  a  17^*  spilstat^*^  e  14»  /•14* 

j9  30^1  [c.  v^/.  d] 
Amigdalum     [arbor    nucum  f]    hasala  c 

82«  haslai^  a  18*2  p  30^2  hasil  /"  14^ 

hasel  6  14^  [c  Amiodalum.   vgl.  d] 
Amita  Basa  c  8'^^    basa  ß  14«  /'   14^  ^ 

12«  k  9* 
Amicari    significat    amicum  esse  et  con- 

struitur  cum  accusatiuo  id  est  freund 

machen  k  9* 
Amica  freundin  k  9* 
Amicabilitas  freuntschafft  k  9* 
Amnis^s  ^ha  c  8^^  e  14«  f  14^  [a2] 
Amona^^  ampulla  c  8^^  g  12«  ampula2'^ 

a  18*3  /"  14«  i  6«  k  9^  [e.  Ammoma 

e.  vgl.  d  Amula] 
Amomum^^     silberin 22   a   18*^    ^   §2^  f 

14«  ^  12«  /b  90  J9  30^3  silberine  i  6« 

[d.  Amonmn  c] 
Amplio  meron22  a  18**  p  31*2   mero  e 

14e    ^   j^5a    ^    13a    ihchemero    c  82^ 

meren  k   9«  [c] 


33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 


im  context  e 


ich]   oben  am  i  radiert  g        ^  im  context  a 


21.  435,  32        ^  darüber  pinstock  von  einer  hand  des  xv  jhs.  c 
'  darüber  *Gyrcha  g        ®  los  im    context,    keshüt  über  Aluta  i 


*  =  Gll.  1,  352, 
^  übergeschr.,  rot  p 


vor  pellis  g 


10 


vgl.   Gll.   2,  403,   25  usw. 


umbesage]   g  aus  corr.   e 


12 


pulpito  :  :   p 


13 


die 


dann  folgende  gl,  Amera  ora  (ora  rot  p)  a  17^^  e  13^  k  8^  p  30*^  era  c  8^^  ist  lat.,  s. 
Ducange  1,  226  ^*  Amphibalum  cfg  Amphibulum  k  ^^  rot  p  ^®  Amfitheatrum  e 
Amphitheatrum  /  ^^  übergeschr.,  rot  p  ^^  Amnis  e  ^^  darüber  scheint  rasur  eines 
rot  geschr.  wertes  p  30^^.  Ammona  g.  die  gl,  vielleicht  nicht  deutsch  '"'  im  context  fi 
^^  momü  i  Amömü  g.  das  deutsche  passt  nicht  zum  lemma        "^^  übergeschr.,  rot  p 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


33 


Sal  1.  3.  4.  5.  Zw.  112 


1  Ainplector     ihchevazzo  ^    c    S'^^^     [vgl.    c 

2  Ainploctitur] 

3  Amplexor    halsoii^    e  8^*'    halso    c    14** 

4  /*  15*  [vgl.  a2c  Amplexus] 

5  Amplitudo  witpreiti  /"  15*^  vvipreti  c  8^'^ 

6  W 

7  Amulas  [fialas  altiones.  ^    in    similitudine 

8  vrceoli   k]    ringili    c    8^'^   /*  15*    Ä:  9« 

9  ringelin   (/   13*   [c  Amuli] 

10  Anaglifa'*    [Anagliva  .  .  .  f]    manaliho^ 

11  a    18^^   p  31*^  manlicho  k  9*^    maii- 

12  lichez   c  9*    meueliche  b  8^    maiiilich 

13  /*  15^  [c?.  Anaglisa  c] 

14  Analogium^  lector'^   b  S^    c  9^  e  14&'  g 

15  13^^)  31^1 

16  Anas  ante  f  Ib^ 

17  Anathematizo  ^   firvvazzo  c  9^    firwaze  f 

18  15*^  firwazen  e  14^  [c] 

19  Anchora    sinchila^    a  18^^  ^  31^^    sen- 

20  chiU<>  c  d"  [e.  Amphora  d] 

21  Androna  vvidervart^^  c  9*^  [ce] 

22  Androginus^^    vvidilo    c  9*^    Widilo^^    a 

23  18^3  i>  31^3  widilo  6  8«  e  15*  /  16* 

24  vindilo  k  10^  widil  ^14*  [ce] 

25  Aneta  anot^*   a  18^^^    p  31^^    anetha  c 

26  9^  ant  e  15*   antth  /"IG*    ante  &  8^ 

27  enth  Ä:  10^  [de] 

28  Aner  piper^^    c  9^  e  15*    f  16*   /c  10^ 

29  p  31^^  pip  ^r  14*  [ce] 

30  Anetus    antrecho    a    18^*    c    9*^    antre. 


hohü^*^  7^31^'^  antreche  /"  16*  entreche  31 
b  8"  antrache  g  14*  antrech  e  15*  32 
k  10b  [e.  vgl  d]  33 

Anethiun  .  .  .  prohibet  etiam  sternuta-  34 
mentum  nisunga  c  9*^  35 

Angaria  stanta^'^  a  18»^*  b  S^  c  9'^  /"  36 
16^  g  14«  k  10h  j9  31^3  37 

Anger  ^^  engmnch  e  15^  engerinch^^  38 
a  18b*  c  9'^  g  14*  j9  31^^  engerinc  39 
b  8^  engermc  /  16^  engerich^o  i  7a  40 
/c  10b  [cde]  41 

Angaria  21  ginoti  a  18b*  Ä;  10b  Genoti22  42 
j)  31b3  genoti  b  8^  genotit  /"  16b  43 
gnotit  c  9^  genodet  e  15b  [^^ß]  44 

Angit  tvvingit  c  9^  betwin  get  e  15b  45 
betvinget  ^  14b  [^2.  Anget  c]  46 

Angina 23  chelsuht  c  9^  f  16^  chel  suth  47 
a  18b*  chelsuth^*  e  15b  ^  31b3  chel-  48 
sucht  Ä:  10b  kelsuht  ^  14b  ^^d]  49 

Anguis  natra  c  9^  f  Iß^  natir  e  15b  50 
natir  ^  14b  [^  g  nater  ä;  10b  [c]  51 

Anguiila^s  äP«  a  18b*  al  c  9«  e  15b  52 
i  7*  ael  /"  16b  aul  Z;  10b  [ce]  53 

Anguila^'^  geisla  a  19*^  geisil  c  9^  [d]    54 

Anilis  altere  e  9^  altar  *  7*  [«^^Z.  c]  55 

Anicula  alticha  a  19*^  e  15b  f  iQh  ^  50 
lO'^  altica^s  i  7a  altvuip  c  9^  [ce.  57 
v^/.  c  Alticha]  58 

Animaduersio  rafsunga  c  9^  f  16^  i  7^  59 
rasfun  e  15*^  [c]  60 


^  l.  ihc  bevazzo  ^  von  and.  hand  c  ^  l.  altiores,  vgl.  Gll.  1,  430,  32  *  Ana- 
gliffa  b        ^  rot  p        ^  Analogiv  c        '  lector]    or   m  ligatur    e.  die   gl.  im  context  ce 

^  Anathematizo]  vom  eisten  t  an  auf  rasur  c  ^  übergeschr.,  rot  p  ^°  von  and. 
hand  c        "  vgl.  Androna  decursus,  concursus  viarum  Diefenbach  34b        12  Androginv^  c 

*^  Widilo  im  context  a,  W  rot  angemalt  p  **  rot  p  ^^  die  gl.  ist  mir  unver- 
ständlich: ich  finde  das  ivort  Aner  nirgends  als  appellativum.  der  personenname  Aner 
Gen.  14,  13.  24  wii'd  als  lucema  uel  frater  lucemae  uel  lumen  erklärt,  der  Ortsname 
Aner  1  Paral.  6,  70  als  oculus  luminis  uel  dolor  eorum,  s.  Hieronymus  23,  775  note  b 
Migne  ^®  antre.  hoho  rot  p  ^"^  im  context  a  ^^  Anger  g.  die  gl.  nach  der  folgen- 
den  e        ^"  übergeschr.,  rot  p         ^°  im  context  i 


gi:|ua  g 


24 


Übergeschr.,  rot  p 


Angilla  i 


"^^  Angoria  k 
"^^  im  context  a 


"^"^  rot  p        "^^  An- 
^■^  Anguilla  c 


"^^  mit  Verweisung s zeichen  am  rande  i 
AlthochdeutBche  glossen  IV. 


34 


Alphaijetibcii  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zu;.  112 


1  AnimequuH  c])iiini6ti<,'('r  c  9"  cbinnivtigor 

2  f  IG'-  ebciiniulir  ^^  1  5^^ 

3  Aiiijiiaduortit.     intelligit     virnimith    c  9« 

4  M 

5  Animo  gibirno^  a  19*^  ^  gh  ^-  7c  /.  iQd 

6  giucstino    gibirno^   c  9^   /"  17»    geue- 

7  Ktino   gibinio^  e  15*^    Geuesteno.  Ge- 

8  birno  r/   14^=  [c.  vgl  e] 

9  Aiinona  chorn   c  9^    cliorn    Z'  17»  i   7« 

10  Ä;  10*1 

11  Anuliiö  firgirlin  Z'  17^^  fiiigerlin^  c  9^    e 

12  15^  *  7^  k  10^  vingnin  ^   15» 

13  Anser^  ganazzo  a  19»*  c  10»    ganazo  ^ 

14  7^  ganzzo  /"  17^  gaiizo  ^15*^  gannzo 

15  Ä;  11»  ganze  e  15^  [ce] 

16  Antelucanus   giziter*    c  10»    ^  7'^  ä;  11» 

17  zitiger  e  15^  f  17^  [ce] 

18  Antemna  segalmota  f  ll""  segilruta  c  10^ 

19  segelrute  e  15^^  [c] 

20  Anticipat  furvaheit^  c  10^  [vcjL  c] 

21  Ardea  reiger  ^15*^ 

22  Antlia^  churba'^  ^  9«  c  10^  ^  17»  Ä:  11^ 

23  p    32»^    curba   e   16»    kurba    g    15^ 

24  churbi  /IS»  [ce] 

25  Anularis^  golt  trago  a  19^*  goldtrago  k 

26  12»   goltrago^  d-17^  /"IS«    golttraga 

a 

27  c  lO*'  golttrage  b  9^'  goltge^^  i  8» 

28  Anxietas  angist  ^^  c  10^  *  8»  [c] 

29  Apagesis  gibostrago^^  c  10®  gipostrage^^ 

30  i  8»  [c  Apagisis] 


ApparatuH  [prcparatio  i]  reisunga  c  10^  31 
reisunge^*  i  8»  [c]  32 

Apparitor^'  |nominatur  i\  inkneht  d  17^  33 
/'SIS'^  inchenht^*  i  8»  knebt  c  10^  34 
[d]  35 

Apertum  offan  c  W  offen  1*  «  8^  36 

Aper  eber  c  W  d  ll""  e  16^^  /"  19»  [c]     37 

Apex  est  qui  in  summo  galeo  eminet  38 
hertvm.  1  hohe  c  10^  est  hertum^*  39 
i  &>  40 

Apium^^  epphih  c  10^  ephih^^  h  10»  i  41 
8^  ephich^G  d  11^  e  16*^  g  16«  /c  12'^  42 
epfich  a  20»2  [c]  43 

Apium  .  .  .  populum  albare  d  11^  e  16®  44 
albere  1"^  c  10^  ^  16^^  albar  f  19'^  45 

Apludas  [furfures  adf]  chliwa  d  17*^  /"  46 
19*^  chliwin  a  20»^  clyben  c  10^  47 

Aplustra^^  girusti^^  i  8^  girvsta  c  10^  48 
giruste  a  20»^  [d]  49 

Apocrisiarius  [rationator  i]  poto^^  c  10^  50 
i  8b  bott  k  12b  [c]  51 

Aporie^^  [uulnus  i]  swintelunge^^  i  8c  52 
svvintlinge^^  e  10^  [c  Aporiet]  53 

Apostolus  poto  c  10^  54 

Appello  gidingo.  aduoco  ruofo  c  11»  ge-  55 
dinge  ruofe  adduco  attraho  ferdinge^^  56 
i  8®  [vgl.  c  Appello  und  Attraho]         57 

Apprecium^^  wert  c  11»  wert  d  17^  58 
e  16^  f  19®  g  17^  werth  a  20»*  59 
uuerth^^  i  8^  werch  h  10^  [e  Adpre-  60 
cium]  61 


*  gibirno  im  context  acef,    am   rande   mit  veriveisungszeiclien  i        '^  am  rande  i 
'  darüber  *hiizz  g        *  ivas  hiernach  in  c  10*  folgt  Antecenia  {darüber  mereda)  .i.  merenda 
ist  lat.  =  merenda,   vgl.  Ducange   1,  297^         ^  l.  furvahit;   vgl.  Gll.  1,  34,  9.  35,  9 
^  darüber  *cerpadlo.  dann  Antm  *pece  ra  g  16*        '  churba]  c  rot  angemalt  p        ^  diese 
gl.   und  die  folgenden   bis  34,  51   7iach   35,  26   Z;        ^  goltrago]   das  zioeite   g  auf  ra- 
sur  d        ^°  im  context  i        ^^  angist  im  context,  i  aus  correctur  i        ^^  von  and.  hand  c, 
im  context  i.    mir  in  diesem  Zusammenhang  unverständlich:  gibös-trago  luörtUche  Über- 
setzung  von    nugigerulus    {vgl.    unten   Nugigerulus    wichtrage)?         ^'  die   gl.    in    einem 
zivischen    den    buchstaben  P  und  Q  eingeschobenen   nachtrug   f        ^*  im  context   i 
^^  Appium  c        ^^  im  context  di        ^'^  übergeschr.  g        ^^  Aplustria  i        ^^  im  context  i 

"^^  Aporie  i        '^^  oder  swindinge  c        ^'*-  alles  im  context  i        ^'  Apciü,  darüber  *cena^ 
Apretium  b  Appretiü  c        ^4  ^-^  context  ^,  ebenso  die  toeiteren  gll.  bis  35,  28 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


35 


SaL  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  112.   113 


1  Aquamanik'   haut  char  n   20**    hantchar 

2  e   16^^    hantkar    c    IV'    d  11^    g  11^ 

3  i  8^1  k  IV   [c] 

4  Aqualiculuni  gulidarm  <?  11^    gulc  darni 

5  a  20«^*  guledarm  d   11«  f  20^  /  8^^  A- 

6  ll'^  gu  Idai-  m  e  17* 

7  Aquai'ius    wazzersterno    a    20^^    wazzer- 

8  Sterne  *   8*^    wazerstern  d  11«    /"  20« 

9  wazester    n   e  11'-^    vvazzersten  c    11^ 

10  wazzerstein  g  11^  [ce\ 

11  Aquatiles^     wazzarliha    a  20*^^    uuazzar- 

12  ühe^   i  8^    wazzerliche  g   17^    wazer- 

13  liehe    d  11«  /  20*    vvazzerlich  c    11^ 

14  wazerlich  e  17*  [c\ 

15  Aquila  äro  c  11^  2im  d  11«  e  17*  /  20* 

16  are  i  8^ 

17  Arabilis  terra  arhhast^  uerde  i  8® 

18  Arrabo^^  [dicta  quasi  arra  bona   .i.   pig- 

19  niis  f]  phant  ^  9*  /  20^    [c   Arrabo- 

20  nein] 

21  Aranea  [banibis  ab  aere    cognominata  A;] 

22  spinna  c  11*^  spinne  i   8^  spiii  A;   11^ 

23  [c] 

24  Aratrum*  pliluoch  a  20^^    plhuch  f  20« 

25  phuch    i   8^    phluch    c   11*^    pfluog  k 

26  11^  [c\ 

27  Araciuncula^  modica^  fossa®  hidi  Isuele^ 

28  i  8^  [c] 

29  Arbutus  spreid^  c  11^  6^  9^  e  17^  /"  21* 

30  A;  12<^  spreideiche  ^^  18^  [vgl.  c] 

31  Arceolus'^    [sima   A;]    satalpogo^    a  21*^ 


/"  21'»  satelpogo  c  11^  satalpoge«  d  9^^  32 
satelpoge^  c  17^  *Luk^  satelboge  g  33 
18«  satelbog  k  13*  [c]  34 

Arcus  pogo^^  c  IV^  35 

Ardea^^  heigro  a  21*^  beiger  c  IV'  d  9«  36 
f  21«  [c]  37 

Arduum  hohez  c  12*  38 

Argiuusi2  leiniiner  c  12^^  (Z  9*^  e  18*  le-  39 
miner  a  21**  lairniner  k  13«  [c?.  Ar-  40 
guus  c]  41 

Argonauis^^  chöfman  «21**  Choufman^*  42 
p  84bi  Chofman  ^12^  43 

Aria^s  altar^ß  ^  21i^i  ^  19«  k  13^  ^9  34^^  44 
altere  c  12«  [c]  45 

Arietat  anastozzith^''  cl2^  anstozit  a  21*^^  46 
[cd]  47 

Aries  [uerbex  def]  ram^^  a  21'^^  c  12^  48 
d  9^  e  18«  /"  22«  49 

Arista  ehir^^  a  21^^  [d.  vgl.  c  Aristis]     50 

Arma^^  .  .  .  nam  arma  ab  armis  .i.  (id  51 
est  A")  buogin  (bugin  g  bougin  de  bo-  52 
gen  i  bogin  b)^^  nuncupantur  a  21^^  53 
6  12b  c  i2e  d  10*  e  18«  f  23*  g  20*  54 
i  9f  k  14*  j9  85*2  55 

Armamentarium  et  armarium  buchcha-  56 
mera  a  21^'^  Armaria  gazophilacium  57 
buochkamer  k  14*  [c  Armaria]  58 

Armatria^^  scafreita  a  21^^  k  14*  scaue-  59 
reite  c  12«  scauereit  /*  23*  scauerait  60 
^10*  sauerait  e  18«  ^police^^  schaf-  61 
küta  g  20*  62 


1  =  GU.  2,  403,  34        ^  uuazzarlihe]    das   erste  z  aus  r    corr.  i        ^  arhhast]   s  aus 
correctur  i.    l.  arhaftu  erde        *  darüber  *pliih  verwischt  g  18*        °  v^Z.  6^W.  1,  440,  45 

^  m  context    def        ''  Arc,eolus  d        ^  im  context    def        "  übergeschr.    g         ^"  von 
and.  hand  c        "  s.  34,21.  darüber  *chape  : : : :  ^  19*        ^"^  falsches  lemina,  für  ArgWlosus'! 

^^  falsches  lemma?   Hoffmann  Ähd.  gll.  35  vermutet  ziveifelnd  Argonauta        ^*  rot  p 

^^  Ära  c  ^"  im  context  a.  darnach  Ares,  bellü.  *suatouytt,  das  letzte  wort  aus 
nimcupatur  corr.  g  19c.  20*  ^"^  vgl.  Gll.  2,  397,  31  "  im  context  def  ^^  das 
hiernach  folgende  Aristolocia  (ristolocia  i  Aristologia  de,  g  von  and.  hand  aus  c  corr. 
d)  .1.  {fehlt  i)  raia  a  21b2  c  12e  d  91^  e  18^  e9f  A;14a  ^35*^  .1.  raiä  ^20*  ist  lat.,  vgl.  zb. 
CGL  3,  550,  4.  536,  7  20  Arma]  A  rot  b  ^'  im  context  adef  ^^  Armaria  e 
^^  übergeschr.  g        ^*  vgl.  unten  36,  27 


3G 


ArJMIAKETISCH    GEORDNETE    GlOSSARE.     A.    BESTIMMBARE 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.    7jw.   113 


1  Arnuitiirii  ^   giwufini    a  21''*    giuuafin^  f 

2  23»  giwafieiie^  6'  12«  gewafene^  6/  10^ 

3  c   18®    Gcwefeiie   g  20"    gewouffini  k 

4  14*  [c] 

5  Annentarius  •''  sueigari  a  2P^   svvegari  c 
G       12^  sueigare*  e  18«     sue/gare*  ^10» 

7  sweigarc  *10"  sueigere  ^  20^  sweigere* 

8  f  23**  Swciger  &  12^   Schwaiger  k  14» 

9  Armilla  arnibouch  c  12*"  [c  Armille] 

10  Ai'milla^    [rotunda    fgi   rotunda    erit   /c] 

11  bouch  a21b3  c  W  /•23b  bovch  ^  10i> 

12  e  18^  .i.  böch  i  10"    bovg   g  20^    id 

13  est  buog  k  14^^ 

14  Arniizo  giuuafino^  /'23b  giwafino  a  21^^ 

15  gevvafeno^  elS^  gewafeno^  f/lO^  Ge- 

16  wafeno  ^  20^  gevvefno  c  12^  gewofno 

17  k  14b  [c] 

18  Araionia   lutnusse   a  21^^   luthnisside    c 

19  12^  [c?.  vgl.  c  und  a2  Armonicum] 

20  Armus  scapula  l  puoch'^    a  21^*  d   10^ 

ch 

21  f  23b  p  35a3  I  Pv'och'^  c  W  l  pou'^ 

22  e  W  buch  ^  20b  vel  buog  k  14b 

23  Arniglossa^   Wegerih  p   35"^    Wegerich 

24  c  12^  Wegerich^  a  21b*    wegerich^   6 

25  12«   ^  10b    eWf  23b    wsegerich  ^ 

26  20b  wegrich  k  14b  [^  Armiglossa] 

27  Arrabo  J  (ul  b  vi  g  vel  /o)  arra  pignus 

28  phant^  a  22»^  c  12b  ^  ^.0«  /'23«  p  35bi 

29  pha°*^  e  18§^  phänt  </ 20«  pfant  &  12^ 

30  pfand  k  14b  [^  Arrabion] 

31  Arrepticius  ^^  toponter  a  22^^    tobinter  r/ 


10«  e  18«  tobeiiter  /  23«  tobent  c  12^  32 

Aromata  pimenta^^  a  22»^  i  10b  33 

Arrogantia  ruomsal  f  23«    romsal   k  14b  34 

ruemsal  c  12b  r(ijyixagel  6/  10«  [a2c]       35 

Ars  list  a  22"^  36 

Artemisiamon  ^2    scozmalta  a  22"^  c  13»  37 

scosmalta  ^  14«  38 

Arthesis  chelsuht  c  13»   chelsuth    d  10«  39 

e  19»  chelöhut^'^  f  24b  [^j  40 

Arterias  vveisant  c  13»  [c]  41 

Articulum  [compages  k]    lid  c  13b   gelid  42 

k  14^  [c  Artus]  43 

Arula  1    (vel   k)  ab  ara  l  (vel  A:)    crati-  44 

cula    [diminutiuum    k]    cloutphanna    a  45 

22»^    glutphanna  c  13b    gluotpfann  k  46 

14*^  [d.  vgl.  c  Aruatrum]  47 

Aruillas  araweizzi  a  22»'*  arweizze  b  12^  48 

arwassin  k  14^  aruueiz  f  24b  arvveiz^*  49 

c  13b  arweiz  d  10«  50 

Ascella  ohsin  c  13*^  [c]  51 

Ascia^^  dehsal  d  10^  /  25»  disla  ^  21«  52 

dihsil  c  13«  [cd]  53 

Ascolinum^ß   asclouch  a   22bi    d  10b    /"  54 

25»  asclöch  i  10^  ascloch  c  13«  asch-  55 

loich^'^  g  2V  aschlag  k  15b  56 

Asema^^  os.  (6s  p)  bein^^  a  22b2  (^11»  57 

e  19^  i?  36b2  OS.   bein  g  22»   osbein  ^^  5g 

c  W  OS  bain  ^'  15b  59 

Asseres  rauun^*^  a  22b2  rawn  c?  11»  rauiii  60 

b  IS^  rauen   c   13^  /*   25b    r^v  eno  e  61 

19^  breth  ^22»  62 


^  Armatria  a        ^  im  context  def,  die  ganze  gl.  am  rande  nachgetr.  c        ^  Ai'mamtari»  g 
*  sueigare,  sue,igare,  sweigere  im  context  def,  das  erste  e  aus  se  radiert  f        ^  darüber 

ch  ch 

*obruch  g  ^  im  context  def  ''  im  context  acdef  pou  oder  poti  e  «  Anniglossa  g 
»  im  context  adef  ^^  Arrepti^c  "  itn  context  i.  wol  Zai.  =  pigmeiitaZ;14bc  12  ^^, 
temesyamön  c  (mon  aus  monoclonos?)  Artemesia  und  darüber  *c\vii6b\\  g  21^  ^^  es  folgt 
Artepta  (Ariepta  Z;)  genus  uasis  ut  pugilla  ampigella  (otopigella  ä;)  d  lOe  el9b  k  14<i:  aber  dies 
enthält  nichts  deutsches,  vgl.  Löioe  Prodromus  259/ C(rX  5,  268, 3        1*  von  and.  hand  c 

^^  Ascia  c        16  Ascolinium  c    Ascalinum  /        ^^  aschloich]    aschlo  auf   rasur  g 
Asenia  c.  l.  Asemona  nach  der  gl.  Asemona  os  eius  ab  osse  non  ab  ore  Hieronymus 
23,791  Migne  {vgl.  auch  37  anm.  11)?        "  im  context  ac        20  __  Qß   3^  qq^^  53 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


37 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Zkv.   113 


1 
2 

3 
4 
5 
0 
7 
8 
9 

10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 

24 
25 
26 

27 
28 


Asser  ^  muo    a  22^'^  f/  22^   k  15^  ra  uo 

rf  11*^  raiie  /^    13^^  ^«13^   c  19^  rave  i 

IIa   [,] 
Asida^    ^viho    r   13^    Wiho^   a  22^^^   p 

m^'^  wiho^    /;  13'^  d  11^  c  19^ /;  22i> 

Avido  /25^'  /v   15^ 
As*    denarius    nummus^     phenninc^    a 

23*^  d  IP  pheniilc  ^  37*^  pbeiminch 

c  14^ 
Asilus  '  bremo  a  23*^  c  14*  6/  11«  e  20* 

/'  26^  breme^  g  22«  brem  Ä;  Ib^  [d] 
Asilum  zSfluthvs  a  23*^  fluhthv'  c  14* 

W 
Asom^  bein^o  ^  23*^  ^Z  11^  e  20*  /'20^ 

^    23*   p    37*2    bein^^     ft    13^    peni 

c  14* 
Asori2  hof  f  26i> 
Ascopam^^  flasca   a  23*^    :flaschvn^*  c 

14*  [d] 
Asper  sarpher   a   23^^    scarpher    d   \1^ 

f  26^  serpher  c  14^  e  20^ 
Aspernatio    givuoiiabeit^^    a  23*^    Gvo- 

naheit  c  14^    Giwoneheit    (^11^    Ge- 


it 


woneha  e  20^  gewonheit  &  13^  [c] 
Aspira  hilf  c  14«  [c] 
Asso^^    prato^'^    a    23*^  6    14*   p  37^^ 

a 

ihprato  c  14«  ich  prate  d  11^  ich  pte 
e  20^  brato  g  23^  braten  ^b  16^ 


Assatura  prato^"^  a  23*-^  />  14''  c  14«  </  29 
IP  e  20^;?  37'^^  prate  /"  27*  brata  30 
g  23b  [c]  31 

Assecia  volgeri^^  c  14«  [c  Asecula]  32 

Astipulatioiie  festinunga^^  a  23^^  c  14^  33 
uestinunge  d  \1^  uestinun  ge  e  20^  34 
vestenniinge  </  24*  [c]  35 

Astutus  chleiner  d  11^'  deiner  c  14^  ^  36 
24*  37 

Assumentum  infengida^^  a  23^^  h  14^  38 
c  14^  d  11^  ^  38*^  impfengide^o  /*  39 
27«  [c]  40 

Athleta  [luctator  a6/^]  chempho^^  a  23^^  41 
d  12^  p  38*^  chepho  6  14^  chemphe  42 
c  14^  e  20^  chempfe  /  28*  [vgl.  c]      43 

Atramentum22  tincta  a  23^^  cl5*  d  12^  4.^ 
ticta  p  38^1  tincte  /'28b  tincto  e  21*  45 
tinte'^3  ^  24«  timpt  /<;  17*  [c.  26,  27]  46 


hörn 


Atrameiitarium^*  plashorn  l  (ul  f)  tincta  47 

tehörn         liorn 

(tinc  c  tinc  p  tintihorn  df)'^^  a   23^^  48 
c   15*  d    12b  f  28b  ^  38bi  plashorn  49 

orn 

h    14^    tinct    e   21*    tinthorn  ^    24«  50 
timptenhorn  Ä;  17*   [c.   26,   28]  51 

Atticus26  humbiP^  a  23b*  h  14^  c  15*  52 
d  12«  f  28b  /^  17a  ^  38bi  hum  bei  53 
e21b  humbel.  *scemel^25*  hvmbeP'^  54 
i  12«  [cß]  55 


^  darnach  rasur  mehrerer  huchstahen  e.    Asse  &        ^  Asido  ^    Asyda  c        '  m  cow- 
text   ad         *  As  c    As   p        "  nummvs  c         ^  m    context  a        '^  Asylus    c         ^  ?*&er 

o 

Asilus,  nachgezogen,  loenn  nicht  gefälscht,  dann  oests  7  abbanos  (oestrus  &  albanus  Ic) 
*ouadi  g  ^  Ason  p  ^^  im  context  a  "  bein]  das  b  nicht  ganz  sicher  h.  vgl.  Asom 
OS  ab  osse  non  ab  ore  Hieronymus  23, 801  Migne  ^^  vgl.  Äser  atrium  siue  uestibulum 
Migne  aao.  ^'  Ascopa  c.  =  Gll.  1,  483,  66  usw.  ^*  von  and.  hand  c  ^^  die 
glossierung  mir  unverständlich,  l.  Aspersio  als  gegengl.  zu  Conspersio,  vgl.  Gll.  2,18Q,7? 
^^  die  gl.  nach  der  folgenden  e  "  im  context  a  ^^  das  dann  folgende  Astrion 
sauina  a  23^^  d  11^  e  20<i  i  11^  k  16b  ist  lat.,  s.  CGL  3,  552,  24  ^^  steht  über  dem 
vorhergehenden  lemma  Astipulante  a.  vgl.  Gll.  2,  117,  24  ^®  im  context  af  ^^  im 
context   a  ^^  Attramentü    g    -tum   p  "^^  übergeschr.,    darnach     *ciriiidlo    g 

"^^  Atramentariv  c  Atramtariv  e  Attramentariü  p        ^^  im  context  af       "^^  darnach  rasur 
mehrerer  buchstaben  e        "  humbil,  hvmbel  im  context  afi,  das  h  rot  angemalt  p 


38 


Ai-riiAHKTi.scii  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  7ju)AI^.  114 


1  Auario^     winida    d    12V  SS''    /.;    17*^^ 

2  Wiiiidji  p   3S''''^   vvinda    c  15**    winda 

3  e  21»'  winodc;  g  25*  [c] 

4  Alice 2     ken.si     a    24"^       konse^    i    12^ 

5  genso  6  15*  r/  12«  e  21^  28«  Gense 

6  g  25*  gcnsn  c  15^  gens  k  11^ 

7  Auceps  vogalari  a  24*^  uogelare^  cZ  12« 

8  «  12'^    uogilere  f  28«    uogelere  c  15»* 

9  vogler  Ä;  17^  vogel  6  15*  \cd] 

10  Augmentiim  cuhhunga*  c  Ib^  [c  Aucti- 

11  cremen  tum] 

12  Auetor  ^  Ortfrumo^    a  24*^    ortfrumo  k 

13  17^  ^  38^^  orthfrumo  6  15*  ortfröme 

14  ^15»*  [c  Auctionem] 

15  Audacia  giturstige'^  c  15«  [c\ 

trut 

16  Auena^   haparo     a   24*^     habero    turt^ 

17  c  15«    habere   turd  t^  12'^  ß  21«    ha- 

18  bere  ul  turd  /*  29* 

19  Auellane^^  nuces^*-    hasalnuzzi^^  a  24*^ 

20  hasil    niizzi    d  \2^    has  ilnuze  e   21*^ 

21  haselnuzze   g   25^    haselnuz  ^^    c  15« 

22  /'29*  hasetnvz  6  15»*  haselnuss  A;  17^ 

23  [cd] 

24  Auerte  danacheri  a  24*^    danker  c  15^ 

25  [c] 

26  Auersor  leidezzo  a  24*^    leidez  c  15*^  [c] 

27  Augustus    chesirlicher    c  15^     \c   Augu- 

28  stum] 

29  Auiarium^'^  fogalhiis    a  24**    fogelhus^^ 

30  p   39*^    uogalhus   d    12^    uogelhus^^ 


e21^'  /■29«  uoigelhus.i''  *cletce^26*  31 

vogelhus  k  18*  uogelhous  6  15®  vol-  32 

gehv«  c  15^  [cd]  33 

Auitus  antelicher  a  24»*^  altlicher  c  15^  34 


[cd] 


35 
15^  36 
37 
38 


Auium^^   awicca  a    24^*^    avvike    c 

[d] 

Aula  phalanza  c  15^  [vgl.  c] 

Aulea  umbihanc  c  15^  vmbehanc  a  24»*^  39 

[cd]  40 

Aulicus^^  houelinc  ^26*  [vgl.  c]  41 

Auricalcum  orchalch^^  c  15^  [c]  42 

Auriga^^    reit    rihtil  a   24»*^    reitrihtil  d  43 

13*  f  30»*  [cd]  44 

Aurugo  miltou  /"SO«  miltov  d  13»*  mil-  45 

toe  c   16^  Gelsucht  ^26«  [c]  46 

Austeris^^  serpher  c  16«   e  22^^    serphir  47 

a  24^*  sarphar  cZ  13«  [d.  Austerus  c]  48 
Austroaffricus  suntervvinth   c  16«    sunt-  49 

wind  k  18«  [c  Austro]  50 

Autumant^^    ahtont^*    c  16*^    ahtent    a  51 

25*1   ^   3Xb    ahtint   d   13^    bathot   6  52 

22«  [d]  53 

Axis  ahsa  a  25*^  c  16«  c?  13^  e  22^  54 
[cc?]  55 

Axungia^^  smeroleip^^  a  25*^  smerleip^^  56 
c  16«  d  13«  e22f  /"  31«  ^3^  Smer-  57 
leip  ö  16«  smerleib  g  27«  schmerleib  58 
Ä;  19*  [c]  59 

Azimus^'^    terbez    a   25*^    derbez   /"  81«  60 


^  Avarie  p  Auarie  /^^',  darüher  *zlowene  g  ^  Auce  ac  ^  im  context  i  *  l. 
ouhhunga  ^  Avctor  p  ^  im  context  a  "^  hiernach  Audax  *dirzi  g  25»  ^  cZar- 
M&er  *ouez  g  25*  »  turt  trut  von  and.  hand  c  ^"  darüher  *lezki  ^  ^^  nuces  ce, 
fehlt  g  ^^  von  and.  hand  im  context  a  *'  im  context  f  ^*  Aviarium  p  ^^  fo- 
gelhus]  fo  gelb  angemalt  p        "  uogelhus]  g  auf  rasur  e        i'  uo :  gelhus]  1  ausradiert  g 

^®  Auiu  c        "  darüher  *dwore  nin  g        ^o  ^^^  ^^^    /^anc?  c        ^^  hiernach  Aurora 

e  clarescentis  diei  iniciü.  7  prim^  splendor.    *demce.  q   g*ce  df  ethös]   denice   mit  rasur 

is 

aus  einem   and.    ivort    corrigiert    (tvol  aeris  wie  k  18^*   liest)  g  26^        ^^  Auster  e 

23  Autamant  /        24  _  ^^^    j^  gg^^  3        26  Axingia  ^        ^e  ^^^  context   ade        "  ^zi- 

mum  ac  -ü  (^e 


I.  ! 


MCLXXVal    Glossae  Salomonis 


39 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  114 


1  deribez  d  13''    derbeiz  c  IG^  dorbol    e 

2  22^  [cd] 

3  Babasa  uuiniga  ^  d  13^  Z'  32'^  p  40»^^ 
■1  winiga^  a  25""^  imimiga^  e  22^ 
5  vvinega^  c  IG^  winega  g  28-'^  viiinia 
0       /;   19^ 

7  Bacciiios^    becchi  A*   19^  jt?  41«"^    bechhi 

8  c   17»    becche  b    ll""    Pecche    d   IS^ 

9  peche    e    23'^    /"  32*=    bekkiii*   g  28^ 

10  [c] 

11  Balbuttit  •''  stainolot  (stanielet  cf  stamelit 

12  c  stanibelet  d  stammult  p)    inde  bal- 

13  bus  stummer^  (stummo  df  stum  me  e 

14  stameler  c)  a  25^*  c  11^  ^14^  e  23^ 

15  f  33^   p  41^^    stamilot    *  14^    stam- 
IG  melet  6  17'^    stamelt    k   20*    [vgl.  cd 

17  Baibus] 

18  Balista  selpscoz  a  2G^^  f  33^  selp  scoz 

19  d  14^  selpsiiz'  c  17'^ 

20  Balneum  [grece  lauacrum^  lat  ap]  päd^ 

21  a  20^^  p  411^1    pat  c?  14°    bat  e  23« 

22  bath  c  17« 

23  Bannio  bannis  ^^  .i.  (id  a)  banno  ^^  (bäno 

24  /j).    inde  nomen    bannum  ban^^    (pan 

25  def  l  pan  c)   a  2G^2    ^   i7f   ^  ^r^i  ^ 

26  14^  e  23^  f  34*  ^  29«  i  15*  Ä;  20^ 

27  p  41^3  [gj 

28  Baratram^^  helloch  a  26*^  c  17^  belle- 

29  locb  k  20«  [cd] 


Bm-bita^-*  [fistula  g]  Suegala^^  a  2G**  30 
suegala^^  f  34«  p  42*^  suegela  ^  31 
15«  swegela^^  d  14^    Swegela  h    18*  32 

cla  a 

suucg^^  6  24*  swegela  r;  30'*  suegil  33 
c  18*  schwegel  k  20^^  34 

Bargina  [peregrina  ap]  ellenta^^  a  26**  35 
c  18*  d  14^  6  24*  ellcnt  p  42*^  ur-  36 
lana^"^  i  15«  [c  Bargine]  37 

Bassa  ^^  [1  (vel  k)  massa  aekp]  teic  a  26^^  c?  38 
14^  i  Ib^  p  42*3  teich  c  18^  teik  ^  39 
30«  taig  k  21*  tach  e  24«  40 

Basio^^  ehusso  a  26^^  Chosso^»  c  18^^  41 
chos  i  15«  [c  Bassio]  42 

Basta  teigc  i  15«  teig  k  21^  43 

Basterna  [uehiculum  itineris  i]  sampoch  i  44 
15«  sainbuch  d  15^  /"  35«  sambouch  45 
c   18^  [c]  46 

Batrachis^^  vvolfvvrz  c  18*^  wolf  wrz^^  47 
a  26^3  Wolf  Wrz  p  42^3  wolfwrz22  48 
d  15b  yr  35c  uuolfwrz22  e  24«  wolf-  49 
würz  h  18«  wolfurcz  A;  21^  wolues  50 
würz  g  ?,V^  [d]  51 

Battudo  scotto  (scorto  i)  l  (ul  h)  snegil-  52 
melg^"^     (snegilmelc    cd     snegilmel    e  53 

sneglmelic^i  g)  a  26^^  h  18«  c  18«^  54 
^  15b  e  24«  /  35«  g  31'>  i  15^  i?  55 
42t^3  gcotto  A:  21b  [^^;,  ^  Batudo]  56 
Baxe  vviuescu^^  calcei  mulieribus  apti  57 
c  18«  58 


^  m  eontext  adef       '  vvinega]  g  unsicher  c.    das  dann  folgende   Bachar  vvahedere 

h 

c  17a  wahedere  cZ  13e   waedere  g  28^    wsehedere  /  32^   ist  lateinisch  =  uva  hederae,   s. 

CGL   5,  492,  24         ^  Bacinos  de        *  darnach  Balat«    *blene  g  29*        ^  Balbutit  A; 

'  m  eontext  a.    vgl.  Gll.   2,  447,  22        "^  von  and.  hand  c        ^  lauacrü]  r  auf  rasur  p 

"  rot  durchmalt  p        ^^  bannis  e        "  im  eontext  acdei        ^^  im  eontext  ai,    fehlt  g 

^^  darnach  Barbarus  tardus .  .  .  truculentus  *nemec  Tmitis]  nemec  aus  correctur  (atrox 
Je  20<i)  g  30*        ^*  Barbita  c        "  i^n  coyitext  adef        *^  im  eontext  a,  von  and.  hand  e 

^''  l.  urlanta        ^^  Basa  g,    darüber  *testo.    dann  Bases    *poduali  g  30^        ^^  Basiü  c 
Basium,  die  gl.  nach  der  folgenden  i        ^^  von  and.  hand  c        ^^  Batrachis  e  Batrachis^ 

"^^  im  eontext  adef.  vgl.  J Grimm  Meinhart  Fuchs  LVil  anm.        *^  die  gl.  im  eontext 
t 
alle        **  sneglmelicj  n  auf  rasur  g        *^  vviuescu  rot  c.  dh.  wiues  scu 


40 


ALruAiJETiHcii  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.   Zw.  114 


1  Beo  *blaHU.  ^rcchloi  r/  31»> 

2  Boabis    [l)eatum    facies    ap\    saligost^   a 

3  2G^*;?  42^^^  selgist  c  18« 

4  Beatificat   saligot  a    26»^*    Soligot  h  W 

5  Boatlfico  saligon^  i  15^    selige  /j  21^ 
G  Bedullanea*    piricha'^    a   26^>*    6/15«    e 

7  24^   k    2V    pirricha'^    f  36*    pirche^ 

8  '/  IG'"^    bircha.    *breza'^    9  ^^^    bucha 

9  c  18«  [cde] 

10  Bellona  vviggutin  c  18^  [c] 

11  Belua  tier  c  18^  [c] 

12  Bellus  [gratiosus  ap]  guoter  c  19^   gou- 

13  ter^  a  27^*  govter  ^  43*>2   [c] 

14  Beneficium»    lehani^^    a    27^^    6?    15^  6 

15  25«   Lehanii    p   43^2  leben  6  19«^  c 

16  19b  ^  32«  i  16^  /c  22b  [^J 

17  Benignus  [largus.  überaus  f]  vvolwilli- 

18  ger  c   19b    wolwilliger    d   15^   e  25« 

19  f  37«  [vgl  c] 

20  Bestimie^^  trolle  ^^  chelle^^  fe  19«  6^16* 

21  6    25^    /"  37«    ^   33^     Cbelle   c  19« 

22  chelle^*  a  27^^  p  43^^ 

23  Belta^^    malta^^  a  27^2  b  19«  c  19«  iZ 

24  16^  6  25^    Z'  37«  ^  33^  i  16«  /c  22« 

25  J9  44'-^^ 

26  Bete^'^  Bizcrüt   d  16^    bizcrut  /"  37«   g 

27  33*  bizcbrut  e  2b^  piz  grutb^^  c  19« 

28  [vgl.  d  Beta] 

29  Bibulam    trincberin   c   20*    [vgl   c    Bi- 

30  bulus] 


Biceps  zwi  wah"  i  11^  zviwast^^  c  20*  31 
[c]  32 

Bicorpor^^  zuuilichnamer^*^  /"  39«  zwi-  33 
lichnamcr  e  20*  ziuuilichnamer''^^  a  34 
28*^    zwilichinamer^^  c/   16*^    zwilichi-  35 

er 

nam^o  e  26^  zwilchnamer  b  20*^  36 
Zwilichamer  ^^  i  11^  zimelichamer  k  37 
23«  zvene  licham  g  34«  [c]  38 

Bifidus^^  zuitriwer  a  28**  zwitriwer  &  39 
20*^  zv\'itrver  c  20^  zwitriuger^^  d  40 
16^  6  26«  zwitrivger  /"  39«  zvitröger  41 
^  34«  [cd]  42 

Bigamus  zwirgebiter  ^^  c  20^  zvirgehiter  43 
d  W  zwir  gibter  e  26«  [c]  44 

Bilis  fei  galla  c  20^  g  34«  gall:^*  c?  16^  45 
galP*  e  26«  [c]  46 

Biliosus^s  galliner  c  20^  gallenuol  ^16^  47 
e  26«  Gallenuol  g  34«  [c.  vgl.  c  Bi-  48 
losus]  49 

Bisa  uuaga  /  40*  Vuaga  p  45*^  vvaga  50 
c  20«  waga^G  a  28^^  b  20^  c?  16^  51 
6  26^  g  35*  wega  k  23^  52 

Bissionis  zuuiluti  elabo^'^  e  26^  /"  40*  53 
zuiuiluti  elabo^'^  d  16^  zviuiluti.  zvvi-  54 
lieb,  elabo^^  c  20«  Ziui  luti  elabo  55 
p  45*^  ziuui  luti  elabo^'^  a  28^^  56 
zwltuclabo  ^35*  [c]  57 

Bitumen  erdleim  c  20^  lim  d  16^  e  58 
26«  59 

Biuium  zvvevvike  c  20*^  60 


*  rechlo]  der  zweite  strich  des  h  auf  rasur  g;  es  stand  wol  reddo,  und  die  ganze  gl. 
ist  aus  beatü  reddo  verderbt  oder  corrigiert,  vgl.  Beatü  reddo  beo  k  21^  ^  i^^^  ^q^_ 
text  a  ^  im  context  i  *  Bedulania  a  Bedulla  g  ®  im  context  def  ^  pirche] 
r  von  and.  Jiand  nachgetr.  i  ''  darnach  Beel  *bel  boh  g  323-  ^  i^n  context  a 
^  Benefitium  b  ^"  im  context  ade  "  gelb  angemalt  p  ^"^  Bestimie  bdefg  ^^  trolle 
{nach  Cbelle)  c  throlle  ap  throlle  /  tbröUe  d  tbrulle  e  t^Ue  g  ^*  im  context  adef 
^^  oder  Berta  /.  Z.  Beta  mit  Graff  2,  723  ^^  im  context  adei  ^^  Bete  ef  ^^  von 
and.  hand  c        ^^  Bicorpor]  p  aus  b  corr.  e.  darüber  *duetelec  g        ^"  im  context  adefi 

^^  die  gl.  nach  der  folgenden  e        ^^  oder  zwitruiger  d.  im  context  de        ^^  von  and. 
hand  c        "-^  gaU:]  a  ausradiert  d.  i^n  context  de        ^^  Bilos^  g        ^®  im  context  ade 
^"^  die  gl.  im  context  acdef.  zvvilich  unterpunctiert,  zviuiluti  über  Bissionis  von  and.  hand 
übergeschr.  c.    l.  Bisonus  zuuiluti  {vgl.  unten  Dyptongus).  Bison  elaho?  es  folgt  Bistomie 
troie  b  20^  k  23d,  vgl.  Dies  V,  427 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


41 


SaL  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  114 


1  Blaiulitia^  [gloria  ap]  lochunga'^^  a  28^'-' 

2  c  20^  p  45»3  [c  BlaiKlitie] 

3  Blasphemia  lastcr  c  20^^  [r] 

4  Botini  2  lach^  a  29»^  d  18^  c  2Q^'  HS" 

5  k  24:'  p  45i>3  lach  3  c  20«  lac  g  30^ 

6  Brattea*  plcch  «  29«^  c  20^  [c?] 

7  Braza^  malz«  a  29^'^  c  21»  d  18«  e  27^ 

8  f  4P   ?:    18^    k  24^    jw    4G»2    *zläd. 

9  malz  ^36^  [vgl.  d  Brazium] 

10  Bubo'^  vuo  a   29«^   huo  c  21^    huuo   d 

11  18^  e  27«  hu  k  25»  [c] 

12  Bubulcus^  sweigari  a  29»^  suegari  /'42» 

13  sweigare  c?18^  svvegere  c  21^  schwai- 

14  ger  Ä  25»  ohsenere  g  36^  [cc?] 

15  Bucca^  mundi<>    a  29»^  6   21^  c  21^  ^ 

16  18«  k  25»  J9    46»3  munt^o    d    W  f 

17  42»  muter  ^36«  [c  Bacca] 

18  Bucula  chalpa  a  29»*  chalp   c  21''  [cd] 

19  Biifo^i  chretai2  ^29»*^18g  e  27^^  f  4.2^ 

20  j9  46^^  creta  0  21^*  wrosch.  crota^37» 

21  chrot  k  25»  frosch  6  21«  üve  ^^  ^  18^  [c] 

22  Buggeus    hodeloser    d   18^    e  21^    hod- 

23  loser  c  21« 

24  Bulla ^*  wazzerplatera  c?  18^  wazzir  platir 

25  a  29»*  vvazzerblatere^^  c  21«    wazzer- 

26  blater  e  27«^  /'42b  r^j 

27  Bulcio^^   polz^"^  a  29»*  h  21^  ^  18«?   e 

28  27^  /•  42b  i  igf  P0I2I8  ^  4ßbi  bolz 

29  c  21«  g  37»  pole  Ä:  25» 


Bulga^»  pulga^o  a  29»*  6  21^  c  21«  rf  30 
18«  pulge  e  2T^  [d\  31 

Bullio  vvallo  c  21«  wallo^i  a  29»*  6  32 
21«  e  2r^  f  42b  g  37a  ^  25»  wal  33 
lo  rf  18«  walle '-^1  i  W  [c.  vgl.  d  34 
Bullit]  35 

Buris^^  Phl  ugeshoubit  c?  18«  pfluges  36 
houbit  f  42b  phlugeshobet  c21«  plus  37 
haupt  e  21^  [c  Burra]  38 

Burra  stiga23  a  29bi  c  21*^  d  18^  6  27«  39 
f  42b  ^•  19a  ^b  25b  p  46b2  stiega  h  40 
21b  stiega.  *wzch6d  ^  37b  [c]  4I 

Birsa^*  [corium  abf]  hüt  h  22»  Hut^s  42 
a  29b2  huth26  c  21«  hiut  f  43»  43 

Caballus  ros  c  21«  44 

Cabro27  cheuer  d  19»  e  27^  /  43»  che-  45 

ner  c  21«  46 

Cacaua28  rina^^    a  29b2  d  19»  e  2V  k  47 

25«  p  46b3  rma  f  43»  rine  ^  19b       48 

Caducus  risiger^^  c  21^  [c\  49 

Cadum  grece  quod^^  latine^^    situla  uo-  50 

catur   [.i.  g]    enea    orca    erinchruch  c  51 

21^  erincruch  ^38»  erinchrugo  e  27«  52 

erine  chruge  c?  19b  53 

Cadus  grece  mutti  k  2b^  l  11^^  [c]        54 

Calamitosi  lethvventigi  c  21^  [c  Calami-  55 

tosus]  56 

Calaraus  rorhehe^^  c  21^  [vgl.  d\  57 


^  Blandicia  cp  ^  BotiDi  p  Botinnach  g  ^  im  context  acdei.  vgl.  Gll.  2,  354,  28. 
3,  295,  24.  darnach  Brancia :  *sabra  g  36b  *  Bratea  c  ^  Braxa  g  raza  i  '^  im  con- 
text afi        '  darüber   *wir  g  36c.   vgl.  z.   19   und  unten  Pubo        »  darüber   *scotac  </ 

^  Bvcca  ^        i^'  m  context   af        "  c^ze   ^Z.    nach   der  folgenden    e        ^^  chreta  im 
context  af,    das  c  rot  angemalt  p        "  üve  {zu  z.  10   gehörig)  im  context,  ve  wncZ  c^er 
circumflex    von   and.   hand  i        "  Bulle  c        ^^  vvazzerblatere]    1   aus   r    corr.?    c 
'«  Buclio   k   Bultio   ^i/"         "  m   con^e^-^  o/z  ^^  ,^^^    durchmalt  p         ^«  Bulgas  6 

^°  t'on  awfZ.  Äawrf  c  ^i  ^j^allo]  w  at*/  rasur  g.  im  context  fi  ^^  Buris]  i  aus  a  ra- 
diert? c  Buris  (Ze,  i  auf  rasur  d.  vgl.  auch  unten  Purim  ^^  im  context  alle,  auf  ra- 
sur p  24  Bij.g^  *scora  g  37^  25  ^-^  co/i^e;X'^  a  ^e  ^,^^^  ^^^^^  hand^  c  "  _  gg^. 
bio.  darnach  Cacca  *laino.  Caccab«  *cotel  ^r  37c  28  Cauaua  aefip  2»  ^-^  context  alle, 
vgl.  43,  17.  darnach  Cacum  *hrot  g  37^  ^^  t'o^  andf.  Aanci  c  ^^  quod  /e/iZ^  ^ 
"  latine  d        "3  ^   rorehe 


42 


Alpha iu:Tisf;H  Gkordnete  Globöare.   A.  Bestimmbare 


iial   1.  2.  3.  4.  5.    Zw.  114.  115 


1  Calathus^   Hunil)ri   a  .-K)*^    ^  20»    sum- 

2  biri2   /'    U^    Humbor    />   22«    rf   lO'^  e 

3  28'^   sumbor  *vborech^  /;  38*^  süberin 

4  t  zeinna    /    IIG"    shumbri.     \    zeina* 

5  c  22*  sumbri  vel  zeuma  Ä:  26*  sumbe 
()       re  poculi  genus.     Calathus    ceina^    i 

7  19®  [c.  vgl.  c] 

8  Calcaria  sporn  ^    c  22*    [c  Oalcar  zwei- 

9  mal] 

10  Calces  shuha^  c  22* 

11  Calceus'^    scuoch    c    22*    sciich   a   30*^ 

12  f  44*  scüch  d  1%^    such  e   28^   svch 

13  h  22^ 

14  Calcis  chalch  c  22*  6^  19^   e  28^^  /*  44* 

15  calch  *vapno^  ^38«    kalck  Ä;  26*  [c 

16  Calcas] 

17  Calculator  zselere^  c  22^ 

18  Calculus  chiselinge^  c  22^  kisling  Ä;  26*^ 

19  [cd] 

20  Calda  caldarium^^  chezziP^  a  30*^  che- 

21  zil^i  c  22b    d  W  e  28*1    chezel^^    h 

22  22^  f  44b  [c] 

23  Calibem  echoU^  /  ngb  ocel^^  ^39* 

24  Calimpum^^  arizzii*  a  30*^  c  22«  ^  20* 

25  /  116^   ^  47^2    arissi  ä;  26«  arzze   d 

26  19^  6  28^  f  44«  eerz  ^  39*  [c] 

27  Calapodas^^  leist  a  30**  Leist  c  22« 

28  Caligatus^^  gichela  sonot  a  30**  gichela 

29  sonot  ^"^  c  22« 

30  Calicula  gellita^^   a  30**    h  23^    d  19^ 

31  f  44«  ^  20*  yfc  26«  Gellita  g  39^  ge- 


lita  c  22'-  e  28«  gellite^^  /  Hßb  32 
[^'^/.  ß]  33 

Calles  phat  A:  26«  34 

Calx20  chalch^i  a  30^^  c  22'^  d  19«  35 
e  28«  f  45*  1  20b  /c  26«  chalc  ^39b  36 
challe  h  23«  37 

Calta22  chleo  a  30bi  chle  h  23«  d  19«  38 
e  28f  i  20b  k  26d  genus  floris  t  herbe  39 
.1.  chle  f  45*  [d]  40 

Caluaria23  gebel  c  22^  d  19«  e  28^  /'45*  41 
gebil  /116b  42 

Caluarie^*  locum  gebilstat  c  22*^  gebel-  43 
stat    d  W'  f  45*  44 

Camene  sangarin  c  22«  [c]  45 

Cameris^^  chrumpem  Ä;  26^^  chrumpen^^  46 
a  30b2  f  45b  ^  48a2  chrüben26  d  20*  47 
e  28«  i  20«  chrumpein  6  23«  crum-  48 
bein  g  40*  chrump  c  22«  [c]  49 

Canita^'^  swegala  a  30b^  /'45«  swegila^^  50 
c  22«  svegela  6  23^  p  48*^  suegela  51 
A;  27*  [d]  52 

Canaua29  vvinhv^'  c  22«  win.hv«  a  30b*  53 
winhv^s  i  20«  AVinhüs  ^9  48*^  winhus  54 
d  20b  e  29*  f  46*  /;  27b  wmthus.  55 
huntescanel  g  40b  \cde]  56 

Canal^o  j^mj^  hus^^  a  30b*  ^  48*^  57 
hunthus^^  j  23«  ^  20b  e  29*  /*  46*  58 
^  40b  k  27b  hunthv^  c  22«  h^mthvs  59 
i  20«  [de]  60 

Canalem  huntaz^^  ^  3Qb4  j  23«  c  22«  61 
d  20b    /•  46*    g  40b  ^  48*^    huntas  62 


*  Calathus  e  Calat"  g  Cälat^  l  ^  im  context  f  '  über  sumber,  wahrscheinlich 
unecht  g        *  die  gl.   von  and.  hand    c        ^  ceina  im  context   i        ^  von   and.   hand   c 

''  Calceus  e  *  vapno  übergeschr.  g  "  von  and.  hand  c  ^°  caldaria  /  "  im 
context  a,  über  Calda  def        ^^  übergeschr.  gl.  =  Gll.  2, 545, 70  usio.        "  Cahmbum  i.  vor  ^.23 1 

^*  im  context  a  ^^  Calöpodas  c  ^^  Caligafc  ^"^  i'o>*  and.  hand  c.  das  icort  gehört 
wol  zu  chelisa  Graff  4,  390        ^*  im  context  i        ^^  gellite]  i  undeutlich  l        ^^  Calcx  g 

^^  im  context  fi.    Calx  und   chalch  mit  blasserer  dinte  nachgetragen  e        '^  vgl.  Gll. 

2,  672,  5  usw.  Calca  k         ^^  Caluarie  l         ^^  Caluarie  cf.    darnach  Calüpniator  *obuzce 
g  39c        ^^  Cameris  g        ^^  im  context  afi        -"^  cantta  /        -^  von  and.  hand  c        ^^  die 
gl.  vor  z.  61  g        ^^  Chanal  g        ^^  hunt  hus]  hunt  rot  durchmalt  p        ^"^  im  context  f 
^^  huntaz  im  context  acf,  das  h  rot  angemalt  p 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


43 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zko.  115 


1  ^  27^  hunt  haz  c  29'^  hvnt  haz  /  20« 

2  [e  Canale] 

3  Cancer^    crebezo   c  22^    chrebez   d  20^ 

4  /'  46'^  clnv^be  e  29*  [c] 

5  Canicula  [dicta  a  cane  ap]  zoha'^  a  '3W 
G       c    23»   rf   20^    e  29«  /  40^^   p   48^'-^ 

7  [c] 

8  CaniUa  brachimia^    a  31*^  6  24*  d  20'^ 

9  c  29«  /  4G^    i?  48^2  brakinne  c  23* 

10  brachin  k  27«  bre«kiii  g  40«  bra,«che 

11  i  20^  [c] 

12  Canier*  putel  e  29« 

13  Cauistmm  ^  zeina  d   20^   e  29«  ceina  g 

14  40«  zeinvaz  c  23*  est  uas    uimineum 

15  zema  /"  46^ 

16  Canna^  rora  d  20^  f  46«   rorebe  c  23* 

17  haninda  l  ccaua  rinne  ^116^ 

18  Cantabriun  huntaz.  furfures  tritici  chliwa 

19  (clibe^  c)   a  31**  c  23«  d  20^  /  47* 

20  *tlucc.  ^  huntaz.  Furfures  tritici  *otrubi  ^ 

21  g  41*    huntaz^    e  29«  i  21^  p  49*^ 

22  huntaz  10  /116b    hundas^i   k  27*^  [c. 

23  Catabrum  d] 

24  Cantarios   [equos    castratos  a]    hengist  a 

25  31**  c  23^  (^  20^  e  29^  /  47*  ^  41* 

26  hengest^^  ^  49a2 

27  Canones  ew*  b  24^ 

28  Cantar  naph^^    ^  3ia4   ^  24^   c    23^1  6^ 


20^  e  29^  /  47*  k  28*  ^5  49*^  naph.  29 

*okrin  g  41^  [«?.  Cantarus  c]  30 

Canus  gravver  c  23^  [c]  31 

Caperrabat  ramph^*  b  24^  rf  20»  e  29»  32 

^  41^    rampf  a  31^^    i  21^^  ranf  ^^    c  33 

23«  phamff  7^;  28*  [c]  34 

Capillatura  harsuanc^^  g  41^  [t'^Z.  c]        35 

Capisricusi'   steingeiz ^^  a  31^^  rf  20^   e  36 

29»  /  47«  p  49*^  steingeiz   ft  24^  g  37 

41«  steingez  c  23«  [c]  38 

Capistris  gigetun^»  a  31^^  c  23«  [c]        39 

Capis  falcho  a  31^1  c  23«  ^  20^  e  29^  40 

/•  47«  k  28b    falco^o  ^  41«    valche^i  41 

*  21^  [bc.  vgl.  c  Capus]  42 

Capistrum  .  .  .  halftir22  /116b  [d]  43 

Capisterium^^    multra   c  23«    multera    a  4:4: 

31bi  ^  20^    f  47«  multer  g  41«  [de]  45 

Capitium^*   houbitloch  6^  20^    hubitloch  46 

/"  47«    hopitlovch  c  23^    houptloch   e  47 

29^  hovbtloch  ^  41«  [c]  48 

Capitolium  hohstuel  c  23^  49 

Capsa  chefsa^s    c   23^    d  21b    f  48a    /  50 

116b  che'psa  e  30*  kepbse  ^42*  [vgl.  51 

c  Capsella]  52 

Capulum26    jiei^a    d   21b    heize    f  48b  53 

heiz    e  30b    hilza  c  23b    j^^gi    ^   q^.  54 

pulus]  55 

Caputlauiuni  Houptwahila^"^  a  31b^  hou-  56 


^  Cancer  *rac]  rac  im  context  aus  naca  radiert  g  40b,   vgl.  Cancer,  naca.  foceps   vel 
vulnus  animal   vel  signü  Celeste  h  27b  {p  48bi)  und  Nacca  Cancer  fullo  k  138»   (p  148^2) 

^  von  and.  liand  im  context  a,  gelb  angemalt  p  ^  im  context  ade,  gelb  an- 
gemalt p  *  Canier]  r  aus  1  corr.  e  ^  Canistris  g  *  die  gl.  nach  der  fol- 
genden l.  vgl.  41,  47  '  von  and.  hand  c  ^  tlucc  und  otrubi  übergeschr.  g 
•  übergeschr.,  rot  p  ^°  huntaz]  äz  auf  gröf serer  rasur  l  ^^  nach  furfures  tri- 
tici k  ^^  übergeschr.,  rot  p  ^^  im  context  f  ^*  im  context  de.  =^  Gll.  2,  17,  34. 
463,  40        "  von  and.  hand  c        ^®  l.  har  suart,   s.   Sal.  c        ^"^  so  abkp   Capisricus  df 

Capistrit^  g    Capifric®  e    Capficus  c  ^^  im  context   adef         '^  von  and.  hand  c.    mir 

unverständlich.  Hoffma^ms  gigenun  {s.  JGrimm  Kl.  sehr.  4,  407)  hat  geringe  Wahr- 
scheinlichkeit, kann  ein  collectiv  gigeti  zu  gigato  'das  geparte'  'verbundene"  'fesseV  ange- 
nommen iverden?  oder  ist  gigeterun  (DWB  s.  v.  gegätter)  zu  lesen?  *"  übergeschr.  g 
^^  über  dem  vorhergehenden  Capistris  i  "^"^  am  rande  von  and.  hand  l  "^^  Ca- 
pist*iv  c.  darüber  *opalca  g  ^*  Capiciü  g  ^'  chefsa]  a  aus  e  corr,  l  ^"  die  gl. 
spate  b  25»  ist  lateinisch^  vgl.  Capulü  spate  manubriü  usw.  k  28^        "^"^  im  context  a 


44 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


SaL   1.  2.  3.  4.  5.   J?^.  115 


1  pitinahilia  b  25«  hobittw  chela  d  2V> 

2  hopitvvcla   c    23^    hubitwcla^    f  48^^ 

3  f(^.  v(/L   (I\ 

4  Caradrius   heigir  f  48*^    heiger  c  23^    d 

5  21b  e  30b 

6  Caradrion^  *skriuanecz    (fehlt   akp)   qui- 

7  dam  dicunt  leracha^  (lerah|cha  p    le- 

8  richa  k)  a  31^^  ^  42^  k  28«^  p  49^3 

9  [ö?.  Coradrio  c] 

10  Caraxo*    chrazzo    c   23^    crazzo^    i  21^ 

11  crasso  k  28*^   craczo'^  ^  21«   f  AS^  g 

12  42^  crizzo^  /  117*  [c  Coraxo] 

13  Carbasa''  segil   c  23^  \be  Carbasus] 

14  Carbo    zanter^    c    23^     zander^    d    21« 

15  Zunder  e  30« 

16  Cardo    *steseie^<^  g  42« 

17  Carduelis  distiluinez  ^^  /  49* 

18  Carex  [est  herba  acuta  ahlp^  SahaR^^  a 

19  32*2  sahar^^  j  25'^  p  50*^  saher  c  24^ 

20  Sahir  ^2    ;  117a    [^  Carix   und  bc  Ca- 

21  recta] 

22  Caribdis  uorago  aquarum  werui^*  Z117* 

23  Carina  podam   /'49b    podim  d  21^    po- 

24  dem  c  24«  e  30^  [bc] 

25  Cariofilum  *hrebik^^  g  42« 

26  Carminare  *cesrati^^  g  43* 

27  Carmula    urlivge    /   117*   vrlivge  i  22« 

28  vrlege^^  c  24*^  Vrluge  p  50^^    vrluge 

29  Ä;29b  vrlftge^^  a  32*3  urlögei'^  d  2V 


e  30»    f  49«    vrloge    b  25^    vrlogo  g  30 

43b  [d.  Carmule  c]  31 

Carnificia  flaischus^^  /  117*  32 

Carpentum  [plaustrum  de]  wagen  c  24®  33 

wagen  e  30^  i  22*^  wagin  d  21»  [bc]  34 

Carpenus^^  haganpuocha  a  32**   hagen-  35 

pvcha  b  25b  haginpoche  /*  50*  hagin-  36 

puche    /  117*    hagenpochi  c  24^   ha-  37 

genbfiche    g    43«    haginpuch    d    21»  38 

hagenp  vch  e  30^^  hagenbuoch  k  29«  39 

[d]  40 

Cartilago^^^   prustleffil   a  32^^    prustlefil  41 

d  22*  /•  50b  prustleufil  c  24»    brüst-  42 

lephepi   g   44*     grustile    /  117*    [^>c  43 

(zweimal)  d]  44 

Casses  *paucini^^  aranearum  tela  g  44*  45 

Cassida  [l  (vel  /c)  cassis  fk]  heim  c  24»  46 

d  22*  /•  50b  ^  44*  i  22^  Z;  29^  [c]     47 

Cassia^^  vvihpom^*  /117b  vvichpoum  c  48 

24»  wihpoum  a  32b2  |-^^^q  ^g 

Cassis  helm2*  c  24»  d  22*  /■50b  /117b  50 

Castaldus    Cumistadul^^    a    32b2    Cumi-  51 

staldupß     p    51*^    cumstadel    c   24^  52 

[c]  53 

Castrimargia  Gitiga^'^  a  32b3  gitiga  c25*  54 

p    51*2      gittigiii    b   26^     [d.     Castri-  55 

maria  bc]  56 

Casus  gipurida  c  25*  [bc]  57 

Cataplasma  uasca  l  plidi^^  c  25«  [bc]      58 


^  65  /o/^fi  Capuli  lecti  (leti  &)  funebres  (funibres  g)   anpogi  a  31b3   ampogi  b  25*   am- 
bogi  g  42b  anpog  Ä  28^.  darin  ist  anpogi  usw.  alte  (vgl.  CGL  5,  52,  14)  entstellung  aus 
aut  rogi,    s.  Ducange  s.   v.  und  CGL  5,  15,  41         ^  Caradriön  g        ^  im  context  a 
*  Caraxö  g.  die  gl.  nach  z.221        ^  im  context  i,  ühergeschr.  l        ^  craczo]  am  ersten  c  oben 
radiert  g        '  =  Gll.  2,  23,  40        ^  von  and.  hand  c        ^  zander]  a  aus  ?  u  corr.  d 
^®  übergeschr.,  die  ganze  gl.  zweimal  auf   derselben  spalte  g        ^^  distiluinez]  a^n  z  ge- 
ändert  f.    l.  distiluinco.    darnach  Carduus   *ostropezd  g   42^        ^^  ^^^^   context  a,   über- 
geschr. l        ^3  sahar]  sah   rot  angemalt   p        ^*  über    uorago    /        ^^  übergeschr.  g 
^*  von  and.  hand  c        **'  im  context  ade        ^^  übergeschr.  l        ^^  Carpanus  de  Carpinus 
/.  darüber  *hrab  g        ^'^  CartiUago  gl         ^^  darnach  ossa  moUia.  7  sine  meduUa.  qd  gen^ 
auride  *obuse  g        ^2  übergeschr.  g        ^^  Casia  c.  die  gl.  nach  der  folgenden  l        ^*  von 
and.  hand  c,  übergeschr.  l        ^^  im  context  a        ^^  Cumistaldul]  C  rot  angemalt  p.  dar- 
nach Castrenses  res  *oboz  g  44b        27  ^-^  context  a        ^^  l.  pilidi  mit  Sal.  bc  (=  -plasma) 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


45 


Sah   1.  2.  3.  4.  5.   Ziv.  115.   116 


1  Catta  chazze^  e  31'^ 

2  Catax  [elaiulus  a  coxa  f]  luifhalz  a  33*- 

3  c  25'^  hufhalzer^  d  22^  /'  51^  g  45^ 

4  hufolhalzer  e  31»  [d.  vgl.  bc\ 

5  Catiis  gilerter-'  c  25«  [bc] 

6  Cauan  vuihilla   a  33*^   wihilla  d  22»   f 

7  52«»  A:  30^^  wibilla  e  31^  vvihil  c  25« 

8  *postolca.'^  wihil  g  45^ 

9  Cauerna^  holi«  c  25^  hole^  i  23^ 

10  Cauillatio  gaii\^^izze^  c  25*"   [ö.  vgl.  c] 

11  Cauli   choli  a  33**  c  25^  choP  d  22^  /' 

12  52»^  Chol  e  32*  cole  ^  46* 

13  Caulis  Cauli  .i.  coli^«  c  25^ 

14  Caupo  chofmaii^^  c  25» 

15  Causa  scukl  c  25» 

16  Caustica    zuntra   c25»    Ä;31^    zvntra  b 

17  27'^     zuntera    a    33^^    zvntre    i   24* 

18  zunter    g   46^    zundra    c?   23*    f  52« 

19  zun  der  e  32«  pcf?] 

20  Cauteriolum  cantari  a  33^^  c   25»    cain- 

21  tari  Ä;  31*^  cantare  d  23*  e  32«  can- 

22  tar^2  b  21^  cartar   ^    46**  camer  ^^  f 

23  52«  [f/] 

24  Cauterio  [ferrum  abp    id    est    ferrum    k] 

25  polzi*  a  33^1   6  27^  c  25^  d  23*    e 

26  32«  f  52«  *  24*  ä;  31^  p    52*^  polz. 

27  fen-o  *sahadlo^^  5^  46^  [?;^Z.  bc] 

28  Cautes  prant  c  25^  [bc] 

29  Cautela^*^  guarida  «33^^  gvvarida  c  25^ 


gwarida  d  23*  f  52«  gewarheit  ^  46»»  30 
[bc]  31 

Cautionem  [Atramentum  c  atramentum  32 
.i.  i  attramentum  id  est  k]  tincta^"^  33 
g  46^  i  24*  k  31^  tinta  d  23*  e  32«  34 
tiucte  r?  25^  tint  /"  52«  [Z?]  35 

Cecula^«  plintslihho  a  33^2  plintslicho  36 
rf  23^  f  53*  plintsliche  c  25^  blint-  37 
sliche  i  24^  blintsleiche  ^  46^  plint-  38 
slich  e  32*^  [cd]  39 

Cede^^  loci  antwich  a  33^^  intwich  c  40 
26*  entwich  d  23^^  e  32^  /■53*  enth-  41 
vich  ^46«  42 

Celebs  witwo  Ä;  31«  [c]  43 

Celox^^  chiol  1  uarm^^  c  26^  chioP^  44 
vel  (1  ^)  varm22  k  31^  i?  52^^  chiel  45 
1  (ul  e)  uann23  rf  23^  e  32^  chiel  46 
(Chiel  a)  vi  (ul  bf)  varm23  ^  ßgbi  47 
fe  27»  f  54*  kiel  :  :  :  |  uarm  g  47*  48 
kiel  i  24«  uarm 2*  /  117^  [cd]  49 

Caulis  est  generaliter  herbarum  l  hole-  50 
rum  medius  frutex  scoiz  l  cholbe^*  /  51 
117i>  52 

Celia  pier  c  26^  f  53«  pir  d  23^  pir  53 
e  32^  hier  g  47*  54 

Celo  [abscondo  k]  hilo  a  34*^  k  31^  [c]  55 

re 

Celffaps  tenar^e  a  34*^  fe  28*  tenar^e  56 
c  2ß^  teurere  d  23«  e  32»  teuer  g  57 
47b  Ä;  32*  58 


^  w;a5  hiernach  in  degih  folgt,  Catabole  .  .  .  Katabelle  (Catabelle  i  catabelle  k)  kenai 
usio.  ist  griech.  =  Kataßeß?.rjHevat.  ebenso  enthält  die  weiter  folgende  gl.  Catascopos 
Scapha  a  33*2  scapha  g  45^  p  öl^i  schapha  b  26»  scafa  c  25d  d  22e  e  31f  k  30«  scaph 
i  23^  [-S'a?.  ce  Catascopus]  nichts  deutsches,  s.  Biefenbaeh  106<5  "^  im  context  f  ^  von 
and.  hand  c  *  übergeschr.  g  ^  darüber  *dera  g  45^  '  von  and.  hand  c  '  hole] 
e  aus  i  corr.  i  ^  vgl.  Graff  3,  548  "  im  context  f         ^®  Cauli   .i.   coli  von  and. 

hand   c  "  von   eind.   hand  c  ^^  cantar]    das   ztveite   a   aus   ?u   corr.  b        ^^  im 

context  f  ^*  im  context  a  ^^  sahadlo  übergeschr.  g  ^^  die  gl.  nach  der  fol- 
genden fg  ^"^  übergeschr.  g,  im  context  i  ^^  Cecula  ac  ^*  von-  hier  ab  andere 
hand  des  textes  und  der  glossen  c  ^^  Celones  {vgl.  Celones  genus  nauigii  usw.  k  31^ 
t'orCelox)/,  die  gl.  nach  z.54:        ^^  chiol]  c  rot  angemalt  p        "^"^  varm]  va  rot  angemalt  p 

'^  die  gl.  im  context  acde  ^*  übergeschr.  l  ^^  Celsfal  begk  Celfal]  Ifa  auf  aus- 
gexoischtem  c        ^^  im  context  acde 


46 


ALPiiAnKTiftCH  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.   Zw.  IIG 


1  Cementum   phlaster   a  34^*    flast  c  20« 

2  [c.  vgl.  d\ 

8  Cenarga    ledarhosa   a   34**    lederhosa   c 

4  26«  rf  24«^  e    33*=  /"  55«  k  32«   ledir- 

5  hose  g  48^  lederhose  ^  25*    lederhos 
G       b  28«  M 

7  Cenicos^  hürwine  a  34**  hurwine  b  28« 

8  huriwine  d  24*    /"  55«   hiirwin    c  26^ 

9  horwis  ^48^  huren win  Ä;  32«  [cd] 

10  Cenocephali    hunthobto  c  26^    hunthou- 

11  bet^   f  55*   g  48^    hunthobet    d  24* 

12  hunthaupt  e  33«  [c  Cenocesali] 

13  Centon^  filz  a  34**  b  28^  c  26«  6^  24* 

14  e  33«  *   25*  Ä;   32«  p  53*^   pilz**   ^ 

15  48i>  [cd] 

16  Cepe    [uocata  quod    non    aliud   est    nisi 

17  tantuni  caput  p]  lovh^  a  34^^  ^53^^ 

18  louh6    c    26^    k   32^    louch^    d    24^ 

19  /  55b  I5ch  e  33^  *  25^  lauoch  b  28« 

20  Cebolle'^  g  48«  [^] 

21  Ceracula  charzili    a  34^^    c   26^    d  24^ 

22  e  33«    k  32^    charzela  /*  55^    kerzili 

23  i  25^  cercelin  g  48«  [c?] 

24  Ceramius  ^  figel  ^  1  (vel  k)  figulus  a  34**^ 

25  c  27*  Ä:  32*^  p  63^^  [c] 

26  Cerebrum    hirn^^    b  28^    c    27*    d   24« 

27  e   33^   hirno^i  a  34^^  ^    5302   i^^^^^^ 

28  ^49*  [^;^/.  a2  Cerebellum] 

29  Ceres  12  chorn    d  24«  e  33^   /'55b   corn 

30  c  27*  ^  49*  [a2c] 

31  Ceruix  hals  d  24.^  e  33^  f  56*  [c] 


Ceruleum^^  plawaz  a  34^^  c  27^  [r/.  32 
2;^/.  Ceruleus  c]  33 

Cestus  plicholbo  a  34^^  ri  24*^  /"  56*  34 
plicolbo  c  27b  bllcholbe  ^r  49^  [cd]       35 

Cicades^*  hehnilin  d  24«  e  33«  hseimili  36 
l  grillo  c  27«  *svirceki5  g  49^  37 

Ciculos^^  .  .  .  idem  dicuntur  ^"^  tucos  Gouh  38 
a  34b*  gouh  d  24«  gouch  e  33«  f  56^  39 
govch  c  27«  *zezhule^^  ^  49^  40 

Cicindalus^ö  üchunus^o  a  34^*  c  27«  41 
lich^o  ^  25«  glimo  g  49«  [f^r/.  «2  Ci-  42 
cendela]  43 

Ciliada^i  zala22  a  34^*  6  29^  c  27«  </  44 
24«  f  56b  ^  49«  k  33^  zal  e  33«  45 
säle22  i  25«  [c^  46 

Ciminum  chumi^^  a  34^*  d  24«  /*  56^  47 
^  54*^  chvmi^^  c  27«  chumich^^  i  48 
25«  A;33b  chum^«^  ^  33h  ka^el  ^49«  49 
[cd.  Cippus  d]  50 

Cippus  stoch^*  a  34^*  Z>  29«  6^24^6  51 
33b  f  56b  *•  25«  ^  33b  p  54*1  52 
stech2*  c  27«  ^kclada^s  stoch  ^  49«  53 
stoich  /  118*  [bc  Cippo]  54 

Circinna  .i.  (id  est  k)  circiP^  a  35*^  b  55 
29<i  d  24^  f  56b  ^  49«  ^  33b  j9  54a2  55 
circiP^  e  33b  .i.  circiP^  rizza  c  27*^  57 
[vgl.  «2  Circinum,  &  Circino]  58 

Claua  cholbe  /  118*  59 

Colare  sihen  ^  50b  ^^gi  ^  (^qJqJ  qq 

Coliphium  struzil  ^50«  61 

Collarium  halsbant  ^50«  62 


^  Cenitos  b.  die  gl.  =  Gll.  2,  22,  43  ^  über  dem  vorhergehenden  lemma  Cenota- 
phion  /.  die  gl.  —  Gll.  3,  76,  40.  189,  37.  442,  49  ^  Centon]  C  auf  rasur  i  *  pilz*] 
p  aus  V  corr.,  das  übergeschr.  t  ganz  fein  g  ^  lovh]  lov  7'ot  angemalt  p  ^  im  con- 
text  cf        '  teilweise  auf  rasur  g        ^  Ceramus  a        ^  im  context  ac        ^°  im  context  c 

^^  Cerebrum.  hirno  über  Cerebrosus  a        ^^  Cere^  e  Ceres:  g        "  Cerulrü  7  ceruleum, 

e  ausradiert  c  ^*  Cicädes  g  Cycades  c  ^^  übergeschr.  g  ^^  Ciculos  d  Cvculos  c 
Cuculos  efg  ^'  dicunt  a  ^^  übergeschr.  g  ^^  Cincindalus  a  CiNcindal*  g  *^  wol 
nicht  deutsch,  sondern -^^liohmiB,  Xv^vog,  vgl.  licinus  bei  Diefenbach  117^        *^  Cyliacla^ 

56 


22 


im  context  ci.  =  Gll.   3,  231,   62.   360,   56        ^^  Cyminum  c.   im  context   cfi 


**  Cyppus  bc.  stoch,  stech  im  context  cdefi,  st  rot  angemalt  p 
context  acdef 


^^  übergeschr.  g 


im 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


47 


SaL   1.  2.  3.  4.  5.   Zw.   IIG.   117 


1  Coniniiniscor   ratit?oon^    a  'Sb^^  b  30*   /.: 

2  34»  p  54^3  raitirchoii  Ml 8«  [c] 

3  Coniniissum^    missitat^    a    35^^    b    30» 

4  (l  25i>  c  34«^   f  57^*    A:  34»  7;  54^3  [c 
f)       Comissani] 

G  Comniissure  mit*  /  118* 

7  Comitatus  grascaft»  d  25c  /'  58«  Z  118» 

8  grascast^  c  28»    Graschaft  a  35^^    g 

9  5P    graschaft'^   c  34^    grasaft   b  30» 

10  grafschaft  Ä;  34^  [d] 

11  Commonitorium     Imbot^    a   35^^    imbot 

12  ^  30«  p  55»i  imbot  /  58^  k  34^  im- 

13  bot  d  25^  1  bot  i  26^  inbot'^  ^  51« 

14  inbot  e  34^  [c] 

15  Concha  merscal^  c  28«  [c  Concia] 

16  Concambium    Wehsei  ^    a  35^^    wehsei  ^ 

17  b  30^1  d  25«  e  34^   /"  58^  wehsei:  i:^ 

18  i7  51«    wehsiP    c  28«    we^sselunge    i 

19  26«  [c] 

20  Concessenm  gihancta^<^  c  28^  k  34d  Gi- 

21  hancti^^  a  35^*    gihancti^^    (Z  25^    e 

22  35t>  /"  59»    Gehangti  g  52»    Gihanete 

23  b  30f  [c] 

24  Conciliatrix  .  .  .   lenonam    uocant    Hur- 

25  machinna^^   a    36»^    huormachinna    f 

26  59»  hourmachin  12  ^  34b  [g] 

27  Conclusus    pitäner^^    i  27^    pitaner^*  a 

28  36»2  k  35»  i?  55^2   bitaner  b  30^  [d 

29  Conclus  c] 


Concutiens^'*  Girrenter  a  36»*  girrenter  30 
k  35b  girrenteir  *  27«  [c\  31 

Coiulictuni  teidinc^^  g  55^  32 

Coiidono^'^  giero^^  a  36^^  c  29»  gieren  33 
t  27^^  34 

Condo  gibirgo   i  2T^  35 

Conductus  gimitoter^'^  a  36^^  c  29»  rf  36 
26«  f  60^  gimitoteR^^  e  35^  gimie-  37 
teter  i  27^  gimietter  b  31«  *naiat20  38 
gemi^terer  g  bb^  [cd]  39 

Confinium^i  gimarcha22  a  36^^  c  29^  40 
gimarch  tZ  26*^  f  60«  Gimerche  6  31'^  41 
Gereine  g  55«  [cd]  42 

Conflatilis^^  gigozzaner  a  36^^  gigozaner  43 

rer 

/"  60«  gigozanerer^*  c?  26«  gigozane^*  44 
e  36»  gigozzener  c  29«  gigozener^^  45 
i  27f  gigozenar  ö  31  Gegozzenir.  ^^  46 
fluzziger  g  55«.  56»  [c]  47 

Conflecto  Pichero  a  36^^  bicherre  i  27^  48 
[c]  49 

Conflo^^  giblaio  a  36^2  ^  27^  giblao^s  50 
c  29«  zesamineblaso^s  d  26«  e  36»  51 
zesammeblaso  /"  61»  zesament  blase  52 
^56^  guzo  Z?  31«  [c]  53 

Conforto  gistercho^^  a  36^^  ^  29«  ge-  54 
stercho^s  ^26«  e  36»  /'61»  gest^cho  55 
i  2V  Gesterco  g  56»  [c]  56 

Congius  zuber^ö  a  36^^  j  31^  c  29^  Ä;  57 
36»  ZV  ber29  i  28»   zubir  l  119»  [^]  58 


*  m  context  a  ^  Cöinissnm  k  ^  im  context  de  *  ühergescJir.  l  ^ 
text  cde.  grascaft]  s  aus  correctur  l  ^  im  context  a  '  ühergesehr,  g  ^  im  con- 
text. über  Concha  ist  mershala  aiisgeiviscJit  c  ^  im  context  acde,  übergeschr.,  darnach 
CoDcam^atü . . .  seu  inchnatil  *mena  ^  ^^  im  context  acde.=  Gll.  2,08,4:4:  usw.  "  im 
context  a  ^^  vor  vocant  k  ^^  im  context,  und  so  alle  folgenden  gll.,  ico  nicht  an- 
ders  angegeben  i  ^*  im  context  a  ^^  Concuciens  i.  =  Gll,  2,  605,  19  **  diese 
und  die  folgenden  gll.  bis  47,56  und  48,10  nach  4:8  anm.  10  g  ^"^  Condolo  i  "  im  con- 
text c  ^^  im  context  cdef  ^°  übergeschr,  g  ^^  darüber  *pomeze  g  "^"^  im  con- 
text c  ^^  die  gl.  am  obern  rande  mit  verweisungszeichen  nachgetragen,  darnach 
grofse  rasur  c  ^*  im  context  de  "^^  gigozener]  z  aus  i  corr,  i  ^^  Gegozzenir]  i 
aus  corr.  g  ^''  darüber  *zduuaiu  g  ^s  ^^  context  cde  ^^  im  context  c,  überge- 
schr. i 


im  con- 


48 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.    Zw,  117 


1  Cogitatus  gidanch^    a  36^*  h  31«  c  29^^ 

2  /•  61^  gidanc^  d  26^  e  36*^  i  28* 

3  Collactaneus^    spunnipruder^    c    29^'    6? 

4  27'^  e3C^  spunnipruider  /'62b  spunrii 

5  bruder  a  37^^    spunne  prodir  l  119^ 

6  Gesovga  g  53*  [ft?] 

7  Coniectare    prenoscere     siue    cognoscere 

8  ratiscon  Ä:  36^    ratiscun  i  28^  [c  Co- 

9  gnoscere] 

10  Conifere.  cyparissi.  dicuntur.    quia  fruc- 

11  tus    eius    Conus    *macobice*    uocatur 

12  g  56« 

13  Conlimito^  hasmoni28d  hasinun  a  37^^ 

14  hasinun  6   c  29^   häso   d   21^    haso  f 

15  62^  *meze'^  reino  ^53*  [cd'\ 

16  Cognatio  gilegini  da^  a37«'* 

17  Compluuium»  Trouf  a  37^2  trouf  c  30*^ 

18  f  63^  trouf  3  d  27^  e  37^    tröf  i  29^ 

19  trof  Ä;  37^  troph  ^  54*  [cde\ 

20  Computo  Pizello  a  37^^  ^  57^^  ichcelo^^* 

21  c30«  ich  zele^ö  d  27^  e37«  /  63«  [c] 

22  Conscia ^^  Giwizzida  a  37^^ 

23  Consequor^^    nahuoiego    a    37^*     nach 

24  folgo  c  W  nachuolge^^  d  27^  e  37^ 

25  f  64*  Nachuolge  h  33*    nahuolgen^* 

26  i  29^    nahuolegan  k  37«  [c] 

27  Consortium  ^^    Ginozsami   a  38*^    ginos- 

28  sami^^   d  2S^    f   64^    ginozsame^'^    c 

29  255®  ginossam^^  e  37^  genozsä  ^>  33« 


gnozschaph  g  ol^  [c]  30 

Conspicio  scowo  «38*^  schovvo^^  c  30^  31 

scowe^»  d  28*  e  37«  /"   64*»    schowe  32 

b  33«  schowen  A:  38*  33 

Constitutum  gisazinussida  a  38*^  gisaiz-  34 

nussida^^    i  29«    gisezzide   c   30^  ge-  35 

saztez^o   d  28'^  e  37^  gesacet  g  57^  36 

gesezech^o  f  64«  [c]  37 

Conto  ^^  ruoder  (rüder  f  roder  i  rüder  ai>  38 

rüder  c)  l  {vH  b  vel  /c,  fehlt  f)  scalta^^  39 

a  38^3    Z?  34«    c  SV   d  28^   e  38^  /"  40 

66«    «  30«    k   39*    schalta  ^  58c  [d.  41 

^;^/.  c  ^<?^rf  Contos,  Contum  c]  42 

Contubernius    ginoz    l    gisello    a    39*^  43 

gnoz.    1  gisello  ^3   c   31^    genoz  l   ge-  44 

seile  i  30^  gnoz  vel  gesell  ^  39^  gi-  45 

noz23  d  29*  e  38^  /"  67*  gnoz  b  34^  46 

^59*  [d]  47 

Contus^^    cholbo  a   39*^    ^   29*   /  67*  48 

colbo:  c  31^  colbo  g  59*  cholb  6  34«^  49 

[d  Contum]  50 

Contulus25  chnutiPß  a  39*^  b  34«^  d  29^  51 

e  38^  f  67*   ch"uttil26  c  31^   chimitil  52 

A;   39b   knüttil   ^59*    knuttel   i  30^  53 

[cd]  54 

Cuspis  spiez^^  ^59^  55 

Conuena  biswinc^"^  k  39«  [c]  56 

Conuiuo  *quasu^^   (7  59«  57 

Conuiua29  gamazzo^^  d  29«    /'67b    Q[,  53 

mazzo  a  39*2  gimazzo^^  c  32*  e  39^  59 


*  m  context  cdef  ^  Conlactaneus  ade  '  im  context  de  *  ühergesclir.  g,  viel- 
leicht gefälscht  ^  CoUimito  cg  ^  im  context  c  '  ühergeschr.  g  ^  l.  gilengida, 
J Grimm  Kl.  sehr.  4,  407  ^  Compluimini  e  Conpluuivm  a  Conpluuium  i  Cöpluiü,  dar- 
über *ocapp  g  ^^  im  context  cde.  ich]  am  c  oben  radiert  d.  darnach  Cöquassauit 
*scrusi  g  54^  "  l.  ConscTa  dh.  Conscientia,  vgl.  Hoffmann  Ahd.  gll.  31  ^^  darnach 
ConsiHü.  *suer.  t.  osulit]  das  erste  s,  r  und  it  aus  corr.  g  56^  (querit  consulit  k) 
^^  im  context  def  ^*  ühergeschr.  i  ^^  Consortivm  a.  darüber  *zpolek  g  ^®  im 
context  def        ^'  die  gl.  in  einem  anhang,  der  hl.  255<i  beginnt  c.  ginozsame]    z  aus  s 


corr.  c 


im  context   cdef 


gisatznussida]  ?n    radiert  i 


im  context  def 


^^  davor  Conticiniü   *piruozpe  g  58^        ^^  die  gl.   im  context  cde,   nur  scalta  /        ^^  die 
gl.  im  context  cde        "^^  Contus]   s  auf  rasur  c  Contum  ab        ^^  ontuP   i        ^^  im   con- 
text cdef        ^'  mir  ebenso  unverständlich  wie  das  beswich  von  Sal,  c        ^^  ühergeschr.  g 
^®  Conuiuia  /        ^o  ^-^  context  cdef 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


49 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  117.   118 


1  giniazze    b    34^  gemasso    k    39'^     ge- 

2  mazze  i  30*  niazgnoz  g  oS*^   [cd] 

3  Conus  knöpf,  crista    cameman  ^    iuba    g 

4  59« 

5  Coopertoriuni    vbirturi    a    39^^     uberturi 

6  d  29'^    f  G7''    vbirtur   h  34-    ubertur 

7  e  39^  ubert  e  32^ 

8  Copula  chuppulan  39^*  chuppala  h  34^  [cj 

9  Coquo^  chocho  \\^  p  60»^  chocho  a  39** 

10  /*  68»  Chocho  h  34^^  cocho  d  29«  cho- 

11  che  k  39^  choche  e  39<^  choch  e   32« 

12  H 

13  Coquina   cuchine*    cüchne  g  60»  chuch 

14  h  34^ 

15  Cor  corculum^  herza  a  39»*  k  40»  herce 

16  h  34^  [d.  vgl  c\ 

17  Coragium^    halsrinch     halsrinc''     c   32« 

18  hakrinch  e  39*^  /*  68»  halsrinc   tZ  29« 

19  ...  vel  halsnnc  k  40»  hasrino  a  39»*  [c] 

20  Corax  nahram  a  39»*  [cd] 

21  Corcodrillus^  nichus   c  32«^  d  29^  e  39« 

fh 

22  /"  68i>  n,ix  ^  60^  [cd] 

23  Corda  seita»  ^  29^  /'  68^  ^  60i>  [c.  vgl 

24  c  Cordarum] 

25  Corium    [birsa   c?e/VÄ:]    leder^^   a  39^^  6 

26  35b  c  32«  c?  29s  e  39^   i  31«  Ä;  40^ 

27  ledir  /•68«  ^r  60«  [c  Coruum] 

28  Corrigia    Riumo    a   39^^    riuino^^  c  32^ 

29  rivmo    h   35«    riemo^^   d   29^   /»:    40^ 

30  riemo^^  e  39^  rieme  i  31«  [c] 


Corüus  basal  ft  39*^^  f  (jgc  hasil  c  32^  31 
d  29^  e  39^'  haselboum  g  60«  [cfZ]      32 

Cornix  Chni^^  ^  3953  ^hra  h  35«  f/ 30»  33 
e  40»  /"  69»  A;  40«  [c]  34 

Cornus  churnipoum  a  39'^*  iZSO»  churni-  35 
boum  /'69^.  ..  churnibom /j 40«  chur-  36 
nepa  vm  e  40»  "^clenice  ^"^  churnbom  37 
^61»  [cd]  38 

Coiporalis  Corporal  a  40»^  corporal^*  39 
d  30«  e  40b  i  31^  /i:  40*^  40 

Cortina^^  cretensia  cuten^  ^61«  [vgl  c  41 
Cotonium]  42 

Cortex  rinta^ß  a  4.0^'^  6/30^  e40«  /'70»  43 
g  61«  rinta^^  ö  35^  c  33^  rinte  i  32»  44 
rint  k  41»  ^5  61»^  [c]  45 

Cortme^''  umbihanc  d  30*^  /"  70»  umbe-  46 
hanc  c  33b  umbhan«  e  40*^  [c  Cor-  47 
tina]  48 

Cos^^  cotis^^  Wezistein^o  a  40»^  uue-  49 
zistein^^  f  70^  petra^^  unde  acuitur  50 
ferrum  .i.  uuezistein^^  e  40«  .i.  wezi-  51 
stein^o  d  30^  ide  wecistein^o  c  33«  52 
id  est  wetzstain  k  41^  [c.  26,  4]  53 

Coturnices  rebehun  c  33*^  [vgl  c  Co-  54 
turnix]  55 

Cli  diech.  murioth^^  c  33«  diech.  murioth  56 
g  62^  deohc.  murioth  p  61^^  deoch  57 
murioth  diech  murigot  ^^  /"  70«  diech.  58 


ot 


murigot ^^  d  30^  diech.  murig  ^^e  40^  59 
[vgl  G  Coxa]  60 


*  mir  unverständlich,  loenn  =  come  man  'mahne ,  so  gehört  es  urspr.  nicht  hierher, 
sondern  ist  erst  durch  mischung  der  in  k  39<i  als  Conus  crista  iuba  crepitaculü  iiber- 
lieferten  gl.   mit  einer  andern  tvie   Crista  sunt  id   est  comas  usiv.  k  42c  entstanden 

^  Conquo  h        '  chocho  n]  zwischen  dem  zweiten  0  und  dem  n  ein  loch  im  pergament  xj 

*  übergeschr.  g        ^  corculum  fehlt  k        ^  Coraugiv  c        ''  halsrinc  m  context  c 

*  CocodrilP  g  ^  übergeschr.  g  ^^  im   context   de  ^^  im  context  cde  ^^  im 

context,  wol  von  and.  hand  a  ^^  übergeschr.  darnach  Corona  *wenec  m®]  wenec  aus 
corr., m doppelt  durchstricheng  61^  ==  Coronamus  velamus  k 40<i  ^*  im  context  de  ^^/aZ- 
6C^e5  Zemma  5t  Cotonia^:^Cydonia  ^*  im  context  ce  *'  Cortinec.  =  (TZZ.l,333,19t«sw. 
3,  149,  47.  sodann  Coruus  *wran  ^61^  ^^  C6s  c  ^^  cotis  fehlt  f  ^^  im  context  acdef 
"^^  petra  übergeschr.  d  ^^  die  gl.  im  context  cde,  deoch  murioth  im  context,  diech  mu- 
rigot darüber  f.  CK  verstehe  ich  nicht,  das  eigentliche  lemma  ist  Coxa,  s.  Gll.  3,  694,  27 
Althochdeutsche  glossen  IV.  4 


50 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sah  1.  2.  3.  4.  5.    Zw.  118 


1  Goxe^   (liech   c  33«   d  30^  e  40^  /"  70*^ 

2  [vgl.  c  Coxa| 

3  Grabro2   hormiz-*^    a  40»*    c  33«    d  30» 

4  e  40«  /■  70«  i  32«  hornvz  /;  36«  hor- 

5  nus  k  41«    horniz  g  62**  [c  ;?;^e«ma/] 

6  Cramula*    hahala   d  W'    e  40^    g   62« 

7  ha^^la'^  c  33^    hala^  a  40^^  f  11^  p 

8  61^2  [^^  ^gi   ^] 

9  Craticula  Kost  isin    a  40^^    rost   e  40^ 

10  f  71*  ^  62«  rost  d  30*^  roist^  c  33^ 

11  [c] 

12  Crea  stercus.  spurcicia  chot  c  33^ 

13  Creagras^    Chrowila  a  40^^    chrowil^    c 

14  33^  f  71**    chrowel  d  30^    croweP  ry 

15  62«  chravvel  e  40^  [c  Creagrastus] 

16  Creta^^^    leimig    a   40^2    &  36^   c  33«  f 

17  71b  ^-  32d  caleim  ^41'^  ^Gill.^^  i^im 

18  g    63'-^    leimo^i    c?  31*   lei°^«ii    e  41* 

19  W 

20  Creo  scepho^^  c    33«  schepho^^  a  40^^ 

21  scefpho  Ä:  42*  scepfo^^  6?  31*  scep^«^^ 

22  e  41*  schepfe  &  36«  scesso  i  32«  ich 

23  scephin  ^  63*  [c] 

24  Grementum  wahsmo  a  40^^ 

25  Grepitacula^^    .i.    sonitus.    hinc    et    cre- 

26  pundia  wige^^    dicuntur    ciine  wige^^ 

27  g  63* 

28  Grepusculum.    dubia    lux    zwisenlichten. 

29  Nam  crepusculum  *zumrak  ^^  dicimus  g 

30  63b 

31  Gretobolus^ß    horetubil     a    40^*   6    36« 


hortubiP^  c  34*  /j  42^  horttubil  i  32^  32 
hortucbiP''  /  72*  hortuchiP'^  e  41«  33 
g  63b  hortuchil^^  d  31«  [c  Gritabolus]  34 

Gribrum32  ritra  6  36«  ritra  a  40^^  A;  42^  35 
riter  i  32^  butel  g  63«  [c]  36 

Gribellum  hasib^^  a  40^*  fe  36«  c  34*  37 
6/  31«  e  41«  /■  72*  i  32^  Ä:  42^  si-  38 
bellin  ^63«  39 

Gripta^^  [spelunca  hik]  gruft^^  a  41*^  40 
h  37*  d  31«  e  41«  ^  33^  ^  42«  41 
chrufta  c  34«  *cruchta2^  spelunca.  42 
grufda  g  64*  cruua  /"  72*  [c^]  43 

Gronna^2  tot  muori^'^  f  13^  tot.  muori  44 
g  64b  tout  muori 23  a  41*^^  toutmuri^^  45 
c  34«^  *  33«  Ä:  42^  Gronnato.  ut  muori  46 

p    62b2    [^J  47 

Grusta  stucche  i  33*^  48 

Grudus2*  nouus  harter  i  33^  ^  43*    [c]  49 

Grusta    stucche    a  41**    Stucche   fe    37^  50 

stucche  i  33*1   stuche25  c  34^    f7  31b  5^ 

k   43*   stu«b«25    e  41h    stucha   f  73b  52 

struccel  ^64«  [cd]  53 

Grustula  uochunza  a  41**  fochanza  c  34^  54 

uochinza    f  IS^    vochinza   J  31b    y^.  55 

chenza  e    41b    >X(.ola  cst26  g    64«  [c^Z]  56 

Grustumia27  sperpirac34^  c?31b  /'313*28  57 

sper  bir29  ^64«  58 

Guba^o    chuoffa    a    41bi    chöffa    i    33«  59 

chuofa  6  37«  Ä;  43*    chüofa^i   ^  31b  60 

e  41b    chüfa^i    f  73b    chufa^i  c  34^  61 

cufa  g  64«  [c]  62 


^  Coxe  /  ^  Crabo  ab  ^  im  context  cdef  *  z=  Cramacula,  vgl.  aber  unten 
Grammala.  darübei'  *trepicej  die  gl.  nach  der  folgenden  g  ^  im  context  c  ^  hala]  h 
gelb  angemalt  p  '  Creagräs  g.  ■=  Gll.  1,  465,  23.  635,  42  usiv.  ^  im  context  c 
"  übergeschr.  g  ^°  Creca  k  C*ca  i  "  im  context  def  "  übergeschr.  g  ^^  im 
context  acde  ^*  davor  Crepit : : :  ]  nus  fläme]  ^.  so  ausradiert,  und  *semra  ne  über  Cre- 
pit : : :  g  63»  ^^  übergeschr.  g  ^^  Cretobolus  e  ^'  im  context  cdef  ^^  im  con- 
text cde.  c?arwacÄCrines*cadere<7  63<^  ^^  Cr^pta  ^  Crifia/  ^"  im  context  de  ^^  über- 
geschr. g  22  ^  Müllenhoff  DA  1\  415  anm..  508.  vgl.  Gll.  3,  607,  28  ^j  ^-^  co^^^eo:« 
acf  24  ^(,,^0?'  Crudelis   *seztoki  g  64b  25  ^-^^^  context  cde         ^^  übergeschr.  g 

2'  Crustumia  g         ^s  ^^^^  ^^  34^  33         29  übergeschr.  g         ^^  Cupa  b  Cüpa  e         ^^  m 
context  cdef        ^^  c^brum  ^  Crebrum  Ä.  darüber  *reseto  g 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


51 


Sal.  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  118 


1  Cubitiile      sleipalspis.  ^      lusuiii     uocaiit. 

2  cum  duo    cominus  et.    e   proximo.    ac 

3  peiie  coiiiunctis  eubitis  pilain  feriunt^ 

4  g  W.   G5* 

5  Cubitum  eliii    c  34^    d  SV'  [c   Cubitus. 

6  vgl.  d  Cvbitus] 

7  Cucumeres^  chiirbiz /TS^  ertephel  ^  65* 

8  [c  Cucumeri] 

9  Cucurbita  churbiz  a  41^^  [c] 

10  Culcitra  *  Culcitrum  vedarpeti  k  43^  ve- 

11  dirpeti  d  S2''    vederpeti  a  41^^   ved^- 

12  peti  b  37^   uedar  bette  ^65*   ueder- 

13  pette^   /  73^^    uederbette  i  33^  feder- 

14  bette  c  34^uedirpet  e  42*  [c.  Culcitram  d] 
lö  Culex  mucca«  a  U^^  c84e  d  32*  flS"" 

16  *comaar^  ^65*  [c.  Colix  d] 

17  Culmus  *doch'^  ^65^ 

18  Culix  zizala»  a  41^2  f  74*  g  65^  k  43^ 

19  p  6S^^  cizil  b  37^  [c] 

20  Culter  Mezzer  &  37^ 

21  Cimba  ^Slunek»  g  65^ 

22  Cunchin.  ^^    legumen     maris    merlisen  ^^ 

23  g  66^ 

24  Cupadium^^   pj.^to    a  42*^   Prato  b  38* 

25  prätoi3  y-  74c  pi-atoi^  c  35c  d   32^  * 

26  34«  Ä  43^  brato  ^  66*   prat^^  e  42^ 

27  [e] 

28  Cupido^*  kirida   ^*   34«  girida^^   a   42*^ 

29  c  35«    Z'  74«    Girida^^   d  32«  gir^iais 

30  e  42«  bifida  k  43^^  [c  Cupida] 

31  Cupmm  ^^  chopfer  a  42*^  chopffer  Ä;  44* 

32  chopfere  j9  63^^  choffer^'^  c  S6^  i  34« 


copher  g  66*  chupher^''  ^/  32^  e  42^  33 
/■  75*  34 

Curculio  engirinch  a  42*^  engir  ine  e  35 
42^  engerinch  engirinc^^  c  35^^  engi-  36 
rinch  1  hamstra  /'  75*  engerinc  1  ham-  37 
stra  d  32^  [c  Curgulio]  38 

Curriculuni  .  .  .  paruus  currus  puerorum  39 
glacialis  .i.  slido^^  g  66^  40 

Curue  flexuose  chrump  i  34«  k  44^  [c]  41 

Curtem  hof^»  a  42*^  c  35«  d  82^  e  42 
42^  Z'  75b  i  34«  /c  441»  p  64*1  hoph  43 
^  66b  44 

Curtifemm  houestat  a  42*^  g  66^*  34«  45 
p  64*1  houistat^i  6^  32^  e  42^  bof-  46 
stat2i  b  38^  /•  75b  Ä;  44^  hoftat^i  c  47 
35«  [d]  48 

Cunnilum  22  dinchstuol  a  42*^  dincstuoP^  49 
6^  32^  f  75b  dinc  stuol  e  42^  dinc-  50 
stul  i  34«  dincstul23  c  35^  dinestuol  51 
k  44b  dinnestul  ^  66«  [c  Curuluni]      52 

Custodiarium  [locus  custodie  ^]  uuart-  53 
hus2*  e  42^  wartbus^*  d  32^  f  75«  54 
^  66«  Ä;  44b  wart  hus  a  42*^  wart-  55 
hüs^*  c  35^  warth^  i  34«  warhus  i  56 
88«  [cd]  57 

Cuspis  sthacula  a  42*^  stacbil  c?  32^  58 
e  42^  Z'  75«  stek  il  c  35^  stail  g  66«  59 
[c]  60 

Cutela  pellicula  hutili  a  42**  a  cute  .i.^^  61 
pellicula  hutili  (huteli  i  hutilin  b)  b  62 
88«  i  34«  k  44b  [c]  63 

Cuter  prant26  a42**  e  35^  ^  32^  e  42^  64 


^  Z.  sleipal   (=   slegipal)  spil?    die    lat.   erklärung    aus  Isidor  Etym.    18,  69,   2 
*  darnach  Cubiclm    *losiiice  g  65*         '  davor  Cueumer  *curka]   curka  mit  rasur  aus  7 
cuc*bita  corr.  g        *  feldt  ahik        ^  im  context  f        ^  im  context   c        "^  übergeschr.  g 

^  im  context  af  ^  übergeschr.  r  ^°  s.  Prise.  1,26,26  "  l.  merlisen  ^"^  Cu- 
padio  i  "  im  context  cdef  ^*  Cupida  ik  Cupide  c  ^^  im  context  cde  "  Cu- 
prv  c  ^'  im  context  cde  ^®  engirinc  im  context  c  "  darnach  Curs®  *risc.  eque- 
stris  lus*.  Curs^  aq.  aque.  duct^  *vodo  uod  g  66^  ^o  y^oi  im  context  cf,  das  0  auf 
rasur  i,  das  h  rot  angemalt  p        "^^  im  context  cdef        "^"^  Currules  g        ^^  im  context  cf 

^*  im  context  cde        ^^  .i.  acute.  1  i        ^^  im  context  cde 


52 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.   2^.   118.  119 


1  /■  75^   *  34«  A:   44»^   ;?  64«^2    pr'ant  /> 

2  38«  [c] 

3  Cyaneus^    plauarwer   c  35^   A:  44*^    bla- 

4  uarwer    «42«*    i    38«  /"    75«    ^  66« 

5  blauarewer^  (/32^  blauare,'^^«'-^  e  42^ 

6  [cde] 

7  Cydonia.  cretensia  cutena^  ^66« 

8  Cyniex*    uuantlus^    e    43*    wantlus^    h 

9  38^  d  33«  /•  76«  ^  67«  i  34^  Ä;  44^^ 

10  waiitlüs^    c   356    Wantlüs^    p     64«^ 

11  wantlvs  a  42«*  [a2c  Cimex.  vgl.  d\ 

12  Dama'^  [damucula  hk\  damili   a  43«^   h 

13  39«  k  45b 

14  De  auricalco^  von  messin|ge  ^68« 

15  Decisco^    intswicho    a  43^^    in^vvicho^® 

16  c  37«    ints wiche    Z)  39^    intswichen  i 

17  36^  intsiuchon  Ä;  46«  Geswicho  ^  69^ 

18  ichgeswiche^^  tZ  34^  /'78«  ichge« wiche  ^^ 

19  e  44b  [c\ 

20  Declinat  Gineigit  a  43^^   gineigit  i  36^ 

21  [c] 

22  Decliuum  *prica^^  ^69^ 

28  Decliuis^^    stechaler  a   43^^    stechiler   c 

24  37«  d  34«  f  78«  A;  46«  stechiP  i  36^ 

25  stechil  ^  69^  [c] 

26  Decortico  biskinto  /<j46«  bischinto  a  43^^ 

27  biscinto^^  c  37«  biscincto  i    36'^    bi- 

h 

28  scintto    h    39^    biscincte^^   f  73«    bi- 

29  scinte^^^  34«  bisin^^^  ^  44c  beschindo 


y  69b  ^,] 
Decretum  pimeinida  a  43^^  bimeinida  i 

36«  bimenida  Ä;  46^  [vfß.  c\ 
Decumbit  swacht^*  infirmatur  c  37^ 
Decurio  dincman^-'  a  43^^  c  37^  <Z  34'^ 

g  69«  *  36«  Ä:  46^  dinchman  f  79« 
Dedecus  laster  g  70^ 
Dedecor^^  honida  c  37«  i  36"^  A:  46«  ho- 

neda^'^    a  43^3    (^    34«    e  44«    /'79b 

unerda  ^70«  [c.  t»^/.  iZ  Dedecus] 
Dedecus  missewende  ^70« 
Decusatim  ersamchleich  ^^  c  37« 
Dedicatio  seoan  a  43^^    segan^^   d  34« 

6  44«  /"79b  segin  6  40«  c  37^   segen 

i  36^  ssegen  ^r   70«  [c] 
Dedo  argipo  a  43b*  i  36«  A:  46«  Argipo 

b   40*^    ichergibo^^    c  37«    ichirgibe^^ 

d  34^  e  44^  ich  irgibe  21  f  79«  ^  70b 
Defectus  zurganc  A;  46^  zurganch  a  44«^ 

zungan  ^  36«  [c] 
Defensaculum  ^2  biscirmida  i  36^  bischir- 

mida^^    a    44«^   c   37^   biscirmunge^^ 

d  34s  /"  80«  bi«cirmung«23  e  44^  schir- 

munge  ^70«  [c] 
Definio^*  marchon^^  «44«^  Z,  40^  c  37^ 

i  36^  A:  4.6^  ichmerche^s  d  34b  g  44h 

ich    merche  /"SO«  [c] 
Deforme    Girro  a  44«^    girro^^  c  37^   i 

37«  A;  47«  [c] 
Degallinatio^'^    nahtsangara^^    a  44«^   c 

38«  nathsangara   2  37b   A^   47b    naht- 


30 
31 
32 

33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 


^  s.  oben  49,  41 
«  Wantlüs]  Want 


^  Cyanevs  a   Cyaneus  e    Cianeus  k    Cyane  g         ^  ^-^^  context  de 

*  Cimex  k    Cumex  b.    darüber   *scennice  g        ^  im   context  cde 

gelb  angemalt  p        ^  darnach  Dea  fruiiiti.  ceres.  s ;  hoc  pagani.  *siua]  das  a  von  siua  aus 

corr.  g  68«  (aiunt  k  45«)  «  darüber    von   messin  *mozazni  g.    dann  Debit  *diUi  g  68« 

^  Descisco  g        ^"  im  context  cde         "  übergeschr.  g         ^^  Decliuis]  i  aus  u  rad.  c 

Dechuis  zfnc^  c^amfcer  1  dechuis  /  Decliuus^        "  im  context  cdef        ^*  voti  einer  hand  des 

XV  jhs.  c        ^^  das  darauf  folgende  pvleuta  c  puleuta  p  66«i  pulenta  g  bulcuta  k  ist  lat. 

=  buleuta        ^^  Dedecor  g        ^'  im  context  def         ^^  von    einer   hand    des  XV  jhs.   c 

im  context  def        -*  das  ganze   am  rande  mit  veriveisung  c        ^^  im  context    def 

"  Defe*saculum  c         ^^  ^-^  context   cdef         ^4  pefinitio  i  ^^  im  context   cde 

im  context  c        ^"^  Degallinacio  i.    gemeint   ist  wol  De  gaUinatio  und  die   deutschen 

Worte  sind  dative  ^s  ^^  context  c 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


53 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  119 


1  sangar  f  80^  iiathsaiigfu*  rf  35**  nacht 

2  .«anger  gll^  nahtsingar  e  45*>  [c.  26,  5] 

3  Dehoifl^stat  honat  a  44«^  hönat^  c  38«^ 

4  [.j 

5  Delargior^  ich   spento  ^^  71*^  ich  spente^ 

6  rf  35*^  f  45*=  ihc  spente  /"Bl*  ig  spente 

7  c  SS^  spenden  k  47"^    spentoncero^  i 

8  Sl""  [c  Dehirgor] 

9  Deliramenta*  topizunga  a  44^^  tobunga 

10  d  35«  f  81^  tobunga^  c  38*^    aphcn- 

11  heit.  tobeheit.    Lira    enim    sulcus    est 

12  aratri.  inde  deliro  ichrasin    .i.  exorbito 

13  g  72«  [c] 

14  Demolior  intwircho  a  45*^    ich  entwirco 

15  g    12'   intwrche^  d  35*^    e  45^  f  82^ 

16  frezzo«  c  38^  [c] 

17  Dentilia'^  riostar  i  38«  rister  o  39^  ^  73^ 

18  reister  k  4.8^  riosta  f  83^  riesta  c?36« 

19  e  46«  riest  a  45»^ 

20  Depascitur  wrezet^  5'  73« 

21  Depasta.  degustata  gevrezzet^  i7  73« 

22  Deprehensa^^    aruaraniv    a  45^^    iruari- 

23  niv^i  c  39^    iruarniu^^   d  36^    e  46^ 

24  irvariiiv  /*  84^  ervarniv  ft  42^   irvarn 

25  ^74*  [c.  Deprehensv^  d] 

26  Deputo  bizello    a  45^^  i  38*^    bisello    /;; 

27  49^   bitelle    b  42<*  ich  zelo  c  39^    ih 

28  zele  f  84^  ich  zele^^  ^  ^qb  ichzele^^ 


e  46.  [e]  29 

Descs  [desidiosus  h]  slaffer  a  45^^  b  42^  30 
i  38*"  schlouffer  k  49«  [c]  31 

Despolio  roubon  k  49^*  rocibon  ^  39*  32 
roubo  a  4:0^^  robo^»  d  36^  c  46^  f  33 
85*  roube  6  42^  ich  röben  g  74«  [c]  34 

Destino  marchon i*  c  39^  i  39*  /<:  49^  35 
marchen^*  6^36^  e  46*^  /'85*  mercho  36 
«  46*^  ich  merche  b  42*^  [c]  37 

Deuium^^  awica  a  46*^  awike  d  37«  38 
awiche  c  40^  /  85«  [c]  39 

Deuoto^^  fluochon  k  50^  fluochun  a46*^  40 
flöchen*  39*^  ichflocho^^  c  40«  d  37«  41 
6  47«  ich  flocho  f  8G^  ichulucho  g  75«  42 
ich  fluche  b  43^^  [c]  43 

Diarria  tagawerch  a  46^^  tagewerch  e  44 
47^  tagwerch  d  37^  /"  87^  tagwerc^«  45 
c  40^^  [c]  46 

Diffidentia  missitriwa  a  47**^  missitrue  47 
c  41*^  [?;^^.  c]  48 

Digestio  Gidowiti  a  47**^  gidowiti  ä;  52«  49 
gidovvite^^  c  42*  Gedouet  ^79*  ge-  50 
devte  b  4.4.''  gediiiti^^  c?  39*  geduiti^^  51 
e  48^  gedivti  f  90*  [c]  52 

Digiti  ^^  uingir  c?39*  vingir /"  90*  uinger  53 
e  48^  54 


Delibutus  Gesalbeter  ^79^ 


55 


^  Delangior  z  '  m  context  de         ^  dh.   spenton   ze  ero?      darnach  Delir'  *bledi 

g  71c  4  darüber  :  :  :  :  :  tobehit  (aZi?)  ^7.  =  Gll.  1,  304,  7  usw.  2,  457,  10  «  im 
context  c  "  zm  context  cde.  darnach  Demon  *scret  72^  .  .  .  Denari^  *penez  . .  .  Den- 
tale *lemes  73^  g        "^  Dentile  g        *  übergeschr.  g.  dh.  vrezet,    vgl.   Gll.    1,  517,  12.  2, 

_  sa 

677,  55  usw.  '  darnach  Depositü  *vlosene  g  73^  ^^  Dephensus  c  Dephns^  g.  = 
Gll.  2,  407,  3  us^v.  "  im  context  cde  ^*  im  context  de.  darnach  Desertü  *pusc 
g  74b        ^'  im  context  de        ^*  im  context  cde        ^^  Deuiv  c         "  Deuoeo  k  ^''  im 

context  de.  darnach  Dext*a  man^  *puice  75^  .  . .  Demetri^  *iarobud  76*  .  .  .  Diabls  *wrah 
.  .  .  Diadema  *venec  76b  .  .  .  Diana.  g*manä  apoUinis.  lunä  Meuana  letnicina  yperunoua 
dei  .  .  .  Ipäm  lucinä  asseuerät  *zuetluse  76^  g  "  itn  context  c  ^^-  im  context  cde. 
gediuti  oder  geduiti  d        ^"  darnach  Prim^  pollex  *palecc  .  .  .  Seds  salutaris  *kiwacz  .  .  . 

Terei®  impudie*  *nestida  .  .  .  Quart®  anularis  *mezinehc  .  .  .  Qnt'  auriclaris  *malekk  . . . 
Dil  penates  *scretti  79»...  Dilecto  *lubi79b  g 


54 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.    J^;.  119.  120 


1  Diligontia  fliz^   (j   79»^ 

2  Dimensiones  nuizza'-^  a  48*^  c  42'^  massa 

3  /;;  53"    iiiäza^    d  39^^    inaza^  e  49«  * 

4  4P  Maz  b  44^  [c| 

5  Diplois  . . .  Sagum  *plachta^  g  80*> 

()  Dirimo  ginidro  c  42^  ginidiro  d  39^'  ich 

7  genidere  i  42*^  [c] 

8  Dimunt  vallent  destruunt  k  53^  [^;^/.  c 

9  Diruit] 

10  Discaltiatus *   vngiscuohoter    k    53*^    un- 

11  gescuhetei"^   c?  39^    ungeschu    heter  c 

12  42'^    ungescuhter^  e  49^    vngesvter  f 

13  92* 

14  Disinteria^  uzganc  d  40^  vzganc'^  c  43^ 

15  ^82^  uzgant  /"  93*^   uzganch  a  49*^ 

16  6  50^^   [vgl.  c  Dissenteria  und  Dissin- 

17  teria] 

18  Disentericos^  uzganc^    a  49^*   c  43^  d 

19  40^  f  94»   g  82^   uzganch   e  50^  uz- 

20  canc   i  43*    vzganc  &  46'^    vzcane  k 

21  54<i  M 

22  Disserit  recchet^^  a  49»^ 

28  Distante^^    unter    scheidentemo   a   49^^ 

24  undersceidenteme  ^^  d  40^  untsceidente 

en 

25  i  43^    und^siuteme ^^  e  50^    untersce- 

26  dent  ^^  c  43^  vndersteiden  /  94*  [c] 

27  Distensio    erdenita    a   49^^    gedenit^^   d 

28  40^  /"  94b  gedent^^  e  50^  Gedenunge 

29  g  82« 

30  Distillat   tnufit^^    d  40^    tru^^^^    ^  50g 


triuffet  a  49^^  tufet  i  43«  drivfet  c  31 
43h  trvfet  f  94'>  trufet  ^  82«  truift  32 
k  55*  [c]  33 

Distractus  inzoginer  a  49*^^  i  43«  inzo-  34 
gener ^^  d  40^  e  50^  f  94^  mzoginir  35 
&  46^  ingezogener  c  44*  vngizoginer  36 
k  55*  [c]  37 

Ditibus  rilichan  k  55*  rihhen  d  41*  38 
riehen^*  c  44*  f  94«  richan  a  49^^  39 
[c]  40 

Diuortia^^  duerahiu^^  c  44^  dwerahiv  a  41 
49b*  duerihiu^ß  c?  41«  ß  51«  i  43^42 
Dverihiv^^  /"  95*^  diuerihui  k  55«         43 

Dol  choldo^'^  f  96*  44 

Dolatorias  partun  a  50*^  ä;  56*  artun  i  45 
44^  partin^^  c  44^  fZ  41^  parthin  /"  46 
96*  parten  e  51^  p  74^^  [v^/.  Dolä-  47 
bra  d,  Dolubra  c]  48 

Dol  19  cholpo^o  p  74^2  cholbo  a  50*^  ^  49 
41^  f  96*  *  44b  Ä;  56*  Cholbo^i  c  50 
44^  colbo  ^  84^^  cholb  e  51^  cholp  51 
b  47b  52 

Dolium22  lidfaz23  a  50*^  c  44^  d  41^  53 
/-  96a  i  44b  ^  74^2  lit^az  e  51«  lith-  54 
faz  A:  56*  linthvaz^*  g  84^  Lietfaz  55 
&  47b  [c]  56 

Dolatus^^  giskessoter  a  50*^  fe  47«  c  44^  57 
giscessoter  c?  41^  /"  96*  giscessoth  e  58 
51«    scessot  Ä;  56*  [c]  59 

Dolones  ^sabe^^  ^  84^  60 

Domo    doupun    a    50**    dobon    k    56*^  61 


^  darnach  Diluuiü   *potopa  79^  .  .  .  Diluclm  *vsuit  79«  g        ^  im   context   cde 
'  ühergeschr.  g        *  Discultiatus  c   Disculciatus  k  Disc:ilciatus  /        ^  im  context  de 
®  Disintiria  e  Dissinteria  fg        "^  im  context  c        ®  Dissentericos  dfi  Dissentericos  e  Dis- 
sintericos  g.  r=  Gll.  3,  599,  20        ^  uzganc  im  context  cf,  am  z  radiert  g        ^"  ?;^Z.  (rZ^. 
2,  589,  19        "  Distant  c.    —  Gll.  2,  403,  66        ^^  ^■w  conie^^  ctZe        ^^  ewi  con^ea;^  ^e 


^*  im  context  c.  •=.  Gll.  2,  383,  43  usw,  darnach  Diua.  dea.  *siua.  Tpatx]  an  siua 
(siue  h)  radiert  g  83*  ^^  Diuorcia  /z  ^^  im  context  cdef.  =  Gll  2,  403,  72  ^^  m 
context  f.  l.  cholbo,  s.  z.  49  ^^  «'m  context  c  ^^  die  gl.  nach  der  folgenden  g 
^^  cholpo]  c  rot  angemalt  p  ^^  im  context  c  ^^  Dol  i  ^'  lidfaz  im  context  cf, 
lid  rot  angemalt  p  ^4  linthvaz]  am  t  radiert  g  ^^  die  gl.  vor  z.  45  e  ^^  iiberge- 
sehr,  g 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis  55 

Sal.  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  120 

1  ichgedovbo    c  44^     ichgidoube    d  41»      Ebar^i  lebera^^  d  42^'  c  52^'  /"OS«  le-  29 

2  ichgcdaub    e    51^    Ich    to'vbe    /'   90^  bera  g  Sß""  lebere  ö  48^  lebere  i  45«  30 

3  \c]  lebcri2  a  51**  c  45^  /c  57«  [>/ Epar]  31 

4  Domitrix  zamariu^  a  50»^^  r  44^'  (/  41»      Ebuliinii^    atah    i  45^    atach^*    a  51^2  32 

5  e  bl«  f  96«   A--  56i>   zameriniie  g  84«  c  40^  fZ43'^  e  52^  /•99b  (/  87»  attah  33 

6  Domuncula^  husili  k  56»>   husil  a  50^^  k  57^  34 

7  husil«  c  45''  husilhi  r/  41^'  /*  9G«  hu-      Echiuusi-^  huso^^  a  51^3    b  49»    c  46«  35 

8  selm  c  oie    r/  84«   i  44^    [c  Domun-  f  99«  *  46»  /c  58»  p  76^^    hüso^^  6^  36 

9  culurn]  43^'  e53»  *wiza^'' ypocus.  huso  ^  87^  37 

10  Dos^    [datalicium  a    dotalicium  f    dota-  [cd  Echinus]  38 

11  licium   quod  datur   puelle    (puelle   k)  Echo^^  [soiius  def]  galm^^  c  46*^  d  4tS^  39 

12  ik]  widmio   a  50^^    i  44«  k  56^    wi-  e  53«    f  100»   k    58^    Galm    ^    87«  40 

13  demo   c  45^    widime  /"  97^    widun  6^  Echoglam  p  76^^  [c]  41 

14  42^  Eculeus^^    Galgo^i    a   52»^    galgo^i    b  42 

15  Driades  *po^udiiice*  g  85«  49«  c  46«  d  43^  e  53«  f  100^  g  88»  43 

16  Dmdis  drat  a  51»^  drät^  c  45«    /"  97«  i?  76^^  44 

17  *dratva^    drat  g   85«   trät^    d  42^   e      Edax^^  fraz  c  46«  vraz  a  52»^   f  100^  45 

18  52«  i   45»   trath    /j  57»  träte   b   48t>  uraz  6/  43<i  e  53«  [t;^/.  c]  46 

19  [c]  Edentat  erzannet  f  100^  47 

20  Ductilis  gislauager   a  51»^    gislagener  d      Editio  vrrechidaa52»^  ^  58«  irrechunga^^  48 

21  42«  e  52^  geslagen^'^  (786»  gschlagn  d  43«   e  53*^    h-rechviiga  f  100*^   re-  49 

22  k  57»  gis  lagenter  ^'45^  slanari  /"  98»  chunga^'"^  c  46^  [c]  50 

23  [v^/.  c]  Editio  vrrechida  a  52»^  urrecheda  c  46*'  51 

24  Ductu  uart^  a  51»^  ^  45^^  Edilis  husuogot  a  52»^  i  46«  hus  vogt  52 

25  Dyptongus^  z\viluter  6  52^  zwimluter^^^  k    58«    husgot    c   46^  d  43^  f  100«  53 

26  c  45^  zuiluit    /"  98«     zuiluiter   k  57«  [cc^]  54 

27  zwiluiter   rf  42^    zuiualtes    a  51»*    [c      EfFeratus  irgremit  c  47»  ngremith-  d  44»  55 

28  Diptongus]  f  101^  grimmet  e  53^  [c]  56 

Efferbuit  uuiel  f  101«    wieP*  t?  44»    e  57 

'  m  context  c  '  Domunculi  ä;  '  Dos.  dotaliciü  *veno  pozah  g  85^  *  üher- 
gesclir.  g  ^  im  context  cdef  '  übergeschr.  darnach  Ducit  *tase  g  86*  '  dar- 
nach Ductores  militü.  duces  *voieuodi.  pncipes  *cnezi  g  86»  ®  vgl.  Gll.  2,  396,  67  usw. 
'  Dyptongys  g  Diptongus  cfJc  ^^  zvviuiluter]  das  ziveite  u  könnte  auch  ti  sein  c 
"  Epar  abcdefg  ^^  rw  context  cde.  darnach  Eboreü.  eburneü  *zlonoui  .  .  .  Ebur 
*zlonouina  g  87»  ^'  EbTlum,  rasur  von  o  g  ^*  im  context  cde.  darnach  Ecatö.  tru- 
uia  {l.  triuia  mit  k  57<i)  *morana  g  87»  "  Echiuus]  uus  aw/  rasur  c  Echius  g  Echi- 
nus ahep  "  huso,  hüso  im  context  cde,  hu  roi  angemalt  p  ^"^  übergeschr.  g 
^*  Echo  g  ^^  im  context  cdef.  das  dann  folgende  Ethecas  (Echecas  k)  pibo  t  (uel  k) 
arriellio  i  AQ^  k  58t>  ist  zusammengerückt  aus  den  beiden  lemmata  Ethecas  Ezechiel  41, 
15,  Peribolus  ib.  42,  7  und  der  gl.  Aiiel  leo  ib.  43,  15  {zur  letzteren  vgl.  Gll.  1,  640 
anm,  6)  ^^  Ecculeus  ab  ^^  im  context  acde,  rot  angemalt  p  '^  Edax]  x  auf  ra- 
sur c        ^'  im   context  cde        ^*  im  context  de 


56 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


SaL  1.  2.  3.  4.  5.  /yt/J.   120 


1  53^    Wil^    c    47'^   walzta^    i    46^  [c 

2  xi^ßemaZ) 

3  Effugium  iizfluht  a  52^^  /"  102«   vzfluht 

4  ö  50^'    uzfliith*'^  g  90^  uz  fluth  e  54« 

5  uz  flöth  rf  44'i  vszflucht  k  59« 

6  Eia  nudvnv  a  53*^  nudunu  k  60*  nudv 

7  c47^  nu  dv  fW6^  nuduc?44^  nuda 

8  e  54«  nunu^  ^90^ 

9  Elate*  pletir  a  53**  c  48*  fi^44^  /'103« 

10  pleter  e  54^ 

11  Elax  elaho    6   51*   c   48*   ö?  45*  e  54^ 

12  f  103«  J9  78^2   elho  g    91*    elahin  A; 

13  60b 

14  Elleboro^    sitro    h    51*    k  60«   i?    78^^ 

15  sito  i  48*  fitro  ^91*  [e.  Elleforo  c\ 

16  Electrum vulgo  autem  electrum  smal- 

17  lum^  gismelzi  (t  gismelzi  a  gismelze  d 

18  ul   gismelze  h    \.   Gsmelce  '^  ^    .i.    gi- 

19  smelz'^  f   schmelczi  k   ges  mel  zet  e) 

20  dicitur  a  53^^  h  51«  c  48«  6^  45«  e 

21  55*  /*  104b  g  91b  ;^  ßo«  [d\ 

22  Eliotropium  *nehetci^  ^  93* 

28  Eliotropium^  *nelietci^^  ringel  g  93*  ri- 

24  tigil  f  106b 

25  Emetati^^    ergangane    Ä;  62b    ergangene 

26  c  49^  erganganen^^  i  49^  p  80*^  er- 

27  gangenen^^    d  46^  e  56«   /"  107b    ir- 

28  gangen  ^94*  ergangen  h  52^  [c] 


Emctriteus  ^*  gelasuht  /"  107b  Gelesuth 
a  54b'^  gelesuth  15  c  49«  /c  62b  gel- 
suht^-^  e  56«  Gelsuht  ^r  94*  gelsüht^-^ 
rf  46^^  gelsvlt  ^)  52er  [^  Emetreteus] 

Eminicule^^  eminentes  in  memoriam^'^ 
reducit^^  minus  ^^  .i,^^  (ide  a)  mizzo^^ 
a  54b*   c  49f  ^  107c    ^  94a  ^   gob^ 

.i.  mizo^i  d  46«  e  56*^ 

Emorrodia^^  [vi  morruita  ^:]  warza  a  55*^ 
d  W  k  62«  war:za23  c  49^  waerza  /" 
108*  warze  e56«  *bradavice^*  warra 
g  94b   [d.  Emorrogia  c\ 

Emphatice^^  knppbrlkfeo^^  a  55*^  5  53b 
knppbrlkh^o  ^^  p  80b^  knppbrlkho  ^^  e 
56^  knoppbrlkbo^^  c  49^  knppbrlkho  ^^ 
d  46^  knppbrkho^e  /•108«  knpqbRkho 
^  94«  kit  ppbrlkhp  k  62^^  [c] 

Emplastrum  faska^'^  a  55*^  6  53b  ^  49h 
t^  46^  e  56^  /•  108*  ä:  62^  p  80b3  plast^ 
^  94«  [cde] 

Emporium  reit  chamara  a  55*^  reitcha- 
mere  h  53b  reitkamera  t?  46^  re::it 
Camera ^^  g  94«  rietchamera^^  c  49^ 
rietthamera  Ä:  62*^  rieth chamara /'108b 
rietkamere   i  49^    rutka   mera    e   56^ 

Endire^^  prantreita^^  a  55*^  c  50*  6Z47* 
^  81*1  prantlretta  ä;  63*  prantraetta^^ 


29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 

55 
56 


^  im  context  c,  übergeschr.  i.  =  Gll.  1,  646,  72  {vgl.  3,  414,  80)  hez.  2, 406,  75  usiv. 
^  uzfluth]  mn  ersten  u  radiert  g  ^  übergeschr.  g  *  Elate  c.  =  Gll.  1,  550,  60 
^  Eleforo  i  Elleforo  k.  die  gl.  nach  der  folgenden  h        ^  smaldü  g,  fehlt  k        '  nach 

o       _ 

dicitur  im  context  fg.    darnach  Elephäs  *zlon  g  92b         «  jxbergeschr.  g        ^  EUotpiu]   i 


aus  rasur  g 


10 


übergeschr.,  hier  schwerlich  echt,  dann  Em'e  *cupiti  g  94» 


Eme- 


tata  b        ^"^  erganganen]  ergang  rot  angemalt  p        ^^  im  context  de        ^*  Emetrite",  i  auf 
rasur  c   Emetreteus  fgk    Emetreti^   b    Emetrecius  a  ^^  im   context  cde  ^"  Emi- 

mo 

nicvle  c,  -cule  p  *''  me,  riä  d  ^^  ruducit  /  ^®  l.  Emimis  als  lemma.  vgl.  Gll.  3, 
629,  29  usw.  2"  übergeschr.  f  ^^  im  context  alle,  rot  durchzogen  p  "^"^  Emor- 
roida  e  "^^  im  context  c  ^*  übergeschr.  g  ^^  Emphatice  a.  die  gl.  nach  der  fol- 
genden g  26  ^^  context  acdef,  rot  durchzogen  p.  dh.  ino  parliho  =  Gll.  2,  68,  17 
und  unten  DLXXI*  nachtr.  ^7  ^-^^  context  alle  ^^  re::it  camera]  ie  ausradiert  g 
2»  im  context  c        '*»  Endire   i        '^  im  context   a        ^"-  oder  prantraeita  / 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


57 


SaJ.   1.  2.  3.  4.  5.   Zw.   120 


1  /'  108*"   prantrcite   i  50*   brantreitc  g 

2  95»  brantite  b  63^ 

o  Ensiculi    suertile   a   oc>^ 


p  83»^   stut  i  hV  Stvt  h  55»=  stöoth  ^-'^  25 
d  48«  c  58^*  *siierepicei*  stath  </ 98^  26 


SRI 


^tili 


50**      Equa    nieriha 


15 


a 


56^3    rf  48«    /•  112«  27 


4  swertil  b  54«  swertili   /.:  63^  swertile^ 

ein 

5  7;  81^2  swertilln  r/  47«  swertilin^  c  50^ 

6  suertelin  /llO^  swertelin  ^  96-'  swer- 

7  telon  c  57^ 

8  Eoos  \[wxdegikp  est  lux ^  f]  österlicher* 

9  a  55b*  c  50^  d  47^  c  57^1  /*  110^  k 

10  03"^  7;  81^^  Eoster  lieber  i  50^  oster- 

11  licht  ^  96^  [c  Eons] 

12  Eo  iisque  unzandaz^  a  55^*  d  47^   unz 

13  an  daz  /'llO^'  in  tantum  vntz  hieher 

14  k  63^  [ec?] 

15  Epilogositas  ®    vpirsprachili  k  64«    ubir- 

16  sprachili   a   56**    uberspchili '^    i  51« 
vbersprachili  ^  ^   82^^  ubirsprache^    d 

48*^   ubirspche®    e  58«   ubersprache  f 

111^    vberspche    b   54^    uberspehe  (/ 
97b  [c] 

21  Epistiliumi^  priefi^  «56^^  b  54b^82b2 

22  brief  i  bl^  k  64^  [c  Epistolium] 

23  Epitaphium  .  . .  vberschrift  k  64"^  [c] 

24  Equaricia^^  g^uot  a  56^^   /  112«  k  65* 


17 
18 

19 
20 


nierha^'^  c  58^  *cobilai6  j^^^^ha  g  98^  28 
merehe  ^'^  p  83*^  Merhe  b  55«  merhe  29 
i  oV  merch  A;  65«  30 

Equor  mH  i  52t>  mer  k  65«  31 

Equus^^  trutinans^^  zeldendaz^^  a  57*^  32 
p  83«^  zeltend  rosz  k  65«  Celter  d  33 
48^  celter  e  58^  /"  113^  ^  100«  34 

Equoreus  merlicher^i  «57«^  c?  48^  6  58»  35 
f  113b  ^  100«  i?  83*3  meriliher  Ä;  65«  36 
[c\  ^    ^  37 

Equitatus^^  gireiti^^  p  83«^  gireite^*  c  38 
51*  d  48^  /•  113b  gire^te^*  e  58^  Ge-  39 
reite  b  55^  ^  100«  Gireit  a  57*^  girit  40 
i  52b  geritt  ä:  65«  [c\  41 

Equs  emissarius  *orr^^  g  100«  42 

Eramentum  er  ^100«  her^^  c  51^6?  49*  43 
e  58b  her  f  113«  ä;  65'^  h^  *  52«  [c]  44 

Erarium^'^  scazhus^^  ^57*^  c51bc?49*  45 
f  113«  p  83bi  scazh»  ^  52«  csazhus  46 
g  100«  sazhus  e  58b  schaczhus  ^  65*^  47 
Schazhous  6  55^  [c]  48 

Erbum  a  greco  trahit  uocabulum.  hoc  49 
enim  illic  robum^^  tov^*^  dicunt  quod  50 


*  rot  durchzogen  p         *  im  context,   ein  von   einer  Jiand  des  XV  jhs.  ühergeschr.  c 

'  e  lux  ühergeschr.  f         *  im  context  de,  rot  durchzogen  p.  darnach   Eous  e  hö  de 

Oriente.  7  aurora  *denice  vi  lucifer  *zuetlonose  .  .  .  Eumenidü  *lutice  g  96b        ß  -y^?.  QU, 

2,  400,  53  usiü.  '  Epilogositas  e  Ephilogositas  i  Ephilositas  g  '  uberspchili]  das 
schluss-i  kleiner  als  gewöhnlich  i  ^  vbersprachili]  vber  rot  durchzogen  p  ^  im  con- 
text de  ^°  Epistilium  bez.  Epistolium  mit  Epistola  verwechselt  ^^  prief]  p  rot  ange- 
malt p  "  Equaritia  bdek  Eqriticia  i  ^^  im  context  de  ^*  ühergeschr.  g  ^^  im 
context  de  ^®  ühergeschr.  g  ^"^  merehe]  mere  rot  durchzogen  p.  darnach  Equi  .  .  . 
Candid®    *bron  .  .  .   Vari®    *pelest  .  .  .  Mauron    *wran  g   98^  ^^  Equs  g         ^"  truci- 

nans  ap  trutinans,  die  gl.  nach  der  folgenden  e  "^^  rot  durchzogen  p  "^^  mer- 
licher    im    context    de,     merl    rot    durchzogen  p  -^  Equitatvs    a  ^^  gireiti]     das 

letzte  i  scheint  aus  t  radiert  p  ^"^  im  context  de  ^^  ühergeschr.  g  ^^  im  con- 
text cde  -''  Erarariü  i.  darüber  *poclad  g  '®  scazhus  im  context" c,  scaz  rot  durch- 
zogen p  29  _-  j21i  orobü  k  66^  ^"  tov  U7iter  robum  a,  das  der  glossenschrciher  mit 
rorem  verwechselt  zu  haben  scheint,  darnach  Ermafrodit®  .  .  .  nä  g*ce  m*curi^  df  hermes. 
uen^  afrodite  *priye  uocaf'  g  101«.  ivas  in  c  51bi  /  115»  i  52^3  ]c  66«  p  84^2  folgt,  Er- 
men  (Eermen  i)  eufo  (cufo  fip  euso  c)  ist  entstellung  von  eQ/xrjvsvco 


58 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.   A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Ziv.  120.  121 


1        «it  quibuHdani    peccoribus    infeHtuin  a 

3  Erpichi^  ogida  a   57^*  b  oG«  f  115'>  ;? 

4  84«^'^  ::  egida  c  51^  hekida  /c  66*^  be- 

5  kida   i   53»   cgita   d   49^'    cgit    e  59^ 

6  [d] 

7  Erua^  irih  b  56^  irich^  a  58*^  c  51«  ;? 

8  84^1    irch  6^  49»?    irriha"^  /"  115«  irha 

9  ^  102» 

10  Eruca   quam   vulgo   diilam    vocaiit    wil- 

11  dersenff  k  66^ 

12  Eruca  grasawrm    a  58^^    /*  115«    grase- 

13  vvrm  c  51«    Grase wrm   b   56^   grase- 

14  wrm*  g  102*  graswrm   d  49«  e   59° 

15  ...  graswrm  k  6ß^[cd] 

16  Eruditorium    scuolhus    a    58*^    ^    84^^ 

17  seuolhus  k  66^  sc^ulhus  g  102i>  scül- 

18  hus  c?49«  sculhus^  6  59^  /^115«  sul- 

19  hüs^  G  51«  sfiolhus  i  53^>  Schvfelhus 

20  6  56^  [c] 

21  Esseda^  Silo  a  58*3  g^Q?   ^  52*  e  59^ 

22  f  116^    ^  53«  ^  67*  p  84^3    silo''  f/ 

23  50*  sylo  g  102«  Sile  b  56^  [?;^/.  c] 

24  Essedum    samboch^     (sambuch    d,    fehlt 

25  begikp).    uehiculum  basternum^  .i.  (id 

26  e  k)    uas    eneum^^    ul    (vi  g  vel  k  l 

27  cdeip)    plech^^  a  58*^  b  56^  c   52*  ^ 


50*  e  59^'  g  102«  i  53«  /c  07*  ;?  84»^^  28 

sambuch  /"  116»'  [c]  29 

Esox  lahsi2  6  56^  c  52*  e  59'^  lachs^^  3Q 

a  58*3    ^  5Qa  y-  iißb  /.  67a  p  ^^b^  31 

las  <7  102«  [c]  32 

Estiuum    farrich^^   ^  52b    ^^  50b    g   gQ*  33 

/*  116«  ^  103*  i  53*^  /j  67b  [^j  34 

Estus    hizza^*   c   52^   6/   50^   /"  116«    ^r  35 

103*  ^  53*^  hissa  ä:  67^   hizze  e  60*  36 

hitze  b  57*  [c  Espuo]  37 

Esu^s  aza58**c52i>/-116«  glOS^iöS^  38 
ash  Ä;  67b  39 

Esuries  hunggi  i  53^  hungerigi  a  58**  40 
hungirige^®  (/  50^  e  60*  humige  /"  41 
116«  hungrig  k  67^  hunger^^  c  52^  42 
hung^  ^  103*  hvnger  6  57*  [c]  43 

Ether^"^  himil  d  50«  ^  103*  i  53^  hi-  44 
mel  c  52b  g  goa  f  ne«  hymel  Ä;67b  45 

Etheca  apotheca^^  chellari  /"  116«  yt  67^  46 
chellare  c?  50«  chellere^^  c  52^  chel-  47 
1er  i  bS^  chel  1er  e  60*  48 

Euersio^o  bisturcida^i  ^50«e60Vll8b  49 
^  99b  abhi  bisturcida^i  c  52«  bistur-  50 
cida.  habihi  (liabili  i)  i  54^  k  68*  [c]  51 

Euum  alter  a  59^^  /  119^  alt  ä;  68^      52 

Examen  svvarm  c  53«  swarm'-^^  a  59^^  53 
d  51«^  e  61b  f  119c  [^j  54 


*  Erpica/iifc        ^  Eruü/^        '  irich,  irriha  m  cowiteiri  c/,  in  rot  angemalt  p        *  c?ar- 
nach  Eruca  *huzze  nice  g  102*        ^  ^m  context  cf.  darnach  Erüpna  *napast  g  102b        ^  Es- 
seda  c  Esedä  g        "^  im  context  cde.    =    Gll.  3,  235,  47.  448,  26        *  m  context  c 
^  basterium  acdegp        ^^  eneum  c  enium  a        ^*  plech  im  context  ade,  rot  durchsogen  p. 

i    _     _  _ 

es  folgt  Essetritum  (Essettu,  u  aus  a  corr.  i  Essentritu  g)  chanapa  a  58*3  <^  50a  e  59^   / 

116b  e53c  Ä:  67a  Chanapa  c  255^  (m  anhang,  sA8  amn.  17)  canapa  ^  102^  z=  lat.  canaba, 
canapa,  vgl.  Canaua  42,  53  und  canipa  Graff  4, 452        ^^  im  context  cf,  rot  durchzogen  p 

"  im  context  de  ^*  im   context   c  ^^  Esau    k    su  i         ^^  im   context   cde 

^"^  darüber  *nebe  g  ^*  apoteca  c  epotheca  i.  vgl.  55  anm.  19  ^^  ^m  context  c.  dar- 
nach Eudochia.  bone  uoluntatis  *blahouole  g  99b.  diese  und  die  folgenden  gll.  bis  Eu- 
logiü  anm.  21  vor  57,  32  g  ^^  Euersio]  s  mz*  rasur  aus  corr.  e  ^^  bisturcida  im 
context  cde,  abhi  übergeschr.  c.  l.  abihi.  darnach  Eufemia  bona  forma  *blahodobe  .  .  . 
Eufonia.  e  pars  suauitatis  *blahozuuce  99b  ,  .  .  Eugenia  *blahorode  .  .  .  Eugenies  *blaho- 
rode  99c  ..  .  Eulogiü  *blahozloue  100*  g        "'"-  im  context  de 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


59 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  ^;.   121 


1  Examussis^    ^geJ^tap^    a   59^^   c    53^'    f 

2  119^  g  107*  k  68^  p  86^^    Rigstap 

3  /)  58«  rigestab  d  51^  i  54^ 

4  Examen^  siiarni    d  51^  k  69*    svvarm* 

5  c  53*^  swanii  a  59^^  i  54^  zvareni  ^ 
ü       107b  [d] 

7  Excitus^  iizarcuctir  a  59^*    vzerchuct  c 

8  53^'  [vgl  c  Exitus] 

9  Excors^  aherzer  c  53*^  [c  Excons] 

10  Exciissit"^  uzliz  c  53^  [c] 

11  Exedra  absida«  a  60^^  559b  /^  ggcd  ^e] 

12  Exequie^  uzleiti  a  60«^    uzleite  c  54*  ^ 

13  52^  vzleithe  f  121«    uzlait  e  61^^  [d] 

14  Exerit  iiTechit^o  c  54^  [c] 

15  Exigebat  eschot  c  54^^ 

16  Exiiianio^^    iritalo  k  70^    irritalo   d  52« 

17  e  62c   iritaP2  ^-  5^*  ihiritalo^^  ^  54(1 

18  ich  italo  f  122^    ichirtelo  g  104^  [c] 

19  Exitiuni.    periculum.     pestis.     calamitas 

20  freisa  c  54*^  [c] 

21  Excletus^"^    givvahssener   c    54®   gewah- 

22  sener    c?  52^    gewasener    f  123*    ge- 

23  waschnar  e  02«  [c] 

24  Expedior  [liberor  ^]  irrecho  c  54^  k  71^ 

25  [v^/.  c] 

26  Expeditio^^  heristiura  a  61*^  k  71^  he- 

27  ristura^^  d  53*  e  62^  herstivra  c  54^ 

28  h^istiur  i  56^  hervart  g  105^  [&ce^] 

29  Experior   imaro^'^   a  61*^   c  55*    ä;  71^ 

30  ichimaro  d  53^  irvare^'^  i  56«  ihirvar 


g  105«  icheuar  e  63*  [c]  31 

Experimentuni  irvarunga  c  55*  irua-  32 
runga^^  c?  53*'  c  63*  irvarunge  g  105«  33 
vaiunga  f  124**  iruarinussid  a  ^^  «56«  34 
\vgl.  c  Experientia]  35 

Explicatio  ordinatio  vel  ostensio  vrrechida  36 
^71«  [6c]  37 

Explicabilis  iiTe|cliher  k  71«  irricleher  38 
a  61**  p  88^3  irreclicher  ^^  g  106*39 
irrechlicher  c  55**  irreclhicher  e  63**  40 
irrekelicher  c?  53«  \hc\  41 

Extales^^  grozdarma^^  «61**^  c  55**  groz-  42 
dserma^^  /'  125*  grozdarme^^  p  90*^  43 
grozdarm^^  c?  53«  e  63«  grozze  darme  44 


groz 


6  61*  Grozedarme  g  106**  arsdarma  45 
i  57*  ars  grozdarma  vel  arsdarma  k  46 
71^  [d]  47 

Extant22  luogant23  /•125*  k  11^  lügant  48 
i  57**  16gant23  d  53«  g  63«  lüogart  49 
c  55^  lugent  g  106^  [c]  50 

Extendo  firdeno  2*  c  55^  d  53«  e  63^1  51 
/b  72*  firdene  ^106**  [c]  52 

Extorris  recho  d  53^  e  63^  /'125*'  re«cho  53 
c  55«  recche  ^  106«  54 

Exul  ellente  c  55^  55 

Exungia  smere|leip  A;  72**  smerleip'^^  a  56 
61**^  h  61«  c  55^  f  126*  (/  107*  p  57 
90**!  smerleib25  ^Z  53^  e  63^  *  57«  58 
[d]  59 


^  darüber  *pramdlo  g.  diese  und  die  folgenden  gll  bis  Exercitatö  anm.9  nach  amn.25g 

2  im  context  c        '  darüber  *ioyg        *  ^m  con^ea^i  c        ^  darnach  Excolo  colo  *cedu  </ 

107c         8  darüber  *bledi  ^  107^         '  darnach  Excussor  .  .  .  pirata    *lupesnik.    Excussor 

*viboinik  .  .  .  gladiator  *bitec  .  .  .  Excussio  *viboi  g  108*         »  im  context  a,  das  ganze 

zweimal  abk.  lateinisch?         »  Exequie  cd.  darnach    Exercitatö  *czuik  g  108«         ^^  vgl. 

Gll.  2,  188,  3   usw.  "  diese  gl.    und  die  folgenden   bis  Exuuie   anm.  25   vor  z.  1  g 

12  übergeschr.  i        i'  ihiritalo]  0  aits  ?e  corr.  c        1*  Exsoletus  c        ^^  Expedicio  ag 

^«  ^m  context  de  ^^  ^■m  context  c,  übergeschr.  i         ^^  im  context  de,  übergeschr.  i 

^»  darnach  Exspolia  *plen  106*  .  .  .  Exthasis  *sazz  106*^  g         ^o  Fxtales  k  Extäles  c 

Extäles  dp  Extäles  e        '^^  im  context  acdef,   rot  durchzogen  p         22  Exstant  i  Fxtant  k 

-3  im  context  def        ^4  ^-^  context   de.  darnach  Exstipites  *nauazaci  g  106^         ^6   • 
context  def.  smerleip]  smer  rot  durchzogen  p.  darnach  Exuuie  *plen  g  107* 


im 


60 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal   1.   2.  3.  4.  5.   Zw.  121 


1  P^aber  smit   a  {)2'>-^  b  fU'^  sniit^    d  54» 


55« 


i  57^' 


/.;   72'-'  ;? 


2  c  63«    smid^ 

3  90»>2   |r| 

4  Fabonius  *iuh2  g   109» 

5  Facitergulas    fecitraga'*    r,  56*'    rf  54**    ß 

6  64^/127»    fecitraoa*    </  109^    feci- 

7  tragla  A:  73'"^ 

8  Facete''  [urbane  h\  gisprachi  a  Q>2^^  p  91»^ 

,    r  ^ 

9  gisprache   c  56^  gispache    d    54*^    gi- 

10  sprazche    f  127»    Gisprseche    g  109^ 

a 

11  gespche  ß  64^  Gespräche  h  61^  [c] 

12  Facia  guomo^c?  54'^  e  64^  ^9  91»^  gSmo'^ 

13  c  255^   gvomo  /"  127»    gumo  a  62»* 

14  Guma  ^109^  goumo  ä;  73» 

15  Fagus  puocha^  a  62^2  f  12T  k  73^  p 

16  91»=^    pöcha»  c  66^    pücha»  6^  54^  e 

17  64^1  püche  ^58^  pvche  b  62^  ^bukk^« 

18  bacha  g  110»  [cc?] 

19  Falcastrum  riutsegensa  ^62^^  rietsegansa 

20  /"  128»  ruite  Segensa  c?  54^  rutesegense 


Segens  ^^  e 


64^ 


cosa 


12 


21  /  58«  0  rute 

22  ruthsegen  ^  110^  [c] 

23  Falcones  .i.  falcho  a  62^^   falcbo  ^56^ 

24  c?  54g  e  64«  .i.  ualche^^  ^  530 

25  Falera  satelgereite^*  c56^  ^110«  satelge 

26  reite  c?54«  satelgeirecthe  fl28^  satel- 

27  grate  e  64« 


Faltilones^'^  ualtilstuola  f  128«  ualtil  28 
stula  a  62b*  uaUilstula  p  91*^=^  ualtil-  29 
stuoP^  ^j  54h  ß  (j4f  valcelstai  ^  110«  30 
faltistuPß  c  56«  falzstvle  b  62«  wal-  31 
dastuola  k  7S^  [d]  32 

Falx  Seginsa  a  62''*  seginsa'-''  0  56«  e  33 
64^  i  58^  k  73*^  se  ginsa^"^  d  54^  34 
segensa^"^  ^  110«  seginse^"^  b  62«  ^35 
91b3  36 

Famoäus  marrer  i  58«  marer^^  a  63»^  37 
k  13*^  p  dV'^  märer ^^  rf  55»  maerrer  38 
(7  111»  mäerer^«  /"  129»  merer^^  c  56^  30 
e  64«  [c]  40 

Fantasma^^  [uisio  mala  l  (nie  uel  Ä:)uana  41 
(fana  k)  adele]  gitroch  c  57»  k  14.^  i2 
.i.  gitroch 20  d  55^  e  64^  Getroch  43 
^111^  getroc  a68»2  [bc]  44 

Farathone^^  santgueP^  a  63^^  c  57»  45 
santgwel  d  55«  santgwelle  ^  111«  46 
sänge wel  f  12d^  santwel  e  65»  47 

Farina^^  melo  a  63»*  p  92»^  mele  c  57^  48 
mel  d  55«  e  65»  [c]  49 

Farina  et  f urfures  [dicta  a  f arre  e]  clivva  ^*  50 

c  57b  chliwa  c?  55«  chlie  c  65»  51 

Farns  25  far  a  63»*  Ä;  74«  [^]  52 

Fasceoli2^   wintinga    k  74«   wintingi^"^  c  53 

54 


57«  wintin«^27  ^  55d  ^  ß5b  windingi 


28   ^ 


^  zm  context  cde.  darnach  Fab*  nauali«.  q  naue  *corabmk  fabcat  .  .  .  Fabisor  *prietel 
fautor,  über  und  unter  fautor  eine  rasur  g  109»  -  übergesclir.  darnach  Fablas  *baie 
g  109»  ^  im  context  de  *  übergeschr.,  unecht  g  ^  =  Gll.  2,  364,  51         ^  im 

context  de.  darnach  Factio  *srocene  g  110»  ''  die  gl.  im  anhang  (s. 4Sanm. 17)  im  con- 
text c  ^  rot  durchzogen  p  ^  im  context  cde  ^"  übergeschr.  darnach  Falanx  *tma 
g  110^  "  mit  blasserer  dinte  geschrieben  e  ^^  übergeschr.  darnach  Falcis  *sabca 
g  110^  ^^  übergeschr,  i  ^*  satelgereite]  das  erste  t  aus  1  corr.  c.  darnach  Falsa  sub 
pdiciöe  *lucaua    g  110«  ^^  Falcilones  g  ^«  im  context  cde.  =   Gll.   3,  660,  23 

^^  im  context  cde,  übergeschr.  gl,  rot  durchzogen  p.  darnach  seca  *zirp  110«  .  .  .  Fama 
*pouest  . .  .  Farnes  *hlad  111»  </  ^^  im  context  cdef,  rot  durchzogen  p.  darnach  Fana 
*chrami  g  lila  i»  Fanthasma  g  ^"  im  context  de  "^^  Faratone  deg  Farathonie  a 
Farathonie  /.  =  Paraetoniae  Lucan.  3,  295,    Hoffmann  Ahd.  gll.  43  ^^  {^y^  context  c 

^'  darüber  xüqM  unecht  g  111^        '*  clivva]  a  teilweise  ausradiert  c        ^^  darnach  Fas 

*puda  ...  Ins  *prauo  g  112»        26  Fascioli  c.  darüber  *poduazki  g        ^-''  im  context  cde 
2*  windingi]  w  rot  angemalt  p 


ÄICLXXViil  Glossae  Salomonis 


Gl 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.   121.  122 


1 
2 

3 
4 
5 
0 
7 
8 
9 

10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 

26 

27 
28 


a  63^1  p  92i>i  wiiitinge  /'  130*  g  112>^ 

wintinge   i  59^  windinge  b  G3^' 
Fascia   [alligatura   p]    uestila^  a  63^^  d 

55«  e   05»^  /'  130«    nestela^    c  57''    g 

112*  nestil  i  G3*=  i  59^   jö  92^^!  [bc] 
Fasciculus^  gibuntile^   rf  55®   e  G5*^    gi- 

buiitilo    A:    74*^  gibuiitilin^  c  51^   ge- 

buntelin    /"   130*    gibundeliii   a    03^'^ 

gebundelin  p  92^^    Gebiindelin  b  63^^ 

Gebundelin  ^112*  [^?c] 
Fasianus  *basant*  ^112^ 
Fauellus"'^  uuiiita^  f  ISV'  winta^  a  G4«^ 

c  57^^    d  56*    e    65^    /v  75^  p    93*^ 

winte  '/  59^  winde  6  63^ 
Faux"^   guomo^   a   64*^   k   75^    ji;   93*^ 

gaonio»  c  255*^  gumo^^   d  56*    e  65^ 

/•  131«  GPime  g  113^^ 
Fax  facala  c  57^'  fachil  c?  56^ 
Fazilones^i  fazzil  ^  113*^  *  59^  fezzil^^ 

a  64*2  ^  ßßh  ^  57h  ^  5ßa  e  (55g  y^  ^i^g^j^c 

;?  93*3  |-^  Fascinole] 
Feclum^^  uehlachen^*  d  56^  e  65^  veh- 
lachen    g  113^    vehlach  /"  131«    vez- 
lachaii^^  a  64*^  p  93*^  vezlache  6  64* 
vellahan  /j  75« 

Fecund!  cespites  *dirne^^  g  113^ 
Fel^"  galla^s    ^^  q^^s  ^  5gb    [^^/^  ^  ^e- 
dus] 


Fellineiis  galliner^^  a  64*^  c  58^*  rf  56«  29 
e  GG*  /*  132*  i  60^  k  Ib'^  p  93'^i  30 
Galliner  g  113«  [cj  31 

Fcniccus  howiger  a  64"*  howiger^^  c58^  32 
houuiker^o  p  93^^  howiker  ^^  d  56«  33 
e  GG*  hovinker  ^113«  [c,  vgl.b  anm.^  34 

Femora^i  dioch  (diech  p)  l  huf  22  a  64**  35 
p  93^2  diech  ul  hvf  b  64«    huff   vel  36 

diech  Ä;  75^^  diech  c?  56^  ,{7  114*  dich  37 
e  66^  dich  c  58«  38 

Femur23  [uirorum  g]  huf  c  58«  <^  56*^  39 
e  66b  f  132b  ^  114a  hüf.  et  fernen  40 
diech  i  60^  [cd.  Femen  bc]  41 

Femen  dioch  a  64**  Diech  b  64«  diech  2*  42 
ß?  56^  f  132b  ^  114*  p  93b2  dich  e  43 
66b  [5c]  44 

Fenicium25  fenich^e  a  64bi  ^53(1  ^5ge  45 
i  60«  k  76*  i?  93b2  Fenich  b  64*^  46 
fenc  h  e  66b  fenchil  /"  132«  [tZ]  47 

Fenile  ^sennik^'^  ^114*  48 

Fenulmn  analehan28  a  64bi  5  (540  ^  5gd  49 
i?93b3  analchan/*132«anlehen28^  56«  50 
e  66«  anlebn  g  114b  [c.  v^Z.  6  a?^w.]  51 

Ferrum  isarn^^  c  58^  d  56^  e  66^^  f  133b  52 
isin  a  64b3  ^  94*1  ygg^  A;  76b  53 

Feruidus^^  stredanter^^  a  64b3  c  ögf  ^  54 
56^  e  66«  j:»  94*^  stredenter  k  76b  55 
stMent^  i  60«  fred^at''  ^  114«  [b]         56 


1  m  context  cde,  übergeschr.  g  ^  Fascicvlus  c  Fasciculij  p  ^  im  context  cde 
*  übergeschr.  darnach  Fatifer  *osudni  112c  ..  .  Fatü  *osud  .  .  .  Fatü  *ozud  .  .  .  Fauces 
*cliirtan  . .  .  Fauilla  *pir  .  .  .  Fauisor.  piscator.  fautor  *prietel  113^.  .  .  Faun»  *vil  codlac 
5  Fabellus  acrfe//;  Flabellus  Z>.  ^^^.63,27  «  im  context  cdef.  wintajw  ro^  ange- 
"^  F:aux  c  ^  rot  durchzogen  p  »  die  gl.  im  anhang  (5.48awm.l7)  im  con- 
^^  im  context  de  "  Fazilone  fi  Farzilones  c  Fazinole  ap,  z  aus  rasur  p  Fa- 
^2  im  context  cde,  rot  durchzogen  p  ^^  Fedum  /  ^*  im  context  de 
rot  durchzogen  p.  darnach  Februari».  msis  *vnor  g  113b  1«  übergeschr.  darnach 
Fed».  e   pax   *vmluua  g  113«  ^'^  darüber  *slich  g  113^         "  im  context  c         "  im 

context  cde  20  houuiker]  houu  rot  durchzogen  p  ^i  darüber  *kicle  g  "  djech.  1 
huf  ro^  durchzogen  p  "  ^^^  ^^  ,^^^;^  ^g^.  folgenden  fg  ^i  ^„j  context  f,  rot  durch- 
zogen p  26  Fenitium  a  enitiü  ^■  Fenitiv  c  ^e  ^-^  context  cd  "  übergeschr.,  ziveifel- 
haß  ob  alt  g  ^s  ^-^  context  cde,  rot  durchzogen  p.  darnach  Ferox  *luti.  uehemens 
*iari^  114c        2»  ^^  context  cde        ^^  Feruidus  e        "  im  context  acde 


113b^ 
7nalt  p 
text  c 
zinole  b 

16 


G2 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sah  1.  2.  3.  4.  5.  Zhv.  122 


1  Festuca    halm^    a  04^4  h   G5»  c  58^  c? 

2  56^'  e  66^  *  60*  k  76^  79  94*3    halm 

3  \    agani    (agena   ^)    /"  134*   ^    115* 

4  [i;^/.  cj 

5  Festuca  halm^  a  65*^  c58^ 

6  Fetidum  stinchuntez  c58^  [hc\ 

7  Fex  drusne  c  59*  dros  f  134^  [^»c] 

8  Fex  [sordes2  c]    heffa   c  59*  f  134^   he- 

9  phen  a  65*^ 

10  Fiber^  pibur  «65*^  /  134^  Pibur  6  65^ 

11  bibur    i   61*    k    76^    2^   94^^    Piber* 

12  c  59*    piber*   c/   57*    e  66^   biber   .9 

13  115b  [c] 

14  Fibar  Pibar  h  65^  bibar  a  65*^  f  134b 

15  *  61*  k  76^  p  94bi 

16  Fibule^  nuskil  a  65*^    6?  57^  nuschil  c 

17  59*  nuskal  f  134^ 

18  Ficecula^  snepha*  a  65*^    c  59*    d  57^ 

19  6  66^   f  134b   Ä;   76*^  p  94^1   snepho 

20  ^  115b  Snephe  6  65« 

21  Ficones  sochscua^   b  65*^  /  134^   k  76^ 

22  sochseua'^    d   57^  e  66^    Sochscwa  a 

23  65*^  socscua'^  c  59*  scohscva^  p  94^^ 

24  scohseua^  ^115^ 

25  Fideiussor  burigo^^  c  59«  bumo^^  ^116* 

26  burgil    d  57«   f  135*    burgel    e    67* 

27  [bc] 

28  Fidicines^^  svegulari^^  c  59«    suegulare 

29  a  65**    svegelare  d  61^    Swegelare  b 

30  65^    svegelere   f  135*    sveaelere^^  g 


116*  [d.  Fidicula  c\  31 

Fidis  seito  f  135*  seita  d  ü7'^  seite  6  32 
65«  seit  a  65**  [^]  33 

Figo^*  steccho  d  d7^  stecho^^  a  65**  34 
c  59^  g  116^  p  94^3  stehco  f  135*  35 
Steche  b  65«  stechen  k  77^  [a2c]         36 

Filiaster  stivf  sun  c  69'^  stiuf  sun  d  57**  37 
stiphsun  f  135^  stifisun^^  g  116*  38 
[c  zweimal,  d]  39 

Filicemi^  fara^^  a  65^1  c  59"*  d  57«  e  40 
67b  farin  /  135^  :  :  : :  fai^n^^  l  iiuista  41 
^116*  farn  l  wista  i  61**  farn  vi  42 
viusta  k  77b  1  uuistai?  95*^  [c  Filix.  43 
vgl.  d  Filix]  44 

Filicum^o  saharahi^i  a  65^^  /"  135^  k  45 
77b  sabarahi  p  95*^  Saharahi  6  65^  46 
sahar^i  c  59**  6^  57«  e  67^  saphir  ^  47 
116b  [c]  *  48 

Filiola22  uillolaj9  95*^  villola23  a  65^^  49 
c59^*  Villola  b  65^  uilloH57«  /'135b  50 
uillcl  ^  116b  phellola  k  77b  [^^j         51 

Filtmm^*  filz^s  a  65b2  ^  596  ^  57f  ^52 
135«  p  95*2  fli2  ^  61«  vilz  b  65^  ^  53 
116b  vilcz  ;b77«  54 

Fimo  Gor  a  65b2   g^^.  ^  57f   ^  ^^350  ^  55 

77«  [bc  Fimum]  56 

Fingit  pilidit26a  65b2  ^  57f  ^  135c  pQ^it  57 

c  59^  [c]  58 

Finio  marcho  l  (ut  a   vel  A;)    enton^^   a  59 

65b2   g  59f   ^   77c  ^^   95a2    ^^j   gj^ton.  60 


^  f^^e  ^Z.   ^■m  context  cdef         ^  ü&er  Fex  c  ^  Fiver  /.    darüber   *bobr  ^r         *  im 

context  cde  ^  Fibule  a  ^  Ficetula  b  Fiscedula  und  darüber  *zluka  g  "^  im  context 
cdef  ^  scohseva]  das  erste  sc  rot  angemalt  p  *  darnach  Fic^  fiel  *sik  g  115^  ^°  im 
context  c  ^^  buroo  :::::::  (rucitel  ausradiert)  übergeschr.;  darnach  die  erklärung  satis 
dator  *rucitel  und  weiter  Fidis  7  fides  *huzle  g  116^  ^^  Fidicinas  d,  a  vom  glossator 
in  e  corr.  ^^  im  context  c,  übergeschr.  g  ^*  darüber  *stehu.  darnach  Fila  *nit  g 
llßa  15  ^-^j  context  c  ^®  stif:sun]  f  auf  rasur.  darüber  *pastorek  g  ^'  darunter 
*paprat  g  ^^  im  context  de  ^^  :  :  : :  farn  übergeschr.  und  nachgezogen  g.  die  gl.  = 
Gll.  2,  60,  4  usio.   632,   45  usw.    3,  589,  19  ^o  Filicam  /         ^i  ^^^  context  def 

^^  darüber  *neti  ^        ^3  ^^  context  c        ^*  c^am&er  *pilst.  darnach  Fimbriü  *razno^ll6b 

^^  im  context  cf,  rot  durchzogen  p        ^e  __  qh  i^  533^  4        27  ^i  gnton  im  context  a, 
die  ganze  gl.  im  context  c 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


63 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  122 


1 
2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

18 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

20 

21 

22 

23 

24 

25 

26 

27 

28 

29 

30 


Miirche  /;  65^'  merche  l  ente  i  61^ 
marcho  f  136*  ichente^  d  57^  ich 
eiite^  e  67^^  ihende^  g   116«  [c] 

Fiscella  casichar  a  65^^  Casechar  ^66* 
chasechar  d  57^*  chaesicar  c  59^  che- 
sechar  /'  136^  [vcjl.  c  Fisciiia] 

Fiscella  chaesicbar  /*  136*^  .  .  .  id  est 
keskai*  k  78" 

Fiscus  hodepialc  i  62*  hodpalg  /"  136« 
houpt  I  balc  k  78* 

Fiscus  werigelt  a  65^*  vvergelt  c  59^ 
wergelt  d  57 '^  f  136«  wertGelt  g 
117*  [d] 

Fissa^  bispaldan'^  a  66*^  gispaldan  "^  c 
60*  f  136«  p  95^1  Gespalden  ^  117^ 
gispaltiN^  d  58*  gispaltuN^  e  67^  gi- 
spalten  i  62*  Gespalten  b  66^  ge- 
spalten /v  78*  [d] 

Fius  fiuhta^  a  66*^  c  60*  J9  95^^  ß^tha 
k  78*  fiuht  i  62*  fvhta  b  66«  fietha 
(Z  58*  fieta  g  117^  futth  f  136« 

Flabilis  giplaslicher  a  66*^  k  78*  _??  95^^ 
geplaslicher  ^62*  plaslicher"^  c  60*  [c] 

Flatus^  [spiramina A']  winta  a  66*^  winde 
g  m^  wint  ö  66«  wint»  c  60*  c?  58* 
e  67^  Ä;  78*  Wint^«  ^  95b2 

Flauellum  ^^  [muscarum  c  muscarium  fp] 
uuinta  f  137^  winta  d  58^  uuinda^^ 
a  66*^  p  95^3  wedel^^  c  60«  [6c] 

Flauicomantum^^   ualuahsen  d  b8^   ual- 


uabsi*  c  60«  valuahs^*  /'  137»^  g  117«  31 
[c]  32 

Flecto^s  flihtoie  c  60«  6/  58«  /"  137»^  k  33 
78»^  vlichto  ^117«  ulihte  i  62«  [c]       34 

Flemen  masala  a  66*^  rZ  58«  f  1S7^  i  35 
62«  p  96*^  masila  c  67^  Masela  b  36 
66«  masela  g  IIT  masiP^  c    60«  [c\  37 

Flemen  *skob^'^  ^117«  38 

Fleotomus^^  fleidima^^  a  66*^  p  96*^  39 
flidima  /"  187^  fliedim2o  d  58«  e  67^  40 
fliedem  b  66«  flidim^o  c  60«  vliedem  41 
i  62«  fliemo  ^117«  [c]  42 

Fluuies^^  irgozzeni^^  ^  9ßa3  irgosseni  k  43 
78*^  irgozzem  Z?  66^  irgozzen^^  a  66^^  44 
c  60^  d  58«  6  68«  f  138^  *  62«  ir-  45 
Gozzin  ^118^  [c]  46 

Focacem  petram  *kre  menice^^  ^118«    47 

Forceps^*  zanga  a  66^^  f  188i>  g  118«  48 
i  62«  zange  i  67*  zang^^  k  79*  J9  49 
96*3  [c]  50 

Focular  fiurstat^ß  c  60^  c?  58^  e  68^  /"öl 
138«  p  m^^  fivrstat  &  67*  feurstat  52 
k  79*  viurstat26  ^^  66^^^  uierstat  i  62^  53 
wrstat  ^118«  [vgl.  d\  54 

Follis  palch27  b  67^c  60^^  i  62^  balcb^?  55 
a  66^3  d  58S  e  68«  /"  139*  g  119*  56 
;?  96^2  |3alg  /;;  79a  57 

Fomes  [est  astula  (austula  f)  abdf  astule  58 
minute^]  zuntra«^  66^*  c  60^  /"  139*  59 
zuntre^s^  96^^  zunterac?58^  zunter^^  60 


^  im  context  de 
^116c        '  Fisca  i 


85 


^  darnach  Firmamtü   *tvird  .  . 
*  von  and.  hand  im  context  a 
•  fiuhta  im  context  c,    fiuh    rot  durchzogen  p 


Nom  aü  speciale  firmamtü  *tvird 
^  im  context  cdef.  =  Gll.  2,  354, 
"^  im  context,    die  gl.   nach  der 


folgenden  c        ^  darüber  *vane  :'.:'.  g        ^  im  context  cde 


10 


Wint]  W  rot  angemalt  p 


"  Flabellum  c        ^^  uuinda]   uuin  rot  angemalt  p.    darnach  Flamiger  *plamennik  g 
117c  13  Flauicomatmn   d  Flauicomat  g,  =r  Gll.  2,  404,  53  **  im  context  c,  über- 

^«  Fleo- 


geschr.  g        ^^  darüber  *pletu  '.:::  g        ^^  im  context   c 


übergeschr.  g 


thom*  g  ^^  fleidima]  fleid  rot  angemalt  p  "^^  im  context  ce.  darnach  Flere  *placa- 
tise  g  117c  21  Fiuuies  e.  =  Eluuies  ^^  im  context  de,  rot  angemalt  p  ^'  über- 
geschr., schwerlich  echt  g  "^^  darüber  *clesce  g  ^'^  rot  angemalt  p  ^®  fim-stat  im 
context  acdef,  fim:st  rot  angemalt  p  ^"^  im  context  cdef,  rot  angemalt  p  *®  rot 
angemalt   p        *"  übergeschr.  i 


64 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  122 


1  i  G2^  zuiiter    *tru(M    r/    119*    zvnder 

2  ^071^  [c] 

3  Forceps  zanga«  G6^*  c  GO^'  d  58^'  zanoa^ 

4  r/   119'*  zange  h   (jl""   fabri    dicitur   eo 

5  quod  fortiter  capiat.  qui   cormpte  for- 
G       cipes  dicuntur  Zaiig^  })  9G^^  [c\ 

7  Forpices^  scari    a  (jQ^^    i  63^   schere    h 

8  G7^  c  GO'W.;  80*  [c  Forcipes] 

9  Foramen  Loch    a  67*^    loch*    ö  G7^    c 

10  61*  c^  58^  e  68^  k  Id^  p  96^^  [c] 

11  Formas^  leist^    a  67*^   c  61^    c?  59*   /" 

12  1891^    g  119b    i  63*b   k  79«   i?  96^» 

13  Leist  b  67^  laist  e  68^  [c?] 

14  Forme  ^  derasconi   a  67*^    de  rasconi  k 

15  79« 

16  Formellum  uuahsleib^  /*  139«  wahsleib^ 

17  c61b  wah^leib  «67*^  wahsleip  ^  119^ 

18  washleip^  i  63^   wahslaip  b  67®  was- 

19  leib 8  d  59*    6  68^    Wasleib^  p  97*^ 

20  vuasleip  ä;  79«  [d  Formella] 

21  Formiceutria^^  zoubrara  a  67*^  zoubrare 

22  d  59^  /•  139«    Zovbrare^^  p  97*^  zö- 

23  berare  i  68^  zauberare  e  68^  zubirara 

24  k  79c    zoubrarin^^   c  61^    zöbraerin  g 

25  119«  [cc?] 

26  Formula^^    leist   c    61«    d  59«    ^    119« 

27  laist  e  68^ 

28  Fornix  Suipogo    b    67^   suipogo  f  140"^ 

29  p  97*^  schuipogo  k  80^   Swipogo^*  a 


67*^*  swibogo^*  c  61"'  swiboge^*  ^59^  30 
swiboge  i  63'^  swibog^*  e  69*  [cd]         31 

Fors  gibere^^  c  61«  [vgl.  c\  32 

Fossoria  grapa^^  /'141b  ^p^^  ^  120«  33 
crapha  c  61^  34 

Fötor  ^'^  bruotchappo /■141b  bruot  chappo  35 
Ä;  80«  brutchappo  a  67^^  brutchappe  36 
i  (j?J  brutcappo  c  61^  p  97^^  brot-  37 
kappo  d  59^  brSthkappo  g  121*  bruts-  38 
kappo  e  69^  brvtkappe  6  68«  39 

Fouenis^^  bruothenna  f  141^  p  97^^  40 
bruot  I  henna  k  80«  bruthenna  a  67^^  41 
bröthenna  d  59^  pruthenna  c  61^  42 
brvthenne  6  68«  br&thenne  g  121*  43 
bruthene  i  ß3^  brutishenne  e  69^  [c.  44 
Fouenus  d]  45 

Fraga  ertperi  /"  141«  ertpi  c  62*  ertpera  46 
öJ  59b  ertper  «67^*  ertbere  g  121*  [c]  47 

Fragum^^  ertperi ^^  c  62*  ^9  98*^  ertpe|ri  48 
kSO^  ertpere  d  59^  ertper  a  67^*  /"  49 
141«  50 

Fragitidas^^  zangara  c  62*  d  59^  zanga^^  51 
g  121*  [c]  52 

Fraginus^s  puchina^*  a  67^^  /"  141«  ^53 
121b  Ä:  80^  i?  98*1  Puchina  &  68®  pü-  54 
china^*  c  62*  puch  d  59^  e  69®  55 

Francisca  helmhacha  c  62b  5(3 

Fratria.  ^^  vi  fratrissa.  fratris  uxor  *ne-  57 
uesta.  svest^^  ^121«  58 


^  die  gl,  übergeschr.   g         ^  Zang]  Z  rot  angemalt  p          ^  die  gl,  nach  z.  31  ik 
*  im  context  de,  rot  angemalt  p          ^  Formas  i        ^  im  context  c 


Gll.  2,  370,   31    usw. 
rot  angemalt  p 


die   gl.   im   context   cdef,    übergeschr.    i 

i 

^^  Zovbrare]  Zov  rot  angemalt  p 


''  Forme  k.   = 
ö  Wasleib]    W 


12 


im 


^^  Formicenta  g,  -tria  k 

ul 

context  c  ^'  Forma  e.  darüber  *tuoridlo  g  ^*  im  context  acde  ^^  l.  gibure.  dar- 
nach Fortitudo  *udatstuo  .  .  .  Fortitudo  iütis  *chrabrost  120^  .  .  .  Forü  *tirh.  loc^  ouentui 
*vecse  120^  g  ^^  im  context  f  ^"^  diese  und  die  folgende  gl.,  lat.  ivie  deutsch,  mit 
blasserer  dinte  e  ^^  fouen,is  c.  darnach  Fouea  *iama  g  121^  ^^  die  gl.  nach  z.  55  k 
"^^  ertperi]  ertp  rot  angemalt  p  ^^  =  Sphragitidas,  Graff  5,  680,  vgl.  Gll.  2, 455, 15 
usw.  und  Fragiditas  cauteria  vel  nota.  a  verbo  veit  frango  k  80^  22  darnach  Fragmta 
*cnissi  <7  121a        23  Fragmus  bdek.    wol  mit  Diefenbach  =  fagineus        2*  im  context  cf. 


darnach  Fragm  *ialioda  ^121^        ^^  darüber  HaX  g 


26 


die  gl.   übergeschr.  g 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


05 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Ziv.   122.   123 


1  Fratricula^   pruoders  |  lecco    k  80'^    prÖ- 

2  derslecco^    rf  60*    pmderslecco   c   Q2° 

3  prude'"slecco  2  e  69« 

4  Fraxinus^    asc   a  68»^    asch   f  142^'    g 

5  121«   i  64:^   k  81*  asca  c  62«    ascha 

6  d  60^»  ascho  c  69«  [c\ 

7  Fricat*  ripit  fe  69*  /"  143*  /i:  81^  ^9  98^1 

8  rip  i  64«    ribit^  a  68^^  c  62«  d  60^ 

9  e  70*  ^   122* 

10  Frigdaria«  sulza'^    a    68»^^  c  62«    f^  60^1 

11  e  70«    Z'   143*    i   64*^   k  81^^  i?  98t>2 

12  *quazz^    sulza    g  122^    Svlze    h  69^ 

13  [c  Frigidai'ia] 

14  Fringellus^    fincho  a  68^^  :  :::  fincho^^ 

15  i^  98^2  uincho  f  143*  uinchiii  c  62^ 

16  vincho   e  70*   uinko    d   60^^   vinco   ^ 

17  122b  finche  h  69^  finchs  i  64^  finck 

18  k  81b 

19  Frocum^2  ^och^»   5  ggb    ^  62^    c?  60*^   e 

20  70*  /"  143*  i  64^  Ä;  81^  p  98^2  röche 

21  a  68^^  dimroch  g  122^ 

22  Frixoria^*  phamia^^  c  Q2^  d  60*^   e  70* 

23  /'143*  i?  98^2  *panevi^  phaiina  g  122^ 

24  phäna  i   64*^    Ä;  81^    pfaniia  a   68^^ 

25  phanne  fe  69^ 

26  Frondeus  loubiner  a  68^^  ä;  81«  lovbiner 

27  c  62^  löbiner  c?  60«  löbiner  i  64^  lov- 

28  piner  ^'  p  98^^  loupinar  /"  143^  [c.  vgl. 

29  a2  Frondeum] 


Frondosus  lovbf oller  c  62^  loubuoller  k  30 
81«  löpuoller  d  60«  ^■  64^  31 

Frumeii  vuo^^  a  68^^  uuo^«  cZ  60^  /"  32 
143«  [fZJ  33 

Fruotalis^^  giniuzzer^^^  f  143«  giniuzer  34 
c  62^  Gniuzzer  a  68^^  gniuzzer20f/60f  35 
e  70^  p  99«^  gnivzzer  6  69^  Gnizer  36 
^122«  genozzer  i  64^  ginusser  k  81*^  37 
[c  Fmtalis]  38 


Frustum  ^^    capre 


22 


(id   fp)    partem.  39 


id  ipsum  est  quod  et  ofFa  stuchi  c  62^^  40 
stuccha23  f  144a  2)  99*^  stucche^^  d  41 
60«  stucli«23  e  10^  *kuzz  stucke^*  g  42 
123*  [c]  43 

Fucata  bizeicheniv^^  c  62^.63*  gizabeno^^  44 
a  68^3  [vgl.  hc]  45 

Fucus  [uermiculus  e]  treno  a  68^*  6  69«  46 
trene^^  i  64^  prema  c  63*  g^  60«  premo  47 
6  70«  [hc]  48 

Fudir^^  scurfisarn  a  68^*  ä;  82*  :::  scurf-  49 
isarn^Qjo  99*2  scarfisarn /'144*  scurph-  50 
isern  g  123*  scurphisen  e  70«  scurf-  51 
isen  d  60«  i  64^  suriisin  c  63*  52 

Fulcit  stiurit  a69*^  c?  60^  /"  144^  sturit  53 
c  63b  [^^]  54 

Fulciminis  stiuro  Ä;82*  stivroc63b  stivro  55 

^  123b  stiure  i  65*  [c\  56 

Fulgetra  *blizkota3^  g  122>^  57 

Fuligine^^    ruoza   c?  61«    ruosza  k    82«  58 


^  Fratnielis  k  ^  im  context  de  ^  darüber  *iezzen  g  *  Fricaxt  e.  =  Gll.  2, 
638,  50  usiü.        ^  im  context  c        '  Frigidaria  g        ''  im  context  cde         ^  ühergeschr.  g 

*  Frigell®  k.  darüber  *penkaua,  die  gl.  nach  z.  25  g  ^"  rot  angemalt  p  ^^  uinch: 
im  context^  o  radiert  c        "  Froceum  cde        ^'  im    context  c,  rot  angemalt  p        ^*  Fri- 

xorium  c  ^^  im  context  c,  rot  angemalt  p  ^^  ühergeschr.  g  ^'  rot  angemalt  p 
^^  entweder  ' Zäpfchen  (Gll.  3, 391  anm.  14)  oder  nach  Sal.  hc  zu  Frumentum  vuocher 
zu  ergänzen,  in  k  81<i  folgt  Frumenta  unmittelbar  auf  Frumeii  ^^  Fruotalis  ei 
^°  im  context  def  ^^  Frustü]  ü  aus  r  corr.  e  Frustrum  /  ^^  capre  d  ^'  im  con- 
text de,  rot  angemalt  p  ^*  Frustum  {darüber  *kuzz).  stucke,  capre  g  "^^  l.  bizeichen- 
tiv  "^^  oder  gizahetio  a.  l.  gizehotiu,  vgl.  Gll.  1,  147,  10  ^"^  ühergeschr.  i  ^^  Fu- 
dir  ^r  ^^  rot  angemalt  p  '®  ühergeschr.  darnach  Fulgor  7  fulg"  *miln  123b  . . .  Fulg*. 
fulg^.  fulm  *vatra  123^  g  ^^  die  gl.  nach  66,  11  e.  =  Gll.  2,  370,56  usw.  626,  10  usw. 
728,  25.  3,  414,  55 
Althochdeutsche  glossen  IV.  5 


66 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


*S'a/.   1.  2.  3.  4.  5.    Zw.   123 


1  rözzc  c  G3«    riioz    /*  145^   röz    i  65« 

2  ruzo  e  70^  [c] 

3  Fuligo  ruozi  a  G9»3  <^61«  e  70^  ;?  99^2 

4  ruosz  Ä:  82«  röz  i  65«  Rvz  h  70^  rüz 

5  c  63«  *zaze2  g  124»  [cc?] 

6  Fullo  lauendari^  a  69»^  p  99^^^  Laven- 

7  dar  h    70*    Wesco^    lauen darii    c  63® 

8  lauetari  vel  weski  (.i.  wesche  i)  *  65« 

9  Ä;  82«  lauendarii*  weschar  e  70^  walk 

10  ari  lauendarii*  c?  61«   lauenclari  walk 

11  er^  ^  124»  [c\ 

12  Fumificus^  rächiger  c  63®   Ruchiger '^    d 

13  61«  e  70^    ruchig^    i  65«    rochiger   g 

14  124*  k  82«  [c] 

15  Fundamina  gruntfeste  c  63®  [c] 

16  Funda^    [sistarciam  c?6p]    taska^  ^124^ 

17  tascha»  a  69**  h  70«  c   63^  d  61^  e 

18  71*  i?  99^3 

19  Fundo  giuzzo  a  69^^  d  61*^  givzo  c63^ 

20  Guzo^<^  g  124b 

21  Fundus  grünt  a  69^^  c  63^  d  61'^  [c] 

22  Funes^i  Seil  a  69^1  seil^^  ^  ggg  ^  g^d 

23  6  71b  /-  146a   ^-  65d    güi  ^  790  *po. 

24  vrazi3  g  124^ 

25  Funestus    [perniciosus    ^]    unchuscher  öj 

26  69^1  c  63S  unchusger  tZ  61®    honkü- 

27  stich  g  124«  [he] 

28  Funiculos^*  druos  a  69^^  d  61®  /"  146* 

29  i  65^  Ä;  83*  drus  e  71^    truos  c  63« 


[c  Funiculus]  30 

Fungus  ^^  suam /"  146*  8uäi65^  svam^®  31 
a  69^1  c  63^  sväm  g  124«  swam  d  32 
61®  e  71b  g^am  h  1{)^  schwamm  k  33 
83*  [cd]  34 

Fungino  suammino  /"  146*  sammino  i  35 
65*^  swammino^"^  p  100*^  swammmo  36 
^  124«  schwammino  k  83*  swimmino  37 
a69b2  swammine^^c?  61®  e  71^  svam-  38 
miner^»  c  63«  Swamme  h  70^  [c]  39 

Furcula  kartgapala^^  p  100*^  kartgabal  40 
a  69^2  gartgabala^^  c  63^  gartgabela  41 
d  61®  gartkabal  f  146^  Gartgabel  &  42 
70®  gartgabel  e  71«  ^  83*  gartgabl  g  43 
124«  carcabele  i  65®  44 

Furfuraculum^^  terebra  (tenebra  g)  pora  45 
c?  61V  14:6b  bora  a  69b3  hora  ^r  125*  46 
bura  c  63b  47 

Furfures^^  zemisa  a  69b^  1  Zemisa^*  p  48 
100*^  cemsa  g  125*  zemise  i  65®  49 
cliwa.  l  zemisa  (zemsa  e)  c  63b  ^  61^  50 
6  71^  kliwen  vel  zemisse  ä:  83b  chliwa  51 
/'  146b  [vgl.  c]  52 

Funam^^  ovan^^  ^  100*^  ouan^''  a  69b3  53 
h  70^  c  64*  d  61»  f  146«  ^  83^  54 
ouen^s  i  65^  ovin  ^  125*  55 

Furuarius29  dorndrail^*^  a  69b*  c?  61«  e  56 
71^  f  146«  i  65^  k  83b  j^  looaS  dorn-  57 
drei  ^125*  dortroil  c  64*  58 


^  rot  angemalt  p  ^  ühergeschr.  g  '  em  confext  ac  *  lauendarii,  lauendarii 

im  context   de  ^  walk   er   über  lauenclari  g  "  Funific'    c  '  ^m  context  de, 

darnach  Funda  *prak  g  124b        ^  Pundä  <^e  Fundam  g        '  ühergeschr.  g^  im  context  de 

^^  ühergeschr.  g  "  Funis  fg  ^^  ^■w  context  c  "  ühergeschr.  g  **  Funicu- 
los]  0  aws  corr.  d.  das  deutsche  passt  nicht  zum  lemma.  oder  gehört  nhd.  aufdröseln, 
aufdrieseln  usw.  hierher?  "  darüher  *huba  g.  die  gl.  nach  der  folgenden  ik  ^^  im 
context  c  ^''  swammino]  sw  rot  angemalt  p,  tvenn,  wie  kaum  zu  heziveifeln,  die  gl.  zu 
Plautus  Trinummus  851  gehört,  so  hat  man  wol  ent Stellung  aus  suamminemo  oder 
suamminero  anzunehmen  "  am  rande  mit  hlässerer  dinte,  die  einzelnen  huchstahen 
unter  einander  e  ^^  im  context  c  ^°  rot  angemalt  p  ^^  im  context  c  ^^  Fur- 
furaculv  c  ^^  Furfures  de.  die  gl.  im  context  cde  ^*  Zemisa]  Z  rot  angemalt  p.  dar- 
nach Furias  deas.  *lutice  .  .  .  Furiatü  7  furiosü  *sestoc  . .  .  Furias  *lutice  g  125*  ^"  l, 
Furnum  "^^  rot  angemalt  p  ^"^  im  context  c  *^  ouen]  ou  auf  rasur  i  ^^  Fur- 
farius  k        ^^  dorndrail  im  context  de,  über  dem  i  rasur  p 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


G7 


Snl.   1.  2.  3.  4,  5.  Zw.  123 


1  Furua  svvarza  r  04*  [c\ 

2  Fuscina  [creagra  abdej)  crajagra  c]  chro- 

3  imil  f  146''    chrövviP  c  64^'    chrowil 

4  a  09^*    crowel  h  10«  d  Gl«    chrubcl 

5  e  7P  chrouuili  7;  100^^ 

G  Fussina^  fiscker^  a  ß9^^  d  Gl«  p  lOO^i 

7  fisker   /v    83^    fiskai-  e  71«    fiskcre^  /* 

8  147*  ^   125^  fischere^  c  64*^  fischer  b 

9  70^'  i  G5f 

10  Fusum   spiunila*  a  G9^^  /  147*    spinila 

11  c  G4b    spinnili  c?  Gl^    spin  nel  e  71« 

12  Spinel    b    10«  .  .  .  Tria   autem    fata^ 

13  fingunt  pagani  in  colo*pzlice®  et  fuso 

14  *wreteno^  digitis*^  ••  •  9  125^  [c] 

15  Gaia    agalastra^   c  G4«   agalstra  a   70*^ 

16  f  148*  i  G6«  ^  84*  ;j>   101*^   aglastra 

17  d  G2«    agilstra   ^  126^    alstira   e   71^ 

18  Agilster  b  IV 

19  Galea  heim  a  70^^    ^  ß4g  ^  (52«    e  72^ 

20  f  148«  *  GG'i  Ä;  84^  [c] 

21  Galletum»  Gebida  a  70^2  b  71«  gebida^» 

22  c  6A«  f  148«  *  GG^  1)  101*^   gebi  da 

23  d  G2«  gebid*  e  72^  gebita  k  84^  [c] 

24  Gallica^i  gelida^^  b  11^  c  G^^  d  G2^  e 

25  72«  g  127*  i  GG^  k  84«  gelida  j9  101*^ 

26  gelitai2  ^  149a  [^J 

27  Gallicrista^^  haninfuoz  a  70^^  hanenfvz 

28  6  71^  han  c  G4^ 


Galliern«^*  haninfuoz ^^  a  70^^  ^  (39^  ^;  29 
101*=^  haninfvz  /;  71^  hanenfuz  ha-  30 
ninfuz^^  c  64*^  hanenfuosz  k  84«  hanni-  31 
fäz  i  GG«  hanniuuz  e  72«  hanvvz  g  32 
127*  33 

Gallina  henna^''  a  70^3  c  G5*  (^  G2^  /"  34 
149^  henne  Z>  71«  henne  i  GG^  henn  35 
k  84.^  36 

Gallus  hano^'^  a  10^^  c  Gö^  d  62«  hane  37 
*  GG^  han  k  84.^  38 

Ganeo^^  fraz  c  G5*   uraz   d  G2«  [vgl.  e]  39 

Gapiilumi»  liel2a  a  70^*  /"  149«  ^  84'^  40 
belza^o  p  101t>2  *Gilce2i  helca^l27b  41 
heize  i  GG^  42 

Garrulus  chronare  a  71*^  chronar  d  62^  43 
chroner  f  149«  croner  c  G5«  [i'^Z.  c]     44 

Garrum 22  wagan^^  ^  65c  ^  149c  wagun  45 
a  71*^  6  72*  Wagun2*j9  101^3  wa-  46 
gen  d  G2^  e  72«  k  85*  wage^^  i  67*  47 
vagn  g  127«  48 

Gauium.  larum  *kane  ^128*  49 

Gaunaca^^  [gausapa  k  causapa  dgp]  50, 
tisclahan  d  63*  tiscalachin  a  71*^  51 
tiscalachen^  102*^  tisclachin^^  c  65^  52 
tisclachen  f  150*  tischlachen  e  72^  53 
tislachen  b  72«  tischlach  k  85^  tislach  54 
g  128*  [c]  55 

Gazumber^'^  rouh  a  71**  c?  68«  f  150«  56 
rovh^s  p  102*2  ;Rovch  6  72^  ruch  e  57 


'^  Fussina]  aw  uss  radiert  p.  =  Fus- 
^  m  context  cf,  rot  angemalt  p 


^  im  context  c.  darnach  Fuscu  *ohar  g  125^ 
cina  Gll.  3,  636,  41.  678,  45,  Fiscina  3,  650,  56 
*  =r  Gll.  1,  414,  9  usw.  539,  56  usiv.  2,  767,  55.  3,  149,  58.  624,  55.  658,  9.  686,  17  tmc. 

^  fata  k  fcä  g        "  übergeschr.  g        '  digiti^,  darüber  *spini  g        ^  im  context  c 

"  Galle      e  Galetum  ä;        ^®  von  and.  hand  c,  im  context  f        "  o<ier  Gallita  6  GaUica]  c 

auf  rasur  für  ?  d  ^  Gallida  g        ^^  im  context  cdef.  darnach  Galliciniü  *curopene  g  127* 

"  GaUichristaft        ^*  rfarwZ^er  *curenoha  ^.  Gallicrus  e  Gallitricus  k        *^  rot  angemalt  p 

"  haninf uz  m  cowtea;^  c        ^"^  im  context  c        ^^  darnac/iGannire*uiti(/127b        "  Gabu- 

lum  p.  z=  Capulum        *°  belza]  beiz  i'ot  angemalt  p        ^^  übergeschr.  g        ^2  __  Qarrum 

"  im  context  c,  übergeschr.  i        **  Wagun]  Wro<  angemalt  p        *^  Gaunapa  c  Gaimaca  b 

b  a 

Gausapa  {darüber  tischlachen)  Gaunaca  e.  darüber  *hune  g  ^^  im  context  c.  darnach 
Gazophilatiü  *poclad  g  128^  ^''  Gazvmber  b.  =  Coczumber,  Cozumber,  Cotzumber 
'Weihrauch' ,  s.  Ducange  s.  v.,  tcoraus  auch  northumbr.  cursumbor        *®  rot  angemalt  p 

5* 


68 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sah   1.  2.  3.  4.  5.   Zko.  123.   124 


1  72^  y  128'^    räch  i  ^T   ruoch  k  85'' 

2  rouch  sumber^  c  65^ 

3  Gehennil   [pona   cej)    pena  d]    hella^    a 

4  71^1    c  G5ß  (^  G3^   /•  151^    helle^    e 

5  73*  i?  102^^ 

G  Gelu    bruma  frost  a  71'«^    6  72^  c   G5^ 

7  r/  G3*^  6  73b  f  151b   /^   86*  p    102^1 

8  frost 3  *mraz*  ^129*  [c] 

9  Gemma^  gimma^c  G5^  d  G3^*  67^Glma^ 

10  5^  129*  ghnme  e  73^  gummi  k  86^  [c\ 

11  Genealogia"^  chunnizala»   d  63^   f  152* 

12  M 

13  Gene  hiufil  /•152* 

14  Geneceum^  genuz  c  68*^  c?  G3^  genez  / 

15  152^  [c  Genicium] 

16  Genius i<^   Stetigot^^    a  72*^  h  73«  steti- 

17  got^^  d  64*  i?  103*^  stetig^tii  e  73« 

18  stetigot^^  c  66<^  [a2] 

19  Genui2   chnie  ^   64^  e  74«  /"  154t>  chni 

20  c  67* 

21  Geruella^^   hirnireuo^*  a  73*^    6  74^  d 

22  65^  Ä;  88^  p  104*^  hirnereuo^*  ß  74^ 

23  hirmreuo   g   132^    hyrnireuo^*    c  67® 

24  hinnireue  i  69^ 

25  Gilbum   tusinaz   /  157*   tusmigiz    c  68^ 

26  [c] 

27  Gilui  luud^^  ä;  89* 

28  Giluus    [melinus  color  g\    usiluar  c  68^ 


d  65^  vseluar  g  133«  29 

Gimnasium^^  spile   hus    a   73*^^    spilhus  30 

c  68»'  d  65^  e  75«  spilhvs  h  Ih^  31 
Gingiue^*^    pilarn  c  68«    pilarun  f  157^  32 

pilaren  a  74*^   (^  65^    Pylarn    h    75®  33 

[c  Gingiuarum,  d  Gingiva]  34 

Git  provvrz  c  68«  protwrz  (Z  65^  ptwrz  35 
/'157b  brot  wrz  ^^  herba  loliuni  *kucol  ^^  36 
^r  134*  37 

Glaber  chalauuar  f  \hl^  chalvver  c  68«  38 
kalewir  c?  65^  [c]  39 

Glabella  .  .  .  glabrion  ^^  [dicitur  grece  cp]  40 
crinte  75^  grintrf65^i;  105*2-3  grint^^  41 
c  68«  42 

Glabrio^i  Grint  a  74*^  grint  c  68«  grint.  43 
*prassi22  g  134a  grint  Z?  75®  [c]  44 

Glacies  is  a  74*^  is^»  ^  69^  [c]  45 

Gladiatores  swert  chemphin  c?  65^  suer-  46 
chenphen  c  68«  47 

Gladiolus  sverlin^*  ^134*  48 

Glances^^  [nuces  ^/c/?]  eichilen^^  a  74*^  49 
c  68^  p  105*3  eichelen  d  66*  /"  157«  50 
k  89^  eichePe  *  70*  [^;^Z.  a2c6^  Glans]  51 

Glandium  [diubium^'^  p\  druos  c  68*^  c?  52 
^^^  f  157«  drvos28  ^  105*^  dräs  a  53 
74*2  [^j  54 

Glandulas29  di'uosi^o  ^75^  c  68*^  /'157«  55 
Ä;  89^  drvosi^i  p  105*^   di'usi  a  74*^  56 


^  sumber  im  context  c  '  em  context  de,  rot  angemalt  p.  darnach  .  .  .  Ydolü  baal 
*belboh  g  128«  ^  üher  Gelu  ^  *  i^&er  bruma  g  ^  Gemina  g  ^  im  context  c, 
ubergeschr.  g.  darnach  Gemini  *blisenci  .  . .  Gemit^  *vp  ...  Genas  *iahodi  g  1291^  '  Ge- 
nealogias  d  ^  chunnizala]  u  aus  correctur  d  ^  Genezeum]  das  erste  e  vom  glossator 
inicorr.;die  gl.  nachz.31  c  ^°  c^ö^m&er  *das^l30*  ^^  im  context  acde  ^-  Genua/. 
darüber  *coleno  g  131^.    darnach  Germani  *bratrrodni  .  .  .   Germana  *zeztrarodna  g  132^ 

13  =:  Ceruella         1*  im  context  acde         ^^  mir  unverständlich ;   in  c  68^2    {  69b2  p 
105*1   Gilui  (i   angehängt  i)   ohne  gl.        ^^  darüber  *LhTisce  g   133^.   Gymnasium   c 
1'^  Gingiue  und  darüber  *dasne  g  134»  Gingiuarum  dbdf.    darnach  Gipsü   *zadra  g  134» 

1®  ubergeschr,  g        ^^  glabrior  de         ^^  im   context   c         ^^  Glabrion  a        ^^  *prassi 
über  grint  g         23  ubergeschr.   i         ^^  l.   svertlin.  darnach  Gladius  *me  eh  g   134P 
25  Glandes  ik,  vgl.  Gll.   2,  550,  71.   679,  6         ^e  ,,^^   angemalt  p,   ubergeschr.  i        "  i^ 
dubium  mit  k  89^         28  ^^^  angemalt  p        29  Giandida  c  Glandulaa  k  Glandulus  g.  = 
Gll.  3,  602,  31        3^  druosi  im  context,  osi  auf  rasur  c        ^^  rot  angemalt  p 


h 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


69 


Sal.   1.  2.  3.  4.   5.   Zw.  124 


1  (Irösi^    d  1)6'*    di-ase"^    c    Ib""    *slazi3 

2  cMslut  /;   1341^ 

3  Glarea  griez  /'157*'  grio  z  rfGG'^...gnes 

4  k  89b  gi-iz  r  68^ 

5  Glaucoinate  plechanovge  *  c  68'^  [c] 

G  Glaucus   ide.  Plawcr^  a  74*^  dicitur  ui- 

7  ridis.    Est^   autem   color  inter    album 

8  et  nigrum "  [niedius  c]  .i.  (ide  c,  fehlt  k) 

9  plaimer^  p  lOö^^  plawer^  h  75^  d  66» 

10  e  75^    pläwer^    c   68«^   blawer   k  89^ 

11  plauar  *plauat9  g  134^ 

12  Gleba   [soluta    puluis    ä;]    scholl    ä;    89"^ 

13  *brudaiö  g  184^  [c] 

14  Gleba  cespes  *dirn^^  g  134*> 

15  Gliribus  eherim  ^2  /'158^  [c] 

16  Glisi3  pilmus  /•  158»  pilb^*  g  134^ 

17  Glis  glissis  herba  tenax  cletto  /"  158» 

18  Globos  *vhone^*  .  .  .  glomus  *klubco^*^ 

19  134« 

20  Glomus  cbliuwa^^  p  105^^    chli,^wa   a 

21  74»^     cliwa    k    89«     chliuiü    f    158» 

22  cbliwe^^  c^  66^  chliwe^^  e  75^  chiuwe 

23  i    70»  Cliuwel    h    75^   cluel^^   c  68« 

24  klewe  *klubco^6^  134« 

25  Glos  glossis  scoub  d  ^^^  f  158»   scovb 

26  c  68«  e  75^  sovp  Moch^^  g  134c  |-^] 

27  Glos    gloris    gisuui   f  158»    *zwezt^'^    g 

28  134« 

29  Glubere  *odreti^'^  g  134« 

30  Glumit  *drei^  g  134« 


Glutcn  chleibi«  ^^  74a4  f  ^r^^h  chleib  ö  31 
75''  chleim  chleib  ^^  d  66«  6  75«  chle'be  i^  32 
c  68^  che/p  i  70^  *klii9  kleib  <7  134«  33 
chleibin  /c  89^  34 

Gont^o  scala^i  c69»  c?66«  elQ^  g  135«  35 
i  70^  Ä;  90^  p  106^2  36 

Graculus22  ruoh  a  74^^  ruoch^»  c?  66^37 
f  159b  ^  106»2  i-voch2*  c  69^  Rvch  38 
6  76«  mch  g  135«  ä;  90^  röz  i  70«  39 
[c]  40 

Gradales  gradala^s  a  74^*  A;  90^  ^106»^  41 
gdala^s  c  69^»  gradaps  d  66^  e  76«  42 
^135«  gradel  i  70«  43 

Grammala^e  hahala^^c^  66»  e  76«  hala^'  44 
a  75»^  h  76^  g  136»  «  70«  ä;  90«  p  45 
106»3  häla27  c  69b  /•  159c  43 

Granarium  chornhus^'^  a  75»^  c?  66»  e  47 
76«  i?  106»^  chomhüs27  c  69«  Chorn-  48 
hvs  h  76^  *sitm  ce^»  koriij^us  ^136»  49 
korenhus  ä;  90«  [c]  50 

Granum^^  chorn  k  90*^    [ogl.  c  Gramen]  51 

Gremium  3^  parm  a  75^^  c  69^  c^  67«   /"  52 

160«  53 

Grillus  *svircek^^  .  .  .  formica  *mrauen-  54 

ecc^^  g  137»  55 

Grincas  *wilchuecc^^  ^137»  56 

Grifa  *noh:32  ^137»  57 

Grifa  *nohh33  Crif  ^137»  58 

Grues  *serav^^  ^137»  59 


^  drösi  im  context,  6  auf  rasw   d        ^  im  context  e        ^  ühergeschr.  g        *  r=  GH. 
2,  396,  70  usw.  darnach  Glauc^  *ziu  . . .  glauci  ocJi  *ziue  g  134^        '^  im  context  acde 


e  e,  corr.   aus  1 


nigru  et  albu  e 


rot   angemalt  p 


über    plauar  g 


12 


^°  übergeschr.  darnach  cespes  und  darüber  auf  rasur  *dirn  g        "  übergeschr.  g 

Gll.  2,  23,  13         ^^  Gliris  g        '*  übergeschr.  g        "  im  context  cde,  rot  angemalt  p 

^'  beide  Wörter  übergeschr.  g        ^"^  übergeschr.  g         ^^  im  context  cdef        ^^  übergeschr.  g 

^°  Gönt  c.   =  Genta  für  Conca,   Concha?        ^^  im  context  cde        ^^  Gragulus  g 
^'  rot  angemalt  p        ^*  im  context  c        ^^  im  context  acde,  übergeschr.  g,  rot  angemalt  p 

28  z=:  Grammacula,   Cramacula,    5.  50,    6        ^"^  im   context    cde,    rot  '  angemalt  p 
*®  übergeschr.    darnach  Grandis   *holemi  136^   .  .  .  Grando  *hrad  136^  g         "^^  darnach 
Grassator  ^vcrutnik . . .  Grassator  *ukrutnik  g  136^        ^^  darnach  Grex  *brau  g  137* 
'^  übergeschr.  g        ^^  *uoh:  übergeschr.,  rasur  von  hg        "  überge$chr.  g 


70 


Alphahetisch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.    Zw.  124 


1  Grus  gruis  l   (iiel    «)   grugis    chreia^    a 

2  75^^  d  67«  /?  107«^  chr«ia  e  76^  cria 

3  c  69K  [c] 

4  Gubollas2  stantun^  a  75^^  j^  g^b  ^  107^1 

5  stantü  5'137»  Standun  fc  77^  stanten^ 

6  dGl^'c  76^  stante  i  71^»  stanta  c  69^[c?e] 

7  Gula*  [gulosa  *7c]    gitigi  d  61"^    f  161^ 

8  gitige  c  69^  kitige  ^  71''  geitige  ä;91^ 

9  giteg  6  76^  gitich^  g  137^  [c] 

10  Gurgustium  *wirse^  g  137^ 

11  Gurgustia  *katirce^  ^137^ 

12  Gutta  "^  dropfo   a  75^^   trovf  c  69^  .  .  . 

13  stiria  *ropussi^  g  137^ 

14  Guua  *banki^  *puscedlne^  ^137*^ 

15  Habena  zugil  a  75^*  c  70^  d  67^  e  77^ 

16  f  16  V  [d  Abena.  c  Habenas] 

17  Hamus^  [est  ferrum  inescatum  ^]  angal^^ 

18  6  70^^107^^  angil  a  76^^  [c] 

19  Harena  griz  c  70^ 

20  Harundo  rorra  k  92^  rora  c    70^  c?  67^ 

21  /  162b  nrest^i  g  138«^ 

22  Heraclea  haninchamp  ^^  a  76^^  c?  68'^  e 

23  ll^il2^p  lOS^^  hanincampi2  y^iegb 

24  *hreben^^    *kokotowi^^  hanincamp   g 

25  139*  hanenchampf  ä;  92«  [d] 

26  Herba  fullonum.  borit.  quia  inde  faciunt 

27  saponam  *midlo  seiph^*  ^139* 

28  Hermafroditus  *iiamezecnik^^  g  139« 


Hermafrodita  pad^^i  72«  k  92^  zviter^^  29 
g  139«  30 

Herniosus  *kilavec^^  ^139«  31 

Herodion^'^  falcho  d  68^  falco  c  70^  32 
falch  e  78^  [c  Herodia]  33 

Hesperia  spanna  i  72*^  [c]  34 

Hydropicus  wazzersutiger  ^^  c  71«  [c  Hi-  35 
dropicus]  36 

Hilaritudo  hilaritas  milti  ^  93«  milt^S' 72^  37 
[c  Hilaritas]  38 

Hinnio^^  weio  c  71®  [a2.  Hinnion  c.  39 
vgl.   d  Hinnit]  40 

Hinnole^^  campane^^  alant^^  d  69^  e  41 
78^  p  109*^  alät  k  93«  42 

Hippitare  *zeuati^^  g  141*  43 

Hircelli^"  chizzi  c  71^  chizze  d  69^  e  44 
78^  f  165«  l  (vel  k)  hedi  chizzi.  ca-  45 
pelle  entichizzili  (entichizzil  i)  i  73*  46 
k  93^  47 

Hirniosus  *kilauec^^  ^141^  48 

Hirundo26  swalawa^^  c  71^  d  69«  e  78^  49 
/"  166*  svvalva^'^  p  109^^  swalwa  a  50 
77^^  Swalwe  Z?  79®  swalwe  *  73*  51 
swalb  k  94*  *wlaztovice^^  g  141^  52 
[c]  53 

Historie  autem  ideo  monimenta  gedech-  54 
nuz29  c  71^  55 

Holitor  gartinare  c?  69^  gartinar  e  79«  56 
gartiner  c  72^  [c]  57 


^  im  context  de,  rot  angemalt  p 
^  übergeschr.  g.  das  dann  folgende 


^  rot  angestrichen  p        ^  Gubell®  i.  ■=  Cupellas 

*  von  hier  ah  beginnt  ein  andrer  Zeichner  f 
Gurgus  celer  c  69^  d  67^  e  11^  g  137^  k  91c  p  I07a2  {im  context  cde)  ist  ivol  nur  lat., 
s.  Ducange  s.  v.  Gurgur  ^  übergeschr.  g  '  Gusta  g  ^  übergeschr.  g  ^  darüber 
*vdice  g  1383-  ^®  im  context  c,  rot  angemalt  p  ^^  übergeschr.  darnach  Haruspex 
*nauazach  138^ . .  .  Hecate  {darüber  rasur).  pserpina  .1.  dea  *inorana  138^  g  ^"^  hanin- 
champ,  -camp  im  context  def,  das  erste  h  und  das  c  rot  angemalt  p        ^^  übergeschr.  g 

^*  beide   Wörter  übergeschr.   g        ^^  übergeschr.  g        ^^  in  k  geht   unmittelbar  voran 
Herma  calidas  aquas         ^''  darnach  Heros   *vitez  g  140»         ^^  wazzersutiger]   zersutiger 
auf  rasur  c        ^^  darnach  Hinnire   *irsati  g  141»        20  Hinnole  p        ^^  cäpane   ek 
22  im  context  de        ^^  übergeschr.  g        2*  HyrceUi  c        ^^  übergeschr.  g,  echt  ?        ^s  jjy. 
rundo  cp         ^7  ^-.^  context  c,    rot  angestrichen  p  "-^  übergeschr.   g,    echt  ?         ''  von 

einer  hand  des  xv  jhs.  c.  darnach  Historiograph^  *letopizzec . . .  Histriones.  scenici.  salta- 
tores  *pozkociiici  142»  . . .  Holocaustü  *sirtua. . .  Holocaustü  *sirtua  142^  g        ^^  übergeschr,  i 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


71 


Sal.  1.   2.  3.  4.  5.   Zw.   124 


1  Holor  *liibut^  g  142* 

2  Hostorium^    stunod^    a   78^2    c    72^    fl? 

3  70^   f  1G9*   jy    110i'3   Stunod  ;>  80^ 

4  stund ^  e  79^^  stungot  ^  143*^  [c] 

5  Humerum   ahsala    /*  169*    *pleci*    ach- 

6  sila  g  144«  ahsal  f  74^  achsel  k  95'' 

7  aschili  c  72^  [c  Humerus] 

8  Humuliai'iiim  ^  hopfcarto^  a  78^^  e   79^ 

9  jy   110^^  hopscarto^  d  70^    hopf garte 

10  i  74^  hopf  gart  Z;  95 '^  *chmelisce*  hop- 

11  gart  g  144» 

12  lacio  ieci  wirfe"^  d  70^  e  80^  [c] 

13  lanitrices  *iatrvenici^  g  145^ 

14  lanto   gusto   ante   prandium  furimunt  f 

15  171* 

16  Ibices    steingeiz ^    a    79^^  c  7S^    d  71^ 

17  Steingeiz  b  81^'  stein  gaiz  e  80^  [cd] 

18  Ibis  scariua  f  171^  scarue  c  73^  c?  71^ 

19  scawre  e  80^  scharve^^  g  145*^  [cd] 

20  Idolium^^   abgotstul  i  75^   abgotstuol  k 

21  96*^  [c.  vgl  a2] 

22  Ignitabulum  liuhta  a  80*^  rf  71^;;  112^^ 

23  liutha^2  ^  74c  luichta  k  97^   luhta  e 

24  SV  f  172*  *kradai3    luchta  g  146*^ 

25  Livhte  ö  82«  luhte  i  75^ 


Igniuerit  irhizzit  a  80*^  irhezzit^*  c  74^  26 

f  172'^  i?    112^1    irhizzet   d    7V    ir-  27 

heizzet  ö  82®  [vgl.  c  Igniuerint]  28 

Iligneus^^  eichin  ^^  a  80**  c  74^  d  72*  29 

eichen  i  75«    echin   f  173^    cthin    5^  30 

147^  aichin  k  97*=  [c  Ilegneus]  31 

Imbres  zigil  pluuie  c  74»  32 

Imbrex^^  ziegal^»  a  80^^  /•173«  ^  147«  33 

zieegaP^  p  113*^  ziegeU^  fe  83*  c74e  34 

c?   72*    e    81^  *    75^    ziegela   k   97^  35 

[ccTI  36 

Imbrix^^  Snecco  a  80^^  snecco^^  c  74»  37 

<^  72*  f  173«  jö  113*1  snecce   i  75^  38 

Snecge  6  83*    sne«ke  g  14:7''  sneck  Ä;  39 

97^  ziegePO  e  8V  40 

Impius  [irreligiosus  cd   religiosus  i]    de-  41 

mens  (emens*)  zorniger  ^^  c  75*  c?  72«  42 

*  76*  zorneger  /'174b  [c]  43 

Impudicus  mitter 22  f  174:''  k  98*  44 

Incassum  .  .  .    Casses  *paucini23  g  148«  45 

Incastratura  nüot.  *dlab2*  g  148«  46 

Incesta25  vnreiniv26  i  76«  [c]  47 

Incubas  2''  chuoiia  a  81^^  ^  149«  chuova2^  48 

c  75»  p  114*2  chuofa28  /•175c  Chofa  49 

b  84«    chuoff  k  99*    chöwe  c^  73^    e  50 

82^  [c]  51 


^  übergeschr.  g.  darnach  Homina  *znamene  142^ . .  .  Honor  *cest  143*  .  .  .  Hora  *ho- 
dina .  . .  Horden  *iecmi  .  . .  Horrend^  *hrozni .  .  .Horror  *hroza . . .  Horologiü  *hodini  143^^ 

^  Ho^torium  h  ^  im  context  cdef.  das  dann  folgende  Hulcus.  pastyr  ^143^  ist  lat. 
=  pastor  k  95^  *  übergeschr.  g  ^  Humulariü  g  ^  im  context  de.  darnach  Hy- 
dris  *san  144^  .  . .  Homo  e  animal  *siuok  144^  . . .  lacula  *oscepi  145^  g        "^  im  context  de 

*  übergeschr.  g  ^  =:  Gll.  1,  361,  53         *°  übergeschr.  darnach  Ibis,  cyconia  egip- 

tiaca  *chap  145^  .  .  .  Idolü   *obraz  146*  g         "  darnach  Ignauia  *len  g  146"  ^^  ^^ 

context  c  ^^  übergeschr.  g  ^*  irhezzit  rot  angemalt  p,  im  context,  e  aus  i  corr.  c. 
darnach  Ignominia  *bezezlaue  gl47^  ^^  Ilignetise  ^^  im  context  c  ^"^  nach  z.  40  c. 
Imbrix  e  "  darüber  *prize  g,  im  context  cdf,  rot  angemalt  p  "  Imbrex  e  ^*^  im 
context  Cef,  rot  angemalt  p  ^^  zorniger]  das  letzte  r  aus  I  corr.  i.  darnach  Impostura 
*poduod  g  148*        ^^  dh.   mittelfinger.   darnach  Inania  *iezzut  g  148^        ^^  übergeschr.  g 

^*  beide  Wörter  übergeschr.  darnach  Incessu  *nachodem  g  148^  ^^  darnach  Incitat 
*drazni .  . .  Incola  *bidlitel  149*  . . .  Increbrescit  *rozhlassi   149"  g        ^e  jxjjergeschr.  i 

"^"^  Inchubas  b.  =  In  cubas  Gll.  2,  16,  50  usw.  darüber  *k?rin,  darnach  Incubi.  q  g*ce  pa- 
nite  *moruzzi  .  .  .  Incubi  *vilkodlaci  g  149^^         '*  im  context  cf,  rot  durchstrichen  p 


72 


AlJ'HAHETIBCH    GeOKDNKTE    Gl088ARK.       A.    BeHTIMMBARE 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  7jw.  124 


1  IncuH  aniboz  c  75^  aiieboz  i  11^  anpoz 

2  fZ  73« 

3  Indago  sp6r  a  81^^^  npor^  d  IT  f  111^ 

4  *  77*    k    99^    *zzled2    gpor    g    150^ 

5  8pur  e  82^  [c] 

6  Inditium  signum    giebundida^  k  99^  [c] 

7  Indiges'^   pidurf ender   A:  99*^    bedurfcnt^ 

8  *■  77«  [c] 

9  Indo  anagituon  k  99^  [c  zweimal] 

10  Inducias  fristmal  ^  ill^  firstmal  Ä;  100* 

UM 

12  Inductiles  scubilin|ga    k  100^   scipilinge 

13  i  IT 

14  Indulget®    antlazzot  k  100*    antlazzet  i 

15  77^^ 

16  Ineptus"^  .  .  .   quasi   ineptus    1   naptus^ 

17  giboser^  i  11^  [c  Inaptus] 

18  Infronitus^  vnscamaler    k  101^    unscse- 

19  maier    f    180*     unscameler    g    152^ 

20  vnscamelicher^^    c    77«    unscamiger^^ 

21  d  74*^  e  83^  [c  Infromitas] 

22  Inguinem  *cerezla^^  ^153* 

23  Initiaui  irpurita^^  k  101«  [vgl.  c] 

24  Iniurius  vngemuter  /j  101«  [vgl.  c] 

25  Inolentia  Öuuast  d   75«  owast^^  a  83^* 

26  b  87*  c  78«;;  117*^  [c] 


Inopia^*  unchtica^^  a  83»^*  27 

Inpingit    anstozit    c    78«   d    75*^    e    85*  28 

[c]  29 

Impos^^  unmahtiger  ^"^  i  76*  [c]  30 

Inpostor  truginare^^    c  IS^    trugenare  d  31 

75^  trüge  nar  ^85^  trugener^^  /'183b  32 

g  155'^  unsinniger  ^^  i  76*  [c]  33 

Inpuratus  gihonter^o  a  84**  c  78^  rf  75^  34 

e  85«  k  103*  ;?  117^2    Gehund^^o  g  35 

155«  [c^]  36 

Irrogat^^  ginezzit  d  76*  [c  Inrotat]  37 

Insertabant  ^'"^   ingistactan    a  84^^    inge-  38 

stagtan  c  79^    ingestacten    c?  76^    in  39 

gestac  ten  e  85^  [c]  40 

Insidiosus  lagelicher  c  79^  c?  76^  [c]         41 

Insitores^^  pelcer  ^156«  42 

Instantia  2*    anastanti^^  a  84^*  rf  76«  e  43 

85^  i  80*  k  103^  p   118^^  [c]  44 

Insui  pioso.  uuitu  uerdan  ;?  118^^  pioso.  45 

uuitu  verdan^ß  c  255^  pioso  uuitu  ver-  46 

dan^^6?76^  pioso  uuituverda"^^  e  85^  47 

pioso  wituwerdan  ä;  104*  pioso  i  80^  48 

[vgl.  c]  49 

Intiba27    einwrz    a    85^*    d    IT    e  86^  50 

eiwrz  c  80®  51 

Intricate  ingiheftet  k  105^   ingeheftet  h  52 


^  ubergeschr.  i 


übergeschr.  darnach  Indies   *wsedne  g  150^ 


l.   gichundida 


*  l.  Indiges.  darnach  Indignatio  *neuhode  150«  .  .  .  Indoct^  *neuceni  .  .  .  Indolis  *wlolia 
151a  g        6  =  Gll.  2,  16,  33  usw.  vgl.  53,  3         «  Indulgit  i        '  darüber  *cketa  g  151^ 

®  l.  Inaptus.  darnach  Inercia  *len  151^  .  .  .  Infans  *nemluune  151^ . .  .  Inferie  *trizna 
152a . . .  Infern^  *peclo  152^ .  . .  Inflat^  *nadut  152^  g.  das  dann  folgende  Inforib".  uisti- 
loth  g  152c  ist  lat.  =  In  foribus  iusti  {Sa2').  19,  16)  loth  ^  Infrunit^  g  ^"  hn  con- 
text  cde  ^^  übergeschr.  g,  echt?  ^^  darnach  Illuuies.  squalor  *zpina  .  .  .  Illiricos.  si- 
nus.  illirie  regio  *zlo  uansca  (das  letzte  a  aus  correctur)  zeme  g  154*  ^^  im  context  c, 
gelb  angemalt  p  ^*  darüber  *nuze  g  154^  ^^  l.  unehtica  Gerbert  ^°  diese  gl.  und 
die  folgende  vor  71,4:7  i  ^"^  übergeschr.  i  ^^  truginare]  g  aw*  ?  d  corr.  c  ^^  überge- 
schr. gi.  darnach  Impbitas  *neceste  g  155^  ^o  ^^^  context  cde,  übergeschr.  g  ^^  l. 
Inrigat  mit  h  103^.  darnach  Inserit  se  *wdrusize  g  156^^  ^'^  Insertabant]  das  erste  t 
auf  rasur  c  "^^  darüber  *scepari  g  ^*  Instancia  i.  darnach  Institor  *kramar  {das 
zweite  a  ausradiert)  .  .  .  Instructor  *stroice  .  .  .  Instrumtü  *nastroi  g  157*  25  anastanti 
im  context  ade,  asta  auf  rasur  p  ^e  ^^^  gj^  im  context  {im  anhange,  s. ^8 anm.  17)  cde. 
dh.  pisiuuit  uverdan,  s.  Gll.  2,  162,  12.  731,  12.  darnach  Insula  *ostrow  .  .  .  Intepies  *ne 
hoda . . .  Intepesta . . .  temp»  *csaz  g  157b        27  intuba  a 


MCLXXVrtl  Glossae  Salomonis 
Sal.  1.  2.  3.  4.5.  Zw.  124.   125 


73 


1  89*^     ingihefter^    /"  188^     ingihestet^ 

2  d  77^    e   8G8  p    llO^^^    ingibestet    a 

3  86«^  [c^] 

4  Inuisi  sunt  leidiga  c  80^ 

5  Inula^    quam   rustici^    alant*    (alani  gk 

6  aläy;)   uocant  c  80^   </  IGO*    /v  105«^ 

7  j9   120»2 

8  Inuolare    dicimus.    intra    uolam    teuere. 

9  uude  et  pira  uolema   .i.  winigift^  di- 

10  cuntur  p  120*^2 

11  loscianus  l  iusquianius  *blen^  g  161''^ 

12  Irinacis  *jess^  g  162* 

13  Ir    *dlaun'^  g  IG 2''^    medietas  palme  id 

14  est  (palme  id  m)  tenar  /»;  lOG*^  m  1^^  [c] 

15  Isia  uuata  ??i  1^^  p  121*^   vuata  k  107^ 

16  Wata  8  a  87^^  wata»  c?  78^  e  88*  i  82« 

17  wate  6  91*  [c.  Isis  rf] 

18  Isia  wata  9  p  121^2 

19  lubam  *hriuai^  g  16S^ 

20  lusticium  ser  d  79^  ser^^  ^r   165'"^  [c] 

21  Ixon^^   musaro   d  80*   /"  195^    musar  c 

22  83«  e  89^  [c] 

23  Kalibs  *oceli3  ^  165c 

24  Kancer  *Rak  ^*  . . .  ostreum  *hlemmisc  ^* 


<7  165^   IGG» 


25 


Lacinia^s  ort  a  90**  /^  94«  oJ  81^  e  90^  26 
/'  199«  hört  c  Sb^  [0.  Licinia  d]         27 

Lactat  bauuat~^^  p  125*^  banuat^^  28 
;b  111*    bawat-iß    d    81g    ^   91a     [^  29 

Latat]  30 

Lagana  1^  vochenza  a  90^^  c  85«  rf81^  31 
6  91*  uokenza  f  200*  [?;/?/.  c]  32 

Lanistrumi«  chanenestila ^^  c  85« /'200«  33 
g  169«  chancnestila  a  90^^  chanc  34 
nestila  p  125*^  thancnestila  b  95*  35 
channestila^^  c^  82*  e  91«  chanmestila  36 
k  111b  [c]  37 

Lanx  statera^o  waga^i  a  90^^  c  85^  c?  38 
82*  e  91«  f  200«  waha^^  g  169«  39 
wage  2^  p  125*^  wage  6  95^^  [c]  40 

Lappa  chletto  a  90^^  cletto^^  c  85^  d  41 
82b  e9ici  clette^  125*^  Clette  b  95^  42 
clete  i  85^  klett  Ä;   111«  [c]  43 

Lapidicinus^*  steinpoziP^  a  90^*  b  95^  c  44 

85^  d  82b  yr  201*  p  125*3  ste^poziP^  45 
e  91*^  steinpozil  g  169«  stainpozil  A;  46 
111«  steinbozel  i  85^  [c]  47 


^  m  context  def.  loas  dann  Gerbert  als  Iristitia  ebenim  gab,  steht  a  86^2  in  der  er- 

J  ebenim 

Tdärung  von  lonas  columba  interpretatur  siue  dolens . . .  dolens  autem  propter  tristicie  su- 
bito arescentem  .  .  .   damit  loird   ebenum  gemeint  sein  (k  106*  iuniperü,   Vulg.  hederam) 

^  .i.  winigift  von  einer  Jiand  des  xm  jhs. 

8 


g  ci  g 


im  context  c 


"^  Inula  c  ^ 
übergeschr.  p  ^  übergeschr.  darnach  Iris  *duh.a  g  162»  '  übergeschr.  g  °  im 
context  ade,  übergeschr.  i.  darnach  Isis,  lingua  egiptiop  *yassni.  yesen  g  162^.  es  folgt 
Ita  vit  (vero  it  k)  me  istic  k  107^  p  121^2 :  darin  steckt  schiverlieh  eine  deutsche  gl.,  loie 
etiva  Ita  vero  ita  meistie  °  rot  angemalt  p  ^°  übergeschr.  darnach  luger  *iutro  . .  . 
lugü  *iho  . . .  luinta  *scoti  . . .  lunipus  *ialouecc  g  164^  "  übergeschr.  g  ^^  loxon  /. 
darnach  Kacumina  *virclii  g  165^         ^^  übergeschr.   darnach  Kalüpnia  *cleueta   g   165^ 

^*  übergeschr.  darnach  Kaupo  *kircmar  167^  . . .  Labia  *rti  168*  .  .  .  Lac  *mleco  168^  . . . 
Lacer  *obedrani  . .  .  Lacert^  *iescer  168"  g        ^^  Lacini»  c.  darnach  Lacrimas  *zilzi/7  168" 

^*  im  context  de.    deutsch,  dh.  bawanter,  bawit?   darnach  Lacteus  *mlecnice  168"  .  .  . 
Lacuna  *luse  .  . .  Lacus  *iezero  169*  g        ^'^  darnach  Lagena  *lahu  ice  169* . . .  Lana  *uilna 
.  .  .  Lancea    *cope  169^  g        ^*  Lanistrium   ab        ^^  im  context  cdef        ^^  stet^ra  c 
*^  im  context    cdef,   rot  angemalt  p        ^"^  waha]  h  mit  rasur  aus  g   corr.   g         ^'  im 
context  cde.  darnach  Lapicedia  *lom  g  169"        ^*  Lapidicin',  darnach  Lapis  *cami  g  169" 

^^  im  context  cdef 


74 


Alphaijetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sah  1.  2.  3.  4.  5.    ZnA).  125 


1  Laqueari    domorum^    tegnari'^   a  91*^  k 

2  111«  [e] 

3  Largior  gipo  a  91"^  *  85®  gipo  ;?  125'>^ 

4  ich   gibo^    c    85^    ichgibe^    d  82«    e 

5  91«  f  201»>  geben  /c  111*^  [c] 

6  Laruas  schem*  ^170^  [d  Lama.  vgl.  c] 

7  Lama    [*crabosca^  g]    monstmm     quod 

8  dicitur    dalamasca^    a    91*^    g    170*^ 

9  Ä;  111^  ;?  125^2  [ce] 

10  Lams  *canie^  ^  170^ 

11  Latomi'^  steinmeizil  c  86«  d  82^  /"  202^ 

12  [vgl.  c  Latomorum] 

13  Laureolum    inimum^   skirno^    a  9V^^   b 

14  96^    c    86^    d   82g    f  202«    |?  126^2 

15  kemo  g  171^ 

16  Lectistemium     *opostele^^     betguant    g 

17  172«" 

18  Lembus  *clunekii  ^^  173^ 

19  Lensi2  lendis^^  niz^*   a  92^^    c  87^    d 

20  83^  6  93«  *  87b  p  i27a3   ^iz  6  97^ 

21  nisz  k  US^  [ce] 

22  Lenunculus  huorari  a  92^^   hvorari^*  p 

23  127^'^  hvrarii*  c87«  huorare^*  d  S^^ 

24  6  93^  huorer  k  113*^  [c] 

25  Leporem  *zaiecc^^  g  173« 

26  Lepores  auritos  *zaiecc    vssati^^  r/  173« 


Lesi^*^  taron^s  ^  92b4  ^  93(1  ^-  gyd  ^  27 
114b  taroN^«  rf  84^  28 

Letargus^^  tualm  d  84«  e  93«  tvalm^o  29 
^174b  twalm^i  a  93»^  c  88»  [c  Le-  30 
tragus]  31 

Leuuas  rastra22  k  114^  32 

Lexiua  louga^84«  k  114^  louGa  a93*^  33 
lovga23  c  88«  louge23  p  128^2    i^^^^  34 

5  98*   löge  i  88»    lauge  e  93^    lovg  35 

^   175»  [c]  36 

Liberalitas  adilcheit2*  c  89«  [c]  37 

Libitus  gilust25  d  85^  /"  208«  gilusth^s  33 

c  89b   Gelüst  a  93^*    gelust  b  98?  ^  39 

176«    glust    i    88'^   k    115''  p  129«^  40 

[c]  41 

Libra  waga26  a  93^*  c  89^  [c]  42 

Librat  wigit2'7  c  89«  [c  Liberat]  43 

Libumus28  chiel  a  94»^  [c]  44 

Liciatorium  mitulla  ä;  115*^  niittil  a  94»^  45 

c    89^    (^   85«    p    129»2    *wraditUo29  46 

mittil  (7  176«  [cc?]  47 

Lieie^*^    harluf    a   94»2    c    89*^    d    85«  48 

*birdo^^    barlofa   ^   176«  har    e    94«  49 

[vgl.  c  Litiiim]  50 

Licinie^2  yizza  a  94«2  vviza  c  89*^  51 

Licinium  *postaua^^  ^176«  52 


J  mos 

^  domo»  a  ^  im  context  a.  darnach  Larem  .  .  .  penaites  (n  ausradiert)  *screti  g 
170*  '  im  context  cde  *  übergeschr.  g  ^  ubergesclir.  darnach  Latebra  *scrise 
g  170^  "  im  context  a.  =  Gll.  2,  17,  43,  vgl,  469,  4  '  darnach  Latone  *letmce  g 
171»  8  miniü  ^  9  i^  context  acdf,  rot  angemalt  p.  darnach  Laus  *chuala  17 1^... 
LEBETas  *ozude  171^  g  i"  opostele  übergeschr.,  das  erste  0  verschmiert,  darnach  Lo- 
gos *zacom  172c .  .  .   Logis  lator  *zacona  datol  173*  g         "  übergeschr.  g         ^^  Lens  c 

^'  dis  k  ^*  im  context  cde,  rot  angemalt  p  ^^  übergeschr.  g  *^  die  gl.  über' 
geschr.  g  ^'  lesi  schliefst,  ohne  als  neues  lemma  bezeichnet  zu  sein,  an  Lesia  (=  Ely- 
sia)  paradisum  an  ^®  im  context  ade.  das  deutsche  passt  nicht  genau  zum  lemma: 
der  fehler  ist  vermutlich  durch  falsche  Umsetzung  einer  glosse  wie  Lesorit  tarota  Gll,  2, 
692,  76  entstanden  "  Lotargrus  a  Lethargus  c  ^"^  übergeschr.  darnach  Leuir  *deuer 
g  174c  21  ^-^  context  c  ^"^  l.  rasta?  ^^  im  context  c,  gelb  angemalt  p.  darnach 
Libaro  . . .  luitat®  *pripiyeti  175*  * . .  Librarii  *cnihari  175^  .  .  .  Lib*  . . .  dict^  a  liborato  cor- 
tice *hco . . .  Lib*  *cniha  175^  . . .  Libitus  *ohniscomn  176*  g  ^*  darnach  Libido  *rozcos 
g  176*  '^^  im  context  cd  ^^  waga]  das  letzte  a  aus  ?o  corr.  c  ^''  z=  Gll.  1,201, 
28        "^^  darüber  *corab  g  176^        '»  wraditUo  übergeschr.,  t  aus  1  corr.  g        ^"  Licie  ac 

^^  übergeschr.  g        ^^  Licinio  c        ''  übergeschr,  g 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


75 


Sal.  1.  2.  3.  4. 


Zw.  125 


1  Lien  [quasi  lenitas.  lien.  et  spien  unuiii 

2  est  jo]  milzi  c  89«  dS5^  milz^  a  94»^ 

3  j[>   129*3  niilza^  ^177»  [c] 

4  Ligatura^    riccula   d    85*^    riccila    c  89^ 

5  [c] 

6  Ligones  sech^  a  94«*  c  89^  «  89«  secli^ 

7  *cirtadlo^  <7  177^   sechc  d  85*^  seche 

8  e  94^  [c] 

9  Ligiila*    [coclear   g    coclear.    ligula   p] 

10  zunga    a   94«-*   c  89^   d  85«    Ä;  116^^ 

11  zunge^  p  129^^  zungil  g  177^  [c] 

12  Ligustra^  phafalinc  c  89^  fZ  85^  f210^ 

13  W 

14  Lima  vila"^  c  89^  uila  f?  85^  e  94^  pila^ 

15  g  177^ 

16  Limat  slihtit^  d  85^  slihtet  c  89^  [c] 

17  Limbus  lista"^  ^177^  [c] 

18  Linien  *prah'^  et  limitem  *meze  "^ . . .  limi- 

19  tem  *meze^  g  111^ 

20  Limes  9  finis  driscupili  ^<^  h  99«  c  89^  d 

21  85^6  95«  J9  129^2    d/'iscupili  ^  177« 

22  driscupuli  i  89^  driscupil  a  94^^  [c] 

23  Limetanus^^  marchstein^^  a  94^^  6  99« 

24  c  89^  ^  85^   /*  2101^  h  116^    march- 

25  sten  jo  129^^  marhcstein^^  ß  95«  marc- 

26  stein  ^177«  [e] 

27  Limitanus  marchstein  k  116«    marcstein 

28  g    177«    markstein   i  89^    [c  Limmi- 

29  tanus] 


Liminium  ellantuom  c?  85^  ellantuö  c  30 
89^  [c]  31 

Limus  13  [.i.  c]  leim  i*  a  94^'2  ^  ggh  ^^  32 
85?  e  95«  /"  210b  g  177c  ^-  ggc  ^  33 
116«  jt>  129^3  leim  h  W  [c]  34 

Limo  filon.  ^^  indenomen  elimatio^^  .i.  (id  35 
e  k)  sconi  (sco^^  d)  d  85?  ß  95«  f  210«  36 
g  177«  /c  110«  p  129^3  ^ibie  c  88^  37 
[c]  38 

Lincis  *rrizi'^  ^178«  39 

Liniamenta^^  lidiglaz  c  88?  d  85''  [cLi-  40 
niamentum]  41 

Linna  *plachtai9  g  178«  42 

Linostrina^^  *porusne  zukno  ...  quia  in  43 
stamine  *poztaua  linum.  in  trama  *vtek  44 
lanam  habet  ^178«  45 

Linx  lühs  a  95«^  luhs  c  90^  d  86«  e  46 
95«  *riz2i  g  178«  47 

Lippitudo  phehinovge^^  1  zarrovger  c  90«  48 
phehinouge.  ^^  l  zarrougi  d  86^'  [c]        49 

Liquamen  smalz  a  95«^  h  100«  c  90«  50 
d  86^1  e  95f  [c]  51 

Liquaminus^^  inhiner  a  95«^  tribiner  p  52 
130^1  irhiner  c  90«  d  86^  irchinar  e  53 
95^  Trahter  h  100«  [c]  54 

Liripens^*  liripenter^^  c?86«  e  95?  *  90«  55 
Ä:  117«  liripent  J9  130^^  56 

Liticines^^  trumpari  d  87«  trumbari  c  57 
91«  [c]  58 


^  übergeschr.  g,    rot  durchstrichen  p        ^  Ligatura]    das  erste   a  aus  u   corr.   d 
'  =:  Gll.  1,  670,  34.   3,  11,  37         *  Ligura  k        ^  zunge]   z  rot  angemalt  p        ^  Lugu- 
stra  c.   darnach  Liliü  *crin  g  177b        '  ziveimal  c,  übergeschr.  g        «  =   G'Z?.  2,  450,  3, 
?;^L494, 55.  403,  40        ®  Lim  e         ^^  ^m  context  cde        ^^  Limetanus]  e  aus  i  co?-r.  d  Li- 
mitinus  ^•        ^^  ^-^  context    cdef        ^^  Limys  a         1*  em  context  cf,    rot  angemalt  p 
^"^  Limofilon  k  (fehlt  f?)  Limon.   filon  gp.   die  gl.  im  context  def        ^^  diese  gl.  und  die 
folgende  vor  74,  37  c        ^'  übergeschr.  darnach  Lingua  .  .  .  psalmo»  *salimoB  g  178b 
^'  Linamta  d        "  übergeschr.  g        ^o  i^  Linostema    mit  k  117*.   die  gll.   übergeschr.  g 

2^  übergeschr.  g  22  i^  plehinovge,  -ouge  ^^  Liqminis  c.  darnach  Lirici  *peuci  g 
179a  24  Liripens  e  25  ,^-^  context  de,  schwerlich  deutsch,  l.  Libripens  libripendens? 
vgl.  Libripens  stateram  tenens  .  . .  CGL  5,  217,  30,  pondus  librarum  .  .  .  506,  17  (s.  auch 
463,  23)  und  Libripendens  quod  libram  apendit  308,  13.  darnach  Lis  litis  *pre  . . .  LiTtera 
*C8tena   g  179^        ^e  darnach  Litigat   *uadise,    is  aus  u  corr.   g  180^        27  eliminatio  de 


70 


Alphabetisch  Geordnete  Glohsare.   A.  Bestimmbare 


Sah   1.  2.  3.  4.  5.  7jw.  125 


1  Litura^    tunicha^     (tunica    p)    murorum 

2  (l  87»  ß  96«  0   ISO'^  /c  118^  ;>  131*2 

3  Lituus  herhorii  c  91*  d  87*  [v^/.  c] 

4  Locia^  harn  c  91^  d  87*^ 

5  Lodix    zussa*    a  96*'^    ö   101«^    /*  214b 

6  Ä  118«  ;;  131^1  lodo*  (Lode  e  lodi  c) 

7  zussa*  c  91«   ^  87«  e  96«  g  181*  * 

8  90^  [vgl  cd] 

9  Lodix  auis^  l  {\xl  a    vel  k)    herba   siue 

10  ludilo^  (ludulo^  e)  genus  uestimenti  a 

11  96*3  ^  91(1  ^  87«  6  W  g  181*  i  W 

12  A;  118«^  131^^  [vgl  c\ 

13  Lolium  [zizania"^   ac\  ratan^  e  96^  ratin 

14  c  91^   c?  87*^   ratemo   a  96*^  [c.   vgl 

15  c?] 

16  Lomentum  uuesca  ^  181^  vvesca^  c  91*^ 

17  uueska^    p    131^^     vueska    k    118^ 

18  weska»   a  96*^  h  101«   6?  87^  e   96^ 

19  wesche  i  90^  [cd] 

20  Lothon   geizpoum    a    96^^   giezepoum    d 

21  87^  giezilbovm  c  91^   [c  Lothos.  vgl 

22  c?] 

23  Lucar   rovchh^   g  182''^    rovchus    c  91^ 

24  rouchusi*^  d  87^  [c.  vgl  a2] 

25  Lucerna  lihtuaz^^  c  91^  [c] 

26  Lucus  loh  c92«  loh  e  97*^  lochi2  ^88^ 

27  g  183*  [c] 

28  Liidibrium  spot  d  88**  spot  c  92«    "* 

29  Ludo    lusi    spilon    i  91^    spilo^^    c  92** 
80       ich  spile^^  d  88«  e  97^  [c] 


il 


Lues^*  palo  a  97*^  c  92*^  rf  88«  [c] 

Lumbi^s    lanchi    c    92«     [t;^/.    c    Lum-  32 

bum]  33 

Lupanar  hurhus  c  93«  [^  34 

Luscinia  ^^  nachtigala  .  .  .  eadem  et  acre-  35 

diila  *zlaviki^  g  185^«  natigala  c  93**  36 

nahtegla  d  89«  na  htegal  e  98*^  naht-  37 

gal  i  92^    nachtgall    k  121^  [c.    Lu-  38 

cina  d]  39 

Luscus  eino  ger  c  93®  einoger  ^  89*^       40 

Lustrum  umbivart  c  93^  unibiuart  ^89*^  41 

[c]  42 

Luter    lapePS    ^  ggf  ^  ggd    ^  219^   ^r  43 

185«  Label  18  a  97**  p  134*^  label  6  44 

103^    i    93*    Ä;  121«    lapis^^   e    98^45 

[cc^]  46 

Lutulentum  horfigar^^  c  93^  [vgl  c]        47 

Lutum^o  hör  c  93^  [c]  48 

Lyeus^i  lith  c?  89^  lieth  c  93^  [c]  49 

Maceria  steinzun22  c  94^  d  90*  i  93^  50 
stainzun  e  99«  51 

Macies  magare  d  90*  inagir  c  94«  mager  52 
e  99«  [c]  53 

Macula 23  flecho  c  94«  flech  d  90^  e  99«  54 
[c]  55 

Madalger  trofuurz^*  ^  135*^  trofwrz"*  56 
a  99*3  ^  90b  ^  122«  troswrz^*  e  99«  57 
tröfwrz^*  ^)  104^  i  93«  trofvvrcz^*  c  58 
94*1  59 


^  Litüra  g  Liture  e  ^  im  context  de  '  Lotia  c.  darnach  Loc^  arua  *mua  .  .  . 
cespis  *pasit  g  181*  *  zussa  im  context  acdef,  lodo  ubergesclir.  gi  ^  auis  e  *  em 
context  acde  '  darüber  *cucol  ^  181^  ^  ocZer  ratem  e  ^  m  context  cde,  rot  an- 
gemalt p.    darnach   Loquax  *blecotni  g  181^        ^"  rouchus]    o  mit  rasur   aus  u  corr.  d 

"  darnach  Lucifer  *suetlo  nose  (über  dem  vorhergehenden  Lueifer  rasur)  .  .  .  Lucina 
*suetluse  (das  letzte  e  aus  corr.)  .  .  .  Lucos  *luhi  g  182^  ^^  ül)ergeschr.  darnach  Luc® 
*luh  (/  183^  ^^  ^m  context  cde.  darnach  Lud®  *ihra  ^  183^  ^*  darnach  Lumbale 
*hacnik  ^r  183^  ^^  =  (rZL  3,  73,  16.  178,  41.  darnach  Luna  .  .  .  Quarta  plena  *pilno- 
lune  184c  .  .  .  Lup®  *wilk  185^  g  ^^  Lucinia  g  ^'  übergeschr.  g  ^^  im  context 
acdef  ^"  l.  horuigaz  ^°  darüber  *hrez  g  186*  '^^  Lieus  c  ^^  übergeschr.  i.  dar- 
nach Machinas,  cogitatönes  *kuzni  g  187^  ^3  darüber  *skwiraa  g  187^  **  im  con- 
text cde,  auf  rasur  i,  rot  angemalt  p 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


77 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.   125.  126 


1  Madidus  1  iiazzer  c  9-4'^  (/  90*^  [c] 

2  Magiularim-    dinchil   a    100^^    c  95«   r/ 

3  91«  dinchel  r   100»   [c.  vgl.  c   Madu- 

4  garis] 

5  Malagma^    vaska   c    95^     iiaska    r/  91^ 

6  [('  ^lalagina] 

7  Malas    cliinni    bein  a    100^^    chinnibein 

8  c  dß^  d  91«  [vgl.  c   Mala  punica] 

9  Maleas*   Segal    a  100^^    gegal^   i  lOG^ 

10  c  96"  f  225»  ^  191«  k  124«  ;?  136^3 

11  segel  d  91«  e  101»  /  95»  [c] 

12  Malleolus  hamar  (ham^  be  ham  ^)  J  (ut 

13  fe  vtöÄ:)  spacba^  (spa  cba  e  spacbe  b) 

14  a  100^*  fe  106«  c  96b  fi  91h  ^  jqI^ 

15  f  225»  ^  19P  *95b  k  124.^  p  137»^ 

16  [c  Malleus  und  Malleolus] 

17  Mallum    dinc  i  95^    diiicb^    a  100^*  d 

18  91^  6  101b  yT  225»  A;  124^  p   137»^ 

19  dinch^  b  106^  c  96^  .g  191^ 

20  Maliciosus^    ubilwilli   ger    d    91^    vbel- 

21  williger  c  96^  unguiller^  e  101^ 

22  Malua  *zlezi^  5'  191« 

23  Mango  mangouis^^  cbÖfe  i  95®  [c] 

24  Mansionarius^^    selidari^^  c  97»  k  126» 

25  .selidare^^^  92^^  193^    solidare^^   e 


101^  solidere^  138»^  Seliderea  101''*  26 
Selidar  b   101«  seldare  i  96»  [c]  27 

Mansur  gruz  ^*  a  101^^  c  97^  d  92«  e  28 
102»  f  227b  i  96»  k  126»  i?  138»!  29 
[c.  vgl.  a2  Manphur]  30 

Maritus^s  charl^«  a  102^^  c  98»  d  93^  31 
e  102«  f  229b  /c  127»  p  139»^  chael  32 
^  195b  karlie  i  96^  [c]  33 

Marmor  marmilstein  d  93^  marmilstaii  34 
c  98»  [c]  35 

Marsupium^'^  sechiP^  e  98»  d  93^  sec  36 
bil  ß  102b  [c]  37 

Marsus^^  zoubrare  d  93^  zovbe  rare  c  38 
98»  [c]  39 

Mastruga  chrusina  a  103»^  ^  93b  cru-  40 
sina  c  98^  e  103b  crusina^^  uestis  41 
germanica  *kirzno^^  g  196»  42 

Matiana  *kdule2o  g  196^  43 

Matricularius^i  tümpbafFo22  e  103«  *  44 
97«  t6mpbaffo22  a  103»^  c  98®  d  94b  45 
i?  139b2  TompfafFe  b  109^  Tuompbaff  46 
k  127*1  dumpaf  g  196«  [c]  47 

Matrix  lebter  a  103»*  c  98®  ^  94b  le-  48 
hir23  g  196«  [d  vgl.  c]  49 


^  darnach  Magi  *charodegi  .  .  .  Demonib^  *bessi  .  .  .  Nigromantici  *cirno  knisnici  . 
Aruspices  *nauazaci  188b  . . .  Augures  *ptacopuci  .  .  .  mathematici  *pocitari  .  .  .  Sortilogi 
*hadaci  .  .  .  Salisatores  *poscocnici  188«  g  2  Magudari]  das  zweite  a,  wie  es  scheint, 
in  1  corr.  e.  darnach  Maium  *izok  g  190«  ^  Malachma  d  *  Maleas  i  «  im  con- 
text  cf,  rot  angemalt  p  ^  die  gl.  im  context  cdf^  mit  kleinerer  schrift  d,  ham'  im  con- 
text  e.  hamar  und  spacha]  ham  und  s  rot  angemalt  p  "^  im  context  cdf,  mit  kleinerer 
schrift  d,  rot  angemalt  p.  darnach  Malleus  *mlat  .  .  .  Malignitas  *lichota  .  .  .  Malign^ 
*lichi  g  191b  »  Malitiosus  de.  darüber  *lichotm".  darnach  Malicios''  *lichotni  g  191b 
•  mit  blasserer  dinte  e  ^^  übergeschr.  darnach  Malü  *iablo  g  191«  "  darnach  Ma- 
niplü  *hirst  g  193»  ^^  ansionari»  i  ^^  im  context  cde,  mit  kleinerer  schrift  d,  mit 
blasserer  dinte  e  ^*  gruz  im  context  cf,  das  g  rot  angemalt  p.  darnach  Mantilia  *co- 
berehc  ...  Manubriü  *rucoiet  193b  ...  Mappalia  *salase  193«  ..  .  Mare  *more  194»...  Ru- 
bra aut  mare  *rude  more  .  .  .  Mare  mortuü  *mirtue  .  .  .  Margarita  *perla  195a  g 
"  hiervor  Manu  manna  (mäna  k)  a  102ai  d  92e  e  102»  k  126»;  aber  Mes  ist  lat.,  vgl. 
Exod.  16,  15  ^^  im  context  cde,  mit  kleinerer  schrift  d,  übergeschr.  i  ^^  darüber 
*opazek  g  195b        ^^  sechil]  hi  aus  111  corr.  c        ^^  darnach  Marciü  *brezen  g  195c 

^°  übergeschr.  g        21  Matricularis   d   Matcularis  e 
schrift  d,  gelb  durchmalt  p        "  darüber  *deloha  g 


22 


im  context  cde,    mit  kleinerer 


78 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  7ju;.   126 


1  Matrona^  fröwa  a  lO.S'^^    frowa    c    98« 

2  6/  94»^ 

3  Maturus    riffer    c    98^     riphcr^     d    94*^ 

4  riphe  r^  e   103<^  [c] 

5  Maturus    zitiger   c  98^    6/    94^    ziter*    e 

6  103^  [c\ 

7  Maurus^  suuarz  ^  e  103^  swarzer^  c  98^ 

8  d  94^    i  97*^    swarczer   k  128^    Mör 

9  /7  197^  [c] 

10  Meatrix  atvch"^   p  140^^   atoch  «   97®  ä; 

11  128«    athoch    d   94®  e  103^   atich    a 

12  103^^  atich  h  109^  [d  Matrix  c] 

13  Medioli^  napa    a  104^^    *'  98^    /c  129^ 

14  Nabe  6  110® 

15  MeP  hon  ine  d  95®  honich  c  99^  [c] 

16  Melodia^^    sozsanc  d  95*^    suz   sanch  a 

17  104^2  suzsanch  c  100^  e  104^  [et/] 

18  Mercedula^i  lonili  a  105^2  i  99® i?  142^2 

19  lonilin^^  ^  101^  *mzdicka  lonelin  ^^  g 

20  201®    lonlin  h  112^    lonlin^^  e  105« 

21  lonlin  12  ^^  96®  loenlin  Ä:  131^  [c] 

22  Merges   scob  .i.  arista  eher  c  101®  eher 

23  d  96®  e  105^  Arista  eher^^  *  99^ 
24Mergusi^    tuchil  a  105^^   d   96®   t&chil 

25  c  101®  {vgl  c] 

26  Meropes  speht  c  101®  specht^^  c^  96® 


Merops  ^'^  [auis  k]  grunspeht  i  99*^  gruon-  27 
Specht  k  131b  Grunspeht  h  112'^  28 
Grunspeht  ^Z  96^  grün  speht  e  105«^  29 
Gruonsphet^^  p  142^^^  Grunsphet  a  30 
105^^*  gruntspeht^^  ^  iqI®  [c]  31 

Morula  *cozz2o  g  202^  32 

Merulus^i  amsla  g  202^  amssla  j?  142^^  33 
amsala22  c  101*^  amsila  rf  96^  ams-  34 
sille  h  112^  amphsla  a  105^*  t  99®  35 
amfisel  e  105«  [c]  36 

Messes  sette  fe  112*^  dicuntur  secte^^  k  37 
131^  38 

Metanicus^*  zimbirman  6^  97*  zimberman  39 
a  106*^  Ziniberman^s  p  143ai  zimb-  40 
man  26  c  101^  i  W  cimbman  h  112«  41 
zimmerman  ä;  131^  [c?]  42 

Metreta  [amphora  p\  mez^^  a  106^^  ^  43 
143a3  44 

Miconus28  mago  h  113®  k  132^  i?  143*3  45 

.1.  mago29  d  97®  e  106'^  [c]  46 

Migale  harmo  a  106^^  ^  97c  ^  106*^  /"  47 

238^  härm  6  113®  c  102^  ^204*  [c]  48 
Migma^^  sprivvir  c  102^    spruir  d  97*^  49 

spuru  f  238^  [c]  50 

Milisie^i  gidigini  a  106^^  ^  102®  iZ  97^  51 

gidinge  e  106®  [c]  52 


^  darüber  *matera  ^  196^  *  ripher]  pher  öm/  rasur  d  ^  mit  blasserer  dinte  e 
*  7nü   blasserer  dinte  e.  darnach   Mauors  *zuatouyt  g  1973-    :,     ^  Maurus    e.    darüber 

*murin  g         ^  im  context  cde,  mit  kleinerer  schrift  d.  darnach  Medicina  *lecarstue  .  .  . 

Medicina  *lekk  : :  197c  .  .  .  Medio®  *lecar  198^  g        '  rot  angetnalt  p        ^  Mediolani  ik. 

=  Modioli.  darnach  Medulhs  .  .  .  meduUa  *mozh  g  199^  ®  darüber  *med  g  199^ 
*°  darnach    Melos   *pesn  .  .  .  Membrana   *blana   199^  .  .  .  Mendax   *lsiui  .  .  .   Menia 

*hradbi  .  .  .  Mens  *mizl  200^  .  .  .    Mensis  *mezzec  200^  .  .  .    Mensura  *mera  .  .  .  Menta 

*ma  ta  201*  .  .  .  Mercat"  *cupecstue  201^  g        "  Mercedola  k        ^^  im  context  cde,  mit 

i 

kleinerer  schrift  d  ^^  mzdieka  übergeschr.,  lonelin]  e  auf  rasur  g.  darnach  Meretx 
*hurua  g  202»  ^*  am  rande  neben  Merges  i  ^^  darüber  *rohach  g  202*  ^^  gpecht] 
t  mit  dunklerer  dinte  geschrieben  d  ^'  Merops]  s  auf  rasur  p  M^op^  i  Merobs  b 
^^  Gruonsphet]  G  rot  angemalt  p  ^^  im  context  c  ^*  übergeschr.  g  "^^  Merul®]  1 
auf  rasur  von  r  c  Merulus  e  ^^  im  context  c.  darnach  Mese  media  *meze . .  .  Mespila 
*nizpule  g  202^  23  ^^^^  lateinisch,  vgl.  auch  CGL  4,  116,  33  messata  secta  uel  incisa 
^*  Methanicus  cdi  Mecanicus  b  Mechanicus  k.  darauf  Metaphora  *prenozz  202c  , . .  Me- 
taphora  *prenoz  . . .  Metallü  *covv  . . .  Metamorphosi  *vinschafa  pretvora  {bis  e  auf  rasur) 
. . .  Metior  *meru  .  .  .  Metonomia  *premena  203*  g  ^^  Zimberman]  Z  rot  angemalt  p 
*^  im  context  c  ^''  rot  angemalt  p  ^^  Myconus  b  ^^  im  context  de,  mit  kleinerer 
schrift  d        ^*^  Migina  /        ^i  MHigie  a.  dh.  Militie 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


79 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  126 


1  Milium  *pzo^  g  204«» 

2  Miluus  wiwo    a  lOG^^   wio  c  102*^  wige 

3  d  97^  e  106« 

4  Mna    essa   1  mina  d  97®   esse^   l  inina 

5  c  102^  1  mina  essa  i  100^  [c  Mina] 

6  Mingo    seicho^   a  106^*    c  102^    c?  97« 

7  jt?  143^2  Seiche  Z^  113«  seiche  e  106^ 

8  seiche    *  100*^    seiche   k  132*^  seigo* 

9  g  204i> 

10  Minutal    ingislahti   a    107*^    ingislahte  ^ 

11  i  100*^  Ingeslahte  ^>   113^  ingislaht  d 

12  97«  ingeslethe  c  102«  [c] 

13  Mirmilo^  skirno  k  133^  scirno  a  107^^ 

14  c?  97^  e  106^  ^  205»  p  144«^  scii-no 

15  b   113^  schirno  c  102^   skirn  ^  100« 

16  [c  Minnulo] 

17  Mirmilo  scirno  k  133* 

18  Mirtus'^mu'tiFc  102«  ö^97^^205b[v^Z.c] 

19  Missales  missola  i  100^  missula  Ä:  133^ 

20  missala^    a  107»^    d  98*    e   107*  p 

21  144*2  missale  c  102« 

22  Miscet  senchet^^^  c  102«  [vgl  c  Misco] 

23  Molles  wUidoii  c  103^  [c] 

24  Molosus  rudo  c  103«  rudi  d  99*  rvde^^ 

25  i  101«  rud  e  108*  Rüd  g  207«  [c] 

26  Monetula  *kaukai3  g  2O8*  ' 


Moneta  muniza  a  108«*  c  104*i>  c?  99*^  27 

munza   e   108«   mftnza^^    materia   *o-  28 

bratzi3  g  208*  [c]  29 

Monstmm  gitroch  cl04«  30 

Mordex^*  piziger  c  104«  [c  Mordax]         31 

Morsus   bizzo   a   108^»   piz  ^^  b   115«   d  32 

99^  e   108«    *  102«    ä   135^  piz^^  c  33 

104«  biz^s  p  146*^  [c]  34 

Motio  biwegunga  c  104«  35 

Motoria  *zzochori6  g  209f  36 

Muculentus^'  rozziger    a    109*^  c  104^  37 

d  100*    ruziger   e  109*    rütciger^^   g  38 

209«  [c]  39 

Muffulai9    fustilinc^o   c    104^    k    135'^  40 

fvstilinch^o  n02<^  fuistilinc^i  6  llö^b  41 

d  100*  i?  146*3  fuistlinc  a  109*^  fust  42 

elinch  e  109*  sustelinc  ^210*  [cd]      43 

Muccus22  roz23  a  109*2  d  100*  /•  244b  44 

p  146*^  *wozhri2*  j.q2  ^210*  rozz  b  45 

1152b  roz  c  104b  ruz   e  109*  ruoz  k  46 

135^  [c  Mucus]  47 

Mugit  [boat  cp]    loit  c?  100*    luioth^s  ^9  48 

146*3   liuoth  a  109*2    löth26    c  104^  49 

lut  e  109*  [c]  50 

Mucia^'^   Amblaza   b  115^«    am|plaza   ä;  51 

136*  ambleza28  a  109*2  j?  146*^  am-  52 


^  übergeschr.  g        *  esse]   das   zweite  e  aws  a  corr.  c        '  rot  angemalt  p        *  (^ar- 
nacÄ   Minist*    *zliQia  .  .  .   Minuit    *mali   g  204c        ^  übergeschr.  i        ^  Mirmillo   a 
'  Myrtus  c        ^  übergeschr,  darnach  Miser  *hubeni  .  .  .  Miserere  *pomilui  205b  .  .  .  Mi- 
sericordia  *milozzirde  .  .  .    Misellus   *nebosec  205^  g        ^  missala   im  context  de,   das  m 
rot  angemalt  p        ^^  l.  scenchet.  =:  Gll.  2,  482,  45  usw.   darnach  Mitos  *baie  206^  .  .  . 
Modi'  *corehc  .  .  .  Modulatö  *pene  .  .  ,  Menia  *hradbi  .  .  .  Molares  dentes  *trenouci  : : : : 
207a  .  .  .  Moles  *tese  207^  g        "  l.  widillo(n).  =  Gll,  2,  23,  1.   193,  66  usw.   das  hier- 
nach in  f  242a  folgende  Moloch  mehcho  ist  nicht  deutsch,   vgl.  Moloch  .  .  .  vel  rex  que 
et  melcho  solent  dicere  Z;  134^        '^  übergeschr.  i.  darnach  Momentü  *msikk  g  207^ 
"  übergeschr.  g        ^*  darnach  Mores  *nraiii . .  .  Morigerat".  mores  *nraui  g  209*        ^^  im 
context  ce,  rot  angemalt  p        ^*  übergeschr.  darnach  Mucro  *ozt  . . .  Mucro.  ensis  *oztre 
mece  g  209^        ^'  Mvculentus   c.    die  gl.   nach  der  folgenden  e        "  übergeschr,.  g 
"  die  gl.  vor  80,  6  g        **  im  context  c,   übergeschr,  i        ^^  oder  fiustilinc  p        **  auf 
rasur?  g  Muc"  k.  die  gl.  nach  der  folgenden  k        *^  rot  angemalt  p        **  übergeschr.  g 

"  rot  angemalt  p        ^^  im  context  c.  =  Gll.  3,  5,  52        "  Mutia  af.  Diefenbach  ver- 
gleicht Almucia,   -iura  'mutze'   (amblaza  aus  *amlucia?)        ^^  rot  angemalt  p 


80 


Alpha nioTiHCH  Geordnete  Globsare.    A.  Bestimmbare 


,SW.   1.  2.  3.  4.  5.    7jw.  12G.  127 


1  pleza  d  lOOi^    aniplezza^  y  210^  am- 

2  plaizza   f  244''   ampleste  e  109''    ant- 

3  piaze  i  102^^  [a2c] 

4  Mulcifer  smit  a  109*^  ^^^it  d  100^  [c] 

5  Mulctra     niilichuaz     6/    100*      melcvaz 

6  *(le.ska2  ^210*  {vgl.  c  Multraria] 

7  Multiuagus^  uil    irrer*  a  109^*  d  100« 

8  e  109«  vil  irrer*  ^  146^^    vil  irrer  h 

9  llö^d    vilhirrer    k  136^   irrer   *  102^ 

10  [c  Multrivagus] 

11  Mnngio^  snegal  d  100«  snegil  i  102^  k 

12  13G^  fnegel  e  109«  [c] 

13  Munimentum^   warnunga   a  109^^    war- 

14  nunge^  i  103^  [c] 

15  Murcus   lidiscarter    k  13 öd    lid  i    103^ 

16  [c] 

17  Murena    lantfrida    a    109^^    lantfrid    i 

18  103^  lantfrit  t^  100^  e  109^  lampda« 

19  g  211^ 

20  Murex^     merisnekko^^     g    211«     meri- 

21  sneko    a   109^*    mersnecko    c?    100^ 

22  mersnekke    i  103^    mersnek   e   109^ 

23  [cd] 

24  Murenula    lantfrid  i  103«   dicitur    lant- 

25  fridi  k  137*  [^^/.  c  Murenulas] 

26  Murium  sulza^^  a  109^*  d  100^  e  109^ 

27  f  246^  i  103«  A;  137*  ^9  147*^  Sulce 

28  6  116^  [cd] 


Musca  uli/ge  i   103«  29 

Muscerde^^  müsdrech  i  103«  30 

Musio    chaz    za    c  105*^    kazza   d    101^  31 

kazzo  i  103*^  [c]  32 

Mustela^^  ^^.jggjg  ^-  ^Qge  33 

Mutili^*  marchsteina  allO**  marcsteina  34 
k  137«  marhstxiina^^  p  147^^  marc-  35 
steine  ^5  iZ  101«  marhstein^^  ^  105«  36 
marh^tein  i  103®    marchstan^^  e  110«  37 

Mutilum^ß  hamaler  a  110**  [v^/.  a2c  38 
Mutinus]  39 

Napus  rüobe|e^'^  räbe  i  104^  [c]  40 

Nasus  nasa  a  111*^    c  105^  d  101^    ^  41 

138^^  p    148^1    nase    6  117«   g  214*  42 

nas  e  110^  näse  i  104^  [c  Naso]       43 

Nasturcium  *sse  rucha^^  ^214*  44 

Natatoria   ursprinc   a    111*^   d    101^  j9  45 

148b2    vrsprinc    c   106*    ä:    138«    vr-  46 

sprink  g    214^    usprinc    f   248«    ur-  47 

sprinch^^    G    110^     Vrspnch    6    117"^  48 

[c]  49 

Nates  *ritezne2o  g  214^  50 

Natiuum  geburte  i  104«  [t^^/.  c]  51 

Natrix  wazzernatra  c  106*  wazzer  natir  52 

a  111*^    wazzernater  h  111^  i  104«  53 

[c]  54 

Naulus  ueriscaz  a  111*^  uerscaz^^  e  111*  55 


^  darnach  Miücere  *nehovati  und  rasur  über  dem  folgenden  moUire  g  210*  ^  heide 
Wörter  ühergeschr.  darnach  Mulsü  *medoüina  g  210^  ^  Multiuagus  p  *  «m  context  e, 
rot  angemalt  p.  darnach  Mund^  *vezmir  .  .  .  Mund^  *suet  210<'  .  .  .  Mvnera  * :  :  : :  co- 
lach  ...  1  sacrificia  *sirtm  21 1^  ^        ^  oder  Mungro  i.    darnach   Municeps   *vre  dnik  g 

211».  das  dann  in  i  103»  folgende  Macc,  piut  ist  wol  =  Mancipant~  k  136^  ^  unimtü  i 
'  ühergeschr.  i  ^  ühergeschr.  g  "  urex  i  ^°  merisnekko  ühergeschr.  und  ivol 
nachgezogen;  daneben  von  and.  hand  *hlemizd  g  "  im  context  f,  rot  angemalt  p 
^^  darnach  Musculi  *miski  .  .  .  Musc^  *meh  212^  .  .  .  Musica  *hudba  .  .  .  Musici  *liudci 
212b  g  "  darüber  *liran  osta  j,  dann  Mustü  *mest  g  212c  1*  Mutuli  ik  Mütili.  lo- 
qui  (0  aus  e  corr.)  märchstan  e  ^^  im  context  cde,  mit  kleinerer  schrift  d,  rot  an- 
gemalt p  ^^  darnach  Nanciscor  *polucsu  g  213^  ^'  das  zweite  e  aus  i  co)t.  i.  die 
erklärung  räppa  a  110^3  rappa  c  105s  ist  wol  lateinisch,  darnach  Nares  *iiozdri- 
chrepe  g  214»  "  ühergeschr.  g  ^^  im  context  e  ^"  ühergeschr.  g  *^  im  con- 
text e,  gelb  angemalt  p 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


81 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  127 


1  p   148^^    verschiiz  b   117*^'  vershaz^  d 

2  102»  uersaz^  c   lOG^    versaz    //  214^ 

3  u^gescaz  i  104*^  [c  Nauluni] 

4  Nauitii    uerigo    a    111*^^    vergo   c    lOG^ 

5  [e|         • 

G  Nausea  uomitus  fülliinge'^    i  104*^  [c] 

7  Nautea  *luh3  ^  215» 

8  Nebiilo   tniginari    a    111^^    triigiiiare    c 
0       lOG^^  (/  102^    truginäre    i   104«    tru- 

10  genar  e  lll'^  [d.  vgl  c  Nebulosus] 

11  Necromantia  *  hellirun  i  104^ 

12  Nectai-  sehn  i  104^  [cc?] 

13  Nefaiidus  unmftzlicher  i  104^  [vgl.  c] 

14  Negliens  uersumeiiter  i  105» 

15  Negocium  wehslim::^  i  105'^  [^?^/.  c] 

16  Nemus  [siluai]  forst  c  107»  uorst  d  102^ 

17  e  111^  uorst  i  105^  [c.  -z;^/.  6Z] 

18  Neniam^  khlagasanc  a  112^^  klagesanc 

19  d  102^  klagesac^  g  216«  clagesan«  e 

20  111^  clagesan/'251«  clagesach  c  107» 

21  [d  Nenias] 

22  Nenia  giposi  k  1S9^  gipposi  i  105^  gi- 

23  pousi^  c  107»  gipuosi^  all2»^öll8« 

24  d  102^    e  111^    f  251»    p  149^2  [c 

25  Nenias] 

26  Nepos^^    autem     neue    utriusque    sexus 

27  est  i  105«  [c  Nepus] 

28  Ninguidus^^  snelicher  i  105** 


Nitedulai2  gleimo^^    a  112^2    c  107«  c?  29 


103^    gleime    i    105«     glinio    e 


112^  30 
31 
32 
33 
34 
i  35 


glima^*  ^  218b 
Nitor  glizzo  i  105® 
Nix  15  sne  i   105«  [c] 
Nocticorax  *leleki<5  ^218« 
Noctua     auteni    non     est    bubo    üfe 

105^  *wirr.i^  nam  bubo   hue^^  maior  3G 

g  218«  37 

Nodus^'^  chnoph  i  105^  [c]  38 

Nomi^ma^^  muniz  i  lOG»  [e]  39 

Nothus  sunderwinter^^  i  106«  40 

Nothus  zwitarn  c  109»  zwi  tarn  d  104«  41 

zwitarin  e  113«  [c]  42 

Nouales  [agri  feminini  generis*]  niulente  43 

i  106^   niui^o   g  221»    [vgl.  a2c  No-  44 

uale]  45 

Nouerca^i  stüfniäter  ^  106^  [c]  46 

Nouitii22    niuquomelinch  i  106^    [vgl.  c  47 

Nouitus]  48 

Noxia  sulde23  i  107»  [e]  49 

Nugigerulus  ^*  wich  trage  i   107^  50 

Nummularius  munizare  i  101^  [c]  51 

Nundina    locus    mercati   mafct    i    107«  52 

[vgl.  d  Nundine]  53 

Nuo    nuis    .i.    nodo^^    gilazu    a    114^^  54 

gila|zu  k  143^    gelazii  p  153»^    gela  55 

ZV  c  110»  [c]  56 


^  im    context  cd,    mit   kleinerer  schrift   d  '  l.  uüUunge  ^  übergeschr.    dar- 

nach Nebula  *mhla    g  215^        *  darnach  Nicromantic^  *cimoknisnik  g  215^        ^  wehs- 
lun  :  :]   ga   ausradiert  i  ^  Nenian  /    Nenia  g  ''  übergeschr.,   daneben   *sale  über 

finem   von   and.   hand  g        ^  im  context  c        ^  gipuosi]    gipuo    rot  angemalt  p        ^°  s. 
Gll.  3,  424,   2.    darüber  *vnuk    217^    dann  Nerui   *tetiui  217^  g  ^i  darnach  Nisu. 

conatu  *znahu  .  .  .  Nitens  *ladni  g  218^  ^^  Nitele  i  ^^  rot  a  ^*  übergeschr.  g 
."  darüber  *sneh,  dann  gndo  *hrad.  glacies  *led  g  218^  "  übergeschr.  g  "  (Zar- 
über  *vzel  218^,  darnach  Nomen  *ime  219»  g  "  darnach  Norma  *prauidlo  219^  .  .  . 
De  notis  uiri  iudicij  (iuridicis  k  141«^)  .  .  .  senatus  *nalez  220c  g  ^»  l,  sunderwint 
^'^  übergeschr.  darnach  Nouacula  *britua  .  .  .  Nouella  *nouinca  g  221i>  ^^  darüber  *ma 
cecha  g  221^  ^^  darnach  Nuces  auellane  *oreclii  g  222^  ^^  eZ/i.  sciride  2*  darnach 
Niunenide  *suetice  .  .  .  Nümi  *nv  cetz  0  brazi  g  223»  '^^  Nuo  .1.  nodonuis  a  id  (.1.  p) 
nodo.  nuis  cp  ide  nodo  mus  Ä;.  =  (Ad)nuo  . . .  (ad)nuto,  vgl.  Graff  2,  303.  Gll.  2,  438,  66. 
667,  68  bez.  432,  11.  469,  20.  653,  22.   696,  36?    anders  JGrimm  Kl.  sehr.  4,   407 

Althochdeutsche  glossen  IV.  (3 


82 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 
Sal   1.  2.  3.  4.  5.   Zdo.   127 


''-       105^  Bwillet  ell4^^  inswintlite  ^  107^ 
[od] 


1  NuruH^     |uxor    filii  d\    \    hvoV^    d   105^ 

2  snür  *  107«  [c] 

3  Obcaluit^  [duruit  «/;]  irswilita*  a    114^* 

4  _p    153^2   gifvvillit    c    llO'^    swillit   d 
5 
C 

7  Obex    lun*    c  110^    d   lOG»   e    llh^  f 

8  258i>    «•  108*    k  143^   i?   153*3    lun. 

9  *clij^  g  224*  [^;^/.  c] 

10  Obices^  crindila  a  115^2^153*3  crintil 

11  ^106*  grindil  c  110^  grin  tel  e  115* 

12  grintel  i  108*  [cd] 

13  Obscenus  unsüber  i  108*^ 

14  Obsequelam'^   dionust  a    115^^   dinist  c 

15  111*  dienst»    d  106^  e  115^  ^  225« 

16  [c  Obsequela] 

17  Obses  [Sequester  gik]  gisalÄ;144«  gisil» 

18  a  115^2  ^  mb  d  106^  ^  225«  gisel 

19  e  IW  i  108^  [c] 

20  Obsides  *talle»  .^  225« 

21  Obstipo^  nigo   k  144«  niogo  a  115^^  ^ 

22  154*2  nige  i  108«  [c.  26,  2] 

23  Occa^ö    meriscala^^    a    116*^  /"  260«  p 

24  154^^  merscala  Ä:  145*  m^scala*  109* 

25  Merschala  h  123«   meresala^^  g  226« 

26  meriscal^^  c  111«    merscal  6/  107*  e 

27  116*  [c] 


Occas^^  öuohun^^  ^^  ii(jai  ^.  ^e  y^  ^45.  28 

J9  154^^  Suohun  h  123«  süohun  i  109»  29 
svohuns^^  ^r  226«  suohim  f  260«  30 
swam  ^107*  swa  nn^*  e  116*  [c]       31 

Occipicium  nilP^  ^  227^^  32 

Ocree^^  peinpge  i  109«  *scorne^''  ...  33 
que  suras  *litkii'^  g  227^  [c  Ocreas]     34 

Offam  pallun^«  a  116^'3  h  124«  6  112^35 
Ä:  146^  p  Ibb^^  pallin  ^  107^  pallen  36 
e  1166  *kuzz  19  ^  228^  [c.  2;^^/.  c  Offusa]  37 

Offensio  bispurnida  p  155*^^  hispurnida  38 
k  146b  bispernida^o  a  116^3  spu-  39 
runga  c  112^  d  107^  ^rozhneuane^^  40 
g  228b  41 

Officina  [habitacula  i]  smitta  a  116^*  c  42 
112«  d  107b  smitti  t  109^  [vgl  c  43 
Officinas]  44 

Olla  dicta  bauen  i  109^  .  .  .  unde  et  45 
buUa  *klokocsi9  g  229*  [c]  46 

Olfactorium^i  pisamo^^  a  117*3  ^  ^^ßa  47 
rf  108«  i  110*  ^  156*1  bisam  k  146«  48 
bisim  g  229*  pise  m  e  117«  49 

Olor  *llabut23^  229*  Olora  elwiz  mo*  50 
[c  Olor.  vgl.  a2  Olores]  51 

Opima^*  gnuhtsämer  i  110^  [c  Opunus]  52 

Opinio^^  abtunge  i  110«  53 

Oportunus^^  necessarius  gimacber  i  110^  54 
[c]  55 


*  darüber  *zelua  ^223^        ^  j  j^j.^^  ^-^^  context  mit  kleinerer  schrift  d  (l  bruta  «114^3 
k  143b  ^  153ai  ist  lat.)        ^  Obcaluit]  oben  am  a  radiert  d.  =  Gll.  2,  394,  55  «*si<?. 
*  rot  angemalt  p  ^  beide  Wörter  übergeschr.  g         ^  Obices  e  Obicem.  obpositione:  p 

'  Obsequalem  a  ^  übergeschr.  g  ^  Obstigo  i.  vgl.  lat.  obstipus  und  Obstipare  .i. 
inclinare  Diefenbach  390^,  darnach  Obstupescit  *vsa,sne  g  226»        ^"  0 :  cca]  rasur  von  o  e 

"  im  context  c,  übergeschr.  g,  rot  angemalt  p  ^^  =  Gll.  2,  l^j4S>  usw.  ^'  suohun  im 
context  c,  suo  rot  a7igemalt  p  ^*  oder  swa  im  e  ^^  übergeschr.  g  *•  creee  Ocreas  p(=r 
Gll.  1, 286, 18  usiü.)  ^''  übergeschr.  darnach  October  *ruien  227^  . . .  Oculi  . . .  EadioB  aut 
ictus  ex  oculis  *strelsevirsene  .  .  .  Dormientib^  quippe  in  cerebro  *wmozze  227^  .  .  .  Oestus 
*strecek  228^  g        ^^  im  context  c,  rot  über  schwarzem  pallun  b.  =  Gll.  2,  401,  51  usw. 

"  übergeschr.   g         ^o  ^^g,,  bispermda   a  ^^  Olfactoriv   a         "^^  im  context  c 

*^  übergeschr.  darnach  OmeN  *znamene  229^  .  .  .  Omnis  familia  *wse  celed . ; .  Oleum  *olij 
229c  .  .  .  Onus  *breme  230c  g  ^4  Opima  spolia  und  darüber  *corist  g  231*  ^^  dar- 
nach Opiniones  *domene  g  231  ^        20  darnach  Orphani  *zirotci  g  233* 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


83 


Sal.  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  127.  128 


1  Oriios.  ide  et  alnus  *olse^  g  233^ 

2  Ornotinus    langer  ^    a    118^^   c    114^    d 

3  109^'  c  118^  /'2G7<^   i  111'^  Ic    US^ 

4  jo     157^^     LaiiGer    b    126*^     *letose^ 

5  langer  g  233^*  [c] 

6  Orno*    hiuro^    d  109«  e  118^  jt?  157*^3 

7  huiro    k  148*^    *letoz6    huiro   g  23S^ 

8  biuro   a   118^^    hiüre  *  111<*    wiro    c 

9  114^ 

10  Oscen  heilsod^  a  119*2  Z^  126^  c?  11 0^ 

11  e  119-*  p  158»2    heilsot   c  115»>    hei- 

12  lisod.   vi  meriscala  Ä:  149^    heilisoth. 

13  l  miriscala  i  111^  [c] 

14  Oscilla    ritiscupfa   a  119^^    ritiscupha  d 

15  110^  rite   scupha  c  llö''  reitsup  ha^ 

16  e  119*  Ritschuphe  b  127*  [<^] 

17  Ostrea^  merisneke  i  112^ 

18  Pactain^^     [donatam   p    döatä^^    k]    gi- 

19  mahalta  a  119^^  158^^  giinahalte  c 

20  115«  gemahalte  k  150*  gimahilten  d 

21  110«  e  119«  [c  Pictam] 

22  Pactum  züipth^^  i  112^  [vgl.  c] 

23  Padella^3  phanna^*   a  119^^    e  115^  d 

24  110«  /  270*  i  112*^  p  159*^    pfanne 

25  b    127^    pfan    k    150*     *panevi^    g 

26  236* 

27  Pala^ß    scufela    a   119i>3    ^    236*    scu- 

28  uela^"^  c  115*»  d  110«  seuuala  /•270* 

29  scauuela  e  119^   siufela  p  159*^   Sni- 


fela  b  121^  scüvel  i  112«  schuf el  k  30 
150b  31 

Palafiumi»  piladi  allO^V  270^  k  150»>  32 
Piladi  b  127^  pilidi^^  c  116*  pilide  33 
d  110^^  g  236b  piliof^o  e  119«  34 

Palatinus^^  phalanzliher  a  120*^  pha-  35 
lanzuber  Ä;  150^  phalenzli  eher  c  116*  36 
phalenzlicher*112«  phalinzlich  c^llO^  37 
phanlich  e  119«  palancgraua  g  236^  38 
Phalnzgraue  6   127^  [c]  39 

Palbo  viualtra  a  120*^  viualtr  ft  127^  40 
uiualter  c?  110^  ß  119«  uiualt^  *  112«  41 
fivalter  c  116*  feif alter  Ä:  150^  [a2c  42 
Palpo]  43 

Paleare22  chelera  a  120*^  c  116*  ^^110^  44 
Chelera  b  127^  chelero  *112«  ^150^  45 
chelern  e  119«  kaleara  g  236^  [c]        46 

Palee^s  palga  a  120*^  i  112«  k  150^  47 
palge  e  116*  c?  110^  e  119«  Palge  48 
b  127^  balie  ^r  236^  49 

Palatus^*  guomo  c  116^  c?  111*  e  119«  50 
Gumo  g  236«  51 

Paleste  lodun  *  11 2^  ä;  150^  59 

Palus  stecho  c  116^  e  120*  Steche  &  53 
128b  *koll25  stekko  g  237*  steko  d  64 
nV  50 

Palmes  snitilmc  a  120**  d  111^  sniti-  56 
linch  c  116«  Snitelink  6  128*^  snit-  57 
linch  e  120^  schiszling  A;  151*  [cd]     58 

Palpo26  feifalter  k  151*  [a2c]  59 


'^  m  context  de,    mit  kleinerer  schrift  d        '  übergeschr.  g 
^  rot  angemalt  p  ®  übergeschr.    darnach  Orthodoxus  *puo- 


^  übergeschr.  g 

*  =  Gll  2,  368,  33 

zlaun  i  233^  .  .  .  Oscines  .  .  .  Augures  *ptacoprauce  234^  g  '  rot  angemalt  p  *  mit 
blasserer  dinte  e.  darnach  Ostra  und  darunter  *cerep  g  235*  ®  Ostrea  .  .  .  moUicies 
*ostrice  235*  . . .  Ouatio  *plesane  .  .  .  Ouis  *ouce  235^  .  .  .  Pabulator  *picmk  .  .  .  Pabulum 
*pice  235«i  g  i«  darüber  *kmiehl  g  236»  "  l.  dotatam,  s.  Gll.  2,  16,  34  und  vgl.  2, 
407,  5  usio.  ^"^  züpth]  p  auf  rasur  i,  l.  züpht  ^^  Patella  i  **  im  context  f 
^^  übergeschr.  g        ^"  darüber  *lo  pata.  darnach  Pela  *08cepi  g  236»  ^'  im  context  c 

^^  Palasiü  e  Palaphiü  k        ^®  im  context  c        ^^  von  and.  hand,  die  gl.  nach  z.  43  e 
**  Palentin^  k  alentin'  i        "^"^  die  gl.  nach  der  folgenden  ik        ^'  Palee  aci        '^*  dar- 
über  *poDebe  g        "^  übergeschr.  darnach  Palma  *dlann  .  . .  pugnus  *pest  g  237^        ^^  das 
von  Gerbert  angeführte  Palpo  luus  ist  aus  cecus  a  120**  verlesen 


84 


Ali'haijetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  ^.  128 


1  Palus   phal^   c  110^    d   ilV^   e  120^  f 

2  271b  pfal  k  151«  [cj 

3  Pannus''^   tuoch   a  120^^^  rf  111«  U13** 

4  töch    g  23 7*^    tovch^    c   IIG*"    Tuech 

5  b  128*^  tuch  e  120*=  k  151«  [c] 

6  Pancales*  panclachin^  c  116^  *postelca^ 

7  5^  238«^ 

8  Pannos"^  [lineos  dikp]  lilachan^  a  120^^ 

9  /'272a  p  i59b3    lilachen»    c  116^    i 

10  113«  lilach  en  d  111^  leylach  /<:  151»> 

11  Panicium^<>  fenich^^    a  120^^  c  117^    (^ 

12  nie  e  120«  /•  272^    *Berri2    fenich 

13  g  238b  Fenich  h  128^   fenich  *   113« 

14  phenich  /c  151«  [c] 

15  Papiliones  auicule  sunt  que  maxime  ha- 

16  bundant    florentibus   maluis  *zlez^2  g 

17  238« 

18  Papirus^^  pinuz  i  113*^  piniz^*  a  120^2 

19  c  117^  d  nie  Piniz   h  128^   pinz  e 

20  120«  /  272*  pintz  k  151«  [v^/.  c] 

21  Paratura   harauvi^^   k    152«   garawiv    a 

22  121**   gariwe   d  112^    gserue  c  117^ 

23  Garba  g  240*  hara  f  273«   Sarwe  e 

24  121b 

25  Parcas^^  urlaga  i  114* 

26  Parce  fata^'^  schepfentun  a  121^^  id  est 

27  skefentü    ä;  152«    scephenten   c?   112« 

28  scheffenten   c    117^   zefindin    g   240* 


schepfen  f  274*  ['i;^/.  c]  29 

Parma    genus    rotundi    breuissimi    scuti  30 

seilt  i  114«  [c]  31 

Parsimonia^^  furi  burt  *  114*^    [c]  32 

Particas^»  lukezhudi^o  i  114^^  luneshudi  33 

k  153b  [c]  34 

Passeres  *wra  bicowe^^  g  241«  35 

Pastinaca  *mirkev2^  g  242*  36 

Pastoforia  phorzicha  /"  275«  37 

Pasturam23   f.  st.  k    i    130^    rf  113«   (/  38 

242*    f.  St.  k   c  1186    fstk   a  122*^  39 

fftk2*    f  275«  p    161b3   sstk   i  115*  40 

faistin  k  153*^  [c  Pastura]  41 

Patibulum  galgo  i  115b  [c]  42 

Patrius^^  uitricus  stieffat^  i  115b  43 

Patriaster^e  stiufater  a  122bi   Stivffater  44 

h   131*    stiefat^   i   115«    stieffuater  ä:  45 

154b  stifat^27  c   119b  ^^d]  46 

Patriota  gilanto  a  122b2  k  154b  gilante  47 

c?  113^   e  122«   ^  115«    lantmän28  c  48 

119«    lantman   g   243*    Lantmant    6  49 

131b  [c]  50 

Patulus  offener  i  115«  [v^/.  c  Patulis]    51 

PaucaHs^ö    fohliher   i  115^    fob|liber   Ä;  52 

154«  pholicher  c  lig^^  d  113^  e  122^  53 

folach^  g  243b  [c  Pauculus]  54 

Pauimentum^^  estrich  ^  115^  55 

Peculium^^  suntrigi  i  115^  56 


*  ^*m  context  f  ^  Panus  &.  c?ze  ^Z.  nach  z.  14  e'Ä  ^  im  context  c.  darnach  Pan. 
ymago  hircina  *veless  g  237^  *  Panchales  c  ^  nn  context  c  ®  ühergeschr.  dar- 
nach Pan  *veless  .  .  .  PaNis  *chleb  g  238*  ''  Pannos  d  ^  lilachan]  lilach  rot  ange- 
malt p  ®  lilachen]  a  aus  corr.  i  ^^  Panitium  acfik.  die  gl.  nach  z.  20  f  ^^  im 
context  c  ^^  ühergeschr.  g  ^^  Papirus]  i  auf  rasur  d  ^*  im  context  c.  darnach 
Paradisus  *ray  g  239*         ^^  l.  karauvi  ^^  darnach  Parce  *scedne  g  240*         ^"^  dai'- 

nach    Parizomata   *parize  g  240^  ^^  darnach  Parte    *del  .   .   .  Parthenos  *deuice  g 

241*  "  Particas  i  ^o  ^^^  loskes  hudi  ^^  ühergeschr.  darnach  Passione  .  .  .  passio 
*strazn  g  241  c  22  ühergeschr,  darnach  Pastinare  *ozkirditi  g  242*  ^^  Pasturä  bcdgikp. 
die  gl.  im  context  acdf.  l.  Pastura  m.  f.  st.  k,  dh.  mesti        "^^^  rot  angemalt  p.    darnach 


im  con- 


Patella  *cesca  g  242b        25  p^t^o  i        26  Pariaster  ik        2'  im  context  c        ^^ 

text  c        29  aucal  i  Paueahs  g        ^^  darnach   Pauo  *pavv  g  243^        ^^  darnach  Pecunia 

*ceta  .  .  .  Pecus  *dobitce  244b  . . .  Pecudes  *dobitec  . . .  Pedites  *pesci . . .  Pedisseq  *possel- 


ßice  244c  g 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


85 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.   ^.   128 


1  Pediculusi  lus^  ^7  123»^  c  120«  d  114« 

2  e  123*    /'  278^    k  155^    lüs    ^■  116^^ 

3  *wess^  (7  245* 

4  Pediculosu^^*  lusfoller^   a   123*^  rf  114« 

5  f21S^  g  245*  i  116*  lufibller  /c  155^ 
G       lusvoller  r  120*  liiscrger  6  123*  [v^'Z. 

7  f  Pediculus] 

8  Pedica^  seitim  walchun  a  123*^  c?  114« 
0       Seiten  i  116*  drüch'^  c  120* 

10  Pedo  fir  zo  c  120*  ih  firzo  i  116*  ich 

11  firzo  rf  114«  ich  : :  : :  a  123*^  ich  furz 

12  e  123* 

13  Pedum  furz»   c  120^  d  114«  e   123*  f 

14  278b    furcz    Ä;    155«    firz    i    116*   [c 

15  Pedo] 

16  Pedum  stab  i  116*  k  155« 

17  Pedites  uendel  a  123*^     fendel    *  116* 

18  [vgl.  c  Pedes  und  Peditus] 

19  Pedo  fustis  pastoralis  cholb:^  i  116* 

20  Pedules    füztuhha  i    116^    fusztubha  k 

21  155«  fuztucha  6  123*  .i.  fuztucha^^  d 

22  114^1  füztuoch  ^V  278«  fuztuochc  120b 

23  fueztvch  b  132*  fuztuch  a  123^3 

24  Pegma  dech:^^  i  116* 

25  Pelex  chebis  i  116«  [c.  vgl.  d] 

26  Pellicatusi2  chebisoni^  a  123^^  k  155^ 

27  kebison  ill6«  chebissun  c?  114^  che- 

28  bissvn  el23«  chebessun  cl20'^  cheb- 

29  sün  g  245«  [c] 

30  Pellis^*  fracta  irach  k  155*^  iroh  ^114^ 


irich^s  c  120'^  irch^^  ^  123«  (7  245«  31 
[c]  32 

Pehiis^®  lapel  i  116^  label  k  156*  [c  33 
Pelius]  34 

Pendices^"^  pintida^^  a  123^-^  c  120«  rf  35 
115*  f  280*  *  116«  pinttida  k  156^  36 
Pinta  fe  132?  [e.  t;^/.  c  Pendex]  37 

Peniculum  spongia  vel  ror  k  156«  38 

Penula^»  spenula^o  a  124*^  c  120^  ^  246«  39 
i  IW  k  156«  spenila  d  115^  40 

Penuria^i  zadal  a  124*^  *  117*  41 

Pera  tasca.  sportella  malaha  a  124**  k  42 
157*  taska22(taschac)  1  malha  c  121'i  43 
i  117b  [?;5r;.  c]  44 

Percontantur^^  forscont^*  c  121^ä;157*  45 
forscunt  d  115*^  forscant  a  124**  46 
forschent  i  117^  forscet  e  124^  47 

Perdix^^  [coturnix  ä^]  Gouch  a  124^^  48 
withopfo  *  117«  rebhon  A;  157«  [c]      49 

Pereo  ferloren  wirdo  c  121^  florin wirde  50 
c?  115«  florenwrde  i  117«  51 

Perfringere^^  aruuartü  i  117*^  durch-  52 
prechen^'^  c  121^  53 

Perfuga28  fluhtiger^^  c  121«  d  IW  54 
fluhtig  a  124^3  fluhtig^  e  124«  ^  162^3  55 
fluctig  i  117*^  fluchtiger  ^  248«  fluch-  56 
tiger  Ä;  157^  [c]  57 

Perizomata  heli^^  a  125^^  ^  122<*/*283*  58 
Ä;  158«  j9  163*3  heli  i  118*  hele  d  59 
11 6b  [c  Perizoma]  60 


^  Peduculus  c<^e/Ä        '^  ^m  context  f        '  übergeschr.   g        *  Peduculosus    cc^e/Ä 


m  context  f        *  darüber   *pomech  ^  245* 


im  context   c 


im  context  f 


'  cholb:]  0  ausradiert  i.    darnach  Pedo  *zicolecc  g  245*        ^°  m  context  df,   mit  klei- 
nerer Schrift  d.   darnach  Pegasus  *cri  dlatec  g  245»        "  dh.  dechi,  vgl.  Gll.  2,  454,  33 


^"^  Pehcatus  c        ^^  l.  chebisod        ^*  Pelis  k 


15 


im  context  c,  übergeschr.  g. 


usw. 

darnach  PeUican^  *neiezzit  . .  .   Peligni  *bledi  .  *  .  peUis  *zcora  245^  .  .  .  Penna   *pero  . . . 

Penates  *screti  246^  g        ^^  Pelius  k        ^''  Pendicesis  i        ^«  im  context  c.  darnach  Penes 

*pij  g  246b  ^8  darnach  Pentafilon  mit  gefälschtem  senikl  (1=  fenikl)  darüber  g  247* 
'**  im  context  c        ^^  darnach  Peon . . .  aquo  peonia  herba  *piuone  ^247b        ^^  taska] 

ka  am  zeilenschluss  von  and.  hand  nachgetragen  i  ^^  Percontar  i   Perconctatur  e 

**  im  context  c  ^°  darüber  *curoptua  g  248»  ^^  Pstring*e  i  '^''  im  context  c 
*'  darüber  *zbeh  g.   Perfugia  c        "^^  im  context  c        '°  übergeschr.,    rot  angemalt  ]p. 

darnach  ...   1  brace  *hace  g  250* 


86 


Ali'hahp:tisch  GEORDNprrE  Glossare.     A.  Bestimmbare 


,S'a/.   1.  2.  3.  4.  5.   Zw.  128 


1  Perluitur^  nazzut^  c  122'^  nazzit  d\W' 

2  benasset  ^158*^  nazzata  a  125*'^  naz- 

3  zate^  p   103«^^  iiozzeta  i  118*  [i^^r/.  c 

4  Perluit] 

5  Perna  *boch3  g  250^ 

6  Perpendiculum    mur    vag^    g    250^    [e. 

7  vgl.  c] 

8  Perpensio   uparwegani    i  118^    vbervue] 

9  gani  k  158^  uberwegin  6?  116^  ubar- 

10  uuega*    p  168^^    uberwega    a  125** 

11  vbirwegin  c  122®  vberbegun^  g  250^ 

12  Vberwage  b  134®  [v^/.  c  Perpensa] 

13  Peruersus    abahel^   *  118<*     aba|bel^   k 

14  159b  [c] 

15  Peruicax  unirrer  i  118^  [c] 

16  Pes  fuz  d  116^  stih  e  125^ 

17  Pestem'^    et   pestilenciam    hoc    interest. 

18  quia  pestis  suht^  g  25 1*' 

19  Pessulum^  sloz^»  a  125^^  ^He^^  e  125^ 

20  f  285*   i    118®  p  164*2    *zapadkaii 

21  sloz^252*  Sloz  ^^135^  schlos  Ä;159^ 

22  rigili2  c  123^ 

23  Petrix^^  meisa^^  a  126*^  6135«  c  123*= 

24  d  117*  f  285*  k  159"^  i?  164*^   msa 

25  e  125^  meise  *  118^  [e] 

26  Petulans  getiloser  i  118^ 

27  Pex  *zmolai*  g  252« 

28  Pa>ethra  *tulli*  g  252« 

29  Phaselus^^   chiol^^    a  126*^    c  123®  j9 

30  164^2    Chiel  b  135®    chiel  e  126*  f 


285«  i  119*  /j160*  .i.  chiel  ^^  d  117«  31 
kiel  ^r  252«  [c]  32 

Piales  [nomen  herbe  ikp]  l  agalestra  a  33 
126*'^  p  164^2  1  agalstra  i  119*  vel  34 
agelstra  k  160^  1  aglistra  c  123®  </  35 
117«  agi  Istra  e  126*  36 

Pica  hehara^"^  »126*^  p  164i>2  hehera^^  37 
c  123^  /b  160b  hebere  *  119*  *ztraka^«  38 
g  252«  [c  Picus]  39 

Picea  foraha^o  a  126*^  c  123^  </  117«  40 
f  286*  /c  160b  ^  164^2  forha  i  119*  41 
forah  b  135^  vorha2o  ^  253*  [c]  42 

Picea  *zozna2i  g  253*  43 

Pictura22  gimelide  a  126*^  gimalde  c?  44 
117^  gimelde  cl23f  Gemeide  6135^45 
gemale  i  119^  gmalot  ^r  253*  [c]         46 

Pigillus  churzipolt  c  123^  .i.  churzipolt^^  47 
d  117®  6  126*^  churzibolt23  a  126^^  48 
p  165*^  Chvrzibolt  6  135^  churci-  49 
bolt23  f  286b  k  160«  kurcibolt  *  50 
119«  curobolt  g  253«  [ce]  51 

Piguus2*  biger25  6  isßa  c  124*  rf  117^  52 
e  126*^  ^  119«  k  160«  j?  165*2  bigeR  53 
g  253«  [c.  Pigius  e]  54 

Phoce26  merichalbir  ä;  161«  mericalbir  55 
a  127*2  merikalbir  i  120*  merchalber  56 
c  124^  Merchelber  b  136^  me  rchalb  57 
^118«  merkal  g  255b  [c]  58 

Phitonissa2'^  zoubrara  f  288^  zaubrara  59 
Ä;161«  zoubarara  a  127*2  zovbarara2^  60 


^  Pluitur  a  Puitur  p  ^  im  context  c,  rot  angemalt  p  '  ühergeschr.  g  *  rot 
angemalt  p  ^  darnach  ß-sicü  *breskew  251*  .  .  .  PERvagat~  *tcase  251b  g  ^  l.  aba- 
her  '  darüber  *morr.  darnach  Pestis  *mor  g  251"  ^  übergeschr.  g  ^  Pessulum 
rot  angemalt  p.   =  Gll.  1,  549,  15  usw.   2,  598,  45  usiv.   uö.        ^^  übergeschr.  g 


10 


^"^  im  context  c        ^^  etrix  i        ^*  übergeschr.  g        ^^  Phazelus  k  Phalesus  g 


16 


tm 

context  cd,  mit  kleinerer  schrift  d,  rot  angemalt  p  ^''  rot  angemalt  p  "  im  con- 
text c  ^^  übergeschr.  g  ^^  im  context  cd,  mit  kleinerer  schrift  d,  übergeschr.  g 
*^  übergeschr.  g  ^2  pjctü  g.  darnach  Picus.  sat^ni  filius  *ztracet  sitiu  tovv  zin  .  .  .  Pi- 
cus a  pico  *ztraka  zamec  ce  ^253b  ^3  ^^  context  def,  mit  kleinerer  schrift  d,  rot  an- 
gemalt p  24  pignug  i  Piger  e  ^^  im  context  cde.  wol  nur  entstellt  aus  lat.  piger, 
s.  Biefenbach  434b  darnach  Prudncia  *vehlass  g  254b  ^e  j^Q^e  i  Phoce  c  "  Phyto- 
nissa  d       '^  rot  angemalt  p 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


87 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  Ziv.  129 


1  jy  165^^  z&berare  ?'  120'^   zoubrarin  d 

2  118*^    zovbererin    c    124^    cubreriii    r/ 

3  255^  [c] 

4  Phitones^    wizzagon   (/    118*^    vuissagon 

5  Ä;  161*^   wizzagen  /  120*    wissagen^  c 

6  124^  *vlichvec  g  255*^ 

7  Pilleum^  huot  d  118^^  [e] 

8  Pincerna  scencho  d  118®  sencho  c  125* 

9  sceinch:*  *  120*=  [a2ce] 

10  Pinzonatici  walven^  g  256^ 

11  Pinum  *zmirk^  ^256^ 

12  Pirale  phesal  c  125^    phiesal'^   a  127^2 

13  f  289b  k  162b  p  166*3  Phiesil  ^)  137^ 

14  i.  phiesiP  d  IIS^  phise^  e  127^  pisal 

15  g  256«  [c] 

16  Piritis  .  .  .  Est  alius  piritis  uulgaris  *kre- 

17  meü^  .  .  .  hunc   uulgus    focacem   pe- 

18  tram  wrstem^  uocat  g  257* 

19  Pisale»  phiesaU«  /'290*  phisal^^^  r^  125« 

20  phisale  i    120«    fisal  ^  257^    phiesil 

21  d  119*  phiseil  k  162^^ 

22  Pisa  areweiz  d  119*  i  120«    arweiz^^  c 

23  125«  f  290*    erbisz   k  162«    *hrahi2 

24  g  257b  [a2c] 

25  Pixis  *puscha^^  g  257^ 

26  Planatorium^*  poumscabo  /'290b  bouni- 

27  scabo  a  128*^  *120f  ^162^  .i.  boum- 

28  scabo ^^   c?  119b    bovmscabe^^  c  125^ 


Povmschabft  137*"  boum  schab  el27^  29 
bovinsab  g  257«  [vgl.  a2c  PlanasJ        30 

Phmca  ima^®    pars    nauis^'^    id    tille    b  31 

137^   .i.   (id    est    k   idcm  a)    thiP«  a  32 

128*1  d  119b  g  257«  i  120^  k  162<i  33 

p  166b3  [a2ce]  34 

Planta  *niatkii^  et  plantaria  *pza  da^^  35 
g  257«  [a2  Plante]  36 

Podium  ring^o  a  128*^  c  125^  i  120^  37 
k  162«^  rinc  d  119b  Rinc  g  257«  38 
Rinch  6  137^  rinch^o  e  127^  /'290b  39 
[c]  40 

Pomilio  i.  giduerc  d  119b  giduerch^^  /*  41 
290b  giduuere  k  162*^  Gidwerch  a  42 
128*1  gidwerch  21  c  125^  gedwerk  i  43 
120^  Gedverk22  g  257«  [c]  44 

Popularis  liutlicher  *  121«  [c]  45 

Populus  [arbor  ik]  albari  ä;  163«  albare^^  46 
c  126«  d  IW  i  121«  albar23  e  128«^  47 
*topol2*  arbor  .i.  albar  g  259*  [c]        48 

Porcaricia^s  sulac  a  128bi  /•291«  ^■  121«  49 
k  163«  Svlac  ö  138«  sulak  g  259*  50 
sulacha  c  126«  c?  119^  e  128«^  51 

Porcarius  [1  (vel  k)  subulcus  ik]  sueinari  52 
k  163«  suenare  d  119^  svena  re  e  53 
128^  sweinaere  /'291«  s weiner  c  126«  54 
swinare  i  121«  svinaR^^  svinaR^"^  g  55 
259*  56 


^  Phitönes  c  Phytones  cZ        ^  im  context  c.   =  Gll.   1,  455,  5  w«?«;.  599,  60  usw. 

'  darnach  Pila  *mech  255*"^ .  .  .  Pilosi  *moruzzi  .  .  .  Pilosi  .  .  .  lat  incubi  *vlicodlaci  256*  g 
*  sceiDch:]  i  und  e  radiert  i  ^  mir  unverständlich  ^  übergeschr.  g  "^  im  con- 
text def,  mit  kleinerer  schrift  d,  rot  angemalt  p  ^  übergeschr.  darnach  Pirus  *hru8,ca 
g  257a  »  Pisale]  Pi  auf  rasur  von  ph  c,  die  gl.  nach  der  folgenden  ik  ^®  im  con- 
text cf  "  im  context  cf  ^^  übergeschr,  darnach  Pix  *dehet^257b  ^^  üJ)ergeschr. 
darnach  Placenta  *Mazanehc  {dies  wort  rot)  .  .  .  Plage  *teneta  . .  .  recia  *zeti  g  257^ 
"  Plauatoriü  g  ^^  im  context  cd,  mit  kleinerer  schrift  d  "  una  bg  "  pars  naui« 
d  ^®  im  context  ad,  mit  kleinerer  schrift  d,  gelb  angemalt p.^=  Gll.  2,11,  bQ  "  über- 
geschr. g  ^^  im  context  cf  "^^  im  context  cf  "^"^  darnach  Poplites  *zuori  g  258« 
^'  albare]  das  zweite  a  aus  u  corr.  d,  albar  und  die  folgenden  deutschen  gll.  bis  88, 2 
mit  blasserer  dinte  e  ''*  übergeschr.  g  ^^  Porcaritia  bik  Porcaria  fg  Porcarif^a,  ei 
und  das  komma  mit  dunklerer  dinte  d  Porcariati»,  die  corr.  mit  blasserer  dinte  e.  die 
gl.  nach  der  folgenden  ik        "^^  übergeschr.  g        ^'  svinaR]  aR  fast  erloschen  g 


88 


Alphabetisch  Gkordni<:tk  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal.  1.  2.  3.  4.  5.  //hk   129 


1  Porcelli   farahir  /*:  1G3'^    imrhir^  d  iW 

2  forher  i   121''    varh  ere  ß   128'» 

3  Porcus  swin  c  12G''  d  iW  i  121«  suum 

4  Ä:  163*^...  Porcorum  pilos  setas  *sce- 

5  tini2  g  259^ 

6  Porcaster  [iuncus  fik]    pinuz  a  128^^  i 

7  121'»  pinis  k  1G3'»  pinz^  d  IW e  128"* 

8  f  2^1""  binez^  ^  259^  [c] 

9  Porrigo*    gulla  a  128^^  c   126'^/'  292* 

10  Oaila    *vhn5   ^  259»^    guUe   d  119« 

11  Gulle«  e  128^1  guUi  *  121*5 

12  Porro  surio'^  d  119^  g    259^  i  121*5    ^ 

13  167^2    surio    &   138^    furio'^   c    126*5 

14  fui'i^'^  e  128*^    surio.   vel    porrus.    vel 

15  capillus  lock  8  k  163*5 

16  Porrus    [t   capillus    i]    louch    a    128^^ 

17  lovch  h  138*5  loch  d  119»  e    128«  f 

18  292*  loch  i  121^  [c] 

19  Portentum  vierfüzze^  i  121® 

20  Portenta  .  .  .  nani  *trpaslek^"  g  260^ 

21  Portus  [statio  nauium  k']  urvar  a  129*^ 

22  vruar  c  121^  k  164^  [c] 

23  Possibilitas    mahtigo    a    129*^    c?    120*^ 

24  matigo  c  127*^  mechtig  Ä;  164*5  muge- 

25  licheit^^  ^261^  [c] 

26  Postes  *podvoy^2  g  261« 

27  Postella  turili  a  129**  ^*  122*^   turilin  ^3 


c  127^  /•294b  k  165*  Tvrilin  6  139*5  28 

turlin  d  120^  tärlin  g  261«  [c]  29 

Posticium  *vratce5*  g  261«  30 

Postis  turistuodel  a  129**    Ä;  165*    turi-  31 

Stadel  i  122«    Tvrstudil  h  139*5    tur-  32 

studel^^  c  127*5  .i.  turstuidiPs  d  120^  33 

turstudla^-^    yr  294b    durstudil  g  261«  34 

[c  Postes]  35 

Potis  possibilis  mahtigo  i  122*^  [c]  36 

Praciumis  malz^'^  a  129^^2  ft  139g  c  127^  37 

d  1205^  e  129«  /"  295*  i  122«  ;;  168^3  38 

malss  k  165«  *zlad^8  ^  262»^  [d]         39 

Prebenda   phronta  6/121*    phrointa^^  c  40 

1275^    pfröinta  a  129»^^    phriunte^o   ^•  41 

122^  fruonta  Ä:  165*5  fruonda  f  295*  42 

*obrok2i  ^262«  43 

Preclius  wigadiginer  ^^  k  166*  [c]  44 

Preconium  liumunt  i  123*  [c]  45 

Precoquus^^  frumiger  k  166»^   frumig'  ^  46 

123b  citiger^*   g  2635>    vorziteger^^  c  47 

128«  [c  Preconus]  48 

Precox^^  frumirifas  k  1665»  [c\  49 

Predia  eigen  ^^  i  123^  [c]  50 

Prelabi  furiuare  i  123«  furuaren  ä;  166*5  ol 

[c]  52 

Presidium^^    auxilium   militis    uoUeist    i  53 

124*5  volleist  k  167«  [c]  54 


1  uarhir]  i  angehängt  d.  —  Gll.  3,  10,  35.  17,  13.  442,  19.  451,  23.  684,  23  usw. 
^  ühergeschr.  g        '  im  context  f,  übergeschr.  g.   hier  sind  die  beiden  Aldhelmgll.  Por- 
caster .1.  paruch  und   Iuncus  piniz   Gll.  2,  23,  21  und  23  zusammengeflossen        *  Por- 
rigo  a  ^  beide  Wörter  übergeschr.   von    verschiedenen   hmiden  g  ^  mit  blasserer 

dinte  e  "^  Forrü.  i.  im  context  cde  ^  s.  die  folgende  gl.  ^  l.mrumzze,  vgl.Gll.2,4:19, 
37  usiv.  ^^  übergeschr.  g  ^^  darnach  Positura  *postat  g  261^  ^^  übergeschr.  g 
*'  im  context  c  ^*  übergeschr.  g  ^^  im  context  cdf,  mit  kleinerer  schrift  d.  tur- 
studel]  e  aus  1  corr.  c  ^^  Pra  ium  k  PRazium  g  "  im  context  c,  mit  blasserer 
dinte  e;  rot  angemalt  p  ^^  übergeschr.  darnach  Pragma  *detel  g  262^.  das  dann  fol- 
gende Prassa  cartha  g  262^  carta  k  165^  ist  nicht  deutsch,  s.  Ducange  s.  v.  ^^  im 
context  c  ^°  phriunte]  der  circumflex  rot  i  ^^  übergeschr.  darnach  Precentor  *pre- 
peuehc  g  263*  ^^  l.  Precluis  uurigadiginer.  darnach  Preco  *biruc .  . .  Precordia  *vtroba 
g  263b  23  Precoquus  c  Precoq^  i  ^*  übergeschr.  g  ^^  im  context  c  ^e  darnach 
Preda  *corist  g  263^  "  _  qh  2,  116,  54.  431,  50  usw.  darnach  Prefect»  *ztarosta 
.  .  .  Prefeet^  equitü  *ztarosta  comonnichi  g  264*  ^^  Presidiv  i.  darnach  Präsidium  .  .  i 
1  domus  (vel  dom^  k)  necessaria  deypa  k  167^  o'pypa  g  265c,  wol  =  griechisch  (pQovgd 
CGL  3,  472,  5 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


89 


Sal.  1.  2.   8.  4.  5.   Zw.   129 


1  Presteri  zovb'^   /  124« 

2  Prestigiuni^    zöber    1    galastor*    i    124*^ 

3  zouber  1  galster  o   l^^   [c] 

4  Pretoriuni^  phalanza  c   129*^  [c\ 

5  Priuignus.    filius    niatris    ex    alio    matri- 

6  moiiio  stieff  sun  k  169* 

7  Priuilegia    suntrigi''     *    125*"     [c    Priui- 

8  legiuni] 

9  Probendarius "^     .i.    phröntari^     d    123*^ 

10  phiimtari  i  126*  k  169^    pfrundinari 

11  a  132*^  phrundenare  c  130*^    phrün- 

12  tenar«  e  131^  franteusere  »  f  301* 

13  Problema  ratisca^  i  126*  [c] 

14  Procax^^  fravarer^^  i  126^ 

15  Proceres  *vh  li^^  g  269* 

16  Proci^^  pitaha  i  126*^  [c] 

17  [in]  Procinctv  ingariwi^*  i  126^  [c  Pro- 

18  cintu] 

19  Procus  prutigovmo.    pitil^^  c  130^   prü- 

20  tigomo    i    126*^     prutigomo    p    172*^ 

21  prutigoum  a  132**  brötigoum  d  123^ 

22  bruteguni    e  132*^    preutigom    Ä:  169*^ 

23  pitiP^  /■302*  ^  269«  [bc] 

24  Proditor  moldari^®  *   126^  [c] 

25  Proditum  propalatum  gispentotaz  i  126^ 


Prodo  offinorii'^  i  126«  [/)J  26 

Profanus^^  firwazaner  i  126*  [6c]  27 

Proficiscitur^»  franmerit  i  126^  28 

Proluit   vurwaschit   c    13V    finmasket  i  29 

127«  [c]  30 

Proluuies^®  irgozzini  i  127«  [c|  31 

Promunctorium^^  scahho  i  127^  32 

Promptuarium  chellari  i  127®  [c]  33 

Pronus^^  framharder^''  ^  127^  34 

Propes  Chili  a  133^*  chil  c  132^  35 

Propiciatorium   ginada  i  128®  [c]  36 

Pro  pudor  ah  i  128®  37 

Propugiiacula  prustuueri  i  128®  [bc]         38 

Prora  granso  i  128^  [6c]  39 

Prospectus  gisiht  *  129*^  ge|sicht  ^  172^  40 

[c]  41 

Protede  nucc^*  g  273*  42 

Prurit  lucohit^s  a   134^*    iuchit  d  126«  43 

/•  309^  ivchit  c  133^  nichit^^  e  134^  44 

iuchit.^''    quasi    perurit     *zw^rbi^'^    g  45 

274b  [c]  46 

Prurigo  *zvrab^^  ^  274^  47 

Psiathium29  matta^o  a  135**  c   134«    /*  48 

310*  ^  275b  i  130b  Ä;  174b  pl75b3  49 

[d  Psiatum]  50 


*  rester  i.  falsches  lemma  für  Prestigium,  vgl.  Prester  aspis  . .  .k  167^  ^  ubergesclir.  i 
^•Prestrigiü  i  *  die  gl.  übergeschr.  i.  darnach  Pretexta  *plascek  .  .  .  Pretor  *zudce 
g  266<5  ^  darüber  *zudnice  266c,  dann  Priapism®  *inaicene  267»  . .  .  Primicie  *osenki . . . 
h  e  de  melle  *prasma  .  .  .  Primogenit^  *piruenehc  267b  .  .  .  Princeps  *cnez  .  .  .  dux  *voie- 
uoda  267c . . .  Priuignus  *pastorek  268b  g  ^  übergeschr.  i  '  robendari®  i  Pbendarius  c 
Prebendarius  a  ^  im  context  def,  mit  kleinerer  schrift  d  ^  diese  gl.  und  die  folgenden 
bis  z.  39  aufser  z.  19/  übergeschr.  i  ^^  darüber  *devoznub.  darnach  Pcella  *preual 
2Q^^  und  vorher  über  ¥cQ]\.2i  rasur  g  ^^  fravaler  t*wc?  frazarer^em«5c/ji  ^^  übergeschr.  g 
"  ei,  P  nicht  ausgeführt  i  **  =  Gll.  2,  155,  37  ^^  pitil,  pitil  im  context  cf. 
das  dann   in   k  170»  folgende    Prodiens  ortus  ppofpxomenoc  ist  griech.  =  UPOEPXO- 


MENOC  c  130b   a26e  p  172a2        i«  l  meldari        ''  l.  offinon 


18 


Psan« 


dar- 


nach Pgenies  *psced  270"  . . .  Ples  j)pago  *prasced  271»  g  "^^  Pluines  i  ^^  Pmuncto- 
riü]  c  auf  rasur  i  "^"^  Pmus  und  darüber  *bodr  271c.  dann  Pnuba  *snacha  272»  .  .  . 
Prophä  *^rok  272b  g  23  i^  framhalder  ^4  übergeschr.  darnach  Pu*bia  *prizloue  273b 
.  .  .  Pximus  *drusehc .  .  .  Prudens  *vehlazni  273c  .  .  .  Pnidncia  *vehlaz  .  .  .  PniiDa  *Gine 
274»  g  25  i  lucchit.  =:  Gll.  2,  882,  7  usw.  ^^  mit  blasserer  dinte  e  "  überge- 
schr. g  ^^  übergeschr.  darnach  Psalt*ion  *piscel  g  275b  ^^  Psi,athiü  c  Psiatiü  k  Psat- 
tiü  i  Psyathiü  p        ^°  im  context  cf 


90 


AiJMrAiJKTiHCH  Geordnete  Gloshake.     A.  Bestimmbare 


Sal  1.   2.  3.  4.   5.  /jw.  129.  130 


1  PHÜetrumi     Bleipha     a    135^4    /;    14G'^ 

2  sleipha^    c   134«    d    126«    /"  31 0^    /c 

3  174">  sleiph»  //  275^  sleiphe  p  175^3 

4  seiphe  i  130^'  slaife  e   135«^  [ce\ 

5  Psitacus  *.squorecc3  ^  275*^ 

G  Pthisaimriuni*  spichari^  a  135^^  c  134'^ 

7  ^    12G''    g   275«     spichare-"^    /"   310^ 

8  Spichar  h   147*    spichar  k  174«    spi- 

9  cha''  G  135«  pikar  *  130«  [c] 

10  Pubes  niaki«  g  275« 

11  Pubo'^   huo»    a  135^2    <^   127^  //  276^ 

12  p  17Ga2   ii^o9  ^  i34e    Ij^uo    ^   147b 

13  hüuuo  i  130*^  huwo    f  310«    A;  174'i 

14  huue  e  135^  [c] 

15  Pubula^o  wisin*^*  e  135^  uuisintin  f^lO"" 

16  /(;  174^1   wisintin  a  135^2  ^^  127*  wi- 

17  sentin    6  147^    wisint  c  134«    vvisint 

18  g  276b 

19  Pudus^^  scäma  i  130*^  [c  Pudor] 

20  Pulices^^    [uocati  i]    flöhe  c  135^    floch 

21  d  127^  ^  130^  [«;^/.  a2c  Pulix] 

22  Pultrinus  ^hrebatko^^  vuolin  ^277« 

23  Puluinus  .  .  .  ceruical  orekusse  i  131* 

24  Pumilioi*    giduerch^^    ^    ^ßgas    ^  ^27^ 


giduerech    Ä:   175«    p   177*^    giderech  25 

*  131'^   giduwerchis    /"  312*>    Gidverk  26 

g   278*    gitvverch    c    135«   Getwerch  27 

b  148*  [c]  28 

Punctus  fixus  stopha^^  i  131'^  [c]  29 

Punit  wizzinot  i  131^  [c]  30 

Populus  nopolP^  g  278^  31 

Purim^^  [caput  aratri  lc\   phluoges  hopit  32 

p  177*3   phluogeshobit  a  136**  phld-  33 

ges  houbet^»  /*  313*    phlögeshöbet   d  34 

127^  phluogeshuopt  i  131«    Phluges-  35 

hovbet  h  148«    phugishovbet  ^    278^  36 

phlogishovbit^^    c  135«   pflughaupt   ä;  37 

175'i.   176*  38 

Putigla  flasga  a  136^^  flaska^^   c    135^  39 

d  128*  /•  313^  g  279*  J9  177^^  flask  40 

a2i    e  136^    Flaska    h    148'^    flasca  ^  41 

131«!  flascha  Ä;  176*  [e]  42 

Putredo22  [sanies  iA;]    fulida  a  136^2    Z:  43 

176^  p  177^1    .i.  fulida  23  e  136^    .i.  44 

fülida23  d   128*    fülide  ^  131^    fuldi  45 

c  135^  Fvil  h  148^  [c]  46 

Quadriduum^*    .i.   uiertagigez^^    d  128^  47 


^  Psyletrum  ab  Psyletrü  p        "^  im  context  c        '  übergeschr.  g;   echt?        *  Pthj^sa- 
nariü   b    Pthysanariü  e    Phisanarium  a   Ptisanariü  g.    vgl.   unten  Tipsanarium  ^  im 

context  cf  ^  übergeschr.,  dazu  die  erklärung  uiriha  *writi.  otne.  pamet:  und  weiter 
Pubes  *hirma  276*  g.  in  dem  dann  in  b  147^  folgenden  Pubetenus  .  .  .  usq ;  ad  bein  ist 
bein  für  bem  verschrieben  und  dies  steht  für  pubem,  wie  k  174^  liest  "^  Pubu  i.  die 
gl.  nach  der  folgenden  ek,  beide  lemmata  mit  ihren  glossen  scheinen  nachgetragen  e.  vgl. 
41,  10  ®  huo]  h  gelb  angemalt  p  ^  im  context  c  ^"  Pvbula  c  ^^  das  dann 
folgende  Pugil  .  .  .  HYRTHE  b  lil^  Pikthc  k  175*   ist  griech.  =  jivxxrjg,   in  g  folgen 

Puer  *robenec  276^  .  .  .  Pugna  *potca  276^  .  .  .  Pugnus  *pest  .  .  .  Pulctudo  *lepo  ta  . . . 
Pulchra  .  .  .  elegant!  forma  *nadobna  27  7*  ^^  darnach  Pullos  *ptence  277»  .  .  .  Pulsus 
*pzanehc. . .  Pulsus  *napor  277^.  .  .  Pulsum  *zotu  277^  g  ^'  übergeschr.  g;  echt?  dar- 
nach Puluis  *prach  g  277^  i*  Pomilio  cp  Pumelio  d  Pumilia  k  "  im  context  df, 
mit  kleinerer  schrift  d  ^^  gehört  vielmehr  zu  dem  in  k  175«  unmittelbar  vorhergehen- 
den lemma  Punctü  ^"^  übergeschr.  g  ^^  urim  i  Puris  fg,  s.  auch  41,  36.  =  Gll.  2, 
372,  71.  672,  47  usiv.  3,  646,  29  usw.  ^»  im  context  f  '°  phlogishovbit]  das  erste 
o  undeutlich  c.  darnach  Purpura  *nach  278^  . . .  Pus  *puchir  278«  g  "^^  im  context  cf, 
mit  blasserer  dinte  e.  flaska]  f  und  das  erste  a  rot  angemalt  p  ^'^  Putre,do  c  ^'  im 
context  mit  kleinerer  schrift  d;  .i.  im  context,  fuUda  übergeschr.,  beide  Wörter  mit  bläs- 

i 

serer  dinte  e        ^*  Quatduum  c  Quatriduum  d        ^^  im  context  mit  kleinerer  schrift  d 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


91 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.    Zw.  130 


1  viertagigis  k  176^  veirtagige  : z ^  c  135*' 

2  [vgl.  c] 

3  Qiuüus    chorb   a  137«^    d  128^   e  137« 

4  corp  c  VSß^  [cd.  Qualu  c] 

5  Quandoquidem  "^  nohwonni  d  128*^  Noch- 

6  wemie  c  136*^  [c  Quando] 

7  Quantitas  wiliche^  wimichil  c  13G^  [c] 

8  Quaquara*  vvathla^  p  178"'"^    wahtala  a 

9  137*2  /  132b  uuachtala^^  /"  316*  wah- 

10  tila^   b  149^    e  ISl^    .1    wahtila^    d 

11  128«    wahtiP    c   136^    *krepelice'^    g 

12  280i> 

13  Quercus  [ilex  ik]  eih  il32^  eihc  d  128^ 

14  eych  Ä:  177« 

15  Quereiis  ilasterunge^  c  136^  [vgl.  c] 

16  Queritur  clagat^  e  136^  [e] 

17  Querulus^^  clageliner  c  136^  [c] 

18  Raciuncula^^  redelin^l33^  redlinÄ;179b 

19  [c  Ratiuncula] 

20  Raphanuni  grecum.  nos  radicem  *chren  ^^ 

21  uocamus  g  282^ 

22  Rainosus^^  astliher  k  179^  [vgl.  c] 

23  Raninus^*  agaleie  a  138^^  ^gilea  c  138^ 

24  Spina  ageltia  ^282^  [bcd] 

25  Rancor  Parzunga^^  i  134*    parrunga  o^ 

26  138^3  c  138«  6/  130«  [d.  vgl.  c] 

27  Raiie^^  f rösche  e  138^   [?;^/.   a2c  Rana] 


Rapa  *iTepai'^  /;  282' 


28 


Rapiiia^^  spolia  notnumft  i  134*  [c]        29 
Rari  fohe  i  134*  [bc]  30 

Reatiis  scult  i  134«  Ä;  180*  [c]  31 

Rebellis  truculenti  widerprutig^  ^^  i  134<*  32 

[c]  33 

Recogiiouit  g.  k.  p.  x.  p.  z.  t.  b^^  c  139^  34 

kipuzta  gkpxpztb    k   180«    gkpxztb^^  35 

/'321*  gkpxpzib^o  a  139^1  gkpxpLib^»  36 

p   181^1  Gkpxpzib   b  152^  g.  kpxzib  37 

g  284«  gkpxpzb^o  c?  131*  e  139^  ge-  38 

chante  i  134^ 
Reda  uuagen  i  134^  [«;^/.  c] 
Refellit^i  falskit  i  135*  [c] 
Refert   .   .   .    diuulgat  meare    sagit^^ 

322* 
Reflecto  wi|derchero  k  181*^  uuiderchere  44 

i  135^  45 

Refugium    züfluht    i   135«     Zuflucht    k  46 

181b  47 

Regio  halba  i  135«  [c]  48 

Regula   dicta   quod    recte   ducit  nee  ali-  49 

quando  aliorsum  trahit  rihti  i  135*  [c]  50 
Relata  gesaget  i  135*  [c  Relatu]  51 

Releuandum  zelihtenne  i  136*  zilihrana  52 

k  182b  [c]  '  53 

Remex^^  [dictus  i]    rüder  i  136^   rüder  54 

k  182^  [a2c]  55 


39 
40 
41 
f  4.2 
43 


*  im  context  c        ^  falsches  lemma  für  Quandoque,  s.  Gll.  2,  275,  23.  398,  58.  474,  3. 
561,1m5w.  567,35. 752,  26?        '  unterstrichen  c        *  Quaqara  d  Quarquara  a&j)  Quarqua  i 

^  rot  angemalt  p  ^  im  context  cdef,  mit  kleinerer  schrift  d  '  übergeschr.g 
«  vgl  Gll.  2,  58,  8  usiv.  »  =  Gll  2,  177,  57  usiv.  189,  28  usw.  611,  46.  683,  2 
^"  das  hiernach  folgende  Quinoclosa  (Qui  non  closa  i  Quinoglosa  p  Cinoglossa  de)  lingua 
canina  .i.  (id  est  k)  lapella  (e  aus  i  corr.p)  d  129^  e  137g  zlSS*  k  178»  pl79a2  enthält  nichts 
deutsches,  s.  CGL  3,  542,  22  "  Racumcula  k  "  übergeschr.  g  "  darnach  Ra- 
male *letorozl  .  .  .  Ramis  *veti  g  282^  ^*  darnach  Ramnus  *tirn  .  .  .  Ramn»  *crusina  g 
282b  "  übergeschr.  i  ^'  darüber  *sabi  g  282c  i'  übergeschr.  g.  in  der  dazu  ge- 
hörigen erklärung  semen  eius  .  .  .  cötra  serpentiü  morsus  vaz  k  179^  steht  vaz  für  valz 
dh.  valet  ^^  darüber  *lupes  283».  dann  Rauea  uox  raucida  Mirzzna  283^  g  i»  l 
widerpruhtig*.  in  k  180^  steht  der  pl  Rebelles  truculenti,  der  in  i  nur  halb  in  den  sing, 
umgesetzt  ist  "^^  im  context  acdef,  rot  angemalt  p.  dh.  gipuozta  ^^  efellit  i.  ■=  Gll 
2,  396,  57  usw.  ^^  im  context  /.  dh.  maere  ^^  darüber  *vezlar,  darnach  Rem  pu- 
blica *obecc  g  288^ 


92 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


,%/.   1.  2.  3.  4.  5.  Znjh   130 


Rvder    h  154« 
c    140^'    ruder 


1  Remiis^    ruodor  i  136*^ 

2  roder    d    132"    r-^dcr'^ 

3  a   Ul'ii    /*:   182«*    J9  183*'    ()  ruder  e 

4  140^  rudir  g  288«  [c] 

5  Remu.s  *vvezlo'^  g  289* 

6  Ren*    lenti    a    141»^    «    136«    k    183» 

7  lent:-"^  j)   183^^  lente  c^  132^  lentin  c 

8  140''  M 

9  Ren^    lenti    prato    %    136«    lentibrato   k 

10  183«  [cj 

11  Renter "^    zupar^    c  140^  ])  183^^  zvpar 

12  h  154b  zubar«  /"  324«  g  289»  A;  183« 

13  zuber^  a  Ul^^    ^  132^   e    140^^    zu- 

14  ber  i  136'^  [e] 

15  Remis  rin^  g  289^* 

16  Repagula^^^  grintil  d  132^  grindil  c  141« 

17  grintel  e  1411' 

18  Repagula  sloz  a  141*2   ^  i4;i^a   ^  132g 

19  i  136^  floz  e  141^  {cd] 

20  Repentinus   [a  repente  ^]    subitus  kaber 

21  i  136^  k  183« 

22  Repit^i  chrisit  a  141«^  A;  183^    crisit  c 

23  141t>  ^  136^ 

24  Res  12  sacha  A;  183^  sacbe  %  137« 

25  Resedit  zilai|pawsit  ^^  ^^  ^ggd  [^j 

26  Residuus^*    firleipt^    ^    137«    firleipter  k 

27  183^  [c] 

28  Respirare  atomon  ä:  184«  atomun  ^137'' 


atomum^^  ^  133^^   i84a3  atemum^^  29 

c   141»  [c]  30 

Responsum    antwrte   i    137'*   antwurt    ä:  31 

184»  [c]  32 

Resticula^«  snür^'^  c  141*^   zoum  %  137«  33 

zuoni  k  184b  [c]  34 

Retardant  kimarrant^^  a  142«^  R:imar-  85 

rant^^  ;;   184^2    kimarrät  6   155^    ki-  36 

marrent  i  137«  k  184^  [c]  37 

Reticulum    cassiculum.     adeps     intestini  38 

nezzte^o  %  137«  [c]  39 

Reuerentia  euuirdige^^  «  137®  [c]  40 

Ricinum  est  acus  siue  spenula^^  (spinula  41 

k)    a  142«4   d  134«   e  142«^    k    185*  42 

p  185*2   [e  Ricinus]  43 

Rictus  ginod^^  i  137^  [vgl.  c  Rictibus]     44 

Ridiculum^*  lepos  spot  i  137^  [ygl-  c]     45 

Rigor  fiubti  i  138*  [c]  46 

Rima  scrunta  i  138*  [c]  47 

Ripa  stad  ^138^  48 

Riuola  cblipa^s  a  142^3  c  142^  rf  134'^  49 

e   142^   c,4ipa  g  293«   clipa   Ä:  185«  50 

chliba  i  138^  [c.  vgl.  Rixe  c?]  51 

Rixa^e  paga  i  138«  52 

Rogus^'^  saccari  i  138^  [c]  53 

Ros  tau  *  138^  [c\  54 

Roscium^s  niol29  a  143**  c  143»  mol^o  55 

d  135b  e  143^  ^  295b  [c]  56 


^  darüber  *vezlo  ^  '  r :  der  im  context,  rasur  von  0  c  '  iibergescJir.  g  *  en  i. 
c^arw&er  *leduina  ^  289*  ^  lent:  übergeschr.,  rasur  von  i  p  ^  darnach  Renones  *plec- 
nici  g  289»  '  Rentet  ik  Renitet  b  ^  im  context  c,  übergeschr.  gp  ^  diese  gl.  und 
z.  16.1S  mit  blasserer  dinte  e        ^"  c^anifter  *zauori  ^  289^.  die  gl.  nach  der  folgenden  e 

"  Repet  c.  darnach  Reptile  *plaz  .  .  .  Repudiat  *pudi  .  .  .  flet  *placese  289^  . . .  Repudium 
*zapuzeDe  290*  g  ^^  darüber  *vehc  g  290^  ^^  l.  zileipu  uuisit  ^*  darunter  *proc 
^290^  ^5  im  context  de  ^^  darüber  *virvv,  dann  Restituit . . .  restaurauit  *oztrabi... 
Resurrectio  *wzcresene  g  291^        ^'  im  context  c        ^^  im  context   a        ^^  R:imarrant] 

.t. 
R  rot  angemalt  p.  darnach  Retor  *recnikk  g  291^        ^o  ^/^^  nezze        "^^  l.  eruuirdige 

^^  im  context  ade.  lateinisch?  ^^  ginod]  0  aus  e  corr.  i  ^*  darnach  Riget  *drebne 
g  292c        26  ^^Y  blasserer  dinte  e.  s.  Gll.  3,  483,  15  usw.        ^^  darnach  Rogi  *hran  ice 


g  294b 


27 


Og"    l 


-8  Roscidum  deg        29  ^j^   ^^{\^  ^gi  93^  23 


übergeschr.  g 


MCLXXViil  Glossae  Salomonis 


93 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  Zko.  130.   131 


1  Rotunditas^    sinewelli    i  139*   riin|wellin 

2  k  18G*^  [c] 

3  Rubigo  nülitau  /  139^  [rgl.  c] 

4  Ruber-  rotomo   a   143»^^  c  144»  Ä:   18G^ 

5  Rotom  b   158'^  rotom  i  139^' 

6  Rubus  arbuscula  *hloh*^  g  296» 

7  Rudera*  aruz   /   139^  [vgl.  c  RÖdus] 

8  RudusS   mist«   a  143^^^    ^  144b    ^-  139b 

9  k  187»  jt>  18Gb^   *hiioy'^  mist  g  29G» 

10  Mist  6  158«  [ce] 

11  Rugis^   runzun^  a    143^^  jt?  186^^   nm- 

12  zin^^  d  135«  (7  29G»  runcin^^  c  144^ 

13  ruiize  b    158«  lesun   runzun.    zuchun 

14  Ä;  187»  rimzin.  zuchen  i  139«  [vgl.  c] 

15  Rumicis    pletohha    k  187»    plehtohha   i 

16  139« 

17  Rupeta  chreta^^  a  143^^  c  144«  6^135« 

18  chi-ete  e  143^    crota  ^296^   preita  k 

19  187»  preitei2  ^-  ;l39c 

20  Runcina^^  ritra  a  143^^  ritra^*  c  144« 

21  ritara^^   ^r  296^    ritera    d  135^  ritere 

22  b  158«  rita  Ä:  187^  rite  i  139« 

23  Runcinum  niol^^    a  143^^^   d  135^   mol 

24  i  158&    nuil    c    144«    i  139«    mul  k 

25  187b     Mul^ß    ^    296^     [c.    Rüncina 

26  de] 

27  Rui-icula^^  lanthuoba^«  a  143^^  ^Z  135^ 

28  lanthuba   ^  139«^    lanthuba  ^144^^ 


187»^  Lauthäbe  b  158^  Lanthäb  ^  29 
296«  [c  Ruricola]  30 

Rusca^^  sumbri  k  187^  sumper  a  143^*  31 
sunipir  6/135^  Sumber  b  159-^  Humber  32 
i  139^  *vborek20  g  296«  33 

Rutuli  gens  italie  lancpartiscer  i  139«  34 
[a2  Rutulus.  c  Rutilus]  35 

Sabana^i  sabo  a  144«^  ^  187'!^?  187^^^  36 
Sabo  ö  159«  scabe  i  139^  sabon^a  c  37 
144^  d  136»  sauen  23  g  297^  [c]  38 

Sacellum  crisum  elwaz  lachan  a  144»*  39 
elvviz  lachen  2*  g  298»  elvvez  lach  in  40 
c  145»  elewezlachin  d  136«  erauuas-  41 
lachan  k  188»  erwaslachen  i  140»      42 

Sabona^s  seifa  a  144^^  /■  333»  seiffa  g  43 
298*^  seiffa  i  14^0^  seipha  c  145»  d  44 
136«  /c  188b  saiphe  b  159^  [e  Säbana.  45 
vgl.  95,  1  Sapona]  46 

Sabulum  sant  a  144^^  Sant  fe  159^  47 
[de]  48 

Sacelli  scedas  diminutiuum^^  k  188^  j?  49 
187^3  50 

Sacculum^'^  secheli  i  140^  [vgl.  c]  51 

Sagapeta   vilsfuUa    Ä;  189^  filzfulle28    c  52 

146»  d  137»  p  188^3  filzfiule  «145»^  53 

uilzuulle  i  141»  filzualle    b  160^    fil-  54 


^  Rotunditaa  z.  darnach  Rvbea  *brohcs  g  295^  '  Rvber  c  Rubor  b.  darnach  Rub^ 
*mra  cice  g  296»  ^  übergeschr.  g  *  hiernach  in  k  187»  Rudimentizo  Pnpon,  wahr- 
scheinlich griechisch,  vgl.  Rudimentiro  PNPCON  c  144*  ^  139^  p  186^3  ^  Rudys  ^■ 
Rudis  g        "  m  context  c        '  ocZer  hnoz,  übergeschr.    darnach  Rugas  *mirscini  g  296» 

^  Rvgis  5  ®  ^eZ&  durchzogen  p.  r=  6^ZZ.  2,  325,  42.  711,  9  ^°  übergeschr.  dar- 
nach Rugit'  *rik  g  296»  "  im  context  c  *^  hiernach  hat  i  139^  (R)una  puge,  a&er 
m  Ä;  187^  und  bei  Papias  lautet   die  gl.   Runa  pugna;    darnach  ist  puge  wol  verdei'bt 

^^  Runcinata  i  ^*  im  context  c,  übergeschr.  g  ^^  s.  zu  92,  55  ^^  übergeschr. 
darnach  Rura  *lada  ^  296^  ^^  Ruricola  ä;  ^^  Z.  lantuobo  ^*  Ruska  </,  k  aus  cor- 
rectur  '^^  übergeschr.  g.    das  dann  in  k  187c  folgende  Rutilum  rotuudum   ist  druck- 

fehler  für  rotundum    c    144^   i   139^  p   187*3  21  gabama  {aus  dem^  vorhergehenden 

lemma  widerholt)   a   Sabanum  c  Sabaram  d  Sabarani  g        -*  sabon  im  context,   n   aus 
corr.  c        "^^  sauen  von  moderner  hand  in  s,iauen  corr.  g        ^^  die  gl.  übergeschr,  g 
*'  die  gl.  am  rande  mit  venveisungszeichen   nachgetragen  c        *'  s.  Gll.  1,  678,  15 

"  darnach  Sacficiü  *treba    .  .  .  Sacficium  *obet  g  299»        "  rot  angemalt  p 


94 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.   Zw.  131 


1  uulle^    e    145^     *vilchvice'^    g    300^^ 

2  W 

3  Sagena^  sagina  k    189^^    segena  ^300^ 

4  Sagitta    toxicata    giluppotui    /c  189^    ki- 

5  luppota   a  145^^   gilupte    e  145*^   ge- 

6  lupte    *Nalep*  g  300^   gilupit  d  137^ 

7  gilupt  c  14G^ 

8  Sagum  gallicum  filz  ^  141^  [c] 

9  Salacia^    uurst    i    141*    vurst    A;    189^ 

10  vvrst  a  145*^  wrzt  h  161*  wrz  c  146*> 

11  d  137^  e  145^  gevvrz«  g  300^  [c?] 

12  Salaria  [diaria  d\  pfrunta  a  145^^  phriun- 

13  te  2  141^  [c  Saralia] 

14  Salina  sulza'^   a    145^2    c  146*^  d    137* 

15  sulsa  k  189«^  sulze  6  161^    e  145^  * 

16  141^^  [ce\ 

17  Salignas  salicinas^   salahina  k    189^  sa- 

18  lahine  i  141«  [c] 

19  Salibum    sulzichar    a    145^^   sulzchar  d 

20  137^  salzkar^  c  146^ 

21  Saliua^ö  speichila  a  145^^  ^  ^37(1   gpg. 

22  chila  c  146®    spachila  e  145^   speiu- 

23  chulla  i  141«  Spaichelle  h  161®  spei- 

24  chel  Ä;  189'^  [c] 

25  Salsamentarium^^  salzhus  a  145^^  *141« 

26  salzhv^  6  161®  salshaus  ä;  189^  sulz- 

27  husi2  d  137®  e  145^  [c\ 

28  Saliunca  reotahha  a  145^^  reothaha^^  c 

29  146®  rietachal  i  141*^ 


SalHamenta^*  salzh^  i   141®  30 

Salsicias^^   wursti  k  190^    wrsti  i  141®  31 

wrste  a  145^  h  161^  c  146»  d  137«  32 

e  146*  [c  Salsitia]  33 

Saltus  inde^^  saltuarius  forstari  k  190^  34 

forstare^'^  a  145^^*  f  336«  for  stare  d  35 

137s  uorstare  i  141^  furstare  c  146*^  36 

[ce  Saltuarius] 

Salutacio  heilizunge  i  141^ 

Samia   leim    a    146*^   *    142*   k 

leimo   c   147^   </  138*    laima  e 

W 


37 
38 

190^  39 
146®  40 


41 
Sanctimonialis    nunna  a  146**    d    138®  42 


18 


43 
44 
45 
46 


k    191*    nunne    i    142^     *nunvice 
Nunne  g  301*  nonna  c  147^  [e] 

Sandaracei^®    vueitenero^^    c  147®    witi 
nero  k  191*  witin^  i  142®  [c] 

Sandalia  roniiske  scuoha  a  146**  ru-  47 
miske  scuha  c  147®  rumisca  scuha  k  48 
191^  rumisch^ähe  i  142®  49 

Sandix  vveith  c  147®  [c]  50 

Sanguinarius^^    harterugeliniz    a    146^^  51 

gelinez 

hartru|  &  162^  harttruglinc  147®  hart-  52 

trügil  i  142®  53 

Saiiies  *talov22  g  301®  54 

Sanies  eitir^^  d  138®  g  301®    gunteiter  55 

c  147^  [c]  56 

Sapidus^*  wiser  ^142'^  weiser  k  191®  [c]  57 


*  Saga  und  darüber  fil  im  text,  peta  und  darüber  uulle  mz^  verweisungszeichen  am 
rande  e  ^  vilchvice]  hvice  auf  rasur  g  '  darüber  *neuod.  darnach  Sagitta  *strela  g 
300b  *  feeiVie  Wörter  übergeschr.  g  ^  Salatia  bcdegk  *  darnach  Salacia  *chlipa. 
dea  paganoB  g  300^  '  im  context  c  ^  Salignas  salicinas  i  ^  im  context  c.  das 
dann  folgende  Salinum  uas  aptum  salibus  .i.  (id  cp  id  est  k)  et  sulzica  quasi  salzica  (sal- 
zica  rot  angemalt  p)  c  146©  i  141c  k  189^  p  189*3  ist  lat.,  vgl.  Sulzica  a  salibus  dicta 
quasi  salzica.  idem  et  salinum  g  331c  k  209^  und  Gll.ß,  156,  10  ^®  Saluia  a  "  Sal- 
samentorium  k  ^^  im  context  de,  mit  kleinerer  schrift  d  ^^  reothaha]  das  letzte  a 
aus  correctur  c  "  falsches  lemma  st.  Salsamentarium,  s.  z.  25  ^^  Salsicia^  i  Sal- 
sitias  b        ^^  Saltus  mde  fehlt  f.  Saltus  z        17  ^Qf  f       is  übergeschr.  g        ^^  Sandarac. 

e  j 

darüber  unecht  vvtiti  g  301^  ^^  vueitenero]  0  aus  a  corr.  c  ^^  darnach  Sangs  *cri  301^* 
.  .  .  Sanguisuga  *piyanice  301^  g  22  übergeschr.  g  ^^  übergeschr.  g  ^^  darnach 
Sapiencia  *mudrost  g  302* 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


95 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zko.   131 


1  Sapona^    seipha   k   191^   seiphe   /   142" 

2  [c.  vgl.  oben  93,  43] 

3  Sarciiia  fazza  i  143*  [c] 

4  Sarcio  cehoii  /«•   192*'  [c] 

5  Sarcofagus  sarch  *  143*  [c] 

6  Sarcofaguin  lichcher^   i  143«    [c  Sacro- 

7  faguni] 

8  Sarculatis    gigraponuin^   k    192^    gig^a- 

9  binin  d  139^'  gigrabenin  a  147*^    gi- 

10  garbenen  e  148^    gigrabiimit    i  143*^ 

11  begrav\m  g  303^  [c] 

12  Sardamon.*  nasturcium  *serucha^  g  303^ 

13  SarLx6  saharahi^  a  147*^  ^  192b  ^  igibi 

14  saharah  i  143^  saherah  &  163^  *viss8 

15  sahira    (7  303»^    sahir    c  148^  ^Z  139^ 

16  e  147« 

17  Sata^  sat  i  143«  [c] 

18  Sata  satara.  ^^   septem  sestarios  et  quin- 

19  tarn  partem  k  192« 

20  Satyrioii^^    natarwrz  a  147^^    natarwrtz 

21  A:  193»  natirwrz  d  139^    Naterwrz  b 

22  164^  naterwrz  e  148*  nateruurz  i  143^ 

23  natervviz  g  304«  natrwrz^^  c  149* 

24  Saugmentum  gisoumi  k  193*  kisoume^^ 

25  c  149^  kiscume  a  147^^  b  164^gisounie 

26  d  139^  gisounie  e  148*  gisäme  i  143« 

27  [ce] 

28  Scabies  ruda  i  143«  [2;^/.  c  Scabiem] 


Scabiiius^*  stulsazzo  a  147 ^»^  c  149*^  rf20 
139»  e  148*  Ä;193*  stulsalz|zo  ^■  143«  30 
stulsezzo  g  305*  [c]  31 

Scabo  iuccho  a  147^^  6  164^  ä:  193*  32 
iucche  i  143«  iukko  g  304«  uikko  f  33 
341^  ichiucko  d  139»  igivcho  c  149**  34 
[c  Sabo]  35 

Scabrosus  wass'  i  143«  [c]  36 

Scaluistros*^  scellifilz  d  139^  e  148*  37 
g  305*  /c  193*  scellefilz  a  147^^  38 
shellifilz  c  149b  [e]  39 

Scalpellum^^  scrot  mezzir  a  147***  scrot-  40 
mezzir^'^  d  139^  scrotmezzer  i  143«  41 
scrbtmezzir  e  148**  srohtmezzer  c  149**  42 
[vgl.  c]  43 

Sealparis  pursim^^  l  tessila  a  147***  bur  44 
l  thessila  c  149**  pursuii  i  143«  *tir-  45 
lice^^  tessila  g  305*  [e  Scalparin]         46 

Scalplum  serotisarn  i  143«  [vgl.  c] 

Scamma^^    fuzsameP^    i    143« 
Scamnum] 

Scandit  stigit  i  143^  [c] 

Scatit^^  wimizit  i  143^  [c] 

Scarabeus    chuleich   a    147*** 
c  149« 

Scelerata^*  firtaniu  i  144*  [c] 

Sinus  öcring  i  144« 

Sisimbrum l  sisimbra  siminzai  145* [e.vgl.c]  56 


47 

[vgl.  c  48 
49 
50 
51 
23  52 
53 
54 
55 


quoleih 


^  Sabona  i.    darnach   SARabaite   *zirbi  g  302**         ^  dh.  lichchar         ^  l.    gigrapotun 
usw.   =  Gll.  2,  449,    58  *  =    Cardamon,  Cardamomum        ^  übergeschr.  g        ^  = 

Carix.    die   gl.   am  rande  mit  blasset'  dinte  e  '  mit  etwas  kleinerer  scTirift    nach- 

getragen p  ®  übergeschr.  darnach  *Slrbi.  tu.  dicti:.  aserendo  mit  rasur  aus  SariStü, 
dictü  usw.  g  303^  ^  darüber  *ozene  g  303^  ^**  vgl.  satala  Graff  6,  166?  darnach 
Safnü  *syti  wrat  g  304*>  ^^  darüber  *wstauach  g.  Satiriö  k  Satirion  i  Satynon  a  Sa- 
tinon  b  Sati,'*ion  c.  diese  gl.  und  die  folgenden  bis  z.  43  mit  blasserer  dinte  e  ^^  im 
context  c.    darnach  Seuina  sauina  c  149**  g  304^  sauina  k  193%  nur  lateinisch        ^^  ki- 


soume]  u  aus  corr.  c 


die  gl.  nach  z.  35  g        ^^  Saluistros  e  Salliustros  k.  darnach 


Scale  *rebri  g  305*  ^^  Scabellum  a  Scabellü  ei  Sca,*bellum  d  ^'  scrotmezzir]  rot 
auf  rasur  d  ^M.  pursun  ^^  übergeschr.  g  ^^  falsches  lemma,  in  k  193ab  steht 
Scämata    unmittelbar    vor    Scamnü  '^  dh.  fuzscamel         ^^  catit  i         *^  quoleih]   q 

zweifelhaft  c,  das  wort  ist  wol  keltisch  culech,  cuilech,  vgl.  gaelisch  cuileag  'a  fly'  = 
lat.  culicem        '*  cePata  i.  darnach  Scetra  *scit  g  306« 


9G 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.   A.  Bestimmbare 


Sah   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  131.  132 


1  Scidola^  ascafa  *  145^  k  194^    aschaffa 

2  c  150^    ascapha    ^140*"    ascalocha  f 

3  343»>  ascaloch  g  307* 

4  Scinips2  mucca  a  148^'^  d  140^  e  149^ 

5  *  145'* /c  194'^  mukka^  307^  mugga^ 

6  f  343^^    .i.  mugga^   c  255^    Muge   h 

7  166b  [c] 

8  Scintilla  vank*  ^  307^ 

9  Scintillam  ^Giszskra^  g  30 7^ 

10  Scoliasmus^  sceisola  a  149*^    sceisolo   c 

11  150^  ceisolo  d  141''  e  149e  ceisalo  k 

12  195i>    cesöolo   g    SOS''    ceisel    i    146* 

13  [c] 

14  Scoria   .i.  "^    sinter  a    149*^    sinter    (/e/^/^ 

15  dek)  ...  et  dicta  scoria  quod  de  ferro 

16  excutitur  (excutiatur  e)^    .i.  sinter    (id 

17  est  sinter  k    i.  sint^    i    i.  sintir^  d   i. 

tir 

18  sin»  e)  d  141'^  e  149^  i  146*^  k  195^ 

19  *trozka^^  ^r  308'^  [c  Scoriam] 

20  Scrafia  skelua    a  149**  d  141^    k  195« 

21  skselua  ^151^  skael"*  e  149'^  Schelua 

22  &  167^  [ce] 

23  Scrabro^^   hornuz^^    a  149**   c  151^  c? 

24  141«  e  149*^  /"  345^  i  146*^   hornusz 

25  k  195'^  hornüz  &  167^  [c  Scabro] 


Scrutibilis  ^"^  rustlicher  i  146'^  rost|liher  26 
k  195^  [vgl  c]  27 

Scurrilitas  scernwort  i  146*^  sker|newort  28 
Ä:  195'*   [c]  29 

Scurra  scirno  i  146*^  [c]  30 

Scutum  silt^*  i  146'*  [c]  31 

Scutulum^^  mistikipun*^^  c  151'^  misti-  32 
kipum  a  149^^^  mistkipun  i  146**  A;  33 
195'*  [ce  Scutulus]  34 

Securis  akis  i  146^  [c]  35 

Sellarius  satalros  a  150*^  satilros  c?  142®  36 
e  150^  satelros  6  167^'*  n47''  sattel-  37 
ros  k  197*   satelrüs  c  1521»  38 

Sella  sagmaricia*^'^  soumsatil  d  142®  39 
saumsatil  e  150e  soumsatel  g  309*>  40 
soumsattel  k  197*  sumsatel  i  147'^  41 
somsatel  6  152*^  42 

Sem  auditus  halphorter^^  cl52''  k  197*»  43 
halphort^  i  147'*  [c]  44 

Semispatum *^^  sahs  i  147^  sah  d  142*^  45 
sach  c  152^  [vgl.  c  Sellularii]  46 

Semiuir  alpman^^  i  147^  [c  Semiuiro]      47 

Sedatium^i  hasib22  a  150^*  c  152*^  c^  48 
142*6  150'*/' 349*  i  147*  Ä;  196'=  hasip  49 
b  168'=  harsip22  .i.  *szito  g  311*  [c]    50 

Sedile  sidile  i  147*  [c]  51 


^  darnach  Sciencia  *vedene  .  .  .  Scifus  *vmmadlo  g  307»  ^  Scinips  i  ^  im  con- 
text  cf,  im  anhang  {s.  48  anm.  17)  c  *  übergeschr.  g  ^  übergeschr.  darnach  Scisma 
*roscep  roscol  308»  .  .  .  Scitus  *cmsni.  doct^  *vceni  308^  g  ®  Scoliasmvs  a  "^  im 
context  a  ^  =  Isidor  Et.  16,  21,  6  "  im  context  de  ^^  übergeschr.  g  "  Sca- 
bro fik  ^^  rot  f,  im  context  c  ^^  Scructibilis  k  ^*  dh.  seilt  ^^  Scutulus  ck 
ScutuP  i  ^^  mistikipun]  p  aus  b  corr.  c.  das  dann  folgende  Secessum.  remoto  loco. 
cenusternitium  (cenu|st*nutiü  i  cenü.  sterni|ciü  p  cenum.  sternitiü  c)  latrina.  ^aia.  viri 
c  151<ie  ^aia  uin  i  146<i  ^AIAUin  p  192^3  paia  vin  k  196*  enthalt  sicher  nichts 
deutsches,  sondern  eine  verstümmelte  griech.  glosse,  die  ich  aber  nicht  zu  deuten  weifs 

^'  sagmaritia  k  sagmaria  ce  sugmaria,  u  von  später  hand  in  a  corr.  d  ^^  halphor- 
ter]  o  aus  corr.  c.  es  ist  übersetzt,  als  ob  semiauditus  stände,  wahrscheinlich  liegt  aber 
einer  der  von  hebr.  sema'  'gehör'  gebildeten  namen  zu  gründe,  vgl.  zb.  Seme  auditio 
Hieron.   23,  807    Migne  "  das    dann   nach    Semita  .   .  .   folgende   Atpa|poitpbioaoi 

k  197<i  =  atPA770ITP  BIOADI  (D  unsicher)  c  152f  atPatioiTP  BÖL4ÖI  i  147^ 
ATPANOTPBIOAOI  p  194a2  ist  =  'Arga^toi'  xQioöoi  20  cih.  halpmaji  '-^^  Sedacium 
adk.  diese  und  in  i  auch  die  folgende  gl.  vor  z.  36  deik  ^^  im  context  ce,  übergeschr.  g. 
darnach  Sedes  *stolecc  311»  .  .  .  Senes  dicti  eo  qd  senescunt  *matureiu  311*>  </ 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


97 


Sal.   1.  2.  3.  4.   5.   Zw.  132 


1  Sensisse^   geinan  k   198''  geiiuMi   /  148*^ 

2  [c] 

3  Sentix^    dornspreit    /    148^    torspreth    c 

4  153^  [c] 

5  Sepis^  zun   i  148^  k   199*  [c] 

6  Serotinus  spater*  a  152«^  6  154'^  f/  144^ 

7  /*  352^  ^  314^  spa:t^5  i  149«  speter 

8  A-  199^  [c] 

9  Serpilliis®   feltcho    nela   c  154^  feitque- 

10  nele  /  149*^  [c  Seiiiillum] 

11  Serra  ...  et  serra  ^Brana"^  g  315* 

12  Serum®    chasiwaszer  i  149®   chasiwasser 

13  k  200b  [c] 

14  Seruitus  seruitium  dienest  i  149^  [vgl.  c 

15  Seruis] 

16  Seta  porst  i  150*  borst  k  200«  [c] 

17  Setas  zatun»    i   150*  ä:  200«    *scetiniio 

18  g  315^  [c] 

19  Setacis.  spica  *klazz^^  g  315^ 

20  Setiger ^^  ruher  *  150*  [e] 

21  Seuiens   wÖtenter   i    150^     wietender   k 

22  200^ 

23  Sextus^2  giburt  i  150^  [c  Sexus] 

24  Sicera  lin^^  ^  j^50d 

25  Sicomorus  wilderfichboum  i  150®  [c] 


Sidunt  sichant^*  i  151*  sedunt  ä;  202*  26 
[c]  27 

Siliqua^'^  cheua  c  15G^  cheuna  a  153^*  28 
[c]  29 

Simbulum^^  sament~gel  *   151«  30 

Simia^'  affun  a  154*^  affin  d  146^  /*  31 
357'>  g  319*  j?  198^'  affin  i«  c  156^  32 
atfe  6   172^  [c]  33 

Simus  huot^»  a  154^1  c/  14G®  e  154^  34 
f  358^  ^  320*  k  203^  ;?  199*^  hat  35 
c  157b  *  152*  hvt  b  173^  [c]  36 

Sinbubium^o  giparti  i  152^  k  203«  gi-  37 
partit^i  dHQ«  gibarti  «  154^^  cl57^  38 
gebarti22  y^359a  gebarti22  ^320«  ge-  39 
barte  b  173^  [c  Sinpubium]  40 

Sindo23  sapun  d  146^  g  320«  i  152^  41 
sabun  a  154^3  c  157^  lapun  A;  203«  [c]  42 

Singultus^*  hesket  i  152*^  [c]  43 

Sinus  25  ocrinch  i  152®  [c  Simum]  44 

Sirena  merimanna^^  i  152^  Sirenas  45 
*lichoplezi27  g  322*  [c  Sirenes]  46 

Sisimbrum  2®  1  (vi  g  vel  k)  sisimbra^^  si-  47 
minza  d  147®  k  204«  siminza  ^322^  48 
saminza^^  i  153*  Simiz  a  155^^  49 
minza  c  158^  [e  Sisimbrium.  vgl.  c]      50 


^  =  Gll.  2,  407,  39        ^  darnach  Sepelire  *hresti  .  .  .  Sepem  *tin  g  312c        3  ggpgg 
und    darüber   *plot.    prazlo   31 2«,    danii  Septemb'    *zarui   313»  g        *  im  context   c 
^  spart*]  i  radiert  i.  darnach  Serpens  *zmiy  g  314^        ®  darüber  rot   *Lvc  g  3 14c.    Ser- 

pillü  i  '  übergeschr.  darnach  Sertü  aut  7  Corona  *vencc  zcranehc  .  .  .  Serua  *pozzel- 
nice  g  315*  ^  Serum]  u  auf  rasur  i  *  =  Glh  2,  564,  32  ^^  übergeschr.  g 
"  etiger  i  ^^  l.  Sexus,  darnach  Siban  mai^  *yzok  <;  316^  ^^  \\^  ^^^  ^uin  gemischt? 
**  Z.  sichant.  darnach  Sigilla  *pir  steni  g  318»  ^^  darnach  Silua  iouis  *dubraua  ^ 
318^  ^*  darnach  Simia  *opec  ^  319»  ^'  darüber  *opice.  c^a/i^i  Simplege  *liazapezdnik 
g  319b  ^8  ^-j^  context  c  ^^  huot]  h  rot  angemalt  p.  darnach  Sinapis  *liorcice  .  .  . 
Sincer^  *sciri  .  .  .  Sinciput  *teme  g  320^.  das  in  p  199»^  folgende  Sinapis.  breuisna  ist 
aus  breuissima  verderbt,  wie  k  203^  liest  ^®  Sindubium  /  Sinpudiü  i  Sinhubiuz  k 
^^  dh.  giparti  .t.  ?  '^^  im  context  f.  gebarti]  e  aus  0  corr.  darnach  Sindonem  *carnacek 
g  320^  23  ^ißgß  nfid  die  folgende  gl.  vor  der  vorhergehenden  i.  Sindon  i  ^^  Singult^. 
singulci»  *rid  .  .  .  Singult»  *rih  g  321»  ^5  darüber  *lono  g  321c.  ^gi  95^  55  20  ^ 
meriminna        '^''  übergeschr.  g.  icas  dann  in  f  360^  p  200a2  folgt  Sirtes  scrophh  (scropoh 

i 

p)  ist  lat.  =  scopuli,    ivie    k  212»  liest         ^^  Sisimbum  c    Sisimbriü  g         ^^  sisimbria  g 
'»  vgl.  95,  56 

Althochdeutsche  glossen  IV.  7 


98 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal.  1.  2.  3.  4.  5.   Zw.   132 


1  Sistrum^     salmharpha    a    155^^     salm- 

2  harphe   i  153*    salm    haerphe  c  158^ 

3  [c] 

4  Situla  eimber^  *  153'^  [c] 

5  Socrus^  suig'  *  153*^  schwiger  k  205* 

6  Sofista  wiser  i  153^ 

7  Solea*  sola  i  153'^  /c  205^  [c] 

8  Sollers  5  uviser  i  153« 

9  Solsequia  *nelietci^  ^324^ 

10  Solum  hert  i  154*^ 

11  Sorbillo  [sehe   sorbeo  l  parum  sorbeo  i] 

12  sufo    d    148^    suhfo   c    159«    suffe  i 

13  154« 

14  Sorex  mus''  k  206^  [a2c] 

15  Sparus   sper  i    154«  .  .  .    Sparum^    est 

16  rusticum    telum    in    modum    pedi    re- 

17  cumum^  sper  i  154«  k  206^  [a2c] 

18  Spasmos^^  ram  me^^  i  154«  [vgl.  c] 

19  Spina  12  rucha  i  154«  [c] 

20  Spinter  [fibula  k]  nuskil  a  157*^  nuski 

21  1    c?  149*  nuschel    e  157*^   nus   ka  c 

22  159^  nuscha^^  /*  364^  nuskili  gispan 

23  k  206«  [c] 

24  Spinula^*  spizza^^a  157*^6  159^^  d  149* 

25  f  364b  ^  326^  i  154«  spissa  Ä;  206« 

26  spiz  e  157*^  [c] 

27  Sponda  sezzel  i  154« 

28  Spurcum  leidlicher  i  154« 

29  Staffelt    stegareifa    ^157*^    k  206^  p 

30  202*^   stega  g^ce    reife  i  154^  stege- 

31  reife  c  160*  Stegeraife  6  176«  stege- 


reifi*^  f  364«    st^gereif    d  149*   steg-  32 

reif  g  326«  ste  geraf  e  157^  [d]  33 

Statera  .  .  .  id  et  trutina  zvng^^  p  202^^  34 

Staupes  Stoffe  1^  c  160«  staäb  i  154^       35 

Sterillum^^  [barba  (h^ba  ^)  de  capra  gi]  36 

pokespart  d  150*  /"  367*    bochespart  37 

*    155«     boccis   hart    g   328«    pochs  38 

parte  e  158«  39 

Stillicidia    troffeczunga    k    207<^    tröffe-  40 

zunge  i  155«  [c]  41 

Stilla^i  est  gutta  troph  *   155«  [c  Stillo]  42 

Stimulus  *osten22  ^328«  43 

Stipule    *perre^^     sunt    folia.    l   pagine  44 

quibus    culmus     *stblo^^     ambitur    g  45 

329*  46 

Stiria^^   isala    c  161^    issa  i  155«    *ro-  47 

pussi22  ^329*  [c.  Styria  a2]  48 

Stiua^*  reosta   d  150^  riesta   a  158*^  e  49 

158f   rister^s   c    161^    Rister26    *Ro-  50 

zochi^e  g  329*  gaiza^^  f  367^    [a2d]  51 

Strabus^s  [dicitur  qui  tortos   habet  oeu-  52 

los  i]    sceleher    d    150«    scheleher    a  53 

158*3  c  161^  scilhar  i  156*  [a2.  vgl  54 

c  Straba]  55 

Stragem^ö  cladem  interitum  cedem  slahte  56 

i  156*  [c  Strages]  57 

Strages  giual  i  156*  [c]  58 

Strictura  pidiuinginussida^^  k  208^   pin-  59 

gum|ginusside    i   156*   bitwancnissida  60 

c  lOl*^   pidwncnussa  d  150*^    dewinc-  61 

nusse  e  158^  bidinncnisse  g  329«  [c]  62 


^  diese  gl.   zweimal  in  derselben  spalte 
^  darüber  *zvecvi   g  323^        *  darnach 


*  darüber  *bracka.  dann  Sitis  *zezi  g  322^ 

i.  darnach  Socer  *test  .  .  .  gener  *zet  g  323*> 

SoUempDitas    *zlaunost   g    324^        ^  Soll*  i         *  übergeschr.    g         '  deutsch?   darnach 

Spado  *scop   g  325^        ®  darüber    *croki   </  325^        ^  pedecurrum  *        ^'^  darüber  *stirn 

Ute  325c,  (Za>zn  Spmen  *vical  326^  g        ^^  Mnd.  wb.  3,  416        "  darüber  *tir  ne  ^  326^ 

^^  rot  f        ^*  Spimila  /  Spira  spinula  spiraculum  i        ^^  rot  f        ^^  Staphe  b  Stasse  i 

^■^  rot  im  context  f.  =  Gll.  3,664,10        *^  von  einer  hand  des  xiYJhs.  übergeschr.  p 

^^  im  context  c.  l.  stouf.  das  darauf  in  i  folgende  talaba  offa  ist  Verderbnis  aus  Ste- 

laba  offa  d  149c  e  157g  k  206^        ^o  _  gpiriHum.  darüber  *cozebrada  g        ^i  tm^  i 

^^  übergeschr.  g        23  jj-j^  ^        2«  Stina  g        "^^  im  context  c        ^*  übergeschr.  g        *'  roi 

/       "  Strabius  c        "o  gtage  «        3°  ?.  piduunginussida 


MCLXXVal    Glossae  Salomonis 


dd 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Zia.  132 


1  Strulant^    ericohe  k  208^    erico    heiif   i 

2  156» 

3  Strigilis  strigil    (strig    il    e    strigel  bf)    1 

4  (ul  a    vel    k)    scerra    (scer|ra   k    serra 

5  gi    sera  /')2    a   158»*  b   177^   c  161^ 
G       (^  loO«^  e  158^  f  367«  ^  329«  t  156» 

7  A-  208b  ;?  203^^    [-^^  ^^/^  ^^  ^^^^^  gtri- 

8  giles] 

9  Strix  *zoua3  </  329« 

10  Stroma*    kera    a  158»*  c  161«  d  150^^ 

11  /•  368»  g  329«    A  208^  k^a    i  156^ 

12  kere  e  158^  [c] 

13  Struma^    chelh    Ä:  208^    kelch    a  158^^ 

14  6   178»    chel  i  156^    croph   kelh^    c 

15  161«  chroph^   d  150«  e  158^  /"  368^ 

16  *vole8  I  croph  ^  329«.  330»  [c] 

17  Struo   machö    k  208^    marchon    i  156^ 

18  [c] 

19  Sturnus»  stara^^  a  158^^  c  161«  ^Z  150« 

20  e  158^  t  156^  k  208i>  i?  204^^  star^o 

21  b  178»  ^  330^ 

22  Stuppa^^    awrcha    d  150«    awirche^^    c 

23  161«  wercha  e  158^  avverk  ^  330^ 

24  Suberi3   saf  a  158i>^    c  161^  d  150«   i 

25  156^    Saf^*   b    178»  sa    ph    e   159» 

26  saph  g  330^  Ä;  208«    [a2c    (zweimal 

27  c)] 


Subera  flozzin  d  150«  flozin  a  158i>2  28 
flozzen  i  156^  fluzzen^^  c  255«  [a2c]  29 

Subsellia^^^  dincstuo  1  d  150^  dinchstul  30 
c  161«  dinch  stul  e  159^  [c]  31 

Subteminei^  weuiP«  c  162»  weuiP«  iZ  32 
150^  e  159^  Z'  369»  vvevil  g  331»  33 
uueuel  i  156«  [c]  34 

Subulai9  äla^o  c  162»  ala  ^  150^  ^56«  35 
*sidlo2i  ala  g  331»  al  6  178^  e  159^  36 
W  37 

Subucula  alba22  a  159»^  c  162»  d  150^  38 
e  159^  39 

Succula23  calza  f  369^  galza^*  a  159»^  40 
c  162»  ö?  151»  e  159«  i  156«  galsza  41 
k  209»  Galze  ^)  178«  Gelca  g  331»    42 

Sudarium^^  sweiztuoch  d  151»  *cecheP^  43 
sveiztuch  g  331»  sua  zt  uch  e  159«  44 
suerzuanch  ^"^  i  156«  [a2c]  45 

Suggestu^s  sidila  d  151»  sidela  c  162^  46 
sidili  e  159«  47 

Suises29  siusi^o  b  118^  d  151^  p  204^2  48 
suisi^o  c  162b  suisi^o  e  159^  /»;  209»  49 
suifi  g  331b  50 

Sulcatorium  nuoil  i  156^  nueil  a  159»^  51 
nvcil  6  178^  nioil  Ä;  209»  null  c  162^  52 
d  151b  e  159^  nviPi  ^  331b  53 

Sullinos  uttri  nsi^^  c  162''  vtrina  Ä;  209b  54 


^  =  GZ?.  2,  23,  33.  darnach  Stridor  *screhet  g  329c  ^  ^^^  ^^  ^-^  context  acdf, 
strig  il  übergeschr.,  l  scerra  im  context  e.  über  Strigilis  nochmals  strigil  ad.  serra  ^5^  Za^., 
5.  Gll.  2,  370,  50  '  übergeschr. ;  scheint  echt,  aber  nachgezogen,  darnach  Qd  trepid* 
bubo  *vir  g        *  Ströma  c.   woZ  fehler  für  Stropha        ^  truma  ^        ®  kelh  m  context  c 

''  rot  im  context  f  ^  übergeschr.  g  "  Stnius  g  ^"  im  context  c,  übergeschr. 
{echt?)  g  "  darüber  *cudel;  avverk  steht  vor  Stuppa  hinter  dem  vorigen  lemma 
Struus  g  ^^  im  context  c  ^^  Subar  i  ^*  Saf]  S  auf  rasur  b  "  die  gl.  im  an- 
hang  [s.  48  anm.  17)  c.  diese  gl.  und  die  vorhergehende  =  Gll.  2,  370,  6  usw.  ^'  = 
Gll.  2,  407,  40  usiü.  *''  Subtemen  g.  die  gl.  nach  der  folgenden  i.  :=  Gll.  1,  349,  59. 
2,  548,  78.  695,  30  ^®  im  context  cf  ^^  die  gl.  nach  der  folgenden  e  ^"  im  con- 
text c        ^^  übergeschr.  g        ^^  im  context  c.    vielleicht  nicht  als  deutsche  gl.   gemeint 

**  Söccula  c  '^*^  im  context  c  ^^  Sudoriü  i  ^^  übergeschr.  g  ^''  l.  sueizuanch 
oder  -uano  ^*  Seggestu  d         '^  Suises  c    Suifes  g         ^^  im  context   cde.    siusi   oder 

euisi  jß  '^  darnach  Sulcus  *brazda  g  331^  ^^  ^^g^  ju^j.j  ^^^  uitri  na  c.  für  das  in 
k  209b  folgende  Süma.  nith  quicunq;  morietur.  vel  morti  ist  zu  lesen  Sunamith  .  .  . 
vel  mortificata,  s.  Hieronymus  23,  822  Migne 


100 


Alphabetisch  Gp:ordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal.  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.   132.  133 


1  Sumeii  est   uter  lui.st.   ut»   lust^   (j  332« 

2  Sumptus  swant  ft  178^  genom*^  i  li'yl'^ 

3  *ztraua3  ^  332»  [v^/.  c\ 

4  Sunnis*  sunna^  a  159^^  c  162«   </  151« 
f)       e  159^»  /•  370^  g  332«  /c  209« 

0  Supparus^    [  •  •  •  Hupparum  i\   hemide"^ 

7  a    159«^    6/   151^   g  332«   *  157«    A: 

8  209«  hemida  e  159^ 

9  Superficiem  uberslihte  i  157^    \c  Super- 

10  ficie] 

11  Suppar  hemide  a  159i>2  d  151^  e  IGO^^ 

12  hemede  i  157« 

13  Sura^  uuado  i  157*^  wado  a  159^*  wada 

14  c  163«  wade  6  179«  [cd] 

15  Surix  mus^    h  179«   6^   151^    e  160^   i 

16  157d  /c  210b  [^2  Sorex] 

17  Simbolum^^    gilobe    i    158^    [c  Symbo- 
ls      lum] 

19Synochusi^    lantscaft    a  161«^    i    158« 

20  lan  tscaft  6^  152^    lantschafft  k  211^ 

21  lants  haft  e  161^    lantshapht  c  255^ 

22  lanthseph  ^  33 6^  [c.  vgl.  d  Seneca] 

23  Sinodus  sened  i  158«  [c  Synodus] 

24  Tabanus^^    oester^^   [asilus    c\    l    (ul   h 

25  vel   k    fehlt  dg)    bremo^*  a    161^^   h 

26  181^«    d    153b    g    336b  /^    212«    1 

27  bremo^*    c  164«    t  breno  |?  207«^  l 

28  bno  «  159« 


Taga^'^  garauua  i  159c  Garauna  g  337*  29 
Garawa^^  a  1 61^^  garawa  A:  212«  garwa  30 
c  1048  c/  153^  Garwae  h  181«  garwe  31 
e  162b  [c]  32 

Tala^«  encbilai^  o  164^  en|chila  /c  212«  38 
einchila  ^r  337^  encbile  i  159«  enchil  34 
a  161bi  6/  153«  Enchil  h  IW  35 

Talpa  *kirticei8  g  337^  36 

Tallus^»  Opheruaz  h  181^  opheruaz  </ 37 
153«  e  162«  obpheruaz  k  212*i  opfer-  38 
uaz  a  161^2  offeruaz  /"  375«  offervaz  39 
c  255^  ^  337«  [c]  40 

Talus2o  anchala2i/'375«^337«  enchila^i  41 
c  165«  /c  212^  anchilla  encbile  i  159*^  42 
enchil  rf  153«  e  162«  [c\  43 

Tapetum22  tehich23  g  337«  44 

Tappula  wazerstelza  a  161^^  wazzer-  45 
stelza^*  c  165b  c?  153^  wazzersteza  /"  46 
376«  vazerstelze  ^  338«  wazzerstelz  47 
h  181b  wasjserstelcz  Ä:  212^  wazzestel  48 
6  162«  uuazerstech  ^  159«  49 

Tamus25  mado  a  161b*  c  165b  d  153^  50 
Made  h  182«  made  e  162«  '^  159«  51 
[c.  vgl.  d  Tsermes]  52 

Tasinarium26  stamph^^  c  165«  d  153^  53 
e  162«  /'376b  ^338a  A;  213«  j^  208«^  54 
stampf  a  161b*  h  182«  staph  i  159^  55 

Taums28  phar  c  165«  c?153b  .  ..far  Ä;  213«  56 
[c  Tauri]  57 


*  luist,  lust  verstehe  ich  nicht        ^  l.  genom  dh.  genomini        ^  ühergeschr.  g        *  die 
gl.  nach  der  folgenden  e        ^  im  eontext  cf        ^  Supparu«  e  uppar®  /  Supar®  g        '  dar- 
nach Supcilia  *birui  g  332b        »  gyj.^  ^,  darnach  Surd^  *hluchi  ^  333«        ^  im  eontext  de. 
deutsch?  was  dann  in  A;  210b  folgt:  Sm'sum  tuHt.  sustulit  Annpen  ist  als  ANHFEN  zu 
lesen,  Vf^Z.  ANNPEN  c  163«,  ANN|PEN(w»^ers^r^■c/»e?^)^157d  ANHPEN  ^3  205b2.  in  g  folgt 
Surü.  *poho  da  333«        ^^  darnach  Syrene  *lichoplezi  <;  336»        ^^  Sinochös  c  Sinoch^  i.  die 
gl.  im  anhang  (s.  48  anm.  17)  c        ^^  Täbanus  c        ^'  orester  ap  orest'  i  oestrü  g 
**  im  eontext  ac,  bremo  über  oester  d         ^^  Tega  i.   l.  Toga,   s.  J Grimm   Kl.  sehr.  4, 
407.   die  gl.   im   eontext  von  and.   hand  a        ^^  s.  unten  z.  41         ^'  im  eontext  c 
^^  ühergeschr.  g        ^^  Talus  h  Talius,  die  gl.  im  anhang  {s.  48  anm.  17)  c,    das  deutsche 
im  eontext  cf        ^o  darüber  *hlezno  g        "^^  im  eontext  cf        ^^  darüber  *coberec  g 
^^  l.  tebich?        2*  im  eontext  c        "^^  Tarmus  c        ^^  darüber  *stupa  g.  Tasmarium  /.  =: 
Tipsanarium  103,  6        "  im  eontext  f        ^s  darüber  *tur  g  338a 


CAMPBECU  "^ 
COLLECTIOM 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


101 


Sal.  1.  2.  3.  4.  5.   Zhv.   133 


1  Taxiim  ^  Iiiua  /  159^    [vgl.  c,   Taxus  r/j 

2  Tetla  *lucc2  ^  33gb 

3  Tedia^   peocata  vi  tvala^   a  IG 2='^  1    (vi 

4  (/A)    tuala*    c   IGo^'    d    153''    ^    338^ 

5  i  159^    Ä-  213»  i;    208«^    J   mala*  e 
Ü       162f  [r] 

7  Theloneum    zol    /  IGO*    h  213^    *mito5 

8  g  338«  [c] 

9Temo®    dihsla    r    IGS^    dihsila   c?    154^ 

10  disla   a    IG 2*=^    dihsel    ^>   182«    *oye'^ 

11  longitudo    aratri    vi    plaustri   .i.    dissl 

12  g  339«  grintel^  i  IGG^  [c] 

13  Tempestuosus^  timstlicher  «  160^  k  213« 
U       taiistlicherS  ^•  IGG^  [c] 

15  Tempor  [temporis  terra  i^]  moltac?154^ 

16  .i.  molta  i  IGO*'  X.  molt  Ä:  214*  muolt 

17  a  162b2  multa'  g  340*  [a2c] 

18  Tenda    trapum    6   183^   ^  340^    %  IGO« 

19  })    209^^2    trapü^^    d   154^   e    163*1   /b 

20  214*  trapv^^^  c  IGG^  [a2] 

21  Tepidi  lactis  recenti^^  sleuue  i  IGO^  \vgl. 

22  r  Tepidus] 

23  Terebellus^^  nabager  Ä  214^  nabiger  ^'^a 

24  1G2^-^   c  IGG«  tZ  154^    nabig^  i  IGO^ 

25  Naebiger    h  183«    *nebozez^*   nevveg^ 

26  g  340^  \ygl.  e  Terebrum] 


Territorium  *dediiia^^  g  340«  27 

Tessora^^    chriima^^    a  163*=^    c  IGG^  rf  28 

155b  f  380«  k  215«  Ebriima  ^)  183^  29 

chrinnee  1G4*  i  IGl«  *wrub  ^^  krinna  30 

g  341«  [c.  Tessere  d  anh.]  31 

Testudo^^  snec::20  i  IGl^^  [vgl.  c]  32 

Tetrache 21  uierdelinc  *  IGl^^  38 

Texera^^     uueppisarn   p    210«^     weppi-  34 

sarn23  a  163«*  b  183^  c  167«  f  380^  35 

weppesarn  *  161^  weppe|sarn  k  215^  36 

vepisarn^*  g  342«    wepisin  d  155*^  e  37 

164b  38 

Textura25  giuuift^  210«^  Giwift  a  163«*  39 

gewift  b  183^  Gevvift  ^  342«  guuift^e  40 

c  167«  i  161*1  giwifist  d  155*^   gvwi-  41 

fistle  e  164b  giuinst^e  /'380b  gewepft  42 

k  215b  [c]  43 

Theca^''   sceida  c  167«    d   155^   scheida  44 

a    163b*    sceide    i    162«     schaide    b  45 

184«  46 

Thia^^  [amita  c4k]  pasa  a  164«*  c?  156«  47 

e  165«    päsa29  c  168b    basa    i  162«  48 

k  216«  basa::::3o  ^  344«  49 

Thiamus^i  dorn  Ä;  216«  50 

Thimo^^  pinosugun   a  164bi    pini  sugin  51 

d   156*1    pinisuga  c  255^    binsuga    g  52 


^  Taxus  und  darüber  *tiss  g  338b  ^  ü])ergesc7ir.  g  '  Ledia  /fc  *  em  context 
acde.  darnach  Tedin  *tuha  g  338b  ^  übergeschr.  darnach  Telluris  *zeme  dea  t're . . . 
Tem*ari^  *bezzue  tni  g  338^  «  T:emo]  rasur  von  t  d  '  übergeschr.  g  »  ^^-g^g 
beiden  gll.  stehen  in  i  nach  105,  4.  m  ^  /oZ^^  /^^er  Templa  *chrami  339^  . . .  Ver  *vezna 
339c  9  Tempel pestuosus  k  ^^  im  context  cde.  darnach  Teme.  infule  *plazi . . .  Tentoriü 
*stan  g  340b  ^^  h  recentis  r)iit  k  214b  ^^  Terebellum  i  ^^  im  context  c  ^*  über- 
geschr. g  ^^  übergeschr.  g ;  echt?  darnach  Terme  *teplice  g  340^  ^^  Tessara  ab 
^'  im  context  cf  ^^  übergeschr.  g  *»  darüber  *selv  341c,  dann  Testudo  *selw  342»  g 
^^^  snec::]?ce  radiert  i  "  i  Tetrarche;  vgl.  Gll.  1,713,33.3,  261,70  und  2,355,27 
"^"^  Textra  fg  Texto.  compono  {dh.  die  in  k  215b  unmittelbar  vor  Texera  stehende  gl.)  p 
^^  im  context  cf  "^^  vepisarn]  n  aus  correctur  g  ^^  Textra  /  ^^  oder  giuuft  c, 
gewifist  e.  die  gl.  im  context  cf.  darnach  Thalamü  *lose  g  342»  ^7  darnach  Theliniü 
*mito  .  .  .  Theloneü.  meli'  thelonearius  *mitar  .  .  .  Thema  *prauidlo  343b  .  .  .  Therma» 
*tephce  .  .  .  Thesis  positio  *vcoll  344b  g  28  darüber  *strina  g.  Thya  de  ^'  im  con- 
text c  ^°  übergeschr.  g,  scheint  echt,  aber  nachgezogen  ^^  hiam^  in  unmittelbarem 
anschluss  an  basa  k  ^^  Timo  de.  die  gl.  im  anhang  (5.48anw.  17)  c.  •=  Gll,  2,  387,  28 
usw.  646,  70.  698,  8 


102 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.    Zw.   183 


1  344'=     puHavin     e      165*"      Thimopini 

2  pluomö^  A:  21G^  plämeni   ^  162^    [^ 

3  Timoj 

4  Thorax  2  brunna  (brunne^/  prunec  brune 

5  e)  est  que  tegit  pectus  prustroch  (pru 

6  st    roch    e    brustroch    cd)   a    164^^  c 

7  168«  rflöG'*  6  165'^  -^  prunne  *  162^ 

8  [c  Thorracem] 

9  Thoral^  sidilla  k  216^    sidila*  a  164^1 

10  c  168*^  ^  156^  sidala  g  344«  sidile  i 

11  162^  Sidele  fe   185«  sidel  e  165«  [c] 

12  Thimus  binsuga^  g  345» 

13  Thyrsus«  stingil  a  164^2  c  168^  f/  156« 

14  sti  n  gel  e  165®  stingele«' 163*  stengila 

15  Ä:  217«^  [vgl  c  Tirsus] 

16  Thiaras"^  hüt  e  168*^  i  163» 

17  Tibrugna^    ouanchrucha    a  164^^     owä- 

18  chrucha  k  217^  ouinchru  cha  c?  156^ 
ovencrhucha  c  168^  houenchrucha  e 
165^  Ofenchruche  h  185«  *hreblo» 
ovinkrucc^^  g  345«  ouenrfich  *  163^ 

M 

23  Ticio^i  zantroi2  «  164b3  6  185^  c  168^ 

24  k   217^    ant    «    163^    zantir    d    156^ 

25  zanter  e  165^  *hlavne  ^^  ^  345« 

26  Tigillum^*    [habitaculum    ik'\     rauo^^    a 


19 
20 
21 
22 


164^  c  168^  d  156«  *krocvvii«  Ravo  27 
g  345«  raf  e  165^  ^•  217^  inouua.  f^'  28 
i  163»>  [c]  29 

Tignum  gibret  i  163''  k  2\V'  gibret-  30 
ten^^  c  168^  spange  e  165^  lattP*  g  31 
345«  32 

Tignis.  trabibus  palchen^o  ^168^  33 

Tila^i  cinta22  d  156^  einte  1 163«  cincta  34 
p  211^3  canta  k  217«  citra22   e  165«  35 

Tilario  .i.  lintheo  minutissime  camiinato  36 
*cesrano23  g  346»  37 

Tilia  linta^*  c  168«  linda^*  a  165»^  d  38 
156^  e  165«  Ä:  217«  |?  211i>3  *iipa25  39 
linda  g  346^  linte  i  163«  Linde  h  40 
185«  [c?e]  41 

Timallus  [piscis^-''  g  pisscis  /*]  asco^^  a  42 
165»!  c  168«  c?  156^  /'  384»  asche  43 
i  163«  ask  h  185«  asch  e  165«  k  44 
217«  .1.  assch^e  g  346»  [e]  45 

Timbra27  chresso  a  165»^  rf  156^  k  217«  46 
cresso  c  168«  /"  384»  ^r  346»  Chresse  47 
h  185«  chi-esse  e  165«  -i  163«  [rfe.  48 
Timbria  c\  49 

Timidus28  uorhtlicher  i  163«  [c]  50 

Timpora^^  tunivvengi  c  168*^  tuniwengi  51 
d  157»  tuniwe  ngit^^  e  165^  dune-  52 
wengi  «165*2  53 


^  Z.  pinipluomö,  -plumen.  in  k  2\Q^  folgt  Thogorma  .i.  frigeso  {Sal.  c\.  l.  friges,  vgl.  k  87» 
Togorma  (Genes.  10,  3  usw.)  a  quo  sunt  friges  ^  die  deutsche  gl.  steht  in  ade  über 
Thorax  (Thora  de)  est  (1  e)  pectus.  stomachü  statt  über  Thorax  est  que  tegit  pectus  usque 
ad  umbilicum  ^  Thorale  g.  die  gl.  vor  der  vorigen  e  *  iin  context  c  ^  überge- 
schr.,  daneben  *dusca  g  ^  Thirsus  c  Thirs^^  Tirsus /c  Tyrsus  e  '  =  Gll.  2,  396,  36  usiv. 
darnach  Tybie  *holeni  g  345^         *  Tiburgna  g  Tybrugna  b        "  übergeschr.  g,  kaum  echt 

^^  darüber   *:seh,  o  ausgewischt  g        ^^  Thicio   abi  Thitio   c        ^^  im   context  c 
"  übergeschr.    darnach  Tiphones   *sani  g  345^        ^*  Thigillum  a        *^  im  context  c 
"  übergeschr.  g        ^"^  urspr.   selbständige   gl.,    s.  Gll.   2,   17,  58        ^^  im  context  c 
"  übergeschr.  g        ^o  ^-^  context  c        ^^  diese  gl.  und  38. 42  nach  2. 49  e        ^^  oder  cura 
c.  die  gl.   im  context  de.   s.  Gll.  3,  649  anm.  6.  gemeint  sind  wol  die  zahne  am  rechen, 
vgl.  altn.  tindr  i  kambi  Fritzner  3*,  705*,  Eostri  tindas  Corpus  gl.  1753,  Rostris  .  .  .  tin- 
dum  1751,  Rostratum  tindecte  1750  usw.,  Sioeet  OET  93 ;  vgl.  Diefenbach  583^        "  ^-^5^^. 
geschr.  g        ^4  ^-^  context  cde        ^^  übergeschr.  g,  im  context  cf        ^*  assch]  das  zweite  s 
aus  correctur  g        "  Xymbra  ade        ^s  darnach  Tympanü  *cotel  g  346^        "  Tympora  e 
Tympa  wwc?  darüber  *scrane.  dann  Tinea  *mol  g  346^        "  f^Ä.  tuniwengi  .t.? 


MCLXXVal   Glossae  Salomonis 


103 


Sal.  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  133.   134 


1  Tintiniiabuluni  ^  .singoz  a   165*^  c   169* 

2  d    157*    c     IGG*     i     163^^    /j    217^ 

3  singoz  : : : :  -^  <;  34G*» 

4  Tinnuit   chliiigolot  a  165*^    chlingelot  e 

5  IGG*  clingilote  rf  157*  [c] 

6  Tipsanariunr^    stampf    a    1G5*^    stamph 

7  r/    157^    i    IGo'^    *stupa*     stamph    ^ 

8  346«=  [c] 

9  Tipsanarium '"^    spichari    cbasto    a    1G5'>^ 

10  spicharc.   \   chasto  d  157**    spichari  k 

11  217^  spichare  i  IG 3^  Spichar  ^>  18G* 

12  chasto«  c  1G9*  [c] 

13  Tyriaca  nriak"^  g  34G« 

14  Tiro  sturilinc   d    157^  i  163^  stiuiinc  c 

15  169**  sturelini  «   165^3 

16  Titan  8  sunne  i  163«  [c] 

17  Tofus^  [h-  lapis  i]  tupstein  c?  157^  tup- 

18  Stent  a  165**^  Tupstain    b    186*^  tub- 

19  stein  *vapenni   kamen  ^^  g  347^    tuf- 

20  stan  i  163*"  to  f  stan  e  166'^  [c] 

21  Tolum  ^zleme^^  g  347^ 

22  Tonitrua  tonernusse  i  164**  [vgl.  c] 

23  Tonitruum  *hnmota^^  g  348* 

24  Tonstrinum     forticeps^^    zanga    k   218*^ 

25  zauge  ^  164*^  [c] 

26  Tonstrix   scara   d  157^    sca   ra   e  166^ 

27  scera^2  ^  j^^gh  ^  218^1  scbera  a  165*>* 

28  sera  g  348**   p  213*^    c^a   *    164«    [c 

29  Tonstria] 

30  Topsus  topstein  ^3  g  349** 


Tornariusi*    drahsil^-^  c   170**    trabsil    i  31 

164^  trasil  a  166**    (Irahin^^    rf  158«  32 

e  167°  d«hsel  b  187«  drechsel  r^  349«  33 

trechsel  Ä;  219«  [a2ce]  34 

Torpor  negligentia^«  slafi  i  165*  [e]  35 

Torquis^'^  rinc^»  ^   i7Qe  ^   153(1  ^  j^Yd  35 

/*  388*  Rinc  r/  350*  rine  i  165*  rinch  37 
a  166**  Rinch  b  187^  ringk  Ä;  219^  38 
Torris  [ditio^»  i]  prant  b  187«  c?  158*^  39 
el67'^brantal66*'^t  165*Brant::;:2o  40 
g  350*  [c]  41 

Torris  pnt  i  165**    prant  ä;  219<^  42 

Tortas  cb&chun  (chuocbin  p)  l  fladun  a  43 
166**^  p  214*1  kuocbä  vel  fladan  k  44 
219^  chocben  ut  fladin^i  f  388*  45 
cb Sechen,  l  fladen  i  165**  chvecben  46 
vi  flandin  b  187«  cbucban^i  c  170^  47 
chöchin  d  158«  kucbl^i  g  350*  cbu-  48 
cbel22  e  167«  [c]  49 

Tortor ^ 3  wizzinari  c?  158«  wizinari  «166**^  50 
uuitzinari  i  165**  wizzinare^*  c  170^  51 
wizzari  ä^  219^  wizar^^  ^350*  wizegar  52 
b  187«  wizgar  e  167«  [c]  53 

Tortos  ^«  sinauuella  ä;  219*^  sinewella  a  54 
166**^  sineuuelle  i  165**  sinewel  c  55 
170^  Sinebel  b  187«  sinwel  (^  158«  56 
sinv  el  e  167«  sintveP'^  g  350*  [c]      57 

Toxicmn28  kieitarti^^  A;  220*  kettirit  d  58 
158«    kettrata   a    166**^     Geitert^^^   g  59 


*  cZ?e  gl.  nach  der  folgenden  e  '  ühergeschr.,  scheint  überzogen,  aber  echt,  daneben 
*brahcka  über  desono  uocis  g  '  vgl.  oben  100, 53  *  übergeschr.  g  ^  ipsanariü  i.  vgl. 
oben  90, 6  '  im  context  c  "^  übergeschr.  g  ®  darnach  Titillatio  *lectane  . . .  Titimallü 
*podrasec  g  347*  »  Tophus  b  ^°  die  gll.  übergeschr.  g  ^^  forticeps  i  foreipes  k. 
darnach  Tonsure  *postrisini  g  348a  ^^  im  context  c  ^^  übergeschr.,  daneben  *to- 
pess.  darnach  Torcular  *lizz  g  349*^         ^*  Tornarins  k  Tornari  de         ^^  im  context  cd,  mit 

kleinerer  schrift  d        '^  darnach  Torques  *hrivna  g  349^         ^^  Torquis  e  Torques  c   Tor- 


ques  g 


18 


im  context  cf        ^^  l.  titio 


^'*  übergeschr.  g;   echt?        "^^  die  gl.  im  con- 
^^  chuchel]  1  grösten  4eils  von  roter  färbe 


text  cf,  übergeschr.  g.  z=  Gll.  2, 17,  4  ustv. 
verdeckt  e  ^^  Tortitor  ab  ^*  das  ganze  über  Toruus  c  ^^  übergeschr.  g  ^^  Tor- 
tos i  ^"^  übergeschr.  g  ^*  Toxicv  c  -^  l.  kieitarit  ^"  darnach  Trabes  *hredi  g 
350b 


104 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestirlmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.    ^y;.  134 


1  350»^   gealtert   i  165^    Gaitert  b  187^ 

2  getoroth^  c  170^ 

3  Trabeum''^  trempil  a  1G6'^^  i  165«  trebil 

4  Ä:220a  (Iremil  c  170^^  rf  158^  *zochor3 

5  drcml  g  350« 

(3  Trabs  qui  et  trabes  kibret  k  220«  [c] 

7  Tractus*  circulus  traht  i  165«  [c] 

8  Tradiulas^    wollachamp  a    166^^    wolla- 
0       cäp^  c  170^  wollichamp  dl58^  wolle- 

10  champ    b    187^    wollecham^    f  388« 

11  *hreb  en'^    wollecambe  g  350«  wolla- 

12  käpun   Ä:  220^    wollechampen  i  165« 

13  [d  Trvdas] 

14  Tragum  *nevod^  g  351* 

15  Traha  slito  a  166"*  slito»  c  171^  d  158^ 

16  flito.    *zamio   ^    351*    Slite   6    187^ 

17  slite  i  165^  schlit  k  220^  [c] 

18  Trama   spuolo  ^158^    e  167^    spölo  f 

19  389*  spulo^i   a  166^^  c  171^    spula. 

20  *cevvi2  ^  35xa  gpvel  fe  188* 

21  Tramasa^^  mazzaltra  a  166^^    Mazzaltra 

22  ^351^   massaltra  k  220«    mazzaltera 

23  d   158^^    e    167^    mazzalt'^*    c    171»^ 

24  mazzolter  i  165^  Mazzilter  b  188* 

25  Tramites^^   semita  phäd^®   c  111^   phad 

26  d    158^    e    167^    ä:  220«    .i.  phad  g 

27  351^  phad.  semita  stige  i  165*^  [c] 

28  Tranat    suimmit  ^'^    k    220«     swimmit    ^ 

29  165«  [c] 


Transfuga  abtrünnig'  i  165*'  [vgl.  c\         30 

Transtri^  duverchpanch  oder  stäP^i  165«  31 

[vgl.  c]  32 

Tremor  pipa  a  167»^  pi|ba  A;  220^  bibe  33 

i  165^  Bibe  b  188''  pibinunga  ^159*  34 

bibenunge^^  c   171^  35 

Tremulus  aspa  a  167*^  d  159*  k  220<^  36 

*ozika20    aspa  g  351«  aspe  b  188»'  i  37 

165^  [c]  38 

Tremulus^i  fortlicher22  ^   165^  [c]  .39 

Tribula  triskila  a  167*^   trischil  c   171*^  40 

drischiP^   d  lod^    ^352*   drischel   e  41 

168»^  *  165^  [c]  42 

Tribunal  suonstöl  «   165^  [c]  43 

Tribunicius^*    hunno    a    167*^     6    188«  44 

c  llV  d  159«  e  168«   g  352*   hüno  45 

k  221*  humo  ^■  166*  [c]  46 

Tributa25  cinse  ^■  166^  [c]  47 

Triduum  dritage  i  166^  [c]  48 

Tridentem  ker^^  a  167*^  49 

Tridens^'^  mistgabala  a  167**  mistgabela  50 

c  171S  mistgabila  6^  159*^  e  168*^  mist-  51 

gabele  i  166^  mistgabal  ä;  221^  mist-  52 

kapel  ^188^  53 

Tridens  chrowel  i  166*^  [c]  54 

Trieris  ^korab^^  g  352«  55 

Triens29  chioPO  a  167**  c  171^  chiePO  56 

b  188^  d  159^  e  168*^  ^  352«  i  166«  57 

[c]  58 


^  m  context  c  "^  Trabetum  k  Trabitü  oder  Trabiiü  i  '  übergeschr.  g  *  dar- 
über *str  ana  g  350^  ^  Tradulas  &c  Traculas  g  ^  im  context  c,  rot  f  "^  überge- 
schr.  darnach  Tragel|laphus  *danek  .  .  .  tragedia  *zmutna  350^  .  .  .  Tragos  *cozlec  351*  g 

®  übergeschr.  g        ^  im  context  c        ^°  beide  ivörter  übergeschr.  g        ^^  spulo]  o  aus 
a  corr.  c        ^^  beide  Wörter  übergeschr.    darnach  Trames  *pesina  .  .  .  Trames  .  .  .  limen 
*zuvrat  . .  .  Tramites  *stezki  g  351»        "  =  Tramasca.  die  gl.  nach  der  folgenden  ik 
**  im  context  c        ^^  Tramitas  i   Trames  deg        ^^  im  context  c        ^"^  vgl.  Gll.   2,  6,  63 

^^  dh.  duverchstül.  s.  Gll.  2,  406,  73  usiv.  651,  44        ^^  vom  gJossator  nebengeschr.  c 

^°  ozika  übergeschr.,  k  aus  corr.  g;  echt?  ^^  darüber  *iehlice  g  351c  22  ^^^ 
forhtlicher        ^^  übergeschr.,    scheint  überzogen,   aber  echt,   daneben  *cepi  übergeschr.  g 

i        -  i 

^*  Tribuniti»  cg   Tributini»  i        25  darnach  Tributü    Man  .  .  .  Triceps.   q  ht  capita  ta 
*trihlavv   g  352^        ^e  ^^jj    qh     2,  690,  36        "^  darüber    *trezubec   g  352c.    Tridente  c 
'*  übergeschr.  g        ^9  Xriens  e        '®  im  context  c,  übergeschr.  g 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


105 


*SV//.   1.  2.  3.  4.  5.   Ziv.  134 


1  Trigeiiuni    triuiii    generuin    trip^tigoii^    / 

2  166*^  [r  Trieiiem] 

3  Trimodus^  triniezzig^   i   IGG^  drinies.sigcr 

4  Ä-  22P  [c] 

5  Triturare  drischiii"^  g  353*^ 

G  Triuiuni  triwege  k  222*  [vgl.  c\ 

7  Triumuir'*  driman  i  167^  k  222^^  [c\ 

8  Tnicca^  truha«  a  168*2  d  160^  e  169« 

9  f  392^^    A^  222«   j)  216^^    thmha<^    c 

10  172^  trucha  g  354«    tmhe  i  167«  [c. 

11  Truccas  d] 

12  Truculentus  grimm*  /   167«  [c] 

13  Trulla  chella  *lisice'^  g  354« 

14  Tuber    *orech    zemzki.  ^    tumor    terre    g 

15  355b 

16  Tuber   maser   1  buziP   1   fetus  suuam    i 

17  167«   maser   vel  bul.^   vel  fetus.    vel 

18  svam  terre  k  223*  [c] 

19  Tubera  erdnuz  a  168^^  d  160*^  erdenuz^^ 

20  p  216^^    erdnvz    h    189^    ertnuz^^  g 

21  355^    er    dnuze    e    169«    erttuchil    c 

22  173*  [e] 

23  Tugurium  hutta  i  167«   *stani2  ^  355c 

24  [c] 

25  Tumbe  *raki  ^^  ^  355« 

26  Tumultuosus  ^*  stunidiher  i  167^  sturm| 

27  liher  k  223^  [c] 

28  Tuomus  tuom^^  a  168^^  /•  394^  k  223« 

29  i?  217*2  tum  i  168*  [c] 


Turbidus*«  trablicher  i   168*  |>;5r/.  c\  30 

lurbo^^    [turbonis    ^7cJ    toph    a  168»^=^  c  31 

173^  tof  i  168«  /j  223«  topho  d  160'^  32 

c   169'»  33 

Turbo  -:-  wiwiute  i  168*  [c]  34 

Turdela  ^drozn^»  ^  356^  35 

Turdus    hiufoltra    a    168^*    hinfoltra  6  36 

190^    hiufoltrun    k  223«    hufoltern  i  37 

168b  [c]  38 

Turdus  *drozn  ^^  star  /;  356«  39 

Turribulum  rächuaz  i  168^  [c]  40 

Turtur  *hir  dlice^^  ^357*  41 

Thus  *kadidlo2o  g  357*  42 

Tussis  *kassel2i  g  357*  43 

Typi  nreslka22  g  357«  44 

Vabulo^^  piuillitwirdo  a  169^^  buulit  45 
wirdo  k  225*  biuillet  uuirde  i  169*  46 
plwiwo^*  c  174^  [cd  Vapulo]  47 

Vaccaria^^  [l  (vel  k)  armentaria  ik'\  suueiga  48 
Ä;225*  sweiga^G  a  169t>2cl74'^  sveiga  49 
g  358«  Swaige  h  191«  uueige  i  169*  50 
[d.  Vaccaricia  e]  51 

Vaccaricia^^  sueich  hus  a  169^^  suueic-  52 
hus  k  225*  suueich^  i  169*  sweic-  53 
hus^^  /*  396«  sweichvs  d  162*  swec-  54 
hus  28  c  174^  Swaichvs  h  191«  swac-  55 
hus  e  170^  [d]  56 

Vaccinia^^  heitpeiri  a  169^^   heitpere  c  57 


^  dh,  dripurtigen  2  darnach  Tripodes  *trenoska  353»  .  .  .  Triptes  *vzpesi  353^  ,  .  . 
Trideus  *tret  acka  353^  g  ^  ühergesclir.,  davor  *virsiti.  dann  Triuiü  (ü  aus  rasur) 
*rozhane  g  353^  *  darnach  Trocheus  *sam  irha  g  354^  ^  trucea  /  ^  im  context 
cdf,    mit  kleinerer  schrift  d        '  beide   tvörter  ühergesclir.    darnach  Trunc^   *pen  g  354^ 

*  die  gl.  ühergeschr.  g  »  dh.  buliz,  s.  Gll.  2,  370, 3  ^°  von  jüngerer  hand  iiherge- 
schr.  p        "  steht  hinter  dem  vorausgehenden  lemma  Tuher  vlioetus  g        ^^  ühergeschr.  g 

^^  ühergeschr.  g ;  echt?  darnach  Tumultus . . .  sedicio  *cramola  ca  ^356*  ^*  darnach 
Tunica  *srace  g  356*  ^^  im  context  f  ^*  darüber  *nepozeda  g  356^  ^"^  vorher  über 
Turbo  toph  ausgestrichen  c  173<i  ^^  ühergeschr.  g  "  ühergeschr.  darnach  Turma 
*ceta  .  .  .  Turres  *vese  g  356^  ^o  ühergeschr.  g  ^^  ühergeschr.  g ;.  echt?  darnach 
Tya  *strina  g  357b  22  ühergeschr.  g  ^^  Vabto  k  Vapulo  aci  2*  das  ganze  am 
rande  mit  venveisungs zeichen  c  '^  Uaccaria  a  Vaccaritia  g  ^^  im  context  c 
^''  üaccaricia  a   Vaccaritia   bceik   Uaccaritia  d         '^  rot  f,    im   context  c  "^^  Uacci- 

nia  aeg 


106 


Alpha HKTiHCii  Geokünktk  Glohhake.  A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.    Zw.  134 


1  174*^  hcitper  d  162»  heitgbor  e  170*» 

2  heinra^  r/  858^  [c  VaccinaJ 

3  Uade"  uuetti  i  169^  |c   VadisJ 

4  Vadum  *brod''^  ^  359^ 

5  Vadimonium  ^  uuette  i   169''  *zaklad2  // 

6  359»  [cj 

7  Vades*  p~ige  ^169** 

8  Vadum -^  fürt  k  225»  uurt  ^  169^  *brod« 

9  vvrt  ^  359^  fvert  b  19V  [c] 

10  Uagus"^  irrer  i  169^ 

11  Uallum«   tale  i  169« 

12  Vannus^  uuaniia  i  169*'  [c] 

13  Vapidum^^^  biualti  c  174^  d  162'i  bifalti 

14  Ä;  225*^  biwalti^^  ^359«  bitualt  e  171^ 

15  [c] 

16  Varixi2  warza^^  a  170«^  c  174^  /b  225« 

17  uuarze  i  169^  werze  6   191^  [d] 

18  Varius^*  mislicher  i  169**  [c  Varus] 

19  Varix    uuerna   i    169**    wer|na    k    225« 

20  [cj 

21  Vascarago^^    mistil  e    171**   mistilli^^    d 

22  162®  uocatur  eo  quod  uiscum  ^lepp^"^ 

23  gignit  </  360^ 

24  Vascillus^^    winigizuaz    d  162«    wingiiaz 

25  e  171«  vingizvazlli  g  860»  enlu|ciluaz 

26  k  225**    entlutciluaz  *  169**    ein  luz- 

27  zilz  vaz  c  175»  [vgl.  c] 

28  Vassus^^  chneht  c    175»    i   169**    chnet 

29  a  170»^   ciiet   d  162«    chent    e  171« 


cnet^o  g  360»    kneht  6   191«    knecht  30 

k  225**  [c]  31 

Uas  uad  generis  neutri  et  plr  uada  uurt  32 

i  169**  33 

Vastus^i  richer  i  169^  [c]  34 

Vatilliim22    klotphanna    a    170»"^    glot-  35 

phanna    c   11  r>^   glut    phanne  e  171^  36 

glutphäne    i    169«    glotphan    d    162^37 

[cc/]  38 

Vber  gnuhsamer  i  169«  [c]  39 

Vbertas  *sizn23  ^  360«  40 

Vectigal    zol  unde    scef miete  i  169«    [c.  41 


42 

43 
44 
45 
46 


vgl  d] 

Vecta  portata^*  grintel  i  169«  [c] 

Vela  *vetrnik25  g  361» 

Velamen2e  heli  i  169^  [c] 

Velox  uuilih27  ^-  ^^Qa  j^  226*> 

Velter^s  vuint^a  ^  219^  wint  a  170^2  47 
e  172»  wint  fe  192**  *chirt3o  wint  g  48 
361*>  uuind  i  170»  wind^^  c  175«  <^  49 
163»  wind  uel  uuin  k  226«  [c]  50 

Vellus^^  pondus  scappari  i  170»  [c]         51 

Venabula  dicta  spiz.  oder  uueitspiz^^  52 
i  170»  [c  Venabulum]  53 

Venabulum  spioz  a  170*^^  spiesz  k  226«  54 
spiz^*  c  175«  spiz  i  170»  [vgl.  c]  55 

Vena  adra  i  11 Q^  56 

Venalis  uendibilis  uueitlicher^^  i  170»     57 

Uenator  *lovehc^^  ^361«  58 


^  ühergesclir.    darnach  Uacua   *tesc  g  359*        ^  übergeschr.  g        '  Uadimoniü  ^ 
*  Vad  i        ^  Uadü  g        ^  übergeschr.  g        '^  darnach  VaUes  *dibri  g  359^        «  VaUum 
z</icZ  darüber  *ocop  359^.  rfa?iw  Wandali  *zlowene  {unter geschr.) . .  .  Vanus  *yesutni  359"  g 
^  Wann^  und  darüber  *vana  g  359«         ^**  UapiduM  d        "  übergeschr.  g,  scheint  echt 
^^  darüber  rasur  d.  uarix  b        ^^  im  context  c        ^*  Uari^,  darnach  . . .  discolor  *pe- 
lesti  g  360»        ^^  Uascarago  e        ^'^  oder  mistilü  aus  correctur  d        ^"^  übergeschr.  g 
^^  Uascillus  g    Vascillum  c         ^®  Uassus    acg         ^^  übergeschr.   g        ^^  darnach    Vates 
*vestec .  .  .  Uaticinia  *vescbi  g  360^         22  Uatillum  a   -ü.  e         *^  übergeschr.  g        '^*  fal- 
sches lemma  statt  des  folgenden  Vectes.  darnach  Vectes  *ozlopi  360«  .  .  .  Uehiculum  *co- 
lezza  361»  g        '^  übergeschr.  g        ^^  darüber  *zaiioi  g  361»        ^"^  vgl.  Gll.  3,  622  anm.  2 
^^  Uelter   deg        ^^  vuint]   v  rot   angemalt  p        ^°  übergeschr.  g        ^^  im  context   c 
^"^  darüber  *runo  g  361^        ^'  vgl.  Gll.  2,  653,  24  usw.        '*  im  context  c        ^^  Ve- 
nalis uendibilis  als  Venabilis  gefasst        ^^  übergeschr.  g;  echt? 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


107 


Sal.  \.  2.  3.  4.  5.   Zw.   134 


1  Venatus  veilod^  k  226^    *lovv   iaith«  g 

2  36P 

3  Venitor^    vueidlari   k   226*^    wcidiiiari    a 

4  170^-*  c  175''  d  163«  wcidenaro  i  170*^ 

5  wedinar  e  172^  waidenar  b  192^  veid- 

6  ner  g  3G2*>  weideri  n   1^ 

7  Ventiuitem*    wintundcn    a  170^*    iiiun- 

8  tunte   k  227»    winteiiten^    c    175^    rf 

9  163*^    wmtindin**   g   362''     wintent    e 

10  172^ 

11  Ventriculus'^  mago    a  171*^    d  163*^    /^ 

12  227«    ma   go   c    176*    Mage   b    192^ 

13  mage    i  170®    mag^    w   1*^    varbe^    g 

14  362^^ 

15  Uenusta  fronisca  c  11  ß^  vroniske  i  170*^ 

16  [c] 

17  Vepres^*^  [spiiie    rubis  «J    brama  c  176^ 

18  bfame  i  171*  bram  n  2»  [c] 

19  Veprecula^^    bramili^^  «171»*    c    176^ 

20  dl63e  e  1728  Ä;  227«  bramile  ^'171* 

21  bremeliii^^  g  363"  [c] 

22  Verbex^*  wiltir.^^    l  ram  c   176®  wider- 

23  dram  a  171«^    widir^^  ö?  163^^  Z'  401« 

24  uuider   i  171^    wider  b    193«  6  172^^ 


ram  n  2«  [c]  25 

Veredai"^  reita  a  171^^  d  164»  /b  227^  26 
Roita  b  193^  reida^«  c  255^^  /;  364»  27 
reide  i  Hl'^  reit  w  2'^  [cd]  28 

Vere^^  langize  i  171«  langiz  a  171'^^  29 
c  176^  [c  Ver]  30 

Verres^o  ber  i  171«  /o  228»  31 

Veribus^^  spizzan^^  c  176^  Spizan  b  32 
193«  spisan  k  228»  spizen^^  a  171'^^  33 
d  164-^  spizze  i  171«  spiz  e  173'>  34 
*rossen^*  uirgultis   spizz^*  g  364''  [c]  35 

Viridal! tia^^  uverida  d  164*  werida  e  36 
173^  vMa  ^  364b  veredi  k  228»  37 
weida  gruneta^^  c  176^  38 

Verres27  ^^^.28  ^  ^Y^h  ^^^^^  ^  221»»  39 
ber  a  \1V^^  ber^»  fe  193^  d  164«  c  40 
173«  f  402«  Ä;  228»^  bere  g  364«  41 
[cf/ß]  42 

Verrit^o  cherit  d  164«  chert  a  171'^^  c  43 
176'^  6  173«  gicherti^i  «  171^  [c]         44 

Verriculum^^  houwa  c?  164«  h^'vv^a.  *mo-  45 
tika^^  g  364«  howat^*  c  176'^  zawe  46 
e  173«  47 

Versatilis^^    uuarblicher    i    171^     warb-  48 


^  Venatus  als  "handel,  kauf  gefasst  ^  beide  Wörter  ühergeschr.;  im  context  iadh 
hinter  Uenatus,  am  d  corrigiert.  darnach  Ueneno  *otrauu  .  .  .  üenenü  *ied  361^  .  .  . 
Uenerem  .  .  .  Affrodin  *priye  g'ce  spuma  uocat~  362»  g  ^  Uenitor  ei  *  Ventantem] 
das   letzte  e  aus  a  radiert  d   Uentantem   cg  -e  e.  =  Gll.  2,  397,  21         ^  im  context  c 


darnach  Uentilabru   *veyer  .  .  .  Uentris   pluuies   *vplamce  g  362^ 


Uentculus  c 


-P  i  ^  mag  im  context  n,  von  der  hand,  die  sonst  die  gll.  übergeschrieben  hat 
'  varbe]  b  von  junger  hand  in  11  corr.  darnach  Uenus  *lada  363^  g  ^^  Uepres  i. 
darnach  Ver  *vezzna  g  363^  "  Uepcula  ci  Ueprecula  de  ^"^  im  context  c,  mit  blas- 
serer dinte  e  ^^  darnach  Ucrbaseu  (l.  -scü)  *diuizna  g  363^  ^*  U*bex  b  Uerbex  ei 
"  Z.  widir  ^^  rot  f.  darnach  Uerecundia  *zram  g  364*  ^'^  Uereda  dg  U*eda  i. 
darnach  rasur  über  Veretra  und  Veretrum  a,  über  Verecunde  d        ^®  im  context,  die 


gl.  im  anhang  {s,  48  anm.  17)  c 


19 


Ue* 


"^^  Uerres  i.  vgl.  z.  39 


darauf  uir- 


gultis durchstrichen  b.  Ueribus  cde  Uerib'*  g  U*ib;  i.  =  Gll.  2,  15,  46.  635,  8  usiu.  723, 
22  '^  im  context  c  ^^  spizen]  en  ausradiert  a  '^*  übergeschr.  g  ^'^  Uiridantia 
eg  Veridantia  k         ^^  gruneta   im  context  c  ^''  Uerres  ceg.   vgl.  z.^Sl         ^®  ini  con- 

text cf  '®  rot  angemalt  p  "*  Uerrit  e.  =  Gll.  2,  636,  45  '^  steht  hinter  dem 
folgenden  lemma  Uerriculü  i  '*  Uerriculum  cg  -hl  ei  "  die  beiden  Wörter  von  ver- 
schiedenen händen  übergeschr.  g;  motika  echt?  '*  howat]  o  aus  a  corr.  c.  dh,  howa 
.t.?        "  Uersatilis  e  -til  i 


108 


Alphabetisch  Geordnkte   Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal  1.  2.  3.  4.   5.   /y>/).    134.  135 


1  licher^     a    171^3    c    ITC''    e    173*^   /c 

2  228»^    warhlich  er  d  164«    varblich^  y 

3  364«  [c.  vgl  d\ 

4  Versicolor^    iTiissiuarrewer    d    164«    mis- 

5  seuarwer    c    176*'   *   171**    miss.    var- 

6  wer^  g  364«  mi  seruar  e  173«  [c  Ver- 

7  siculor] 

8  Versipelli    wal|luuarpingun*    k  228**   [c 

9  VersipellisJ 

10  Versiira^  anauuanta  k  228^    anawanta*^ 

11  a    171^'*    c  177^    anevvante  g    365* 

12  anewante''   d  164«  /'403*    Anewande 

13  h    193^    anwant   e  173^    aneuventi  i 

14  17P  [c] 

15  Versutus^    apaher  c   177*   hint^sc^nchig^ 

16  i  11 1^  [c] 

17  Uertex  circil  c  177* 

18  Vertex^  sceidila  g  365*  sceitele  i  171^ 

19  [ö] 

20  Vertigines^^     anspin    a    172*^     *    17P 

21  aenspin  d  164'^  senspin  c  177**  [cd] 

22  Vera ^1   spiz^^  a    172*^    c    177^    spiz  d 

23  164^  e   173«    i  171^  /^  228«    Spiz    h 

24  193^  *rosseni3  gpj^^  g  3(35b 

25  üesanus  vrsinniger  c  177**    ursinniger  ?" 

26  171^  [c  Versanus] 

27  Vescor^^    [utor  ^]    izzo    a  172*^    izze  i 

28  171^  [c] 


Vespertilio^^  vlcdermus^^  c   177^^   fleder-  29 

muse  i  \1V  \c  Vespertiliones]  30 

Uespella^'^    uespa    uoichwesse^^    i  172*  31 

foich.18  wepffgs  k  229*  32 

Vespos  aiiimal  exiguum  uespa  ^®  a  172*^  33 

[d  VespaJ  34 

Vestio^o   biuaho  k  229^    bihabe  i  172^  35 

[c]  36 

Vestituram^^  anauanch  /c229''  anawanch  37 

n 

a  172**  anewanch  d  164**    Anawat  6  38 

194«  anwant  ^366**  anewaht  c  177^  39 

gizogine  i  172**  [d]  40 

Vibex  summerlat  k  229«  [c  Vibix]  41 

Vicia  wichke22  p  222**^  42 

Vigor^^  fortitudo  [ . ..  uiuacitas^^]  koin^*  43 

g  368**  k  230**  stariche  i  173*  [c]  44 
Vimen^^[uirgultum  molle  i]   widac  178*^45 

uuide  i  173*  [c]  46 

Vinacia^ß    windrosun    a    173*^    c?    165M7 

wintrusin  c  178«  windrosa  e  174^  [c]  48 
Viola  herba  vida^"^  herba  d  165*^  49 

Viperina  nater  ^173^A;231*  50 

Virgultum''^^  sumerlata^^  c  179*    sumer-  51 

latte  i  173«  [c]  52 

Viridis  grouner^^  k  231**  [c]  53 

Virilis^^    manlicher    i  173^    mä|licher  Ä;  54 

231**  [c]  55 

ViruicaP^   scapho   stal   k   231**    scaphe-  56 


^  ^w^  context  c  ^  Uersicolor  cde,  am  erstell  o  radiert  d  Uersiculor  i  ^  üherge- 
sehr,  g  *  ?.  wikmarpigun  =  Gll.  2,  403,  78  ^  darüber  *vwrat  g.  Uersura  e  Uer- 
suta  i        ^  anawanta  im  context  c,    das  letzte  a  ausradiert  a        "^  rot  f        '  Uersut"  i 

^  Uertex  i        ^'*  Uertigines  di         ^^  Ueru   ei        ^"^  im  context   c        ^^  übergeschr.   g 

^*  Uescor  i.  darnach  Uespas  *ozi  g  365**  ^^  Uesptiliones  gi,  darüber  *netopiri : :  : : 
g  365c  ^6  rot  c  ^'  Vespello  k  ^^  uoich,  foich  ist  keltisch,  s.  Zs.  f.  vgl.  sprach/. 
33,  279  /  ^®  lateinisch?  ^^  Uestio  i.  darnach  üestis  *riza  g  366**  -^  Uestiturä  g 
-t~am  i  Vestitura  k  "^"^  von  einer  hand  des  xni — xiv  jhs.  übergeschr.  p.  darnach  Vic- 
tima  *sirtua  .  .  .  Victor  *vitez  367*> .  .  .  uicus  *vez  367^  g  ^3  xjigor  i  -^  l.  koni 
-^  Uimen  i  ^e  yi^atia  ac  Vinaria  e.  das  dann  folgende  Vindemia  cosumatio  solim  k 
230c  *>*  =  consummatio  scli,  vgl.  Papias  Vinderaia  significat  fine  sseculi         ^"^  dh.  viola? 

^^  Uirgultü  i        29  ^j^^  context  c         '"  l.  gruoner        ^^  Uirilis  i         ^^  Uiruical  e   Uir- 

2  ical 

uäcal  c  vi,ruical  /  Viruilcal  k  Uiriulcal  i 


MCLXXVal  Glossae  Salomonis 


109 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  135 


;tal 


173^^   d    lOQ^    f  408»    sca- 


2  phastel  /  173^  saphestal  e  175*^  sefe- 

3  sUil  c  179^  schafstal  g  370»    [c  Vir- 

4  uileal,  e  Veruecal] 

5  Uirus  eiter  /  173^  [vgl.  c] 

G  Uiseus    mistel  oder   lim  i  174*    Viscum 

7  *lepp-  g  SlO'^  [vgl.  c  zweimal] 

8  Uisco  glutine  lim^  i  174*  [c] 

9  Visibilis*   gesüenclicher   i  174*   gesicht- 

10  lieber  k  231^  [vgl.  c] 

11  Visio^  gisiuii  i  174*  gesiebt  Z;  231^ 

12  Vissum^    vist  c  179^    uist  d  16G^    uist 

13  i  174»  wist  Je  231'^  mist  b  196*  [c] 

14  Vissio"^    visto    k   231^    uiste    i  174*    [c 

15  Visseo] 

16  Vitellum^  tuturo  a  174«^  ^utoro  c  179^ 

17  tuttilin  k  232*    tituli  *  174^    tituli  g 

18  37P  ituli  b  196^  [c] 

19  Vitellum»  tutili  k  232*    tutirle  a  174^2 

20  Tuterl  6  196^  tituli  i  174«  *slutek^o 

21  ^  371^  [c] 

22  Uitis  rebe  i  174*^  [c  ;?;z^;emaZ] 

23  Vitreus^^   glasuariwer    i  174«    glaszuar- 

24  bar  k  23 2*^  glascopf  ^371^  [c] 

25  Uitrum^^  glas  i  174«  [c  Vitrium] 

26  Viuaeem^^  üblihe  i  174^  lebliba  k  232« 

27  [c] 

28  Viuarium^"^   erbi|lari    k  232«    erbilare  i 

29  174«  berpilare  a  174**  wier^^  ^  ^80* 

30  *ribniki6  ^  372a  [c] 


Quecsilber  31 
32 


Viuum^"^    argentum    *rtut^** 

g  372*  kecksilber  k  232« 

Uleus  eiz  i  174«  [c]  33 

Uliginosa  rSz  *  174^  34 

Uligo  moz^»  i  174^  [c]  35 

Vlnus^o  i^eijj^a  Ä;  232^  beim  i    174^    [c  36 

Uligo]  37 
Vltia^i  bulft22  a  1741^2  5  ig^f  ^  255^  38 

d  167»^  6  176«  g  372«  bulfbt  /  174^  39 
bulfft  k  232«!  [c  Ulnus]  40 

Vlua  Riet  gras^^  a  174^^  rietbgrasz  k  41 
232^1  *roboze2*  g  372«  [c]  42 

Vlula  nacbt|eul  k  232^  43 

Vluia^^  [auis  i]  bolz  mucca  c  180«  boz-  44 
mucca  a  174^^  bolczmorga  k  233*  45 
bolzmukc?  167«  bolzmuc  e  176«  bolz-  46 
maie  i  175*  [e.  Ullula  c]  47 

Ulula  bolzmugie  i  175*   [c]  48 

Vncinus26  bacbo  c  180«  baco  k  233^  49 
backe  ^  175^  bac  g  373^  baucb  d  50 
167^  bucbo  a  174^*  [vgl.  d  Ancones]  51 

Unco  curuo  cbrumpeme  i  175^  [vgl.  c  52 
Uncus]  53 

Vucus^"^  [curuus.  ancbora^^  cdg]  sencbil  54 
i  175i>  senkil  ^373^  [.i.  c]  sencbel^^  55 
c  180«  d  167*^  56 

Vnguis^o  nagel  i  175«  k  233^  [c  Un-  57 
guus]  58 

Vniones^^  perolun  c  180^  mergrieze  i  59 
175«  [cd]     ,  60 


^  scapbestal   roi  /,    das  1  undeutlich  d        "^  übergeschr.   g        ^  vgl.  Gll.    2,    17,   24. 
699,   47        *  Uisibil  i        ^  Uiso  i        ^  UissuM  d   Uissum  i    Uisum  b         '  Uissio  i 
^  Uitellü  i    Uitelliü  g        ^  TJitellü  i   Vitellem   ab        ^"  übergeschr.    g        ^^   Uit"    i 
^"^  darnach  Vitta  *tocemce</371c        ^^  Uiuacem  i.  =  Gll.  2,17,12         ^*  Uiuarium  i        ^^  im 
context  c  ^^  übergeschr.  g  ^'  Uiuum  g  ^^  übergeschr.  darnach  Ulm*  *vaz  .  .  . 

Vlmus  *vaz  .  .  .  Ulna  *loket  g  372^  ^^  das  hiernach  folgende  Vlnar  (Ulna  c)  muscula 
c  180^^  g  372b  ^  232<i  p  224a3  ^•5^  i^oZ  lat.  ^o  xjlnus  «.  s^■c/ier  falsches  lemma  statt  des 
vorangehenden  Ulna  ^^  Vltia]  a  aw5  0  a  Ultia  (?ei  Vlcia  b  *^  ^m  context,  die  gl. 
im  anhang  (5. 48awm.  17)  c  "^^  rot  a  ^*  übergeschr.  g  "^^  Uuia  e  Vlula  k  Ulula  i 
'^^  Uncin*  i  Uncinos  g  ^"^  Uncus  c  Unc*  i.  darüber  *cluca  g  ^^  darüber  *coti  ^ 
*"  Anchora  .i.  senchel  mit  Verweisung s zeichen  am  rande  c  '*  Unguis  i  '^  Unio- 
nes  i.  =  Gll.  3,  406,  38 


110 


Alphabeti8(h  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal.  1.   2.  8.  4.   5.  Zav.  135 


1  Vnzeol^    uuideruuagi  i   175"^    widiruuagi 

2  Ä;   233'''     widarwage    a    175*2    Widar 

3  Wage^   p   225^^     widirwage    d    167^ 

4  widerwagc^  c  180^   vidVag^   //   374* 

5  widergewage  h  197''  [e] 

6  Vocabuluin*  ginemida  /c  233^    binemide 

7  i   175^  [c] 

8  Vola  tenar  «175*2  tenr^  h  197^^  c  180^ 

9  *dlaim^  g  374* 

10  Volema  walhische  pira.  winigifta  c  180^ 

11  [vglc] 

12  Volucris  wlluchuna  175*^  c?  167^  wlcunt 

13  c  181*  [c] 

14  Uoluere  piuagen'  i  175®  [c] 

15  Volutabrum«  sol  a  175**  h  197^  c  181^ 

16  p    225^1    sol  rf    167^    ssol^    ^    374« 

17  gisel  i  175^  [c] 

18  Uolutabra  *kalisce9  g  374« 

19  Voluo^^  vuelzo  k  234*    uuelze  *  175^ 

20  Vomer^^  [dictus  i\  sech  a  175**  &  197® 

21  c  181^  uuagensun  i  175^  [d] 

22  Vomitoria    vurichelli    a   175**    ä:    234* 

23  vvrichelli  h  197®  [c] 

24  Uorago  uuerue  i  175^  [c] 

25  Uoti  compos^^  uuillerum  ^  175^  [c] 

26  Vpupa^^   [siue   opopa  ili\  witehopfo  ^*  a 

27  175^2   ß   i8ie     uui  tihofphe   ^"    176^ 

28  witehoffa  k  234^  [c\ 


Vrbanus^^  dicitur  qui  in  urbe  habitat  1  29 

(vel  k)  facetus    gipraher^^  i  170'^   ge-  30 

Sprecher  A;  234«  [c]  81 

Vrbo^'^  phluges  houbit  a  175**^  ph^uges-  32 

höbit^^    c  181®    phlÖgeshäbit    i  176^  33 

phlveges  höbet  h  197^'  phlugishobet  ^^  34 

g  375«  pflÖgeshoopth  d  168"^  phlugs-  35 

haöaupht^o    e    177^    phluges    hopt^i  36 

p  226*^  pflughaupt  k  234«  [c]  37 

Vrceolus  similiter  emplin^^  c  181®  38 

Vredo23  kihege^*  c  181®  kibege  a  175^3  39 

brünido     k    234«      prunnide    i    176''  40 

[vgl.  c]  41 

Vrina25  harn  i  176«  Ä;  234«  [c]  42 

Ursus  bere  i  176«  43 

Urtica  nezzil  *   176«  [6^  44 

Usya  *suinice26  ^376^»  45 

Usque  quaque  per  omnia  ub^eaP'^  i  176^  46 

[c  Usque]  47 

Vsurpatio^^  nominatio  presumptio  usus^®  48 

geuuoneheit  i  176*^  gewonheit  k  234*^  49 

Utiliora  piderbe  i    176®  50 

Utor   niuzze  *  176^  [c]  51 

Vuarniones^^    reinun    a   176*^    k   235^  52 

Reinun  h  198®   reinen  i  176^  rei  ni-  53 

scer  c  182^  54 

Vuandalus^^    id    est    uuinid    k   235^*    i.  55 

winid  i    176^    winit    a  176*^    h  198®  56 


*  nzeol  i  Unzeol  g  ^  Widar  Wage  mit  kleinerer  schrift  nachgetragen  p  '  im 
context  c,  übergeschr.  g  *  Uocabulü  i  ^  ühergeschr.  h  ^  übergeschr.  g  ''  l. 
piuegan  ^  Uolutabrum  g  -ü  i  ^  übergeschr.  g  ^"  Uolo  i  "  darüber  *lemes 
g  374c.  XJomer  i  ^"^  darnach  Vox  .  .  .  son^  *hlahol  g  375*  ^'  Upupa  gi,  darüber 
*wded  g  375^.  Vpuba  ck  ^*  im  context  c  ^^  Urbanus  i  ^^  l.  gispraher  ^"^  Urbo 
ci  ^^  im  context  e  ^^  phlugishobet]  am  ersten  h  radiert  g  ^**  mit  blasserer  dinte. 
dasselbe  oder  ähnliches    am  rande   ausradiert,    das  veriveisungszeichen  über  Vrbo  noch 

vorhanden  e  "^^  phluges  hopt  mit  kleinerer  schrift  nachgetragen  p  ^^  similit  über- 
geschr., emplin  im  context  c.  darnach  Ur  *tur  g  375^  ^^  Uredo  i  ^*  im  context  c. 
l.  kiheie,  kiheige  ^^  Urina  i.  darnach  Vrna  *ozude  375^  .  .  .  Vrsa  . . .  informes  *medve 
dice  376*  g  ^e  übergeschr.  g  *'  ub'eal]  a  aus  1  corr.  i.  l.  ub*al.  =  Gll.  2,  180,  43. 
197,  44  28  Us'patio  i  "^^  vsus  k.  darnach  Vsus  *suicsai  g  376''  '"  Uuamiones  i 
Wamiones  b  Auarniones  k,  =  Gll»  3, 669, 10  ^^  Uuandalus  e  -P  i  Wandalus  bcg,  dar- 
über *zlo  uenin  g 


MCLXXVal.  2  Glossae  Salomonis 


111 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.   135 


1  c  182^    wind  d  168*^  e   178«    wint  g 

2  378* 

8  Vuantoos^     wan^    b   198®     hantscoch    * 

4  176niaiitschuch  k  235^ 

5  Vuannas^  luianna  i  11  (j^  k  235^ 

6  Vuangas"^  houuii   i  176^  huuun   k  235^* 

7  Uuidus  ueizter  i  17G^  [c] 

8  Uulgus  smaliut^  i  177»  [c] 

9  Vulpes'^  luilpecula    fohe   i  177^   fuchsa 

10  k  235^  [c] 

11  Xenium  oblegP  ^378^  oblege  a  176^^ 

12  p  227^3  Oblege  b  199*  oblei  *  177<^ 

13  k  236*  obelei  d  169«  [c^  Xenia] 

14  Ydromelum  ephiltranch  b  199^ 

15  Ymbrices  scintiP  ^  381»^ 

16  Ymnarius^    imnare    k   237^    ymnere    a 


1771»*  p  228^>3 


27 


Zaba  kisarwe  c  184^  kesarwe  d  171*^  28 
/*  420^^  gisarauue  i  179*  gisaraue  /c  29 
238»  kiserwe^^^  a  178**  j;  229i'i  Gi-  30 
serwe  b  200^  gserba  g  383*  [c.  Zab-  31 
ba  e]  32 

Zelotipia^i  inziht^)200^  inzihtiga  a  178**  33 
inzihtige  i  179*  [i;^/.  c]  34 

Zeta  cellai2  ^  ^yp  ^  ^gO''  ä:  238*  zella  35 
i  179t>  [(i]  36 

Zizania  ratin  A;  238*  raten  *  179^  37 

Zodiacus  *zuori3  g  333*  38 

Zomentum  zechaa  178^^^  229^^  zeiecha  39 
k  238^  zicba^*  c  184^  zicha.  *paula-  40 
ka^s  g  383^  zieche  b  200^  zieche  i  41 
179b  ziech  d  171^  e  180«  [cf^e]  42 


2.  Zweites  Glossar. 


17  Abolere   uertiligen   i    179®    [c.    ?;^/.    al 

18  Abolet] 

19  Abominatus  |tsamer^^  i  179®  [alc] 

20  Abruptis^*^    per    uim   ruptis    stethalen^^ 

21  i  179®  [c.  vgl.  al  Abruptum] 

22  Accentor  persuasor  lutnusside^^    i    179^ 

23  [vgl.  al  Accentus] 

24  Acerra  mensa  uuirochuaz  i  180*  [alcc?] 

25  Acerbitas   pittire  i  180*   [vgl.   c  Asperi- 

26  tas] 


Acidus  hantager  A;  239*^  hantig'  i  180*  [c]  43 

Acuale^o  ecchiPi  d  172^  f  4.23^  ecchel  44 

i  180^  ecchol  k  239^  echil  c  185^  e  45 

181®  ekil  g  385®  [e]  46 

AccumuIo22  huffon  k  239^  huffo  d  172^  47 

höfo  c  185^    hufeo  e  181®    huffen  *  48 

180^  ihchufe  g  385®  [c  Acumulo]        49 

Accusatio  rougunga^^  ä;  239^  [vgl.   c]       50 

Admonitio^*  manunga  k  240®  manunge  51 

i  180®  [c]  '   52 


*  Uuantaos  i        ^  züoZ  nur  anfang   von  wantos  b        ^  Uuannas  i         *  Uuangas  i.  =r 
Gll.  3,657,33        *  dh.  smähliut?        ^  Uulpes  i        '  übergeschr.  g;  echt?  darnach  Ydra 

*ye8cer  380»  .  .  .  Yris  *duha  380^  g  *  übergeschr.  darnach  Ypocte.  simulatores  *licemer- 
nici  g  382^  •  Ymnarios  k  ^°  kiserwe]  kiserw  rot  angemalt  p  ^^  elotipia  i  Zelo- 
ripia  b  ^^  im  context  de.  vielleicht  lateinisch  gemeint  ^^  übergeschr.  g;  echt? 
^*  im  context  c  ^^  beide  Wörter  übergeschr.  g  ^'  der  anfang  abgeschnitten  i.  l.  leit- 
samer "  bruptis  i  ^^  l.  stechalen,  s.  Gll.  1,  193,  15.  darnach  Abundantia  *obili  g 
384c  ^8  die  gl.  hier  offenbar  zu  einem  falschen  lemma  geraten  *"  Accuale  i 
**  im  context  f  "  Acumulo  de  *'  l.  ruogunga.  darnach  acus  *pazdere  .  .  .  Aüagia 
*pz]oue  g  385c        ^^  darnach  Adolescens  *iunose  g  387» 


112 


ÄLriiAnETiftCH  Geordnete  Glosbare.    A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.   Znv.  112 


1  Adsuit  ^  zfigitiut^  /  181'>  zuogitint  k  24 1^ 

2  [al^'l 

3  Adultoratuin    vorlogen    c   187*    feiiegeii 

4  i   18P 

5  Aedificatio  gezimber  i  18P  [cj 
G  Aemulus  gelle  i  181*^  [6-] 

7  Aer  lust^  -i   181^ 

8  Aflfiimen*  [affabilitas  i\  gisp''achi  c  187^ 

9  gi  spräche  d  174^    gispche   e  182^  i 

10  182b  [al  Affabilitas] 

11  Affectu-^  [studeo  ik]  vuillo  7^242^  willo 

12  e  187^    uuille    i   182^   wille    d  174^ 

13  e  182^ 

14  Agrestis  uuilder  i  182*^  [alc\ 

15  Alnus  *olse6  ^  392^ 

16  Altercatio    strit   *    183*   [al    Altercatio- 

17  nes] 

18  Anfractus  umbisage  i  183®  [c\ 

19  Ambrices ^  latton  c  189*'   latten  d  llb^ 

20  latte  n  e  184^  latti«  ^393« 

21  Amnis  ahe  i  183^  [al] 

22  Amplexus  halset  i  183^  [c.  vgl.  al  Am- 

23  plexor] 

24  Angit^  bedwinget  i  184*^  [al.  Anget  c] 

25  Animositas  .  .  .  temeritas    michel    müt  i 

26  184^  [vgl.  c  Animosus.  d] 


ApricuB  calor  smargaz^®  sumerhizza^^  c  27 
1 90«  28 

Archimargirus  ^^  [.i.  princep«  cocorum  i]  29 
truchsazzo  c  191"  truhsaze  a  184«^  30 
truhtsaze  *  185®  31 

Area  *humno^^  g  399^  32 

Aree  proprie  dicitur  locus  uacuus  ubi  |  ubi  33 
triturantur  annone^*  tenne  i  185^        34 

Armonicum  coniunctum  conueniens  con-  35 
sonum  luthnussida  Ä:  245*^  lutnusside  36 
i  186**  [vgl.  alcd  Armonia]  37 

Arrogans  romiger  k  245^  rumiger  1180^  38 
[c]  39 

Arrogantia  superbia  iactantia  petulantia  40 
rumisal  i  186^  [alc]  41 

Arundo  ^trezt^^  g  400«  42 

Aspera  hantigiu  iracunda  sarphiu^^  i  43 
186*^  44 

Calciat^''  calcem  ducit  schuchot^^  A;248^  45 

suhet  i  188^  46 

Caper  hoch  i  188®  [e]  47 

Caprone^^  manen  equorum  iube  c  193^  48 

Castimonia  reine  i  189^  [bß]  49 

Catheita^ö    doctrix    lere   i  189«   [bc  Ca-  50 

thegita]  51 

Cateplectatio^^  wizi  i  189*  [b  Cataplec-  52 

tatio,  c  Cateplectio]  53 


^  Adsint  k        "^  l.  zuogisiut        ^  l.  luft.  darnach  Aes  *med  389^  .  . .  Aestus  *znoy  . .  . 
Aetas  *wek  390*  g        *  Affämen  c        ^  l.  Affecto.  darnach  Agnat^  *priuz  ni  g  391» 

*  übergeschr.  g;   echt?         ''  Ambrices  c.   =  Imbrices         *  übergeschr.    darnach   Amenü 

*priyemne  g  394«'         ^  darnach  Angor  *vsest   g  395^         ^"  über  Apcus  c.    Z.  smnargaz? 
^^  im  context  c        ^"^  Archimargyrus  a  rchimargyr^  /.   l.  Archimagirus  =  dg/j/ndysigog 
^'  übergeschr.  g,   schwerlich  echt        ^*  darnach  Armillas  *oplece  g  400^        ^^  überge- 
schr. darnach  Arcx  *hrad  oztrosni  400^   .  .  .   Asciola  *zekira  401*  .  .  .  AvaRus.  auid^.  ra- 

pax  *hrabiui  401^  .  .  .  Augur  *ptacopwce  402*  .  .  .  Auitariü  *nadeliboh  (11  auf  rasur)  .  .  . 
Aureax  *vozatay  402^  .  .  .  Cadau^a  *mirchi  405^  g  ^^  _  qh  2,  407,  44  usiv.  545,  40 
und  2,  627,  7.  636,  43  ^'  Calceat  k  ^«  l.  schuohot.  darnach  Camelis  *velb  blud 
406»  .  .  .  Cantar»  *com  406^  g  i"  darüber  *chupririi  g  406^.  darnach  Carü  hl.  amat 
*lubi  .  .  .  Casa  *chise  .  .  .  Casta  *cista  g  407*  ^^  l  Cathegita  mit  k  249^  "i  i  Ca- 
taplectatio.   darnach   Caude  *ch  vosti  407^  .  .  .  Cauillum   *potupa  407^  g 


i 


MCLXXVa2  Glossae  Salomonis 


113 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.    Zw. 


1  Caule^  chluso  /  ISO^^  \bc] 

2  Cerebelluiu    ccrebmni^      hirui   j)    241^'^ 

3  hirne  6?  181*^    hirii    a   ISl^^    [v(jL  a\ 

4  Cerebruin] 

5  Ceres  ^    inuentrix  frumenti.  fruges  chorn 
G       /  189^  [alc] 

7  Cespis  Mirii*  (7  410» 

8  Cctauca^  taha^  a   188^1  c  195^  d   181^ 

9  e  190"  g  410^  k  251»  p  242»^   tahe 

10  i  190»>  [c] 

11  Cicero   a  legumine    quod    est   cicer  chli- 

12  hurio.^  eo  quod  habeat  rotundaiii  fa- 

13  ciem  sicut  cicer  gisloch  i  190^ 

14  Ciclade^  cbemis^  c   195^  d  182«  ^412» 

15  p  242b3 

16  Cicendela^^   gleimo^^    c  195^    Gleimo  d 

17  182^  gleima  188^2  *sseratek.  Glimo^^ 

18  5^  412»  [vgl.  al  Cicindalus] 

19  Cidaris^^    [caput    exornat  2^]     buot^*    a 

20  188^3  p  243»2  h^uot  d  182«  boiit  e 

21  190?  hut  c  196»  [bc  Cindaris] 

22  Cignus    elwiz    i   191»   *labut^5   g   4.12^ 

23  [bc] 

24  Cillum  oucpra  d  182^  ocbra  cl96«  [vgl. 


bc  Ciliuni]  25 

Cimex^«  wantlüsi'^  c  196«  wantlus  d  182^  26 

vantlusi''  ^^  413a  [^;.  Cymex  al.  ^y.  d\  27 

Ciminum  *kemin^^  r;  413»  28 

Circiimm^^  rizza   c  196^  rize    i  191«  [^)  29 

Circino.  vgl.  al  Circinna]  30 

Circumlator^o  rizzari  i  192«  [bc]  31 

Cisteriia  piizza  c  197«  buzza  i  192*^         32 

Citonia^i  chutini  a   190»^  |9  244^^    ^hu-  33 

tina22  c  197«  d  183?  kötina  g  416»  34 

cbutiM  e  192»  35 

Citisum23  zepbo  c  197«    zepphe  i  192^  36 

[bc  Cytbisum]  37 

Clamor   nauticus.   celeuma    schefFart^*   c  38 

197?  [d  Celeuma.  c  Chelidris]  39 

Clamosus   dictus  quasi    calamosus^^  lüt-  40 

reister  i  192^  [bc]  41 

Claua  cholbo.  1  stanga^^  c  198»  cholp.  42 

l  stang    a  190»^    stange   1    cbolbe    i  43 

192^  stanga  vel  cholb  k  254«  cbolbo  44 

d  184^  cbolb  6  192*^  cbolp^^  p  245»^  45 

*Remdih25    j^ol^o    ^    417»     [vgl.    bc  46 

(;?;i«;e«ma/)]  47 

Clauis  dicta  sluzil  i  193»  [bc]  48 


*  darüber  *oucin  g  407^.  darnach  Cecus  *slep  .  .  .  Celebs  *chlast  408^  .  .  .  Centu- 
peda  *stonos  ka  408^    .  .  .   Cepari®  *ceb  u  lar  .  .  .  Cereaba  *osenki  409^  g  ^  cere- 

brvm  a  ^  eres  i.  darüber  *siua  g  409^.  dann  Cerimonia  *obredi  .  .  .  Certain  *potca 
409^  .  .  .  Cerberü  *san  .  .  .  Ceruisia  *piuo  .  .  .  Ceruus  *ielen  409^  .  .  .  Cesaries  *kecsice 
4103'  g  *  übergeschr.  darnach  Castus  *pazzec  g  410'^  ^  Cetäuca  c  Cetauca  2^  ^  «^w* 
context  c,    rot  angemalt  p         '  l.  chihurie  ^  Cyclade  dg,    darnach  chemis  radiert  d 

'  im  context  c  ^'^  Cicindela  d  Cicendula  a  "  im  context  c  ^^  die  gll.  über- 
geschr. mit  verschiedener  dinte  g  "  Cydaris  de  ^*  rot  angemalt  p  ^^  übergeschr. 
darnach    Cilia  *razzi    .  .  .    Ciliciü    *wrete  g  412^  1«  Cymex   cd  ^'  im  context  c, 


übergeschr.  g 


18 


übergeschr.    darnach    Circines   *crusidla   g  413^ 


ircino  i,    vgl. 


Gll.  1,  612,  47  usw.  darnach  Circulus  *cruh  g  414a  20  i  Circulator,  vgl.  Gll.  2,  389, 
19  usiv.  darnach  Circü  timpora  *scrane  415^  .  .  .  Cistella  *scr  ine  415^  g  ^^  Cytonia  d 
Cytoma  e  "^^  im  context  c  "^^  Citicum  i.  darnach  Clamis  *kirz  no  g  416^  ^*  l. 
schefsanc  ^^  darnach  Ciaritas  *ozueta  g  416^  ^^  die  gl.  im  context  c  ^'  gelb  an- 
gemalt p  "^^  übergeschr.  g,  kaum  echt,  die  dann  folgenden  gll.  Clauaca  (Clauata  dgk, 
t  aus  ?c  corr.  d,  Clauarea  e)  burca  (b  rot  angemalt  p  brucc^  ?).  Clauia  (Clania  e  Claua//) 
borda  {rot  angemalt  p  bordde  i)  a  190^*  c  198»  d  184c  e  192<i  g  417*  ^  193*  k  254^ 
p  245*2  enthalten  nichts  deutsches,  vgl.  Burca  clauaca  j;  46^^^,  cloaca  k  25^»  usiü. 

Althochdeutsche  glossen  IV.  8 


114 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.   122 


1  Cloptus^  tiup  c  198i> 

2  Clinici^  lidicharter»  c  \m^ 

3  Clipsidra*  oiiei  i  lOS'^ 

4  Cogniueo^  niplun  d  185»  niplan  k  255'^ 

5  niblun  cl98^'  nibilin  a  191»^  ^240^^ 
G       niphen  i  193^  niuelo  ^r  419*  [c  Coo- 

7  gniueo] 

8  Cohum.   lorum.    quo    temo  buris   hovpit- 

9  pflogs    (hovbtpslugs  c)    coniugio^    co- 

10  pulatur'^  c  198^  d  185»  lorum   .i.  zu- 

11  gil  l  120^ 

12  Colirida^   povchbrot.    vochanza^   c  199^ 

13  ptrinch.  praceta.   modicus   triangulus  i 

14  194b  [vgl.  c] 

15  Colostrum  10  biest^^  g  420*   bist  c  199^ 

16  pihst  d  185'^  [cd  Col(l)ustrum] 

17  Colpus  puosum  c^  185*^    buosvm  c  199^ 

18  Colum  rocho  c  199^  röche  e  193^  rocke 

19  d  185^  *prezliceii  g  420*  [c  Colus] 

20  Columba  spiritus  sanctus^^  tube  i  194^ 

21  [c] 

22  Conpascuus^^  ager  trata  c  199^  c^  185^ 

23  tra  te  e  194* 


Contignum^^  mager    pacho  c  200*  Mar-  24 

garpache  d  186*  magerpa  ch   e   194^  25 

Crumena  *opazek  ^^  g  422^  26 

Depubem^®  spÖnnevarh  c  201  ^  spunn  27 
varch^"^  g  424^  spene  varh  d  187^  28 
spun  uarh  e  195^  29 

Ferocia  iracundia^^  crimmi  i  198^  [c]      30 

Fidicula  seite  i  198*^  [c  Fidicule  zwei-  31 
??2a/]  32 

Figo  19  stecho^o  c  203«  steche  c?  189^  33 
i  198«  A;  262^  stech«  e  197«  sticho  34 
g  430^  [alc]  35 

Figulus^i  hauanari  a  195*^  ^  198«  k  36 
262b  j)  251^1  havenare  ^189«  haue-  37 
nar  e  197«  [c]  38 

Filantropos  genus  herbe. ^^  quam  latini^^  39 
lappam^*  i.  chleta  (cletto  c  chletta  d)  40 
uocant  a  195*^  c  203«  d  189«  41 

Filum^^  uadem  a  195*^  vadem  e  197«  42 
uadim  6^  189«  fade  i  198«  fadan  /t;  43 
262b  fadme  ^251^^  *nit26  ^430^  [c]  44 


^  =  Cleptes.  darnach  Cleros  *hrebi  .  .  .  Cleros  *hrebi  .  .  .  Gliben  *copriua  g  417^ 
^  Clinicus  und  darüber  *losezni  g  417^  ^  l.  lidischarter  *  darnach  Cloace  *rom 
. . .  Clunabulü  *bodecc  417c ..  .  Coclear  ^lisice  418*  .  .  .  Coccü  *cirw  .  .  .  Cocum  *cuchar 
7  pistorem  *pecar  418b  .  .  .  Cognat^  *priuzm  419*  g  ^  Cogniuero  g,  rasur  von  1.  zu 
connivere  "sich  verfinstern ,  von  sonne  und  mond  gehraucht  ^  l.  cum  iugo,  s.  Pauli 
Epit.  Festi  39  ed.  Müller  "^  colligat"  d  ^  darüber  *podplameiiice  ^  419^  »  ^q. 
chanza  im  context  c  ^°  Colestrum^  ^^  ühergeschr.  g  ^^  darnach  Comipedes  *puta 
g  421a  13  Compascuus  d.  darüber  *obec  g  421b.  darnach  Consiliü  *swet  g  421b 
^*  vgl.  Contignum  frustum  carnis  cum  septem  costis  demptum  k  257b.  darnach  Conuallis 
*vuall  .  .  .  Conuent^  *znem  421c  .  .  .  Copona  *kircma  .  .  .  Cori^  *vzne  422*  . .  .  Cotumix 
*prepelice  422b  g  ib  ühergeschr.  g;  echt?  darnach  Cytherea  uen^  *lada  423«  .  .  .  De- 
curiones  *dezzetmci  424*  .  .  .  Delinqre  *hiriti  424b  g  le  Depube  c  ^"^  ühergeschr. 
darnach  Deus  *boh  424^  .  .  .  Dies  *den  425*  .  .  .  Dorsum  *chirbet  425b  .  .  .  Equestre. 
es  qd  equiti  *komonniku  dabat''  .  .  .  Equus  *kon  komon  426«  .  .  .  Evmenides  *lutice 
427«  .  .  .  Exta  *drob  .  .  .  Extraneus  *prislec  428*  .  .  .  Fama  *pouest  .  .  .  Famella  *zluch 
.  .  .  Familia  *celed  .  .  .  Fana  *chrami  428«  .  .  .  Faui  *sti  .  .  .  FebRvarius  *vnor  429* . .  . 
Fedus  *vmluua  429b  g  ^^  darnach  Feronia  *zuo  ba  429«  .  .  .  Fessos  artus  *vdi  .  .  . 
Fictile  *creha  .  ,  .  Fida  *stru  na  430*  g  ^^  darüber  *stehu  g  ^^  im  context  c 
^^  darnach  rasur  d  '^'^  herbe  cd  ^^  latine  d,  e  aus  i  corr.  ^^  lappa  a  ^^  dar- 
nach rasur  d.  Filim  oder  Filun  e        ^^  ühergeschr.  g 


MCLXXVa2  Glossae  Salomonis 


115 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  122.  124 


1  Fiiulit  [cliuiclit  ik]    spaltit^    oder    clivbit 

2  c  203«  chliiibit  i  198«  chluipit  /j2G2^ 

3  [bc] 

4  Flagitat  reposcit  expostulat  exigit^   eua- 

5  datiir   uuettot    /   198^    uuettor  c  203^ 

6  [bc] 

7  Flauus^^  rubeiis  ualuuer  /  199'^  [e  Fla- 

8  uumj 

9  Fliictu  iiifluzze*  a  195»^^  i  199^  k  2G2^^ 

10  ;;  251i>^^  influz  c  203^  ifluz  d  189« 

11  Fluentum^  gifluzzida  a  195»*  c  203^'  k 

12  262^  gifluzzide^  p  251^^  gefluzzide  i 

13  199*  \c\ 

14  Frondeum  lovpin'^  i  199«  [t'^f/.  alc  Fron- 

15  deus] 

IG  Fuga  celeri^  discessu.  cursu.  uelocitate^ 

17  fluth  ?;  199«  Ä:  2G3«  Flüth^V  252»^  |-^-| 

18  Fungor  ^^  [utor  i  vtor  k]  nivzzo  c  204'> 

19  niiizzo  d  189^    nuizzo  k  2G3^   niuzze 

20  e  198^  i  199« 

21  Gemursa^^    toumadoi^    d    190«    /'  469^ 

22  tonmado  c  204^  tonma  de  e  198« 

23  Genius^*  stetigot  c  204^  f/  190"^  *  199^ 

24  k  264»  ^  252^3  stetgot  e  IW  stedegot 

25  g  433b  [^i] 


Glans  eichulla  7;  253»^  ecbila  k  204^  2G 
cicbil  a  19G»*  echil^^  c  205»  a^cbil  27 
d  IW  achil  c  198^  *seludi6  g  434a  28 
[r?c?.  vgl.  al   Glances]  29 

Glomus^^  in  sacris  crustulum  kimbi  ^^  30 
c  205»  dlW  c  198^^  A;  204^  ji  253«^  31 
cynibi  g  434»  32 

Gloria  1»  ruom  i  200^  33 

Gubernacula  rithtunga^^  k  2G4«  rihtunge  34 
i   200^^  35 

Gurgulio^i  engirinch  k  2G4^  36 

Hausorium^^  scepfiuaz  a  196^^  j?  253^^  37 
scepfivaz  d  190^  skepfiuaz  k  264<i  38 
scheffevaz  c  20b^  scephuaz  i  200^  39 
sephvaz    g   435»    scbenuaz^^    e  199^  40 

M  _  « 

Hec  colus^*  chonachla  .i.  rocho^^  d  191»  42 
6  199^  ^253^^  chonacla.  id  est  rocho  43 
k  264*^  chonacla  .i.  rocho ^^  c  205^  44 
chonacha  .i.  Rocko^^  a  196^^  *prezli-  45 
ce^''  chonachal  .i.  roccho  g  435»  eho-  46 
nagel  .i.  racho  i  200^  [c]  47 

Helii  ella27  holera  minuta  c?  191»  e  199«  48 
i  200«  k  265»  49 

Hinnio^^  uueion  p  253^^  vveion  g  435«  50 


*  =  Gll.  2,  218,  3  usiü.  634,  31.  darnach  Fines  *meze   .  .  .  Finis  uite  *conec  g  430^ 
^  exigit  c        ^  darüber  *plaui  g  431».    darnach  Fletus  *plach  .  .  .  Floriha  *queten  g 
431*        *  ?-o^  angemalt  p.    =z  Gll.  2,  17,  55         ^  Fluentu  a  ^  rot  angemalt  p.    dar- 

nach Forum  publicum  *tirh  431^  .  .  .  Fringilla  *pencaua  431^  g  ''  übergeschr.  i.  dar- 
nach Frugalis  *pilzni  g  431^  «  celebri  k  "  darnach  rasur  d  189g.  in  g  sodann 
Fulm  *vatra  43 1^  ^^  rot  angemalt  p  "  darnach  Furuü  bouem  ^wraui  vol  .  .  .  Fu- 
stis  *dir  cole  432*  .  .  .  GalH  cant^  *curopene  432i>  .  .  .  Genium  *bose  433»  g  ^^  dar- 
über *podlomek  g  433^.  Gemusia  e,  s  aus  r  radiert  ^^  toumado]  a  aus  ?o  corr.  d 
^*  darüber  *setekk  g.  Genivs  d.  darnach  GenitaH  aruo  .i.  uulua  *kcpp  433^  .  .  .  Gimnus 
eni  df  exercitatio  *cwik  434*  g  ^'^  im  context  c  ^^  übergeschr.  g;  echt?  darnach 
Glarea  *scerk  .  .  .  Glauconia  {l.  Glaucoma)  *belmo  434*  g  ^"^  Glob"  g  ^*  im  context 
cde,  gelb  durchzogen  p  ^^  darnach  Glos  *zwezt  434*  .  .  .  Grando  *hrad  .  .  .  Graue 
*teske  .  .  .  Greges  *stada  434^  g  20  _  q^  i^  523,  29.  2,  201,  12.  279,  5  '-^  dar- 
nach Gurgustiü  *salase  .  .  .  Hanula  *ceridlo  g  434^  22  ausou  i  "^^^  rot  e  ^*  Hec- 
colus  c  Heccolus  deik  Hec  colus  gp.  r=  Gll.  2,  364,  3  '^'^  die  gl.  im  context  acde 
"  übergeschr.  g;  echt?  ^7  ^^^^  context  de.  ella  lateinisch?  CGL  3,  590,  32  elenion  ella 
2*  innio  i  Hinnion  g 

8* 


116 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.   Zw.  124.  125 


1  vveion^  a  lO?«^  c  205^  d  191^^  vueio 

2  k   2G5b  uueien   i   200^    wein   e    199«^ 

3  [al.  Hinnion  c.   -z;«;/.  6/  Hinnit] 

4  Hospitalis^  gastlomor   /c  2G5^  gastlumer 

5  2  201»  gast  geben  3  g  435^  [c] 

6  Humanitas*     mennisei    a    197*^     men- 

7  niski^  p  254*^  menniki  /c  265^  men- 

8  niske    i   201^     mennischeit ^    c    205^ 

9  menisgeit'^  g  435*^  [c] 

10  Idolium  abgothus^  d  191^  6  200^  k  206^ 

11  j3  254^2  abgoth^  i  201^  [?;^/.  alc] 

12  lecur^   lepara   A:  266*^     lebara    a  198^^ 

13  leba    i  202»    lebere    c?  192«    leber  e 

14  200«  [cd] 

15  lUiuies^*^  a  gula  dicta   unsuber  ^    202» 

16  [vgl.  c  Illuuies] 

17  Incendium  inzundida^^  a  198»^^  255»^ 

18  inzuntide  i  202^ 

19  Ininiicicia  fientsceft  i  202®  [c] 

20  Inporcitor  .  .  .  Porca  *meze^2  g  440^ 

21  Insipere  .  .  .  obsipa    puUis    escam   *pzpi 

22  ku  rencom^^  g  440^ 

23  luridicus  e   sago  i  203^    esago   k  267^ 

24  [c] 

25  lus  iuris  ^*  prod  (Prod^^c?  prot  e  fehlt  p). 

26  inde    iussellum^^     iussal   (ius    sal   e) 


c  207»>  d  193«  e  201»  i  203^  k  267^'  27 
p  256**^  iuris,  inde  lussil.  lussellum  28 
g  4:4.V  [c]  29 

lusiurandum  iuramentum  eith  k  207^  30 
[vgl.  c  Ius]  31 

lusquiamum  ^'^  bilisa  a  199**  k  267^32 
pilsa  d  193«  e  201»  bilise  i  203'^  33 
bils^^  p  256^3  *bleni»  bilse  ^  44 P  34 
[c]  35 

Lacertus^®  anguis  egideh«|he  i  203«  [c^  36 
Lacertas,  -a]  37 

Laterculi  latta  c  207^  d  193^  *  203^  38 
k  261^  latnn^i  ^  442«  [c]  39 

Lauacrum22   päd   i  203^    Ä  267^   pät^»  40 

41 
42 
43 
44 
45 


c  207^  [c] 
Licisca**  bracche  i  204^  [c] 
Lichnus  cherze  i  204^ 
Lingua  sapientia  züge  i  204^  [c] 
Lucar  wrstat^^  g  443c  [i^gi  alc] 


Mandrinum^e  hirti^''  a  200^2  c  208^  46 
hirti  j9  258^^  hirci  k  269^  hirtei205»  47 
.i.  hyrte  g  445^  hirt  d  194:^  e  203«  48 
[c]  49 

Manphur28    gruz29   a   200^^    c?  195»    g  50 


^  ^m  context  c  ^  Hospitales  </  ^  ühergescJir.  dann  im  context  *hoste.,  der  punct 
auf  rasur  von  s  {die  gl.  lautet  Hospitales  hostes  perduelles)  g  *  Humanitas  i.  darüber 
*chlouecstue  g         ^  menniski]    menn   rot   angemalt  p         *  im  context   c  "^  darnach 

lanue  *vereie  436»  .  .  .  lanuariü  *leden  436^  g  ®  im  context  de.  darnach  Ydra  *san  g 
437a        9  ecur   i  ^®  l.  Illuuies    mit  Tc.    darnach    Inbecillis    *cliuori   g  438^  ^^  rot 

durchzogen  p.  darnach  Incilla  *struha  438^  .  .  .  Inferie  *trizna  439^  g  ^2  übergeschr. 
darnach  Inquilin®  *domouiti  g  440^  ^^  die  gl.  übergeschr.  darnach  luges  *srassi  .  ,  . 
lunctura  *paz  441  a  .  .  .  Poete  aut  iimonem  iouis  sororem  *perunoua  .  .  .  lupit*  *perun 
441b  g         14  iutis  Je.  l.  iussis         ^^  Prod]   d   aus  t  corr.  d         "  iuscellü   i  iustellum  k 

iusellü  p  ^"^  lusqamv  a  lusqulamü  p  ^^  daneben  am  rande  von  einer  hand  des 
XIV  jhs.  .i.  pilsen  p  ^^  übergeschr.  g  ^^  darüber  *iescer  g  442».  darnach  Lancea 
*hrale  g  442^  21  j^  latun  22  darnach  rasur  p  257»3.  Lauachrum  c  ^^  im  context  c. 
darnach  Leuir  *ssure  deuer  g  443*  "^^  darnach  Littores  *palicsnici  g  443^  ^^  über- 
geschr. g.  dh.  vürstat.  darnach  Manceps  *plenik  g  445»  ^'^  Mandrinum  :  :  : :  d  Man- 
drinim  g.  darnach  Mania  *zerr  .  .  .  Manius  *ranu  sec  g  445^  ^7  ^^^^  context  c 
2^  Manph,  dazu  ur  am  rande  e  Manphür  c  Manphut  g        ^^  übergeschr.  g 


MCLXXVa2  Glossae  Salomonis 


117 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.   Ztr.   125.   12G.   127 


1  4451^    /.•  2G9^'     gruz^    ('  208«    gruz  i 

2  2U5*  gruze  c  203^  [alc  Maiisur] 

3  Maiiubrium^    helza^    a  200^*  c  208^^  d 

4  195b  i  2051»  k  269*^  hilza  (j  445« 

5  Massa  saiiianthasti  ^    c  208^   rf  195^   i; 

6  258^^  saniaiitasti  <;  445^^  samaiihasti^ 

7  e  203«    sanianthaffti  k  269^    samant- 

8  hilft  i  205b  [c] 

9  Mastruca  quod  lingua  sardoruni  sagum* 

10  dicitur^  hadai-a  l  (vel  k)  filz^  Ä;  269^ 

11  p  25S»'3  hadera  1  filz'^  c  208^  hadere 

12  7  filz    /  205b::::::8  vi  filz'^  d  195^ 

13  [c] 

14  Matricida  müterslekko   a  201*^    nivotre- 

15  slekke^  p  259»^  muterslecche  i  205« 
IG       nmtersleko  ^^269*^  materslekko  d  195« 

17  matersl    ecco    e  203^    mutirslahe  ^^  g 

18  44Ga  [c] 

19  Mensale  ^^  tisclachen  d  195^  tiscl  achen 

20  e   204*    diselachen   i   205«    tischlach 

21  k  210^  [c] 

22  Millus  *oboiek^2  g  447c 

23  Mioparo  genus    nauigii    sceph^^    i  206*^ 

24  Monomachia  einwige^*  a  201^*  ^  260«^^ 

25  emuuige  k  211^   einwich  ^^  c  210*  d 

26  196*^    e  204^   g  448^    [c.    Monarchia 

27  d] 

28  Mucia^^    ambleza  a  202*^    amblez^'^   p 


2G0''»2   aniplezai«   c  210»^  g  448^'    am-  29 

plaza  d  19G«  /c  271»»  amplaze^»  i  20G^  30 

amplasis  ^  204^  [alc]  31 

Mulcariuni  uas  in  quo  mulgentur  pecora  32 

•i.  mulctruni  Meska^®  g  448«  33 

Mustricula  leist  c  210«  34 

Mutinus^i    hamaler  a  202^^    i  207*    k  35 

272*  p  260^3  hamelar  e  205«    harne-  3G 

ler22  c  210«  d  196^  hanulere  g  449«  37 

[c.  vgl.  al  Mutilum]  38 

Nassa  ru  ssa  e  205*^  ruissa  d  19G^  39 
ruhsa^^  c  210^  g  450*  40 

Natantes^*  suimmenta  d  196«  swimmenta  41 
a  202^1  suimmte  p  261*^  swimmte^^  42 
c  210^  swimmente  i  207*  sviminte  43 
^  450*  swimment  e  205*^  swimmet  k  4:4: 
272*  [c]  45 

Nietare  cinnum  (signum  p)  facere  .i.  (id  46 
e  k)  oculo  annuere^^  .i.  winchan  k  47 
273^  .i.  wichan  jt?  261^^  .i.  winchen^'^  48 
c  211^  d  197«  e  206^  i  207^  [c]         49 

Nidus  nest  A;  273^  [c]  50 

Ningit  sniwit  k  273^  swinit^»  ^  211«  51 
snibit  a  203*^  ^  262*^  snigit^«  g  52 
452*  [c]  53 

Nouale  niulente  i  208*  [c.  vgl.  al  54 
Nouales]  55 


^  m  context  e 


'  darüber   *rucoiet  ^.    Manubv  c         '  zm  conUxt  cde.    l.  samant- 
hafti  *  saga  dk         ^  aus   Pompei   Comment.    p.   284,   22   Keil         ^  filz  rot  durch- 

zogen p         ''  die  gl.    im   context   cd        ^  wol   hadera  ausradiert   d  ®  mvotreslekke] 

mvotreslek  rot  durchmalt  p  ^°  darnach  Mauorte  *suatouit  446b  .  .  .  Meditulliü  *stredo 
zeme  446<^  g  ^^  Mensale  i.  darnach  Mercuri^  *radihost  am^cib*  e  dict^  *wnukk  kirtow 
447a  g  12  übergeschr.  g  ^^  sceph  nauigii  ^.  darnach  Monile  *sponca  g  448^ 
**  rot  durchzogen  p  "  im  context  c  ^®  Mutia  c  Muscia  g  ^"^  rot  angemalt  p 
^^  im  context  ce,  mit  kleinerer  schrift  e  ^®  oder  antplaze  i  ^*  übergeschr. ;  unter 
dieser  zeile,  der  letzten  der  seite,  grofse  rasur  g  "^^  darnach  rasur  d  ^^  im  con- 
text c.  das  dann  folgende  Naite  natte   (Natte  vi  nauce  k)   appellantur   fuUones  i  207*  k 

J  tes 
272a  ist  lat.        ^'  übergeschr.  g         ^*  Natantib;  c         "^^  im   context  c.    darnach   Nerui 

*tetiui  451b  .  .  .  Nex  *hlaua  451c  ..  .  Nicromantii  *cirnocnisnici  452»  g  ^6  annuere]  u 
aus  corr.  d  ^"^  im  context  cde.  =  Gll,  2,  162,  3  ^^  im  context  c,  übergeschr ^  g, 
=  Gll  2,  639,  56 


118 


Alpiiahetiscii  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  7jw.  127.   128 


1  Nuhilai-i    scoph  (j  452i>    scopf^  c  2\V 

2  (l  V.)V  G  206^  i  208»    scops  p  2G2»2 

3  scopff  k  273«  M 

4  Nubo    nupsi   kihivvo'^   p  262»'^    ich   ke- 

5  hiwo*  c  211^  kehihe  i  208^  [cj 
G  Numellus  *ianna^  g  452*^ 

7  Obripilatio   chalauiia    h  274*    chalawa  i 

8  208«  chalaua  a  203^^^  g  453b  ^  262^^ 

9  chalwa«  c  211'^  chalua  d  198»  e  206^ 

10  Obrizum  uparguldi  i  208«  [c] 

11  Obsitus  obsessus  .i.  undique  insidiis  ual- 

12  latus "^  biuanganer  k   274*    beuagener 

13  i  208«  [c] 

14  Offocationem  ^  dempfimga  a  204*^  dein- 

15  pfiinga^    g  454^    demphunga  d  198*^ 

16  k  274«  p  263'-^^    dephunga^^   c  212<^ 

17  temphmiga  /"  490«  templiunge  i  208f 

18  temphun  e  207^  [d  t'^/.  c\ 

19  Olores  elewiz^^  *  209^  [vgl.  alc  Olor] 

20  Opiza^^   [grece  ik]   genus    seminis.  ^^  la- 

21  tine  pisa  .i.  areweiz^*  d  198^  i  209« 

22  .i.  areuuezi*  e  207^  •^- arewez^*  c212^ 

23  id  est  erwisz  k  275^^  [c] 

24  Opupim^^  huppupa^^  witehopho^'^  c  213^ 

25  Witehophe  g  456«  witehofphe  d  199* 

26  witophf  6  207s 


Organum  homo^^  kihellanus  sida  /»:275^  27 
kihellenusside  i  209«  kihellus  sida  c  28 
213b  g  456^  kihellussida^^  e  207^  29 
p  264»^  kihellv«  sida^»  d  199'^  [c]       30 

Ortestra.^^  locus  in  scena  lobe  i  209®      31 

Ostentum  ostentatum  oicziunigaz  k  21d'^  32 
[vgl.  c  Ostentus]  33 

Paliurus^i  cletta  c  213^  k  letta  (klecta  34 
d,  fehlt  ikp)  herba  spinosa.  hoc  est  35 
zura22  d  199«  e  208«^  i  210»  k  276i>  36 
p  264^1  37 

Palpo  cecus^^  qui  semper  palpare  solet  38 
l  (ul  e  vi  ad  vel  k)  für  qui  in  tene-  39 
bris^*  palpat  1  uiualtra  p  264^^  ul  40 
(1  c)  viualtra25  a  205»^  c  213^  vi  41 
uivaltra25cn99^  ul  uivalt,^a25  6  208*^  42 
1  uiualt  ^  210^  vel  veiualter  k  276«  43 
[c.  Palbo  al]  44 

Paludamentum  sarroch    i  210^  45 

Paludes  mos  i  210^  46 

Palumba^e  heitube  i  210^  [c\  47 

Pangere.  figere.  unde  plante  *pzada2''  g  48 


458' 


49 


Panus^s    spuolo29    a    205^1    c    213^^    d  50 
199g   Ä;    276^  p  264^3  gpOj    ^-   210^  51 


^  darüber  *stoh  ^r        ^  ^■m  context  de         ^  rot  durchmalt  und  schioarz  durchstrichen 


p 


im  context  c 


ühergeschr.  g        ^  im  context  c 


''  darnach  Obtutu  *obezre- 
^  Offocatione  /         "  dein- 


nem  .  .  .  Occasus  *zachod  45  3«  .  .  .  Octob^  *ruien  454»  g 
pfunga]  p  aus  f  corr.  g  ^^  im  context  c  ^^  =  Gll.  2,  681,  42  usiv.  das  hiernach 
folgende  Opilago  (Oppilago  gp)  curcilla  {im  context  cde)  c  212g  d  198^  e  207e  g  455«  k 
275b  p  263^2  [Sal.  d]  ist  nicht  deutsch,  vgl.  Curcilla  opilago  k  44»  p  63^3  und  Circinus 
Diefenbach  121^  ^^  Qpizä  c  ^^  semini»  e  semi,nis  i  ^*  im  context  cde  ^^  die 
gl.   nach  Osiros  anm.  20   g  ^^  hupupa  g  hvpupa  übergeschr.  c  ^^  im  context   c 

^^  wol  verstümmelt    aus  homofonum   r=:   6/z6(pcovov        ^^  im  context  de,  k  i'ot  ange- 
malt p.    darnach  Ornamta  *ocrazi  g  456^         ^o  i    Qrcestra.  darnach  Osiros  *ztuor  g  456^ 

^^  Paljiurus  c  Palior"  i  Pahoros  k  Palliurus  p        -^  iin  context  de.  nicht  deutsch,  vgl. 
CGL  3,  541,  51  Panatros.   idest  zura,   Papias  Palliurus  hserba  asperrima  &  spinosa  hoc 
est  zuratuzita  und  Matth.  Silv.  zurus  .i.  paliurum         ^3  ^^^^  qh^  2,  160,  8.  cecus  d 
2*  tenebris  e        ^^  im  context  acde        ^"^  das  dann  in  k  276«  folgende  Panariü   excipu- 
lum  kpe|mactpa  ist  griech.  =  xQei^idaxQa  (KPemactPa  i  210^,  KPEMACIPA  c  213g  p  264^2) 

^"^  übergeschr.  g        ^a  ^^g  gi^  nach  der  folgenden  ik        ^^  im  context  c 


ÄICLXXVa2  Glossae  Salomonis 


119 


Sal.  1.  2.  3.  4. 


Zw.   128.  129 


1  spin  olo  e  208^   *cevka^  spul  g  458* 

2  [cd] 

3  Piuiucula  spuolili  a  205*»^  k  27G'^  spuo- 

4  loli   p    265«^   spvololi^   c   213^    spft- 

5  lele  /  210«^  spöl  r/  199»'    spul  c  208^ 
G       M 

7  Panulio-"*    dicte   raiiie   ?'   210^  *cluneck* 

8  dicte   quod    ex    eis  panni   texantur  g 

9  458^'  [vgl.  c  Panulula] 

10  Papauer^  ueltniage   /  210^  \c\ 

11  Parauynipha «  bmtiboto  d  200«  k  27 7^ 

12  bniti  poto  p  265^^^  bmtipeto  a  205^* 

13  brutipoto  ^459*»  pmte    goto    e  209^ 

14  prutpotege  i  210^   \c.  vgl.  d  Paranim- 

15  phuni] 

16  Persicus"^  pfersihpouni    d  200^  pfersich- 

17  pÖm  a  206*^  phersicboü  g  460'^^  pfer| 

18  sichbom  k  277^  f ersicbpovm  ^  c  214^ 

19  fersichpom^  p  265^^  fersihpüm  i  211«- 

20  [c] 

21  Pessuin  mergere  nahpisoufan  a  206^^  d 

22  200^  k  211^ 

23  Pilus  här  a  206^1  i  211«  här^^^  c  214^ 

24  jj  266^2  i^ar  d  200^  e  209^  k  278* 

25  Pincerna  [minister  ikp^  scencho  ^^  c^  200^ 

26  p  266^^    schencho  ö^  206^^   sencho  c 

27  214^  e  209^  sknecho  ^  211«  schenck 

28  k  278^  [alce] 

29  Pingo  malon  a  206^^  d  200^  i  211«  ä; 


278b jü 200'^''^  maloi2  r/4G0«  ichmaloi^  30 
c  214'»  male  e  209^  31 

Pinus  piubami3  i  211«  [c]  32 

Pira  [matura  d\  ^^  i)iiin  c  215*  pirn  d  33 
200^  84 

Piretrum  [radix^^  cd^  perhtram  e  209^35 
Berhtram^^'^  460«  berthram^^  c  215*  36 
d  200^  piroboum  k  278^^  piroboü^'^  i  37 
211^^  biroboum  ^206^^^  260*^  [e]     38 

Pirus  piropoü  i211'^  piripoum^^  /"  497«  39 
piripom  a  206^^  pirpovm^^  p  266*^  40 
Piriboum  d  200'»  pirbovm^«  c  215*  41 
Pirbov^^  g  461*  birbom  A;  278^  [c]     42 

Pisa  araweiz^^  a  20%^^  arawez^^  c  215*  43 
areuueiz  i  211*^  arewez  d  200^»  erbisz  44 
k  278'>  [alc]  45 

Piscina  natatoria  wiwari  i  211*^  wi|gari  46 
^   278b   [c]  47 

Pix  harz^o  c  215^  harzo^i  a  206^3  p  48 
266^1  harzoh  /»;  278«  harzoch  i  211«  49 
[c]  50 

Planas^^  povmscabun^^  ^  266^^  pou|  51 
niscabo  k  278«  poumscabe^*  c  215«  52 
boumscab  a  206^^  pumscaben  ^211®  53 
[c.  vgl.  al  Planatorium]  54 

Plauca  ima^^  pars  nauis  .i.  (id  e  k)  tbil  55 
i  2\V  k  278^  l  thiPe  c  215«  p  56 
266b'^  vi  dhil  g  461«  l  dil^ß  ^^  201^  57 
\a\ce\  58 


*  ühergeschr.  g  ^  im  context  c  '  Panulie  g  *  ühergesclir.  g  ^  darnach 
Papilio  *motil  458^ . .  .  Paradysus  *ray  458«  g  ^  Paranimpha  ac  -nifa  i  -nimfa  kp.  das 
dann  in  i  210^  folgende  Pceps  oder  ist  lat.  =  celer  k  277c,  in  g  folgt  ^fuga  *zbeh 
459^  '  ^sicus  c  ^  fersichpovm  im  context,  er  auf  rasur  c  ^  rot  durchzogen  p. 
darnach  pestis  *selma  g  460»        '^^  im  context  c,   rot  durchmalt  p        "  gelb  durchzogen 


im  context  c,  ühergeschr.  g 


13 


das  darauf  in  i  folgende  sapinus  nieke  (pycke 


P 

k  278b  sappinosus  NYCHE  d  200?)  ist  =  TtEvxrj        i*  darnach  Piram  *sarouis  ce  g  460^ 
^^  ühergeschr.  d         »^  im  context  c,   ühergeschr.  g  ^"^  piroboü]  b  aus  correctur  i. 

das  deutsche  von  aikp  fälschlich  vom  folgenden  lemma  hierher  geraten        ^^  im  context 
cfj  ühergeschr.    g,    rot   durchmalt  p  ^®  im  context  ac  ^®  im  Qontext   c         ^^  rot 

durchmalt  p        22  j^Qg^s  i        23  ,.q^   durchmalt  p        ^4  ^^^^  context  c.  =  6rZZ.3,ll,36 
2^  yma  g  vna  k        ^^  im  context  cd,  mit  etwas  kleinerer  schrift  nachgetragen  d.  thil  rot 
durchmalt  p 


120 


ALniAiJETiscii  Gp:okdnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


Sal   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.   129.   130 


1  Plante   *matki^   .   .  .    plantaria    *pzada^ 

2  (j  4G2«  [al  Planta] 

3  Platanns  *yauor''^  f)  4G2^ 

4  Plcctro  zitarphin  i  212^  [c  Plectrum] 

5  Plenilunium  uolmani  i  212^^   [c] 

ü  Pleuresis    «itesuhtc    1  lentisuere    i  212^ 

7  M 

8  Plumatiuni^  vedir  pette   a  207*^^  vede'"- 

9  petti*    c  216«    vederpette   d    201^^    /" 

10  500«  vederbette  g  463«   uede/bette  i 

11  212^  [cri] 

12  Podagra*''  fu  ozsuht    d  202^  fuozsuht  i 

13  212f  fuzsiiht«  a  207^*  c  216^  [c] 

14  Polliceo'^    giheizzo    c  211^    k  279«    ge- 

15  heizzo  a  208^*    Geheizo  <^  202^    ge- 

16  heize  i  213<^  gehaiz^  e  2\V  [c  Polli- 

17  ceor] 

18  Polipodion  *ozladice^  g  465^ 

19  Polio  lichon  ^^  (liehen  i)  uel  (ul  ae  l  cdip 

20  vel  k)   hasinon   (hasinö  k)^^    a  208»^ 

21  c  217b  d  202^  e  211^  *  213'^  Ä;  279« 

22  i?  268^3  [c] 

23  Policia^^  sconi^^  a  208^1  c  217^  ^  465« 

24  A;  279«  ^  268^3  scone  i  213^  [c  Polita] 

25  Poma  mora    suarzperi  k  279«   7;    269*^ 

26  swarzperi  a  208^^    /  213*^    swarzberi 

27  c  217^    swarzpere  e  211^  swarzper  (^ 

28  202^  swaiz  bire  g  466^  [0] 


Ponmrium^*  obezhus  t  213^^  [c]  29 

Principatus  fuirstuom^*^  k  280*  furst&m  30 

*  213«  31 

Processum  frbmdkhsmnn^^*  k  280*  frbm  32 

eraM 

diasiman  p  269*^  frbm.  Dianiman^'^  33 
d  203*  from  ()  eram^«  e  211^  [bc]      34 

Promissum  giheiz  i  213^  geheisz  /c  280*  35 
gihezin^«  c  211^  giheizit  a  208''^    [c]  36 

Promo  bidrucho^o  k  280*  bidruche  i  37 
213f  [c]  38 

Propolas^^  louppun.  1  tranchus  p  269*^  39 
louppun  1  tranchhvs  a  208^'^  louppun  40 
vel  träch^Ä;280*  luopon.  l  tRanch^'^^  41 
c  217«  Ifibel  lanch»  i  2W  42 

Prosubiit23  spelkt^*  k  280*  43 

Protraho  gilego^^  Ä;  280*  gilenge  i  213^  44 
[c]  45 

Puber  iunger26  a  208^^  c  211^  d  203^  46 
e212b  ^269^1  iun|ger  k  280*  iun.^^  47 
g  466«  [c]  48 

Pulegium  puleia  ^  466«  k  280^  ^269^^^  49 
poleia^s  c  217«  pulegia*213^  [e  Pu-  50 
leium]  51 

Pulpita  lectora^s  c  217«  ^  466«  i  2W  52 
yt  280t>  ^j  269^1  [?;^/.  c  Pulpitum]        53 

Pulix29  floh^o  a  208^*  c  217«  i?  269^1  54 
floch  ^  466«  Ä:  280^  flok  i  213^  [c.  55 
vgl.  al  Pulices]  56 


*  ubergesclir.    g;   echt?        ^  übergeschr.   g        '  darüber   *perina  g.    darnach    Pluma 


*. . ., 


;  quap  . . .  pserpina  *poruata  463^  .  .  .  Pocula  *cese  464»  g  *  im  context  c  ^  dar- 
nach Poema  *scladan  e  g  464^  «  im  context  c  ''  Policeo  i  Polliceor  cde  ^  im 
context  e  ^  übergeschr.  g  ^^  PolioUchon  ep  ^^  die  gl.  im  context  de,  hasinon  rot 
durchmalt  p  ^^  Ponicia  acgp  ^^  im  context  c  ^*  darnach  Portentü  *presera  466* 
.  .  .  Precordia  *vtroba  466^  g  ^^  dh.  furisttuom  ^^  l.  frbmdkhsmun,  dh.  framdihsmun. 
=  GW.  2, 25,9  ^'  im  context,  eraM  von  and.  hand  übergeschr.  d  ^^  fröm  im  context, 
eram  mit  verweisungszeichen  am  rande  e  ^^  im  context  c  ^°  Promo  mit  Premo 
verwechselt  ^i  ^gi^  qh^  2,  397,  45  usiv.  ^^  die  gl.  im  context  c.  darnach  Pserpina 
*poruata  g  466^  23  ^  Prosubigit  2*  verderbt  aus  spkelt  dh.  spielt?  doch  vgl.  Gll. 
2,  444,  22  usw.  ^5  i^  gilego  ^^  im  context  cde  ^^  lun.]  der  punct  auf  rasur  von 
g'  g.  das  dann  folgende  Puer.  filius.  inberbis  (inermis  i)  ephebus.  ATENOC  d  203b  e  212b 
atenoe  k  280*  atenoch  i  21 3^  ist  ivol  =  ärsxvog.  in  g  sodann  Pulpitü  *odr  466^  ^s  ^^n 
context  c        ^9  puiex,  die  gl,  nach  der  folgenden  g        ^^  im  context  c 


MCLXXVa2  Glossae  Salomonis 


121 


Sal  1.  2.  3.  4.  5.   Zw.   130.   131 


1  Puls^  prio   /  213f  pri^  a  208^*   A^  280^ 

2  j[?  260»'^    pri^  c  217«    brigie    g  4GG'' 

3  prie  I  polz  d  203»>  6  212^  [c] 

4  Puls  polz*   (7  208^*    c  217«    i    213^    /j 

5  2801'  ;;  269^1  [c] 

0  Puppa  *lutka5  toche.  *lutka  g  467«- 

7  Quiri?^     [asta''    c]    spiozstanga   a  209*'^ 

8  jy    269^-'^    spizstanga^    c    211^'    spies 
0       stagna  k  280^    spizstange    ^  467^^    i 

10  214b  spizstagge^  /"  504^'  [c.  26,  30] 

11  Rabula^  razer  i  214^  [z;///.  6c] 

12  Radosi^<^  sciro  a  209^2  p  270^^  sciro^^ 

13  c  218*=  d  203^  e  212^  i  214^  /o  281^ 

14  [c] 

15  Rana   ul    (vel   k    l  p    &  i)   ranunculus 

16  frosci2   ^  209^2    frosk   *  214*1    f^ose 

17  k   281^    frosce   p  270^^    [c.    -i;^/.    al 

18  Rane] 

19  Rasteri3  hacco^*  «209^2  c  218*^  ^  203^ 

20  e  212^  f  506*  g  468«  k  281^  p  270^^ 

21  hacce  i  214'^  [c] 

22  Rasorium    sca|rasahs  k  281^    scarsach^^ 

23  c  218*1    scarsas  ^  468«    sars   aches  i 

24  214*1  sarsach  ^209^^  p  210^^  [c  Ra- 

25  soria] 

26  Rates  *pleti6  g  468° 

27  Redecisium    chrusa^'^    a  209i>3    A:  281« 

28  p  270^2  chrosa  c  218«  chruse  i  2W 

29  [c] 


Remex  ruoder  c  218^  /o  281*^  rvoder  ;;  30 
270^3  rader  i  2W  röder  d  204^  ru-  31 
der!»  a  209^*  e  213^  *wezlo^»  rüder  32 
^  469»^  [alc]  33 

Reprobat  refutat  furchiusit^o  a  209^*  34 
firchiuset  i  2W  [c]  35 

Reses^i    irlekiner22    a  210»^    c  218^   d  36 

irlek 

204«  Ä:  281^  p  270^^  iner^a  e  213«  37 
irlekin^  i  214^  [d.  Resedes  c]  38 

Retraho  [.i.  c]  widerdinso^»  a  210^^  c  39 
218^  ^  271*^  widerdinse  i  215»  \vi-  40 
derzuiso  k  282*  [c]  41 

Reuola  wil  wentiger  a  210*^  wilweu-  42 
tiger2*  c  218^  p  271*^  Williwentiger  43 
k  282*  willewentigs  *  215*  [c  Re-  44 
uolat]  45 

Rodosi^^  vveribo  c218^  [.i.  ap]  weribo^^  46 
a  210*2  k  282*  p  271*^  uueribe  i  47 
215*  [c.  Rodus  d]  48 

Rumex27  ruf  a  210*^  rüf^»  ^  271*^  49 
ruf  c  218^  t^  204^  e  213*^  ^  470*  ^■  50 
215*  k  282*  51 

Rutulus  29  lancpartisker  ^o  a  2 1 0*2  c  2 1 8^  52 
i  215^  p  271*2  lampartischer  k  282*  53 
[alc  Rutuli,  Rutilus]  54 

Racha  interiectio  est  ...  1  ut  (ul  ut  e)  55 
cum  dolentes  dicimus  eu  heu  vi  (ul  e)  56 
cum  delectamur^^  dicimus.  aa.  haha  d  57 
204«  e  213«  58 

Rates  *plet^^  ^470^  59 


1  PIs  g 


pri]  p  rot  angemalt  p         '  im  context  c  *  rot  durchmalt  p,   im 


context   c  ^  übergeschr.  g  ^  Qiis    i.  darüber   *zudlice  g  ''  übergeschr.  c 

*  im  context  cf  ®  darnach  Radix  *cori  g  468^  ^"  dh.  Rado  rasi.  ist  das  davor 
stehende  Radium  raia  acdegip  reia  k  deutsch  ?  "  im  context  cde  ^^  im  context  a 
^'  Rast  ap  ^*  im  context  cdef.  darnach  Rastros  *hrabe  g  468^  ^^  im  context  c 
^'  übergeschr.  g  ^"^  im  context  a.  vgl.  DWB  5,  2407  ^^  Gerberts  ruderare  steht 
nicht  in  a  '^  übergeschr.  g  ^o  _  qh  2,  172,  63.  301,  52  ''"■  Keses  k  ^2  ^^ 
context  ce,  ebenso  die  folgenden  gll.  bis  122, 20  c  ^'  widerdinso]  wid  roi  durchmalt  2^ 
^*  wilwentiger]  wilw  rot  durchmalt  p.  darnach  Rima  *scula  .  .  .  Ruditas  *crastauost  g 
470a  25  fij^  -^([q  rosi.  Rodos  ap.  Rodo  init  Roto  verwechselt,  vgl.  Graff4:,  1233  ^^  weribo] 
w  rot  durchmalt  p  '^''  darüber  *sceuel  g  ^^  rot  durchmalt  p  ^^  Rutilus  aikp  ^'^  rot 
durchmalt p        ^^  delectamur]  a  aus  e  corr.  d        ^^  übergeschr.  darnach  Sarmathe  *zirbi  ^  47 1» 


122 


ALPHAiiETiscn  Geordnete  Globware.   A.  Bestimmbare 


Sal.   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  131.  132 


1  ftagina^  niosti^  «  210''2  ^  219*^  r/  204^ 

2  ()  471i>  *  215^1  /c  282^;;  21\^'^  mestx3 

3  c  213^ 

4  Sartago^  rostpfanna  a  210'>2  ^^  204^  Z' 
0  508^"  rostphanna*  c  219^  i?  271^-^ 
0       roHtpanna  k  283*   rostphanne   e  214* 

7  rostphanne    i  215^    *paneu^  ^   471^ 

8  [c\ 

9  Satureia  *chubr^  g  ^IV 

10  Scropha  sv'^  </  471^ 

11  Sonoritas^  lutrestigi  k  283^    lutrestige  i 

12  216b  [g\ 

13  Sorex»  mus    a   211*^   ^  205^  *    216^^  Ä: 

14  283^  [aU] 

15  Spams  sper^^^    a    211**   c  220^    d  205^ 

16  6  214^  /"ölOb  ^  216^  Ä;  284*  ]j  272^2 

17  *cope^^  sper  g  473^  [alc] 

18  Speciilum     spiegel    d    205^    i    216«    k 

19  284*  2J  272^3   spigel  c  220^  e  214^ 

20  *zrcadlo^2  spigel  ^473^  [c] 

21  Spien  13  milzii*  c  220^  i  216«  J9  272^3 

22  milze  d  205^  *zlezena^5  j^^^e  ^  473^ 

23  milce  e  214^  milcz  k  284-^  [c] 

24  Spica    [1   (ul    f  vel  k)^^  arista^'^    /"^^V^;] 

25  ehar   a   21 1^*    c    220«    ^  284*    char 

26  2J  272^3   eher  d  205^  e  214^  g  473« 

27  eh  ^  216«  aher^s  ^5ioc  [^j 

28  Spinx  1^  dicitur  crinalis  acus  .i.  (id  est  k) 

29  spenula^o  a  211^1  6/  205^  e  214^  ^ 


474*  ^  216«  k  284*  ;?  272i>3  .i.  spe- 

nela^o  c  220«  [d] 
Spissus    dicher    i  216«  /.'  284*   \c  Spis- 

suni] 
Spondealis^^  suegilari  /c  284^  suvegelare 

^  216**  swegelare  c  220**   swegalere  a 

211^2    suegalere  ^  273*^   suegelere  g 

474^    swe  gelar   e  215*   swegelaer  f/ 

206*   [c  SpondialisJ 
Sponsio22  uuetti  *  216**  wetti  k  284^  [c] 
Sponsalium    dotalicii    prutigeba    i    216** 

preutigü  k  284^  [c] 
Squalor  leitliche  i  216**    leitliche. ^^   gjc- 

citas.   ariditas.    sordes.   horror  egestas. 

inquiuatio.  pedor  lussuht  c220^ 
Stagnum    ein   a  211^3   d   206^    i  216** 

Ä;284b  ^273*3  cin^^  c  220«  ^cistec^* 

CIN  <7  474»^  [c] 
Stamen  fila  stantia  warf  ^^  c  220^  warf  ^^ 

a  211^3  6^  206*^   k  284^  ^j  273*^  .i. 

warf25    f  511«   uuaf   *  216**  werf   e 

215^    *poztaua^''    fila  stantia  .i.  warf 

g  474«  [cd] 
Stater    duo    didragme    phennich   i   216** 

Sternutainentum^^  niusan  «211^^  nuisan 
k  284^  niusen  i  216**  niesan  ^  206^ 
nisan  ruzzen^^  c220^  nisunga  g  474« 


30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 


^  vorher  Sarua  lebra  «210^1  (i204g  e213ii  z215<i  k2S2^,  aber  dies  ist  lat.  =  Sania  le- 
-pra,  Hoff  mann  Ähd.  gll.  37        ^  im  context  a        ^  Sartägoc  Sarthago^         *  rot  durclimalt  p 

^  ühergeschr.,  daneben  *scrauad  gefälscht  g        ^  übergeschr,  darnach  Saxa  *opoca  .  .  . 
Scriniü  *scrine  g  471^        '^  darnach  Scrupo  *scerk  47 1^  .   .   .    Socrus  *suecri  472^  g 
^  Sonoritas  i.   darnach  Sopor  *zen  .  .  .    Sorbit  *lepce  g  473*        ^  darnach   Soror  *zesti, 
z  auf  rasur  g  473^         ^^  im  context   def        "  übergeschr.  g ;  echt?        ^"^  übergeschr.  g 


13 


Spien : 


rot  durchmalt  p 


übergeschr.   darnach  Specus  *nora  . .  .  Sper- 


mate  *vicalem  g  473^.  ivas  hier  in  Je  284^  steht,  Spermate  ffinknf,  ist  in  sfmknf  dh.  se- 
mine zu  bessern  ^^  Spica  1]  Spiealis  g  ^'  harista  fp  ^^  im  context  f  ^^  =  Gll. 
2,  371,  14  usiv.  ^^  im  context  cde,  nur  .i.  im  context  a  ^^  Spondialis  de  "^"^  Spo- 
sio  i  "^^  im  context  c  ^*  übergeschr.  darnach  Stagnu  *yezero  g  47 4^  ^5  ^-^^^  ^^^j. 
text  cf  2^  rot  durchmalt  p  ^''  übergeschr.  g  ^^  Sternutamtü  c  Sternitamtü  g.  die 
gl.  nach  123,  6  acdg        ^^  ruzzen  im  context  c 


MCLXXVa2  Glossae  Salomonis 


123 


Sai   1.  2.  3.  4.  5.  Zw.  132.  138 


1  Sternutationes  niiisiiige  /    21G^    [c  Ster- 

2  nutationis] 

3  Stertere  nizen  /  216^  [c] 

4  StigaP  lim'^  a  211^^^  ^  215^    ?:  216^  ;; 

5  273»^  lim  2  c  220^  d  206^  lel  A;  284^^ 

6  lime  g  474^  [c] 

7  Stilus     a    longitudine     sie    uocatus    est 

8  griffel  i  216^«  [c] 

9  Styria  issa  c  220^  [alc  Stiria] 

10  Stiua  riester  c  220»  [alrf] 

11  Strabus  selaher  a  211^*  kelaber  k  284« 

12  seleher   /  216«    schelher  c  220»    [al. 

13  vgl.  c  Straba] 

14  Suber  saph  i  216^  [alc  (zweimal  c)] 

15  Subere  saphe  i  216^  k  284'^  [c] 

16  Subera  flozen^  i  2W  [alc] 

17  Sublidit  drustit*  d  206^  e  215«  i  216^ 

18  k  284^  jo  273^3  druchit*  c  220^  dur- 

19  kit  ^  475b«  [c  Subdidit] 

20  Subrigit  rüGit^  subsistit  vi  erigit^  475« 

21  Sudarium   suue|fane   i  217^    sueisz|tuch 

22  k  285^    sveiztuch.    *Cechel6    g  476^ 
28       [alc] 

24  Suffio   stencho  k  285*   stenche    i    217* 

25  [c] 

26  Supputatio'^  zala^  a212^^  c  221««217b 

27  k  285b  [c] 

28  Sustentaculum  ^     anthepida    a    212**    k 

29  285b  p  274*3  anthepidia  g  476b  ant- 

30  hebida^o   c   221«     senthebide    i    217b 

31  [c] 


Sorexii  mus  rf  207b  ö  216«  /»;  285^  [al  32 

Surix]  33 

Sude^  stecche  «  217^  34 

Taxillus  iuua^2  ^  222«  iuua^^  d  207»  c  35 
216b  k  286«  jö  275bi  [c]  36 

Tenda  trapvn  a  213**  trapun^^  ^  222«  37 
Ä:  286^  trapin  d  207»  <;  479»  tra  ga  38 
e  216b  [al]  39 

Tempor  temporis  terra  .i.  molt  k  286^^  40 
[alc]  41 

Tenellus  maruer  Ä;  286^  zarter^*  c  222«  42 

chasuuazzer 

Tenucla^^  chasiwazzerchar  c^  207»   char    43 

e  216b  *tvoridlo^^  kesewazercar  ^479*  44 

chasiwazchir  ^"^   c    222«    cbasiwazer    a  45 

213**  chasi  Wazzer^«  p  275^2  chazi-  46 

wasser  k  286*^  [c.  Tenuella  d]  47 

Teniola^^   nestilun  ä:  286*^    nestlun^o  a  48 

213**   c  222«    nestele  g  479*    nestil  49 

d  207»  e  216b  [c]  50 

Teretra^^   tregil  t  (vel  ^)    portatrix^^  a  51 

213**  c  222'i  Ä;  286^  52 

Testula  skirbl^^  k  286^^  [c]  53 

Testus  Schneckenhaus  k  286^   [c  Testu]  54 

Tornarius  trahsil  a  213bi  trasiPä  c  222<i  55 

thressil  6^  207b  drahsel  e217*  trechsil  56 

k    286^    *ztrahar2*    drehsei   g    479b  57 

[alce]  58 

Trace  *ruzzi2*  g  480*  59 

Trutta  *pstruh2*  g  480*  60 

Treuga  *primere2*  g  480*  61 


1  Stigal  ^  2  ^-^  context  de,  rot  durchmalt  p  ^  das  dann  in  i  folgende  Subfio 
8ub  sumigo  ist  lat.  =  subfumigo  Je  284^  *  im  context  cde.  =  Gll  2,  396,  54  usiv. 
darnach  Subridens  *smirt  g  475c  «  übergeschr.  g.  passt  nicht  zum  lemma.  ist  die  gl. 
aus  dem  in  k  284d  stehenden  Subigit  cogit  entstanden?  «  beide  ivörter  übergeschr. 
darnach  Sudum   *pohoda  g  476*  ^  Suputatio  i         «  im   context  c         »  Sustaculü  g 

^^  im  context  c  "  darnach  Stigmata  *pruhi  g  478a  ^2  ^^  context  cde  ^^  im 
context  c  ^^  im  context  c.   darnach  Teneritas  *iieha  g  479*         ^\  Tenuela   akp 

^^  übergeschr.  g  ^"^  im  context  c  "  chasi  Wazzer  rot  durchzogen  p  ^^  Tc- 
niol  a  20  ^-^  context  c  21  Biefenbach  vermutet  Feretra  22  ^-^^  context  c  23  i 
skirbi        24  übergeschr.  g 


124  Alphabeti8ch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 

Zs.  35,  408.  409 


Fragmenta 

1  (1*^)    Carbasus.    genus.    lini.    unde    uela 

2  nauiiim    fiunt,    segal    .t.    [c.    Carbasa 

3  al] 

4  Caracter.  imago.  cffigies,  himelgerte  [c] 

5  Cardo.    extrema   pars    ualue.    l  ubi  uer- 
0       titur  ianiia,  scerdir  .t.  quod  calcaneum 

7  dicitur,   unde   cardinales    uenti  dicun- 

8  tur.  qui  cardines  mundi  optinent  [c] 

9  Carecta.    loca    densa    spinarum,    carecta 

10  sahor  .t.   l  loca  carice   plena    [c.  vgl. 

11  Carex  al.  Carix  c] 

12  (1*^)  Caritas    dilectio,  minna^  t.  gf.   lat 

13  iiiterpretatur  dilectio  usw.  [c\ 

14  Carina.    nauis.    l   scalmus.    nimpha    uel 

15  aqua,  podam  .t.  [alc] 

16  Carnificis.  interfectoribus,  carnifex.  quod 

17  carnem  afficiat.  carnifico    martiro   .t. '"^ 

18  [c] 

19  Carpentum.  carrum,  wagan  t.  plaustrum. 

20  l  uehiculum  [alc] 

21  0  Capi|5,  falc|o  [alc.  Capus  c] 

22  (1^^)   C|arptim.    sparsim,    ^^|zalo  .t.  *    di- 

23  uise  [c] 

24  Cartilago.  grunzopa  grece^  dicitur,  brust- 

25  lofel  .t.  [c.  vgl.  al] 

26  Carus.  amabilis.  lieber  .t.^  [c] 

27  Casas    domos   pastorales,   casa.    hus  .t.  "^ 

28  [c] 

29  Casses.  aranearum.  tela.  l  retia  militum, 


b. 

Labacensia.  ^ 

spinneweppe  .t.  Cassis  vero  huius  cas-  30 

sis.  rete  est   uenatorum  al.  orbatis  [c]  31 

Cassicula  retiola,  cassibus.  retibus.    casi-  32 

bus  periculis.  cassida.    l  cassis.    heim  33 

.t.  cassiculvm.  ^  helmili  .t.  [alc  Cassida.  34 

c  Cassicula]  35 

Cassia.    flores  olentes.   unde  unguentum  36 

conficitur,  nascitur  in  aribia  uirga.  ro-  37 

busti  corticis.  et  piu*pureis  foliis  ut  pi-  38 

peris.    wichbÖum  .t.  Cassia.   herba  est  39 

similis  coste.  et  est  pigmenta  [alc^Z]  40 

Casus  fortuna.   1  fortuita   pericula,  ^    gi-  41 

purida  .t.  [alc]  42 

0   Cartilago  &n*|stlofel  .t.^^  [alcd]  43 

(1^^)   Castimonia.     pudicia.    sanctimonia,  44 

reine  .t.  [a2c]  45 

Castus  dictus  a  perpetua^^   libidinis    ab-  46 

stinentia,  reiner  47 

Cataplasma.   medicamentum,    faska    .t.  1  48 

pilidi  .t.  [alc]  49 

Caterua.    multitudo    hominuni,^^     catax.  50 

huofslach.  claudus.  a  coxa  [c]  51 

(2^^)  Catax.    claudus    coxa,   hüfslach   .t.  52 

quod  quasi  gressus  cadat  [c.  vgl.  ald]  53 

Catus.     doctus.    sapiens,    acutus,    sacer.  54 

astutus.  parasitus,    gr.   lat.    doctus    .i.  55 

gilerter  .t.  [alc]  56 

(2^^)  Cauillum.    iocum    uel    risum,    spod  57 

.t.  [e]  58 


*  zum  Verständnis  der  textgestalt  wolle  die  heschreibung  der  bruchstücke  nachgelesen 
werden  ^  zu  sehen  ist  nur  inna  und  zweifelhaft,  ob  überhaupt  davor  ein  m  gestanden 
hat  ^  martiro]  ar  fast  völlig  erloschen  *  ^z|zalo]  auch  vom  z  nur  spuren  ^  über 
grunzopa  vgl.  aufser  Löive  Prodomus  418  Anglia  19, 104  und  American  Journal  of  phi- 
lology  17,  84/  ®  lieber  .t.  vom  glossator  nebengeschr.  '  die  ganze  gl.  Casas  usiv. 
vom  glossator  neben  absorbit,  devi  schlusswort  von  Carybdis  mare  uertiginosum  qui  naues 
absorbit  ^  cassiculv]  v  aus  a  corr.  ^  von  der  zeile  Casus — pericula  ist  nur  die  obere 
halfte  erhalten  *"  auf  derselben  spalte  loeiter  unten  steht  noch  in  zivei  auf  einander 
folgenden  Zeilen  |ili  .t.  jilas.  :  vielleicht  Casulas  husili  .t.  "  ppetua]  am  u  radiert 
^"^  von  der  zeile  Caterua — hominü   ist  nur  die  obere  hälfte  vorhanden 


MCLXXVb  Glossae  Salomonis 


125 


Zs.  35,  409.  410 


1  Cauillatio.  iocus  arvimus.  uel  iocv^   cum 

2  turpitiuliiie.    1  locutio    uerbi    cum    ca- 

3  lumuia.  1   accusatio  falsa,  derisio.  ga- 

4  newizi^  [ol.  vgl.  c] 

5  Gaule,    ouiles    ouium.    curtes   1   recepta- 

6  cula,  chlusa.-^-  1  porta  \a2c\ 

7  Cauo  irholon  .t.  ^  [c] 


0  Cauterio.  ^  ferro  preiinisen  .t.  ^^  [c.  26 
vgl  a\\  27 

(3*^)  Cilicium  penitentie  testimonium,  28 
hara  \c  Cilicum]  29 

Cingulum.  spiritalis  operis  coiinexio.  uel  30 
zona,  gurtila  .t.  [c]  31 

0  Cindai-is  |nat.  ha|ii  [c.  Cidaris  a2]        32 


8  Caupo.  propinator.  negociator  uini.  frau-      ()  Cignus.  el|^2   \a2c\  33 

9  dulentv^  wintauerno   .t.    i.  emptor  [c]      ()  Cilium,  6berbri|  ^^  [c.   vgl.  a2  Cillum]  34 


10  Cautes.    rupes  saxa.    aspera.    in   mare.  l 

11  ingentia.    scopula,    brant    .t.    lapides. 

12  cautes.  et  cotes.  idem  sunt  \alc\ 

13  Cautela  gewerida  .t.^  \alc\ 

14  Cautus.  IUI.  dect.  gewerida  .t.*  [c] 

15  0  Cathegita.  doctrix,  lere  .t.   [c.  Catheita 

16  a2] 

.t. 


(3^^)  Girciter  plus  minus,  proxime.  fere.  35 

uel  prope,  nahe  .t.   [c]  36 

Circumlator.    qui  famam    portat  periculi  37 

circat.  uel  circuit.  circuiens,   rizzari  .t.  38 

[a2c\  39 

.t. 

0   Cincinni    ^^^V|uelloch  ^*  [c]  40 

0   Cippo'^^  |.i.  steche  .t.  \c.  Gippus  al]  41 


17  0  Gastrimaria  gitigi  [c.  Castrimargiaalc?]      (4^^)    Gitus.    festinans.    properans    celer  42 

uelox,  horscer  .t.  [c] 
Giues^^    fideles,    geburo    .t. 
uiuens  [c] 

Giuicus  geburlicher  .t.^'^  [c] 

Glades.  calamitas.  pestilentia.  plaga.  47 
erumna.  pericula.  uindictam,  balo  .t.  48 
pestis,  erumpna.  pericula.  uindicta  [c]  49 

Glamosus.    quasi    calamosv^.     a   calamo  50 


18  Gautus.    a   cauendo    dictus    \    soUicitus. 

19  (2^^)  prudens  l  acutus,  .i.  giwarer  .t.^ 

20  [c] 

21  Gautionem.  singrapha,  .  .  .  .^    .i.    tincta 

22  .i.  conscriptio  [al] 

23  0  Gataplectatio.  "^  dampnatio,  wizi  .t.  \a2 

24  Gateplectatio.  c  Gateplectio] 

•t. 

25  0  Gaustica^  zuntra  [alcc?] 


43 

communiter  44 

45 

46 


^  dahinter  scheinen  buchstahen  erloschen,  und  in  einiger  entfernung  sieht  man  noch 
die  spuren  eines  .t. :  also  ursprünglich  icol  ganewizide  .t.  ^  steht  von  der  hand  des 
glossators  neben  Cauli  culiculi        ^  steht  über   dem  oben  angeführten  l   ingentia.  scopula 

*  über  dem   gleich   zu   erivähnenden   Cautus.  a  cauendo  dictus        ^  über  prudens 
*  von  dem  durch  puncte  angedeuteten,   die   gl.  eröffnenden  wort   ist  nur   der  schluss  lü 
erkennbar:    atramtü?         ''  Cataplectatio]    ap    erloschen         ®  Caustica]    ic    erloschen 
'  Cauterio]  er  erloschen        ^°  prennisen]  nis  erloschen        ^^  l.  Cidaris  und  hut  oder  hutili ; 
nat    ist    vielleicht    zu  ornat    zu    ergänzen         ^^  l.   elbiz         ^^  l,  öberbra    Schröder 
**  Schröders  ergänzung  [Cirrhus.  har]  ist  falsch,  1)  weil  eine  später  folgende  glossierung 
von  Cinici   ergibt,    dass  der  glossator  noch   bei   den   mit  Cin    beginnenden    ivorten    war, 
2)  weil  uel  sonst  stets  bei  dem  glossator  abbreviert  und  von  dem  folgenden  worte  getrennt 
erscheint,    etwas  höher  oben    neben  Circa  iuxta  steht  |is  .t. :  darin  kann  Cimex  wantlus 

t.  d 

.t.  [Sal.  al.2c.  vgl.  d]   stecken,  ob  das  darunter  befindliche  \  u  q  auch  .auf  eine  deutsche 

gl.  {zu   Ciminü?    vgl.    Sal.   c)  hinweist,   ist  zweifelhaft        ^^  ergänzt  von  Schröder 
^*  Ciues]  e  aus  i  corr.        "  die  gl.   steht  über   Ciuilem  quercum  quam    ciuium    custodes. 
coronabant 


12G 


Ali'iiahktiscii  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


Zs.  35,  409.  410.  411 


1  scilicet     quo      sonet,     lutreissiger     .t. 

2  [a2c\ 

3  Clanüs.  laudis.  ornatus,   lachan.    est  ue- 

4  stis  militaris.  quam  etiam  tegmen  rubri 

5  cocci  appellat  usw. 

6  (4*^)     Clarus.    a    celo    quod    splendeat. 

7  unde  et  clara  dies  pro  splendore  celi 

8  uel  nobilis.  nominatus,  zorfter  .t.  [c\ 

9  Classicus.    sonus  tube    in    nauibus    uel 

10  militum  cohors,  wichhorn  .t.  [c] 

11  Claudus.  debilis,  halzer  .t.  [c] 

12  0  Circiiio.  ferrum  duplex,   unde  pictores 

13  faciunt  circulos,  rizza  .t.  \o2  Circinum. 

14  vgl.  al  Circinna] 

15  0  Cythisum.  genus  frutecti.  zephun  .t.  [c. 

16  Citisum  a2] 

.t. 

17  0  Ciuicus  geburlicher  [c] 

18  (4^^)  Clauis  adapertio  scientie   uel  iusti- 

19  cie  reseratio,    sluzel   .t.    claua.  cholbo 

20  .t.  [a2c] 

21  Clauum     gubernaculum.     1    manubrium 

22  gubernaculi,   clauus.    stivrroder    .t.   [c 

23  Clauus] 

24  Claua.  contus.  \  stanga^  \c.  vgl.  a2] 

25  dementia  placabilitas  benignitas,  gnada 

26  .t. 

27  0  Clauis.    clauicula.  nagel  .t.  [c] 

28  0  Claua.    fustis    .i.  genus  armorum    lig- 

29  neum.  l  ferreum  et  nodosum,    stanga 

30  .t.  [c] 

31  (4^^)  Cliuum.  descensum.  möllern,  stechal 

32  .t.  [c] 

.t. 

33  Clunis.  cosse,    inflexio  dorsi.    hufbein.    l 

.t.  .t. 

34  goffa.  l  stivz  [c.  vgl.  d  Clunes] 


(5*^)  Fabre.  docte.  ingeniöse,  artificiose,  35 
meisterliche  .t.  [c]  36 

0  Expeditio.  herefart  .t.  [c.  vgl.  ald]       37 

(5^^)  Facessite.  recedite  facite.  I  cessate,  38 
pro  sinitc.  desistite.  quiescite.  discedite.  39 
deficite  .i.  gelid&  .t.  [c]  40 

0  Expeto.  oscho^  41 

0  Explicatio.  ordinatio.  l  ostensio  .i.  42 
urrechida  t.  [alc]  43 

0  Explicabilis.  irreclicher  .t.  [alc]  44 

(5b2j  Factio.  coniuratio.  consensus  rebus  45 
malonim,  consensio  in  malo  gesemine.  46 
contio  47 

Facundus.  eloquens.  copiosus,  gezungiler  48 
.t.  49 

Falanx  multitudo  militum  legio.  l  uoces  50 
exercitus,  .i.  gesemine  .t.  ^  [c]  51 

(ßaij  Feruidus.  iracundus.  calens.  studio-  52 
sus,  stredent  .t.  [al]  53 

Ferus.  iratus.  indomitus,  grimmer  .t.  [c]  54 
Fessus  quasi  fissus  .  .  .  .,   müder  .t.  se-  55 

nectute  fractus  [c]  56 

(6a2j  Fetidum  putidum  putens,  stinchen-  57 

tez  .t.  [alc]  58 

Fex  ultimum  iudicium,  truosana  .t.  [alc]  59 
0  Fantasma.   uisio   mala  l  uana   .i.    ge-  60 

troch  .t.  [alc]  61 

0  Fama,  maeri  t.  [c]  62 

0  Far.    genus     frunienti.     quod    proprie  63 

triticmn   est.    quod   galli   emerum    di-  64 

cunt,  amar.  1  einchorn.  l  ador  [c]  65 

0  Farragine.  zza  .t.*  [c]  66 

0  Fascia.    nestila    .t.    alligatura    .i.    ge-  67 

bvntelin  .t.  [alc]  68 

0  Fasciculus.  gebuntalin  .t.  [alc]  69 

(6^^)   Fibra.    interiora  uentris    interanea,  70 

adra  .t.  i.  uena  iecoris.  herzadra  .t.       71 


^  die  ganze  gl.  sehr  hlass  und,   wie  es  scheint,  ausradiert,  über  Clauaca.  bruea 
*  oh  vor  oscho  noch  ein  huchstah  stand,  lässt  sich  nicht  entscheiden,  l.  escho        ^  über 
legio        *  davor  ein  buchstab  völlig  erloschen,  l.  azza.  =  Gll.  2,  470,  44 


MCLXXVb  Glossae  Salomonis 


127 


Zs.  35,  410.  411 


1  Fidoiussor.  satis  dator,  burige  .t.  [ci\c\ 

2  (G^^)  Figura.  imago  liniamenta,  bilidi  .t. 

3  [c\ 

4  Fiinbriao.    ora    uostinieiitoruni,    fasen    .t. 

5  \c] 

6  Finium.    stercus   aninialium,    gor  .t.    \c. 

7  Fimo  al] 

8  Fiiulit.  diiüdit,  chliiibet  .t.^  [a2c\ 

9  (7*^)  Flabri.    fabulosi.    ueiitosi.    perfecti, 

10  spii-aniina   flatus   uentorum.    winde  .t. 

11  [c] 

12  Flagitat.  reposcit.    euadatur  .  .  . ,   wettit 

13  .t.2  [a2c\ 

14  Flagitium.   deforniitas  .  .  .,    firintad  .t.^ 

15  [c] 

16  (7^^)  Flagrum.  incendiunij    wid.  .t.  uilla. 

17  flagellum  [vgl.  c\ 

18  Flamma.  ardor,  incendium.  uulnus.  loch 

19  .t.  [c  Flamina] 

20  Flatus,    aura.  uentus.   spiritus.    procella, 

21  geblade  .t.  [c] 

22  Flauelliun.  muscarium,    wintta  .t.*  \alc\ 

23  0  J^e|men^  huf  .t.  \alc.  Femur  ald\ 

24  (8*^)  Frumentum   fruges,    weher    .t.  ^    \c. 

25  vgl.  ald  Frumen] 

26  Fructectum.  arborum    contextus.   l  den- 

27  sitas,  spreid  .t.  [c] 

28  (8*^)    Fucata.    mendatiis   subornata.    uel 

29  depicta,  gezehotiu  .t.  1   ornata  .  .  .  [c. 

30  vgl  al] 

31  Fucus.  uermiculus.  uespa  .  .  .,   treno  .t. 

32  [alc] 


Fulcit.  subportat,  stivrct  .t,  [ald\  33 

Fulgiduni.     splendidum,    glizenantez    .t.*^  34 

[c\  35 

(S^^)    Fuluus.    faluus.    hellus.    l    rufus,  36 

roter  .t.  [c]  37 

Funda.  genus  retis  linea  .  .  .,  slinga  .t.  38 

[c]  39 

(8^2)  Funesta.  scelerata  .  .  . ,  fulemo  40 
Funestus.  pernitiosus  .  .  . ,  vnchuster    .t.  41 

[alc]  42 

(Qai)  Propugnacula.  loca  septa . . . ,  brüst-  43 

weri  .t.  [alc]  44 

Frora.  prior  pars  nauis,   gransa  .t.  [alc]  45 

.t. 
(9^^)  0  Processum.  framedihsmvn  [a2c]    46 

0  Procus.  bitil.  sponse  [alc]  47 

(9^^)    Prouehit    profert    .  .  .,    gevorderot  48 

.t.8  [c]  49 

0  Prodigvs.  sumptuosus  .  .  .  i.  spilder  .t.  50 

[c]  51 

0  Prodo.  offino  .t.  [al]  52 

0  Profanus.  ferwazener  .t.  .  .  .  [alc]        53 

(10^^)  Rabidus  furens,  razzer  .t.^  [c]        54 

Rabula  calumniator.  1  rabidus.  siue  rau-  55 

GUS,  razar.  l  razo  .t.  [c.  vgl.  a2]  56 

Radicitus.    a    radice    funditus,     garliche  57 
.t.io  [c]  58 

Ramnus  .  .  .,^^  agaleia  .t. ^^  [alcc^]  59 

(10^^)  Rapax.  predo  uiolentus,  griphliher  60 

.t.  [c]  61 


^  chliubet]   e    scheint  aus   i   corr, 
muscarium 


^  über  euadatur        '  über   deformitas 


über 


^  es  ist  nur  n    und  eine    spur  des   e   noch  sichtbar,    etivas  tiefer,    neben 

o 

Flammatio  corde,  steht  |r  .t.  {rest  von  Feniceus  höwiger  .t.  s.  Sal.  alc)  und  zwei  Zeilen 
weiter,  neben  Flämas  uomente,  |.t.  und  darunter  lucrü:  also  wol  Fenus  wuocher  .t.  oder 
Fenulum  analehan  .t.,  s.  Sal.  c         ^  üher  fruges         ''  über  splendidum  ^  vgl.  Gll.  2, 

200,  56  usw.  "  davor  neben  Ramatham.  excelsa  eorü  uel  sublimis  steht  |sch  .t. :  etwa 
Rana  frosch  .t.,  s.  Sal.  a2c  ^^  =  Gll.  2,  53,  6  "  nach  Ramnus  etwa  fünf  buch- 
staben  erloschen,  dann  um  sentibus  ^^  (dahinter  ist  keine  weitere  deutsche  gl.  er- 
loschen, es  steht  vielmehr  R  i  gl 


128  Ali'hahetiöch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 

Zs.  35,  410 

1  RapiduH  fortinans  ^ .  .  . ,  gezaler  .t.  uelox      Rari  pauci,  foha  .t.  [alc] 

2  pedibus   [c] 


28 


c. 


Codex  musei  Britanniei  Add.   18379. 


3  (2a)  Abdo  gebirge  [al] 

4  (2**)  Abiurat  reprobat,  antsaget  [al] 

5  Abnegat  insidiatur,  Irzeihit  .t.  [al] 

6  Abnuit  negat,  firsprach  \a\d\ 

7  Abolere  ul  delere,  firtiligen  [a2.   vgl.  al 

8  Abolet] 

9  Abolita,  fertiliget  .t.  deletus 

10  Abominatus,  leitsamer  [al.2] 

11  (3*)  Abortiuus,  uirvverf^    [al] 

12  Abrotanum,  gartvurz  [al] 

13  Abruptis,  stechalen  .t.  [a2.  vgl.  al    Ab- 

14  ruptum] 

15  Absa,  legerhuopa  [al] 

16  Absonus,  töber  [al] 

17  Abortiuus,  ferwaisan  .t.  * 

18  Abstrunco  bistübilon  \ald\ 

19  Abusio,   vue^geri  [alc^] 

20  Abutor,  missin vzzo  [al] 

21  Abuti  .  .  .  luxuriari,    verwesen 

22  (3^)  Accedia,  vngevurt    .t.  [al] 

23  Accelerat,  sni'^nit  .t.  [al] 

24  (4^)    Acer,    hantager   ...   1   acumen   l 

25  uigor  animi  l  genus  arboris  mazoltra^ 

26  [ald] 

27  Aceruus^    immaturus,    huffo    l    leo  .  .  . 


meticulus    manuf actus    .i.     ezzibnaz*^  29 
[vgl.  ald]  30 

Acerra,  viurouhuaz  [al.2ör]  31 

Asperitas,  ^  pitter  .t.  [vgl.  a2  Acerbitas]  32 
Acesus,  bivilter  [alc^e]  33 

Accessus,  bechvnfs  [al]  34 

Acetum,  ezzih  [al]  35 

Acidus,  hantiger  [a2]  36 

Acimus  drupo   [al]  37 

Acinax.  acinus,  d^chumilinc  [al  Acinus]  38 
Aclinis,  anahalder  [al]  39 

Accomodo,  intliho  .t.  [al]  40 

Accusatio,  ruogida  [vgl.  a2]  41 

Acrore.^    acredine.     ludum,    schimph   .t.  42 
[vgl.  al  Acroma]  43 

Acrotari,  tumun  [al]  44 

(4^)  Actus,  coactus,  ^^  heristraz  .t.  [ald]  45 
Accitari,  getan  werden  .t.  [ald  Actitari]  46 
Acumulo,  hauffen  .t.  [a2  Accumulo]  47 
Aculeus  Stimulus,  angol  [al]  48 

Acumen,  wassi   [al]  49 

Accuso,  leide  [al]  50 

Actubernalis,  hauisgnoz  [ald]  51 

Acumina,  aculas  wassi  52 

Acus    nadal  ^^  53 


^  l.  festinans  ^  in  diesem  glossar  ist  die  in  den  Laibacher  fragmenten  MCLXXVb 
angehahnte  Vermischung  der  Salomonischen  glossen  mit  dem  gröfseren  Äbavusglossar 
vollzogen,  der  gestalt,  dass  alle  glossen  in  ein  aiphabet  gebracht  wurden,  zahlreiche 
deutsche  ivorte  sind  dabei  zu  falschen  lemmata  geraten,  sämmtliche  durch  ein  vorgesetz- 
tes komma  gekennzeichnete  gll.  sind  übergeschrieben.  —  mit  k  ist  hier  und  im  folgenden 
auf  den  incunabeldruck  der  Gll.  Sal.  vertviesen  ^  uirvverf]  uir  zweifelhaft  *  l.  fer- 
worfan,   s.  27,   31         ^  die  gll.  Acer  28,  38  und  41    zusammengezogen         ^  l.  Acerbus 

■^  huffo  1  leo  (=  hl^o)  gehört  zum   lemma  Aceruus,  .i.  ezzihuaz   zu  Acetabulum 
^  gegengl.  zu  Acerbitas,   wie  die  Stellung  der  gl.  anzeigt        ^  falsches  lemma        ^°  fal- 
sches lemma.    die  gl.   gehört   zu  Actus  dicitur   via  publica  k  3^        *^  acus  nadal  hinter 
wassi  der  vorigen  gl.  übergesehr. 


MCLXXVb.c  Glossae  Salomonis 


129 


1  (5»)  Adtlicatii,  vntartua  [al   Addiciit] 

2  Adept io,  ginnst  [ald] 

3  (5**)  Adgredi,  anegeinc  [al 


Aggredi 


4  Adipiscor  iruaro  [al\ 

5  Adiuuamen,  follust  [al] 
ü  Adiungitiir,  hilf:^ 

7  Adiutorium,  hilf:^ 

8  Adiuro,   beswer:^  [vgl.  al] 

9  Adniiniculuni,  volleist  [ald] 

10  Adnionicio,*  manüge  [a2] 

11  (6*)  Adorat,  hctot^ 

12  Adoro,  petoii 

13  (6^)  Adsuit^  zfigetftt  [al.2] 
U  Adultus,  gezogener 

15  Adultor,'^  flegare 

16  Adulterimn,  f erleginen  ^ 

17  Aduncus,  hacco  [vgl  ald] 

18  Aduno^  geino  [ald] 

19  (7^)  Aedicula  domus  modica,    kademit^^ 

20  Aedificatio  structura,  gezimbri  [a2] 

21  Aedituus,  sagiristo  [al] 

22  Aedilis,  gespracher  [al] 

23  Aemulus,  gello  [a2] 

24  Aenus  peiger  [al] 

25  Aequeimi,  ebenalten  [vgl.  ald  Aequeuus] 

26  (8^)  Affabilis,  gesprech:^^  [al] 

27  Affabilitas,  ^^  sinniger  .i.  ingeniosus  [al 

28  AfFaber] 

29  (8^)  Affectio^^  minna  [vgl.  al  Affectus] 

30  Agamus,  celeps  virgo  ungehit^  [ald] 

31  Agape,  spente  [al] 

32  Agatia,  sleha  [alc^e] 


33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 


Agilitas,  snelli  [vgl.  al] 

Agitatur,  da  ein    phat  wirdet^* 

Agmina,  nienig :  ^^ 

(9*)  Agonia.  uictoria  wich   [al] 

Agonita  chempho  [al   Agonista] 

Agranare  besware 

Aggrediar,  aneganc  ^® 

Agi'estis,  wilder  [al.2] 

(10*)  Alabastrum,  salpuaz  [al] 

Alacritas,  gizali 

Ala  turma,  giilt^*^ 

Alacer,  gizaler  [al] 

Alciones  aues  marinos,  distozl  wigil  [al  45 

46 
47 
48 

49 
50 
51 

52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 


Alchion  und  Alchiones] 
Alea,  wurflapde  [vgl.  ald] 
Ales,  fogol 

Alga,  merogs  [alc^] 

Alfida,  gerstmelo  [ald] 

Alec,  harinc  [ald] 

AUegat,  redinota^^  [vgl.  al  Allegans] 

Alligoi^  pihto^o 

(10^)  Alliciunt,  firscuntent  [al.  vgl.  d] 

Alienus,  fremider  [vgl.  al  Alienigena] 

Alliuni^i  chloflauch  .t.  [al] 

Alluuione,  ergozzen  [al  Alluuio] 

Alimonia,  lippenar  [al] 

Alticius  musnaro  [al   Aliticius] 

Almities,  heilig!  [al] 

Alterno,  hertun  [al] 

(IIa)  Altile  masfichi   [al] 

Altrinsecus,    ingaganeinädremo  [al] 

Alumen^^  peizistein  [ald] 

Aluearia,  binichar  [ald] 


^  dh.  hilfa,  von  der  folgenden  gl.  hierher  geraten.  Adiungitur  =  CGL  4,  304,  16 
*  dh.  hüfa  '  dh.  beswero  *  die  gl.  nachgetragen  ^  l.  betot  ^  die  gl.  nach- 
getragen '  l.  Adulator  ^  dahinter  nochmals  der  anfang  desselben  wortes  sferlc. 
vielleicht  zu  Adulteratum  {vgl.  Sal.  a2)  zu  ziehen  ^  die  gl.  nachgetragen  ^"  dh. 
kadem  .t.  "  dh.  gesprech*  ^^  Affabilitas  (v^Z.*S'aZ.al  und  Aiiamena2)  fehler  für  das 
in  al  folgende  Affaber  ^^  die  gl.  nachgetragen  ^*  passt  nicht  zum  lemma  ^''  dh. 
menigi.  =  Gll.  2,  345,  27  ^«  l.  Aggredior  anegienc  nach  Gll.  2,  694,  27?  ''  gl  :1t 
zweifelhaft,  l.  girit  =  Gll.  2,  669,  2  ^«  =  Gll.  2,  469,  74  usw.  ^»  die  gl.  nach- 
getragen 2°  pihto]  t  undeutlich,  l.  pinto  ^^  die  gl.  nachgetragen  ^^  die  gl.  nach- 
getragen vom  glossator 

Althochdeutsche  glossen  IV.  9 


130 


AijMiAi'.ETi.srn  Okordnete   Olossare.    A.  Bestimmbare 


1(11**)    Amasionum  amator,  fruidilo^    [al 

2  AmasioJ 

3  Ainbages,  vmbisaga  \a\  \ 

4  AmbiguuH,  zvuivliger  |«1J 
f)  Ambitiosus,    gerer  \vgl.  al\ 

G  Aboiie    .i.    pulpito,    .i.    lectore    [al  Am- 

7  bone] 

8  (12'"^)  Ambro,  vilevrezo  [al.  vgl.  d] 
0  Amentia,  vnsinnigilaz  ^   [vgl.  al] 

10  Amfibalum,  nuskil  .t.  [ald] 

11  Amiodalum,^   hasel    .t.   [al   Amigdalum. 

12  vgl.  d] 

13  Amona  ampula  [al.  Ammoma  e.   vgl.  d 

14  Amula] 

15  Amonum,  silbiriniv  [ald  Amommii] 

16  (12^)   Amphiteatrum,    spilistat*  [al.  vgl. 

17  d] 

18  Amplexus,  halso   .t.    [a2.    vgl.  al    Am- 

19  plexor] 

20  Amplitudo  vnti^ 

21  Ampliatus  accmnulatus,  kiuuerdoter^ 

22  Amplio,  meran  [al] 

23  Amplo  meron 

24  Amplectitur,    beuabet   .t.    [vgl.   al    Am- 

25  plector] 

26  Amplitudo'^  vuntipreiti  [al] 

27  Amuli,  ringil :  ^  [al  Amulas] 

28  (13^)    Anaglisa    manalicbo     [ald    Ana- 

29  glifa] 

30  Anatbematizo,  firwazo  [al] 

31  (13^)  Anchora,  sencbiP  [al.  Amphora  d\ 

32  Androna,  widerwart  [ale] 

33  Andi'oginus,  vuidillo   [ale] 

34  Anfractum   iter    difficile,  chera 


Anfractus  vmpisaga  [a2]  35 

Aiigaria,  ginotti  [alde\  30 

Anger   engirino  [aide]  37 

Anget,  beduungit  [al.2   Angit]  38 

Angina,  chelasuth  [ald]  39 

Anguilla  al  [ale]  40 

Anguis,  nater  .t.  [al]  41 

Angues,  nater  42 

Anicula  alticha^^  [^1^]  43 

Anilis  althlich^  [vgl.  al]  44 

Animaduersio,  rafsunga  [al]  45 

Animaduertit,  firnimit  [al]  46 
(14^)  Animosus,  michilmvter  [d.  vgl.  a2  47 

Animositas]  48 

Animo  ^^  gibirno  [al.  vgl.  e]  49 

Annalium  ^^  iarzalono  50 

Aner  piper  [ale]  51 

Anser^^  ganezo  [ale]  52 

Antelucanus,  giziter  [ale]  53 

Antemna^^  segabuta  [al]  54 

(14b)  Antes,  ent:^*  55 

Anticipat,  furheftit  .t.  [vgl.  al]  56 

Antlia,  churba  [ale]  57 
Alticha^^   dicitur    mulier    sola^*"    et   ap-  58 
pellatur  a  multis  annis   quasi  annosa  59 

[vgl.  ale  Anicula]  60 

Anxietas,  angust  [al]  61 

Apagisis   gkppstrbgp  [al  Apagesis]  62 

Aper,  eber  [al]  63 

(15^)  Apium^'^  ephih  [al]  64 

Apocrisiarius,  pot  t  [al]  65 

Aporiet  swintilvgia  [al  Aporie]  66 
Apparatus     pboedkfntkb^^     reisunga    1  67 

ppbrbtkpi^  [al]  68 


1  =  Gll.  2,  403,  25  usw.  ^  dh.  vnsinnigi,  laz,  Vereinigung  der  gll.  zu  Amentia  und 
Amentum  ^  die  gl.  nachgetragen  *  spilistat  versehentlich  über  dem  vorhergehenden 
Worte  amphibrach'  ^  l.  vuiti  ^  =  Gll.  2,  403,  21  "^  die  gl,  nachgetragen  vom 
glossator  ^  dh.  ringili  ^  das  dann  folgende  Ando,  anchlo  ist  ivol  lat.  ^°  vgl. 
unten  z.  58         "  die  gl.    nachgetragen         ^^  die   gl.   nachgetragen.    =r  Gll.  2,  455,  59 

^^  die  gl.  nachgetragen  ^*  dh.  enti  ^^  die  gl.  nachgetragen.  Alticha  deutsche  gl. 
zu  Anicula  oder  Anula,  vgl.  oben  2'.  43        ^^  sola  über  mulier        ^'^  die  gl.  nachgetragen 

"  dh.  oboedientia        ^^  dh.  preparatio 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


131 


k .  ! :  ri 


1  Apetitor  kera  .  .  ^  1  desidoria  kirida 

2  Apprecio,  vuerdou 

3  Appello,  ruoftb  [rgl.  a'i] 

4  Attraho,*  firdingo  [«1  Appello] 

5  Aprica  ostiua  ealens   ttMiipciala   caliduni, 
G       sJUinaiiuoin^  -^ 

7  (15^)  Apto  giniachoii 

8  Aquarius  wazarj^terii   |«1^| 

9  Aquatiles  wazzarliha   [a\  \ 

10  (17»)    Arraboncni,    pliaiit    .t.*    [al    Ar- 

11  raboj 

12  Araiiea,  spinn  :^  [al] 

13  Aratiiuiculas,  houhih  vi  svoli  .t.  [al] 

14  Aratnim  phlvch  [al] 

15  Arbitrium,  selbweli  vi  selbkvri 

16  Aibustuni,  spreid 

.t. 

17  Arbutus,  spreider  [vgl.  al] 

•t. 

18  (17^)  Arceolus  seilpoge  [al] 

19  Arcessit,  gewinnit  .t. 

.t. 

20  Ardea,  beiger  [al] 

.t. 

21  (18*)  Arguus  leiminer  [ald  Argiuiis] 

.t. 

22  ArgiUam  .i.  leiin^ 

.t. 

23  Argumenta  .  . .    id'e    probationes    1    liste 

24  Ana  altar  [al] 

.t. 

25  Ariditas  durr:'^ 

.t. 

26  Arietat  anastozet  [al^^] 

t. 

27  Armaria    puchkamer:^    [al   Armamenta- 

28  rium] 

.t. 

29  Armatura  gewefini  [al] 

30  Armille,  armpoge  .t.  [al  Armilla] 


(18^)  Armitie,  gewefini^  31 

Armonia,    lutsona    [ald.  vgl.  a2    Armo-  32 

nicum  {  33 

Arniiglossa  wegericli  [al  Arniglossa]         34 

a  .t.  .t. 

Aristis  eher^^  1  agina    [vgl.  ald  Arista]  35 

Armizo  gewefini  [al]  36 


Arrabion  pbant  [al  ArraboJ 


37 


Arrogans  rovnig^  [a2]  38 

Arogan tia,  roumisal  [al.2]  39 

Artaba,  mezzi    .t.  40 

Artus  ^^  constrictus   dolosus,    lid  .t.    [al  41 

Articulum]  42 

Arto,  dwingo  .t.  43 

(19»)  Arthesis,  kelesut  .t.   [al]  44 

Arterias  venas  .i.  vveisäta  [al]  45 

Aruatrum^^  glvtphän  [ald  Arula]  46 

Aruspex,  galstrari  .t.  47 

(19*^)    A    secretis    magister    secretorum,  48 
.t.  .t. 

senaden  dinc  mannen  49 
.t. 

Asce,  asuunt^^  50 

(20»)  Ascella  .i.  ochsena  [al]  51 

Ascite  adepte,  giwinnere  .t.  ^*  52 

Asser,  raue  .t.  [al]  53 

Asseres,  latto  .t.  [vgl.  d]  54 

Ascia,  decbsla  [ald]  55 

Asilum,  zvpblucbthus  .t.  [al]  56 

Aspectus,  gisiht  .t,  57 

(20^)  Aspernatio,  geweneheit  .t.   [al]        58 

Asecula,  folg^a  .t.  [al  Assecia]  59 

Astu  dolo,  urkusti  .t.  ^^  60 

Assumentum,  infengida  [al]  61 

Aspis,  wurm  .t.  62 

Aspira,  bilf  ,t.  [al]  63 


^  kera . .]  der  rest  des  Wortes  verwischt  ^  gegengl.  zu  Appello,  s.  Sal.  äl  ^  ca- 
lidü,  sumarluom'  nachgetragen  *  =  Gll.  1,  307,  58  ^  dh.  spinna  "  =  Gll.  2, 
370, 61  usio.        "'  dh.  durri        ^  dh.  puchkamera        "  vgl.  MCLXXXV  Armities  geuuapni- 

a  .t. 

thi         ^"  eher]  h  zweifelhaft,  vgl.  Gll.  2,  22,  22  ^^  falsches  lemma.    vgl.  auch  Artus 

membrum  neben  Articulus  membra  CGL  4:,311,  11  /        ^^  falsches  lemma        ^^  zweifel- 
haft und  mir  unverständlich,    etwa  verderbt  aus  Ascendit  seendit  CGL  4,  311,  23? 
^*  =  Gll,  2,  518,  4.  l.  gewnnTere?        "^  =  Gll.  2,  419,  41 

9* 


132 


Ai.rHABETrscH  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


1  Aspiraro,    zugeplasen    .   .    .    perueiiire,  I 

2  tregit  .t.  ^ 

3  Asnatura,  prato  fal] 

4  Astipulationo,   festinunge  .t.  ^  [r/1] 

5  Astutia,  cleini  .t. 

6  (21*)  Ator  .  .  .  teter,  .t.  suarzer 

7  Atticum,  huntplü  .t.  ^ 

8  Attentus,  gevag^  .t. 

9  Athleta,    wigant  .t.    vel    chemph:*  [vgl. 

10  al] 

.t. 

11  Aticus,  humbel  [ale] 

.t. 

12  Attriuere  fernozen  ^ 

13  Atramentum,  .t.  tinta  [al] 

14  Atramentarium,  .t.  tintinhorn  [al] 

15  (21^)  Atrox,  horreder^ 

.t. 

16  Auarus,  frech^ 

17  Auarie'^  winide  .t.  [al] 

18  Auceps,  uogelare  [ald] 

19  Aucticrementum,  ^  houchunga  .t.  [vgl.  al 

20  Augmentuni] 

21  Auctionem,^  ortfrumor  [al  Auetor] 

.t. 

22  Audatia,  geturstige  [al] 

23  Auellane^^  nuces  nuz:  .t.  ^^   [ald] 

24  Auerte,  danachere  .t.  [al] 

.t. 

25  Auersor^^  leidezzo  [al] 


Auidus,   frecher  .t. 

.t. 
Auitus,  altlich*  [al^ZJ 


29 
30 


Aula  domus  regia,  phalanza  dicta  est  31 
ab  auleis  .i.  cortinis  .i.  übehange^*  32 
[vgl.  al] 

Aulea  cortina  regia,  vmbehanch  [ald] 

Aulicus,  houeman  .t.  [vgl.  al] 


33 
34 
35 


Aura^^  weter  36 

Auricalcum  ^^  horchalch  [al]  37 

Aurugo,  miltow  [alj  38 

Ausim  l  audaciter,  ^^  haribist  .t.  39 

Auriga,  reitichtel  .t.  [ald]  40 

(22^)  Austerus^^  scarfer  .t.  [al^Z  Auste-  41 

ris]  42 

Austro^'^     sunderw'int     [al    Austroaffri-  43 

cus]  44 

Auxemium,  ^^  hilfa  .t.  45 

Axis,  achsa  ,t.  [ald]  46 

Axungia,  smerlaip  .t.  [al]  47 


Azimus,  derebaz^^  [ald] 

(24*)  Bannio  .i.  bau  .t.  [al] 

Bassio  kusso  .t.  [al  Basio] 

.t. 
Bassiuni  kos 


48 

49 
50 

51 


26  Augur,  fogelar: 


13 


27  (22^)  Augustum,  keislicher  [al  Augustus] 

.t. 

28  Auiarium  fohelhus  [alc?] 


Basterna  sampoh  zaza^^  [al]  52 

Baibus,  stameler  .t.  [al  Balbuttit.  vgl.  d]  53 

Baratruin,  hellilvch  .t.  [ald]  54 

Bargine  peregrine,    vrlanti    [al   Bargina]  55 

.t. 
(24^)  Batudo  scotto  [vgl.  al  Battudo]      56 


^  gehört  zu  dem  folgenden  Asportat         ^  es  folgt  Astrion  sauina,  s.   37   anm.  18 
^  l.  humplun,  vgl.  Gll.  2,  502,  41  ?        *  dh.  chempho        °  gehört  zum  lemma  Attrita,  s. 
Gll.  2,  698,  11  "  verderbt  aus  horred^         "^  die  gl.  nachgetragen         ^  l.  Auctio  cre- 

mentum  =  CGL  4,  311,  54.  5,  269,  38        ^  falsches  lemma,  vgl.  Auctionem  uenditionem 
CGL  5,  269,  18         ^°  die  gl.  nachgetragen        "  dh.  nuzi         ^^  die  gl.  nachgetragen 
^^  dh.  fogelari         ^*  von  dcä  e  an  nachgetragen        "  die  gl.  nachgetragen        ^^  falsches 
lemma  (=   CGL  4,  312,  36),    für  Autumnus?  "  die  gl.  nachgetragen  ^^  falsches 

lemma  st.  Auxilium.  vgl.  Auximum  romanum  aut  latinum  CGL  5,  270,  4        "  es  folgen 
Bacchanalia,  wahere  .t.  23^  und  Bachar  genus  floris,   wahedere  .t.  24*.  s.  39  anm.  2 
20  mir  unverständlich 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


133 


1 
2 

3 

4 

5 

13 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 
16 
17 

18 
19 
20 
21 

22 
23 

24 

25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 


(26*)  Bedullanea,  .t.  piricha  [alr/c] 

Beneficiuni,  .t.  lehaii  \a\\ 

Belua,  .t.  lior  \a\] 

(26^)  Bellona,  wichgotinnae  .t.  [al] 

Bellum,  .i.  guter  [al] 

Benignus,  willigt  .t.  | /"///.  ^1] 

Bibulus,    .1.    trinchlich^    [vgl.    al    Bibu- 

lamj 

Biceps,  zwiwassi  .t.  [al] 

Bifiduö  ^  zwiti'uwiger  [ald] 

Bigannis,  zwigehetter  [al] 

Biliosus,  gallin*  .t.  [al] 

.t. 
Bilis,  galla  [al] 

.t. 
(27")  Bipennis,  zwiwasser 

Birrus  rufus,   .t.  chozzo 

Bicorpor,  zwilicheramer  .t.  [al] 

Bilosus,  galliner  .t.^ 

.t. 
Busti^  iterum  usti.  cauterio  .i.  prennisene 

Blandus,  manniunt  .t. 

Blanditie,  .t.  lochuge  [al   Blanditia] 

Bir^sionis  elaho,  zwiluti  .t.  [al] 

.t. 
Blandior  ich  locho 

Blasphemia  detectio,  .t.  laster  [al] 

.t. 
(27^)  Bocetum*  rindi^'stal 

(28*)  Boreas,  norderwint  .t. 

Botriones,  trophen  .t.  ^ 

Brancia^  tenuis  auri  lammina  phedel  .t 

Bubalus  bos  ferus    siluester,    wisant    .t. 

[vgl.  d  Bubali] 

Bubulcus  oshmare  [al.  vgl.  d] 

Bufo,  .t.  krot:  [al] 

Burra,'^  phlugeshuba  .t.  [al  Buris] 

Braccea/  .t.  phedel 

Breuio®  brieuo  .t. 


.t. 
Brunia^  winter  35 

Burra,  .t.  stiga  [al]  36 

Bubo,  uw  .t.   [al]  37 

Buccula  uacca  ul  uacula,  kalba  .t.  [aloTI  38 

Bacca^  nuind  [al  Bucca]  39 

(28'^)  Bullio^  .t.   wallo    [al.  vgl.  d  Bul-  40 

lit]  41 

Bustum  preflaminatum    ul    ubi  cadauera  42 

homiiium  comburentur,  ustrina  .i.  derre  43 

.t.  44 

.t. 
(30''^)  Carca^^  stercus  mist.  7  kot  45 

Cacinnus     tactus       solutusque^^      iocus  46 
risus,  ^^  lacht  .t.  47 

Cacumen    uertix   l  capud  montis,    hobi  48 

•t.  13  49 

Cadauera    corpora  mortuorum,    boteche  50 

.t.i*  51 

Cadus   amphora    l  uas   uinarium,    grece  52 

•t. 
est  mutto  [al]  53 

Caducus,  risiger  .t.  [al]  54 

(30^)    Celeps    uirgo    l    uir    sine     uxore,  55 


witewe  .t.  [al] 
(31*)  Calciamentum,  gescoh:  .t.  ^^ 
Calathus,  sübri  .t.  l  ceina  [al.  vgl.  e] 


56 
57 

58 


.t. 


Calcar,  sporo  [vgl.  al   Calcaria]  59 
Calcas  cementum,  .t.  chalc  [al   Calcis]     60 

Calculus,  kisilingi  .t.  [ald]  61 

Calda,  chezel  .t.  [al]  62 

Calidus,  warmer  63 

Calamitosus,  leithwendiger  .t.    [al  Cala-  64 

mitosi]  65 

Calcar/^  sporo  .t.  66 

Calimpum,  .t.  arizzi  [al]  67 


^  die  gl.  nachgetragen         ^  s.  oben   z.  12  '  die  gl.  nachgetragen,  der  zweite  teil 

gehört  nicht  hierher,    s.  unten  135,  14  *  die  gl.   nachgetragen        ^  l.  trupen,   s.  Gll. 

2,397,29  W6zt'.  ^  falsches  lemma,  für  Brattea  '  Buris  durch  das  in  Sal.  al  darauf 
folgende  Burra  (=r  z.  36)  ersetzt  '  /.  Brattea         "  die  gl.  nachgetragen        ^^  die  gl. 

nachgetragen,  l.  Cacca  mit  k  25c  "  solu'q;  hs.  ^^  risus  über  iocus         ^'  l.  hohi 

'*  —  Gll.  2,  641,  73        1«  dh.  gescohi        ''  s.  oben  z.  59 


13A 


Alimiahktibch  Gkokdnkte  Glokhare.     A.  Bestimmbare 


1  Callips,   .(.  arizzi  ^ 

.t. 

2  Callidus  dums,  fizufer^ 


.t. 


3  (31^)  Camene,  sangcriii  \a\ 

.t. 

4  Canicris''  krübren  [«1] 


.t. 


5  Caminum  ovin* 

•t. 

6  Calus,^  caluwer 

7  Campos,  feit  .t. 

.t. 

8  Canaua,  winhus  [alr/e] 

9  Cancer,  chrebez:  .t.  ®  [al] 

10  Candelabrum,    quasi     candelaferum    qui 

11  candelam  ferat  kerzstal 

12  Canilla  bivicha  .t."^  [al] 

13  Canicula,  zoha  .t.  [al] 

.t. 

14  Cantabrimi,  huntaz  [al.  Catabrum  d] 

15  (32a)  Caper,  boch  .t.  [a2] 

16  Caperrabat  ramphf  [al] 

17  Capesso,  nimo  .t. 

18  Capis,  falcho  .t.  [alb] 

19  Capistris,  gigetun  .t.  [al] 

20  Capisricus,  steingeiz  .t.  [al] 

21  Capitium,  hoptloch  .t.  [al] 

22  Capsella  kefsa  [vgl.  al   Capsa] 

23  Capra  domestica,  geiz 

24  Cantilena,  sanch  l  lied  .t. 

.t. 

25  Cantarus,  nasp  [ald  Cantar] 

26  Canus,  grawer  .t.  [al] 

27  Capillatura^  swart  [vgl.  al] 

28  (32^)  Carbasus,  segal  .t.  [b.  Carbasa  al] 

29  Caracter.   ymago  effigies,   himelgert:   .t.^ 

30  [b] 

31  Cardo,  scerdir  .t.  [b] 


Carccta^^  sahor  [b.  vgl.  al   CarexJ 

Caritas,  minne  .t.  \b] 

Carina,  podem  .t.  [alb] 

Carnifico^^  martire  [b] 

Carpentuni,   wagen  .t.  [alb] 

Captat  .  .  .  apprchendit,  bifahit  .t. 

Caputlauiiim,  hobetduvahel  .t.  [al.vgl.d] 

Capus,  valch:  .t.  ^^ 

Coradrio  quidani  dicunt  lerich   [ald  Ca- 

radrion] 

Coraxo,  crazzo  .t.  [al   Caraxo] 

(33^)  Carix,  sahar  .t.  [al   Carex] 

Carmule  urluge  [ald  Carmula] 

Cartilago,   .i.  frustlofel  .t.  [al5c?] 

Chastaldus,  chumistudel  .t.  [al] 

Castrum  kastei  .t. 

.t. 
Castitas  rein :  ^^ 

Carptim,    gezalo  .t,   [b] 

Cartilago  grunzopa,  bnistlofel.t.  [b.vgl.al] 

Carus,  lieber  .t.   [b] 

Casas  domos,  casa  hus  .t.  [b] 

Casses  arane,  spinnewepp:   .t.^^  [b] 

Cassida,  ^*  l  cassis,  heim  .t.  [al.  Cassicula 

Cassicula,  ^*  helmi  .t.  ^^  [b] 
Cassia,  wichbom  .t.  [al6c?] 
Casus,  gipurida  [alb] 
(33^)  Castimonia,  reine  .t.  [a2b] 
Cataplasma,  faska  .t.  l  pilidi  .t.  [alb] 
Caterua,  huofslacli^^  [b] 
Cateruatim,  volchklichen  .t. 
Catax,  huofslach  .t.   [b.  vgl.  ald] 
Catus  doctus,  gelerter  [alb] 
Cathegita    doctrix,    lere  .t.    [b.    Catheita 
a2] 


32 
33 

34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 

48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 


*  fälschlich   aus    der  vorigen   gl.    iciderholt         ^  l.  fizuser         '  die  gl.  nachgetragen 

*  vom  glossator  in  den  context  eingefügt        ^  die  gl.  nachgetragen,  l.  Caluus        ^  dh. 
chrebezo        ''  die  gl.  nachgetragen,  ich  sehe  in  bivicha  nur  eine  entstellung  von  breccha 

^  die  gl.  nachgetragen        ®  dh.  himelgerte        ^"  die  gl.  nachgetragen        "  dh.  valcho. 


s.  oben  ^.18        ^^  dh.  reini 
mili        1^  huofslach 


13 


dh.  spinneweppi 


14 


die  gl.  nachgetragen 


l.  hel- 


hufslach  von  Catax  s.  63  hierher  geraten 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


135 


l  Castrimai'ia  gitigi  [b.  Castrinuu'gia  a\d\       (36*)  Ceres,  körn  \al.2\ 


2 
3 
4 

5 
6 

7 

8 

0 

10 

11 

12 


(34»)  Cauillum,  spod   |/>| 

Cauillatio,  derisio  ganewizot  .t.  [vgl.  a\b\ 

Caule,  chlusa  .1.  [a2b] 

.t. 
Cauo^   irholon  [h\ 

Caupo,  wintauern:  .t.'^  [b\ 

Cautes,  braut  .t.   [alb] 

A. 

Cautela**  gewerida  [alb\ 

Cautus  prudens    l  accutus,   gewer : :  .t.  * 

gewarer  .t.  ^  [b] 
Cateplectio  dampnatio,    wizi  .t.    [a2  Ca- 

teplectatio.  b  Cataplectatio] 


13  Caustica  ziintr:^  [albd] 

.t. 

14  Cauterio  .i.  ferro  prennisen'^  [b.  vgl.al] 

15  (35»)  Cecus,  bliiit  .t. 

16  Cecula,  blintsleh  .t.  [ald] 

17  Cecuma/  vvla  .t. 

18  Cedes  slachta  .t. 

19  Celeris  gezaler  .t. 

20  Celo  ich  hil:  .t.^  [^^1] 

21  Cenicos  huriwiii:  .t.^^  \ald] 

22  Centori  filz  .t.  [ald] 

23  Centuria,  ambahit  .t. 

24  Chelidris  genus  serpentis,  scefsanch  .t.  ^^ 

25  [d  Celeuma.  a2   Clamor  nauticus] 

26  (35b)  Cedes  12  glicht  .t. 

27  Cedrus,  cederboum  .t. 

28  Celeberrinius,  marer  .t. 

29  Celox,  chielfarm  .t.  [ald] 

30  Cellarium,  kellari  .t. 

31  Cementum,  phlaster  .t.  [al.  vgl.  d] 

32  Censura,  gidwinc  .t. 

33  Cerasus,  chersbom 


34 

Cenocesali    hunthobete    A.    \al    Cenoce-  35 

36 
37 
38 
39 
40 


phali] 

Cepe  phlaiiccii   .1. 

Ceramius  figel  .i.  figulus  [al] 

Cerritus,  aruncher  .t.  ^^ 

Certiis  scieiis,  gewisser  .t. 

.t. 
Ceruleus,  blawer  [vgl.  ald  CeruleumJ        41 

Cespes,  was:  .t,^*  42 

Cessit,  .t.  entiveich^^  43 

.t. 
Cestus,  plicholba  [al^]  44 

(36^)  Ceriiix  hals  [al]  45 

Ceruical,  phuluwi  .t.  46 

.t. 
Cesaries,    .i.  biscornvash  ^^  47 

.t. 
Cetauca  taha  [a2]  48 

Chyrographum,  hantgescrib  .t.  49 

(37^)  Cindaris,  hüt  .t.   [b.  Cidaris  a2]       50 

Cignus   elbiz  .t.  [a2&]  51 

Ciliada  zala  .t.  [ald]  52 

Cilium,    oberbrawa    .t.    [b.    vgl.  a2   Cil-  53 

lum]  54 

Cilicum,  hara   [b  Cilicium]  55 

Cingulum,  gurtila  .t.  [b]  56 

(37^)  Cimex  wantlus  .t.  [a2.  Cymex  al.  57 

vgl.  d] 
Ciminum  chumi  .t.  [ald.  Cippus  d] 


.t. 


Cincinni  wiruelloch  [b] 

Cippo  stoch  .t.  1"^  [b.  Cippus  al] 

Circiter,  nach  .t.^^  [b] 

Circumlator,  rizzari  .t.  [a2b] 

(38^)  Citus,  horscer  .t.  [b] 

Ciues,  giburo  .t.  [b] 

Ciuicus^^  geburlicher  [b  zweimal] 


58 
59 

60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 


^  die  gl.  nachgetragen  ^  dh.  wintauerno  ^  die  gl.  nachgetragen  *  dh.  gewe- 
rida        ^  es  folgt  Catascopus  scafa  .t.,  s.  45  anm.  1         *  dh.  zuntra         "^  vgl.    133,  18 

*  l.  Cecunia         ^  dh.  hilo         ^*^  dh.  huriwine  ^^  die  gl.  zu  einem  falschen  lemma 

geraten  (k  31d  steht  Celidrus  kurz  nach  Celeuma)  ^^  die  gl.  nachgetragen  ^^  l. 
äriuber?         ^*  dh.  waso  ^^  l.  entweich  ^^  l.  -vahs         "  =  Gll,  2,  404,  25  usw, 

18  =  Gll.  2,  529,  15        1^  die  gl,  nachgetragen 


13G 


Ai.riiAiiETiHCH  Geordnete  Glohsare.  A.  Bestimmbare 


1  Clades,  baz:  .t,.^   \h\ 

2  Clamosus,  lutrcissigor  .t.   \a2h] 

.t. 

3  Clarus,  zoi-fter  [b] 

4  Classicus,   vichhorii  (.  \Ij\ 

5  Claudus,  halzer  .t.   [h] 

6  Clausus,  bespait^  .t. 

7  Cythisuin,  zephuii  .t.  [b.  Citisum  a2\ 

.t. 

8  (38b)  ciauis  nagel  [6] 

9  Claua,  stanga  .t.  [b  zweirnal.  vgl.  a2] 

.t. 

10  Ciauis,    sluzel  [a2b] 

11  Claua  cholbo  .t.^  \b.  vgl.  a2] 

remin 

12  Clauus^  stivrroder  .t.  [b  Clauum] 

13  Cliuum,  stechal  .t.  [b] 

.t. 

14  Clunis    cosse,    infiexio    dorsi    hufbein  l 

.t. 

15  goffa  J  stivz  .t.   [b.  vgl.  d  Clunes] 

16  (39*)  Chorus*  gesemine  .t. 

17  (39b)  Cocleare  Ml  .t.^ 

18  Coccinus  gotweppe  .t. 

19  Cola  siha  .t.  [d] 

20  Coemptio,  losunga 

21  Coemptio^  kaf  .t. 

22  Coenomia,  huntesfliuga 

23  Coogniueo^  .  .  .  niblan  .t.  [a2  Cogniueo] 

24  Cognomen,  miltname  .t. 

25  Coitum,  samewist  .t. '' 

26  (40»)  Columba,  tvba  .t. 

27  Coluber,  wrm  .t. 

28  Columen,  piest  .t.  ^ 

29  Colustrum,  piest  [a2d  Colostrum,  Collu- 

30  strum] 

31  Coma,  vvpbil  .t.® 

.t. 

32  Colus  roho  [a2  Colum] 


Cola,  Kih:  .t.i»  f^]  33 

Colofizo  ich  halssleg:  .t.  *^  34 

Colo,  siho  .t.  [vgl.  a\   ColareJ  35 

Colonias  tres,^^  h&ba  .1.  36 

.t. 

Columbar  genus  tornienti  tvphus  37 

Colossos  irminsul  .t.  ^'^  38 

(40b)  Comes,  geuerte  .t.  39 

Commessorium  az:hus  .t.  40 

Comniendo  biuileho  .t.  41 

Colirida,  brothrinch  .t.  [vgl.  a2]  42 

Collum  hals  .t.  43 

•t. 

Commenta,  gidaht  44 

Commilito.  nis  heregesello    .i.  militie  so-  45 

cius  46 

Comminiscor  ratiscon  .t.  [al]  47 

t. 

Comissam  missetat  [al  Commissum]  48 

.t. 

Commissuras  iuncturas,  .i.  flecchun^*  49 

(41^)  Compages,  gefuge  .t.  50 

•t. 

Commonitorium  inbot  [al]  51 

Conturbat^^  cozifit  .t.  ^«  52 

(41b)  Comparo  köfe  53 

Compes  fuzdruch  54 

Compota^'^    ubi    uie    conueniunt,    .i.    ge-  55 

wiche  .t.  56 

Concia,  merscala  .t.  [al  Concha]  57 
Conciliatrix  .  .  .    lenona,   hvrmachen    .t.  58 

[al]  59 

Concordia,  gizuft  .t.  60 
Concretum    conglutinatum,     crassum    ul  61 

girunnen  l  dichen  l  gewaslihen  .t.  62 

Concubina,    chebis  .t.  63 

(42»)  Confectum,  zegangen  .t.  64 

Concambium  wechsol  .t.  [al]  65 


.t. 

^  l.  balo  mit  b  *  das  ganze  nach  sluzel  2.  10  übergeschr.  ^  die  gl,  nachge- 

tragen *  die  gl.  nachgetragen  ^  l.  lefil  ®  die  gl.  nachgetragen  '  =  Gll.  1, 
307,  62  *  das  deutsche  von  der  folgenden  gl.  hierher  geraten;  vgl.  die  nächste  anm. 

'  dh.  vviphil.  eigentl.  zu  Columen  z.  28  gehörig?  ^°  dh.  siha  "  dh.  halsslego; 
vom  glossator  nebengeschr.  ^^  colonias  tres  hinter  Colo  ^*  vom  glossator  nebenge- 
sehr.  **  =:  nhd.  fleck  'flicken'  ^^  glosse  zum  lemma  Commulcat,  vgl.  Cömulcat  con- 
culcat  cöturbat  k  36^         ^^  mir  unverständlich:  verderbt  aus  cazeisit?         ^'  l.  Competa 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


137 


1  Coiicesserini  geliaiu-hta   [alj 

2  Coiiciliuni,  gisenüno 

3  (42^)  Confirinat,  gefestinet  .t. 

4  Concliis  bitaner  [ald  Coiiclusus] 

5  Conen tiens  girrer  .t.  [al] 

6  Condecoro  biziero  .t. 

7  Conductiis  gemietter  .t.  [ald] 

8  (43*)  Congesta,  gehnftiv  .t.^ 

.t. 

9  Conglobati,  zesainene  gelimetez^ 

10  Conhibentia,  gezunipht  .t. 

11  Conitio,  ratisce  .t. 

12  Coniectura,  ratnnssa  .t. 

13  Conicit,  ratischa  .t. -^ 

.t. 

14  Coniugiiini,  hileich 

15  Conlisit,  gennwae  .t.  * 

16  (43^)  Confinium  gemerche  .t.  [ald] 

17  Conflatilis  gigozener  .t.  [al] 

18  Conflecto  bicherro  .t.  [al] 

19  Conflo  giblaio  .t.  [al] 

20  Conforto  gisterclio  .t.  [al] 

21  Cognoscere^  ratiscon  .t.  [al   Coniectare] 

22  Coniux  kona  .t. 

23  (44*)  Conlimito  hasinon  .t.  [al^] 

24  Conludium  spil  .t. 

25  Conpaginauit,  gefüocta  .t. 

26  Conpendia,  gemach  .t. 

27  Conpendium,    emolumentiim  ...    .1.    ge- 

28  mach  .t. 

29  Conponere,    wide^mezen  .t. 

30  (44^)  Consci,  ^  gewizener  .t. 

.t. 

31  Consecrat  giheiligot 

32  Considerat,  bitrahter  .t."^ 

33  Conpluuium  trouf  .t.   [alc^e] 

.t. 

34  Conpositus  gisazt^  gimietter 


Conpnto  bizelo   .t.   |al|  35 

(45*)  Consequor  nachnolgo  .t.  |^/1]            36 

Consortium  ginozsam  .t.  [alj  37 

Conspectns  gesiht  .t.  38 

Constitntum  gisezeda  .t.  [al]  39 

Consules,  ratfrago^  40 

Consultns,  ratgebo  .t.^  41 

.t. 

Constantia,  gizumfti  42 

Consule  ratfrago  .t.  43 

(45**)  Contagium,  bismit^eda  .t.  ^"                44 

Contentus,  genager  .t.  gedacht^  .t.  45 

Contectalis    gihnso  .t.  46 

Contentiosus  stritiger  .t.  47 

Continuare,  zesamahaften  .t.  48 

Continuo,  bihabo  .t.  49 

Contio,  gisemine  .t.  50 

.t. 

(46*)  Contnlus  knutel  [ald]  51 

Conubinm,  heilich  .t.  ^^  52 

Convena,  beswich  .t.   [al]  53 

Conto  rüder  [vgl.  ald]  54 

Contos  stanga.  scalta  .t.  [vgl.  ald  Conto]  55 

Contrarius,  widerwart  .t.  56 

Contumax,  bistritiger  .t.  widestritiger  .t.  ^^  57 

Contum,  schelta  .t.  ^^  [vgl.  ald  Conto]      58 

Conuitium,  schelta  .t.  59 

(46^)  Copia,  genuchsami  .t.  60 

Conuiua  gemazzo  .t.  [ald]  61 

Capadia,  warra  .t.  ^*  62 

Cophinus,  korph  .t.  63 

Copula,  chuppola  .t.   [al]  64 

Copulat,  kupullot  .t.  65 

Corax,  nathrä  .t.   [ald]  66 

Coriandrum  collander  .t.  67 

Coruum  birsa  leder  .t.   [al   Corium]  68 

Coquo  qkon  .t.  [al]  69 


^  =r  Gll.  2,  747,  23,  vgl.  2,  247,  7  ^  gehört  zum  lemma  Conglutinatum,  das  in  k 
36b  auf  die  lemmata  Conglobati  und  Conglobatum  folgt  ^  l.  ratischat  =  ratiscot  Gll. 
2,  407,  47.  565,  61?  M.  genuwet  zu  nüan  Graff  4,  1125?  «  gegengl.  zu  Coniec- 
tare «  l.  Conscius  '  l.  bitrahtet  resp.  -tot  «  aus  z.  43  widerholt  ^  gehört  zum 
lemma  Consultor,  s.  Gll.  2,  404,  43  "^  l.  bismizeda  ^^  l  hileich  ^^  i  widerstriti- 
ger  "  aus  der  folgenden  gl.  hierher  geraten,  für  scalta,  vgl.  z.  bb  **  l.  Copadia 
und  ?  warza.  vgl.  Copadium  brato.  l  svih  Gll.  2,  735,  29 


18B 


Ai.i'iiAiitTiHCH  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


1  Cor  corculum  herzilo  .t.   [vgl.  a\(l] 

2  Coragiiini   halsrinch  .t.  |rtl  | 

3  Cordaruin   .saiten   .1.  ^  \vf/L  a\  Corda] 

4  (yornix,   km  \a\  \ 

5  CoroUariuni   halsgolt 

6  (47*)  Corporeus,  libhaftiger  .t. 

7  Corcodrillus,  nichus  .t.  [ald] 

8  Corda,  seite  [a\] 

9  Corilus,  hasel  [ald\ 

10  Cornus,  curnilbom  [a\d\ 

11  Cornu,  hörn  .t. 

12  Corimbata,  rinch^ 

13  Corpolentus,  grozzer  .t. 

14  Correpti,  girichte  .t. 

15  Corrumpit,  gehi:et  .t.*^ 

16  Corrumpere,  uitiare  .t.  futeron  .t."^ 

17  Coruscus,  lochentent^  .t.  ^ 

18  Corinthus,  lantschaft  .t. 

19  Crassus,  grozzer  .t. 

20  Crabro^  hornuz  .t.   [al] 

21  Crapula,  ubereze  .t. 

22  Cras,  morgen 

23  Crateras,  scal:'^  naph  .t. 

24  Creagrastus,  ^  chrowile  .t.    [a\   Creagras] 

25  Crebro,  emizig:   .t.^ 

26  (47^)  Corrigia  riem:  .t.^^  [al] 

27  Cortina,  umbe  hanc  .t.  [al   Cortiiie] 

28  Cortex  rinta  .t.  [al] 

29  Cos  cotis  .  .  .  wezstein  .t.  [al] 

30  Costas  rippe  .t.  ^^ 

31  Cotonium  kutin  .t.   [vgl.  al  Cortina] 

32  Coturnix,    rebehvn    .t.     [vgl    al     Cotur- 

33  nices] 


Coxa  dichmurgoht  .t.    [vgl.  al    Cli    uiid 

Coxe  I 

Crabro  hornvz  .t.   [al  | 

Cramula  hala  .t.  ^^  [al.  vgl.  d\ 

Craticula  rost  .t.   [al] 

Creta  leim  .t.  [al] 

(48*)  Creo  scheph:   .t.^^  [al] 

Critabolus  horetubel  .t.    [al   Cretobolus] 

Cribmm  ritra  .t.   [al] 

Cripta  gruft  .t.  [al^Z] 

Cronna  totmuore  .t.   [al] 

Crudus  herter  .t.   [al] 

Crusta  stuche  .t.  ^*  [al^] 

Crustula  fochez:  .t.  ^^  [ald] 

Cubiles,  ^^  legara  .t. 

C/Ucumeri,  kvrbizi  [al   Cucumeres] 

Cuba  chvf:  .t^'^  [al] 

Cubitus  elnna  .t.   [al   Cubitum.  vgl.  d] 

Cucurbita  chvrbiz  .t.   [al] 

(48b)  Culcitre  betta  .t. 

Culcitrum  vederbetta  .t.  [al .  Cuicitram  d] 

Culex  mucca  .t.  [al.  Cölix  d] 

Culix  zizal:  .t.^^  [al] 

Cudit,  smidet 

Culmen,  :ira  .t.  ^^ 

Culmum,  halm  .t.^^ 

Cumulus,  bauf  .t. 

.t. 
Cunabulum,  legerida  l  weig:  .t.  ^^ 

Cuniculum  feldganch 

.t. 
Cupadium^^  brado  [al] 

Cupida,  ^^  kirida  .t.  [al   Cupido] 

Curgulio,  engrinch  .t.   [al   Curculio] 


34 
35 
36 

37 

38 

39 

40 

41 

42 

43 

44 

45 

46 

47 

48 

49 

50 

51 

52 

53 

54 

55 

56 

57 

58 

59 

60 

61 
62 

63 
64 
65 


^  =  Gll.  2,  18,  11.  617,  25  ^  gehört  zu  der  in  Tc  40b  unmittelbar  vorhergehenden 
gl.  Corimbi  circuli  anuli  vinearum  ^  vgl.  Corrumpit  deuirginat  CGL  4,  325,  41  *  l. 
Interon?        ^  dh.  lohecenter        ^  die  gl.  nachgetragen        "^  dh.  scala;  vgl.  Gll.  1,364,12 

*  Creagrast^  verderbt  aus  Creagras  und  Crea  stercus  Ä;41<i?  ®  dh.  emizigo  "  dh. 
riemo  '^  r=  Gll.  2,  400,  10  ^^  hala]  das  zweite  a  schivach  sichtbar  "  dh.  sche- 
pho  ^*  stuche]  e  schwach  sichtbar  ^^  dh.  focheza  ^^  l.  Cubile  =  Cubili  Gll.  2, 
703,  7?  ''  dh.  chvfa  '«  dh.  zizala  i»  dh.  hira  aus  ahir?  ^o  _  qh  2,  456, 
48   usw.  "  dh.   weiga   z=   wiega  ^-  die  gl.   nachgetragen         ^^  die   gl.l  nachge- 

tragen 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


139 


1  (49«)  Curiales  dinchiis  .t.  ^ 

2  Ciirulum  dinchstftl  .t.   [a\  CiUTuliini| 
S  Custodiariiiin  wivrtbus  .t.   [ald] 

4  Ciistos  wartare  .t. 

.t. 

5  Cutela  pellicula  hiitile  \a\\ 

()  Cuter  braut  .t.  \al] 

7  Cutis  hut  .t. 

8  Cunie  chi-ump  .t.  [ni] 

9  Cuspis,  staculla  .t.  [al] 

10  Cyanevs  blauaruwer  .t.  [alc^e] 

11  Cymbia,  chof  .t. 

12  Cimex,  wantlus  .t.    [a2.  Cymex  al.  vgl 

13  d  Cymex] 

14  (49^)  Dapsilitas  gimfisot  .t. 

15  Daps  mus  .t. 

10  Dauus  langu-ra  .t.^ 

17  (50^)  Decisco  iiitwisco  .t.  [al] 

18  Decerpit,  vz  prichit  .t. 

19  Declinat,  geneigit  .t.   [al] 

20  Declivis,  stecbiler  .t.  [al] 

21  Decorus,  sconer  .t 

22  Decortico  biscbinto  .t.  [al] 

23  Decrepitus  valde  senex,  geuirner  .t. 

24  Decretum,  besezeda  .1^  [vgl.  al] 

25  (50^)  Dedecor  honida  .t.  [al.  vgl.  d  De- 

26  decus] 

27  Dedicatio  segan  .t.  [al] 

28  Defectus,  zur  rganc  .t.   [al] 

29  Defensaculum  biscirmida  .t.  [al] 

30  Definio  merchon  .t.  [al] 

31  Deformo  girro  [al] 

32  (51*)  Degener,  unedeler  .t. 

33  Debonestat,  gehonet  .t.  [al] 


Dogallinatio  nahtsanc  .t.  |al]  34 

r)c4argor  spenton   .t.  [al   DelargiorJ  35 

Delator,  nieldare  36 

Delegit,*  beuilehet  .t.  37 

Deliberat,  betrahtet  .t.  [d]  38 

Deliranienta,  tobezun  ga  .t.   [al]  39 

(51^)  Deligatus,  zärtlicher  .t.  40 

Delimat,  gehasinot  .t.  41 

Delituit,  losget  .t.^  42 

Delubrum,  grab  .t.  43 

Demolior  intwiricho  .t.  [al]  44 

(52*)  Densum,  dichon  .t.  45 

Deprehensa   archwaenu    .t.    [al.    Depre-  46 

47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 


hensv.,  d] 
Deputo  bizello  .t.  [al] 
Derogat,  besprichet  .t.  ® 
Desciscit,  gewichet  .t. 
(52b)  Deses  slaffer  .t.  [al] 
Desidia,  slaffi  .t. 
Deses  sla  ifer  .t. '^ 
Despolio  robon  .t.  [al] 
Destino  mercho  .t.  [al] 
(53*)  Deteror  gewirsero  .t. 
Detrectans  widerent  .t. 
Deturbat  .  .  .  stoubit 
Deuium,  awigge  .t.  [al] 
Deuinxerat,  awicger  .t.  ^ 
Deuoto  fluchün  .t.  [al] 
(53^)  Dialecticus,  warsprah:  .t.  ^  dinclicher  62 

.t.  63 

Diaria,  dagewerch  .t.  [al]  64 

(54*)  Dictum  wort  .t.  65 

Diecula,  tagelin  .t.  66 

Diffluit  uloz  .t.  67 

Diffidentia,  ungetruwida  .t.  [vgl.  al]  68 


^  dinchüs  gehört  zum  lemma  Curia,  das  in  Tc  44»  unmittelbar  vorhergeht  '^  die 
gl.  gehört  nicht  zu  Dauus  audax  k  45^,  sondern  zu  dem  bald  darauf  folgenden  Deam- 
bulacrö,  s.  Graff  2,  232  und  vgl.  Gll.  1,  430,  3  usw.  resp.  1,  651,  38  ^  besezeda  st. 
pimeinida(52,31),  verawZa^s*  durch  das  in  ^46^  unmittelbar  vorhergehende  Decretmm  de- 
cretum dispositio?  *  trotz  Delegit  probat  eligit  k  47^  ist  Delegat  gemeint,  vgl.  Gll.  1, 
439,  24  usw.  ^  l.  losgeta  =  Gll.  2,  15,  16  usw.  640,  42  «  =  Gll.  2,  300,  40 
'  deses  usw.  nachgetragen  hinter  slaffi  .t.  vgl.  z.  51  *  aus  der  vorigen  gl.  oder  einer 
ähnlichen  hierher  verschoben        "  dh.  warsprah*  resp.  wahsprah*  oder  -spraho? 


140 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


1  DiffisuH,  missetruwent'  .t.  ^ 

2  Digesta,  goantreitiu^ 

;}  Digestio  gedÖwcte  [al] 

4  (54*^)  Degressus,^  danegent^  .t. 

5  Diligentia  giwarda  .t. 
()  Diluuiuni,  sinulot  .t. 

7  Dimensio,  uzmezzung:  .t.  * 

8  Dimensiones   maza  [al] 

0  (55^)  Diriguit  obstupuit,  erstabetiv  .t.  ^ 

10  Dirimo  genidero  .t.   [al] 

11  Diriuat,  gesceidet  .t. 

12  Diruit,  uallet  .t.  [vgl.  al   Diruunt] 

13  Discerptus,  zeslizener  .t. 

14  Disciplina,  lera  .t.  zuht  .t. 

15  Discolor  missetarwer  A.  ^ 

16  Discrimina,  underschidot  .t. 

17  (55^)  Dispectus,  fermanelicher  .t. 

18  Dispensator,  spottare  .t. '^ 

19  Dispendium,  brestunga  .t. 

20  Disperat,  missetruwet  .t. 

21  Dissenteria,  vzsuht  .t.  [vgl  al] 

22  Dissertus,  .t.  gizungiler 

23  Dissertator  redinar  .t. 

24  Dissinteria  uzsubt  .t.   [vgl.  al] 

25  (56^)  Distante  underscidente  .t.  [al] 

26  Distantia,  underschidunga  .t. 

27  Distillat  tröffet  .t.  [al] 

28  Distinctio  undersdüga  .t.  ^ 

29  Distractus  enzogener  .t.  [al] 

30  Ditibus  richlihan  .t.  [al] 

31  Diuersitas,  misselihe  .t. 

32  (56^)  Dolatus  scessot  .t.  [al] 

33  Dolata  geholtiv 

34  Dolubra    barta    .t.    [d  Doläbra.    vgl.  al 

35  Dolatorias] 

36  Dolium  lidfaz  .t.  [al] 


(57^)  Dolium  wingeba  ® 
Doniuiiculuni     hu.sili    .t. 

cula] 
Domo,  as  dabo  .t.   [al] 


[al 


37 

Domiin-  38 

39 


Dominium,  hertum 

Donum,  geba  .t. 

Dragma  phenninch  .t. 

Drudiö  dräth  .t.  [al] 

(57*')  Ductilis  geslageliher  .t.   [vgl.  al] 

Dumus,  dorn  .t. 

Diptongus  zwilivtent^  .t.  [al  Dyptongus]  47 


40 

41 
42 
43 
44 
45 
46 


(58*)  Ebenus  haganb&che  48 

Eccho  galm  .t.  [al]  49 

Echinus  huso  .t.  [d.  Echiuus  al]              50 

Edax,  ezlicher  .t.   [vgl.  al]  51 

(58b)  Edicio  urechida  .t.   [al]  52 

Edilitas  gespreche  [vgl.  al  Aedilis]  53 

Edilis  hüsuoget  .t.  [ald]  54 

Editus,  uuribrachter  .t.  55 

Effatur,  .i.  kallot  .t.^^  56 

(59*)  Efferatus,  ergremiter  .t.  ^^  [al]  57 

.t, 

Efferbmti2  walzot^»  [al]  58 

Effigies,  blido  .t.^*  59 

Efferbuit  walzta  .t.^^  [al]  60 

(59^)  Egressio,  uzfart  .t.  61 

(60^)  Elefans,  helfant  .t.  62 

Elefanticus  gelesuhtiger  63 

Elegantia,  frutheit  .t.  64 

Elementa,  gischaft  .t.  65 

Elleforo  sitro  [ale  Elleboro]  66 

(61*)  Elingius,^^  azunclicher  .t.                  67 

Elixus  gechochet^  .t.  68 

(62*)  Emaculo^'^  gesubre  .t.  69 


1  =  Gll.  2,  264,  3.  407,  45  usio.  ^  _  qh  2,  73,  49  ^  l.  Digressus  *  dh. 
uzmezzunga  ^  l.  erstabeta  =  Gll.  2,  404,  66  usw.  695,  1  usii\?  ^  l.  missefarwer 
=  Gll.  2,  6,  7,  vgl.  1,  636,  27  ^  sicher  gemeint  spentare  ®  l.  underseidunga  =  Gll. 
3,  234,  29         *  passt  nicht  zum  lemma.  oder  l.  wingelta?  ^^  vgl.  Gll.  1,  535,  44 

^'  —  Gll.  1,  663,  12         ^^  die  gl.  nachgetragen        '^  l.  walzota  =  Gll.  2,  466,  56         ^*  l 
bilide        ^^  —  Gll.  2,  406,  75        ^^  l  Elinguis        ^'  Emaculo]  0  aus  corr. 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


141 


1  Emersisse  uzzanbresto  .t.  ^ 

2  Enietreteus  gele^uht   .t.    [n\    Enietriteu;^] 

3  (G2^)  Eniinentia,   ubertrefüga  .t. 

4  Em})hatice  inoberlich   .t.   [al] 
ö  Eniplasitruni  faska  [alrff] 

6  Eniporium  rietchaiuera  .t,  [ald] 

7  Emctati  ergangen  .t.   [al] 

8  Eniorrogia.    emorroida     warza   .t.      [«1^ 

9  Emorrodia] 

10  Emulatio,  missehellüga  .t. 

11  (63»)  Encenia,  kirchwiha  .t. 

12  Energia,  tobezunga  .t. 

13  Enibanuni^  lutica  nezila  .t. 

14  (63^)  Eons,  österlicher  .t.  [al   Eoos] 

15  Ek)  usque,  vnzandaz  [ald] 

16  (64*)  Epitaphium,  uberscriftt  .t.   [al] 

17  Epilogositas  ubersprahili  .t.  [al] 

18  Epistolium  brief  .t.  [al   Epistilium] 

19  Eqiiitatus  gereit  .t.  [al] 

20  Equoreus  merlicher  .t.   [al] 

21  (64*^)  Ergastulum,  karchere  .t. 

22  Eradanus  fluvius,  phad  .t.   ipse  est   pa- 

23  dus  italie 

24  Eramentum  her  .t.  [al] 

25  Erarium  schazhüs  .t.  [al] 

26  (65»)  Eruditorimn  schvolhüs  .t.  [al] 

27  Enica,  grase wmi  [ald] 

28  Erugo  .  .  .  scimbol  .t. 

29  (65^)  Essedum,  .i.  sambäch  1  plech  .t.^ 

30  [al] 

31  Esseda  stul  .t*  [vgl.  al] 

32  Estiuum  pharrich  .t.  [al] 

33  Esox  lachso  .t.  [al] 

34  Espuo^  hizza  .t.  [al  Estus] 

35  Esuries  hungrige  [al] 

36  (66»)  Etherio  .  .  .  luft  .t. 


(06^)  Eversio  bisturcida  .t.   [al]  37 

(67^)  Exellentia,  ubertrefflinga  X.^  [vgl.  38 

d  Excellens]  39 
Exitus,  vzgewister  .t.  [vgl.  al  Excitus]     40 

Excons,  aherzer  .t.  [al   Excors]  41 

(68»)  Excussit,  vzuerliez  .t.  [al]  42 

Execrabilis  leidsamer  .t.  43 

Exemplaria,  bilidebäch  .t.  "^  44 

Exerit,  errechet  .t.  [al]  45 

(68^*)  Exigat,  gisSchet  .t.  46 

Exilium    dampnationem,    ihsligi  .t.  l  el-  47 
lende  .t.  48 

Exinanio^  ich  erualo  .t.  [al]  49 

Existimat,  want^  50 

Exibue^^  pinguedo,  faist^^  51 

Exitium  freisa  .t.  [al]  52 

Exoletus,  gewahsener  .t.  [al]  53 

(69«)  Exosus,  leider  .t.  54 

Expedier,  irrecho  .t.  l  gebedirbe  .t.  [vgl.  55 
al]  56 

Expedicio  herefart  .t.  [b.  vgl.  ald]  57 

Experientia,    erwarnussida    .t.      [vgl.  al  58 

59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 

71 


Experimentum] 

Expertus,  antkundiger 

Expergiscimini,  irwachet  .t. 

Experior  iruaro  .t.  [al] 

Experientia,  cleinef uga  ^^ 

(69*^)  Explicatio,  urrechida  .t.  [alb] 

Explicabilis  irreclicher  .t.  [alb] 

Expletus,  urrechida  .t.  ^^ 

Explorare,  spehim  .t. 

Expressus,  vzquemener  .t. 

(70»)  Exserto,  uarractemo  .t. 

Exsequiae,  vzleite  .t. 

.t. 
Extantiae  ^*  rechun 


^   l.   -brestan    =  Gll.   2,  407,  35  ^  die  gl.  nachgetragen,    vgl.  Gll.  3,  235,  59 

'  es  folgt  Essetritum  chanaba,  s.  58  anm.  11  *  über  .t.  rasur  ^  l.  Estuo,  und  dies 
falsches  lemma  für  Estus  ^  l.  übertraf funga,   vgl.  z.  S  '  =  Gll.  1,  304,  24  usw. 

377,  20.  708,  2  usw.  ^  die  gl.  nachgetragen  ®  von  jüngerer  hand  *"  fehler  für 
Eximgia?  ^^  von  jüngerer  hand  ^"^  dh.  cleini  fuoga?  ^^  aus  z.  64  hierher  ver- 
schoben ^*  falsches  lemma,  vgl.  Extantie  egregie  vel  essentie  ä;  71^  r=  CGL  4,  339,  46. 
/.  Exserere  rechan? 


142 


Ali'iiaiuotisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


1  Ex  tan  t^  lugant  [al] 

2  Extasis  enthebcda  .t. 

3  Externuni,  fremide 

4  Exterminator,  ^  zestorter  .t. 

5  Extendo  f erden no  .t.  [a\] 

6  Extim,  ^  hinterosto  .t. 

7  Extollentia,  erhaban  .t. 

8  (70^)  Extremitas  afternentige  .t. 

9  Exuuie,  geröbe  .t. 

10  (71^)  Faber  smid  .t.  [al] 

11  (71^)  Fabre,  meisterliche  .t.  [b] 

12  Facessite,  deficite  .i.  gelid  .t.  [b] 

13  Facete  gesprah:  .t.*  [al] 

14  Fagus^  pöcha  .t.  [ald] 

.1. 

15  Falanx,  gesemine  [b] 

16  Falcastrum,  reitsegensa  .t.  [al] 

17  (72^)  Fallax,  lugger  .t. 

18  Fallacia,  lugi  .t. 

19  Famosus  marer  .t.  [al] 

20  Fantasma  getroch  .t.  [alb] 

.t. 

21  (72b)  Fama  meri  [b] 

22  Far,  .i.  amar  l  einchorn  l  ador  [b] 

23  Farragine  azza  .t.   [b] 

24  Farina,  melo  .t.  [al] 

25  Fascia  nestila  .t.  alligatura  .i.,   gebunte- 

26  lin  .t.6  [alb] 

27  Fasciculus  gebuntilin  .t.  [alb] 

28  Fastidium,  zurlist  .t.' 

29  Fastidit,  zurbastlicher  .t.  ^ 

30  Fastigium,  obenentige  .t.  l  hohi  .t. 


Fastus     superbie     contemptus,     richtum 

.t.9 
(73*)  Fatum  dictum,  vrlaga  wref  .t.  ^^ 
Fatuus,  narre  .t. 
Fauet,  hilfet  .t. 
Fauor,  fleha  .t. 
(73^)  Felix,  seliger  .t. 
Fecundus,  berichaft  .t.  ^^ 
Fedare,  geunsuber  .t.  ^^ 
Fedus    .i.    galla,  ^^     gezunfrwider     ,t.^* 

[vgl  al  Fei] 
Fellineus  galliner  .t.  [al] 
Femen  dich  .t.  femur  huf  .t.    [alb.  Fe- 

mur  ald] 
Femina,  wib  .t.^^ 
Femur,  huf  .t.^^  [ald] 
(74*)  Fenissa  thura^^ 

Feniceus,  howiker  .t.  [al.  vgl.  b  anm.] 

Fenile,  howistadal  .t. 

Fenulum  analehan  .t.  [al.  vgl.   b  anm.] 

Ferias,  uiera  .t. 

Fermentum,  urehab  .t. 

Ferocia,  gerimmi  .t.  [a2] 

(74^)  Ferox  fidens.  fretus,  stiurer  .t. 


.t. 


Ferulam  fac^e  .i.  fenest^  genus  lini^' 
Festuca  agene  .t.   [vgl.  al] 
Ferus,  grimmer  .t.  [6] 
Fessus,  mvder  .t.  [b] 
Fetidum,  stinchentez  .t.  [alb] 
(75*)  Fex,  truosana  .t.  [alb] 
Fiber  piber  .t.  [al] 
Fideiussor,  burige  .t.  [alb] 


31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 

48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 

55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 


^  die  gl.  nachgetragen         2  i   Exterminatus  ?  »  l.  Extimus  *  dh.  gesprahi 

^  die  gl.  nachgetragen  «  .i.  gebuntelin  gehört  zur  folgenden  gl.  ''  l.  zurlust  «  i 
zurlustlicher.  gehört  zu  dem  in  k  14A  unmittelbar  vorhergehenden  lemma  Fastidiosus 
»  darnach  Fath  id'  plaga  meridiana,  geima  .t.  73*.  aber  geima  ist  entstellt  aus  clima,  s. 
Hieronymus  23,  790  /  Migne  Fath  xXi/na,  id  est  plaga,  verbi  gratia  cimi  dicimus  septen- 
trionahs  plaga  vel  meridiana  i«  l  wref  dh.  vvresaga  ?  ^^  l  berahaft  ^^  i^  geu^. 
suberen         ^^  gehört  zu  Fei  1*  l  geunfrowiter  nach  Incestat  gunfrovuit  Gll.  2,  656, 

23?  ^^  von  jüngerer  hand  ^«  nicht  her  gehörig  oder  verderbt  {aus  thiria?).  k  76* 
hat  Fenissam  didonem  q  de  fenetia  venit  "  l.  nach  k  262*  face  genus  ligni,  und  .1. 
genest*,  vgl  Diefenbach  231« 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


143 


1  Fidicule,  seito  .t.  [a2   Fidicula] 


2 
3 
4 

5 
0 

7 
8 
9 

10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 

18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 

27 

28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 


Fidicula,^  swagelare  [Fidicines  a\(l] 
Fidieule  .i.  seito  [«2  Fidicula) 
(75^)  Figura,  bilide  .t.    [b\ 
Figo  stecch:2  [al.2| 
Filiast^r  stiufsun   .t.   [ald] 
Figulus  hauonari  .t.  [a2] 
Filiaster,  stiefsum  .t.^  [ald] 
Filiola  phillola  .t.  [ald] 

.t.  o 

Filix  farn  1  wista  .t.  [al  Filicem.  vgl.  d] 

Filioum  saharabi  .t.  [al] 

Filuin    fadü  .t.  [a2] 

Fiinbriae,  fasen  .t.  [b] 

Fimum,  gor  .t.*  [b.  Fimo  al] 

Findit,  cbluibit  [a2b] 

Fingit,  bilidet  [al] 

Fingere,  ratiscun  .t. 

.t. 
Finio  niarcbo  l  ende  .t.   [al] 

(76*)  Fiscella  .t.  cburbili 

Fiscina  cbaskar  .t.  1  cburbili  .t.  [vgl.  al 

Fiscella] 

Flabilis  geblaslicher  .t.  [al] 

Flabri,  winde  .t.  [b] 

Flagellum  baramcb:  .t.  ^ 

Flagitat  euadatur,  wettit  .t.  [a2b] 

Flagitium,  firintad  .t.    [b] 

Flagmm,  wid  .t.  [vgl.  b] 

(76^)  Flamina  ardor,  locb  .t.  [b  Flamma] 

Flatus,  geblade  .t.  [b] 

Flauellum,  wintt:^   [alb] 

Flauum,  faluwer  .t.  [a2  Flauus] 

Flauicomantum, ''  ualefabso  .t.   [al] 

Flecto  flicbt:  .tJ  [al] 

Fleotomus  fliodem:  .t.  ^  [al] 


Flenien  niasala  [al] 
Flictus  percussus,  lieb  .t.^*^ 
(77*)  Fluentuni  gefluzzida  .t.  [a2] 
Fluuies    irgozin:   .t.  ^^  [al] 
Forceps,  zang:  .t.  ^'^  [al  zweimal] 
Foedus,  unsuberer  .t. 
(77^)  Fomenta,  paunga  .t. 
Fomes^^  j  zuntr:  .t.^*  [al] 
Forcipes  .i.  zang:^^ 
Foramen,  locb  .t.  [al] 
Forcipes  scari  .t.   [al   Forpices] 
Fores  l  ostia,  twra  .t. 


35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 


.t. 


Forum,  dincbstat  47 

Formiceutria  zeuberira  .t.  ^^  [ald]  48 

Formidolosus,  bilidlicber  .t.  ^^  49 

Formidolosus,  egibarer  .t.  50 

Formosus,  fronisker  .t.  51 

(78»)    Fornix,  swibogo  arcus  triumpbalis  52 

[ald]  53 

Fors  giburida  .t.  [vgl.  al]  54 

Fortuna,  selid :  .t.  ^^  siuna  .t.  ^^  55 

Fossa  scrobe,  gruba  .t.  56 

Fotum  refectum,  bawizunga  .t.  57 

Fouenis  bruotbhenna  .t.  [al.  Fouenus  d]  58 
(78^)  Fraga  .i.  erdbere  .t.  [al]  59 

Fragitidas  .i.  zangar:^^  [al]  60 

Fraxinus  .i.  ascha  .t.  [al]  61 

Frena,   .i.  brittile  62 

(79^)  Frigidaria  .i.  sulza  .t.  [al  Frigdaria]  63 
Frigus,  frost  .t.  64 

Frondosus  astolocbter  .t.  65 

Frofra  insula  tirreno    mari    in  quo  ferri  66 

fodina  exercetur,  lobvr  .t.  ^^  67 

Frondeus  löbiner  .t.    [al.  vgl.  a2  Fron-  68 

deum]  69 


^  aus  dem  vorigen  lemma  ivlderholt        "^  dh,  steccho        ^  l.  stiefsun        *  gor]  r  un- 
sicher        ^  l.  haranschar?  ^  dh,  wintta  ''  die  gl.  nachgetragen  '  dh.   flichto 

•  dh.  fliodema         ^"  mir  unverständlich         ^^  dh.  irgozini         ^"^  dh..  zanga.         ^^  die 
gl.  nachgetragen         ^*  dh.  zuntra         ^^  dh.  zanga         ^"  dh.  zeuberara  r=  zouberara 
^■^  gehört  zum  lemma  Formosus  ^.51    (Je  79^  kurz  hinter  Formidolosus)  ^^  ^/^    selida 

"  gemeint  ist  wöl  sluna  (GZ/.  2, 354, 21)        ^^  dh.  zangara        ^^  gehört  wol  zum  lemma 
Frondes  {k  81^  kurz  nach  Frofra  usw.  und  vor  Frondeus  und  Frondosus  81^) 


144 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestimmbare 


1  Frugalitas,  furiburtige  .t. 

2  Fnunentum.     fruges,    weher    .t.     [b.  vgl. 

3  ald  Fmmen| 

4  Frutalis  ginuzzer  .t.  [al   Fruotalis] 

5  Frustum  .i.  stuecha  .t.  [al] 

6  Frueteetum,  spreid  .t.  [b] 

7  (79^)  Fueata,  gezohtiw  .t.  [b.  vgl.  al] 

8  Fucus,  tren:  .t.  ^   [<^lb] 

9  Fundamina,  gruntfest  .t.  [alj 

10  Fuga  fluht  .t.  [a2] 

11  Fulciminis  stiuro  [al] 

12  Fulgidum,  glizenantez  .t.  [b] 

13  Fulgetra  glizenentez  .t.^ 

14  FuUo  ladintar  .t.    [al] 

15  Fuligo  ruz  .t.  [ald] 

16  Fuligine  rfiza  .t.  [al] 

17  Fuluus,  roter  .t.  [b] 

18  Fumificiis  ruchiger  .t.  [al] 

19  (80^)  Funalia,  slinga  .t.  ^ 

20  Fundus  grünt  .t.  [al] 

21  Funda,  slinga  .t.  [b] 

22  Fundibalus  .i.  slingare  .t. 

23  Funestus,  vnchuster  .t.  [alb] 

24  Fungino  swammino  .t.  [al] 

.t. 

25  Fungus  swam  [ald] 

26  Funiculus  druos  .t.  [al  Funiculos] 

27  Furfures  chliwe  .t.  [vgl.  al] 

28  Füret,  wtet  .t.* 

29  (80^)  Furua,  swarziv  .t.  [al] 

30  Fuscum,  swarzun  .t. 

31  Fusum,  Spinell:  .t. ^  [al] 

32  (81b)  Galea,  heim  .t.  1  helwa  .t.^  [al] 

33  Galerus,  huot  .t. 


Galotum  gebita  .t.  [al]  34 

(82")  Galbeola'^  gelbita  .t.«  35 

Gallica  gellida  .t.  [alj  36 

Ganea,  hazzis  .t.  ^  37 

Ganeo,  vil:urezz:   .t.  ^®  [vgl.  al]  38 

Garrulus,  chronlicher  .t.    [vgl.  al]  39 

Gaudium,  frode  .t.  40 

Gaulos,  .i.  grunspecht:  .t.  ^^  41 

Gaunaca,  tischlachen  .i.  mensale    [al]  42 

Gazas,  schaz  .t.  43 

Gazophilatium,  schazkamera  .t.  44 

(83*)  Gelu,  urost  .t.  [al]  45 

Gemma  gimma  .t.  [al]  46 

Genealogya  chunnizala  .t.  [al]  47 

Gener  .i.  eidem  .t.  48 

(83b)  Genealis,  ^2  g^ia  gehiliher  .t.  49 

Genicium,  genoz  .t.   [al  Geneceum]  50 

Gentaculum  ahize  .t.  ^*  51 

Genua,  chiwa  .t.  ^^  52 

(84*)  Gestit,  mendit  .t.  53 

Gilbum,  t&sinaz  .t.  [al]  54 

Gilbo^^  tusiner  .t.  55 
Gingiuarum,    bilarn:    .t.^'^    [al   Gingiue,  56 

d  Gingiva]  57 

Glaber,  kalawer  .t.  [al]  58 
Glabrum,    dicunt    lenem    et   inherbem  ^^  59 

.i.  kalewen  .t.  60 

Glabrio  grint  .t.  [al]  61 
Glans  eichila  .t.    [a2d.  vgl.  al  Glances]  62 

Glacies,  his  .t.  [al]  63 

Glandium  .i.  drus  .t.  [al]  64 
(84^)    Glaucomate    .i.    phlehannÖge    .t.  65 

[al]  66 

Gleba,  scolla  .t.  [al]  67 


^  dh.   treno  ^  fälschlich  aus  der    vorigen    gl.    ividerholt  ^  slinga  von  0.  21 

hierher    geraten         *  =    Gll.   2,  637,  4  ^  dh.   spinella         ^  Galea  mit  Palea   ver- 

wechselt        '  Z.Galleola  »  l.  geUita  {oder  gebita?),   vgl.   Gll.  2,  372,  21  usw.    3,  240, 

66.  644,  12  {bez.  3,  276,  31)         »  vgl.  Gll,  2,  499,  9  usiv.         ^°  dh.  vilourezzo        "  dh. 
grunspechta         ^^  _  Genialis  ^^  zu   tilgen  ^*  ahize  passt   nicht    zum    lemma, 

s.  Gll.  1,  277,  3  ^^  l.  chniu?  oder  Genua  mit  Gena  verwechselt  und  dies  =  Brancia 

o 

genommen?    vgl.  aber  auch  unten  Maxilla         ^'^  die  gl.  übergeschr.    nach  .t.   z.   54.   vgl. 
Gll.  2,  636,  65  usio,        ^^  dh.  bilarno        "  l.  inberbem,  vgl.  imberbe  ntr,  k  89^ 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


145 


1  Glebula^  scoUiii  .t. 

2  Gleba  scorsin  .t. 

3  Gliribus  ai'istis  aheruii  .t.  [a\\ 

4  Globosus  .1.  kisemine  t. - 

5  Glos  glossis  ,i.  scoup-^-  [al] 

6  Glutit,  ferswilihet  .t. 

7  Glumas  .i.  tiochSii  .t.^ 

8  Glus  lan  .t.* 

9  Gnarus,  gewizzener  .t. 

10  (85«)  Graculus  räch  .t.  [al] 

11  Graduni,  grad  .t. 

12  (85^')  Grainma,  böchstab  .t. 

13  Gramen,  körn  .t.  [vgl.  al   Granum] 

14  Granarium  kornhus  .t.  [al] 

15  Grandis,  micbiler  .t. 

16  Grassator,  tobanter  .t. 

17  Grauitas  firmitas,  taphira  .t. 

18  (86^)  Grus,  ki-eia  .t.  [al] 

19  Gula  gitigi  .t.  [al] 

20  Gummi,  flied  .t. 

21  Gurges,  wach  .t.  ^ 

22  Gubernio,  scephman  .t. 

23  Habenas,  zugile  ^  [al  Habena.  d  Abena] 

24  (86^)  Hamus  angel  .t.  [al] 

25  Hasta,  spiez  .t. 

26  Hastatus  gespiezzoter  .t. 

27  Hausorium  schepheuaz  .t.  [a2] 

28  (87^)  Hebens,  lewir  .t.'^ 

29  Heccolus,  rocho  .t.  [a2] 

30  Hedera  ebbÖm  .t. 

31  Heremum,  sitiwald  .t.  ^ 

32  Henis,  herro  .t. 

33  Herodia,  falch:  .t.  ^  [al  Herodion] 

34  (87^)  Herugo,  herundo  .i.  egel:  .t.^® 


Hesperia  spama^^  [al]  35 

Hidris,  slange  .t.  36 

Hidropicus,  wazzersuhtiger  .t.  [al]  37 

(88*)  Hilaritas  milti  .t.    [al   Hilaritudo]     38 
Hiemp^2  ^yjj-j^s   ^  39 

Hinnion  weiwon  .t.  [al.2  Hinnio.  vgl.  d  40 

41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 


Hinnit] 

Hirsutus,  rauher 

Hirtus,  ruher  .t. 

Hirundo  swalew:  .t.  ^^  [al] 

Holitor,  gartinare  .t.  [al] 

Holus,  gartchrut  .t. 

Homicida,  Manslekke  .t. 

.t. 

(88t>)  Honor  hera  48 

Honorificentia  hera  .t.  ^*  49 

Hospiciolum  herberge  50 

Hospitalis  gastlumer  .t.    [a2]  51 

Hostia  ophir  .t.  52 

Hostorium  stunod  .t.  [al]  53 

Humanitas  menneskeit  •*•  [a2]  54 

Humerus  ahsala  .t.  [al  Humerum]  55 

Humidum,  nazez  .t.  56 

(89^)  lacio  ieci  ich  wirfo  .t.  [al]  57 

(90^)  lantinum  cheimat  .t.  ^^  58 

Ibices  .i.  steingeiz  .t.  [ald]  59 

Ibis,  scarua  .t.  [ald]  60 

Ictus,  stich  .t.  61 

(90^)  Idiota  ignarus,  einzugilinch  .t.  62 

.t. 

Idolium,  abgotestvel  [al.  vgl.  a2]  63 

Idoneus,  gimah^  .t.  64 

(91^)  lectus,  wirf  .t.^^  65 

lecor,  leber:  .t.^''   [a2^]  66 

Ignavia,  zegeheit  .t.  67 


^  diese  und  die  folgende  gl.  übergeschr.  nach  scolla  .t.  ^  urspr.  gehörig  zum  foh 

genden  Globus  {vgl.  Gll.  2,  402,  1.  423,  5)         ^  vgl.  Gll.  3,  240,  68         *  l.  lim         ^  es 
folgt  Gurgus  celer,   s.  70  anm.   5  «  =  Gll.  1,  431,  65  usiv.  2,  775,46         '  l.  Hebes 

slewir         ^  l.   waltsidilo   und    als  lemma  Heremita?    oder  sinwald?     '    •  dh.  falcho 
^°  dh.  egela        ^^  l.  spania  oder  spanna?        ^"^  l.  Hiemps        "  c?ä.  swalewa        ^*  hera]  h 
und  a  radiert,  doch  schwach  sichtbar         ^^  =  Gll.  3,  649,  33.    664,  36 
wurf        1''  dh.  lebera 


16 


l.  wrf  = 


Althochdeutsche  glossen  IV. 


10 


146 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


1  Igniuerint    orhaizent    .t.  ^    [vgl.  al   Igni- 

2  uerit] 

3  Ignominia,  honeda  .t. 

4  Hex,  eich  .t. 

5  (92»)  Illitio  ich  ferscunte  .t. 

6  Ilegneus  eichiner  .t.   [al   Iligneus] 

.t. 

7  Hex  .  .  .  .i.  eich 

8  Illuuies  uusubrida  .t.  [vgl.  a2  Illiuies] 

9  Imber,  regin  .t. 

.t. 

10  Imbrix  dicitur  scintilla  l  ziegal  .t.^  [ald 

11  Imbrex] 

12  Imitata  bilidenter  .t.^ 

13  Imperium  giuuald  .t. 

14  Impius,  zornniger  .t.  [al] 

15  Impos  unmahtiger  .t.  [al] 

16  (92^)  Inpostor,  tragenare  .t.  [al] 

17  Inanis,  italer  .t. 

18  Inauris  orinch  .t. 

19  Inbecilles,  waich  .t.  l  broder  .t. 

20  (93»)  Incesta,  unreiniv  .t.  [al] 

21  Incestat,  unsuberit  .t. 

22  Incocta  .i.  gezehota  .t.    l  geuarewetiv  .t. 

23  Inclitus,  urmarer  .t. 

.t. 

24  (93^)  Ingratissima  ungeuastiv* 

25  Incrementum,  washmo  .t.^ 

26  Increpit^^  i.  brahtet^  .t. 

27  Incubas  chvf:  .t."^  [al] 

28  Inculcat,  sagaet  .t. 

29  Incultus  unsaiter  .t.^ 

30  Inculpabilis  unlasbarer  .t.  ^ 

31  Indago  spor:  .t.  [al] 


(94»)  Indemnis,  unschadehafter  .t.  32 

Indefessus,  unerlegener  .t.  33 

Indeprehensa  occulta   .t.    unuerstantiniv  34 

.t.  35 

Indiges^*^  bidurftiger  .t.  [al]  36 

Indicium  signum  gichunda  [al]  37 

Indo^^  anegetvn  .t.  [al]  38 

Indolis     bone    spei    .i.    gut    aneweinida  39 

.t.  40 

Indo  anegetuon  .t.  [al]  41 

.t. 
Inducias  fristmale,  l  tagedinch  .t.  [al]     42 

Industria,  diligentia,  gewareheit  .t.  1  ge-  43 

44 

45 

46 

47 

48 

.i.    ar-  49 

50 

51 

52 


werida  .t. 
(94^)  Indumina  .i.  anegelida  .t.  ^^ 
Ineptias,  gebosiv  .t. 
Inaptus,  geboser  .t.  [al  Ineptus] 
Infaustus  unselig^  .t. 
(95^)  Infecit    polluit    ul    miscuit 

warta  .t.  ^^ 
Infimus,  smaher  .t. 
Inflictum,^*  anagitan  .t. 


(95^)    Infromitas    unscameliher   [al    In-  53 

fronitus] 
Infulatus  geruw^  .t.  ^^ 

[ne]  Infuscet^^  nigirmisce  .t.  ^'^ 

Ingeniosus  sinniger  .t.  ^^ 

Ingluuies,  gitige  .t. 

Inguina  hegedruos  .t. 

(96»)  Inimicicia  fianscaft  .t.  [a2] 

Initiaui  ich  irborta  .t.  [vgl  al] 

Iniuria,  widermvt:  .t.  ^^ 


54 
55 

56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 


^  vgh  GH.  2,  396,  24  usw.  ^  die  ganze  gl.  vom  glossator  eingefügt  ^  vgl.  Gll. 
2,  407,  46  *  die  gl.  ist  sicher  verderbt,  wie  schon  die  Störung  der  alphabetischen  Ord- 
nung zeigt,  von  den  zwischen  Inclitus  und  Incrementum  liegenden  gll.  klingt  Inconside- 
rate  ungivuariv  Gll.  2,  120,  74   noch   am  meisten  an.    oder  gar  Meracissima  ungemistiv? 

^  l.  wahsmo         ^  h  Increpitans,  vgl.  Increpitans  clare  vocäs  insultans  usiv.  k  99» 
'  dh.  chvfa        ^  l.  unzarter        ^  l.  unlastarbarer        ^®  l.  Indiges        "  diese  und  die  fol- 
gende gl.  nachgetragen         ^^  l.  anelegida,  vgl.  Graff  2,  96         ^^  =  Gll.  2,  73,   36,  vgl. 
641,  26        1*  vgl.  Gll.  2,  195,  55        ''  l.  garuw'  =  Gll.  2,  488,  38.  3,  243,  34        ^«  vgl. 
Gll.  2,  640,  10        ^"^  nigi:misce   zweifelhaft,   l.  nigismice   {das  falsche   s  ivurde  radiert) 

"  vgl.  129,  27         ''  dh.  widermvti 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


147 


.t. 

1  Iniurius  widermvt:    1    widerwarten  ^    [vgl. 

2  al] 

3  Inlidit,  ferknuset 

4  In  limine    in    prima    parte    domus,    dri- 

5  scnfel   .t. 

6  (9G^)  In  lucanos  in  saltus  loch  .t." 

7  Inmacnlatus,  getan  "^ 

8  (97'*^)  Innocens,  nnschuldiger  .t. 

9  Innotesco  ich  wirde  ze  wizen:   t.* 

10  Innupt^  ungehitiw   .t. 

11  luolentia  vowast  .t.  [al] 

12  Inopia,  armvt  .t. 

13  Inpiugit,  anestozet  .t.  [al] 

14  Inpostura  getmgida  .t. 

15  (97^)  Inpoitunus,  ungemaher  .t. 

16  Inprouisus  vmbewant^  .t. 

17  In  pulpitu  ubi  lectores  legunt  .i.    lector 

18  .t.  5 

19  Inpiiratus  gehonter  .t.  [ald] 

20  Inquies  unstuomer  .t. 

21  Inquilinatus  inbiu-rida  .t. 

22  Inrotat  genezzit  .t.  [al   Irrogat] 

23  (98*)  Insertabant,  ingestichten  .t.   [al] 

•t. 

24  Insidiosus,  lagiliher  [al] 

25  Insigna,  zierida  .t.  ^ 

26  Insinuilat,  gebilidet  .t. 

27  Insimulatus  bezigener  .t.  "^ 

28  Insolentia,     ungewonida    .t.    inusitatum. 

29  ungestvmida  .t. 

30  Instantia   anastentiv  .t.   [al] 

31  (98^)  Insui  uernatwerden  .t.  [vgl.  al] 

32  Intemerata,  unuerwertiv  .t. 

33  Intercapedo,  unterfengida  .t. 

34  (99*)  Integer  ganzer  .t. 

35  Intricate  ingehefte  .t.  [al^^] 


(99^)   Inueteratus  iralter  .t.  36 

Inuidia,    abunst  .t.  37 

Innidiosus,  abunstiger  .t.  38 

Inuisi  sunt  respiciunt,  wogeloso  .t.^  39 
Inuitus  nolens,  undariches-*-  ^  genoter  .t.  40 

(100»)  Ipex^^  steingeiz  .t.  41 
(100^)  Ir    medietas    palme    .i.    tenr    .t.  42 

[al]  43 

Irriguus    fuchter  .t.  44 

Isia  sparawariswri^  .t.  ^^  1    wata    .t.  [al.  45 

Isis  d]  46 

Isculponeus  cestus,  cholbo  .t.  47 

Istrum  fluuium  .i.  tvnvwe  .t.  48 

Itia^^  w^eit  .t.,  color  49 

Itus,  vard  .t.  50 

(101*)  lubar  lucifer,  schimo  .t.  51 
lube    criste,    mana    .t.   zoten    .t.    [vgl.  d  52 

Ivba]  53 

ludicium,  vrtaile  54 

luga  summa,  obenentiga  .t.    l    spiz  .t.^^  55 


.t. 


luger  .  .  .  i.  ioch  .t.  1  morgan  56 

lugerum,  morgen  .t.  57 

lugum,  ioch  .t.  58 

lumenta,  fihe  .t.  59 

luniperus,  w^echalterbom  .t.  60 

luramentum  eit  .t.  61 

luridicus  esago  .t.  l  schepho  .t.  [a2]  62 

lus,   eit   sw^erunga  .t.  [vgl.  a2  lusiuran-  63 

dum]  64 

lus  .i.  prot  [vgl.  a2]  65 

(101^)  lus.    iussis   brot.    inde  iuscellum  66 

.i.  iussal    .t.  [a2]  67 

lusquiamum  bilsa  .t.  [a2]  68 


lusticium  ser  [al] 


69 


"  gehört  zum  lemma  Insignia  k  103c   =  Gll.  2, 
®  gehört  zu  Inuio  in  deserto  sine   via  k  105c 


^  l.  widermvt*  1  widerwarter  ^  _-  Jq  lucos?  ^  passt  nicht  zum  lemma  *  dh. 
zje  wizenne  ^  vgl.  Gll.  2,  147,  35 
3,  8.  668,  23  '  =  Gll.  2,  131,  43 
kurz  vor  Inuisi  sunt  usio.  ^  l.  undanches,  vgl.  Gll.  2,  406,  32  usw.  ^"  die  gl.  nach- 
getragen "  sparawariswri"  .t.  gehört  nicht  hierher  {vgl.  Nisus  spareuuere  etc.  Gll.  2, 
701, 24  usiü.  3,  20,  9  etc.),  -swri*  mir  unverständlich  ^^  die  gl,  nachgetragen  ^^  vgl. 
Gll  1,  282,  64 

10* 


148 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     A.  Bestimmbare 


1  luuenta,  iugentheit  .t. 

2  Ixon,  mvsare  .t.  [al] 

3  Kytonicon  kvrino  .t.  ^ 

.t. 

4  (102«^)  Labeo.  caupo^  .i.  chofer:^ 

5  Labellum,  leffil  .t. 

6  Labium.  rei  .i.  brart  .t. 

7  Labium*  prart  .t. 

.t. 

8  Lacertas  egedehs  [a2  Lacertus,  d  Lacerta] 

9  Lacessant  zeslizen  .t. 

10  Lacessere,  anegauaren  .t. 

11  Lacinia,  ort  .t.  [al.  Licinia  d] 

12  Lacune,  grvbe  .t. 

13  Lacus,  sew  .t. 

14  Lactuca  .  .  .  .i.  Hactvoch  .t.  ^ 

15  Lacunar  grüba  .t. 

16  (102^)  Lagena,  lagella  .t. 

17  Lagana  .i.  phanchvch  •*•  [vgl.  al] 

18  Lambebant/  lechota  .t. 

19  Lamentum  chlagung:  .t. '^ 

20  Lamen^  leit  .t. 

21  Lamine^  .i.  bloch^^  .t.  l  bractee^^ 

22  Lanigeros  wolletrager  .t. 

23  Lanistrum  chanchnestila  .t.  [al] 

24  Lapidicinus  steinbozzil  .t.  [al] 

25  Lanugo,  grano  .t.  l  bartsprungili  .t. 

26  Lanx  statera,  waga  trutina  [al] 

27  Lappa  chlette  .t.,  clitte  [al] 

28  Laqueatus  bistrichida  .t.  ^^ 

29  Largior  gib:  .t. ^^  [al] 

•t. 
3Q  Largus,  manechfaltig^ 

3j  Larua,  monstrum   quod   dicitur    dalama- 
32       scha  .t.  [ale] 


Laruas,  schenebarth    [vgl.  al.  Lama  d]  33 
(103*)  Lasciuia,  getelosi  .t.  34 


Lasciuus  getelos' 

Laterculi  latte  .t.  [a2] 

Latex,  brunno  .t. 

Latium,  lanchbarch  .t.^* 

Latiari  lanchbartisker  .t.^^ 

Latomorum,  steinmeizo  .t.  ^^  [vgl.  al 

tomi] 

Latrina,  geswasganch  .t. 

.t. 
Laterculus  schintil:^'^  l  ziegel 

.t. 
Latus  sitta 

Lauacrum  päd  .t.  [a2] 

Laurus  lorbom  .t. 

Lautores  ladatare  .t.^^ 

(103*^)  Legunien  smalsät  .t. 

Legatos,  boten  .t.^^ 

Legio,  scara  .t. 

Legislator,  esagare  .t. 

Lenior  lichter  .t. 

Lens.^^  lentis  .  .  .  .i.  linsi  .t.   [d] 

Lens.^^  dis  niz  .t.  [ale] 

Leno  conciliator,  friboto  .t. 

Lenunculus^^  hvrare  .t.  [al] 

Lenticula,  .i.  hörn  .t. 

(104^)  Lepus  haso  .t. 

Lepusculus,  haseli  .t. 

Letragus,  tvalm  .t.  [al  Letargus] 

Letum  tod  .t. 

Letus  getoti  .t.^^ 

Leua  sinistra,  winstra  .t. 

Leuir.  mariti  f rater,  zeichor  .t. 

Lexiua  loug:  .t.  ^^  [al] 

Lichnus  .i.  daht 


35 
36 
37 
38 
39 
La-  40 
41 
42 

43 

44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 


^  l.  kvtino         *  das  eigentliche  lemma  ist  Kaupo   {vgl.  Kaupo  negociator  h  110») 
'  dh.  chöferi         *  die  gl,  nachgetragen         ^  l.  Lattvch         ^  Lambebät]  so  auch  k  111» 

'  dh.  chlagunga        ^falsches  lemma;   zu  Lametatio . . .  tristicia   h  111^?        '  die  gl. 
nachgetragen        ^"^  Z.  blech        "  bractee]  ocZer  brattee        ^'^^t*Laqueus(doluslaqueatusZ;lllc) 

^'  dh.  gibo        ^*  l.  lanchbart;  vgl.  Gll,  2,  35,  39        ^°  gehört  zu  einem  lemma  Latinus 
(Latini,  -e  h  112»)         i«  =  Gll.  1,  434,  6         "  dh.  schintila         i«  l.  ladatare 
Gll.  1;  623,  35        ***  die  gl.  nachgetragen        *^  mir  unverständlich        ^^  dh.  louga 


19 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


149 


1  Liber  boch  .t. 

2  Liberalitas,  edilcheit  [al] 

3  Libero,   biüd:   .t.^ 

4  Libertus  frilaz  .t. 

5  Libido  feruiilust  .t.^ 

6  Libitiis  p;ilust  [al] 

7  Liberal  wigit  .t.  [al  Librat| 

8  Libra  wag:  .t.^  [al] 

9  Lien  spien  niilz :   .t.*  [al] 

10  (104^)  Libramine  wago  .t.^ 

11  Liburiius,  chiel  .t.  [al] 

0 

12  Liciatorium  mitvlli  .t.  [alc^] 

13  Licisca  .i.  bractho  .t.  [a2] 
U  Lichnus  dächs  .t.^ 

15  Ligatura  riculla  t.  [al] 

16  Lignuin  holz  .t. 

17  Ligones    sech  .t.  [al] 

18  Ligula  zung:  .t.  "^  [al] 

19  Ligiistra  faphalinch  .t.  [al] 

20  Limbus  .i.  list  .t.  [al] 

21  Limat  .i.  slicbt::  .t.^  [al] 

22  Limes  driscuueli  .t.  [al] 

23  Limmitanus  marchstein    [ale   Limetanus 

24  und  Limitanus  al] 

25  Liminium  ellentvm  .t.  [al] 

26  Limo  filen   .t.   inde  nomen  eliminatio   .i. 

27  scone  .t.  [al] 

28  Limus  leim  [al] 

29  Lingua,  zung:  .t.^  [a2] 

30  Liniamentum  lidigilaz  .t.  [al  Liniamenta] 

31  Lippitudo,  phehenvge  .t.  [al] 

32  Liquamen  smalz  .t.  [al] 

33  Liquamen  irhc  .t. 

34  Liquaminus  irhiner  .t.   [al] 

35  Liquidus  durchnot'  .t.^^ 

36  Liquor,  lid  .t. 


Lis.  tis,  strit  .t.  37 

(105*)  Liticines,  trumpare  .t.  [al]  38 
Lituus,  herehorn  .t.  heretrumpare  .t.  [vgl.  39 

al]  40 

Liuor,  abunst  .t.  41 

Litium,  harluf  .t.  [vgl.  al    Licie]  42 

Littera  buochstap  .t.  43 

Litus  .i.  stat  .t.  44 

Liuidia^^  abunst  •*•  45 

Lodix  zussa.  auis  l  herba  l  ludilo  [vgl.  46 

al  (zweimal)  d]  47 

Lomentum  weska  .t.  [ald]  48 

Lolium  ratan  .t.  [al.  vgl.  d]  49 

Longanimitas  lanchmvti  .t.  50 

Longeuum  lanchleben  .t.  51 

Lothos  geizboum  .t.  [al  Lothon.  vgl.  d]  52 

(105^)  Lucar  rouchhüs  .t.  [al.  vgl.  a2]    53 

.t. 

Lucerna  liehfaz^^  [al]  54 

Luctus  woft  .t.  55 

Lucus,  loach  .t.  [al]  56 

Luctamen  woft  .t.  57 

Ludicrum,  spil  .t.  bismar  .t.  58 

Ludicra  spil  .t.  59 

Ludo.  lusi  spil:  .t.^^  [al]  60 

Ludiuagus  spilar:  .t.  ^*  61 

Ludicris  spilicher  .t.  62 

Lues,  babo  .t.  [al]  63 

Lumbum  lachun  .t.  ^^  [vgl.  al  Lumbi]     64 

Luncea  chindischo^^  65 

Luscinia  nahtegala  .t.  [al.  Lucina  d]       66 

Lupatum  gebiz  .t.  67 

(106^)  Lustrum,  vmbevart  .t.  [al]  68 

Luter  label  otter  .t.  [ald]  69 

Lutulentum,  horganen  .t.  [vgl.  al]  70 

Lutum,  höre  .t.  [al]  71 

Luxurie,  hvrgelust  .t.  72 


1  dh.  baldo.  =  Gll  2,  112,  37.  165,  46.  510,  57  ^  firinlust  und  unlust  gemischt? 

3  dh.  waga  *  dh.  milzi  '  =  Gll.  2,  142,  22  «  l.  dächt,  vgl.  148,  66  '  dh. 
zunga         ®  dh.  shchtit         ^  dh.  zunga         ^"  l.  durnohti,  vgl,  Gll.  1,  591,  15  "  fal- 

sches lemma  für  Liuor  inuidia  k  118**  =   CGL  4,361,39         "  l.  liehtfaz        ''  dh.  spilo 

^*  dh.  spilari  ^^  l.  lächun         ^"  vgl.  Lücea  moUia  k  121»;  aus  luncea  Prudentius 

Perist.  3,  132  (Gll.  2,  444,  24) 


1 50 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.   A.  Bestlmmbare 


1  Lyeus,   uinuni  \  IM  A.  |al| 

2  (1.07»)  MacicH  .1.   nuigcre  A.   [al\ 

3  Macte  helwis  .t. 

4  Macula  notha  fleccho  .t.  [rdj 

5  Madidus  nazzer  .t.  [al] 

6  (107^)  Magudarim  dinchel  .t.    [al] 

7  Madiigaris  dinchel   .t.  [vgl.   al    Magiida- 

8  rinij 

9  Malagina  faska  .t.  [al  Malagma] 

10  Mala  punica    chindebeine    .t.  ^    [vgl.    al 

11  Malas] 

12  Maleas  scgal  .t.  [al] 

13  Malefortis  weicher  .t. 

14  Malleus  1  iiialleolus  hamar  .t.   [al  Mal- 

15  leolus] 

.t. 

16  Malleolus  spacha  [al] 

17  Malitie«  ubilwillige  •*• 

18  Malis  mastin  .t.  ^ 

19  Malus  ^  geizboum  .t. 

20  Mamille,  tutil:* 

21  Mammona,  scaz  .t. 

.t.  .t.  .t. 

22  Mamma  uter  l  cice  l  tuttelin 

23  Manabunt  fliezent  .t. 

24  Mancinus^  wanaheiler  .t. 

25  Mancipatus,  biheftida  .t. 

26  Manchus  einhentiger  .t. 

27  Mando  izz:  .t.^ 

28  Mandragora,  wrz  .t. 

29  Mandrinum  hert :  '^  [a2] 

30  Malus  .i.  ubeler  .t. 

31  (108^)  Mango  chouffo  .t  [al] 

32  Manica  hantdruch   .t.  l  ermel  .t. 

33  Manipulus,  garab :  .t.  ^ 


Manna,   hinudbrot  .t. 

34 

Mansur  .i.  grvz  .t.  [al.  Manphur 

a2] 

35 

Mansio  selida 

36 

MansionariuB  selidare  [al 

37 

Manubie,  geröbe  .t. 

38 

Mappalic  hutta  .t. 

39 

Mappe  hutta  .t. 

40 

.t. 
Maratron  uenehel 

41 

Marcida  worigivv  .t.^ 

42 

Maritus  karel  .t.  [al 

43 

Marsus  zöberare  .t.  [al] 

44 

Marsuppium  secchil  .t.  [al] 

45 

Marmor  marmelstein  .t.  [al 

46 

Mas  gemman  .t.  ^^ 

47 

Massa    samahaftig:  .t.  ^^  [a2 

48 

Mastruca  .i.  hader :  .t.  ^^  l  filz  .t. 

a2; 

49 

40 

(108^)  Matricida  mutersleccho  .t. 

[a2] 

50 

Matrix  gilechter  .t.  birid  .t.   [vgl. 

al^f 

51 

Matricularius  toumphafFo  .t.  [al] 

52 

Matums  riffer  .t.  l  zietiger  .t.  [al 

53 

Mauigena  zof sorgen  .t.  ^^ 

54 

Maurus  swarzer  .t.  [al^ 

55 

Maxilla  kinna  .t. 

56 

Matrix  atoch  .t.  [ald  Meatrix 

57 

(109^)  Medelam,  lehentÖm  .t. 

58 

Medicina   lecbentöm  .t. 

59 

Mel,  hon  ach  .t.  [al 

60 

Melodia,    svvozsanch  .t.  [ald 

61 

Memor,  gehungentig^  .t.  ^* 

62 

Memoria  gehugit  .t.  ^* 

63 

Menda  luga  .t. 

64 

Mentior  truginen  .t.  l  bidencho 

.t. 

65 

Mendum  luki  .t. 

66 

Menssarium  scuzzela  .t. 

67 

^  Mala  punica. .  .  direct  vor  Malas  Je  124c        2  __  qh  2,  23,  42        ^falsches  lemma 
für  MeUa(m),  vgl.  14Q,b2  und  Lothon  genus  arboris  qua  latini  mellam  vocant  k  119» 
*  dh.  tutili         5  =  Mancus?         ^  dh.  izzo         '  dh.  herta         ^  dh.  garaba         »  =  Gll. 
2,  384,  20   iisii).         ^^  l.  gomman  ^^  dh.  samahaftigi         *^  dh.  hadera         ^^  zof  mir 

unverständlich,  sorgen  ist  ivol  als  sorgenti  zu  dem  in  k  128»  unmittelbar  vor  Mauigena 
{l.  Maiugena)  mercuri®  stehenden  Mattus  tristis  zu  ziehen,  oder  cöfsorgenti  =  mercurius 
im  hinblick  auf  merx  und  cura?        ^*  l.  gehugentig*,  gehugt 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


151 


1  Menstüe  tischlachent  .t.  ^  \a2] 

2  Men.^ura  niez  .t. 

3  (109^^)  :\rora  liitt'  .t. 

4  Mercedula  lonili  .t.  |rtl] 

5  Meridies  mithvMii   .t. * 

6  Mergii!?  (.luchfogel  .t.    1  alachra  .t.    l  tv- 

7  chare^  [rgl.  al] 

8  Merop  grviispechto  .t.  [al] 

9  Meioilus  ampsla  .t.  [al] 

10  Metus,  forchta  .t. 

11  Micat,  slagizet  .t.  1  schinet  .t. 

12  Micoiius  mago  .t.  [al] 

13  Migale,  haram:  .t.^  [al] 

14  Migma,  sprivz  .t.   [al] 

15  (110»)  Milisie,  gedigene  .t.  [al] 

16  Militia,  gedigene  .t. 

17  Mimus,  scirno 

18  Mina,  essa  [al  Mna] 

19  Minax,  drolich^  .t. 

20  Minutal  ingeslahti  .t.  [al] 

21  Mirabilis  wunderlicher  .t. 

22  Mirinulo  scirno  .t.  [al   Mirmilo] 

23  Mirtus  mirtelbom  .t.  [vgl.  al] 

24  Misco  schenk:  .t.^  [vgl.  al  Miscet] 

25  Missile  gescheft:  .t.  ^ 

26  Mnas  .i.  phunt  .t. 

27  (11  Ob)  Modus  mez  .t. 

28  Molaris  kvrin stein  .t. 

29  Moles  michil:  .t.  "^  l  tapher:  .t.^ 

30  MoUes,  widillen  .t.  [al] 

31  Molosus,  rüde  .t.  [al] 

32  Momentaneus  stuntwiliger  .t. 

33  Monomachia  einwige  .t.  [a2.  Monarchia^] 

34  Moneta  muniz:   .t.  ^  [al] 

.t. 

35  Monitus   manunga 

36  (111^)  Mora,  tvala  .t. 


Mordax  bizziger  .t.  [al  Mordex]  37 

Morsus  biz  .t.  [al]  38 

Mos,  site  .t.  39 

Motus,  bewegida  .t.  40 

Mucro,    swert    .t.    sumitas    acuminis    .i.  41 

wassi  .t.  42 

Muculentus  rozziger  .t.  sordidus  a  mucca  43 
.t. 

.i.  rozze  [al]  44 

Mucus  roz  .t.  [al  Muccus]  '  45 

MufFula  fustilinch  .t.  [ald]  46 

Mugit,  löet  .t.  [al]  47 

Mucia   amblaza  .t.  [al.2]  48 

Mulciber  smid  .t.  49 

Mulcifer  smid  .t.  [al]  50 

Muliebris  wiblich^  .t.  51 

Mulio  stötare  52 

Multa  sculda  .t.  53 

Multraria  milechvaz  .t.  [vgl.  al  Mulctra]  54 

Multrivagus  uilewadeler  .t.  [al  Multiua-  55 

gus]  56 

Mundus  werlt  .t.  57 

Mungio  snegel  .t.  [al]  58 

(IIP)  Munificentia  manahtigiv  .t.^^  59 

Munimentum  warnung:   .t.  ^^  [al]  60 

Murcus  lidiscarter  .t.  [al]  61 

Murex  mersnecco  .t.  [ald]  62 

Murenulas  lantfrideli   .t.  [vgl.  al  Mure-  63 

nula] 
Murium  sulza  .t.  [ald] 

Mustacia  lurra  .t. 

Musio  kazze  .t.   [al] 

Mutinus  hamaler  .t.    [a2.  vgl.  al  Muti- 

lum] 
Mystica,  bezeichenliv  .t.^'^ 


64 
65 

66 

67 
68 
69 
70 


(112^)  Napus  rab:^3  j  ^vb:  .t.^*  [al]      71 


.t. 


^  -lachent  aus  lachen  entstellt? 
seit?        3  vgl.  Gll.  1,  340,  25  usw. 


"^  l.  mittiwehhi,  'mittag'   und  'mittivocTi    verwech- 

*  dh.  haramo        °  dJi.  Misceo  schenko        ^  dh.  ge- 

schefti         '  dh.  michili         ®  dh.  tapheri         ^  dh.  muniza         ^^  l.  manaheitigi,  s.  Graff 

2,  752/         ''  dh.  wamunga  ^^  i    bezeichenlichiv  =  Gll.  2,  627,  23         "  dh,  raba 

^*  dh.  rvba 


152 


Alphabetisch  Geordnete  Glohhare.  A.  Bestimmbare 


1  Naso  naHu  .t.  \a]    Nasus] 

2  Natantes  ewimmint:  .t.  ^  [a2] 

3  Natiitoria  urKpiinch  .t.  [al] 

4  Natiuum  geburtlicher  .t.  [vgl.  al] 

5  Natrix  wazernater  .t.   \a\  | 
G  Naiiigatio  ferid  .t. 

7  Nausea  wllunga  .t.  [al] 

8  (112*^)  Naulum  fereschaz  [al  NaulusJ 

9  Nauita  vcrigo  .t.  [al] 

10  Nebiilosus    trvgenare  .t.   [vgl.    ald    Ne- 
il      bulo] 

12  Nectar,  seim  .t.  [ald] 

13  Nefandus,  vnmuzhafter  .t.  [vgl.  al] 

14  Nefarius,  vnmuzhafter 

15  Nefarius  mimvzhafter  .t. 

16  (llS'"*)  Negligens  unrvchiger 

17  Negotium,  wantlunga  .t.  [vgl.  al] 

18  Nemus  forst  .t.  [al.  vgl.  d] 

19  Nenias   l  nugas   .i.  gebosi  .t.^    [al  Ne- 

20  nia] 

21  Neomenias,  wirschefte  .t.^  l  hochzit  .t. 

22  Nepus,  nevo  .t.  [al  Nepos] 

23  Neptis,  niphtel  .t. 

24  Nietare  winchen  .t.  [a2] 

25  Nidus  nest  .t.^  [a2] 

26  (113^)  Ningit  sniwet  .t.  [a2] 

27  Nimius  unmaziger  .t. 

28  Nitens  widerspirder :   .t.  ^ 

29  Nix  sneo  .t.  [al] 

30  Nodus  knoph  .t.  [al] 

31  Nomisma,  munizz:  .t.  ^  [al] 

32  (114^)  Norma,  spratta  .t.  l  behebide  .t. 

33  Nothus  incertus,  zwitarn  .t.   [al] 

34  Nouale,    mvlente  .t.    [a2.    vgl.    al    No- 

35  uales] 


Nouitus  niukemo  .t.  [vgl.  a\    Nouitii]        36 

Nouerca,  stiefmvter  .t.  [al]  37 

Noxia  scult  .t.  [al]  38 

Nubecula  wlcheli  .t.  39 

Nubilar  scoph  .t.  [a2e]  40 

Nubo  nupsi  gehiwe  .t.  [a2]  41 

Nugacitas  gebosi  .t.  42 

Nummularius  munezzare  .t.   [al]  43 

(114^)  Nuo  .i.  uolo  gelaze  .t."^  [al]  44 

Nurus  snur  .t.   [al]  45 

Nutus  giwalt  .t.  46 

Nutrix  amm :   .t.  ^  47 

Nux  iiuz  .t.  48 

Obcaluit  ersvvilit:  .t.^  [ald]  49 

(115^)  Obelum  helbelinch  .t.  50 

Obex  luner  .t.  ^^  [vgl.  al]  51 

Obices,  grintil:  .t.^^  [ald]  52 

Obice,    grintil  .t.  ^^  58 

Obire  ferenden  l  ferschaiden  54 

Oblectat  geurowet  .t.  55 

Obliqua  duwerhiv  .t.  56 

Oblita  bechlentiv  .t.  ^^  57 

Obnoxius  schuldiger  .t.  58 

Obrizum  uberguld:  .t.  ^*  [a2]  59 
(115^)  Obsequela  dienest   .t.    [al   Obse-  60 

quelam]  61 

Obses  gisel  .t.  [al]  62 

Obsides  gisel  63 

Obsitus  bifanginer  .t.  [a2]  64 

Obsoletam^^  aruuortanaz  65 

Obsolescit  arscimplagat^^  66 
Obstinatio    einstritigi    .t.   l    ingagansten-  67 

tida  .t.  68 

Obstipo  nigo  .t.  [al]  69 


^  dh.  swimminte  "  _  qh  2,  554,  15  ^  l.  wirtschefte  *  es  folgt  113b  Nilia- 
cus  masc*  .t.,  offenbar  zusammengezogen  aus  den  beiden  gll.  Niliacis  (egipciacis)  und 
(Nilotis  a  nilo  acus)  masculi  Ic  140^  (mase*  für  masc)  ^  dh.  widerspirdero  ^  dJi.  mu- 
nizza  '  das  folgende  Nupta  (fehler  für  das  in   k  143^   folgende  lemma  Nurus)  .  .  . 

uxor  filii  l  bruta  ist  lat.  »  dh.  amma         »  dh.  erswilita         ^"  l  lunes  =  lunisa 

''  dh.  grintila  '^  -   Gll.  2,  368,  24  usw.   495,  18         ''  =  Gll.   2,  459,  7  ^*  dh. 

uberguldi         "  l.  Obsoletum  =  Gll.  2,  403,  63  usw.         '^  =  Gll.  2,  455,  45 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


153 


1  Obtusus,  bcworsiuer  .t.  ^ 

2  Obtutus,  gesvne  .t. 

3  Occasus,  sedalganch  .t. 

4  Oca\s  sh&hen  .t.  [al] 

5  Occa  meriscala  .t.  [al] 

0  Occeaiius  i.  wentelmere  .t.^ 

7  (116*)  Ocreas,  beinberge  .t.^  [al   Ocree] 

8  Odoriferus  staiictrager  .t. 

.t.  .t. 

9  Off^ini  pizzom:*    1   pallon    1  massa  [al] 

10  Oestmm  .  .  .   .i.  premo  -'-^ 

11  Offella  brat:  .1« 

12  Offensio  beswara  .t. 

13  Offocationem  demphi  .t.  [vgl.  a2d] 

14  Officinas   aiiibechstedi  .t."^    l  sinittvn    .t, 

15  [vgl.  al   Officina] 

16  Offusa   ballü.    pila    bal   .t.   [vgl.  al  Of- 

17  fam] 

18  Olfactum  stanch  .t.  ^ 

19  OUa  hauan  .t.  [al] 

20  Olor  elbiz  .t.  [al.  vgl.  a2  Obres] 

21  Olus  gartkrut  .t. 

22  Omen  heil 

23  (116^)  Opere^  werdsam 

24  Opimus  genuchsamer  [al   Opima] 

25  Opiuio  li\Tiiunt  .t. 

26  Opiza   areweiz  .t.  [a2] 

27  Opium,  twalm  .t. 

28  Oportunus,  gemahher  .t.  [al] 

29  Oracula,  wizechtvm  .t. 

30  Ora,  ort  .t. 

31  (117*)  Ordinatio  wihe  .t. 

32  Organum,  gehelnusside  .t.  [a2] 

33  Oriundus  imburdich  .t. 

34  Ornotinus  langer  .t.  [al] 

35  Ornus  linboum  .t. 


Oscen  helisod  .t.  l  meriscala  t.  [al]  36 

Ostentus    ochsunige    .t.    [vgl.  a2    Osten-  37 

tum]  38 

Otium  mSza  .t.  39 

(117'')  Patior  duldo  .t.  40 

Pictam  gimahalta  .t.  [al   Pactam]  41 

Pactum,  gezumft  .t.  [vgl.  al]  42 

Palatium  phalanza  .t.  43 

Palatinuö  palanzlicher  .t.  [al]  44 

Palpo  uiualtra  .t.  [a2.  Palbo  al]  45 

Paleare  chellere  .t.  [al]  46 

Palestra,  spilistat  .t.  47 

(118^)  Pallas  fliztraga  .t.  *<^  48 

Pallor  blechi  .t.  49 

Pallius^i  bleicher  .t.  50 

Palmes  snitelinch  .t.  [alc^]  51 

Palumba,  hegetvb:  .t.^^  |-^2]  52 

Palus  phal  .t.  [al]  53 

Palus  vendo  .t.  54 

Panis  prot  55 

Pangratius  .i.  tranechvzo  .t.  ^^  56 

Pando,  offino  .t.  57 

Panicium  phenich  .t.  [al]  58 

Pannus  tvch  .t.  [al]  59 


Panniculus  tvchelin 
Panucula  gpvlili  .t.  [a2] 
Panthera  luhs  l  ottor  .t. 
Panus  spvle  .t.  [a2d] 


60 
61 
62 
63 


Panulula^*  raha  .t.  idem  ponovl  .i.  trama  64 
.t.  [vgl.  a2  Panulie]  65 

Papauer  feldmago  .t.  [a2]  66 

Papille  tutten  .t.  67 

Papirus  semidahi    .t.    genus  est    iunci  .i.  68 
piniz  .t.  [vgl.  al]  69 


*  l.  beworfiner.  vgl.  Ic  145»  Obtunsus  tardus . . .  inqnatus  cötaminat^  ^  vgl.  zb.  GH.  3, 114, 3 
'  =  Gll.  1, 286, 18  usw.  '^  l.  pizzon  ^  z=  Gll.  3,  350, 66.  365, 55.  454,  7  «  dh.  brato 
'  =  Gll.  2,  57,  11  usw.  603,  63        «  =  Gll.  2,  301,  62.  3,  505,  29        "  gemeint  das 

in  k  stehende  Opere  precium  ^°  l.  fezitraga,  s.  Gll.  3,  250,  41  usw.  ^       "  l.  Pallidus 

^*  dh.  hegetvba        ^^  passt  nicht  zum  lemma.  die  Verschiebung  veranlasst  durch  das 

vorangehende  Pancratiari®  pugil?   l-  Pandochium  .i.  tranchus,    vgl.  Diefenbach  408c? 

'*■  l  Panucula,  s.  Gll.  2,  369,  7  usw. 


154 


Alphabetihch  Geordnete  Gloshake.    A.  Bestimmbare 


1  Papilbio^  palbila  .t. 

2  Papule  papille  .t.   .i.  angueizen  .t.^ 

3  Paraninifa  prutbote  .t.  [a2.  vgl.  d  Para- 

4  nimphum] 

5  (118^)  Parce  mezzig:  .t.^ 

6  Parce  scepherinne  .t.  [vgl.  al] 

.t. 

7  Parricida  brudersleccho  l  giioslecko  .t. 

8  Parma  sbilt  .t.   \a\] 

9  Parsimonia  furburt  .t.   [al] 

.t. 

10  Particas  losgeshute  [al] 

11  Partim  sumaz  .t.  * 

12  Participium  teil 

13  Partus,  geburt  .t. 

14  Pascha,  hostra  .t. 

15  Passer,  spar:  .t.  ^ 

16  Pastoforia,  gadem  .t. 

17  Pastura  mesti  .t.  [al  Pasturam] 

18  Paternitas  faterschaft  .t. 

19  Patibulum,  galgo  .t.  [al] 

20  (119»)  Patriaster  stivffater  .t.  [ald] 

21  Patriota  gilando  .t.  [al] 

22  Patricida,  fatersleccha  .t. 

23  Patrimonium,  faterodal  .t. 

24  Patroni  muntborn   .t.,  muntborn  .t. 

25  Patulis,  offenall  .t.    qui  semper  patet  ut 

26  nares    .i.    spritent"    .t.     [vgl.    al    Pa- 

27  tulus] 

28  Paucus  frower  .t.  ^ 

29  Pauculus  fohlicher  .t.   [al   Paucalis] 

30  Paxulus  celchegil  .t. '^ 

31  Peculum  scazliher  .t.  ^ 

32  (119^)  Pedes.  tis  fend:^  .t.   [vgl.  al  Pe- 

33  dites] 


Pediculus^*^    lusiger  .t.    [vgl.  al  Pedicu-  34 

losus]  35 

Pedo  fu:z  .t.^^  [al   Pedum]  36 

Peditus  fend:   .t.^^  ^^gi  ^i   Pedites]  37 

Pellacie  luge  .t.  38 

Pelex  kebsa  .t.  [al.  vgl.  d]  39 

Pellicio  larvare  .t.  ^^  40 

Pellicatus  kebisod  .t,  [al]  41 

Pellis  fracta  irach  .t.  [al]  42 

Pelta,  kilin  .t.^*  43 

Pelius,  lapel  [al  Peluis]  44 
Pendex  bentel  .t.    [vgl.  ale  Pendices]       45 

Pensum  wichili  .t.  46 

(120*)  Peplum,  hvberlachet  .t.  ^^  47 
Pera,  chuilla  .t.  1  daschila  .t.  [vgl.  al]     48 

Peragit,  foltvt  .t.  49 

Perdix  rebehvn  .t.  [al]  50 

Pergama  hochgezimber  .t.  ^^  51 

Perfuga  fluhtiger  .t.   [al]  52 

(120^)  Periculum  freisa  .t.  53 

Peripsota^"^  uberchara  .t.  54 

Periurus  mainswrtiger  .t.  55 

Perizoma  heli  .t.   [al   Perizomata]  56 

Perluit  nazta  .t.  [vgl.  al  Perluitur]  57 

Permissum  urlöb   .t.  58 

Pernicies  flornusse  .t.  59 
Perpendiculum  mvrwaga  .t.    1    wachstein  60 

.t.  [vgl.  ale]  61 
Perpensa  uberwegeniv   .t.  ^^  [vgl.  al  Per-  62 

pensio]  63 

Persicus  phersichbom  [a2]  64 

Persona  namo  .t.  65 

(121»)  Pertemptant,  anevarent  .t.  66 

Pertinax,  einstritiger  .t.  67 


^  l.  Papilio.  das  glossem  mir  unverständlich:  entstellt  aus  lat.  Palbo?  ^  =  Gll. 
2,  642,  4  3  dh.  mezzigo  *  =  Gll  2,  44,  14  ^  dh.  spare  *  l.  foher.  oder  von 
einem  andern  lemma  hierher  verschlagen?  "^  l.  Paxillus  celtchegil  *  gehört  eher  zu 
Peculiarius  .  .  .  diues  .  .  .  pecuniosus  k  155»  als  zu  Peculium  ^  dh.  fendo  ^"  fal- 
sches lemma  ^^  von  Pedum  auf  Pedo  verschoben,  dh.  furz  ^"^  dh.  fendo  ^'  mir 
unverständlich           ^^  l.   skilt?          '^  l  höbetlachen            ^«  =  Gll.    2,   364,  25.   705,  5 

^'  falsches    lemma   für  Peripsima,    s.  Gll.  2,   17,  30,   vgl.   605,  13  ^^  =    Gll.  2, 

450,  35 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


155 


1  Peruersus  abeher  .t.  \al] 

2  Peruicax,  uncrrer  .t.  lal] 

3  Pestis  contagium  .i.  tior   .t.  ^ 

4  Petaluni  lamniina,  phellida  .t.^ 

5  Phiüaiix,  gesemüii  .t. 

6  Pharetra  chocher:  .t.*' 

7  Phaselus  kiel  .t.  \al] 

8  Phoce  merikalb'  .t.*  [al] 

9  Phitoiiissa  zvberar:  .t.  ^  [al] 

10  Pliilargina  frechti  .t.^ 

11  (121^')  Pica  agalstra  .t. 

12  Picea  foraha  .t.  [al] 

13  Pictura  genial  .t.  [al] 

14  Picus  hehera  .t.  [al  Pica] 

15  Pigillus  curtilbold  .t.  [ale] 

16  Pignus  phant  .t. 

.t. 

17  Piguus  biger  [al.   Pigius   e] 

18  Pilenta  sainbuch  .t. 

19  Pilleum  hvt  .t.  [al] 

20  Pincerna  scheuch:  .t.'^  [al.2e] 

21  Pinus  piribÖm  .t.   [a2] 

22  Pirale  phisal  .t.  [al] 

23  Pirus  birebom  .t.  [a2] 

24  Pisa  arewez  .t.  [al.2] 

25  Piscina,  wiwar :  .t.  ^  [a2] 

26  Pistiinum  pistrilla,  phiristrina  .t.  ^ 

27  Pix  harz  .t.  [a2] 

28  Placenta,  flado  .t. 

29  Placitum,  .i.  tagedinch  .t. 

30  (122»)    Planas   bomscabun    .t.    [a2.  vgl. 

31  al   Planatorium] 

32  Planca,  thil  .t.  [al.2e] 

33  Plantarium   sola   .t. 

34  Planipedes  .i.  tvmunta  .t. 

35  Planicies,  ebine  .t. 


Plasma  pilidi  .t.i<>  36 

Plaudet,   slagizet  37 

Platanus,  ahorn  .t.  38 

Plaustra,    wagana  .t.  39 

Plectruni,  citerphin   .i.  [a2  Plectro]  40 

Plemen^^  masala  .t.  41 

Plenilunium  volmani  .t.   [a2]  42 

Pleiirisis  sittesuht  .t.  [a2]  43 

Plicabitur   bitan   wirdit   .t.  ^^   1  gevalden  44 

45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 


wirdit  .t. 

Plumacium  federbett:  .t  ^^  [a2d] 

Plumbum  plie  .t. 

Plusculus  lahim  .t.  ^* 

Poculum  tranch  .t. 

Podium  rinch  .t.  [al] 

Polita  schoni  .t.  [a2  Policia] 

Podagra  fvzsuht  .t.  [a2] 

Poena  .i.   wizi  .t. 

Poeta  .  .  .  .i.  uersari  .t.  l  scophare 

Pollet  furdihot  .t.^^ 

Pollex  dvmo  .t. 

Polliceor  giheizo  .t.  [a2  PoUiceo] 

Polio  lichon  .t.  l  hasinon  .t.  [a2] 

Pollinctores   grabare  ^^ 

(122^)  Pomilio  getuuerch  .t.  homunculus  60 
l  nasus  ^"^  qui  dicitur  tivf tisce  ^^  tuwerch  61 
.t.  [al]  62 

Pomum  obaz  .t.  63 

Poma  mora  swarzberi  .t.  [a2]  64 

Pomarium  obezhvz  .t,  [a2]  65 

Pomerium  bomgarte   .t.  66 

Populus  albare  .t.  [al]  67 

Pondus  widerwagi  .t.  68 

Pons  brucca  .t.  69 

.t. 
Pontificium  pistvm  70 


^  Pestis  mit  Bestiis,  -ia  verivechselt  -  1.  phedila         '  dh.  chochere         *  das  hier- 

nach folgende  Phillira  {dh.  Philyra)  . . .  foligera  .t.  ist  lat.        ^  dh.  zvberara        «  l.  Phil- 
argiria   frechi,    vgl.  Philargia   auaritia    k  160<i   und   Graff  3,   793         '  dh.  schencho 
*  dh.  wiwari  ^  l.  phistrina  ^"  das  hiernach   folgende  Plastes   figuli  .t.    ist  lat.  = 

figulus        "  =  Phlemen         ^^  ^gi^  qh    2,  451,  59         '^  dh.  federbetti         1*  =  Plurima 
lachin?  s.  Graff  2,  159         ^°  l.  furidihet  {oder  guotlihot  =  Gll  2,  439,  43?)  '"  vgl. 

Gll.  1,  650,  14        1"'  /.  nanus        '^  l  tivtisce 


Infi 


Alphahetihch  Geordnete  Glossare.    A.  Bertimmbare 


1  Popina  chnivvcd  .t. 

2  Popularis  livtlicluir  .t.  \al\ 

3  Porcaster  biniz  .t.  [al] 

4  Porisma  inieta^ 

5  Porrus  loch  .t.  [alj 

6  Portus,   vrfar  .t.  [alj 

7  Possibilitas  iiiachtigi  .t.  \al] 

8  Postes  turistvdel  .t.  [al  Postis] 

9  Postella  turelin   .t.   [al] 

10  (123*)  Potis  mächtig^  .t.  [al] 

11  Preceptum  gibot  .t. 

12  Preclarum  zorften  .t. 

13  Preclius  furigediner  .t.  [al] 

14  Preconus^  frumiger  .t.  [al  PrecoquusJ 

15  Preconium  livmun  .t.  [al] 

16  Precordia  vureherza  .t. 

17  Precox  frumirifaz  .t.  [al] 

18  Predia  eigen  .t.  [al] 

19  Preditus  furibracht^  .t. 

20  Predones  rvbere  .t. 

21  Prelabi  furifarin  .t.  [al] 

.t. 

22  Premo  bidruche 

23  Premium  Ion  .t. 

24  (123^)  Prepes  gizaler  .t. 

25  Pres  .i.  einginhafter  .t.^ 

26  Presidium  folieist  .t.  [al] 

27  Presso  uurihang^  .t.* 

28  Prestigium  galster  zoub^  .t.  [al] 

29  Prestrinxit,  biuienc  .t. 

30  Pretorium,  phalnza  .t.  [al] 

31  (124a)  Priuatus,  ferteilit'  .t. 

32  Priuilegium,  suntirige  .t.    [al   Priuilegia] 

33  Problema  ratisca  .t.  [al] 

34  Probrum  itewiz  .t. 

35  Probrosus  itewizlicher  .t.  1  leider  .t. 

36  Processum  framedihsmun  .t.   [a2b] 

37  Proci  pitil  .t.    [al] 


[in]     Procintu    ingaruvva    .t.     [al     Pro-  38 

cinctv]  39 

Procus  bitil  .t.   [alb]  40 
(124^)    Procus   petitor    brutegöm    .t.    ul  41 

pitil  .t.   [al]  42 

Prodigus  .i.  spilder  .t.  [b]  43 

Proditor  meldare  [al]  44 

Profanus  ferwazener  .t.  [alb]  45 
Profundum    l    porro     habens     fundum,  46 

grünt  .t.  47 

Proluit,  ferwaskit  .t.  [al]  48 

Proluuies,  irgozeni  [al]  49 

Promo  bidrucho  .t.   [a2]  50 

Promptuarium  kellari  .t.  [al]  51 

(125*)  Promissum  geheiz  .t.  [a2]  52 

Propago  gibor  .t.  53 

Propheta,  wissago  .t.  54 

Propinquitas  gilegan  .t.  55 

Propitiatorium  gnad:  .t.  ^  [al]  56 

Propugnacula  brüst weri  .t.   [alb]  57 

Prora  gransa  .t.  [alb]  58 

Prospectus  gesiht  .t.  [al]  59 

(125^)  Proteruitas  frazari  .t.  60 

Protraho  gilengo  .t.  [a2]  61 

Prouehit  geuorderot  .t.   [b]  62 

Prurit  iuchet  [al]  63 

Psiletrum  sleipha  .t.   [ale]  64 

Ptisanarium  spichare  .t,   [al]  65 

Puber  iunger  .t.   [a2]  66 

Pubo  huw:   .t.^  [al]  67 

Pudor,'^  scama  .t.  [al  Pudus]  68 

Pugilare,  hantuala  .t.^  69 

Pulla,  wil  .t.  70 

(126*)  Puleium  pulei  .t.    [a2  Pulegium]  71 

Pulix  floch  .t.   [a2.  vgl.  al  Pulices]  72 
Pulpitum  lector  .t.  [vgl.  a2  Pulpita]         73 

Pumilio  geduwerch  .t.  [al]  74 

Puls  bolz  .t.  l  pri  .t.   [a2]  75 


^  vgl.  Porismata  id  est  premium  vel  munera  ,  .  .  Je  163^  ^  aus  Precoquus  und  Pre- 
conium gemischt?  ^  l.  eiginhafter,  vgl.  Gll.  2,  363,  1  *  dh.  uurihanganemo  =  Gll. 
2,  404,  31  5  ^7^^  gßa^j^  6  ^/^    jj^^Q  7  ^^i  Pudus  pudor  .  .  .  k  174^  ^  ^j^ 

hanttauala 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


157 


1  Pulnientum  nivos  .t. 

2  Puinex  biiiniz  .t. 

3  PuDctus,  stoffo  .t.  [al] 

4  Punit,  wizinot  .t.  [al] 

5  Puppis,   iiiiiger  .t.  ^ 

6  Pumlentiini,  rivben  .t. 

7  Pus,  giiiit 

8  Pustula  blatira  .t. 

9  PutiHHlo  fulnussida  .t.   [al] 

10  (126MQuatriduum  uierdagid:  .t.^[vglal] 

11  Qualus  korp  .t.  [ald] 

12  Querela  klag:  .t.^ 

13  Queritur  klaget  .t.  [al] 

14  Queruluä  klageliner  .t.  [al] 

15  Quereiis  lastnmgungen  .t.  [vgl.  al] 

16  Qualitas  welichi  .t. 

17  Qualu  korb  .t.  [ald  Qualus] 

18  Quando   noch  wenn:    .t.  *     [al    Quando- 

19  quideni] 

20  Quantitas  wiemichil:  .t.  ^  [al] 

21  Quies,  stilli  .t. 

22  (127*)  Quiris  spiozstang:  .t.^  [a2] 

23  Quisquilias  frumentorum,    gasophe  .t.    l 

24  trestir  .t.  l  kilia  .t. '^ 

25  (127^)  Rabies  razzi  .t. 

.t. 

26  Ratiuncula  redilin^  [al  Raciuncula] 

27  Radosi  sciro  .t.  [a2] 

28  Ramosus  hastoloter  .t.  [vgl.  al] 

29  Rabidus  razzer  .t.  [b] 

30  Rabula  razar  .t.  l  razo  .t.  [b.  vgl.  a2] 

31  Radicitus,  garliche  .t.  [b] 

32  Ranmus,  agaleia  .t.  [alftrf] 

33  Ramus   hast  .t. 

34  Rana  frosch  .t.   [a2.  vgl.  Rane  al] 

35  Rancor,  barzunga    .t.  l  acerbitas  .i.    ha- 

36  bihi  .t.   [vgl.  ald] 


Rapax,  griphliher  .t.  [b]  37 

Rapidus,  gezaler  .t.   [b]  38 

Ra})acitas  geriffige  .t.  39 

Rapina  notnunft  .t.   [al]  40 

Rari,  foha  .t.  [alb]  41 

Rasoria  scharsahc  .t.  [a2   Rasorium]  42 

Raster  hacco  .t.    [a2]  43 

(128«)  Raucis,  heiser  .t.  44 

Reatus,  scult  .t.  [al]  45 

Rebellis  widerbruchtiger  .t.  [al]                 46 

Reciprocat  .i.  uerwandelot  47 

(128^)  Reda  gereita  l  wagan  .t.  [vgl.  al]  48 

49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 


Redecisiuni  chrüsa  [a2] 

Redimicula  ziereda  .t. 

Refellit  falskit  .t.  [al] 

Refulget  widerfluhctiger  .t.^ 

Reget  richtet  .t. 

Regio  halba  .t.  [al] 

Regna,  richa  .t. 

Regula,  richti  .t.  [al] 

Relatu,  gesaget  .t.  [al  Relata] 

Releuandum  zigelichtinne  .t.   [al] 

(129^)  Remigium,  verid  .t. 

Remex  rvder  .t.  [al.2] 

Remus  rvder  .t.  [al] 

.t. 
Ren  lenti  [al6^] 

.t. 
Ren  lentiprato  [al] 

Renutat  wideret  .t.^^ 

Repagula,  floz  .t.  [ald] 

Reprobat  ferchwset  .t.  [a2] 

Reputes  .i.  achtes  .t.  ^^ 

Res  reris  racha  .t. 

Resedit  zelaibewisot  .t.  [al] 

Resedes  reses  irleginer  .t,   [a2d  Reses] 

Residuus  ferleipter  .t.  [al] 

Resina  .  .  .  harz  .t. 

Respirare  atomvn  .t.  [al] 


62 

63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 
71 
72 
73 


^  aMsl56, 66  widerholt        ^  dh.  uierdagida  oder  -giga?        ^  diu  klagk        *  dh.  noch- 
wenne        ^  dh.  wiemichili         ®  dh.  spiozstanga         "^  kiha]  l.  klia,  s.  Gll.  2,  364,  54 
*  darauf  Radiü   raia   .t,  deutsch?   s.  121  anm.  10  ^  urspr.  lemma  ivol  Refuga 

^°  vgl  Gll.  2,  406,  40        "  =  Gll.  2,  58,  40  usw. 


158 


Alphabktiöch  Geordnete  Glossare.  A.  Bestimmbare 


1  ResponHum  antwrte  .t.  [al] 

2  (129^^)  Restagnat  irswebit  .t. 

3  Resticula  zöuni  .t.  [alj 

4  Restis  zöm  .t. 

5  Retardant  gemerrent  .t.  [al] 

6  Retexit  zelet  .t. 


•t. 


7  Reticulum  nezzi  [al] 

8  Retraho  widerdinso  .t.   [a2] 

9  Reuerentia  erwirdige  .t.  [al] 

10  Reuolat  wildwentiger  .t.  [a2  Reuola] 

11  Rien  testiculus  .i.  niero  ul  lentimilzi  .t. 

12  Rictibus,  ginodun  .t.  [vgl  al  Rictus] 

13  Ridiculum,  spod.  houch  .t.  [vgl.  al] 

14  Rigens  parrenter  .t.  ^ 

15  Riget,  fachtet  .t. 

16  Rigidum,  starachun  .t. 

17  Rigor,  fuhti  .t.  [al] 

18  Rmia,  scrunt:  .t.^  [al] 

19  Rimosa  scrunteniv  .t. 

20  (130«^)  Ritum,  sito  .t. 

21  Riuola  klipa  [al.  vgl.  Rixe  d] 

22  Rodosi  weribo  .t.  [a2.  Rodus  d] 

23  Rogus  sagcari  .t.  [al] 

24  Ros  tov  .t.  [al] 

25  Roscidum  towigaz  .t. 

26  Roscium  niul  .t.  [al] 

27  Rosea  rotiv  .t. 

28  Rostra  snabal:  .t.  ^ 

29  Rotuuditas  sinewell:  .t.*  [al] 

30  Rubigo  miltÖw:  .t.^  rost  .t.  [vgl.  al] 

31  Rubus  spreidü :   .t.  ® 

32  Rödus  mist  .t.  anizi  .t.  [ale  Rudus  und 

33  al  Rudera] 

34  Rudis  unkunstig :  .t.  '^  [vgl.  e  ?] 

35  Rudus  ruris  mist  .t.  [ale] 


Rugi.s  runzun   .t.  l  lesen  .t.  l  zucbun  .t.  36 

[vgl.  al]  37 

(130*^)  Runcinum   niwil  .t.  [al.  Rüncina  38 

de]  39 

Rupis  felsa  .t.  40 

Rura  lenti^  41 

Ruricola  lantheb':  .t.^  [al  Ruricula]  42 

Rutilus  lanchbartisch :  .t.  ^^  [a2  Rutulus.  43 

al  Rutuli]  44 

(181*)  Sabana  sabo  .t.  [al]  45 

Saburna^^  schessofart  .t.  ^^  46 

Sacculum  secchil  .t.  [vgl.  al]  47 

Sacrilegus  fertaner  .t.  48 

Sacrarium  sagerare  .t.  49 

Sagapeta  .t.  vilzfuU:^^  [al]  50 

Sagax:,  gefrader  .t.  51 

(131b)  Sagum  filz  .t.    [al]  52 

Saralia,  phrunta  .t.  [al  Salaria]  53 

Salina  sulz:  .t.  ^*  [ale]  54 

Salignas,  salahina  .t.  [al]  55 

Saliua  speichil:  .t.  ^^  [al]  56 
(132*)  Salsitia  wrst  .t.  [al  Salsicias]        57 

Salsamentarium  salzhus  .t.   [al]  58 

Saltus,  forst  ,t.  59 

Saltuarius  .i.  forstar:^^  [e.  Saltus  al]       60 

Salutaris  hailhafter  .t.  61 

Sambuca,  holender  .t.  62 

Sambuca  holander  .t.  ^"^  63 

Samia  leim  .t.  [al]  64 

Sandaracei  wettinare  .t.  [al]  65 

Sandix  wend  .t.  [al]  66 

Sanguisuga  egel :  .t.  ^^  67 

Sanies  gunt  l  eiter  .t.  [al]  68 

Sapona  seiff:  .t.^»   [al]  69 

Sapidus  wiser  .t.  [al]  70 


1  =    Gll  2,  403,  23  usw.         ^  dh.  scrunta         ^  ^f^    snabala   =  Gll  2,  471,  40 
*  dh.  sinewelli  ^  dh.  miltöwe?         ^  =  spreidahi?    Graff  6,  393         '  dh.  unkunstig* 

«  l.  gilenti,  vgl.  Gll  2,  38,  50.  3,  212,  43  »  dh.  lanthebo  =  lantuobo  ^»  dh. 
lanchbartisch'  "  l  Saburra  ^^  dh.  scesso  vi  sant?  vgl  Sabbura  p  duo  bb.  significat 
onera  nauiü.  sabura  p  vnum  b.  significat  harenä  k  188^  ^^  dh.  vilzfulla.   das  ganze 

über  Sagacitas        ^*  dh.  sulza        ^^  dh.  speichila        *^  .i.  forstar:  {dh,  forstari)  vom  glos- 
sator  nehengeschr.        ^''  es  folgt  Samen  .i.  sancimen  .t.        ^^  dh.  egela        ^^  dh.  seiffa 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


159 


1  Sacrofaguni  lichkar  .t.   [al  Sarcofaguin] 

2  Sarcio  cehon  .t.   [al\ 

3  Sai'cofagus  sarch  .t.  [al] 

4  Sai'cina  vazza  .t.  [a\\ 

5  Sarculatis  gigrabcton  .t.  [al] 

6  Sarmenta  snitilunga  .t. 

.t. 

7  Sartago  rostphann :  ^  [a2] 

8  (132i>)  Sata  sät  .t.  [al] 

9  Satellites  degena  .t. 

10  Satiff icatio  2  bichnat  .t. 

11  Saugmentum  geschumi  .t.  [ale] 

12  Scabinus  stvlsazzo  .t.  [al] 

13  Sabo  iucho  .t.  [al   Scabo] 

14  Scabieni  rudim  .t.^  [vgl.  al  Scabies] 

15  Scabra  hantegemo  .t. 

16  Scabrum  was  .t. 

17  Scabrosus  wasser  .t.*  [al] 

18  Scalpelliun  grabmezzer    .t.    schrotmezzer 

19  [vgl.  al] 

20  Scalpmm  schrotmezir : :  ^  [vgl.  al] 

21  Scapit  schebit  .t. 

22  Scamnuni,  f  vzschamel  .t.  [vgl.  al  Scamma] 

23  Scandit,  stigit  .t.  [al] 

24  Scatit,  wimizit  .t.  [al] 

25  Sceda  schedal   .t. 

.t. 

26  Scelerata,  uertaniv  [al] 

27  Scena  löba  .t. 

28  Scenia  lÖba  .t.  l  spilestat  .t. 

29  (133^)  Sceptnim,  gewalt  .t. 

30  Sceua  sinistra,  1  löba  .t.  ^ 

31  Sceua  lÖba^  .t. 

32  Scinips  mucca  .t. '^  [al] 


Scitiun  gisezede  .t. 

Scita,  gisezeda  .t. 

Scoliasmus  zeisilo  .t.  [al] 

Scopuli  steiiii  .t. 

Scroben^  wasen  .t. 

Scoriain  sinter  .t.*  [al  Scoria] 

Scrafia  keliia  .t.  [ale] 

Scabro  hornuz  .t.   [al  Scrabro] 

Scrutibilis  asperastlicher  .t.  [vgl.  al) 

Scrupulum  unsemphtida  .t. 

Scurra  scirno  .t.  [al] 

Scurrilitas  schernwort  .t.  [al] 

Scutulus  mushiben  .t.  [e.  Scutuluni 

Scutum  schilt  .t.  [al] 

(134*)  Secreti  eclecti,  gesheidene  .t. 

Securis  a  secando  .i.  achus  .t.  [al] 

Sedatium  hasib  .t.  [al] 

Sedile  sidila  .t.  [al] 

Se:item^^  ezzisch  .t. 

Segmen : : :  strimalathi  .t.  ^^ 

Segnis  treger  .t. 

(134^)  Sellularii^^  sachs   .t.    sehxs 

al  Semispatum] 
Semauditus  halphorter  .t.  [al] 


.t. 


Semiuiro  halpman  [al  Semiuir] 
Senatus  .  .  .  dignitas  gumst  .t.  ^^ 
Sensisse  geinun  .t.   [al] 
Sentix  dornspreid  .t.  [al] 
Sepis  zvn  .t.  [al] 
Sepulchrum,  grab  .t. 

(135*)  Serenuni,  heiter  .t.  ^* 
Seres  gewist  l  canorita  .t.  ^^ 


33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
al]  45 
46 

47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
[vgl.  54 
55 
56 

57 
58 
59 
60 
61 
62 

63 
64 


1  dh.  rostphanna         ^  l.  Satisfactio  mit  7c  192d,  vgl.  Gll  2,  110,  6.  124,  29.  174,  68 
3  =  Gll  2,    175,  78.  358,  27  ustv.    638,  70.   3,  410,  52  *  das  hiernach  folgende 

Scalpellum  .  .  .  grafu:    ist  lat.    =  grafium  k  193*  °  dh.  schrotmeziras  ?  ®  gehört 

zum  lemma  Scena  "^  es  folgt  Scissent  scirent  .t.  ^  l.  Scrobem  =  Gll.  2, 15,  35 
»  =  Gll.  1,  594,  1.  2,  189,  32  usw.  ^^  ^j^  Segitem  "  dh.  Segmentata  strimalahti 
=  Gll.  2,  17,  39  ^2  falsches  lemma  '^  verderbt  aus  gumisci?  ^*  =  Gll.  2,  333, 
62  ^^  mischung  von  Seres  (gentcs  sunt  q  sericas  faciunt  Je  199^  oder  üermes  qui  texunt 
CGL  5,  390,  23)  und  Sertis  gewift  l  coronis?  vgl.  Sertis  coronis  (subtihbus)  CGL  5, 
331,  49.  390,  6,  und  mit  rücksicht  auf  gewift  die  parallelen  Serta  texta  CGL  5,  331, 
44,  Serta  texta  Corona  331,  40  =  k  200^ 


IGO 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    A.  Bestlmmbare 


1  Serpillum,  felquenela  .t.  [al   SerpillusJ 

2  SerotinuH  spater  .t.  [al] 

3  Seruis^  dien.st  .t.  [vgl.  al  Seruitus] 

4  Serum  kasiwazz*  .t.   [al] 

5  Seta  porst  .t.  [al] 

6  Setas  zatvn  .t.  [al] 

7  Setiger  .i.  ruher  .t.  [al] 

8  Seueritas  scharphe  .t. 

9  Sexus  geburt  [al  Sextus] 

10  (135^)  Sicomorus  wildelfichböm  .t.  [al] 

11  Sidunt,  sinchant  .t.  [al] 

12  Silex,  vlins  .t. 

13  Siliqua,  cheva  [al] 

14  (136^)  Simia  äffen  .t.  [al] 

15  Simus  huot  .t.  [al] 

16  Sinpubium  gebarti  .t.  [al  Sinbubium] 

17  Sindo  sabon  [al] 

18  Singultus  heschot  [al] 

19  Simum  öchrinch  .t.   [al  Sinus  zweimal] 

20  Sirenes  merimenni  .t.  [al   Sirena] 

21  Sisimbrum  sisimber  .t.  [vgl.  al  ziveimal. 

22  Sisimbrium  e] 

23  Sistrum  salmhalpha  [al] 

24  Situla  eimber  [al] 

25  Situs  geligide 

26  (13  6b)  Solamen  trost  .t. 

27  Solatus,  gibirnter  .t. 

28  (137^)  Solea  sola  .t.  [al] 

29  Sollers,  gelower  .t. 

30  Sollertia,  gewerida  .t. 

31  Solidus  fester  .t. 

32  Solitus  gewoner  .t. 

33  Solue,  fergilt  .t.^ 

34  Somnium,  slaf  .t. 

35  Somnolentia  slafrige  .t. 

36  Sonoritas,  lutrestigi  .t.  [a2] 

37  Sopbista  warspraho  .t. 


Sopor  slaf  .t.  38 

Sorbiuncula  .i.  kochmvse  39 

Sorex  mus  .t.  [al.2]  40 

Sortitur  antfahit  .t.  41 

Sors  loz  .t.  42 

Spätes  kolben  .t.  43 

Sparus  sper  .t.  [al.2]  44 

Spasmos  rampho  .t.  [vgl.  al]  45 

Specimen  sundrige  .t.  ^  46 

Specialiter  schöner  .t.  *  47 

(137^)  Spectaculum  schonunga  .t.  ^  48 

Speculum  schonunga^  1  spiegal  .t.  [a2]    49 

Spien  milzi  [a2]  50 

Spica  ehir  .t.  [a2]  51 

Spiculum  tart  .t.  52 

Spine  rucha  .t.  [al]  53 

Spinter  nuskli  .t.  gispan  .t.  [al]  54 

Spinula  spizza  .t.  [al]  55 

Spira  nestila  .t.  56 

Spirantia  athmizunga  .t.  57 

Spiri®  ringi  .t.  58 

Spissum  dicher  .t.  [a2  Spissus]  59 

Splendor  schime  .t.  60 

Spolia  geröba  .t.  61 

.t. 

Spondialis  swegelari  [a2  Spondealis]  62 

Sponsalium  brutegeba  .t.  [a2]  63 

Sponsio  wetti  .t.  [a2]  64 

Spurcitia,  unsubera  .t.  65 

Spurcus  .  .  .  inpurus,    unsuber  .t.  66 

Squalor,  unsubera  .t.  67 

Stabilio  statigo  .t.  68 

Stadia,  spurtmala  .t.  69 

Stagnum  zin  .t.   [a2]  70 

Stamen  warf  .t.  [a2cr|  71 

Stamine,  mitwarfe  .t.  "^  72 

(138^)  Stater,  pfenninch  .t.   [a2]  73 

Statio,  heriberga  .t.  warda  .t.  74 


*  falsches  lemma         "^  ■=  Gll.  2,  451,  3         '  vermutlich  nicht  soivol   =  sundrunga 
Gll,  2,  389,  69  usw.,  als  vielmehr  zum  folgenden  lemma  gehörig  {=  Gll.  2,  329,  31) 
*  gehört  zum  lemma  Speciosus  k  284a        ^  l.  schouunga,  schöuunga        ^  l.  Spire        '  = 
Gll,  2,  405,  76 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


IGl 


8 
9 

10 
11 
12 
13 
14 
15 

1(3 
17 

18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 


Statiira  statnussida  .t. 

Stelio,   inol  .t. 

Stelio  niolo    .t.    pariuiin 

egtHlehso  .t, 
Storinitaim'ntuin   nivsaii   .1 


aiiiinal    siniile 


|^r2| 


Sternutationis 
tioiiesj 


iiivsJUiig:^     |r/2    Stcnmta- 


Stertere  rvzvn  [a2] 

Stigniarit,  scophot  .t.^ 

.t. 
Stigal  lim  [a2] 

Stilus,  grifel  .t.  [«2] 

Stillicidia  trophezüga  .t.  [al] 

Stillo  troffo  .t.  [al  Stilla] 

Stipendium  fvra   .t. 

Stipium^  salba  .t. 

.t. 
Stirps  fvra  .t.  gesiecht:"^ 

Stipula  halm  .t. 

Stiria  issa  .t.  [al.  Styria  a2] 

Stolidu?^  vnfrvter  .t. 

Strabo  skilihenter  .t. 

(138^^)  Straba  skelech  .t.   [vgl.al.2  Stra- 

bus] 
S träges  gewal   .t.   schlacta  .t.    [al    Stra- 

gem  und  8trages] 
Strictura  biduungenussida  .t.  [al] 
Strigilis   strigil  .t.  l   sherra  .t.    [al.   vgl. 

d  anhang  Strigiles] 
Stroma  kera  [al] 
Strofa  biswich  .t. 
Strues  gevelech  .t.  ^ 
Struma  kelch  .t.  [al] 
Struo  machon  .t.   [al] 
Studium  vlizung :  .t.  ^ 
Stuprum  hur  .t. 
Stuppea  wirchiniv  .t.  "^ 


(139«^)  Suber,  sahf  .t.  [al.2] 

Subere  saplK>  .t.  |a2] 

Suber  saph  .t.  [al.2] 

Sub(>ra  flozun   .t.   [al.2| 

Subigit,   stivrit  .t. 

Subdidit    drustit   .t.  [a2    Sublidit] 

Suppellex  gezuwich  .t.  ^ 

Subsellia  dinchstÖla  .t.  [al] 

Subsidium  folieist  .t. 

Subtemine  weuele  .t.  [al] 

Subtilitas  chleini  .t. 

Subuerso  bisturzstento  .t.  ® 

Subula  ala  .t.  [al] 

(139^)  Sudarium  sweiztvch  .t.  [al.2] 

Sudor  sweiz  .t. 

Suffire  gestenchan  .t. 

Suffio  stenchan  .t.   [a2] 

Sufficentia  ^*^  genugida  .t. 

Sumptus  genomini  .t.  \vgl.  al] 

(140'^)  Superbus,  vbermvter  .t. 

Supercilium,  peittan  .t.  ^^ 

Superciliuni  oberbraw  .t. 

Superficie,    uberslichti    .t.  ^^ 

ficiem] 
Superstes,  vberliebo  .t.  ^^ 
Supputatio  zala  .t.  [a2] 
Supinus  vfkaphiger  .t. 
Sura  wado  .t.  [alc?] 
Suspendo  vfFerwigo  .t. 
Suspendium  vfferwigo  .t.  ^* 
Suspicio  widersiht  .t. 
Suspirant  ageleizant  .t.  ^^ 
Suspirium  atvmzuth  .t. 
Sustentaculum  anthepida  .t.  [a2] 
Sutor  suttare  .t. 


3G 
37 

38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
[al  Super-  58 
59 


(140^>)  Symbolum    gelöba    .t. 
bolum] 


60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 

[al  Sim-  71 
72 


^  dh.  nivsunga         ^  l.  stophot         ^  —  Stibium  *  dh.  gesiechte    .     ^  vgl.  Struem 

uiiitufelah  Gll.  1,  280,  70  ua.  ""  dh.   vhzunga        '  l.  awirchiniv  =  Gll.  2,  16,  67 

^  mischung    von  gezauua   imd   geziuch?  ^  l.  bisturztemo    =^  Gll.  2,  405,  59  '**  l. 

Sufficientia  ^'  vermutlieh  verschoben  ^^  _  qh   i^  ggi^  45^   2,    296,  28.   599,   49 

^'  l.  vberleibo         ^*  aus  der  vorhergehenden  gl.  loiderholt         ^^  z=  Gll.  2,  400,  50 
Althochdeutsche  glossen  IV.  11 


162 


ALPiiAT?ETiHcn  Geokdnetk  Glohsare.     A.  Behtimmiure 


1  Synochus    lantshaft    .t.    |al.   v(jl.  d   Se- 

2  ncca] 

3  Synodus  senot  .t.  \al  Sinodus] 

4  Syrtes,  untiefi  .t. 

5  (141  a)  Taberiia  gezelt  .t. 
G  Tabernaciüum  gezelt  .t.  ^ 

7  Tabiduin  eitrigen  .t. 

8  Tectum  dach  .t. 

9  Taga  gamw:  .t.^  [a\] 

10  Talentum  phunt  .t. 

11  (141b)  Talio  wehsei  .t. 

12  Talis  soliher  .t. 

13  Talus  enchil:  .t.^  [al] 

14  Tallus  ophervaz  .t.  [al] 

15  Talpa  sher:  .t.* 

16  Tantum  samuil  .t. 

17  Tartis^  tragen  .t. 

18  Tarnus  mado  .t.   [al.  vgl.  d  Tsermes] 

19  Tauri  phar  .t.^  [al  Taurus] 

20  Taxillus  iuuo  .t.  ^  [a2] 

21  Taxum,    dahsbÖm    .t.    iwa   .t.    \ygl.    al, 

22  Taxus  d] 

23  (142^)  Teda  fax  fachila  .t. 

24  Tedia  peccata  tvala  .t.  [al] 

25  Tergus  hüt  .t. 

26  Tegumentum  dech:  .t.  ^ 

27  Teloneum  zol  .t.  [al] 

28  Teluni  geshoz  .t. 

29  Temeraria  frazarriv  .t.  ^ 

30  Temo  grintil  .t.  [al] 

31  Temperamentum  mezhafti  .t.  ^^ 

32  Tempestuosus  tunstlicher  .t.  [al] 

33  Templum  hüs  .t. 

34  Temptamentum  chorunga  .t. 


Tempor  molt  .t.   [al.2J 
Tendantur  gebanot  werden  .t. 
Tenucla  kaswazer  .t.  [a2.  Tenuella  d\ 
Tenia  .i.  nestila  .t. 
Teniola  nestelin  .t.   [a2] 
(142»^)    Tepidus   slewer  .t.    [vgl    al   Te- 
pidi] 

Teres  sineweller  .t. 

.t. 
Terga  ruche^^ 

Terreus  irdisker  .t. 
Terrigene  .i.  erburtig:  .t.  ^^ 
Teristrum  sabin  .t. 
Terror  egeso  .t. 

Tessera  krinna    .t,    [al.  Tessere    d  an- 
hangt 
Testa  gebol  .t. 
Testimonium  Urkunde  .t. 
Testa,  daha  .t. 
Testula  sk^rib:  .t.^^  [a2] 

Testu  snekenhus  .t.   [a2  Testus] 

.t.  .t. 

Testudo  .i.  snecca  1  scerduedera  [vgl.  al] 

Textus,  gewift  .t. 

Textura  gewift  .t.  [al] 

Thalami,  brutbetti  .t. 

(143^)  Theatrum  spilehus  .t. 

Tirsus    stanga    .t.    stingil:  .t.  ^*    [vgl.  al 

Thyrsus] 

Timo  bihiblÖmen^^   [al   Thimo] 

Thorracem  brunna  .t.   [al  Thorax] 

Thoral  sidila  .t.  [al] 

Thymiama  wirouch 

Tibias  swegalun  .t.  ^^ 

Tibices  swagalare  .t.^'^ 

Tibrugna  ouenchruch:  .t.^^  [ale] 


35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 

43 

44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 

55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 


^  das  dann  folgende  Tabescit  molesuit  .t,  (  .  .  .    molauit  Tc  212b)  ist  lat.  =  moUescit 
2  ^^   garuwa         ^  ^/^   enchila         *  dh.  shero         ^  l.  Tardis         «  =  Gll.  3,  450,  42 
'  iuuo]  übei'  dem  ersten  u  rasur        ^  dh.  dechi         ^  vgl.  Gll.  2,  526,  44         ^^  gehört 
eher  zum  lemma  Temperantia  k  213^         ^^  das    darnach  folgende  Terophila   qi     teroon- 
phizan  .t.   (teroonphilan  id  e  virorum   fortiü  cognata  k  214c)    ist  lool  z=  herophila  heroon 
philan        ^^  i    erdburtige         '^  dh.  skiribi         ^*  dh.  stingila  ^^  bihiblömen]  h,  wie  es 

scheint,  aus  n  corr.  ^^  =  Gll.  3,  420,  54         ^''  l.  Tibicines  swegalare  —  Gll.  1,  711, 

63         ^^  dh.  ouenchrucha 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


163 


1 

o 

3 
4 

5 
() 

7 
8 

9 

10 
11 
12 
13 
U 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 

27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 


Tigilluin  nui:   .t.^   [^1| 

Tigilluin   inowa   .t.   \nl\ 

Timor  forcht:  .t.^ 

Tiiiiuiit  clilingelot  .t.   [a'i] 

Timidus  forchtlicher  .t.   [al\ 

Timbria  chresso  .t.   [aide  Timbra] 

(143^)  Tipsanarium  stampf  •^-  [al] 

Tipsanai'ium  8j)icliari  .t.  [al] 

.t. 
Titan  suiiiia^  [al] 

Tofus  tuf stein  .t.   [al] 

Tondcnt  scherent  .t. 

Tonitrua,  tornussida  .t.   [vgl.  al] 

Tonstrinum  forticeps,  zang:*  [al] 

Tonstrix  schera  .t.  [al] 

Toreuma,  gedrati  .t. 

Tornarius  drahsel  .t.  [al.2e] 

Tormentum  wize  .t. 

Toreuma  .i.  gedrati  .t. 

Torpedo  slafi  .t. 

Torpor,  slaffi  .f.  [al] 

Torridum,  egilich  .t.  ^ 

Torris  prant  .t.  [al] 

(144*)  Tortas    chvchun  .t.    l    fladun    .t. 

[al] 

Tortor  wizenare  .t.   [al] 

Tortos  sinewella  .t.  [al] 

.t. 
Tragedia,  schofsanch 

Trabs  gebret  .t.  [al] 

Tractat,  handelot  .t.  ^ 

Tractus  traht  .t.  [al] 

Tractatus  trahtode  .t. 

Traha   slito  .t.   [al] 

Trames  phat  .t. 

Tramites  phad  .t.  [al] 

Tranat  swimmit  t.  [al] 

Transfuga    abtrünniger    .t.     fluchtig^    .t. 

[vgl.  al] 


Transtris  sedjilun   .t."^  38 
Transtris  dwerchpanch  .t.  dwerchstol  .t.  39 

[vgl.  al]  40 

Trapezita  munizera  .t.  41 
Trenuilus   aspa    l  bibiliner  .t.    l    forcht-  42 

leich^  .t.   [al  zwewial]  43 

Tribus  chvmbira  .t.  44 

Tribula  driskil  .t.   [al]  45 

Tribuli  hufToltri  .t.  46 

Tribunal  svnstol  .t.   [al]  47 

Tribunicius  hunno  .t.  [al]  48 

(144^)  Tributa  zinsa   .t.  [al]  49 

Triclinium  hochstvl   .t.  50 

Tridens  krewil  .t.  [al]  51 

Triduum  dritage:  .t.  [al]  52 

Trieris  vero  dicitur  kiol  .t.   [al]  53 
Trienem  trium  generum  triburtiginen  .t.  ^  54 

[al  Trigenum] 
Trimodus  drimezziger  .t.   [al] 
Triuium  truwegedi  .t.^   [vgl.  al] 


55 
56 
57 

58 
59 

60 
61 
62 
63 
64 


Trium  vir   driman  [al] 

Tripicon,  bizeichilon  .t.  ^^ 

.t. 
Trucca  truha  [al.  Truccas  d] 

Truculentus,  grummer  .t.  [al] 

Truduntur  bisperret  wMant  .t. 

Truncus,  stoch  .t. 

Trucina^^  statera  waga  .t. 

.t.  .t.  .t. 

Tuber  maser  l  luliz  l  fetus  terre  l  swam  65 

[al]  66 

Tugurium,  hutta  .t.   [al]  67 

(145*)  Tumidum,  forchtlicher  .t.  ^^  68 

Tumultuosus  sturmlicher  .t.  [al]  69 

Tuomus,  tvm  .t.   [al]  70 

Turbidus,  trvbliner  .t.  [vgl.  al]  71 

Turbo  uentorum,  wiwenta  .t.  [al]  72 

Turdus  hivfolter  .t.   [al]  73 


*  dh.  rauo 
*  dh.  zanga 


^  dh.   forchta  ^  es  folgt  Thoganna  .i.  frigeso  .t.   s.  102  anm.  1 

^  Torridum  init   Horridum  verwechselt  "  =:   Gll.  2,  453,  41  '  = 

Gll.  2,  595,  23        «  l.  triburtigen         »  l.  triwege  dr?  triwegedi?         '"^  l.  Typicon  (-  Ti- 
picum  k  224^)  bizeichentlih  oder  dgl.  "  l.  Trutina        ^"^  aus  z,  5  ividerholt 

11* 


1G4 


Ai-PTrAiJETiscir  Gkordxkte  Olossare.    A.  Bestimmbare 


1  Turibulum,  ruchfaz   .t.  |alj 

2  Tuta  sichaiiv  .t. 

3  Tutor  fogot  .t. 

4  Tyrann  US  wetrich  .t. 

5  Tyrannus  wtrich   .t. 

G  (145»»)  Vapulo  biuillitwirdo    .t.     [d.    Va- 

7  bulo  al] 

8  Vaccina  heitberi  .t.  [al   Vaccinia] 

9  Vacua  iteliv  .t. 

10  Vadimonium  wetti  .t  [al] 

11  Vadum   fürt  [al] 

.t. 

12  Valium  grabo  1  phal  .t. 

13  Valuas  ture  .t.  ^ 

14  Vannus  wann:  .t.^  [al] 

15  Vapidum  biualt:  .t.  ^  [al] 

IG  Varix  wern:  .t.  *  [al] 

17  Varus  misselicher  .t.  [al   Varius] 

18  Vadis^  wetti  .t.  [al   Uade«] 

19  Vascillus  uaz  .t.   [vgl.  al] 

20  Vastus,  richer  .t.   [al] 

21  Vassus  kneht  .t.   [al] 

22  Vatillum,  glvtphann:   .t.  *^  [ald] 

23  Vber,  .i.  genussam^  .t.  [al] 

24  (146^)  Ydum"^  humidum  .i.  naz  .t. 

25  Vectigal,    zol    .t.   l    shesmiet:    .t.  ^    [al. 

26  vgl.  d] 

27  Vectigal,  zol  .t.  1  shefmiet:  .t.  ^ 

28  Vecta  portata,  grintil  .t.  [al] 

29  Vehemens,  gahar  .t. 

30  Vehiculum,  reita  .t. 

31  Velamen,  heli  .t.  [al] 

32  Veiter  win  .t.  [al] 

33  Vellus  populus  schepere  [al] 

34  Velum  vnibehanc  .t. 

35  Venabulum  spioz    .t.    l   lancea  .i.    weit- 

36  spioz  .t.    [al   Venabula.  vgl.  Venabu- 

37  lum] 


Veneficus  galstrare  .t. 
Venenatus  geitteroter  .t. 
Venenum  eiter  .t. 
Venerabilis  erhafter  .t. 
Venter  wain])a  .t. 
Venter  mago  .t. 
Ventilabrum  wintscuuala  .t 
Venusta  fronisch  .t.  [al] 
Venustus  fronisch^  .t. 
Veprecula  bremili  .t.  ^  [al] 
Vepres  brama  [al] 
Verbex  wider  .t.  l  rani  .t. 
Verberibus  fillun  .t.  ^^ 
(14G^)  Verecundia  scbam: 


[al] 


11 


.t. 


Veredarii  fartman 

Vereda  reitta  .t.  [ald] 

Veredarii  ileboten  .t. 

Veribus  spizun  .t.  [al] 

Ver  lanz:   .t.  ^^  [al   Vere] 

Vernat  grünet  .t. 

Verrit  kerit  .t.   [al] 

Verres  ber  .t.  [aide] 

Veneficus  galstrari   .t. 

.t. 
Versatilis  warblich^  [al.  vgl.  d] 

Versiculor    missefarwer  .t.    [al    Versico- 

lor] 
Versipellis  wilweriger  .t. 
Versipellis     wilvuarbiger     .t.    1     hinter- 

schrench:  .t.  ^^  [al  Versipelli] 

Versutia  abihi  .t. 

Versura  anewant:  .t.  ^*  [al] 

Versutus  abeh^  .t.  hinterscrentiger  .t.  [al] 

Vertex  scheitel  .t.  [al] 

Vertigines,  anaspin  .t.  [alc^] 

Veruex  wider  .t. 

Versanus,  unsinniger  .t.  [al   Uesanus] 

.t. 
Vescor  azz:^^  [al] 


38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 

52 
53 
54 

55 
56 
57 
58 
59 
60 

61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 
71 
72 
73 

74 


^  rrr  Gll.  2,  491,  55  ^  dli.  wanna  '  dJi.  biualti  *  dh.  werna  ^  die  gl.  nach- 
getragen "  dh.  glvtphanna  "^  die  gl.  nachgetragen  ^  shesmiet:  und  shefmiet:] 
dh.  shefmieta        »  oder  brenuh  ^^  =  Gll.  2,  307, 16        ^*  dh.  schama        ^^  ^/^    i^nzo 

"  dh.  hinterschrench*  ?        ^*  dh.  anewanta        ^^  l,  izzo 


MCLXXVc  Glossae  Salomonis 


165 


3 
4 

~^ 
(i 

8 
<) 

10 
11 
12 
13 
14 
15 

16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 

33 
34 
35 


Vespertiliones,  flodcriiifiso  .t.  [aA  Vosper- 

tilio  I 

Vestibuluni,   })hoizic'h   .t. 

Vestigia,    spor  A. 

Vestio  biiuiho   .1.   \a\\ 

(147'0  Vetu>,  alt  .t. 

Voxilluin,  gfitfano   .t.^ 

Vibrat,  erblichit   .t.  lochizit  .t. 

Vibix,  siinierlatta  .t.  \ai   Vibex] 

Viburnin,^  sumeiiatta  .t. 

Victinio,  vibramine  .i.   locbzote   .t.^ 

Victor,   sigiiiumfteri   .t. 

Viduatiis  ferwiteweter  .t. 

Vigor  steriche   .t.  [al] 

Vilis  sinaher  .t. 

.t. 
Villicus  ainbechtman 

Vinieii  wida  .t.   [al] 

Vinacia  wintrosana  .t.  [al] 

Viucula  gebenda  .t. 

Vinetum  ^\^ngarto  .t. 

(147^)  Virago  manninn:   .t.  * 

Vu"ecta  semidahi  .t. 

Virgultum  suinerlat:   .t.  ^  [al] 

Viridis  grüner  .t.  [al] 

Virilis  manlicher  .t.   [al] 

Viruilcal    scaphostal    .t.     [al    Viruical, 

e  Veruecal] 
Virosa  eitterigiv  .t. 
Virus  eittir  ,t.    fei  uenenum  uirigimt  .t. 

[vgl.  al] 
Viscum  lim  .t.  [vgl.  al  IJiscus] 
Visco  lime  .t.   [al] 


Viscis  mistillun  [al  Uiscus] 
Visibilis  gesunlich^  .t.   [vgl.  al] 
Viso  wison  .t. 


.t. 


36  Vissiuii  uist  [al] 


Visseo  lüsto  .t.   [al   Visslo]  37 

Viliuin,  achust  .t.  38 

Vitelluni  tutili  .t.  [al   xweünal]  39 

Vitis,  rob:   .t.«  [al]  40 

Vitis,  reb:  .t.''  [al]  41 

Vitreus  glasiiarwer  .t.  [al]  42 

Vitriuni  glas  [al   Uitrum]  43 

Vitricus,  stivffater  .t.  44 

Viuacem  libliha  .t.  [al]  45 

Viuarium  erbilari  .t.  [al]  46 

Vix  dennoch  .t.  47 

(148-^)  Ullula  holzmina  .t.     [ale  Vliiia.  48 

49 

50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 

68 
69 
70 
71 
72 
73 


al   Ulula] 

Ulcus  eiz  .t.  [al] 

Uligo,  ruz  .t.   [al] 

Uligo^  elnna  .t.   [al    Vlnus] 

Ulnus  hulft  .t.    [al   Vltia] 

Ulua,  riotgras  .t.  [al] 

Umbilicus,  nabele  .t. 

Umbo,  rantbÖch  ,t. 

Umbris  scatellomer^ 

Uncus  chrüber  .t.   [vgl.  al  Unco] 

Uniones  meregriez  .t.  [al] 

Unguentum  salb :   .t.  ^^ 

Unguus  nagal  .t.   [al  Vnguis] 

Vocabulum  ginemda  .t,   [al] 

Volatus  fluch  .t. 

Volema  walahischivpira  .t.   [vgl.  al] 

Volucris  vvlluhhun  .t.   [al] 

Voluere  biuahan  .t.  [al] 

Volutabrum  gisol   .t.   [al] 

(148^)  Vomitoria  uuirichilli   .t.  [al] 
Vorago  weruo  .t.   [al] 
Voti  compos   willifrum:   .t.  ^^  [al] 
Vpupa  witehofpho  .t.  [al] 
Vrbanus  gesprecher  .t.   [al] 
Vrbo  phlugeshfibet  .t.   [al] 


^  l.  götfano  "^  l.  Viburna  ^  vibramine  ist  das  eigentliche  lemma.  ■=  Gll.  2,  13, 
28  *  dh.  manninna  ^  dh.  sumerlata  *  l.  reba  '  dh.  reba  *  fehlerhaft  aus 
der  vorigen  gl.  ividerholt  und  darnach  die  beiden  folgenden  gll.  gegen  al  um  je  eine 
stelle  verschoben        "  gehört  zu  dem  in  k  233*  auf  Vmbris  folgenden  lemma  Vmbrosura 

^°  dh,  salba        "  dh,  willifrumo 


100 


Ai>imiai{i:ti.sch  Gkoudnetk  Glohbare.     A.  Bl.stimmbakk 


D, 


1  Vrcous  urzol  .t. 

2  Uredo  brunnihiz:   .t.^   \v(jl.  a\\ 

3  Ui'guot  bodwingit  .t. 

.t. 

4  Urina  hani  [al\ 

5  Urit  brenn it  .t. 

6  Usque,  liberal  .t.  [al  Usque  quaque] 

7  Usus  gewon:   .t.  ^ 

8  IJtciimque,  ettenvile  .t.  '^ 

9  Uter  uterbalch  .t. 

10  Utilitas  biderbi  .t. 

11  Utor,  nuzz:  .t.*  [alj 


Uuidus  uniidus,   veizter   .t.  ^   [r^lj  32 

(149*)  Uulgus,  smalelivd   .t.   [a\\  33 

Uulpes  foha  .t.   [al]  34 

Vultuosus,  grozluter  .t.  35 

Ydropicus  .i.  wazersuhtiger  .t.®  3G 

Zaba  gesaruwa  .t.   |al.  Zabba  c\  37 

Zelotipus  inzichtig^  .t.  38 

Zelotipia  zichtige  .t.   \ygl.  alj  39 

(149^^)  Zomentum  zieh:  .t.  "^  [aide]  40 


Chn. 


12  (1*)  Abiius  herlichir 

13  Alma   heriv 

14  Abena  zugil  [alc  Habena,  -as] 

15  Auceps  vogilari  [alc] 

16  Abelum  lampili 

17  Abnvit  virsprach  [alc] 

18  Assignatam  bistantin 

19  (l'^)  Antrum  hol.  speliinca 

20  Aucta  gimerot 

21  Abba  pater  uatirlichir  vater  [al] 

22  Admmiculum  volleist  [alc] 

23  Assentator  scuntäri  [al  Adsentator] 

24  Aduno  Geenigi  [alc] 

25  Aduncus  cramph.  häki  [al.  vgl.  c] 

26  iEglopium  cinco  [al   Aegilopium] 

27  Acer  hantiger,  mazzolter  [alc] 

28  Aceruus  cvmulus  hüpho  [alc] 

29  Acerra  wirochfaz  [al.2c] 

30  Acesus  bisciNtit.  biviltir  [alce] 

31  A:cescant^  irsurint  [al] 


d. 

28496. 

-«Equeuvs  ebinalt^    [al.  vgl.  c  Aequeuui]  41 

Abtrunco  bistumbli  [alc]  42 

Achoros  selpzant  [al]  43 

Actus  herstrazi  [alc]  44 
Actitari  getanvverdin  [al.  Accitari  c]        45 

Actubernalis  hüskinoz  [alc]  46 

Adeps  spint  [al]  47 

Adeptio  givvnischit  [alc]  48 

Abusio  weigari  [alc]  49 

(P)  Agamus  ungehitir  [alc]  50 

Agatia  Slehi  [alce]  51 

Agasones  niarschal  [al]  52 

Agramen  antret  [al]  53 

Agripina  rammo  [al]  54 

Alcedo  heigir  [al]  55 

Allee  herinc    [alc]  56 

Alea.  prodic''  viirfzabil  [al.  vgl.  c]  57 

Alfida  gerstmeli  [alc]  58 

Al:ga  Mergras   [alc]  59 

Alnus  erla  [al]  60 


*  dh.  hiza  ^  ^/^  gewona  ^  _  qh  2,  191,  16.  299,  18  *  dh.  nuzzo.  es  folgt 
Uua,  wida  .t.  =  uvida,  vgl.  h  235^  Vua  dicitur  quasi  uuida  ^  vgl.  Vuiduus  crassus 
pinguis  k  235^  {auch  Gll.  2,  626,  24)  und  Vuidus  humidus  .  .  .  k  235^  «  .i.  wazer- 
suhtiger .t.  vom  glossator  nebengeschr.  '  dh.  zieha  *  A :  cescät]  rasur  von  ?  s  ^  l. 
prodicus 


MCLXXVc.d  Glossae  Salomonis 


167 


D. 


1 
2 

3 
4 
5 
6 

l 

8 

9 

10 

11 

12 

13 
14 
15 

16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 

34 

35 
36 


AUodis  eigin  \n\\ 
Alopiciti  grillt  [V?!] 
AUiciunt  firlokiiit  [njL  a\c\ 
Aluoiiria  pichar  [ci\c\ 
Alueolus  troc  [rgl.  öl] 
Alünicn  Peizsten  [a\c] 

Aluta.  pellis  loskeyhvit  [al] 
Alx  eloho   |r7l| 

Anaglifa  inenlich  [a\.  Aiiaglisa  c] 
Amphora^  Sinkila  [alc  Auchora] 
Anetiis  antrech.  l  gaiizo  [vgl.  ale\ 
Aneta  ante  [a\e\ 

Anger  engerinc  [alce] 

Angaria  geiiotit  [alce] 

AngiNa  gelsiith  [alc] 

Aniomuni  silberin  [al.  Amonum  c] 

Apl:u:stra  girvsti  [al] 

Argivvs  leimnari  [al.  Arguus  c] 

Ambro  vilfrazigir  [al .  vgl.  c] 

Amfibalum  nuskil  [alc] 

Amigdaluni    hesilin    [vgl.    al.    Amioda- 

lum  c] 
Angnila  geysla  [al] 
Aniphiteatrum  spj^lhüs  [vgl.  alc] 
Auiarium  vogilhüs  [alc] 
Avium  avvicki  [al] 
Auitvs  antlicbir  [alc] 
Aulea  umbihanc  [alc] 
Auriga  reitrihtil  [alc] 
Aüsteris  Serphyr  [al.  Austerus  c] 
Aütumant  ahtint  [al] 
Axis  ahsa  [alc] 
Azinius  terbri  [alc] 

Auellane  hasilnuzze  [alc] 
(1^)  Altipetax  hohegirigir 
Ascopam  flasca  [al] 


Api)aritor  inchinetli  \a]\  37 

Ascia  dehsla  [alc]  38 

Asseres  lattin  [vgl.  c]  39 

Arula  gliitpanna  [al.  vgl.  c  Aruatrum]    40 

Arioli  zobrari^  41 

Aruspices  heilsari'^  42 

Attacus  liehera  aiiis  43 

Albugo  cinco.  ul  oucstal  [vgl.  al]  44 

Amula  ampulla  [vgl.  alc  Aniona.  e  Am-  45 
moma]  46 

Aries  phediräri  47 

Ancones    vncinos  häkin    [vgl.  al    Vnci-  48 

49 
50 
51 


nus] 
Ansule  hanthäbin 
Anetum  tillin 


Architriciinus  derfurstenstolze,  *  •  52 

Abusio  Sitilösi  53 

Aperture  luchin  54 

Assistricem  uolleistin^  55 

Assis  medili  56 

Alligatura  gibenti  57 

Animositas  ubirmut  [vgl.  a2]  58 

Aurifrisia^  goltporti  59 

Amictus  umbivangin  60 

Ador  spelta'^  61 

Alnus  erla  [al]  62 

(2*)  Asilus.  oestrus  bremo  [al]  63 
Armonia    lutinusse    [al.  vgl.  c   und   a2  64 

Armonicum]  65 

Arista  ehir  [al.  vgl.  c  Aristis]  66 

Arietat  inpingit  anstöscit  [alc]  67 

Baibus  stamilari  [c.  vgl.  al   Balbuttit]       68 

Bauo  phauo^  69 

Bacapolus  drüch,üaö^  in  quo  mortui  effe-  70 

runtiu'  71 


*  falsches  lemma 
furstenstolze  auf  rasur 
speit  auf  rasur        ^  phauo]  p  auf  rasttr 


2  =  Gll  3,  408,  5         '  =  Gll  1,  455,  9         *  derfurstenstolze,] 
«^  l  uolleistirin  =:  Gll.  1,557,22        «  l  Amifrigia        '  spelta] 


^  dh.  drüch  und  lat.  uas 


168 


Alphabetisch  Geordnete  Glowsare.    A.  Bestimmbare 


T). 


1  Baratrum  holloch  \a\r,\ 

2  (2'0  Bolrus  vvintrvba 

3  Braiicia  ckivvi  piscis 

4  Buhali   wisunti   \ygl.  c  Bubalus] 

5  Burdo^  sovmar 

ü  Blasiliscus^  hladeleschi 

7  Belial  uiigizoginer 

8  Beta  pisci  [vgl.  al  Bete] 

9  Borith  Suertala 

10  Bifidus  zivvirtuigir  [cilc] 

11  Brattea   plech  [al] 

12  Bubulcus  sueigari  \al.  vgl.  c] 

13  Bucula  clialpa  [alc] 

14  Bulla  vvazirplatir  [al] 

15  Bulga  pulga  [al\ 

16  Bullit  vvallit  [vgl.  alc  Bullio] 

17  Batrachis  vvolfvvrza  [al] 

18  Bedulania  pircha  [alce] 

19  Brazium  malet  [vgl.  al  Braza] 

20  Conclaue  chamera 

21  Chänabum    haniph 

22  Caleptra  vvefsiniiest 

23  (2*^)  Collustrvm  pist  lac  nouum  [a2   Co- 

24  lostrum.  e  Colustruni] 

25  Cramula  chelle  [vgl.  alc] 

26  Cyatus  stozc^ 

27  Cymex  wantvvi'm    [vgl.  al.  Cimex  a2c] 

28  Cvbitus  ellibogi  [c.  vgl.  al  Cubitum] 

29  Cippus  chvmic*  [alc  Ciminum] 

30  Cocula  nuschil^ 

31  Collectaculum  troch 


Calculus.  ratio  chiHilinc  [alc]  32 

Celeuma  Hcefsanc   [a2  Clanior    nauticus.  33 

c  Chelidris]  34 

Cantareda  sivro  35 

(2*^)  Cronica  zithbuch  36 

Coiiplütu8  ^  pireginot '  37 

Cocle'j   givvntin    stcgi  38 

Cucumerario  churbizcarto^  39 

Capulu.s  gihilzi  [vgl.  al  Capuluni]  40 

Catasta^  polez^^  41 

Caracter  puchstap  42 

Claxendix  spervvtir  43 

Cordiacus^^  tuebigir^^  44 

Calamus  zeinahi.  \  rorahi  [vgl.  al]  45 

Clunes  goffin  [vgl.  bc  Clunis]  46 

Cärice  figin  47 

Commissura  cisaminibeftungi^'^  48 

Catapulta  Selpscoz  49 

Coriandrum  chollantir  50 

Caradrion  lerehha  [al.  Coradrio  c]  51 

Cementarii    murari  52 

Comma  vntirseidvngi  ^*  53 

Cartallo  zeinin^^  54 

Conflatorium  essa  55 

Cänaua  vvinthüs  [alce]  56 

Canal  hunthüs  [ale]  57 

Catabrum  huntäz  [alc  Cantabrum]  58 

Cantar  naph  [al.   Cantarus  c]  59 

Capisteriü  mulhtra  [ale]  60 

Caputlävium  hovptlachin  [vgl.  alc]  61 

Catax  hupbalz  [al.  vgl.  bc]  62 

Carmula  vrliugi  [al.  Carmule  c]  63 


^  Burdo]  rdo  auf  rasur  ^  Blasiliscus]  dei'  strich  unter  dem  1  von  späterer  hand. 
bladeleschi  scheint  umdeutschung  von  b(l)asiliscus ;  vgl.  auch  Tijdschr.  13,  79  und  die 
dort  angeführte  litteratur  ^  stozc]  z  aus  corr.   l.  stouph  *  die  gl.  gehört  zu  dem 

in  al   unmittelbar   vcr  aus  gehenden    lemma  Ciminum  ^  l.  Cöcula   muschil,    s.  Gll.  3, 

330j  39  usiv.  ^  war  urspr.  Conputus  gemeint  ?         "^  pireginot]  das  zweite  i  mit  rasur 

aus  e  corr.        ^  churbizcarto]  das  erste  c  aus  rasur  von  C.  =  Gll.  3,  419,  33        ^  fal- 
sches lemma  für  Catapulta,    s.   Gll.  3,  639,  44?  ^"  polez]  z  aus  t  corr.  ^^  =  Car- 
diacus        ^2  ^^y  unverständlich        ^^  l.  cisaminiheftungi  oder  -bestungi  {vgl.  170,  62) 
1*  dh.  vntirsceidvngi        ^^  =  Gll.  1,  370,  39  usw. 


MCLXXVd  Glossae  Salomonis 


169 


D. 


1  Carpenii!*  hagiiipuchi   |al| 

2  Cartihigo^   prustlophil   \n\hc  {\ircinfa/)\ 

3  Cassia  vvihpoü   [alhc\ 

4  Castriniargia  Gitiga  \al.  Castriinaria  /;('| 

5  C'austica  ziintra   [rtlk'| 

G  Cauterioluni  caiitar  [al] 

7  Cecula  plinsclicha   [nie] 

8  Celox  kyl.  ul  varni   \alc] 

9  Genien  tum  phylast^.  estiric  [vgl.  alc] 

10  Cenarga  lederhosa  [al] 

11  Cenicos  hörvvin  [alc] 

12  Genton  filz   [al^] 

13  (3*)  Cepe  lovch  [al] 

14  Geracula  chercili  [al] 

15  Genileum  plavviz  [al.  Geruleus  c] 

16  Gestiis  plicolbo  [alc] 

17  Giliada  zäla  [alc] 

18  Gelatui'a  Giwelbe 

19  Ciminum  chvmi  [alc] 

20  Gomitatus  graschafto  [al] 

21  Gonclusus  pitänir  [al.  Gonclus  c] 

22  Gonductus  gimitotir  [alc] 
28  Gonfinium  Gimerche  [alc] 

24  Gongius  züber  [al] 

25  Gollactaneus  spimnibruder  [al] 

26  Gonlimito  Gihasini  [alc] 

27  Gonpluvium  trovph  [alce] 

28  Gonto    scalta.    1   rüder    [al.  vgl.   c   und 

29  Gontos,  Gontum  c] 

30  Gontubernius  ginozgiselli  [al] 

h 

31  Gontum  colbi  [al  Gontus] 

32  Gontulus  kinüttil  [alc] 

33  Gonviva  Gimazzi  [alc] 

34  Gorcorculum  herzi  [al.  vgl.  c] 

35  Gorax^  nahträ'^  [alc] 

36  Gorcodrillus  *  nichus  [alc] 

37  Gorilus  häsila  [alc] 


Gornus  churni  bou  [alc]  38 

Gornus  tibia  Suegilpain  39 

Galta  kle  [al]  40 

Gyaneus  blavarivvir  |alcc]  41 

Ganita  Suegili  [al|  42 

Gurtiferum  hofstat  [al]  43 

Gupla  virst  44 

Gola  .siha  [c  zweimal]  45 

Gölix  mucca  [alc  Gulex]  46 

Gripta  girupht  [alc]  47 

Gustodiarium  warth*^  [alc]  48 

Grassatur  vvtit^  49 
Gulcitram  vederpetti  [al  Gulcitra.  c  Gul-  50 

citrum]  51 

Goniuratio  Piherz^  52 

Gvdo  smitstok  53 

Grustula  föhvrza  [alc]  54 

(3^)  Gapistrum  halphtrin  [al]  55 

Grusta  Stücke  [alc]  56 

Decens  cimilich  57 

Dedecus  vner  [vgl.  al  Dedecor]  58 

Deformis  missisäphin '^  59 

Degener  ungislaht  60 

Deliberat  pitraliit^  [c]  61 

Dispensationi  rechnvngi  62 

Diadema  (3^)  punit  63 
Deprehensv^  irvarin  [alc  Deprehensa]      64 

Diuersorium  Ghastherbgi  65 

Deuotiones  vloch  66 

Dissintericos  vzganc  [al]  67 

Degräfidem^  celaturam  giv^^elbi  68 

Doläbra  parta  [c  Dolubra.  vgl.  al  Dola-  69 

torias]  70 

(3*^)  Electrum  gismelzi  aurum  [al]            71 

Ethiopes  mori  72 


^  Carti:lägo]   rasur   von  l  "^  Corax]  am  a  radiert         ^  nahtra]   h   aus  h   radiert 

*  Corcodrillus]  am  ersten  r  radiert  ^  =  Gll.  1,  422,  36  *  l.  Piheiz  •  d/i. 


missiscäphjn        »  l.  pitrahtit        "  Degfide  hs. 


17U 


Ali*iiaiji:ti«cii  Geokdnetk  Glossare.     A.  Bestimmbare 


/). 


1  Examen  svuvarm  [al   zweimal] 

2  Exocratio  flvch 

8  Excinptis  danginomin 

4  Excellens   vbirtreffintir    [vgl.  c  Exellen- 

5  tia] 

6  Eruca  grasvvrni  \a\c\ 

7  Enigma  tuiichil 

8  (4*)  EiiiplaHtrum  faska  [a\ce\ 

9  Extales  grozdarm  ^  [al] 

10  Epar  16bera  [al   Ebarj 

11  Eousque  unz/andas  [alcj 

12  Exequie  vzlaiti  [al] 

13  Expiditio  herstuiri  [al.  vgl.  hc\ 

14  Exungia  smerlaib  [al] 

15  Echinus  hvso  [c.  Echiuus  al] 

16  Emporium  reitchamera  [alc] 

17  Emorrodia  vvarza  [alc] 

18  Erilem  herlichin  l.  forteni.  uel  ivvenilem 

19  Eiiiolumentum.  conimodum  gifüri 

20  Edilis  hüsuogit  [alc] 

21  (4^)  Erpida  egida  [al] 

22  Fvrca  gabila 

23  Fungus   svvam  [alc] 

24  Filiaster  stivphsun  [al.  zweimal  c] 

25  Falanga  stanga 

26  Formas  leist  [al] 

27  Frumen  vuo  [al.  vgl.  hc  Frumentum] 

28  Fulcit  stivrit  [al^^] 

29  Fissa  gispaldin  [al] 

30  (4^)  Fagus   pöcha  [alc] 

31  Faltilones  uendilstul  [al] 

32  Farus  far  [al] 

33  Femur  huph  [alc.  vgl.  hc  Femen] 

34  Fascinole  uezzil  [al   Fazilones] 

35  Fenicium  phenich  [al] 


FidiH  seita  [al]  36 

Fidicines  suegilari  [al.  Fidicula  c]  37 

Filiola    villol:^   [alc]  88 

Focülar  herstat^   [vgl  al]  39 

Fiscus  vvergelt.  saccus.  publicus  [al]  40 

Formella  vvahslaip  [al   Formellum]  41 

Fouenus  pruthcnni  [alc  Fouenis]  42 

Freneticus  tobintir  43 

Fuligo  Rvz  [alc]  44 

Frütices  stüdin  45 

Filix  varm  [c.  vgl.  Filicem  al]  46 

Fornix  svibogo   [alc]  47 

Formiceutria  zovbrarin  [alc]  48 

(4*^)  Gingiva  piläri  [alc  Gingiue,  -arum]  49 

Gurgulio  drozza  50 

Glans  eichil  [a2c.  vgl.  al   Glances]  51 

Gubellas  stantin  [alc]  52 

Heraclia  hanincamp  [al]  53 

(5*)  Holosericum  sidin  hemidi  54 
HiNnit*     vvaigit      [vgl.    al.2c     Hinnio,  55 

-ion]  56 

Humeruli  chiph:in^  57 

Hortatur  muntirtir^  58 


(5^)  luncus  pinzahi 
Ibices  steingeizi  [alc] 
Ibis  scarui  [alc] 
Intricate  ingibestit  [alc] 

Illitum  bisultun^ 

(5*^)  Imbrex  zigil  [alc] 
Isis  vvata  [alc  Isia] 
Inpuratus  gihonit  [alc] 
lecur  lebera  [a2c] 
Ivba  mäni  [vgl.  c  lube] 


59 
60 
61 
62 

63 
64 

65 
66 
67 
68 


*  grozdarm]  z    auf  rasur         ^  l,  villola  ^  l  hertstat   oder  verderbt  aus   uierstat? 

*  HlNJinit]    ein  strich  am  Zeilenanfang  radiert.    —  Gll.  1,  562,  10.  3,  6,  58.  241,  44 


USlü. 


bisultim 


chiph :  in]  rasur  von  ?  f        M.  muntirt  oder  irmuntirt  oder  muntirir 


oder 


MCLXXVd  Gix)ssAE  Salomonis 


171 


D. 


1  (6*)  Intriverat.  gidvvoriii^ 

2  In   Invio  avviclü 

8  Lama  seini^  [a\   Lamas,  vgl.  c\ 

4  Lacerta.  brachia  egidechsi  \a2c  Lacertu^ 

5  -ta!?J 

(3  Laqucai'ia  raviii 

7  Laiiiat   Zcaiiichit 

8  (6^)  Lebetas  chezil 

9  Lucina  natbegali  [a\c  Luscinia] 

10  Licinia  ortb  [a\c  Laciiiia] 

11  Lomentvm  vveska^  [a\c\ 

12  Loliuin  rato  [vgl.  alc] 

13  Lens    linsi   [e\ 

14  Labrusca  wildirebi 

15  Lechito  ampulla 

16  Läteres  cigil 

17  Lamia   holethmugi  l  vvildiz  vvip* 

18  Liipanar  burbiis  [al] 

19  Liciatorium  mittil  [alc] 

20  Luctas  rauo^ 

21  Lodix  lodo.  l  saracilis  [vgl.  a\.c\ 

22  Lothon  gerpoü  [vgl.  al.  Lothos  c] 

23  (6^)  Lumentum.  nitmm  Seipha 

24  Luter  :labeP  [alc] 

a 

25  Mvltra  chumelht 

26  Mirice   heidahi 

27  Mespila  nespil 

28  Monile  halsgolt 

29  Mvrex^  mersnecco  [alc] 

30  Murium  suIza  [alc] 

31  MufFula  fustilinc  [alc] 

32  Melodia  fvzsanc  [alc] 


(G'')    Monarchia*^     cnvvich     [a2c  Mono-  33 

niachiaj  34 

Metiinicus  zimbirnian  [al]  35 

Mora'^  sumiheit  36 

Mora  süniiheit  37 

Mvgilis    sivro  ^^  38 

Mavors  vvichgot.  ho^'|hovpthichin  39 

Mancus  stumph  40 

Matrix  Icchtir  [al.  vgl.  c]  41 

Meatrix  attich  [al.  Matrix  c]  42 

Nebvlo  triiginar  [al.  vgl.  c  Nebulosus]     43 
Nundine  iarmarchit  [vgl.  al  Nundina]      44 
Nenias    chlagisanc.    cantilenas    [al    Ne-  45 
niam]  46 

Nectar  seim  [alc]  47 

Nemus  vvalt  [vgl.  alc]  48 

(7^)  Oscilla  rithscupha  [al]  49 

Ophocationem  demphungi  [a2.  vgl.  c]       50 
Occiput  nach  51 

Obcaluit  irsvillit  [alc]  52 

Obices.  ^^  oppositiones.  mvnitiones  crindil  53 
[alc]  54 

Paranimphum    brutpitil    [vgl.   a2c   Para-  55 


nympha,  -nimfa] 

56 

Prodigus  ziphurarir^*^ 

57 

Popina  chvfa.  ut  coquina 

58 

Papille  vvarzin 

59 

Pelex  chebisvvip  [vgl.  alc] 

60 

Polimitarivs  äreheri 

61 

Pulpatiuni  vvrst 

62 

Perendie  egestirn 

63 

Plumatium  vederpetti  [a2c" 

64 

^  2yasst  nicht  zum    lemma          "^  dh.   semi  =  scemi          ^  vveska]    ka    auf   rasur 

*  vvüdiz]    Idiz   auf  rasur.    =  Gll.  1,  609,  16  ^  vgl   GH.  3,  693,  29          «  :label]  ein 

strich  radiert         ''  Mvrex]  x  auf  rasur  von  ?  s  ^  falsches  lemma         ^  Mora]  das  M 

ist  kleiner         ^»  l.  stvro,  vgl.  Gll.  3,  693,  33  ^^  ho  rot  durchstrichen        ^^  Qbiees]  b 
aus  ?  p  radiert        ^'  l.  ziphurari 


172 


Ai.pHAUKTiscii  Geokdnkte  Glossare.     A.  Behtimmb^vre 


D. 


1   Panus  spvli  \a2c\ 

'2  Palmes  KiiililiiK'  \a\(',\ 

3  Pexit  stralit 

4  Praciuni   «lalz  [alj 

5  Patriastcr  stivphater   \a\.ö\ 

ü  P.siatuni   niatta  \a\   Psiathiuinl 

7  (7*)  Pinso  chinito 

8  Pista^   teich 

9  QualuH  chj^rb:^  [alc.  Qualu  c\ 

10  (7^^)  Quisquilie  gabisahi 

11  Rodus  vverbo  [a2c  Kodosi] 

12  Kixe^  klipsi*  [vgl.  alc  Riuola] 

13  Reses  irlechin  [a2.  Resedes  c] 

14  Rafanum    rsetich 

15  (8*)  Rancor   parrungi  \a\.   vgl.  c] 

16  Ren  lenti  [alc] 

17  Repagula  receptacvla^  sloz  [alc] 

18  Rüncina  niil  [e.  Runcinum  alc] 

19  Ramnus  agilera  [alZ^c] 

20  Radii  speichin 

21  Religiosus  ehaltigir 

22  {8^)  Stamen  warf   [a2c] 

23  Spinx  spenula  [«2] 

24  Statum.  esse^  vvesin 

25  Sabulvm  sant  [ale] 

26  Staffe  stegireif  [al] 

27  Salatia  vvrst  [al] 

28  Satureia  chonilia 

29  Sitarcia'^  tascha 

30  Suffragena  dic^ 

31  Stiva  riestir  [al.2] 

32  (8*^)  Sura  vvado  [alc] 

33  Seneca^  lantsvcht  [vgl.  Synochus  alc] 


Sucinien  spinl  :i4 

Taermes  madin    [vgl.  alc  Tarnus]  35 

(8^)  Tigna  gisperri  36 

Tilia  iinda  [ale]  37 

Tinibra  c^ressi  \alc.  Timbria  c]  38 

Trvdas  vvollichanip  [al   Traduda.s]  39 

Truccas  trua  [alc  Trucca]  40 

Turgida  rana  gipläti  uchreta^^  41 

Tela  givveppi  42 

Tenuella  cbasvvazzir  [a2c  Tenucla]  43 

Tipo^^  unvvillin  44 

Taxus  yvva  [vgl.  Taxum  alc]  45 

(9**)  Verres  Ber   [alce]  46 

Vertigo  svintlimgi  47 

Vniones    berlin  [alc]  48 
Vectigal.  Saccus  publicus  zol    [vgl.  alc]  49 

Varix   urslath  50 

Vomer  sech   [al]  51 

Vapor  tovm  52 
Vapulo  pismit.  1  pivillit   [c.  Vabulo  al]  53 

Vacari,^%  sueclius  [al]  54 

Varix  vvarza  [al]  55 

Vespa  wespa  [al    Vespes]  56 

Vatilluni    lothpanni  [alc]  57 

Vereda    reita  [alc]  58 

Verno  tempore  lanzigimciti  59 

Versatilis  vverbilichiz  [vgl.  alc]  60 

Vertigines  anspin   [alc]  61 

Vestituram  anv\^anc  [al]  62 

Vrtica  nezzila  [al]  63 

Vacaria  sveige  [al.  Vaccaricia  e]  64 

Xenia    dona    premia    beneficia.    munera  65 

oblai  [al   Xenium]  66 


^  =  Pasta,    s.  Gll,  3,  285  anm.  12         ^  ch,orb:]    rasur  von  *b  '  falsches  lemma 

{in  al  folgt  Rixa  auf  Riuola)         *  l.  klipa         ^  übergeschr.        •*  ee  hs.        "^  l.  Sistarcia 

^  dh.  dich        8  falsches  lemma ;  s.  auch  Gll.  3,  259,  37         ^"  dh.  giplätiu  chreta 
"  =  Typho;  vgl.  Tiphus  Huor  indignatio  .  ,  ,  k  217<i 


MCLXXVcl.e  Glossae  Salomonis 
D. 


173 


1  (9^)  Zonicntuni  cieha   [alfr| 

2  (9^)  Agnieii    irisoinidi 

3  (9^^)  Tosseiv    t'lirinniii    sunt    (jiiihus   fru- 


nientoi'uni     numerus     deslgnatur  \a\c  29 

TesseraJ  30 

Capuluni   zu^il  31 

Strigiles  strigil^   [vyl.   a\c  Strigilis]  32 


e. 
Clm.  7999. 


4  (2^1)  Acesus   biuilliter   [alcd] 

5  (3»i)  Acuale  ekil   \a2] 

G  (7*-)  Agatia  sleha  [alcd] 

7  (10*^)    Ammonia    anipula    [alc    Amoua. 

8  d  Aiiiula] 

9  (11*^)  Androna  widemat  [ale\ 

10  Androginus  widilo  [alc] 

11  (12''»2)  Anetha  anet  \a\d] 

12  Aller  piper  \a\c\ 

13  (12-'*^)  Anetus  antrecho  \a\.  vgl.  d] 

14  Anger  engerinc  [alcr/] 

15  Angaria  ginoti  [alc^] 

16  Anguilla  aal  [alc] 

17  (12^1)  Anicula  alticha   [alc] 

18  (12^^)  Animo  giuestino  [vgl.  alc] 

19  (12^^)  Anser  ganzo  [alc] 

20  (13*^)  Antelucänus  gizeter  [alc] 

21  (18^2)  Antlia  churba^  [alc] 

22  (14*2)  Adprecium  wert  [al   Apprecium] 

23  (14^^)  Aquamanile  hantkar  [al] 

24  Aquarius  wazersterno    [alc] 

25  (18^^)  Atticus  humbil  [alc] 

26  (19^2)  Baccinos  beckin  [al] 

27  (20*^)  BeduUanea  birca^  [alcd] 

28  (21^2)  Cälatus  zeinne  [vgl.  alc] 


(21b3)  Calips*  stal^ 
Calicula  kelle    [vgl.  al] 
(22*^)  Canaua  winhus  [alcd] 
Canal  hunthus  [al^] 
Canale  huntaz  [al   Canalem] 

(22*3)  Capisterium  malt«  [ald] 
(27*2)  Compluuium  trouf  [alctZ] 
(32*3)  Cyaneus  blauarwir  [alcr/j 


33 
34 
35 
36 

37 

38 
39 
40 


(51'»^)  Elleboro  sitro  [al.  Elleforo  c]        41 

(53*^)  Emplastrum  faska  [alcc?]  42 

(57*3)  Exedra  äbsida  .i.    locus  subsellio-  43 
rum  [al]  44 


(69^2)  Grillus  hemili 

(69^3)  Gubella«  stantüf^  [ald] 


45 
46 


(83*2)  Latat  bauuat~.  nutrit,  fouet  [al  47 
Lactat]  48 

(83^2)  Laqueare  domos  tignare  [al]  49 

(83^3)  Larua.  monstrum.  quod  dicitur  50 
dalamasca^  [alc]  51 

(85*^)  Lens.  lendis  niz  [alc]  52 

(86''3)  Limetanus  marchstein  [al,  Lim(m)i-  53 
tanus  alc]  54 


^  darunter  von  späterer  hand  nochmals  Capulum.  zugil.  Strigiles  strigil,  das  letzte 
wort  übergeschrieben  ^  churba]  über  dem  r,  wie  es  scheint,  rasur  -  ^  birca]  c  aus  r 
radiert  *  Calips]  s  aus  ?  b    radiert         °  übergeschr.  "  es  folgt  Catascopus  scafa 

23^2^  s.  45  anm.  1  "^  dh.  stantü  ,t.  ?         *  es  folgt  Larus.  auis  meisa  (so  statt  mersa 

Älll^)  7  1  aqs  ou'sat~:    doch  kann  mersa   aus    meu  verderbt  sein,   s.  unten  XL   nachtr. 


174  Am'iiai{i:ti.s('ii  Gj:okdnj:tk 

1  (100»>2)  Niihilar:;!  smpf^  \a2c\ 

2(110=^^)  Pcndices    talaruni    usus    l)inli(le 

3  [al.  vgl.  c  PoiidexJ 

4  (112*^)    Perpendiculum    niiirwaga-^    \a\. 

5  vgl.  c\ 

6  (112^'^)  Pctago.  genus  morbi  beinsucht 

7  Petrix.  auis  meisa  [al] 

8  (IIS»'^)  Pigillus  curcibolt  [alc\ 

9  (113*>^)  Pigius  biger*  [a\c  Piguus] 

10  (113^3)  Pincerna  senko  [al.2c] 

11  (114^2)  Piretrum  berträ  |a2] 

12  (114^'-^)  Planca.  ima  pars,  nauis  .i.  thile 

13  [al.2c\ 

14  (122*2)  Psiletrum  slefa  [aU] 

15  (122^^3)  Pudius  l  calepodiua  leist 

16  (123*3)  Putigla  flasca.  tasca.  capsa  [al] 

17  (126^2)  Renter  zub  [al] 

18  (127^3)  Ricinus    est   acus    siue    spenula. 

19  qua    uirginei^    crine^    discriminantur  ^ 

20  [al    Ricinum] 

21  (128*3)  Rudus  mist  [alc] 

22  Rudiu^  mistiger'^ 

23  (128^^)    Runcina   nuvel     [d.    Runcinum 

24  alc] 

25  (128^2)  Säbana  seifa  [al   Sabona] 

26  Sabvlum  sät  [ald\ 

27  (129*^)  Salina  sulza^  [alc] 

28  (129*2)  Saltuarius  forstere  [c.  Saltus  al] 

29  (129*3)  Sanctimonialis  nona  [al] 

30  (129^3)  Saugmentvm  gesome  [alc] 


(ij.üSSAKE.      A.    BeSTIMMIJARE 

Scaluistros  scellevilz   [al]  31 

(130*^)    Scalparin    bursin.    \  tessila    [al  32 

Scalpari.s|  33 

(1301^2^  Scrafia  kleua  [alcj  34 
(130*^3)  Scutulus  niistebÖ,in  [c.  Scutulum  35 

al]  36 

(133*^)    Sisimbrium  simiza^  [al    Sisim-  37 

brum.  vgl.  c]  38 

er 

(135^2)  Terebrum  nebeg:^^  [r^/.  alTere-  39 

40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 


bellus] 
(13G*2)  Tibrugna  ouecrucca  [alc] 
Tilia  linta  \ald\ 
Timallus  a^cho  [al] 
Timbra  creso  \ald.  Timbria  c] 
(136^>2)  Tornarius  drasil^^  [al.2c] 
(137*^2)  Tubera  ertnuz^^  [^^j 


(138*3)  Vaccaricia  svege  [ald  Vaccaria]  47 

(139^2)  Verre^.  porcus  ber  [alctZ]  48 

(140^1)  Veroecal^3    gcafestal    [alc  Vir-  49 

uical,  Viruilcal]  50 

(141*^)  Vluia.  genus  aui^  holzmucga  [al.  51 

Ullula  c]  52 

(141*3)  Ynzeol:^*  widerwage  [al]  53 

(141bi)  Vomitoria  Ruita^^  54 

(142*^)  Wanga^  scufelen  55 

(142*^^)  Zabba  geserve  [alc  Zaba]  56 

Zeta  cella  [al]  57 

Zomentvm  ziehe  [alcc(]  58 


^  Nubilar::]  rasur  von  at 


es  folgt  Opilago  icurcilla  105^1,  s,  118  anm.  11 


^  discmi::  |nat' 
*  ühergeschr. 


^  murwaga]   w  auf  rasur         *  biger]  g   aus  b  corr.         ^  uirgiei  hs. 
hs»        '  entstellt  aus  Rudis  (unk)unstiger  Sal.  c?         ^  ühergeschr. 

er 
^"  nebeg:  ]   b  aus  ansatz  von  g   corr.  ^^  drasil]    ra  auf  rasur         ^^  ühergeschr. 

^'  Veroecal]  der  unterpunctierte  huchstah  scheint  ein  aus  e  corr.  o   oder  u   zu   sein 

^*  Vnzeol:]  rasur  von  ?o  ^^  gehörte   wol  urspr.  zu  dem  in  k  234a  vorangehenden 

Vomis 


^[C7.XX Ve  Glossae  Salomonio.  MCLXX VI  Glossae  Aiuctor.  MCLXX VIF   175 

Em.  28.  {Zs.  /:  d.  phil  15,  82.  83) 

GLOSSAE  ABACTOR. 

[AiLszügc  Corpus  gloss.  lat.  iv,  599] 

MCLXXVI 
Clin.   194.S9. 


1  Adleta  chenipho  3^^ 

2  Botbolicula  stoplia  10^^ 


Burdo.  asine  ex  emissario  conceptus  sov-  20 
mari   ll^^  21 


MCLXX  VIII 

Clm.  14429. 

Amento  cum    quo  proicitur  lancea  läz^      Cos  uuezstän^   222^^  22 

222*^                                                              Capulus  helza»   222^^  23 

Ascella  uetdach^   222-*^^                                    Colostrum    nüs.  ^^     id  est    lac     nouum  24 

Andleta.*  milis  chempho^  222^2                       222^2  25 


I      9 

10 

11 

12 

13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 


Bubo  üuo^  222*3 

Blesus   est.  qui  cum  sibilatione  loquitur 
lisbe^  222^3 

Bracium  malzi<^  222-'^^ 
Botbolicula  stopha  222»^ 
Burdo  soumare  222^^ 

(Crumenis.  Sacculis)  bigurteP  222^^ 

(Coniectura)  urdänc^  222^^ 

(Capus)  haüc"^  222'^i 

Cicendula  glimo  222^^ 

Cetus  üual  222»>i 

Cluma  ah  2221^^ 

(Cartillago)  crostel«  222^1 


Filax  catta^i  223^^ 


26 


Iunguis^2  blen^3  223^^  27 

Intestina  coel  chomae^*  tharama  223^^    28 

Lena      cussin.      pallium      lineum      lecti  29 

224«!  30 

Lucar.  fenestra  fumi  .i.  rouchus  224*^     31 


Pulpitum  leitar^s  224i>2 
Panuö  flesc  con  äil^'^  225*^ 


32 
33 


Rubeta.  uermis  noxia  id  pretta^"  225^^  34 


*  über   die  quelleii  dieses  glossars   s.  Wiein.   mus.   46,   489  "^  von  anderer  liand 

übergeschr.         ^  desgl.  das  eh  ist,  weil  es  unter  da  steht,  von  Piper  übersehen        *  über 
andleta  für   athleta  s.   Zimmer  Nachrichten  der  Göttinger  gesellschaft  1895  s.  159 
^  von   anderer  hand  zugesetzt  "  von  jüngerer  hand  übergeschr.     ^     '  von  jüngerer 

hand         ®  von  jüngerer  hand         ^  von  ganz  anderer  hand  ^"  über  diese  irische  gl, 

s.  Zimmer  Zs.  f.  vgl.  sprachf.  33,  275         ^^  auf  rasur,  mlat.         ^^  l.  Inguis        ^^  Zim-- 


mer  aao. 


Zimmer  aao.  276  f 


^^  le:tar]  rasur  von  c 


Zimmer  aao.  276 


17 


id  pretta  übergeschr. 


176  Alphabetisch  Geordnetp:  Glossare.     A.  Bkstlmmbakk 

E?n.  28.  {Zs.  f.  d.  phil.  15,  83) 

1  8ubm(!ntuni.  (;st   quod  sul)  inento  Id  est      Serum  caHeuazzjir  id  est  niedo^  225^^        9 

2  untarcbinni   22.0^1 

'i  Sulcatorium    dicitur.    instrumentum    fer-      Uespa  foicb.^  uuefsi   22G*^  10 

4  r{3uni  Incuruatum.  id  est  noil  22.^;'*^  Uergo.   Inclino  Halden   220*^  11 

5  Sponda.  tabula  lecti  id  betepr&  225^^ 

G  Spien  Id  est  milze   225^^  Zomentum  id  est  ziecba^  pannum  22G^^  12 

7  Scraeo.  id   est  per  uim   spuo.  id   est   ra- 

8  cbiso:  225^2 


*  caseuazzar  usiv.  von  der  hand,  die  sonst  lat.  (jll.  nachtrug         ^  Zimmer  aao.  27G  ff 
und   oben   108  anm.  18  ^  id   est  ziecha   von  jüngerer  liand  mit  einschaltungszeichen 

über  der  zeile  nachgetragen 


MCLXX  VII  —  MCLXXIX  1 7 1 

Mmrs  Anx.  7,  G02.  —   Tz. 


B.  NICHT  BESTIMMTE/ 

MCLXXVIII 2 

Codex  Lambacensis  cart.  291. 

1  (1*^)  Carpentarius  wagenere  Carduelis   distilui,"cho  15 

2  (1*"^)  Caiaclri:on  lericha  Castanea  arbor  chestnbom^  16 

MCLXXIX* 

Codex  Cheltenhamensis  7087. 

3  (144^^)  Adulator  hulzere^  Bitvmen  harz  17 

4  Auricalcuiii   missing 

5  Calips^    stal  Crabro  horniz  18 

6  Enum  er  Caprarius  geizeherd®  19 

7  Annotinus   .i.  iarich  Capedo.  interuallum.  1  piscis  qppe  20 

8  Alisa  hanthenge  Calathus  scineuaz  21 

9  Andena  branttreide  Cremium   steuehiic^  22 

10  Aporia  uertigo,  suimo'^  Sarmentuni  sprocco^*^  23 

11  (144^^)  Argumentosa  cleiilisticli  1  sedula      Crepido  oiier  24 

12  Arcuatum  gewelue^  Ripa  stad  l  litus  25 

13  Ascopa  flasca  Consul,    ratman  26 

Consultus  berad^^n  27 

14  Brauium  mede  .i.  mvnus  uictorie  Contio  gethinge.   congregatio  28 

^  sie  zerfallen  in  zwei  gruppen,  deren  zweite  (MCLXXXV — MCXCI)  solche  glossare 
hefasst,  tvelche  erst  nachträglich  alphabetisiert  zu  sein  scheinen,  die  ganze  ahteilung 
bildet  den  Übergang  zu  den  Adespotis  "^  dies  bruchstück  aus  dem  buchstaben  C  eines 

ziemlich  ausführlichen,    nach  den  ersten    drei  buchstaben    geordneten  glossars  reiht  sich 
keiner  der  bekannten  formen  ein         ^  chestnbom  über  Castanea  *  das  nach  den  bei- 

den ersten,  buchstaben  geordnete  glossar  beginnt  mit  Abraham  pater  multorum.  s.  gentium. 
Abra  ancilla.  Abba  I  abpater.  Abram  pater  excelsus.  ram  l  rama  excelsus.  Abicit  proicit. 
Abige  a  te  expelle.  Abactor  für  l  latro.  Habcnas  lora  equorum.  Abutitur  male  utitur  l 
contempnit  usiv.  sämmtliche  gll.  aufser  den  durch  ein  vorgesetztes  komma  gekennzeichne- 
ten stehen  im  context  ^  für  huldsere.  s.  Gll.  3,  39G,  37  ^  diese  und  andere  aus 
der  alphabetischen  folge  herausfallende  gll.  sind  durch  vorangehende  veranlasst 
''  Mnd.  wb.  4,  497  ^  gewelue]  w  nicht  deutlich  ^  l.  stekelinc?  ^^  sprock  Mnd. 
wb.  4,  347 

Althochdeutsche  glossen  IV.  12 


178 


ALriiAi'.KTiscH  Okokdneti:  Olo.ssahi:.  B.  Nicht  Bkhtimmte 


Tx. 


1  Concilia])uliun   thiiicstol 

2  Constipati   bistoppet  constricti 

3  Collusor  spilegoiioz 

4  Coniectum  estiniatio  redisle 

5  Coxa  hilf  \  clunis 

G  Crepusculum     scimeringe     \    principium 

7  aurore.  1  initiuni    iioctiR 

8  Cremiuni    griuen 

9  Desipio  iedumbe^ 

10  Deliberare  trabten  cogitare.  destinare 

11  Delego.  as,  ik  uersele 

12  Exterminare,  uerderkenen^ 

13  (1G7*^)  Expediam  ic  entwerre 

14  (167^2)  Contus  prange 

15  Furnus  piropus  l  pesel,  scorsten 

16  Granaria  horrea,  spiker 

17  Glis.  sis  terra  tenax,  tha 


J  na 

18  Hericius  igel 


19  Infrunitus,  scemel 

20  (167^^)  Intempesta  unzidich 

21  Inconsultus  unberad*'n 

22  Interpres  thudere 

23  Ilia  l  lumbi  leiken 

24  lurisperitus  lantrehtere 

25  lus.  sis  sotb 

26  Kalopodia    leist 

27  Larua  slathe  egisgrimolt,  demon 

28  Latercula  scindela 

29  Lamina  seine 

30  Lechitus    stop 


Alueolus  Zeile.-*  \  riuolus  trogelin 

31 

Liciatorium  middelbö 

32 

Librarium  bochcam*e 

33 

Lustra  latibula  feraruni,  leger 

34 

Lupatum  kamfrit 

35 

Liuidus  bla 

30 

Mastruga.  pelles,  kot 

37 

Mino,   as  ic  driue 

38 

Nactus  inuentus  adeptus  u^scaz*  39 

Obstinatus    einstridig  40 
(167^^)  Obices  grindle  que  opponuntur     41 

Obses  gisel  42 

Omen  auguiium.  auspieium,  hei  43 

Opinor  ik  wene  44 

Suspicor   ik    mistrue  45 

Arbitror  ik  erdeile  46 

Panus  spolo  47 

Subtemen   l    trama   weuel  48 

Patera.  fiala  stoufelin  49 

Pellix  riualis  l   succuba,  ella  50 

Pila  stuzel  51 

Plectrum  wirue  52 

(168*^)  Ruscus    hüls    lignum    foliis  spi-  53 

nosum  54 

Sanctuarium  alt^us^  55 
Stragulum  thekelaken   uestis   diuersi  co-  56 

loris  57 

Scenophegia^  louedage  58 

Stagnum,   zin  59 

Simmista  secretarius,    dmt  60 

Spiculator  apparitor.  1  lictor,  slegere         61 

Sicera  appeldranc  62 


^  l.  ic  dumbe  "^  Graff  5,  455  ^  =  nd.  teele,   teyle  'gahata  figlina'  Mnd.  ivb. 

4,  521  *  gehört   zu  einem  ausgelassenen  Naulum  ^  vorher  geht  Sagü  filtril,    was 

nur  filtrü  sein  ivird  ^  Scenophegia]  Sc  unleserlich 


1  Stipiji,   postsuP 

2  Spinx,   spnele~ 
8  Stiria  gikele 

4  Suppariini,  curzebolt 
.")  Theristrum,   vane 

6  Tada,  ^  ken 

7  Tigimni,   .spare 


MC^LXXIX  —  MCLXXXI 

Tx. 


179 


8  (58-0  Alea  tafle 
11  Aleator  tafleri 

V 

10  Albeus  trog 

11  (58^)  Alba  Spina  hagindorn 

12  (59*)  Ambrosia,    apius    siluaticus    hindi- 

13  lape« 

14  Andeda  prandrade 

}  an 

15  Atela  fÖrbvge 

16  Anas  anud 


Tigilluni,  latza 

(108»^)  Tenor,  wlse 

Torpor  laxus  Stupor,  slaftrege* 

Tina,  zAib* 

TipsanariuM),  spikere 

Vaccinivni,  waltbire 


MCLXXX  5 

Codex  Admont.  508. 

(59^)  Antecenia  nierd  iusen'^ 

Ansa  bro'^d 

(61*^)  Absin thium  wermuth^ 


(63^)  Bratum  malz^ 
(63^)  Bubalus  wisent 


19 
20 
21 
22 
23 

24 


25 
26 

27 

28 
29 


(04**)  Caliga.  calciainenta.    quod    in  calo  30 
leist^^  .i.  ligno  fiant  31 


MCLXXXI  11 

a  =1   Codex  Mellkensis  K  51.     h  =z   Codex   Vindohonensis  1325. 

17  Abilina  nux  ul  arbor    nucaria  .i.    hasel      Abies    genus    arboris     s.    tann     b    48*^  32 

18  a  3  fe  48*1  [A  2]  tann:  a  3  [^  5]  33 


^  postsul]  p  nicht  deutlich  ^  i^  gpenele  ^  l.  Teda  *  zwei  worte  ^  das  glos- 
sa)'  beginnt  bl.  57»  mit  Abactus  ab  actu  remotus.  Abaso  domus  infirmorum,  l  infirma 
domus.  Abauus  proaui  pater.  Abdico  exterro  elimino  repudio.  Abdo  occulo  abscondo.  Ab- 
duco  ad  rem  inhonestam  duco.  A^'bene  lora  retinacula.  Absydus  {sie)  urbs  ellesponti 
usw.,  zeigt  also  Ordnung  nach  den  drei  ersten  buchstaben  und  Verwandtschaft  mit  der 
Abavusform.  aber  später  treten  manigfache  Störungen  ein,  zb.  folgt  auf  Absurdus  au- 
ditu  indignus:  Abusus  male  usus,  Aptus  utilis  ad  tempus.  Aberrunco  abstirpo.  Abgrego 
secerno.  Abamita  soror  proaui.  die  meisten  der  deutsch  glossierten  tvorte  lassen  sich  im 
Corpusglossar  ed.  Hesseis  nachiveisen  {A  414.  416.  447.  421.  524?  562.  610?  569.  559.  9. 
B  182.  213.  C  141),  die  drei  ersten  stehen  mit  der  gleichen  deutschen  Übersetzung  auch 
im  dritten  Erfurter  glossar  (Sweet  OET  109,  1140—1142)  =  Glossae  nominum  (CGL 
2,  566,  9.  8.  2)  ®  =  nd.  hintlope,    mhd.  hintlouf  ''  iusen   {=  jause)    übergeschr. 

*  auf  bl.  623-  steht,  mir  unverständlich,  Akraton.  geseria  '  übergeschr.  '"  .leist. 
übergeschr.  "  einige  seltene  worte  machen  Verwandtschaft  dieses  glossars,  welches  be- 
ginnt Abba  pater  syrum  nomen  est.  Absida  teres  ul  sanetuarium,  mit  dem  Corpus-glos- 
sar  in  Cambridge  wahrscheinlich,  ich  habe  daher  die  um  von  Ifessels  ausgäbe  (1890) 
in  klammern  beigefügt 

12* 


180 


Alpiiahktihch  Okokdnktj:  Oloshare.    B.  Nicht  Bestimmte 


1  Ab.sls^  absi«to  h  48^^  \A  4] 

2  Abundanciii    KUjKa-fluita.s    vniuHCuiuHCun- 

3  quo^  rei.   s.  gniK^g  t>  48** 

4  Abortiuus  fräwerf^    h  48*^ 

5  Absurdus  loub^  h  48*^   [A  7GJ 
C  Abruptus  Htechil  h  48*^ 

7  Abolicio  uHilig  h  48*^  [j  §4] 

8  Abhomiiiacio  vVazzenüge  h  48''^^ 

9  Ahius  arbor  .i.  Erl  h  48*^  [^  428] 

10  Acer    herba.    s.  gundreb    Z>  48^^    uelox. 

11  vi  herba  gund^aba  a  4 

12  Acer   arbor   mazalter    b  48^^    mazzoltor 

13  a  4 

14  Accidia  trachait  h  48^^  [^   165] 

15  Acerabulus.  lignum  candidum    .i.  mapel- 

16  dorn  a  4.  h  48^^  [A  120] 

17  Acrifoliuin*    genus  ligni  .i.  holl'  h  48*^^ 

18  .i.  holvnder^  holer^  a  4.  [A  123] 

19  Accidula'^  herba  .i.    amphir  h  48^*  am- 

20  pher.  herba  a  4  [^   129] 

21  Actureda    sp^nich\vz^    a  4    spintwrcz    h 

22  48^1 

23  Acerwus  schow'  h  48^^   [A  108] 

24  Acinus  dmbe  h  48^^  [A  132] 

25  Accidia   cura    l   falchait   h  48^^    slefleit 

26  trachhait  1  Vi  4 

27  Ador    frumentum  i.    spelte    a  6   b  48^^ 

28  [A  243] 

29  Adletha  chemph  b  49^^ 

30  Adolescentia  iugent  b  49*^ 


Aebuhis  herba  ^^  atich  a   0   b  49*^ 

Alla^^  slifhstain  b  49»^^ 

Alnus  arbor  12  ^j,le  a  8  Erl  Z;  49^1 

Alliceo*'^  eiLspeiie  a  8  i.  enspiii   b  49*'^ 

Alapa  or.slach  a  8 

Alueola^*  mülter  />  49^^    multm  *^   a   8 

[^  443] 
Alueolus    quo    vtitur    cocus    l    panificus 

uas  [est  a]  .i.  Trogleiii  b  4^9^''^  .1.  tru- 

gil  a  8 
Alauda  lewerche   a  8  leych*^  b  49^^    [A 

497] 
Alapa  ^^  orslach  a  9  orslat  fc  49*^*^ 
Alax^"^  animal  helle  a  9  helhes^^  b  49^^ 
Alieb rox  hano  a  9  liane  ö  50*^ 
Allee   [allecis.    piscis  a]    h^inch    b    50*^ 

herulch  a  9 
Alibrum^^  haspel  a  9  b  50^* 
Allugo  nis. ^^  ul  schimbel    rot^*  a  9    i. 

rost  l  schymel  b  50*^ 
Alliphanum^^     stoch^*^    a    10     scaph    b 

50^1 
AUium^*   chnouelaüch  a   10    chno|lauch 

b  50*1  [A  419] 

Ala.   ul  ascella^^    vhsen  a  10    vgsen  b 

50*1 
Amita^^  magin  b  50*^  magna  a   10  [^ 

513] 

e 

Aniarena^^  wichsel^^  a  11   wysel  b  50**^ 
Amphibolum  man  dal  a  11   [A  551] 


31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 

55 
56 
57 
58 

59 
60 


*  Worte,  welche  iveder  im  text  als  in  a  glossiert  bezeichnet  sind  noch  in  der  note 
die  bemerkung  'ohne  [deutsche']  gl.  a  führen,  fehlen  in  a  überhaupt         ^  vni*cui*cuq,  b 

^  fruwerfj    der  z^veite  strich    des   u  nach   unten  verlängert  b  *  Acrofolium    b 

^  holvnder]  v  auf  rasur  a  ^  holer  von  jüngerer  hand  übergeschr.  a  ''  Acitula  a 

*  spnnchwz]  r  und  o  von  jüngerer  hand  übergeschr.  a  ^  s.  oben  z.  14.  trachhait  1  von 
jüngerer  hand  übergeschr.  a  ^°  herba  von  jüngerer  hand  übergeschr.  a  ^^  s.  Du- 
cange   s.  v.  über  dem  tvort  ein  abkürzungszeichen  b          ^"^  s.  oben    z,  9          ^^  Allucio  b 

^*  Alueolä  b  ^^'  multm]  t  auf  rasur  a;  das  deutsche  icort  wird  zum  lat.  verändert 
sein,   vgl.  unten  Capisterium  ^^  s.  oben  z.  35  ^"^  Alx  b         ^^  es  steht  in  b  heUie- 

sale.  uolutm  ale  uentor  dh.  helhes.  ale  uolucrum,  ale  uentorum        ^^  Alabrü  b        "^^  dann 

erugo 

scheint  rost  ausgestrichen  a        ^^  rot  von  and,  hand  a         ^^  Aliphauü  b 
auf  rasur  a        ^4  Alluü  b        ^^  asella  a        ^^  Amica  b        27  _  Amarella 
e  von  and.  hand  übergeschr.  a 


^^  stoch]  o 

e 

2®  wichsei] 


MCLXXXI 


181 


1 
o 

3 
4 
5 
Ü 
< 

8 
9 
10 
11 
12 
13 
U 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 


Anas   tis^   l  anola    |l  a]  Anax  auis  de-      Ariola  testa^"^  niaiiöu.s  .i.    huba  a    17   i. 
geiis  in  aquis  i.  ante  h  50^^  cnt^  all  hueb  b  52*^ 


[A  569] 
Ancile^    buehelle    b    üU^'^    bukel    a    12 

\A  013] 
xAnciluö'*    super    genu    i.    luune    b    50*'"^ 

.i.  h^ama  a    12  [A  600] 
Anchora^    .i.  senchel   a   12   .i.    senechel 

b  50''2 
Andena*^    brantrait  b  50''^    brantreitc  a 

12   [.1  562 1 


Arnaglossa    hcrba    plantago    wcgericii  a 

17 
Arpago  ...    .i.  fuscinula^^    .i.  crewcl    b 

5  2*^2  ^  750J 

Arra  ut  arrabo  dos  niatrinionil.  1  phant  a 
17  l  p|bant  b  52*^  [,1  809] 

Artocrec  nieri  panes  chrapphen  a  IS  .i. 
craphen  b  52*^ 

Arimdo^^  ror  a   18  6  52^2 


Anetuni"  herba    id    est    tille  b  50^^    .i.  Ariüa    glutophanne    a  18    ...   i.    glut- 

tille  a  12  [.4  571]  phann  b  52^2  [^  75^-1 

Anguis  uillus^    piscis    .i.    al   a  13    [vgl.  Ascella^^    husen    b   52'^^    hausen    a  18 

A  651]  [A  837] 

Angina^  chelsvht  a  13  chelsucht  b  50^^  Ascolonium  aslouch  a   IS  asloch  b  52^^ 

Aninuüa^^  nuisca  que  dicitur  bitterflivge  [A  841] 

a  13  brut^flevg^^   b  51^^  Ascia  dechsel.   l  mayzel    b  52^^    dehsel. 

xAnsa    hanthabe    a    13    hanthab    b  51^^  ue  maizel  0^  18 

[A  559]  Aserum    [herba  .i.  b]    haselwrcz    b  52^^ 

Anstrale^^    [    nusgil  a  18  niisi|gil  b  51^^  halstarch  a  IS 

Antica  furbuge^-^  «14    furbueg  b  51^^  Aselle  sceydun  b  52^^  sceiden  a  IS 

[vgl.  A  610]  Aspiratilis^^    phirllo     a    18      phulle     b 

Apes    mel  portans  pie  a  14    s.  peyn.  l  62^^ 

pie  b  51^2  Aspidiscos.    uncinus    .i.  ch^po    a   19    .i. 

xApium  herbai*  epf  b  51^^  j^,^;    4  gygj  craph«  b  52^1 

Aquamanile  ^^   peluis    hantfas  ul   urceus  Assis  ul  as.  pondus  quod   potest  in  xii 

«15  .i.  hantvaz  1  vrceus  b  51^^    [A  diuidi  .i.  medele  a  19    [A  854] 

716]  Asser.  palus.  fustis.  ul  lade  a  19 

Aranea  spinne  a  16  spinn  b  51^^  Atticus   est    genus    apum^^    \    humel    b 

Ardea   auis  Rayger   b  51''2    .i.  raiger    a  52^^   [A  873] 

16   [A  729]  Atriplex  mlta  a  19  herba  malt  b  52^1 

Argille^^   .i.  mergel   a   17    m^gil  b  52*^  Attacus^^  [auis  a]  .i.  hehera.  ul  humbel 

[A  730]  a  19  humel  b  62^'^ 


35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 


*  tis  von  jüngerer  hand  übergeschr.  a  '  ent  und  darüber  auis,    beides  auf  rasur 

von  jüngerer  hand  a        ^  Ancille  h        *  vor  der  vorhergehenden  gl.  a.  vgl.  äyxvhi  knie- 

kehle         ^  Anch'ora  b        ®  Andela:  a,  a  auf  rasur        '  Anepü  b        *  dh.  anguillus 

'  Angula  b  ^^  Aniraiula  b        "  DWB  2,  585,  ags.  buttorflcoge.  vgl.  Animalus  Sweet 

OET  115,  135         ^^  Anstral  a  Ansträ  b         ^^  die  gl.  ziceimal  a,  das-ziveite  mal  b  aus 


corr.  '*  ohne   gl.   a  ^^  Aqmanic"  b  ^^  Argilla  h   ^      ^''  Ariola   1    Aricina  b 

"  ohne  gl.   a         ^^  die  gl.  nach  der  folgenden  b          ^"  AselP  b         "^^  Aspiracut  b 


ohne  gl.  a 


182 


A\A'i\AnF/r\H('u  Geordnete  Glossare,     B.  Nicht  Bestimmte 


1  Auinrium  ...  .i.  vo^clhaw.s  h  52^^  uogel- 

2  hus  a  20   [vf/l.  A   lilüj 

3  Aiicna  hab»  h  r)2»'2  [A  017| 

4  Auricalcuin^  iiiosincli    h  5li*^    nieHriinc  a 

5  20  \A  957] 

6  Aurifrigiuni   port  a  20  h  53^' 

7  Aurugo  pallor  in  auro    .i.  gilwe    b  53*^ 

8  gilw(!  pallor  in    auro  a  20 

9  Auca  gans  a  20  h  53'^^ 

10  Aiiella  haselwurcz.  l  cortex.  nüc'-^  a  20 

11  Axidonuni     secundus    axis     in    rota    s. 

12  achs^  b  53»^ 

18  Basterna  yambuch  a  21   vehiculuni  ham- 

14  buch  b  53^2  ^ß  qj 

15  Balena*  wolr  b  58^2  |^^  21] 

16  Balbuttit*  ötam'%  b  53«^ 

17  Bedullania  birch  b  53«2 

18  Basis  staphel  a  21   b  53«'-^  [B  50] 

19  Bacho  nis  berna*  bach«  b  53*'^ 

20  Bardo  piscis  pardo^  a  21 

21  Berna  bacho  a  21   pach  b  53^^ 

22  Bypennis*  helmpart  b  53^^  [B  132] 

23  Bybultra*"  bitorius.  ut  bytriscus  auis  mi- 

24  nima.  s.  chunglein  b  53^2  [B  137] 

25  Botholicula '^  stöf  .i.  eimper   a  23  stuf  b 

26  54^1  [B  147] 

27  Bobalus  ^    agreste    pecus    wisent  b   54'^^ 

28  qui  wisend  a  23   [B  213] 

29  Boletus    [ul   b]    fungus    swam    a   23    b 

80  54^^ 

81  Brucus^  cheu^  b    54»^  chevel  a  24  [B 

82  187] 


Braciuni     uf      brasium^''      niilh^^    a    24  33 

nialu'*   b  54^^   |^  182)  34 

Brasicia'-    wircz  n  24  h  54*^'^  35 

Broel  stipulamen   priul  \  septuni   in  quo  36 

aninialia  agrestia  manent  clausa  b  54^^  37 

j)rul.  indago.  stij)ula.  1  septuni  in  quo  38 

animalia  agrestia  manent  inclusa  a  24  39 

[B  185]  40 

Braictea    inde  deniinutiuuni    braicteole*'^  41 

.i.  blech  b  54«''^  [vgl.  B  193]  42 

Brucio^*  pruste  a  24  prust  b  54*^  43 

Bulla,  le  blater  b  54«^  44 

Bullus    thaurus^'^     niarinus    qui    dicitur  45 

seih  (shel  b)  a  24.  b  54**^  46 

Bullas^^'  rinch  b  54*^   |^^,^;   ß  905]  47 

Bobo  auis  noctura^^    .i.    hauwil   b    54*^  48 

[B  206]  49 

Burgo  hofstat  b  54«"^    houstat  a  25    [B  50 

220]  51 

Bulcio  .i.  sculpo^^  polz  b  54*^^  52 

Bubalus^^  wiset  a  25  wisent  b  54«^  53 

Calx  eis 20  Versen  b  54^1  [G  142]  54 

Calcaneus^*^  v^sentrit  b  54^^  55 

Callus  swil  b  54bi  ^^q  255]  56 

Calibs.    ibis'^i  stahel    b  54*»^    stal  a  25  57 

[G  145]  58 

Calma^^  wise  b  54^^  59 

Calathus^^  zeinvaz  a  25   zinvaz  b  54^^  (30 

Calipodiuni^^  laist  b  54^^  61 

Campetia^'^  velge  «  26  5  54^^  62 

Canipolus^^    traha    .i.    reth    a  26    tche  63 
reche  b  54^^  64 


^  scheint  corr,  aus  Auricalca  a  ^  =  nucis  6  '  oder  aechs  &.  sedes.  axis  in  rota. 
axcedo  a  *  ohne  gl.  a.  b>"na  6  ^  vielleicht  lat.  '  «;9^  cZie*  m  a  fehlende  wort  ■= 
B  141  c^es   Corpus glossars  Bibulta  billeru  oder  entstellt  aus  deutschem  vivultra,  vivaltra? 

'  botholicam  b  ^  BubaP  b  ^  Bruch'  b  ^"  brain  ul  brazim  b  "  gemeint  ist 
malz  ^^  Brasicart  ^' =  brattea,  bratteole.  oÄwe  ^?.  a  ^*  Biuttio  a.  schallnachaJimen- 
des  verb  und  pruste  =  sternuto?  ^"  Bullo  taur®  a  ^*  ohne  gl.  a  ^'  l.  nocturna  (50  a 
ohne  gl.)  *^  aus  deutsch  colbo.  ohne  gl.  a  ^*  s.  oben  z.  27  -®  oAwe  ^'Z.  a  '^  Ca- 
lips.bisZ;        '^  s.  Bucange  s.  v.  ohne  gl.  a        ^'  Calat®  ??        ^*  ohne  gl.  a        -^  Canipetia  & 

^^  CampuP  a.  =  Capolus.  das  deutsche  rech,  a?5  reche  gefasst,  hat  die  erklärung  traha 
hervor g er ufen^  die  dann  wider  in  b  fälschlich  für  deutsch  genommen  wurde 


MCLXXXI 


183 


1  Canfhi    .i.   radioli '    i.   spaich.    ul   camites 

2  velge  /)   r)4'»2  \('  02.    l.-J5| 

3  Cantharus^    geiius  uasis    [.i.   naph   /)|   ul 
i       vbi    aqua  iufuiulitur    ul    canneta    (ca- 

5  nieta  a)  a  20   b  r)4''''   |  ^'  44.  S()| 

6  Cauhihrviu    ul    furfuivs     .i.    huutaz.     ul 

7  chlcvwc  /'   r)4^"*^ 

8  Canrcllus  liu   n   'iü   lyn   b  54^2 

9  Cap'u-teriuin -^   mfilt'  b   55«^   niltu  a   2(j 

10  Capistruni    halpht    «20     halft*    b  55«^ 

11  [C  117] 

12  Capito*    piscis    chapo    a  20    .i.    cajip  b 

13  55*^ 

14  Capuluts  handhab  ul  helczc  b  55*^  hant- 

15  habe  a  20   [C  47] 

10  Capu8  falche  a  26  falch  b  55^^ 

17  Caprea  ul    caprola''  rech    a    20    6  55*^ 

18  [C  189] 

11>  Cartihigo   chrustel  «27    crustel   b  55*^ 

20  [C  180] 

21  Carectum»^  riete  ul  .saher  6  5 5^^  [6^129] 

22  Cardo  angel.  ut  fini.s  a  27   [C  247] 

23  Carica  fige  a  27  b  55*^ 

24  Carpentarius   ^vagn^  ul  zinun^nian  b  55*^''^ 

25  ciniprer  «27 

20  Carodriou  lericha  a  27  [C  148] 

27  Carduelus^  distelvmch  b  55«2  [C  Ul] 

28  Cardus«  distel  «  27   ^  55^2  |^^^  125] 

29  Cardemon  cresse^  a  27   b  55*^ 

30  Castorius  castor^»  pj^s  b  5ö^^  [C  126] 

31  Catapulta^i  polz  a  27  polcz  b  55*2   j^q 

32  23] 

33  Catarus^^  raine  .i.  mundus  b  55^^    [vgl. 

34  C  70] 


Catarrus  struche  b  55*»^  strRch  a  28  35 
C^aulus^''  choh^  a  28   choel  6   55*»^  30 

C'elidonia^*  herba  schollowrez  b  55^^  37 
('enientuiu''  niorterre  a  29  mort*  6  55''^  38 

|r  H2()|  39 

Cenientarius  luRrer  a  29  niaurer  /;  55''^  40 
Ccntaurea.  herba  ^*  .i.  ertgalle  b  oö*'^  41 
Cera   wachs  «29  wa.sh   b  55^^  42 

Cerebrvni  hirn.  ul  cereuelluni  6  55'^^    uJ  43 

ceruelluni  hmie  «  29  [C  279]  44 

Cerasus^®  arbor  .i.  chersponi  b5d^^.  50*^  45 

chersboum  «  29   [C  309]  46 

Cerefoliuni*''    herba     Cheruille     b    56*^  47 

chHiulis    a  29  [C  311]  48 

Cetramentuni  blacha  «30  blach  b  50*^  49 
Cetari^^     qui    salsamenta    veiidunt^^    .i.  50 

sulcz*  b  50*^  51 

Ciatus  calix  stoph  «31[C972]  52 

Cyborium    ul    cenaculum    anrieht    «  31  53 

[C  403]  54 

Cycuta  ul  cyduta  herba 2*^    .i.   scherlinch  55 

b  50*^^  [C  391.  397]  56 

Cicindilus^^  schindala   «31   ychindel    b  57 

50^^  58 

Ciconia^^    [auis  «]    storch,    ul  galchrabe  59 

a  31  storch  b  50»>i  [C  405]  60 

Cycatrix   uestium^^    wlneris    .i.  masse  b  Ol 

50^1  62 

Cyclamidis    nux   que    crescit    in    terra 2*  63 

.i.  ertnuz  6  56^^  64 

Cicindilus^'^  schindel  «31  65 

Cymex  wantlaus  vermis    b    50"^^    uermis  66 

yandus  «31  67 

Cyma  cyniium^^  chumich  b  b{j^^  68 


*  ohne  gl.  a  "-  Cantar'  a  '  Capistiu*  a  *  Capuco  b  ^  mir  Caprea,  dar- 
über von  jüngerer  hand  ola  a  *  ohne  gl.  a  "^  Caduelis  ohne   gl.  a  *  Cardo  a 

'  cresse]  über  c  ist  von  jüngerer  hand  h  übergeschr.  a         ^^  ohne  gl.  a  ^^  Cata- 

bulta  b  ^'  ohne  gl.  a  ^^  Caul*.  uinü  a :  vgl.  dazu  C  22  Caulem  uimen  **  ohne 
gl.   a  ^^  Ceme   a  ^*  Ceracus   b         ^'  Cerifoliü   b         ^^  ch*uul]  h   aus  z   corr.   a 

'*  l.  Cetarii  '^  oh)ie  gl.  a  ^'  Cyncindil  b  ^'-  Cyconia  b  ^^  l.  uestigium  mit 
a,   dem  die  deutsche  gl.  fehlt  ''*  oh7ie  gl.  a  ^^  s.  oben  z.  57  ^^  Ciminü.  h*ba. 

cima  ohne  gl.  a 


184 


Ali'iiabkti8('h  Geordnete  Glossare.  B.  Nicht  Bestimmte 


1  Cinus  chiichpjiwni  h  HG*'^  chirboum  a  ol 

2  CynocephaluH  ^     huntli6j)t    «31      hunl- 

3  hiiupt  h  50^^^ 

4  Cippus^     ciphic.^     stoch.     ploch    a    31 

5  ciphith^  b  fjG^^^-^ 

6  Circus^  rinch  a  32  h  5G»^2   ^(j  421] 

7  Circiiiuni^  rieze   a  32    rize  ö  56^^    [vgl^ 

8  C  41G] 

9  Cirogillus  ®  spinosa  bestia  maior  ericio  \\\ 

10  eltese  a  32  ul  illentise  h  ÖG^^ 

11  Circino.     nas.    circumdo.    a   circino    est'^ 

12  rizen  h  ÖG*^^ 

13  Claua  [fustis  a\    \.   cholbe    a  32    cohve 

14  h  56^2  [C  450] 

15  Clauus  iiagel  a  32  h  57^^  [G  480] 

16  Clepsedra'^  zaph  h  57^^  [C  477] 

17  Clepeus  ut  clypeus  schilt  i  57*^^ 

18  Cliuum    descensum'^    staige    h    57^^    [C 

19  458] 

20  Climes  coxe'^  lanke  h  57^^  ]^(j  49^] 

21  Coccus  bis  tinctus  .i.  rot  phellin  h  57^^ 

22  rophellin  a  33   [C  520] 

23  Coclear  lephel^  a  33  15ffel  i  57^^ 

24  Colatorium^  seichtuech  h  57^^ 

25  Coliandmm  cholgraz  h  57^^  [G  782] 

26  Coliandrum  abrotanum^  stabwrcz  &  57^^ 

27  Collirida  panis  tortus^^  .i.  preczn  h  bl^^ 

28  Collarium  ul  collaris  pannus  quo  tegitur 

29  Collum i<^  .i.  halstuech  h  57^^ 

30  Colocasia^^  ul  calamentum  herba  .i.  mücz 

31  h  57^^    minze    .i.    calami    calamitum. 

32  herba  a  34 

33  Colo.  as^2  giiie  ^  34  ggi^h  h  57^^ 


Coluni    liquitariuni  sihtäch  a  34  34 

ColuH  roch^'  b  Til^^  roch  a  34   fC   752]  35 
Coluiribar.  ris  knebel.  1  uinculum.  1  col-  3G 

larium  a  35  37 

Cometra^^  auis    .i.  velthuu   b  57^^    uel-  38 

chim  a  35  39 

Confus^*  chunph  a  36  cüph  b  58*^         40 
Conpluuium    getph  ^^  «37     getpd' ^^    i  41 

58^1  42 

Coristus^''  arbor  hasel  b  58^^  43 

Contubernales  husgnoz  a  38  hauf.s|nazz  44 

b  58'^^  [r;  535]  45 

Contus^^  cholb  b  58^^  [v^/.    G  GIO]         46 
Corilus  hasil   b  58^^  arbor    hasel   a  39  47 

[G  651]  48 

Cornicula  cornix   ch'*   a  39  chra  b  58^^  40 

[G  652  Z']  50 

Cornus  ul  corilus  arbor  ^^  hasel  b  59*^     51 
Coriandrum  herba  attich   b  59*^  atich  a  52 

39  53 

Cospis^^  ul  cuspis    hasta    spiez    «  39  6  54 

59^1  [G  640.   940.   965]  55 

Cosela  [est   ^]   lignum  erectuni   in    sella  56 

.i.  satelboge  «39  .i.  satelpog  b  59*^  57 
Costa^o  j.jppg  ^  39  j.jpp  ^  59ai  [C845]  58 
Cocula^i  polle22  b  59*^1  59 

Coturnix^^  perdix  rebhvn  «39  rephuen  60 

b  59^^  61 

Cottanum    fructus    arboris    .i.   chuten    b  62 

59*^  chutn  «39  63 

Cracmus^*  nomen   auis  rfichu   «39  64 

Cragatus^^  nomen  piscis  .i.  sturio  «   39  65 

i.  stuer  b  59»^   [G  921  Cragacus]         66 


^  CinolephaP  a  CynolephaP  b        '  Cyppus  b        ^  Diefenbach  s.  v.  pituita        *  Cyre'  b 

^  Cyrinü  b        *  CyrogilP  b        '  ohne  gl.  a         ^  lephel]  p  und  das  letzte  1  aas  corr. 

von  ?f  und  ?r  «  "  ohne  gl.  a  ^**  ohne  gl.  a        ^^  Colacasia  b  ^"^  Cola  las    b. 

dazu  am  rande  von  jüngerer  hand   Colo    colas    colare   est   aliquid   per  cribrvm    mittere 

seichen  a        ^^  Cometa  a.  entstellt  aus  Ortigometra        ^*  Conphus  b.  aus  dem  deutschen 

wort  gemacht  ? vgl.bd.3,Gd4.,^  ^^  Z.  getph?  ^^  s.zAl  ^"^  ohne  gl.a  ^^  Corn^ ar- 
bor ohne  gl.  a  ^^  Cospes  b  ^^  Costa  silba  ripp  b  Costa  rippe.  ul  silla  a :  gehört  dies 
silba,  silla  zu  einer  benachbarten  gl.  ?  -^  Cotula  uas  potacionis  ul  coxa.  ul  cratus  ohne 
gl.  a  22  XJTTB  2,  231  ^3  Conturnix  a  '^^  entstellt  aus  Graculus  {s.  unten  ia7,  4) 
^5  Cratae»  b 


MCLXXXI 


185 


1  Craticiila    ro^t    iseii    a    39    roöteiöoii    b 

2  59"- 

3  Creagra    fiiscinula    iU])ago    .i.    c/*pho.    1. 

4  chröle  a  39   [C  878  Creagras| 
oCropido^     ötechel     a    40     b    ^9«^     [C 
G       898] 

7  Cripta  specus  et    Oratorium    griift    a  40 

8  [C  881] 

9  Cribelluni    ul  cribor    \\\    cribruiii    ul    ca- 

10  pisteriuin    a    cribris^    foraniinibus     .i. 

11  sip.  ul  reicher^  b  59*^ 

12  Crispus  reider  a  40 

13  Cubitus    vlna    ul    mensura    vlnaruni    .i. 

14  einböge  b  59^'^   ulna  ellepog.   ul  meii- 

15  sura  ulnarum  a  41 

16  Cuculus  auis  .i.  goch  «41  gauch  ft  59^^ 

17  [C  948] 

18  Cucumer  churbz  a  41   [C  941  Cucumis] 

19  Cucumerarium  churbizgart  b  59*^^  churbz- 

20  gart  a  41   [C  964] 

21  Cucurbita*  churbiz  b  59^^ 

22  Cudit  .  .  .  inde  conpositum    incus   incu- 

23  dis*  aniboz  6  59^^  [C  924] 

24  Culix^  mukke    b  59^^    mucce  «41    [C 

25  947] 

26  Curia*  hof  b  60^^  [C  925] 

27  Curtis  hof  b  60*^ 

28  Curtile«  hofstat  b  60^^  hostat  a  42 

29  Curuatura    extremitas    rote*    i.    velge    b 

30  eO'^i 

31  Cuspis   spiculum  ul    hasta*  spiez  b  60*^ 

32  [C  940.  965] 

33  Cymen'^    moltburme  b   60*^    moltrum  a 

34  42 

35  Cynoglossa^    herba    hundeszung  b  60*^ 

36  huntzvnge  «42 


Cyminum^  herba.  s.  chumich  b  00*'"        37 

DecHuis^'^  stechel  b  GO^^  [vgl.  I)  127]  38 
Defixie^i  zoto  a  44  ^  60^^  39 

Dentales  ^^    moltpret    b    61«^      [v(jl.    Z>  40 

80]  41 

Deperdulus^^  auis  .i.    regra  a  45  id  est  42 

reig'  b  (Sl^^  [vgl  J  729]  43 

Discriminalia  uitte^^  .i.  harflepht  ^"^  b  62=^^  44 

[D  301]  45 

Dolatura    ul    dolabra    ascia    ul   mayzel  46 

(mazis  «)  «  50  6  62^^  [D  346]  47 

Ebulus  herba.  s.  atych  b  63^^  erba  atich  48 

«  51   [^  11  Ebulum]  49 

Eliotropia  herba  ^*  ringel  b  63^^  50 

Elna^*  alant  b  63^2  51 

Elyotropeya^^  ringel  a  64:  b  63^^  52 

Eliosmos^^  minze  a  54  mincz  b  63^^  53 
Emorrogida  warze  ö  64^^  54 

Enula^'^    herba    .i.    alant    b  64*^    alant  55 

a  55  56 

Erodius  animal    ul  capus    valch  b  64*^2  57 

walche  a  57  [£'  290]  58 

Erinacius.    ericius^^    igel    a  57  b    64^'-^  59 

[E  303]  60 

Erugo^»  rot  b  64^2  [E  297]  61 

Ermodactilia  ^^  scitellose  b  64:^'^  62 

Esox  haus,    ul  piscis  salme  b   65*^^  lex.  63 

ul  picic'  salmo  a  57   [E  315]  64 

Extalis  arsdaf  a  60    arsdarn  b  66*^  [E  65 

419  Extale]  66 

Fagus  arbor.  s.  puech  b  66'"^^  p&ch  «  61  67 

[F  14]  68 

Falx  eis  ^9  Sichel  b  66^^^  [vgl.  F  32]  69 


*  C*pico  a  *  l  crebris  mit  a,  dem  die  deutsche  gl.  fehlt         ^  l.  reither         *  ohne 

gl.  a  ^  Culex  a         *  Curtu  a         '  Cymei   oder  Cymel  a  undeutlich,  gemeint  tvahr- 

ficheinlich  Cymex  moltwmm.  vgl.  oben  IS'Sj^ij        *  Cymglosaa         "  s.oben^l83,i5S        ^^  ohne 
gl.  a         ^1  aus  Deflua  {sc.  caesaries)?         ^-  Biefenhach  s.  v.  perdulum         '^  l.  harpfleht 

^*  ohne  gl.  a         ^»  Elotpia  a         ^^   =  Ediosmos        ^^  Enulat  h,  s.  z.  51         "  Erici' 
ul  ericinaci'  h        ^»  ohne  gl,  a 


18f) 


Alphabetisch  Georunete  Gix)6rare.   B.  Nicht  Bebtimmte 


1  FalcaRtnim  negens  a  61   seiis  h  fif)*'"*   1/*' 

2  48 1 

3  Farina  niel   h   (>()^'  niclc  a   i)2 

i  Fascos  <lignitate,s  potcstatcs  ul  omis  iil 
5  jiuctoritaK  u\  ornatus  u\  manipulus^ 
()       .i.  garl)  h  öü*''   ul  grabe  a  02  [F  1\. 

7  13.    1()7| 

8  Fasciculus  poz"    ul    gepSiiclelein    h   66^^ 

9  poze  a  62 

10  Fol.  bilis  galle  a  63  gall  /?  OO''^ 
IJ   F(!rnientatu.s  panis''^   .i.  heuel  h  67^^ 

12  Fespa-''   .i.  veffse  h   67»^    wes^e  a  64   [F 

13  136] 

14  Festuca  agene  a  64  agen   b  67"* 

15  Fibula*  nestil  ul  jmschel  b  (jl-'^  [F ilO] 

16  Ficedula'^    auis    .snepfe   b  67*""^    sneph;^ 

17  a  64   |7^^  176] 

18  Fica^  sech.   ferrum    in  aratro  dependens 

19  a  64  ^  67^^2 

20  Filuni   vadem  b  67^^  uadin  «64 

21  Fistula  swegel  a  ß5  b  67^^*  [?;^/.  i^206j 

22  Flauellum  ul  scabellum^  wedel  in  nius- 

23  cas  b  67b*-2  [F  248J 

24  Flasca  vas  ligneum  quo    per  uiani  vehi- 

25  tur  vinum   .i.  lagena^  i\\  vter   .i.  put- 

26  reich  b  67^^^ 

27  Flebotomus*^  fliedeni  a  66  sliem  6  67^^ 

28  \F  255  Flebotoma] 

29  Folles  pelge  b  68^*  plage  a  66   [F305] 

30  Foliuni^i  blat  b  68^^  plat  a  66 

31  Fornix  ^^    swibog'  b  68'^^  [F  304] 

32  Forpexi2  ychser«  b  68^^  [i^279  Forfex] 

33  Forceps    quia  fortiter   capit    .i.    zang'   b 

34  68^*    zange    qui    fortiter    capit  a    67 

35  [F  286] 


Fornax  clibanus^^  j    oha^mich  ^-^  b  68»^  36 

Forcilla^*  gabale  a  67   gapel  h  68»^  37 

Fossoriuni  shu[)<'l  a  67  Bchauel  h  68*^  38 

P\)ueni.s  prüethenne  b   68*^  39 

FraxinuH  arbor*''i.  aspen  ^68»^  [F321\  40 

Fraga  fructus    terre    i.    pef^pere   b    68*''  41 

.i.  pere  a  67   \F  326|  42 

Frixoriuni ''^  staniph   b   68^^*  43 

Frigdaria  sulcz  b  68*^^  44 

Frons   tinne  a  68   6  68»»^  45 

Fucus  tra^n  b  68^1  [F  379]  46 

Fulcet*^  steurt  b   68''^  47 

Fuligo*^  ruz  a  69  ruez  b  68^^  48 

Fungus  .  .  .  .i.  swani  b  68^^   [F  384]  49 

Frusarius^"    auis     .i.    dorndrel    b    68^^.  50 

69^1  51 

Fuscinula^«  crewel  b  69*^  [F  370]  52 

Fusarius^^     spinnelpovm     a    69     arbor  53 

spind^lbowm  6  69»^  [F  381]  54 

Gans  anser2«  a  70  b  69*^  [j  ^27]  55 
Garganica  habern sezel  b  69*^    hab^nezel  56 

a  70  57 

Gene  medium  maxille  .i.  huseP*  b  69^^  58 
Gingiua  Status  dentium  ul  pilarn  b  70*^  59 

piler  a  72  60 

Gyppus    pondus  i.    hover  b   70**    houer  61 

a  72  [G  93]  62 

Gyrgillus22  girbe^^  b  70»^  63 

Glandula^*    drSse    a  72    druez  b  70*^  64 

[G  118]  65 

Gleba22  schölle  b  70«^  [G  103]  66 

Glis  ris  animaP^  ul  nius  b  70*^  67 

Glis.  ssis.    terra   tenax''^''^    lette  ul  resina  68 

b   70^^  69 


^  Fasces  onus,  auctoritas  dlgnitas  ornat^  potestates  a  "'  ohne  gl.  a         ^  Vespa  in 

fespa  corr.  a.  dre  gl.  nach  der  folgenden  b  *  ohne  gl.  a  ^  Ficetula  a  ^  sneph:] 
a  scheint  radiert  a  "^  =  Sica  *  entstellt  unter  einfluss   von  scabro?    ohne  gl.  a 

^  ohne  gl.  a  ^"  Flebotom^  a  ^^  Foloiü  a  ^^  ohne  gl.  a  ^'  Biefenhach  s.  v. 
caminus         i*  Forucilla  ul  forilla  b         '^  ^7^,^^  gi   ^         le  pulgio  a          ^'  =  Furfarius 

^*  ohne  gl.  a  *»  Fusiari«  a  ^"  anser  gans  b  ^*  ohne  gl.  a.  l.  hufel  ^^  ohne 
gl.  a        23  ^gi   curba  'anthlia'        2*  Gladula  a 


MCLXXXI 


187 


1  [Glomer  iiJ  ^|    plohu>;  \  plohollinii  f^pera 

2  filoruni  .i.   cljeiiol  h   70**   chliwo  n   73 

3  {Cr    115| 

4  Graciilus  auis   nigra*    .i.   rucli   h  70*'' 

5  Granariuni   chasto  n   74  caste  h  70*** 

6  Grus'^    gruis     auis    .i.    chranich    h    70*^' 

7  chranch  r?.   74  [G   182] 

8  Gurgustium     colla    apiuni    ul    vinariunr^ 

9  russe   b  li)^^    l  rftsse   n   74    [G   181. 

10  183] 

11  Guttur*  chel  ^   70^2 

12  Halip8  calips*  stahl  b  70^2  [//  16] 

13  Hanius   vncinus*  angel  b   70^^ 

14  Hereinita  .  .  .*  .i.  aynsidel  b  71«^ 

15  Herinacius  ericiiis*  animal  .i.  igel  b  71*^ 

16  Herbica  eged'  b  71*^  egde  a  76 

17  Hirundo^    auis    swalwe    all    swalb®  b 

18  71^1  [H  106] 

19  Hirrudo®    egel    sanguisuga    a    77    san- 

20  gwisuga  Egel  b  71^^ 

21  Ihix"^    [huius  eis.  6]    capra  in    montibus 

22  manens    .i.    stainpoch    b    72«^     stein- 

23  hoch  a  79  [vgl.  I  12] 

24  Incuba^   satirus  ul    trut    (trute  a)  a  82 

25  b  73^^  [/  225] 

26  Incus  [incudis  b]  anboz  a  82  Ampaz  b 

27  73»^ 

28  Innuit  winchet  a  85  b  74»^ 

8  C 

29  louis  barba^  huzvvurz  a  87    häswurcz  b 

30  75»^ 

31  Isox  ul  isicius  piscis    .i.  lachs.  ul  salmo 

32  «88   i.  lans  uel  salmo  6  75»'-^  [/490 

33  Isic] 


Tuncu*  fscripus  n\  pinz  a  88  ^  75*^  34 
|/  530 1  35 

Jus  iussis  aqua  cocte  carnis*"  .i.  iussel  36 
b   75*2  37 

lusquianiiuin ''    bilse  b   75*^  38 

Lacinia*'"^  ligatura*^    pallii    .i.   nuschel   b  39 

75»>^  nusge  a  89  40 

Lacerta    egedehse    serpens   a  89    genus  41 

serpentis  egedechs  b  75^^  |/>  45 1  42 

[Laculuni  ul  b\  laculus^*  lintwürm  a  89  43 

lintwurm«  b  Ib^"^  44 

Lappa  herba  ul   lette  b  75*'*-  chlett*'  a  45 

90  [L  54]  46 

Lapacium*''    herba  ^"^    .1.    hase    zoze*^   b  47 

75i>2.   7ßai  [/,  44]  48 

Laqucar  latte  culmen  1  ornanientuni  tecti  49 

ul  caniere  b  76**  latten  a  90  [L  35]  50 

Laquearia  pinna  ul  fenestre*^  domorum  51 

et  latten    a  90  ul    lattem  b   70«*    [L  52 

87]  53 

Larus  auis   mSsere  a  90    nuisser  b  70«*  54 

[L  50]  55 

Lardum  oniasum^^  spech  a  90  6   76*^     56 

Larua^i  schein  b   76«^  [L  69]  57 

Latiride  springe  a  90  ft  76**  58 

Laurus  arbor^*  scilicet  lorbom  b  76«^     59 

Lens  tis  legumen  i.    lins  b  76''*^    Legu-  60 

men.^2  lens.  tis   linse  a  91    [L   134]  61 

Lens    dis    .i.    niz    b  76^^*    [vgl.    L   121  m 

Lendina]  63 

Lepastes^'^  uulgo  [dicitur  6]  chumbost  a  64 
92  chumpost  b  76*»^  65 

Leuir  ri^*  geswie  a  92  gswei  b  76**^  66 
[L  130]  67 


«  Hi- 

i 


*  ohne  gl.  a        ^  Gru^s  a        '  l.  viuarium         *  ohne  gl.  a         ^  Hyrundo  b 

rundo  h        '  Ibis  b  labix  a        *  Incub'  a        *  h*ba  b        ^"  ohne  gl.  a        "  lus.  qamü 
ohne  gl.  a  ^'  Lascinia  b  "  ligura  b  ^*  =  laculus  '^  die  gl.  von   b/jäterer 

hand  a         ^'  zweimal  nach  einander  b  ^"^  herba  .i.  herba  b         ^^  :=  hasenore? 

a 

*"  fenest  b        "^^  larda  omausum  b        ^'  ohne  gl.  a        -^  Legum]  e  auf  rasur  a        "  Le- 
pastres  6.  =  Lapates        2*  jri  a 


188 


Aj.i'iiAiJKTiHcii  Gkordnete  Glossakk.  B.  Nicht  Bestimmte 


1 

:i 
4 

5 

0 
7 
8 
ü 

10 
11 
12 
13 
14 
15 
1(3 
17 
18 
11) 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 


Libisticum   lubsticoP   h   70''^    luhstcrh   n 

02 
Lihuriui''^  ch'uA  h  70»^'^  \L  252| 
Liciuin.   filu  tcxeiitiuin   harloft  a   92    \L 

24  9J 
Ligo.  onis^    sech  a   93   ^  77^^    [L  IGl 

Ligones] 
Linx  .i.  lupo*  luchs  a  93  [L  227 1 
Litargia  chocbsilb^  tt  94 
Lodix  lacerna*''    .i.  chozze  a   94  fe   77^^ 

[L  261] 
Lolium^    [herba  .1.   Z>  lolligo  a]    raten  a 

94  5  77'>i  [L   255] 
Lora     retiiiacula    iumentorum ''    .i.    hicc- 

alm»  fc  77^1 
[Lunibrices  vi  b]  lumbricus^  regen  wurm 

b  11^^  regen wurmbe^^  a  94  \L  304] 
Lucius    piscis  auidus    hebet  a  94    hebt 

b  77^1  [L  292] 
Lucifuga  auis   fugiens  luceni^^   i.  vlle  b 

77»>i  [L  280] 
Lucus  loch  b  77^1  loht  a  94  [L  324] 
Luterna^^  otter'^but  a  95  odersuht  ö  78^^ 
Luter  is^^  otter  anmial  ul  piber  b   78^^ 

puluis  ul  lutum.  ul  aninial    .i.  pib^  a 

95 
[Lichnus  l  b]  lichmus  taht  a  95  b  78«^ 
Lima  vihel  b  78^^^  [L  251] 


29  Macellum   vleischpanch   a  96  flaispanch 

30  b  78^1 

31  Mango ^*  rostäsker  a  96    Rostauhsch^  b 

32  78^2  [3/  39,  48] 

33  Maguderis  genus  frugis^^  vi  stips  oleris 

34  i.  torse  b  78»^ 


Mahia  herba  papel  a  96  h  78»^  [J/42]  35 
Malleus  ul  martellus^^  hamer  h  78»^  36 
Mandibula  edulca  chiwe  a  97  \M  75]  37 
Mastruga^^  quasi    monstrosa    nuschel    i.  38 

lacinia  b   78*^^  nusge  quasi  monstrosa  30 

.i.  lacinia  a  98  [M  65 1  40 

Maura^^  druswurcz  b   70*^  41 

Menta  herba  minz  a  00  42 

Mentastrum^^  herba  ha&smincz  b  70*^  43 
Merula    auis    merlin    a    99    6    79'^^    [J/ 44 

165]  45 

Merops  grunspeht  a   100  gruenspecht  b  46 

79^1  47 

Miluus  auis  rapax  .i.  wei  b  80*^  wibe  a  48 

100  [M  201]  40 

Milium^^  hirse  b  80^^    hirze  a   100  [3/50 

202.   209]  51 

Mirica  haid^»  a  101  52 

Modiolus  nab  ul  nauis  b    80^'^^  nauis.  ul  53 

nahe  a  101  [M  256  Modioli]  54 

Molosus^o  rud  b  80*^  [3/285]  55 

Monetula  tahe  «102  56 

Monomachia  ainwisch^^  b  80^^  57 

Monomachus  chemph  b  80^^  58 

Monile^^  nusgel  a  102    nuschel  ul   für-  59 

span  b  80^^  60 

Morus  genus  rubi^"^  arbor  morbum  «102  61 

mulbowm  b  80^1  [if  378]  62 

Mortariolum  2*  morsar  b  80^^  63 

Murena^^  lantfrid  b  81*^  64 

Murena  spang'  lignum  quod  ponitur  inter  65 

parietes  et  trabes^*  ft  81^^  66 

Muscus  mies   b   81-'^^  herba.    mollissima.  67 

1   musca.  1  musillus   mies   a   104    [M  68 

312]  69 


^  zwei  Zeilen  vorher  ist   libi.    lubsticel  ausgestrichen  b  ^  ohne  gl.  a  ^  Ligone. 

rastrü  a        *  linx  a  lupo  b        ^  luc^na  a        ^  Loliü:  a        '  ohne  gl.  a        ^  ~  ioKhalm 

^  lumbricus   von    and.    hancl   nachgetragen  a  ^"  regenwurmbe]  be    von  and.  hand 

aus  e  gemacht  a         ^^  ohne  gl.  a  ^-  Lucerna   b ;    aus  Luterina  sc.  pellis  ^'  ris  a 

1*  Magno  a  ^-^  ohne  gl.  a  ^^  Manstruga  b  ^'  Mtafri  h'ba   i  cäpo  c'scns  a 

^^  Milulim  a  "  von  späterer  hand  a  ^^  ohne  gl.  a  ^^  =  ein  wie  '^-  Monile 
1  morS  a        -'  rubs  ab         ^*  ohne  gl.  a 


MCLXXXI 


189 


1 

o 

3 
4 

5 
0 

< 

8 
9 
10 
11 
12 
13 

14 
15 
IC 
17 
18 
19 
20 
21 
22 

23 
24 
25 

26 

27 

28 
29 
30 


Mustda    longiis     nius^    .i.    wiscl    h    81«^  phus'  .i.    gelicz^  h  85»^    [P  27   Par- 

[M  337 1  nhsidos] 

Muscipulii?^    laquous    niiiivs    eapieiis'-'    vi  Piirci})ollex  ^   .i.  schiKK^hzugel  1  trahelluin 

Muscipula  niausvall  h  81^1  [M  324]  b  85='i-'^ 

Parimen  [«paciuni    in  agris  h\  .i.  Rain  h 
Nasturciuni  *^  cresse  herba  ortulana  &  81*^  85"'^  .i.  rain  a  115 

hcrba  hortulaiia  .i.  cresse*  ^^  104  [N  Pastinaca  herba  morheU<*  a  115  h  85»2 

14]  '  [P  122] 

Nanus  homunculus    iil    gnanus    tw^ch    /;  Pastellus  [t  pastillus  ;>]  phancelte  «^115 

81i>i    i    ,l,,.erch  a  105  ^^  8'^>^'  [^  137] 

Neo  .i.  fila  torqueo  ich  spinne  a  105  Patile^i  schöuel  h  85»^  seduel  a   115 


Patella  vas  ferreuni  .i.  sartago  ^^  phanne 

h  85^2 
Pauo  uolucrisi2  pbann^^  ^  g5)>i  [Pl3l] 

Pedes.    pedo    pedester^*    vend    a  IIG  Z> 

85»^2 

Pedale  sochel  a  HC  sezzel  h  85^^ 
Perdix  rephPin  h  8G*^  [P  377] 
Perna    pacbo   a    118    bach«  h   8C^^    [P 
250] 


Nidus  [wlgariter  h]  nest  a  IOC  h  82*^ 
Noctua   vlula   vlle  h  82*1-2    ^^.^i    ^   io(^ 
[.Y  138.   145] 

Obses  bomo  in  pignore'"'  .i.  geysel  Z>  82^^ 

[0  G8] 
Oestruni   genus  musce  boues  exagitans^ 

.i.  prem  h  83*^ 
Offa  particula^  .i.  pall  h  83*2  [0  137] 
Origanum  herba  ^  tost^  h  84*^   [0  224]      Persicus    phersichpovm  a  119    pfersich- 
Ordeum    frumentum  [.i.  h]    gerst  a  112  powm  i  86^1 

5  g4ai  Perstrigium  prestigium^^   gÖgel^^  a  119 

Oiphanus^  ^Yaizz  ft  84»^  govkel  h  80^2  [P  C97  Praestrigium] 

Philomena  lerch^  h  87*^ 
Phoca  merewisch  a  120  me  euiso  ^^87*^ 
Picus  auis   speht    a  121     spech    h  87*2 

[P  424] 

Ozimum  wibP    senf   a   112    wildersenph      -d-  •  \       t    x.        ioi    i,  o-;n2 

^        Picea  pinus  arbor  lorne  a  121  6  87^'* 

h  84^1  -p-i  .  . 

Pila  uas  quo  annona  purgatur  antequam 

molatur^'^  i.   stamph  h  87*2    [P  412] 

( )  Palus  li  lo  stech  ^  a  1 1 3  om  •      i  i    i  *.  ^ 

^'  Pilax   annnal.  s.  ygel.  i   mustela    mures 

0  Palus  dis  loch«  a  113  deuastans   h  87*2    mures    deuastans^^ 

Parapsis  huius  dis.    uas  cibarium  .i.    ci-  .i.  igel  a  121 


Ornus  arbor ^  achorn  h  84*^  [0  248] 

Ostricium  herba    estriz  a  112    östricz  h 
84*2 


31 
32 
33 
34 
35 
3C 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 


*  ohne  gl.  a        "^  ohne  gl.  a        ^  Naust^tiü  a        *  cresse]  h  von  jüngerer  hand  über- 
geschr.  a         ^  ohne  gl.  a  *  diese  beiden  gll.  über  dem  am  rande  von  jüngerer  hand 

eingetragenen  verse  Passibus  apta  palus  fit  si  stat  sub  pede  palus         '  ohne  gl.  a        ^  l. 
gebicz  ^  s.  Ducange  s.  v.  parcopoUex.    ohne  gl.  a  ^"  morhel]  1  aus   ?h  radiert  a 


^*  patele  a  patele  1  patile  ?/.  z= 'RsiiiWc  {ligo)  Ducange 


ohne  gl.  a 


14 


so  a;  in  b  steht  Pedo  h"  pedonis  vend  Pedes   h®  peditis  pedest* 


16 


gl  a 


gogel]  von  jüngerer  hand  scheint  dem  ziveiten  g  ein  k  übergeschr.  a 
^^  deuastas  a 


"  l.  phaw 

i  i 

Pestgiu.  pstgiu 
^■^  ohne 


190 


Am'haiii:ti.s(  II  Gkordnktk  Glossauk.    H.  Nicht  Bestimmte 


1  Pisciculuni   pere^  a   122  b  87^^ 

2  Pliitaiius  jirhor  |vi(lelicet^j  ahorn  a  122 
?j       achorn   h  87^^ 

4  l*lacenta  pastullus  praittinch  b  87^^  pa- 

5  Htillus  bicintinch  a  123   [P  457  Pla- 

6  centas) 

7  Planatoriuin  pownischab  b  87**- 

8  Polenta   genus    farine   1  fabe^    1    lina   1 

9  stuppa  awirch  b  8H''^  [P  497] 

10  Pollex  dovm  a   124  daub  b  88»^ 

11  Pons  [tis  b]  pruke  b  88^^  prucke  a  124 

12  [P  563] 

13  Porcopiscus    sturo.     ul    porcus    marinus 

14  porcellus  a  125  [P  519] 

15  Porrigo  geims   morbi    i.    gull^    i.   tiiiiua'^ 

16  l  Scabies  capitis*  b  88**^ 

17  Postella ^  aft^raiph    b  88**^    afterreiph   a 

18  125  [P  504  Posteiia] 

19  Pratum  wise  a  125  ^  88^^ 

20  Pragellus^  vinche  a  125 

21  Priuignus   [dicitur.    quasi  a]   igne    patris 

22  priuatus  .i.   steufsun  b  89^^   .i.    stinf- 

23  sum'^  a  127 

24  Prodis  l  proculus^  span  a  128  ö  89^^ 

25  Psitacus  auis   in  iiidia  uiridis  coloris  si- 

26  tech  a  131  sitih  b  90^^ 

27  Pubo»  vuel  b  90»>i  Uvel  a  131 

28  Pulmo  lungel  b  90^^  i^g^  a   132 

29  Pulex^o  fl()cti  ^  132  b  90b2  [p  §71] 
80  Pullus  fetus    animalium^^    hown  b  90^^ 

31  [P  886] 

32  Puluis  stavb  b  90^2  stäup  a  132 

33  Catapulta  polcz  b  90^2  [vgl,   C  23] 

34  Pupus  puerculus  vel  toche^^  a  132 

35  Quaquera  wathel  a  133 


QueHtu  reccho  miles  a  133  [Q  14  30 
Quaestor]  37 

Radius  Speiche,  in  lota  a  134  in  rota  38 
spaichi»  ^91''^  39 

Radius^*  in  sole.  l  igne  sehin  a  134  in  40 
roro^'  in  igne  in  sole.  s.  schein  b  41 
91»'^  42 

Radius  in  tela  .i.  ^^  inter  fila  shettinch^'^  43 
a   134  44 

Rafanum  grece  radix  i.  ehren,  l  retich  45 
b  91^^  .i.  retich  l  chrene  a   134  46 

Raphanum  ehren  b  91^^  47 

Raster  huius  eis.  l  Rastellus  rech,  vi  48 
egd'  ul  how^  b  9V'^  rastellus  .i.  reche.  49 
ul  egde.  1  howe  a  135  [P  9]  50 

Rasclum^^  scapfa  a  135  .i.  schaf  b  91^^  51 

Reponile  wlgo  dicitur  gainpind'  b  92^^  52 
gambind'  a  138  [P  168]  53 

Resina^^  harcz  1  by turnen  b  92^^  [P  54 
57]  55 

Ricinium  spenala  b  93^^  spenela  a  139  56 

Rombus  nomen  piscis  sturo  a  140  .i.  57 
stör«  b  93^2  58 

Rubeta.  rana  in  arbore  manens  i.  laub-  59 
frosch  b  93bi  lovbfrosch  rt  140  [P  60 
239]  61 

Rubus  lignum  spinosiun^^  i.  püsch®  b  62 
93^1  [P  255]  63 

Rumice  pramper  b  93^^  ^mj^  a   141         64 

Rumex  genus  arbusti  spinosi  ^^  .i.  pra-  65 
men  b  93^^  [^  234]  66 

Runcina^o  stozisen  a  141  b  93»>2  [^  ^7 
231]  68 


^  mhd.  bere  'netz'        *  ohne  gl.  a        ^  vgl.  Alphita  p.  185  s.  v.  tinea        *  ohne  gl.  a 
^  pstesia  a        ^  entstellt  aus  Fri(n)gellus        "^  stinfsum]  das  ziceite  s  aus  f  radiert  a 

12  vel 
^«  l  b 


*  vgl.  Procula  zuec  bd.  3,  651,  5         "  Pub  a        ^"  Pulix  a        "  ohne  gl.  a 
toche  rot  a        ^^  nach  der  folgenden  gl.  b        ^*  Radius  fehlt  a        ^^  l.  rore? 


*'  =  seeitinc 
^^  Runcinat  h 


ist  vasculum  gemeint?  oder  baselum  -=^  faselus? 


ohne  gl,  a 


MCLXXXI 


\'.)\ 


1 
2 

3 

4 
5 
0 

t 

8 
0 

10 
11 
12 
13 
14 
15 
10 
17 
18 
19 
•20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 


Sabftsimlo  lintheamen  ^  pad'luche   h  94*^ 

ul  pacle  ^7  141 
Sagma  honus    .i.   scbom   />   94"^    onus   .i. 

Saum  a   142 
Sagnientarius    r^avin^    h    94«^     saunier    a 

142 
Sagena  rete  pi.scatoriuni  ^  .i.  segen  b  94"^ 
Salix  piscis  .i.  salni   1  arbor^  weid  1  vel- 

ber  b  94«2  [S  40] 
Salira*   herba  saher  b  94*^  sarh  a   142 
Sambucus    [t^    sambacus  b]    rustica  cy- 

thaia.**    1  fistula.    que  fit  de  sambuco 

i.  holer  a  143  6  94*^  [S  55.  58] 
Sanguisuga  egel  a   143  Egel  b  94*^ 
Sarminia  chorveF  a   143   b  94^^ 
Sauma  senenboü^  a  144  senebtm  b  94^^ 
Saxati®  pisces  .i.  gudel  b  94^^  grvntele. 

1  pisces  a  144 
Scapula  schult^  a  144  6  94^2 
Scarebius   l  scarebus^^   pichel  /;  94'^^  .i. 

pichel  a  144  [*Sf  151] 
Scabro  oestruni.  Pme.  ^^  t  piswrm  a  144 
Scintilla   particula    ignis   ganaist    ut    lo- 

eusta    in     harundiiieto    giimebin^^    b 

95*1  [^  192] 
Scirra  t  sciuio^^  animal  ecoru  a  145  id 

est  aychorn  b  95*2  [S  170] 
Sciuillus^*  lapis  terminalis  .i.  marckstain 

a  145   .i.  maiestaiii  b  95*^ 
Scopa  pesme    a  145   pesem  b    95*^    [S 

123] 
Scrinium.i^    theca  ricus^^    scrine  a  146 

.i.  Schrein  b  95*^ 


Scurra  sce'nera  subtilis  inpostor  parasi- 
tus  ridiculosus  a  146  subtilis  inposte- 
rini  irrisio  1  ridiculus  .i,  suerretier  // 
95''i   |.S  146] 

Sedaciuin  hesib^''  a   147 

Semalia  i*^   winigist*^  a   147    winegise    b 

95b2 

Serpuluni^o   i.  herba    breidlouch    b  96*^ 

herba  .i.  breidlouch  a   148  [*S'  287] 
Serra   vnde  ligna  1  lapides  l  cornua  se- 

cantur^i  .i.  sage  ul  strigel  b  96*^ 
Seta  porci  pilus  i.  porst  ul  equi^^  />  96*^ 

[S  226] 
Setista22  pfirst  b  96*^  pj-^^g^  a   149 
Sica    nomen   gladii   i.  Stabsuert   b    96*^ 

Stabs  wert     nonien    gladii    a    149     [S 

354] 
Sigila  scipa  b  96^^  sibba  a  149  [iS  319 

Sibba  sigl] 


Siler 


23 


genus    ligni    .i.    velwe     a    149 


velg^'e  b  m^^  [S  360] 
Siligo  frvmentuni  Rokke  b  96''^  .i.  roke 

a  150 
Simius^*  ul   simia  [ut    dicit    Ouidius    b] 

äffe  b  96bi  aphe  a  150 
Sinapis  herba  senf  a  150    senff  b  96^^ 
Smigma  seiph  a  151  saich  b  97*^ 
Solsequia  ringel  a  152  6  97*^ 
Sorix25    ^i  q    surix2«    mus^^    a  152    b 

97bi  [S  423] 
Spasmus  chräphe  «152  cramph®  b  91^^ 
Spartus  line  ut  regio ^^  a  153  [*S'483] 
Spacus  drat  a  153  b  97^1 


34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 


^  Sabsindö  linteam  a.    lintheamen]   das  erste  e  aus  oder  in  i  corr.  b         ^  ohne  gl.  n 
^  Salix  piscis.    ut  arbor  ohne  gl.  a  *  Sahm  a:    gemeint    wol   Saliunca    [S  78] 

'  dann   ein   ausgestrichener   buchstab  b  ^  cyth*a  h         ''  l.  chervel  ^  darüber  von 

jüngerer  hand  segelpavm  a.  l.  seuenboü        ^  l.  Saxatiles        ^**  Scateln^  a.  zum  deutschen 
icort  vgl.  Bieco  hd.  3,  350,  38        "  Z.  b*me  =  breme?  b  95^1  hat   nur  vstrü  =  oestrum 
*^  o/me  <//.  ö.  Z.ghmelin         ^' r=sciuro         '*  ^itcippus?         ^"^  Scrineü  6        '*  ne^h:  viel- 
leicht ricinus  [s.   Diefenbach)  gemeint        ^"^  die  gl.  von  jüngerer  hand   ä         ^*  Semali»  a 
'•  oder  wimgift  a:  sonst  übersetzt  das  wort  volema         ^^  Serepü  h         ^^  ohne  gl.  a 
'2  Setasta  b.  s.  setistrum,  setistra  hei  Diefenbach         ^'  Silet  b         2*  Symius  b    Sim". 
1.  a  a  ^^  Sotix  h         ^^  surrix  a         ^'  kann  auch  lat.  sein  '*  spartum  'seil'  und 

Sparta  scheinen  gemeint 


I 


192 


Aij-nAnKTisrir  Okokdnete  Olobsari:.     II  Nicht  Bestimmte 


1  Speiulum^  venahuluni^  spic^zstange //97''^ 

2  .i.  sj)izstange  a  153 

3  Spinter  spenela  a   153    fu.sus    spindel  b 

4  971^2 

5  Spien  milz  a  153  milcz  b  97^2 
G  Spongya^  swam  a  153  b  97^^ 

7  Squania*  schuep^   b  98^^ 

8  Stamen  warff  b  98^^   warsz    a    154    [aS 

9  5G3] 

10  Staphoiies.  stafi-"*  stegereif  a   154  t  steg- 

11  raiph  b  98'''^ 

12  Stenmtamentum  nisewrz  a  154  herba  .i. 

13  Nyeswrczen  b  98*^ 

14  Steta«  .1.  pere  a  154  Z^  98^^ 

15  Stellio  angvis  similis  lacerte  id  est  molt- 
IG       wurm  b  98*^  .i.  moli  a  154  [S  554] 

17  Stellabia  herba  i.  hopph^  b  98^^ 

18  Stiua  riester  b  98^^  riest  a  154 

19  Stirpitem  "^  stam  «154 

20  Stilium  fusus«    spinnel   b  98^^    [^    552 

21  Stilium  spinel] 

22  Sturnus.  ^    nomen    auis    .i.    star    b    98^^ 

23  [S  526] 

24  Strago^    genus    sagitte    .i.    stral    b  98^^ 

25  [S  514  Stragua  strel] 

26  Strabus  qui   oblique  uidet.    inde    strabo- 

27  nizat  shilchet  a  155  [S  578] 

28  Stratonun  l  stratoria^^  matte  6  98^^^ 

29  Strucio  Stravz  a  155  strauz   b  98^^   [S 

30  571] 

31  Struma  chroph  a    155    inflacio    colli    .i. 

32  chroph  b   98*^^ 

33  Strucio  1^  auis  i.  strauz  b  98*^^ 

34  Suber  [huius  eris  b]  i.  past  a  156  b  98^^ 

35  [S  639] 


Subtegmen  velatum  stamen  ^^    quo   tegi-  36 

tur^^  tela  i.  weveH*  a  157  b  99*^  37 
Subtemen  wevel  a  157   b  99*^  38 

Subula  angwilla^^  al  b  99^^  l  ale  a  157  39 
Suffragines   subtus   genua    sunt    .i.  puge  40 

a  158  bu'ge  b  99*2  ^^ 

Sulphur  .i.  suebel.  l  flumen  a  158  sue-  42 

bellis  fulmen  b  99^2  43 

Sulcus  inscisio  aratri^^  i.  furich  b  99*2  44 
Superliminare  vbHure   a  158    vberuer  b  45 

99bi  46 

Supercilium  ^^  .   .  .    i.  wintp    b  99^^    [S  47 

649]  48 

Surex  1  sorex^''  spirem^  ^^  «159  surm*  49 

b  99bi  50 

Sura^^  wade  a  159  .i.  wald'  b  99^^         51 

Smigma  sayue2o  «159  52 

Sycalia2i  genus  frugis    .i.  rocke  a  160  53 

i.  Rokke  b  100^^  [S  339]  54 

Talpa   [.i.  a]    scher  a  160   b    lOO^i    [T  55 

16.  19]  56 

Talus  enchel.  compago  pedis  «160  com-  57 

pago  pedis  i.  enchel  b  100*^  [7"  42]  58 
Tapetia  cortine22  tebich  b  100^2  [7^  2I]  59 
Tartarus  22  .  .  .  .i.  weinstain  b  100*2  qq 

Tegula  .  .  .   scindel   «161    1   schind'l    b  61 

100*2  [T  47]  62 

Tegurium    casa   pauperum23    i.  hutten  b  63 

100«2  ^rp  322]  ß4 

Theloneum23  .i.  zol  b  100^^  65 

Temo2*  deichsei  b   lOO^i  drchsel  «  161  66 

Tentorium    tabernaculum2^     i.   gezelt    b  67 

lOObi   [T  76.   123]  68 


^  s.  Ducange  .9.  v.  spentum,  spetum  ^  nenabulü  a         '  Spoliariü  vbi  spoliü  poTt~ 

Spongya  swam  b  Spoliariü  swam  a  *  ohne  gl.  a  ^  Stafores  statim  b  ^  dies  wort, 
das  vielleicht  'netz'  bedeutet,   ist  mir  unbekannt         ''  l.  Stipitem  mit  b  ^  ohne  gl.  a 

^  Stragla  ohne  gl.  a         *°  Stratoriil  sella  caballaria.  Stratoria  ohne  gl.  a        "  .9.^.29 

^^  Sb  tegüäe  stam«  statu  h         ^^  texit"  b        ^*  so  ivol  eher  als  werel  a        ^^  aglla  a 
"  ohne  gl.  a  ^"^  s.  oben  191,  62        ^*  l.  spicemus  ^^  Suea  a         "o  ^^^  gi   ^,q^ 

jüngerer  hand  a,  s.  oben  191,  60  "^^  Sycalya  b        ^"^  ohne  gl.  a        ^^  ohne  gl.  a 

"  Themo  b 


MCLXXXI 


193 


1  Testudo  ...  .1.  snekk.  ul  gewelwc  b  100^^ 

2  welbe  a   1G2  [T  81J 

3  Tesqua  loca  inculta  heidon'lG;^   .i.  hayd 

4  b  100^'- 

5  Thymus  ul  tliyina^    heiba    apibu.s    apla 
0       .i.  haiihe2  b  lOl*^    j    i^q]^^2  ^  jßß 

7  Thoraca    lorica    brunno    a   IG-i    pniie   t 

8  panczier  b   101«-   [ri9G  Torax] 

9  Tigna  lignuni  longunr^  in  tecto  i.  Rauen 

10  l  virst    b  101^2    .i.    ranen.    I.    virst  a 

11  164 

12  Tina*  zub^^  «  1G4  6  101^^ 

13  Tilia«    arbor    linde  a    1G4    b  101«^    [T 

14  IGl] 

15  Tymallus"^  piscis  .i.  asch  b  101^^  asege 
IG       a   1G4 

17  Tinea«  niilue  b  10 1^^ 

18  Tinea  piscis  slige  a  164  sleyg®  b  101^^ 

19  [T  169  Tincti] 

20  Ticio  lignum  partim  incensum^  .i.  prant 

21  b  lOlbi  [T  160] 

22  Titimallus^^  sprinchwrcz   a  164    sprinc- 

23  w^ze  b   101^^ 

24  Toms    ignis  1  titio®  prant  b  102^1 

25  Torriculum  in  quo  annona   1  brazia   sic- 

26  catur^  i.  flat  ul  derrt^^  b  102^^ 

27  Transtrvm  sedes  naute  i.    stivr   ul  obli- 

28  quum  lignum  in  nauibus  ^  .i.  chypph  ^^ 

29  b  102^1  [T  289] 

30  Trama  spuel  b    102»^ 

31  Tramalga  mazolt^  a  166  maszalt^  &  102^2 

32  Tradolium  [t  alabrum  b]  haspal  b  102^2 

33  haspel  a  166 

34  Trama    textrum    ul    texter    materia^^   i. 

35  spuel  b  102*2 


Tremulus  arbor  aspe  a  167  asp  6  102*^  36 

[T  287]  37 

Tribula  drischel  b  102^^  3g 

Tridens    fuscinula^*    .i.    que   tres    habet  39 

dentes    .i.    c'wel    b  102''^    chrovel   a  40 

167  [7^  286]  41 

Tribulus   Carduus  ^^    herba  id   est  dystel  42 

b  102^1  distel  a  167  [T  306  Tribuli]  43 
Trocus    genus    rote^«   .i.  Toph    b    102*>2  44 

troph  a  168  [T  249]  45 

Trulla  lignum  quo  domus  purgatur^"^  .i.  46 

chelle  b   102i>2  [T  290]  47 

Tructa^«  piscis  vorha  a  168    .i.  vorh  b  48 

102b2  49 

Tvber  pustula  Verruca  l  tumor^"^  i.   wy-  50 

mer  b  102^^  ^rp  ^2Q]  51 

Tm'dusi9  auis  stare  a  168  b  102^^^    [7752 

324]  53 

Turdella^^    auis   drosgel    a  168  .i.   dra-  54 

schel  b  102^2  ^rp  323]  55 

Thuribulum2i  rauchvaz  b  102^2  55 

Tucus    auis    .i.    cuculus2i    nachegal    b  57 

103*^  58 

Vanga  quo  vtuntur  agricole  .i.  spade  b  59 
103*2  uj  gpade  a  170   [U  13]  60 

Valanga22  stanga  «170  stange  b  103^^  61 

Varix  est  neruus^^  quo  rupto  clau-  62 
dicat2*  uUus  [.i.  a]  in  femore  1  enge-  63 
sint25  b  103^1  1  engelrinch^s  a  170  64 
[U  8]  65 

Ventilabrum  .  .  .  .i.  wintschaufel  b  103^^  66 
wintschavel  a  171  67 

Ver26  langeze  a  171  .  .  .  lancz®  b  104^^  53 
[U6S]  69 


^  Thim^  a  '  gemeint  eine  form  von  beide  '  logu  lignu  a  *  Tyua  b  ^  von 
jüngerer  hand  übergeschr.  a  ^  Tylia  b  "^  imalP  a  ^  ohne  gl.  a  ^  ohne  gl.  a 
^°  TytimaU»  b  ''  l.  slat  {vgl.  bd.  3,210,  46)  und  derre  '^  vgl.  Schmeller  1^,1273 
^'  ohne  gl.  a  ^*  fuscina  a  ^^  card®  b  ^'^  Throch"  rote  gn^  a  ^"^  ohne  gl.  a 
"  Tructat  b,  das  letzte  t  ausgewischt        "  Trud^  b        ^'^  Trudella  b         ^^  ohne  gl.  a 


'^  die  gl.  am  rande  von  jüngerer  hand  a 
der  abkürzung  für  ur  b  ^^  gemeint  enkelinc 

194,  10  nach  194,  30  b 
Althochdeutsche  glossen  IV. 


n*us  a         ^*  Claudicat]  über  t  rasur 
"^^  diese  und  die   folgenden   gll.  bis 

13 


194  ÄLiMiAnETiscn  Geordnete   Glossare.    B.  Nicht  Bestimmte 

Z.s\  5,  341 


1  Verinenata^  ladix  herba  Retich  ul  ehren 

2  b  104«>2    i    redich  a  171 

3  Veredus  .  .  .'^  .i.  savm*  b  105*^ 

4  Veru^*  spizze  «    172   spizz  b  105»^ 

5  Vespello*    wefse  b   105*^    weose  a  172 
G  Viaticum  .  .  .   .i.  wist  b  105ai'2  l  wist  a 

7  172 

8  Vimen  uirgultum  molle^  wide  a   173   .i. 

9  wid  b  105^2  [^7  212J 

10  Vinifusor  vuller  a  173  wlP  h  105^1 

11  Vlula  noctua^  ^dle  b  104*i  [C7  238] 

12  Vngula  .  ..l  (xilb)   häf  a  175  6  104^^ 

13  [U  255] 

14  Volutabrum^  a  uoluendo  solgunge  a  175 

15  solgonge    a   uoluendo    i.    solgunge    b 

16  104^2 

17  Vordalium  .  .  .  .i.  laist  a  116  b  104^^  [U 

18  281] 


Vouenis*^  prvthenn  a   175  27 

Vpula.^  grece.  auis  withophe  a  175         28 

Vrtica  herba   quod  vrit^     .i.   NezeP^  b  29 

1041^1  30 

Wada  wate^i  a  17G   watte  b   105»^^  31 

Wida^^  schiltrieme  b  105*^^  iscilt^ame  a  32 

170  33 

Wlgago  haselwrcz®  b  105^^    hasewurcze  34 

a  176  35 

Yppiron^^    cbazenzagel    a    178    kaceme  36 
agel  b  106^^  37 

Zizania     lolium  ^*     .i.    raten     b     106^^  38 
[Z  5]  39 


MCLXXXIIis 

C/m.  27329. 
19  Cerdo  qui  operatur  cum  frunio  lo  26*^ 


Orobus  est  populus.  l  genus  leguminis  40 
immo  cibus  equorum.  quod  nos  dici-  41 
mus  wiceii  30^  42 


20  Fastidium  sode  28^ 

21  Fax  facula  28^ 

22  Ferruminare  quod  est  loden  29^ 

Vectes  sere  gridil  34^ 

23  Indago  circuitio   regia   in  silua.    s.   hage      Vigella  vedele  35^ 

24  29i> 

MCLXXXIII^ß 

Codex  Selestadiensis. 

25  (69^)  Sandix   est    herba   unde    tinguitur      (70^)  Thimv^  binsuga^'^  .i.  lutum 

26  uestis  que  uulgo  wa/do  dicitur  Torris  brant^'^  ticio 


43 
44 


45 
46 


^  V^menta  b.  =  Veiminaca  ^  ohne  gl.  a  ^  Vern  a  *  Vespallo  a.  vgl.  oben 
186,  12  ^  mole  b          ^  Voluntabrü  b  "^  die  gl.  von  jüngerer  hand  nebengeschr.  a 

^  l.  Vpuba  ^  ohne  gl.  a  ^^  davor  ansatz  von  N  6  ^^  ' zugnetz^  gemeint  oder 
'färberkrauf  ?         ^^  altfrz.  guiche,  guige         ^^  Ypiron  a.  l.  Yppiricon         ^*  ohne  gl.  a 

^^  das  glossar  beginnt  bl.  25^  mit  Abortiuum  non  suo  tempore  natum.  Amplum.  Aquili- 
num.  Archanum.  A:rcum        ^^  dies  am  rande  von  and.  hand  eingetragene  alphabetische 

glossar  beginnt  bl.  66*  7nit  Agalmatha  .i.  gaudia.    Analetice.  resolutorie.  Anadochus.  q  de 
fönte  suscipit  baptizatü.  Arcbiater  iisio.        ^'  binsuga  und  brant  übergeschr. 


MCLXXXI  —  MCLXXXV  195 

D.  II.  71.   72.   —   Tijdschr.   13,   2G8 

MCLXXXIVi 

Codex  Stuttgartensis  Poet,  et  philol.  4®  5G. 

1  (l'^)  Inauris   .i,   inoriiige 

(74^^)  Situlii.  e.  (75*)  .i.  seglasage.^  cum  Iß 

2  (25^)  Gestulus.  li  .i.  spanbette  qua  portatur  aqua  17 
3(27*)  Lis^    multis     modis    dicitur.     Ib-^ 

4  enini    dicitur    aniinal    .i.    lezo.    dicitur      (7G*)  TecLa.  che.  quod  componitur  cyro-  18 

5  etiaiu  glis  tenax  terra  .i.  argilla.  Glis          techa.  e.  i.  nianuuni  tectura.  re.  quod  19 
G       etiam    uocatur    her])a     quam    uulgus          no"  hantsuch  uocamus  20 

7  gleton*  uocatur  Tignum.  ni.  i.  sparren.  latden  domus  21 

(77*)   Torrorium.    ii.  quod   nos    uocamus  22 

8  (31^)  Lo:dix  coz.  zo  .i.  pilosa  uestis-''  tharre  23 

(79*)  Thimus  est  flos  .i.  binesuge  24 

9  (GO*)  Qualus  corb  Timbra  .i.  cresso  25 


MCLXXXV 

Codex  seminarii  Trevirensis  R.  in.  13. 

10  (102^)   Abligurio  far  spricu  Aporia.  uertigo  uu^nde  lunga^  26 

11  Accedior,  biHron^  Arula  glot  panna  27 

12  Allicio,  lo^^con  Armilla  ristila  28 

13  Asylum,  bremo  Ascopa  flasc^a  [718,   17]  29 

14  Adleta  degan  Aulea,  umbe  ha^nc.  l  cortina  felachan^^  30 

15  Angina,  i.  kela  suht  (103*)  Acinv^  i.  achomo  31 


*  ein  mittelalterlicher  Derivatarius  *  l.  Glis  '  l.  glis  *  nach  Diez  s.  v.  fran- 
zösisch ^  pilos.  auestis  hs.  ^  der  erste  teil  ist  romanisch  segla  aus  situla  {s,  Diez 
s.  V.  secchia),  der  zioeite  scheint  auf  aqua,  eau  zurückzugehen  '  dies  mit  Apostata 
retrograd.  Apostasis  regradatio  beginnende  merkwürdige  und  schwierige  glossar  setzt  sich 
aus  verschiedenen  bestandteilen  zusammen,  es  zeigt  Verwandtschaft  mit  dem  Berliner  Ms, 
lat.  8°  73,  der  Cheltenhamer  hs.  7087  (beide  im  3  bände)  und  einem  stück  des  Bonner 
codex  218  (MCCXXIII) :  auf  diese  ivurde  jedes  mal  verwiesen,  ferner  finden  sich  eine 
reihe  von  Vulgatagll.  eingesprengt  sowie  solche,  die  loahrscheinlich  einem  ags.  vocabular 
entnommeil  sind,  auch  sachliche  gruppierungen,  adjectiva,  verba  in  der  1  p.  sg.  praes., 
fischnamen  ustv.  machen  sich  hin  und  wider  bemerklich,  die  Ordnung  richtet  sich,  einige 
ausnahmen  abgerechnet,  bei  anlautender  consonanz  nach  dem  ersten  vocal,  ohne  rück- 
sicht  auf  etwa  dazwischen  stehende  weitere  consonanten  (ähnlich  dem  Affatim- glossar) ; 
bei  vocalischem  anlaut  lässt  sich  mehrfach  (vgl.  namentlich  O)  folge  nach  dem  ersten 
consonanten  beobachten,  am  schluss  jedes  buchstaben  herscht  aber  dies  princip  nicht 
mehr:  dort  scheinen  nachtrüge  vorzuliegen,  alle  durch  ein  vorgesetztes  komma  kenntlich 
gemachte  gll.  sind  interlinear  ^  bittron]  n  aus  r  corr.  "  l.  suuindelunga  ^**  1 
cortina.  felachan  im  context,  das  letzte  a  angehängt 

13  • 


19G 


Ai.i'iiAnETiscH  Geordnkte  Gloshare.     B.  Nicht  Bestimmte 


Tijdschr.   13,  2G8.  269 


J   Ajidroginms,  ^  i.  uuithillo 

2  AquicoluH.  X  aqualicolus,  uuüba 

3  Ahüus  brcmo  [685,  21 1 

4  Atticus,  hübal  [685,  22.   721,   13] 

5  Armarium.     \    armamentarium,    bvchca- 

6  mera 

7  Armentarium,  sue'ga 

8  Auricalcum,    goltmessiiic    [vgl.   717,  33] 

9  Assumentum,^  sui  luiiga^  [718,  26] 

10  Abrupiv^  stebilen  * 

11  Absonus  absceller 

12  Absurdus,  unreid'"aft 

ch 

13  Ascelle   uederaxa 

14  0  Alx  elaho 

15  Alietum,  eringroz.  l  alies  [687,  32] 

16  Assatura  sipizbrado  rindine^  fleiske^ 

17  Aurugo.    quasi    auricolor     .i.    gelenuaro. 

18  imde  ruga,  mnza  [687,  34.   717,  36] 

19  Amphora  einber^ 

20  Vncinus,  ba^'cho^ 

21  Aiitelucanus,  eruuakerer 

22  Annotinus.  l  hornus  hurig"" 

23  Apricus  sumariiiiar '^ 

24  Aedilis,  herlic^maii  ^ 

25  Apparitor,  Einkeht^ 

26  Arrabon,  pignvs.  l  cohpscillinc 

27  Asser,  scindala  [722,  5] 

28  Anilis,  altiger 

29  Animo,  getroston 

30  Angustor,  thuingon^^ 


Al)rogo,  farsagon^^  31 

Acus.  aceri'',  ^2  sp^'iu:^^  32 

Arttor.^*  attoris,  suochinari  33 

Exactor,  scult  heizo^^  34 

Adulor,  fleon  35 

Aduocatus,  fogaht  36 
Afronemos.    1  infronitus,  Vngameliner^^  37 

Amplio,^"^  mera  .i.  suppa^^  38 

Apprecior,  Ihc  geuuerdon  39 

Arpentum,  maneuuerc^^  [mccxxiii]  40 

0  Argumentosa  cleinlistich  [mclxxix]  41 

Achalantis  et  carduelis  distiluinco  42 

Acer  mazuldi'a  43 

Ador  offermelo  44 

Armities,  ge  uuap    nithi  45 

Anicies  Eldi  46 

Augurior,  heilison  47 

Ardea,  heiro  [458,  43.   720,  56]  48 

Area, 20  houastat  [683,  22.  721,  51]  49 

Alausa,  alasa  [683,  44]  50 

Anctua,  cu  pira  [683,  48]  51 
Andecla,2i  brandrada  [682,36.717,45]  52 
Alueolum,  trohc 
Arpago,  asspul  [718,  27] 


Atamum.  ^^  et  fleboto    ,  fleitma 

Ascia,   thesla 

Arteria,  uuiesun 

Allego  fastegesagon  [mccxxiii] 

Abiego,  aentsagon  [mccxxiii] 

Adero,^^  far^'eron 


53 
54 

55 
56 
57 
58 
59 
60 


*  l.  Androginus  ^  Assumtu  lis.  ^  l.  suuunga  *  l.  stehiler  ^  einher]  r  aus  n 
corr.        ^  ha^cho]  h  scheint  fein  durchstrichen,  das  lat.  wort  wol  gegengl.  zu  Aspidiscus 

■^  l.  sumarinar  ^  herlic-]  r  aus  corr.  »  =  Inkneht  ^"  darauf  führt  Gallee 
als  deutsche  gl.  an  Amadusio,  umdisla;  es  steht  aber  uindicta  und  daher  ist  das  stich- 
lüort  zu  fassen  als  Amadusio  =  Aüimaduersio  "  farsagon]  o  aus  a  corr.  ^^  Acus. 
aceris]  his  e  auf  rasur  ^^  spnu:]  rasur  von  ?r  ^*  =  Actor  ^^  scult  heizo]  u 
aus  0  corr.  ^^  l.  VnsgameHner  ^''  Ampho]  Amp  auf  rasur  ^^  entweder  gehört 
suppa  nicht  hierher,  sondern  zu  Antecenia,  oder  mera  (=  meron)  zvurde  als  merda,  me- 
rata  verstanden  und  darum  suppa  hinzugefügt  ^^  maneuuerc]  a  angehängt,  c  könnte 
auch  o  sein        20  ^^esi]  ea  auf  rasur        21  i^  Andeda  =  Andela        "  unbekanntes  ivort 

^^  l  Adtero.  schiverlich  Adoro  Gallee 


MCLXXXV 


197 


Tijdsclir.   13,  269.  270 


1  Arcum.  carmoii,  ^    gart  sanc  [mccxxiii] 

2  (103^)  Ambulator,  zeldari  [G84,  30] 

3  Anidogiuni  et  pulpitum,  lecturi  [716,  44. 

4  mccxxiii] 

5  Addico,  farstando 

6  Annonaiitur,  gepuueiidot   uerdant 

7  Pyrgos^  1  suibogo,  turris 

8  Ascoloiiium,  ascolt^  [719,  9] 

9  Crines  nivlierum,  plo'^ki* 

10  Consistorium,  stathal  hus 

11  Zeta  hiemalis,  piasal 

12  Zeta  estiualis,  loiua 

13  Therma,  Erth  bath 

14  Basta,  teig 

15  Bailena,  baP 

16  Barbita,  suegla 

17  Basiliscus.    qui    tantum    flatu    interimit, 

18  ersalai  ^ 

19  Bacillus,    stapb.    cuius  diminutiuum    ba- 

20  cillus,  stauiklin.    unde    inbecillis   dici- 

21  tur,  biedrieso 

22  Baiulus,   Tregil 

23  Baibus,  stainul  [686,  42.  715,  60] 

24  Baptizo,  uuas  kon 

25  Bracia,'^  keho  [720,  49.  mccxxiii] 

26  Brattea,  Lanna 

27  Braca,  bruoc 

28  Balaphium,  bilithiu 


Bas  tum  bast 

Blasma,  prasma  [683,  49.  720,  47] 

(104»)  Brand^uu,^  oral 

Blesus,  uulisp  [686,  40.   716,   1] 

Betrisens,^  uurentol  [458,  32] 

Bilibris  zouuoigeuuegi  [717,  38] 

Bymna,io  hunthaz  [687,  35.   717,  68] 

Boia,    halsdrog 

Brongidus,  bructoleht^^ 

Bostar  rindi^stal 

Bulla,  Isigili 

Bucerna,  rintherda 

Bubulus.  l  bubalus,  uuisund 

Bubo,  buk  [458,  3] 

Buris  plugi^houuud  [681,  58] 

Bubulcus,  re^nthirde  [686,  30] 

Biaculus,  lintuuorm  [686,  69] 

Bursa  scrodisarn  [682,  29] 

Biduuium,  gerdari^^ 

Buletum,  bulit 

Beneficium,  leban  [686,  35] 

Bitumen,  Ertlim 

Bombus    sonus    tumidus,    gechrungan. 

l  mugitus  boum,  lÖinga 
Botholicula,  stoup 
Pupilla,  stip  ^*  .  .  .  pupillas,  siehon  l  seon  54 


13 


29 

30 

31 

32 

33 

34 

35 

36 

37 

38 

39 

40 

41 

42 

43 

44 

45 

46 

47 

48 

49 

50 

51 

52 

53 


Caradrion,  leracha  [457,  30.  720,  66]     55 
Hec  cassis  heim  56 


1  ich  habe  mir  hierzu  die  erUärung  notiert  quod  mulieres  circuiendo  in  modum  arcus 
solent  celebrare,  leider  ohne  angäbe  meiner  quelle  ^  die  Störung  der  alphabetischen 
folge  kann  daher  rühren,  dass  Pyrgos,  Crines,  Consistorium  durch  die  stichworte  Alea, 
Antiae,  Auditorium,  Zeta  und  Therma  dagegen  durch  Bahieum  hervorgerufen  ivurden; 
doch  tväre  möglich,  dass  Consistorium,  Zeta  hiemalis,  Zeta  estiuahs  und  Therma  aus  der 
Passio  Thomae  (Supplementum  codicis  apocryphi  ed.  MBonnet  l)  s.  140  stammen 
»  verderbt  aus  ascloc?  *  l.  locki,  das  p  ist  vielleicht  nur  misverstandenes  iproiprie  {vgl. 
Isidor  11,  1,  31)  »^  =  wal  «  mir  unverständlich  '  l.  Brancia  «  Ducange  s.  v. 
Löwe  Prodromus  27.  die  davor  von  Gallee  aufgeführten  gll.  Bracia  (=  Brancia),  mala. 
Bacca,  unaherd^re.  Bastismus,  tinctio.  Bazanticus,  mancus  sind  lat.  ^  '  l-  Betriscus 
1»  =  Brinna  (y  aus  ags.  r)  "  Brongidus  gehört  wol  zu  ßgoyxog;  aber  die  etymologie 
des  deutschen  Wortes  ist  ganz  unsicher        ^^  das  folgende  Bugeus,  spada  ist  lat.  =  spado 

"  l.  gethrungan        ^*  =  skp  oder  sip  mit  geheimschrift  —  sio? 


108 


Alpha HL:TiacH  Geordnete  Glossare.     B.  Nicht  Bestimmte 


Tijdschr.  13,  270.   271 


1  Calta  \  biiiisuga,   chic  [571,  47] 

2  Cassidilc,  culla^  tascha 

3  Catamitus,    gislapo 

4  Cardia,^  herzsuht 

5  Calcius,  scuoh  [686,  26] 

6  Carpcntum,    uuagaii 

7  Caccabum,^  hauan 

8  Caulis,  col  [571,   18] 

9  Calx,  calc 

10  Calcar,  sporo  [682,   70] 

11  Catezizo,  leron 

12  Calamaucus,  darnhod 

13  Caraxo,  rizon 

14  Cachinno,  ca  chi  zon 

15  Calumnior,  her  mio 

16  Caries,  uurmelo  [717,   59] 

17  (104**)  Causidicus,  fogat 

18  Cannauium,  hanup* 

19  Capulus,^  reho 

20  Cappedo,  quappa  [459,  35.   720,  52] 

21  Caldarium,  kezil  [685,  66.   717,  43] 

22  Caldariolum,  kezilin  [vgl.  685  anm.  15] 

23  Cambutta,  kmcka  [718,  12] 

24  Ciatus,  hanap^ 

25  Cartallum,  scinakar^ 

26  Capistmm,  halaftra  [716,  57.  mccxxiii] 

27  Cauteriolum,  kenteri 

28  Cantabrum,   Clia  [mccxxiii] 


Camissa.  l  camisia,  hcmethi  29 

Cabella,^  standa  30 

Camisile,  hemitla^chan^  31 

Canti,  felgun  32 

Carix,  segcar^^  33 

Cartillago,  11  brustlepil  [722,  23]  34 

Calige,  giscohi  35 

Crasona,^^  spinala  36 

Catinum,  salzfaz  37 

Capita,  geuita  38 

Callus,  suil  39 

Calleo,  suillon  40 
•Catarrum  et  pituita,  gibraechii^  [722, 14]  41 

Castor,  biuar  [458,  26]  42 

Capis.  l  herodiu«,  falco  [458,  19.  16]       43 

Casula,  kakuP*  44 

Cancellos,  manebergun  45 

Celox,  chiel  46 

Cestus,  blicoluo  [vgl.  683,  8]  47 

Ceno,    goumo  48 

Greta,  griz  lim  49 

Cretobolus,  uuepsia  50 

Ceruisa,  biar  51 

Cerfolium,i5  keruila  [571,  19.    719,  22-  52 

mccxxiii]  53 
Ceruical  l  capitale,  houitpuli.  uuankussen  54 

0  l  uuankussen  [717,  25]  55 

Cetramentum  armaro  uuihto  uuad^^  56 


^  cuUa]  cu  zweifelhaft  ^  das  davor  von  Gallee  angeführte  Cardian,  cor  ist  natür- 
lich lat.  ^  Caccabü]  Cacca  auf  rasur  *  es  folgt  Clasendix,  orleic',  das  geivis  nicht 
deutsch,  vielleicht  aus  coclea  {vgl.  Löwe  Prodromus  279/)  verderbt  ist  ^  entstellt  aus 
Capolus  ^  hanap]  das  zweite  a  angehängt,  lat.  oder  l.  hnap  ?  '  =  skenkar  (binsen- 
Jcörbchen)  Benner  10890.  10892,  das  sicher  nicht  mit  Lexer  2,  704  als  skenkkar  zu  deu- 
ten ist  *  =  Cubella  ^  hemitla'"chan]  das  ziveite  a  angehängt  ^°  mischung  von 
ags.  secg  und  ahd.  sahar?  "  Cartillago]  r  aus  1  corr.  ^^  Osbern  {Mai  Glassici 
auctores  8, 99. 141)  Casona  acus  quo  mulier  caput  scalpit  ^^  vgl.  ags.  brsec,  gebrseceo ; 
Hildegardis  Physica  {Migne  197)  1,  144  qui  husten  et  gebrech  in  pectore  habet,  3,  31  si 
aliquis  in  naribus  et  in  pectore  suo  de  malis  humoribus  gebreche  habet  ^*  kasul  beein- 
flusst  von  casucula  oder  von  hakul  ^^  Cerfolium]  f  aus  corr.  ^^  armaro]  das  zweite 
a  angehängt,  die  urspr.  bedeutung  von  Cetramentum,  das  erst  spät  gelegentlich  mit  Atra- 
mentum  confundiert  ivurde  {daher  Gallees  gründliches  misverständnis),  ist  also  'ärmliche 
Meidung',  folglich  gehört  seine  deutsche  ividergabe  durch  blacha,  blach  {Gll.  3,  231,  33. 
297,  42.  315,  9.  332,  43.  620,  Q  —  wo  mitten  unter  Ueidungsstücken  — .  690,  1.  699,  26. 
oben  183,  49)  mit  nhd.  blähe  'grobe  pacMeinwand'  DWB  2,  61  zusammen,  nicht  mit 
nd.  black  'dinte\  vgl.  auch  Schmeller  Vj  326 


MCLXXXV 


199 


Tijdschr.  13,  271.    272 


vo 


1  Celuni    heuusarn 

2  Celo,  heuuon 

3  Cesor,  imidari  ^ 

4  Clerus,  gepafc^thi 

5  Ceculii!^,  blendcslicho  [G87,  IJ 
G  Cephalaria,  hoiuetsuht 

7  Cinomia,    huiidesfliega     [685,   33.     721, 

8  18] 

9  Cmiinuin,  cumin  [571,  87] 

10  Cmiex,  uuantlus  [684,  61.   721,  22] 

11  Circinv^  passen  ^ 

12  Cirex  kychera,  \  cicer  [571,  48.  720,  5] 

13  Cideus,  quitinboum  [720,  27] 

14  Cidevm,3  qtiiia  [720,   28] 

15  Cista,  kista.  unde  cistella,  kistilin 

16  Clauis,  sluzil 

17  Clauus,  nagal 

18  Claua,  coluo 

19  Clainis.  dis,  hemithi* 

20  Cianum,  glas 

21  Cianeus,  glas  faruer 

22  Ciuicus,  gibur 

23  Criminor,  lästeren 

24  Cignus,  5  suan  [457,   16] 

25  Ciconia,  Odobero  [457,  20] 

26  Ciphus,  naph  [718,   18] 

27  Cribellum,  siph  [717,   64] 

28  Clitella,  corf 

29  Circumcellio,  umbigengil 

30  Cribrum,  hridra 

31  Cicendula,  Clemo 

32  Cingulum,  gurdil 


Capcrro,  muod''oii  ® 
Collirida,  bricitel  [686,   10] 
Cucurbita  corifeiz'^  [571,  8] 
Coniueo,  naffizon 
Coniuentia,  naffizunga 
Colludium,  gespil  [mccxxiii] 
Conimonitorium,  inbot  [mccxxiii] 
Colus,  siha 

Colustrum,  biostr^  [572,  25.  717, 
Conpluuium,  drop  [684,  56] 
Comitatus,  ^  gilocchor  ^^ 
Conducticiu^,  gemiededcr 
Contio,  gesamini  ^^  dinc 

Cos.  cotis,  "uue  ze  stein 
Cordobelus,  ^^  cordeinusin 
Columbar,  chneuil 
Condecoro,  gezieron 
Commentor,  ratiscon 
Consolor,  troston 
Corrugo,  runza.  l  runzon 
Compes.  di^,  foztrog 
Contubernium,  genossca''p :  ^^ 
Conciliabulum,  tinc  stad 
Conquinisco,  :nigon 
Concionor,  thingon 
Cratera,  scala 
Colocintida,  uuildicürueiz 
(105^)  Corcodrillus,  rori  dübil^* 
Costus,  cost 
Corollarium,  coronide  ^^ 
Conflo,  geblason 
CoUuctor,  samithringon^^ 


49] 


33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 

46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 


^  alts.  uuidere  'hoUarbeiter'  Freckenhorster  rolle  540  ^  Mnd.  ivb.  3,  308b  ^  Ci- 
devm]  evm  auf  rasur         *  hemithi]   das  erste  i  angehängt         ^  Cignus]  ign  auf  rasur 

•  ich  glaube,  dass  Capesso  voModiOii' begehre"  gemeint  ist  '  beide  worte  it&er  Corbita. 
curua  nauis  «  biostr]  o  zweifelhaft  ^  =  Comatus?  das  davor  von  Gallee  ange- 
führte Corium,   birsa  ist  lateinisch  ^"  l.  gilocchot  *^  gesamini]    beide  i  angehängt 

^^  Cordobelus]  das  zweite  o  aus  e  corr.  l.  Cordobesus  cordeuuisin-  ^'  genossca^p :] 
rasur  von  ?h  ^*  \iov2idi\\m\\  glossiert  unten  Onocrotalus;  vielleicht  standen  in  der  vor- 
läge, aus  der  hier  geschöpft  ist  {Lev.  c.  11?),  Corcodrillus  und  Onocrotalus  neben  einan- 
der       ^^  lat.  =  coronule?        ^®  samit]  i  angehängt 


200 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.     B.  Nicht  Bestimmte 


Tijdschr.  13,  272 


1  Concanibiuni,    uue".sal      [v(jl.     Cambium 

2  Mccxxinj 

3  Cooperculurn,  lilid  ^ 

4  Coclear,  lopil 

5  Corbis,  corf 

6  Consobrinus,  suster  sun 

7  Collactaneus,   spune  bruoder  [715,  47] 

8  Conuasso,  thairuolon^ 

9  Colus,  hussuht 

10  Confrico,   uurinon^ 

11  Corrugo:,  crocon* 

12  Conspicor,  starron 

13  Construx,  bimuoder  [721,   11] 

14  Coturnix,  uelthun  [mccxxiii] 

15  Contus,  furca^ 

16  Capisteriuni,  m^olda  \ygL  718,  8/"] 

17  Crudus,  harder 

18  Culex,  mucka  [721,  21] 

19  Clunis  huhp 

20  Culcitruin,  fedar  bette  [717,  23] 

21  Cudo,  bleuaron^ 

22  Culigna,  cuofa 

23  Cucurbita,  curueiz  [571,  8.  719,  11] 

24  Cupadium,  brado  [572,  21.  686,  65] 

25  Cuna,  luthra 

26  Cutina,  ^  smitha 

27  Cauallus,  hros  [vgl.  685  anm.  2] 

28  Caliptra,   cugula 

29  Constipatio,  fora  stelli^ 

30  Curtis,  frithof 

31  Cementum,  plaster  [Gen.   11,  3] 

32  Canilibus,^  angoton^^  [Gen.  24,  20] 

33  CoUidebantur,  spartalodon  [Gen.  25,  22] 


Compago.    nis,    zesamne   gefuenga    [Ex.  34 

26,  24]  35 
Candelabrum,  geslagan  ductile  [Ex.  25,  36 

81]  37 

Ceremoiiia,  godes  gelt  [Ex.  27,   19]          38 

Carectum,  hlus^^   [Ex.2,^^  39 

Calculus,  stein suht  40 

Collectarius,  budil  41 

Contectalis,  husgenoz  42 

Capitaneus,    hoiuetman  43 

Conuenio,  gemanen^^  44 

Commerciis,  uuantlungo  45 

Catasta,  harpa  46 

Cauter,  bolz  47 

Duas   sorbiciunculas,     zuoi  frid     lind^^  48 

endi  pannokokilin  [2  Reg.  13,  6]  49 

Declino,  fartmithon^*  50 

Destino,  marcon  51 

Delibero,  gethraton  52 

Deturbo,  stoiuon  53 

Depeculor,  herion  54 

Denseo,  dickon  55 

Detondeo,  bisceron  56 

Desfatus,  antsadulot  57 

Dextroxerium,  furi  risti  58 

Derogo,  scildon  59 

Decus,  cieretha  60 

Dedecus,  honetha  61 

Demento,  uuudon  62 

Despolio,  rouuon  63 

Dextralia,  forahendi^^  64 

Dentile,  pluog  65 


^  hlid]  11  aus  u  corr.  ^  thairuolon]  a  angehängt,  vgl,  unten  Vasso  thm-uolon. 
CGL  5,  281,  68  Conuassassem  furassem,  Gll.  Salom.  hl.  39^  der  incunahel  Conuassem 
furassem,  ziveifellos  entnommen  aus  Terenzs  Fhormio  1,  4,  13  aliquid  convasassem.  aber 
die  deutsche   gl.  vermag  ich   nicht  sicher   zu  deuten         ^  l.  uuriuon  {Mnd.  wb.  5,  782^) 

*  Mnd.  lüh.  2,  575^         ^  kann  auch  lat.  sein         ^  mit  bliuuan  zusammenhängend? 

'  :=  Cudina         ^  vorstel  'Verstopfung'    Mnd.  wh.    5,  461^  ^  canallbus  Vulg. 

*"  r=r  an  goton        ^^  Mnd,  ivb.  2,  750^        "  gemanen]  a  angehängt        ^^  zu  vritele   aus 
fritlUa  {Lexer  3,  524)   patronymisch  toie  andere  gebäcJcnamen    (Gramm.  3,  462)   gebildet 

^*  l.  farinithon        ^^  _  ^^^^  hendl? 


MCLXXXV 


201 


Tijdschr.  13,  272.  273 


1  Distorquoo,  antiuiiiinon^ 

2  Digero,   ordino  .i.  fertheuuuoii 

3  Dolabra,  b^rda^ 

4  Dolo,  snithon 

5  Domo,  zemm 

6  Duciolus,  zappo  [G82,   11.   718,  7] 

7  Diurnales,  ^  niorgana 

8  Deatra.  et  dapifer,  druht  sazo  [vgl.  685, 

9  4.   716,   17] 

10  Diuersorium,  gasthus 

11  Deuoueo,   beheizon 

12  0  Deuoto*  ifirsuendon^ 

13  Erodion,  bom  falco  [458,   12] 

14  Epentus^  ouarscothi'^ 

15  Epilempsis.     insania.     unde     epilenticus, 

16  ursinihg 

17  (105b)  Ebulum  Aduch  [720,  39] 

18  Edis,  enhuisi.  ^  unde  edituv^  husari 

19  Efferatus,   gremmit 

20  Effenieo,  uuallon 

21  Emano,  usrenn 

22  Eneruo,  uichon^ 

23  Eous,  ostarlinc 

24  Eque^   rideman^® 

25  Erugo,  schimbal  [721,  28] 

26  Erogo,  spendon 

27  Ericius,  igil  [685,  18] 

28  Ernia,  hola 

29  Emiosus,  holaht 

30  Erua,  erah^^ 

31  Expertv^  antc^under 

32  Examino,  trahton 


Exintero,  scurpon^^  33 

Exacerbo,  gruozon  34 

Extrico,  aiiosiu  35 

Expeditio,  heristura  36 

Emungo,  snuzon  37 

Ebanus,  euari  38 

EfFractor,  muchinari^^  39 

Excello,  forarukun  40 

Erodion,  sparauuari  41 

Erodius,  falco  [458,  10]  42 

Essadum,  sambuoch  43 

Erpica,  egitha  [681,  24.  719,  57]  44 

Extalis,  groztharm  45 

Emigraneum,  zantsuero  46 

Erpicarius,  egithari  [719,  58]  47 

Equaricia,  stuod  [684,  87.  721,  31]         48 

Emissarius,  uurenio^*  [684,  27]                 49 

Emunctoria,  snuci  a  50 

Expeditus,   usrecket  51 
Esto    uuolanu,   1   nuse    aduerbium    con-  52 

cedentis  53 

Ebullio,  ur  uuimo^^  54 

Esox,  lahs  [720,  43]  55 

Exungia,  ^^  smereleif  56 

Falcastrum,  ^'^  rietsegesna  57 

Factio,  meindat  58 

Flabrum,  uuinda  59 

Fraga,  ertberi  60 

Familiari^,  ^^  hungra^h**  61 

Flagito,  fleon  62 

Fascia  uuinding  [686,  23.  722,  36]        63 

Flascones,  slascun^^  64 


^  b^rda]   d  aus  corr.        '  =r  lur- 
®  wol  aus  Ependitus  verderbt 


*  Gallees  äyiderung  zu  antuuiscon  ist  vom  übel 
nales  *  l.  Deuoro  ?  ^  :  firsuendon]  e  in  I  corr. 
'  gehört  das  wort  zusammen  mit  schoderer  Schmeller  2"^,  375  oder  ist  ags.  oferscrud 
Wright-Wülker  188,15  zu  vergleichen?  ^  z=z  inhusi  ^  l.  uueichon?  ^"  rideman] 
a  angehängt        "  das  dann  von  Gallee  angeführte  Ethis,  mos  ist  lat.  ^^  scurpon]  o 

aus  corr.  ^^  muchinari]  a  angehängt  ^*  uurenio]  r  aus  corr.  '^  ur  uuimo]  r  aus 
corr.,  kann  auch  f  seiyi ;  gemeint  ist  wol  usuuimo  =r  uzuuimo  ^®  =  Axungia  *''  da- 
vor Fatuus  nabal  Gallee :  das  ist  aber  der  bekannte  biblische  name  ^®  gemeint  Fame- 
licus       "  l,  flascun 


202 


Alphabetisch  Gkordnetp:  Glossare.     B.  Nicht  Bestimmte 


njdschr.   13,  273.  274 


1  Fascina,  ^  ca.sicorf 

2  Far  aniiir 

3  Falx  .s(!gcsna  |G82,   53 1 

4  Fascicula,^  sichila  [682,  55] 

5  Flau  US,  falo 

G  Fcrox,  grenicr 

7  Ferus,  thierlicher 

8  Femen,  thie  [722,  29] 

9  Flemen,  masala^ 

10  Flagiciosus,  plegha  fter* 

11  Faber  ferrarius,  isarnsmith 

12  Ferunculus,  angasezo^  [686,  53] 

13  Femoralia,  bruochi 

14  Frigilaria  .i.  harsta,  rostisarn 

15  Fridaria,  6  sulza  [684,  43] 

16  Fiscina,  culuilin'^   [718,   36] 

17  Filomela,  nahti  ga  la  [458,  1.   721,   1] 

18  Frico,  herstin 

19  Fibula,  nuscha  [vgl   722,  39] 

20  Fimus  .i.  gor,  mest  [719,  4] 

21  Fiscus  ...  1  marsupium,  sechil 

22  Formetor,  blithon^ 

23  Formeum,  uuethil  [mccxxiti] 

24  Follus,»  alf 

25  Forfex,  scara  [682,  62] 

26  Forceps,  zanga  [682,  60] 

27  Follis,  balg 

28  Fossorium,  graua 

29  Folmellas.  ^^  1  formatica^,  casi  kokelin 

30  Fungus,  suam  [717,  51] 

31  Fucus,  drano  [458,  49] 

32  Fuluus  elueR 

33  (106^)  Fundus,  gelendi 

34  Furor,  stilo 


Fuscina,  creuuii  [682,  33]  35 

Fusciuula,  creuuilikin  36 

Fui-fur,  grozdia^^  [572,  5]  37 

Fulica  bcllco,  anud  cunni  38 

Fullo.  nis,  lauandari  [686,  28]  30 

Frustor,  ^^  bisceriu  40 

Frondico,  louon  41 

Fabrateria,  snitha^"^  42 

FoUiculos,  cnotton^*  43 

Furnv^  ouan  44 

Ferrea  manus,  scalt  furca  45 

Ficones  soc  scuaha^^  46 

Ficecula,  sneppa  [457,  34.   721,  6]  47 

Forensis  a  foro,  marcalich^^  48 

Galleola,  geUit  [718,   10]  49 

Gausape,  äba  lachan^'^  50 

Gannio,  erachilon  51 

Glarea,  griez  [686,  57]  52 

Gla^cus,  blauuer  53 

Gratificor,  thancon  54 

Gallinatiu^  gallus,  ranis  hano^*  55 

Grammacula,  hahal  [682,  31]  56 

Grafium,  grifel  57 

Garedium,  ^^  sa  har  58 

Gaza,  ^^    chella  59 

Glans,  echila  60 

Glandua,^^  thruos  61 

Galea,  heim  [682,  64]  62 

Gergenna,^^  hanthaua  63 

Gelo,  cuolon  64 

Gingiua,  bilarn  65 

Glis.  ris,  ratta  [685,   17]  66 

Glis.  sis,  holmo^^  67 


^  =r  Fiscina        ^  l.  Falcicula        ^  masala]  das  erste  a  angehängt        *  plegha  fter]    a 
angellängt         ^  angasezo]    das  zweite  a  aus  e   corr.  ^  =  Frigidaria  "^  l.  curuUin 

»  l.  Formator  bihtho?        »  Diez  V,  183        ^«  l.  Formellas         "  l.  groz  cUa         ^^  i 
Frustror  ^^  l.  smitha         ^*  Gallees   venmitung  scotton    iväre   besser  unterUiehen 

^^  soc  scuaha]  das  erste  a  aus  o  corr.  ^"  l.  marcathch  ^'  =  ambahtlachan  ^^  = 
reinisc  hano  ^^  =  Carectum  ^^  s.  hd.  3,  634,  3  ^^  l.  Glandula  "  Gergenna]  r 
auf  rasur,  über  dies  tvort  s.  Bosworth- Toller  s.  v.  sticca        ^^  Graff  4,  926 


MCLXXXV 


203 


Tijdschr.    13,  274.   275 


1  Glis.  tis,  cletto  [G85,  1] 

2  Gillo,  haiiun  ^ 

3  Git  bruot  uurz 

-4  Giiieceum,   ginuz 

5  Grillis^    nmkheino 

0  Gibbus,  hauar  [686,  54.  715,  59] 

7  Gripes,  gripi   [458,   56J 

8  Gummi,    drupil  [685,  50] 

9  Gurgulio.  et  amustra,   thera   gela^  [687, 

10  8.   721,  20] 

11  Gabulum,  galgo:  [710,  32] 

12  Giluus,  fasfalo 

13  Gargara,  siura  [686,  39.   721,  24] 

14  Genealogia,  kunnizala 

15  Gladiolu^,  suerdila 

16  Hebeo,  tragon 

17  Histrio,  tmnari* 

18  Hiena  animal  est,  albvm  uuiessa 

19  Horripilo,  struuuio 

20  Hoscillum,  doc  ca 

21  Holeror,  grason 

22  Hordemu,  gersta  [572,  2] 

23  Hupupa,  uuidehoppa  [457,  18.  720,  63] 

24  Hucitra,  hulut^ 

25  laculator,  uuirpo 

26  luridicus,  heuuisago  [mccxxiii] 

27  lugus.  ri^,  morgan 

28  lubilo,   ludon 

29  lus.  sis,  broth.  unde  iussiolum,  ius  sal 

30  Idolum,   afgot 

31  Illex.  eis,  bisuuichri 

32  (106^)  Impetitus,  anegebicader 


Impostor,  (Iruginari  33 

Inposlatura,  ^  drugijia  34 

Impudens,  seämaloser  35 

Imbrex,  scindala  [683,   24]  36 

Incentiuum,  lustbrennesal  37 

Institii,  nestila  38 

Iiitibum,  stinca  39 

Inquies,  unstilli  40 

Intestabilis,  ferfuoran'^  41 

Instigo,  scundio  42 

Inicior,  gihelion  43 

Inuectio,  erste  uuitha^  44 

Illustro,   giophonon  45 

Ibex,  steinbuc  46 

Inductilis,  slophbrado  [684,  45]  47 

Intestina,   inadri  48 

Ilia  gebenke^  49 

Infatuor,  gogizon  50 

Infundibulum,  thratari  [mccxxiii]  51 
Interlunium.    spacium    inter    crescentem  52 
et  deficientem  lunam,  under  zuün  ge-  53 

luhttin  54 

Insolens,  unduhti'er^^  55 

Insolentia,  unsidigi  56 

Irrito,  reizon  57 
Incus,  anabelzi^i  [682,  59.   716,  24]      58 

Inscilla,  soha^^  59 

Incitegra,  scaparaida  60 

Ignitabulum,  bert  61 

Insimulo,  bi  lithon  62 
In  angustiis  macenarum^^  anengithu  ther  63 

scranctuno  {Nuni.  22,  24]  64 

Indago,  enspuritha  65 

Incastratura,  inhusig^*  66 


^  Grillis]  rilli  auf  rasur 
*  tumari]    a   angehängt 


^  halte  ich  für  entstellt  aus  querca  chela 
^  s.  unten  Vlcitrum  hulift  ^  =  Impo- 


^  l.  hauun 
hd.  3,  433,  5 

stura         '  Z.  fersuoran  ®  erste  uuitha]  a  angehängt        ^  l.  gelenke         ^^  Z.  untuhtier 

=  unzuhtiger?  ^^  anabelzi]    das  zweite    a  angehängt  ^^  Incilla  ^fossa  quae  fit    ad 

aquam  derivandam  in  via  Osbern  (Mai  8)  292b,  vgl  Biefenhach  291^.  soha  =  hd.  suocha 
'furche'  "  maceriarum  Vulg.  ^*  der  Übersetzung  nach  scheint  Incastratura  als  'in- 
neres eines  castrum'  gefasst  zu  sein 


204 


Alpiiabetiöch  Geokdne:te  Glossare.    B.  Nicht  Bestimmte 


Tijdschr.   13,   275.   276 


1  Illcccbm,  unsufarnussi 

2  Inpetigo,  citerv'*^ 

3  Kalopoda,  lelst  [572,  24.   718,  37] 

4  Lanista,  zanari 

5  Laruar,  scroto^ 

6  Latrina,  suasdö 

7  Later,  ciegla 

8  Laqueo,  stric  kin^ 

9  Lamnea,*  uuebi^arn 

10  Lams,  musari 

11  Lar,  fuir  [686,  60] 

12  Lacerta,   egithessa  [685,  44] 

13  Lacertus,^  quekbrado  [722,   17] 

14  Latomus,  steinbikere  [716,   25] 

15  Lera,  ^  liura 

16  Lerid,  ascal'' 

17  Leuir,  zeichur 

18  Lelex,  eusago 

19  Lustmm,   der  imeitha 

20  Lepus,  haso 

21  Lena  hoiuitcussin 

22  Letilis,  len  man 

23  (107^)  Ligaturapasse  uue  clouo, ^  fithe- 

24  lathon»  [1   Reg.  25,   18.  30,   12] 

25  Lictores,  manslehtio^^ 

26  Linio  anacleuon 

27  Linia,  heluu  ^^ 

28  Lippus,  surogi 


Libro,    uuegon  29 

Liquo,  .sihon  30 

Linipulum,  stibo  to^''^  31 

Libertus,  laz  32 

Lixa,  lauandri  33 

Lien  milzi  34 

Litigo,  stridon  35 

Limes,  marcstein  [mccxxiii]  36 

Linostima.  uesti^,  linuuarf^^  37 

Liquamen,  smalz  [684,  44]  38 

Linteamina,  fanon  39 

Linteum,  lilachen  [717,  26]  40 

Linteamen,  linuuat  41 
Linostino.    sarcibe.  ^*    quod  dicitur   redi-  42 

stal,^^  petithi^^  43 

Limax,  snegal  [721,   17]  44 

Lolimn,  rado  [719,  38]  45 

Locuarius,  oualdra  [683,   28]  46 

Loaphicus/''  gmonsphet  [721,  9]  47 

Lomentum,  lothar  [720,   60]  48 

Luotitum,  ^^  käbriddil  49 

Luridv^,  hrieuer  50 

Luscinia,  nahtgala  [721,   1]  51 

Luter  ris,  laual  52 

Luter,  otar  [721,   45]  53 

Loco    gimiedon  ^^  54 

Luricula,  ^^  antfahtta  55 

Libamen,  guzofFar  56 

Incuba,^^  mara  57 

Leuigatus,  g^slihtid  58 


^  Z.  citerlvs  ^  i  gcrato  ^  stric  kin]  c  aus  ansatz  von  k  corr,  *  geschrieben 
Länea.  franz.  lame  'platte'  aus  lamina  hat  auch  die  bedeutung  ' weberJcamni  ^  Lacer- 
tüs,  s  nachgetragen  ^  l.  Lora  (nachivein)  '  mir  unverständlich  ^  Mnd.  zvb.  2, 
490b  ^  vermutlich  gehört  diese  gl.  zu  dem  1  Beg.  unmittelbar  folgenden  massas  cari- 
carum  (s.  unten  205,  21),  dann  ist  ihr  erster  bestandteil  fich,  der  zweite  clähton,  mit 
klafter  zusammenhängend,  oder  cluhton  {vgl.  kluft  'büscheV  DWB  5,  1266)  oder  clathon 
{nd.  Matte)  ^"  manslehtio]  a  angehängt  ^^  =  elauuiu?  oder  lat.  helva?  oder  ist  in 
Licia  zu  ändern  und  bd.  2,  11,  38  zu  vergleichen?  ^"^  l.  Linistipulum  boto  (Mnd.  wb, 
1,  404  /.  ahd.  pozzo)        "  linuuarf]  r  aus  f  corr.        ^*  l.  sarcile        ^^  sonst  nicht  belegt 

^^  =  feitidi  Graff  3,  327  ^'  Loaphicus]  c  aus  s  corr.  ^^  l.  Lupatum  ^»  beide 
Worte  über  Lupistiuvi.  statio  lupor  "^^  Luricula  ist  nach  Ducange  ein  befestigungswerk 
zum  schütz  der  belageren  also  etwa  antwahta?  ^^  durch  ein  lemma  wie  Lamia  ver- 
anlasst 


ivrcLxxxv 


205 


Tijdsclir.   13,  276 


1  Lacinia,  nuschila 

2  Luuicliis,  ^  blauuer 

3  Lineoli,  tradi 

4  Laniia,  holzimmua 

5  Luxius,-  uuiiiilurita 


6  Mappa,  hantfano 

7  Mandragora,*^  friedeluurz 

8  Manica,  anno 

9  Malua,  papilla  [570,  22.  719,   12] 

10  Manes  helligot 

11  Mansionarius,  sigaresto 

12  Mancus,  ahauuod 

13  Manutergium,  bantth^ela  [vgl.  G85  anm. 

14  16] 

15  Magudaris,  col 

16  Madeo,  fuhton 


ch 


17  Magus  koxilari 

18  Mathira,*  coluo 

19  Macedonia,  keruila 

20  Mansus,  huoua 

21  Massa  cai'icarum,  en  rig  figogo  ^  [1  Reg. 

22  25,   18.    30,  12] 

23  Menda,  lugina*^ 

24  Merulus,    Trosla 

25  Mastigo,   kiuun 

26  Merula,  amusla 

27  Merger.  l  ges,  garua"^ 

28  Merops,  gruon  sphet  [457,   7] 

29  Meditullium,  dodaro  [572,  27] 

30  Merx,  cohf 


Mensula,   diskilin  31 

Mcrgus,  duchari«  [457,  32]  32 

Menbrana,   pgimin  33 

Mecbanicus,    zhnbrio  34 

Mecbanicus,  unrcniri'-*  35 

Monogamus  eines  gehieder  36 

Multiuoma,  ^^  uuabtlondi  37 
Modulatorium,  sceppbreda^^   [718,   22]     38 

Moderor,  mezon  39 

Modulor,  scbeppon  40 

Moror,  dhualon  41 

Modioli,  nauun  [081,   52]  42 

Monoxila,  einboimibseip  43 

Momentaria,  uuaga  44 

(107^)  Mirica,  birka.  l  beitba^^  45 

Minutal,  ingesnidi   [vgl.  572,   22]  46 

Migale,  armo  [685,  40]  47 

Mimv^  scernio  48 

Milium,  birsi  [571,  57]  49 
Millefolium,  garauua  [571,44.   719,23]  50 

Munifico,  geuon  51 

Murena,  läptba  ()  l  gerig  snoua^^  [684,  52 

10.   720,  50]  53 

Mulio,  studari  [686,  33]  54 

Mutuor,  antlion  55 

Mulgeo,  milcon  .          56 

Mulceo,   loccon  57 

Mutino,^*   bestüblon  58 

Mustricula,  liestein^^  59 

Malluuium,  bantuaz  60 

Moratia,  bnuz  61 

Maceria  letbartbeo^^  62 


^  =  Liuidus  2  l.  Luxus  ^  Mandragora]  von  n  an  auf  rasur  *  =:  Machera 
(j.idxaiQa)  ^  rig]  r  aus  corr.,  undeutlich,  l.  figono  ^  lugina]  a  angehängt  ''  gar- 
ua]  das  erste  a  aus  e  corr.  ^  duchari]  a  angehängt  "  Mecbanicus  mz^Mechus  ver- 
wechselt, sodass  die  gl.  als  unreinir  zu  verstehen  iväre?  ^°  =  Multiuola  =  Multi- 
uaga;  das  deutsche  ivort  ^=  \m2Ädlont\  "  Modulatorium  wird,  im  gegensatz  zu  der  am 
oben  angeführten  ort  ausgesprochenen  Vermutung,  das  tacthrett,  scabellum,  bezeichnen, 
und  die  deutsche  gl.  schützt  vor  änderung  jetzt  das  gleich  folgende  Modulor  scheppon 
^"^  heitba]  a  aiigehängt  ^^  gerig  =  ahd.  gerigi  sertum,  snoua  =  ahd.  snuaba  mu- 

renula        ^*  l.  Mutilo        ^"  entstellt  aus  leist,  leiste  oder  dem  pliiral  leistun        ^"  l,  Ma- 
cerio  (=  maceriarum  constructor)  lethurtheo  =  lethuurhteo  'lehmarbeitef  ? 


20C 


AM'iiAiM/riHCH  Oeordnicte  Globsari:.     B.  Nkht  Bestimmte 


Tvjdschr.   13,   27G.  277 


1  Matricula,  brcuitlia 

2  Manumiasio,  scaz  frigitlia 

3  Milit(3  pendentc,    up   geuuegenemo.    La- 

4  bellte^    nithargilegidemo,  ^    slifendemo 

5  Manico,  gefruao 

(i  Natrix  suin  arm-*^ 

7  Nasturcium,  crisso  [571,  6] 

8  Nauseo,  vuullon 

9  Nausia,  uuuUitha 

10  Naulum,  uerescaz 

11  Neruus,  sicra* 

12  Nouerca,  stiefmocler  [715,  44] 

13  Noctua,  nahrauan^  [458,  8  ii.  a7i7n.] 

14  Niteo,  sein 

15  Nugas,  gibose 

16  Nutrix,  fostarmuoder 

17  Nenia,  sespilon 

18  Nimphea,  uuatarstedi 

19  Notarius,  brieuere 

20  Nubilar,  scof 

21  Obstetrix,  heiüla 

22  Obstinatus,  einstridier 

23  Occa,  uuaso^ 

24  Occipicium,  hoiuitslop '^ 

25  Ocior,   uiron 

26  Oleo,  brenn 

27  Olfactoriolum,  pisamo 


Onomofora^  qui  habet  in  se  quod  portet  28 

in  nomine,  anacra  hiH  29 

Operculum,  ouarlid  30 

0})I)ignero,  farnezon   [mccxxiit]  31 

Opinor,  uuanon  32 

Opare,  ^  richilicho  33 

Onocrotalus,  horadümil  [458,  7]  34 
Op^imachus  merinadra.  nadaruuinda^^       35 

Olor,  eluiz  [457,   1]  36 

Ocrea,  beinbga  37 

(108*)  Opitergium,  couartri^^  38 

Olero.  hortum  pono,  grason  ^^  39 

Oboesus.  a  uerbo  obedo,  umbenagu  40 

Panus,  spolo  41 

Palla,  lachan  42 

Pastoriuni,^^  kirikkiminada  43 

Parens,  forthro  44 

Proauus,  altano  45 

Proaua,  altana^*  46 

Patruus,  fediro  [715,  37]  47 

Patruelis,  fedirensun  [715,  38]  48 

Patella,  panna  [mccxxiii]  49 

Panula,   spuolo  50 

Papilio,  fiuildra  51 

Pandocium,  marcat^^  52 

Pandox,  marcatman^^  53 
Pane^  consperso^  oleo,  giknedena^'^  [Le-  54 

Vit.  7,   12]  55 


^  Labente]  an  L  oben  radiert  ^  nithargilegidemo]  a  angehängt  '  gemeint  suim- 
marin?  vgl.  Gll.  Salom.  hl.  138^  der  incunahel  Natrix  femina  vel  aliqua  causa  quia  natat 
vel  bestia  vel  mulier  natatrix  vel  serpens        *  toird  mit  ahd.  seit,  seito  zusaramenliängen 

^  das  folgende  Norma,  linia  wird  lat.  sein  *  hier  liegt  ein  fehler  vor ;  occa  wird 
ags.  mit  vealh,  mnd.  mit  wal,  wel  widergegeben  "^  l.  hoiuitscop?  ^  vgl.  kragil  Graff 
4,  584  und  oben  Gannio  crachilon  202,  51.  das  stichivort  dvo/nazocpoQog  finde  ich  nirgends 
belegt  ^  l.  Opipare  "  ags.  nsederwinde  bezeichnet  die  pflanze  viperina  "  Opiter- 
gium heifst  eine  oberitalienische  stadt  bei  Treviso,  jetzt  Oderzo  {auf  sie  loird  sich  wol 
auch  die  sonderbare  gl,  bei  Biefenbach  opitergium  castellum  prope  oppidum  beziehen), 
aber  das  deutsche  wort  ist  umdeutschung  von  coopertorium :  gemeint  scheint  somit  opi- 
tegium  statt  epitogium  (durch  opertorium  beeinflusst)  'vestis  talaris' ,  s.  Ducange  ^^  s, 
oben203,21  "  =  Pastoforium  ^*  altana]  das  letzte  a  angehängt  ^^  marcat]  das 
erste  a  angehängt  ^^  marcatman]  das  erste  und  letzte  a  angehängt  ^'  giknedena] 
das  erste  n  aus  d  corr,  Gallee  hat  das  loort  gründlichst  misverstanden 


MCLXXXV 


207 


'///•.   13,  277.  278 


1  Placenta,    flalho  [717,  (j1| 

2  Phaselus,   kiel 

3  Pa:rix,  mesa  [457,   2.  720,  G5] 

4  Platoha,  halfhis  [683,  51.  720,  4()] 

5  Plaiitago,  uuogebreida  [570,  11 1 

6  Papauer,  magonhouut^ 

7  Patora,  hnap  [G80,   3] 
S  Plantanum,^  sola 

9  Plagula,  plez 

10  Perna,  fera  [G84,  42] 

11  Pelicatum,  keuisdom 

12  Petigo,  citirv^^ 

13  Persicus  psihcbom  [720,   14] 

14  Precosilium,  *  feder  scella 

15  Permi ssum,  orlof^ 

16  Petala,  pedala 

17  Pretoriuin,  palinz^ 

18  Perdix  rephuon  [459,  4] 

19  Pellis  iacinctina,  keimak  [681,  63] 

20  Pellis  rubricata,  loschi  [681,  64] 

21  Pellis  fracta,  erach  [682,   1] 

22  Peripsima,    scebisa"^ 

23  Pertica  mezruoda 

24  Prestigium,  zuouar 

25  Pres  "eruo^ 

26  Preuai-icator,    ofarfaro 

27  Peringellus,  fingo  [457,  3] 

28  Pensa,  disna  [718,  30] 

29  Perpendiculum,  uuaga 

30  Pellicio,  farspan 

31  Percolo,  geluteron 

32  Pilosus  holtdiuual 

33  Hie  pilus,    loc.    hec    pilus,    stanip.    hoc 

34  pilum,  pil  [vgl.   683,  2] 


Pincerna,  scenko  35 

Pinso.   sis,   kiiedon  36 

Picea,  foraha  37 

Pisa,9  eriuit  [571,  55]  38 

Pilleus,  huot  [mccxxiii]  39 
Pilentum.  et  essedum,  sainbuk  [717,  18]  40 

Pasta,  ^^  deig  [572,  3.  mccxxiii]  41 

Priuignus,  stiefsun  [715,  45]  42 

Priuigna,  stiefdoht  [715,  46]  43 

Psiatum,  matta  44 

Pica,  agistra  [457,   13]  45 

Pinnaculum,  uuiiitbga  [684,  54]  46 

Pilax  uuildikaza  47 

Porphirio,  hotino^^  48 

Postica,   dorilin  49 

(108^)  Polenta,  bri  50 

Porisma,  meita  51 

Promocondus,  scen  ko  52 

Profluus,   slefer  53 

Prandeo  imbizon  54 

Promunctorium,  hörn,  armo  55 

Podagra,  fuozsuht  56 

Promoueo,  giuurthrin  57 

Popeta,  docca  58 

Pres,  eiso^^  59 

Predium,  eigan  60 

Pulmentum,  cochmuosi  61 

Pustula,  bladera  62 

Pulpitum,  ^^  lecturi  63 

Pullus,  hoon  [459,  3]  64 

Pulcinus,  iungo  65 

Pulmo,  lunga^*  66 

Plumatium,  pulim^^  67 

Purgamentum,  gasapa  68 


^  magonhouut]  a  angehängt  ^  Plantariü]  ü  aus  a  con\  '  l.  citirlvs.  vgl.  oben 
204,  2  *  =  Petrosehnum  ^  das  darauf  von  Gallee  angeführte  Peniculum,  spongia 
ist  lat.  *  palinz]  z  auf  rasur  '  das  wort  bedarf  keiner  änderung ;  es  gehört  zu 
scaban,  vgl.  auch  schabe  DWB  8,  1948  und  ags.  sceafol)a  ^  Pres  wöl  für  Eres  ge- 
nommen ^  darauf  folgt  Pisontic',  pond,  ivol  lat.  =  pondus,  vgl.  Diefenbach  75^ 
^®  s.  oben  197,  14  "  bestellt  ein  Zusammenhang  mit  dem  von  Nemnich  1,  1679  ange- 
führten höllsine  'fulica'  ?         ^^  =  eisco?        ^'  s.  oben  197,  3        ^*  lunga]  a  aus  o  corr, 

^•^  l.  puliui 


208 


Aij»iiAHKTi8CH  Geordnete  Glossare.    B.  Nicht  Bestimmte 


Tijdschr.  18,  278.  279 


1  Pulix,  flo  |G84,  57] 

2  Pansa.  X  paiisous,  scef   fuoz    \vyl.    G8G, 

3  43] 

4  Placitum  einuurdich  ^  dinc 
f)  Palustri'',  bruoclilich 

0  PaxilluH,  zeltstecco 

7  Pensum,  giuuihti^ 

8  Papirio.  nis.  et  papirus,  sahar.  binuz 

9  Papilio,  gizelt  [721,  49] 

10  Pugnus,  fust 

11  Pugimni,  fustslach 

12  Pertuderunt,  tostiatun 

13  Qualus,  corf 

14  Quadruple,  uier  ualdon 

15  Quadro  fier.,  sco  ziu 

16  Quassus,  corf 

17  Quaterna,  c(.dherna 

18  Ramnus  slehthorn 

19  Raphanus  merredich  [571,  4G] 

20  Recaluaster,  undercalo^ 

21  Repagulum,  sperril 

22  Recupero,*  farcouoron 

23  Rethor,  orator.  rethiii 

24  Resisto  antstadon,  gistillon 

25  Reuma,  gibrexi^  [vgl.   722,   14] 

26  Riugo.  OS.  aperio,  rengon 

27  (109*)  Rimor,  scrudilon 

28  Riualis,  egituril^ 

29  Rombus,  sturio  [683,  43.   720,  42] 

30  Rubigo,  rost  [721,  29] 

31  Rubellio,  creuit  [684,  2] 

32  Recipe  te,  farsinnethich 


Redinatorium,  hlena  [722,  2]                    33 

RabuluH,  thinc  man  34 

Rudus,*^  aruz  35 

Salina,  sulcia  [717,  52]  36 

Sagma,  s.  hom^  [717,  IG]  37 

Sambuca,  holander  38 

Samia,  aruz  39 

Sapona.  l  sapo,  seipha  40 
Sarpor  ....   unde  sarmentum  snideling  41 

Sarabamm  huod,   genus  pillei  42 

Spata,  suert  43 

Spatula,^  suerdala  [682,  16]^  44 

Statera,  uuaga  [vgl.  717,  40]  45 

S^'fatoria    .i.    lectisternium,  betti    uuedi  46 

[717,  22]  47 

Sartago,  panna  48 

Sarcino,^^  reuolon  49 

Sartor,  ^^  reuolari  50 

Scandix,  uued  51 

Scalpo,  ^^  scroton  52 

Scalprum,    scrotisan  53 

Scalpellum,  grab  isan  54 

Strangulo,   uurgon  55 

Sarculum,  graua  56 

Spalangion,  spuoluuorm  57 

Screo  rescon  58 

Sentina,  muor  59 

Serra,  sega  60 

Serium,   ernist  61 

Seuum  unslith  62 

Sermocinor,  coson  63 

Sistarcia,  pera  seoda^^  64 

Sipiculum,  ^*  dard  65 


einuurdich  zu  wort  'einstimmig",  vgl.  enwurdi  im  Heliand 


giuuihti]  das  ziveite 


i  aus  e  corr.  ^  l.  indercalo  =  hindercalo  {vgl.  bd.  1,343,  53)  oder  uuidercalo?  *  Re- 
cupo]  R  aus  r  corr.  ^  s.  oben  198,  41  ^  =  e-gi-turil  (vgl.  winzuril)  =  ekisliz  legi- 
rupa  &d2, 460, 3?  riualis  est  uir  qui  cum  marito  legitimo  uxorem  possedit  zb.  CGLi,  164, 
28  "^  Radus  hs.  ^  l.  som  =  soum  ^  Spatula]  das  letzte  a  aus  e  corr.  ^^  = 
Sarcio  ^^  Sator  7is.  ^^  Scalpo]  1  mit  rasur  aus  i  corr.  ^'  seoda  {Bosivorth- Toller 
863)  sieJit  wie  scoda  aus  und  steht  über  dem  folgenden  Siliqua        ^*  =:  Spiculum 


MCLXXXV 


209 


'njdschr.   13,  279 


1  Stirps,  stok 

2  Stipes,  sei  boni 

3  Stipe^.  stipis.  Stipendium,  biliuaii 

4  Strigilis,  rosscerra 

5  Stibium,    farobrun^ 
G  Strigia,   haddöniiga^ 

7  Strihia,    hazus 

8  (109i>)  Simia,  affa  [721,  47] 

9  Sciniphes,  mukon 

10  Smigma,   salua 

11  Sarmentum,  scroc^ 

12  Splinter,   nuschil 

13  Sinantia,  kelisuht 

14  Sollertia,  industria  ()  giuu..|ri  .  .  * 

15  Somnolentia,  slafitha 

16  Sodales,  ^  gisellon 

17  Sordeo  unsuuron 

18  Sponda,  bedtebret 

19  Sura,  ^  uuatho'^ 

20  Subtel«    scrato 

21  Suppar  ...   1  suppariu^.  genus  uesti^  .i. 

22  kemi^ 

23  Superstes,  ouarliuo 

24  Sturnus,  sprea^ 

25  Scaber,  pargiminari  ^^ 

26  Stiua  pluogsterz  [719,  55] 

27  Suber  sab 

28  Tragelaphus,   elaho 

29  Tabula^  ductiles,  gigozena 

30  Tapetia,   stuollachan 


Tardigradus,  lazer 
Tapete,    teppid 
Tabeo,  fieruuirthun 
Tabanus.  Asilus   bremo 
Taberna,  cobber^^ 
Traha,  slido 
Trama,  snada 
Tannnina,  ^^  uuinreua 

Spasso,  ginisson 
Sati^facio   giuuillion 
Septentrio,   nort   halua 
Scriba,  buokari 
Spartum,  binuz 
Subdolum,  unkust 


31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 

39 
40 
41 
42 
43 
44 


Tarnus,  matho  [685,  51.  721,  25]  45 

Tergum,  huht^»  46 

Tepeo,  uualachon  47 

Temetum  .  .  .  unde  temulentus,  drunkan  48 


Textrina,  dunc^*  [682,  24] 
Theristrum,  lind^^ 
Theca,  giberch 
Thenesa,^^  sena 
Tabetum,  ^'^  bred 
Titillo,  kizilon 
Tina,  zuib  [682,   13] 
Tignum,  balco 
Tiara,  huot 
Tribulo  aruithon 
Tophus  dubstein 


49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 


*  zwei  Worte  oder  l.  brunfaro?         '^  die  gl.  ist  mir  unverständlich         ^  l.  scrot 

*  fast  erloschen,  l.  giuuaritha  ^  Sodales]  e  aus  i  corr.  ^  davor  stellt  Scola  .i.  ua- 
catio,  zouaco:  das  ist  aber  nicht  deutsch,  sondern,  wie  sich  aus  der  incunahel  der  Sa- 
lom.  gll.  hl.  195^  ergibt,  =  Scola  .i.  uaeatio,  Scolazo.  uaco         '  uuatho]  t  aus  corr. 

*  Subtel  bedeutet  'media  pars  pedis';  dazu  kann  scrato,  ivenn  =  scroto  genommen,  paS' 
sen:  'das  ausgeschnittene,  die  höhlung  des  fufses'  ^  Mnd.  ivb.  4,  344»  ^®  pargimi- 
nari] das  zweite  a  angehängt,  ivie  vereinigt  sich  ' pergamentarbeiter'  mit  dem  lat.  s^/cÄ- 
wort  Sc&h  2  vgl. 22d, 12  "  Taberna  =  Zaberna 'Softer';  oder  =koheli  ^^  —  Taminia 
{unten  210, 16  Tamnina)  ^^  fast  ganz  erloschen.  :=  hüt  ^*  darauf  steht  nicht,  wie 
Gallee  angibt,  Thema,  vinctura,  sondern  Themo,  iunctura  ^^  l.  lindök?  '*  =z:  tei- 
vovou'i        ^"^  Tabetum  bred   Wright- Walker  50,  1 

Althochdeutsche  glossen  IV.  14 


210  Alphahetisch  Geordnete  Glossare.   B.  Nicht  Bestimmte 

Tijdschr.   13,  279.  280 


1  Tino/  thonoroii 

2  Tornarius,  thmslari 

3  Tunna,    cuopa 

4  Turbo,  Storni 

5  Turbo,  bonis,  dubpa^ 

6  Tumultuor,   sturmon 

7  Turdus,  stara  [458,  54] 

8  Tvrtur,  Ttulo  [457,  28] 

9  Tructa,  for  na  [683,  52] 

10  Tanacetum,  renifano  [571,40.   719,21] 

11  (110^)  Terebellus,^  nauiger 

12  Tribulus*  hiaf  brami 

13  Tribulum,  flegil 

14  Testadulus  garnuuinda  [718,  31] 

15  Textrix,  uuebpia 

16  Tamnina,  uuildereua 

17  Talpa,  uuandauuerpa  ^ 

18  Tripos  thriuot  [685,  62] 

19  Thetonica,   thiudisca 

20  Territorium  anthero  giburitbu 

21  Vanga  huoua 

22  Walue  zesamane,  uallanda  duri 

23  Ualterna^  s'ambucb  [717,   18] 

1  ba 

24  Uatillum  cbella.,  l  sc^iP 

25  Vaccium,  ^  erb  beri 

26  Vas.  dis  burgo 

27  Vas.  uasis,  ifaz^ 


Vadum,   ford  28 
Varis^*^  uuern,  1  u^^slaht^l   [684,  64]        29 

Vagillo.  et  uagio,    uuenon  30 

Vallo    umbiuaho  31 

Vagor,  irron  32 

Vantus  hantsuo  [vgl   686,  22]  33 

Vasso  tburuolon  ^^  34 

Vmbrellis,  stalo^^  35 

Vertigo,  suimo  36 

Verberatrum  flebtit^*  37 

Veredus  parafhrebt  [721,   32]  38 

Vectonia  bettonia  [571,  28]  39 

Vlcitrum,  bulift  [682,  6]  40 

Verna.  Vernaculus,  uuenere  ^^  41 
Vespa,  huuepsia  [458,  51.  721,   12]        42 

Crabro,  horneta  [458,  52]  43 

Verriculum,  scopa.  besmo  44 

Verres,  ber  [684,   15]  45 

Venalis,   faeilich  46 

Ventilo,    uuindon  47 

Veho,  belo^ß  48 

Vermiculus,  uurmo                          '  49 

Veruex.  eis,  uuitbar  [684,    26]  50 

Berbex.  berbicis,  similiter.  schaf  51 

Vesica,  blasa  52 

Wegula  uuiduuuinia^'^  53 

Viscum  mistel,  lim  54 

Vireo,   groio  55 


^  l.  Tono         2  dubpa]'  p  undeutlich,    aus  corr.    =  lid.  topho         ^  es   steht   Terebell 
*  es  steht  Tribul  ^  ags.,  vgl.  Diefenhach  s.  v.  talpa  ^  Ualtna]  U  aus  u  corr. 

■=  basterna         "^  =r  ahd.  skella;    nord.   bezeichnet  skella   eine  knarre  und  hei  Wright- 
WülJcer  begegnen  mehrere  stellen,  an  denen  batillus  'klapper'  bedeutet         *  l.  Vaccinium 
»  =  i.  faz        ^»  =  Varix         ''  ursiaht]  1  aus  a  corr.  ^^  ^^  ^öen  200, 8        '^  vgl. 

Cod.  Lugd.  Voss.  lat.  4«  69  /.  35^  {Sweet  Oldest  english  texts  115,  167.  vgl.  104,  1067. 
107,2153)  Umbrellas  stalo  to  fuglä;  darauf  folgt  gleichfalls  Vertigo  mit  der  gl.  eduvalle. 
auch  der  Codex  Mellicensis  K  51  p.  175  bietet  Vbrella  {unter  Um)  ....  {unleserlich) 
aues  decipiuntur  ^*  flehtit]    die   drei  letzten  buchstaben  nicht  sicher,  gleichfalls  ags., 

s.  Siveet  OET  105,  2100  (=  Corpusglossar  ed.  Hesseis  U  94)  und  106,  1075  Verbera- 
trum flete  resp.  fleti,  fletu  ^^  das  subst.  ist  sonst  nur  componiert  als  tagwener  'tage- 
löhner'  belegt  Schmeller  2^,  917.  Lexer  2,  1394  ^^  unsicher,  hat  das  Stichwort  Velo 
zu  lauten?  ^'^  gemeint  ist  wideuuinda  bd.  3,  471,  24.  569,  19,  ags.  vuduvinde.  das  lat. 
wort  wird  —  Voluula  sein,  vgl  CGL  5,  398,  54 


MCLXXX  V  —  MCLXXX  VIII  2 1 1 

Tijdschr.   13,  280.  —   Zs.  5,  344.  —  Mo7ies  Anz.  7,  G02 

1  Vicia,  uuicka  [571,  49]  Veiter'  ^min(l«  [718,  54J  IG 

2  Vomex,  rot  Molosus  nithio  [G85,  55.   718,  53.   721,  17 

3  Vario  tugon,^   diilton  38j  18 

4  Verruca,  uuarcela  Licissa.  et  sparta,  brekkin  [G85,  GIJ  19 

5  Vninamis,^  ein  herder 

6  Vniuoca,  einnainiu  (110^)  Zelotipus  nlth  suuilllger,  brustieh  20 

7  Versicula. "^  gutturis  crop  \Lev.   1,   IG]  Zoinetum,    ciecha   [G82,  2]  21 

8  Vredo  brantbar  Zelotypia,»  anadibticb  22 

9  Vigilia  inatutina,  buhta.  hufta*  2^^^*^^"'  beiskerer  23 

.  j.j^  Zizania,  durbt  24 

10  Vicarius  furi  uurdio.  ^  bitstallo^  Coenocephalus,  bunt  boiuido  25 

MCLXXXVI^« 

Codex  Selestadiensis. 

11  (84*)  Mediastinv^.    qui    stiuam    gaizza^^       (85*)  Vinea  a  uitibus.    vindemia    windi-  26 

12  tenet  mot^^  quando  uua  uiti  demitur  27 

MCLXXXVII12 

Codex   Oenipontanus  711. 

13  (38^)   Larus   auis    est    cuius  consuetudo      (39*)  Petasunculus^*  uocatur  pars   lardi  28 

14  est  captare  aues  in  campo  .i.  muser  ^^  .i.  dimidius  pacho  29 

MCLXXXVIII^^ 
Clm.  27329. 

15  Ampbiteatrum  scirmebus   ticat'"^^    spile-  bum^''  35^  3G*  30 

^  vgl.   hd.  2,  269,  46         ^  l  Vnanimis  '  vesiculam  Vulg.         *  =  ühta        ^  ^^^ 

furiuurdio  1  furiuurftio  zu  werdan  und  huuerban  ^  vgl.  bistello  Graff  6,  667  "^  Veit] 
V  auf  rasur  ^  *"uuind]  i  aus  e  corr.  *  Zelotypra]  rasur  von  i  ^°  dies  am  rande 
von  and.  hand  eingetragene  aiphabet,  vocäbular  beginnt  hl.  82*  unter  der  Überschrift 
Item  alia  stvdiosis  vtilia  mit  Alumnys.  ab  alendo.  Auarv^  qd  sit  cupidvs  auri.  Atrox.  Ab- 
stemivs,  Aenormis  usw. :  diese  ivorte  begegnen  in  der  gleichen  folge  und  mit  den  gleichen 
erklärungen  bei  Isidor  Etymol.  10;  mit  auszügen  aus  Isidor  sind  also  fremde  bestand- 
teile  verbunden  ^^  gaizza  und  windimot  übergeschr.  ^'^  das  glossar  beginnt  Arteres 
{l.  Aretes)  gr  uirtus  lat  Logos  est  sermo  inde  arecthalogos  dicitur  artificiosus  mendax. 
Allegoria  dicitur  alieniloquium  Abud  enim  sonat  et  abud  intelligitur.  Acturie  sunt  naues 
que  uebs  et  remis  aguntur  {Isidor  Etym.  19,  1,  24).  Alumen  aluminis  uocatur  a  lumine 
(16,  2,  2)  usw.  *^  die  gleiche  gl.,  aber  ohne  deutsche  erklärung,  begegyiet  in  dem  sach- 
lich geordneten  glossar  derselben  hs.  bl.  30^  ^*  PetasuncuP]  a  auf  rasur.  die  gl. 
stammt  aus  Juvenal  7,  119  ^^  beginnt  35»  mit  Alleluya.  Auernus.  Abyssus.  Altiba. 
Anima  und  reicht  bis  37^  Effeminatus,  worauf  noch  einige  ivorte  aus  dem  S  (Solercia  — 
Simbolum)  folgen        **  ivol  verschrieben  für  teatrum        ^'  l.  spilebus 

14* 


212  Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  B.  Nicht  Bestimmte 

Marhurger  universilätsjyrorjramm  1 84 1  /?.  4 — 7.  —  Wn.  4G0. (Dkä.  3, 144  =  Su7n.  25) 

MCLXXXIX  1 
Codex  Marhurgensis  A  2. 

Gippus  houer^ 


1  Athleta  kepho 

2  Arduuni  stehal 

3  Chatus^  feige 

4  Contignatio  ziber 

5  Decerpere  cluben 

6  Exentero  uentrem  aperio  schurpho 


Oriia  subtilis  farina  simJa 

Priuatus  gesuaser 

Pupa  simulacrum  puellarum  .i.  tocha 

Plantago  wegrich 

Pilum  stäph* 

Pastoforia  vorzaichen^ 


25 

2G 

27 
28 
29 
30 
31 


a  =.   Codex   Vindohonensis   804. 


MCXC6 

h  =   Codex   Wirziburgensis  Mp.  th.  4^  60. 


7  Ascia  twerhacs  a  167^  twerachs  6  99^ 

8  Alnus  erle  a  167^  b  99^ 

9  Abies  tanne  a  1Q7^  b  99^ 

10  Auriga  reitwagen '^  a  IG 7^    reitwagen  b 

11  99b 

12  Anchora  senchelstain  a  167^  b  99^ 

13  Axis  achse  a  161^  b  99^ 

14  Arula    glvthauen    a  107^    glothauen    b 

15  99»> 

16  Anas    anete  a  167^  b  99^* 

17  Alluuium^   chnobeloch  a  167^^  /?  99^ 

18  Area  tenne  a  IGl^  b  99^ 

19  Aceolus^    satelbogo   b  99^    satelboge  a 

20  167i> 

21  Arioli  zöberare  a  167^  b  99^^ 

22  Agacia  sleha  a  167^  b  99^ 

23  Asilus  pmia  a  167*^  b  99»^ 

24  Architector  tecbare  a  167^  b  99^^ 


Aruina.    pinguedo  smere    b  99^    smer  a  32 

167^  33 

Allee,  allecius  herinch  a  167^   hserinch  34 

b  99^  35 

Apes  pigin  «167^  pine  b  99^  36 

Appium  ephich  a  167^  6  99^^  37 

Amena  scÖne  a  IQl^  b  99^  38 

Argilla  laim  a  167^  b  99^  39 

Alea  est   ludus  et    schachzabel   a  167*^  40 

b  99b  41 

Anathema  pan  a  167^  ban  b  100-^  42 

Aries    pheterere    a    167^     phetbraere    b  43 

100^  44 

Atacus  humbel  a  167^  b  100*  45 

Albugo  cincho  «  167^  6   100*  46 


Anabrata    sunt    pulpita 
lecter;!^  b  100* 


lecht^ 


Aculeus.  Stimulus  gart  a  168*  b  100* 


167b  47 
48 
49 


^  dies  kleine  glossar,  beginnend  mit  Amurca.  olei  fex,  als  excerpt  aus  dem  xi  buche 
des  Su7nmarium  zu  fassen,  hindern  mich  nur  ivenige  dort  nicht  vorkommende  lat.  irorte 

^  l.  Cantus  oder  Camites  ^  so  wahrscheinlicher  als  honor         *  davor  stph  ausge- 

strichen ^  diese  gl.  von  jüngerer  hand  zugefügt,  vgl.  Schmeller  1^,84,7  ^  beide  hss. 
gehen  auf  ein  gemeinsames  fehlerhaftes  original  zurück;  in  einzelnen  fallen  verdient 
aber  b  den  Vorzug  vor  a.  das  glossar  beginnt:  Abestemiy^  .i.  abstinens  auino.  Agonya  .i. 
trepidatio.  Adelpbos  .1.  frater.  Adolphe  .i.  soror.  Animos  {l.  Ammos)  .i.  arena  "'  l.  reit- 
wagen*       ^  l.  Allium  Hoffmann        ^  l.  Ai'ceolus         ^"  lecter:]  rasur  von  e  b 


MCLXXXIX  —  MCXO 


213 


Wn.  460.  {DiuL  3,  144  =  Siim.  25.  26) 


1  Auctumant  achtent  a   168='  h  100* 

2  Apertura  lueho  a  108*  b   100'^ 

3  Aurifex  goltsniit  a  108*  b  100* 

4  Admissarius  raiii  a  168*  b  100* 

5  AUegatio^  rede  a  168*  6  100* 

6  Anetum  tille  a   168*  6   100* 

7  Aleo  aleonis  zabelsere  a  168*  /)   100* 

8  Aciarium  calips  ekol  a  168*  6  100* 

9  Agilis  siieller  a  168*  b  100* 

10  Aderantra^  hvpholter^  a  168*  Hvphol- 

11  ter  b  100* 

12  Ausula  nestel  a   168*  Nestel  b   100* 

13  Allicea'*  anspin   a  168*    Anpin  6  100* 

14  Assiduus  ab  assidendo    einziger   a  168* 

15  b  115b 

16  Borith  vertela^  a  im^  b  100^ 

17  Brancon.    faiix    chowe  a  168**    chiwe  b 

18  100b 

19  Bilinguis  bisprechere  a  168^  bisprechsere 

20  b  100b 

21  Bonibus^  anspin  a  168b  Anspin  &  100b 

22  Biictilarius'^  ochsnar  a  168b    Ochsnar  b 

23  lUOb 

24  Blesus*^  lispär  a  168b  Lispär  b   100b 

25  Cespes  wase  a  168b  b  100b 

26  Cisterna^    phivzze^^    b  100b    phrozze  a 

27  168b 

28  Celeuna^^  schefsanc  a  168b    schefsanch 

29  b   100b 

30  Canopeum^''^  muknezze  a  168b  b   100b 

31  Cicatrix  mase  a  168b  mäse  ^   100b 


Cophinus  chorp  a   168b  b   100b  32 

Corda  saite  a  168b  fe  100b  33 

Cantareda  siure  a  168b  siure  b  100b  34 

Cyrographum   hantfeste  a    168b  ft   100b  35 

Cathena  Chetinne  a  168b  ketena  6  100b  3(3 

Capulus  gehilce  a  USK   169*  b  100b  37 

Contus  schalta  a  169*  6  100b  38 

Cuspis  spiez  a  169*  ö  100b  39 

Clypeus^^  schilt  a  169*  seilt  b  100b  40 

Cassis  heim  a  169*  6   100b  41 

Ceruix  halsadere  al69*6100b  42 

Cortex  rinde  a  169*  6   100b  43 

Colus  roke  a  169*  6  100b  44 

Capus  falcho  a  169«  6  100b  45 

Cicada  grille  a   169*  glle  ö   100b  46 

Calamus  halm  a  169*  b  100b  47 

Caterua  volchscare  a  169*  b   100b  4g 

Capricornus  stainboch  a   169*  6  101*  49 

Clunes  groffen^*  a  169*  b  101*  50 

Cos  wezzestain  a  169*  6  101*  51 

Cratera  char  c»  169*  5  101*  52 

Calips  15  chelch  «169*6101*  53 

Cacabus  chachele  «169*6101*  54 

Cribrum  sip  «  169*  6  101*  55 

Capistrum  halftere  «169*6101*  56 

Capisteriiim  mvitere  «  169*  6   101*  57 

Crudum  grüne  «169*  grone  6  101*  58 

Cymex^^  wantlus  «169*6101*  59 

Cyconia^^  storch  «  169*  6  101*  60 

Cincinnus  loc  «  169*  6   101*  61 

Caula  stal  «  169*  6   101*  62 

Casa  hutte  «  169*  6   101*  63 

Campana  gloke  «  169*  6   101*  64 


^  Allegatio]  a  aua  e  corr.  h  ^  vgl.  bd.  3,  578, 42  '  daneben  am  rande  rot  von  einer 
hand  des  xiv/xv  jhs.  hufalcz*  a.  diese  und  die  beiden  nächsten  gll.  von  anderer  hand, 
dann  freier  räum,  die  dritte  später  als  nachtrag  b  *  Z.  AUiceo  ^  l.  svertela  Viefen- 
bach  *  diese  und  die  beiden  nächsten  gll.  von  and.  hand  auf  frei  gelassenem  räume 
nachgetragen  h.  Bombus  vielleicht  aus  Rombus  entstellt  '  l.  Bucularius  *  Ble :  |sus] 
rasur  von  s  6        ^  Cysterna  6         ^^  so  am  wahrscheinlichsten  b         ^^  l.  Celeuma  Hoff- 


mann       ^^  l.  Conopemn  Hoff  mann 
lix        ^*  Cimex  6        ^''  Ciconia  b 


13 


Clipeus  b 


14 


l.  goffen  Hoffmann 


15 


Z.Ca- 


214 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  B.  Nicht  Bestimmte 


Wn.  460.  {Diut.  3,   144.   145  =  Sum.  26) 


1  Cantorinuiii^   {linier  a  169*  b  101* 

2  Catalus'^  zeina  a  169*  b  101* 

3  Corilus  hasel  a  169*  b   101* 

4  Corbis  chorp  a  169*  fe  101* 

5  Catapulta  scoz   polz   a  169*    scoz.  polz 

6  b   101* 

7  Coliphia  chuchel  a  169*  b   101* 

8  Canna  rorra  b  101*  ror  a  169* 

9  Caradrion  lercha  a  169*  6   101* 

10  Cartallus  zain  a  169*  b  101* 

11  Creagra  chrewel  a  169*  6  101* 

12  Circinus  rize  a  169*  b  101* 

13  Cetus  gesemene  a  169*  6   101* 

14  Cosmus.    mundus    werlt    a    169*    weit 

15  b    101* 

16  Conflatorium  ee  b  101*  rem^  a  169* 

17  Cepe  cwiuolle  a  169*  cwivolle    b    101* 

18  Cancella  stie  a  169*  stie  b  101* 

19  Cudo  smidestoch  a  169*  Z^  101* 

20  Crassatur  vaiztet  a  169*  fe  101* 

21  Cilix*  lichstain  a  169*  6  101* 

22  Geltes  maizel  a  169*  b  101* 

23  Coagulum    ches    luppe    a    169*    chsese 

24  luppe  b  101* 

25  Cecicula^    plintslich^  a  169*    Plintslich 

26  b  101* 

27  Coravla  tanzmaist  a  169*    Tanzmaist  b 

28  101* 

29  Cycuris'^  chornwurm  a  169*  Choren wrm 

30  b  101* 

31  Discus  schuzele  a  169'^    scuzele  b  101* 

32  Dampnum  schade  a  169^  ö  101^ 


Diuersorium    gastherberge  a  169'^    g^st-  33 
herb'ge  b  101^  34 

Echinus^  hüs  b  101  ^  35 

Estus  hizze  a  170*  6  10 1^  36 

Epule»  wirtscefte  a  170*  6   101»>  37 

Extalis  arstarm  a  170*  fe   101»'  38 

Es  eris  chupher  a  170*  chuppher  b  102*  39 
Elissa^o  vochenza  a  170»^  b  102*  40 

Flebotomum  fleidme  a  170^    fleideme  b  41 

102*  42 

Fuscus  salwer  a  170^  6   102*  43 

Filomena  gsmucca  a  170*^    grasmucca  b  44 

102*  45 

Fagus  bSche  a  110^  böche  6   102*  46 

Frutex  spraidach  a  170^  6   102*  47 

Fibula  nuscha  a  170^  b  102*  48 

Freneticus  tobentiger  a  170^  toben tiger  49 

b  102b  50 

Filix  farm  a  170^  b  102i>  51 

Frigidorium  harst  a  170*>  6  102^  52 

Falx.  falcicula  sichela  a  170^  sichele  b  53 

102b  54 

Follixii  blasbalch  a  170^  b  102^  55 

Frigidarium  sulze  a  170^  6   102^  56 

Furcippula  chluppe  a  170^  6  102^  57 

Feniculum  fenichel  a  170^  b  102^  58 

Focarius  ouenare  b  102^  uenrer  «^170^  59 

Fuscinula  chrewel  a  170^  6  102^  60 

Festuca  agene  a  110^  b  102^  61 

Flagellum  gaisele  «170^0  102^  62 

Fragilis  broder  a  170^  b  102^  63 


*  Cant'uium  a.  s.  Isidor  17,  3,  10.  als  deutsche  gl.  ist  dann  amer  gemeint  ^  Ca- 
tuP  a.  l.  Calatus  ^  ee  =  esse  ist  von  a  als  re  verlesen  und  falsch  aufgelöst  *  Si- 
lex  passt  nicht  zur  deutschen  gl. ;  auch  hier  scheint  eine  tiefer  greifende  Verderbnis 
vorzuliegen  ^  diese  und  die  beiden  nächsten  gll.  von  and.  hand  auf  freiem  räume 
nachgetragen  b  ^  plintslich]  das  ziveite  1  aus  corr.  a  "^  an  entstellung  aus  Curculio, 
CurcTirio    ist  kaum   zu    denken;  lag  ursprünglich   vor  Sciunis  eichorn?         *  chinnus  h 

•  Epul^  h        *"  von  and.  hand  auf  freiem  räume  nachgetragen  b        "  Z.  Follis 


MCXC 


215 


Wn.  460.  (DinL  3,  145  =  Smn.  26.  27) 


1  Graiido  schür  a   171*  b   102^ 

2  Glacies  is  a  171*  />   102^» 

3  Gausape  ambacht  a   171*  b  102*' 

4  Gemule^  lachen  a  171*  6   102*> 

5  Glomiis  chliwel  a   171*  6   102^ 

6  Giülosa^  mältra.  gelleta  a   171*  b  102^ 

7  Gladiolum  swertach  a  171*  6  102^ 

8  Griphes  gfeii  a   171*  6   10  2^ 

9  Garganica  habernezzele  a  171*  b  102 *> 

10  Gruiiiiitus  "*  grimmiger   a  171*    gmmiger 

11  b   102b 

12  Gleba  schölle  a  171*  /)  102^ 

13  Glicerium  giseliz  a  171*  b  102** 

14  Glaiis  glandis  aichele  a  171*  6   102^ 

15  Glandula  di'vs  a   171*  dros  b   102^ 

16  Gemza*  chalp  a  171*  b   102^ 

17  Galea  et  cassis  heim  a  171*  b  10  2^ 

18  Girgillus^    garenroche    a    171*    Garen- 

19  röche  b  102^ 

20  Gerulus  tragar  a  171*  Tragar  b  102^ 

21  Gregarius  .i.   miles  ainschiltiger   a  171* 

22  ainschilter  b  102*^ 

23  Heres  erbe^  a  171*  b  102i> 

24  Horror  egisot  a   171^  6  103* 

25  Hamus  angel  a  171^^  b  108* 

26  Habilis  habilicher  a  171^  fe  103* 

27  Habundans  gnuchtsamer  a  171^  i  103* 

28  Habena  zugel  a  171^  b  103* 

29  Hiemps  winter  a   171^  6  103* 

30  Inducie^  frist  a  11 V'  b  103* 

31  lurium^  gebage  a  111^  gebaege  b  103* 


Imber  regen  a  171*^  b  103*  32 

Iiibar  schin  a  17P  /?   103*  33 

Inpetigo    grint  .i.    sicca    Scabies   a  171^  34 

b  103*  35 

Idoneus^  geuellig'  a  1 7 1*'  gcuelliger  b  103*  36 
luuencus  stier  «171^  b  103*  37 

Iners  unlistiger  a  171^  6   103*  38 

Ir  tener  a  171^  fe  103*  39 

Incestus  hör  a  171^  b  103*  40 

Inpudicus^^unchuscher  i  103*  unchushcer  41 

a  171b  42 

Ibex  staingaiz  a  171^  b  103*  43 

lactarida^^  springa  a  171^  b  103*  44 

Hex  aiche  «171^  aich  b  108*  45 

Istrix  aichela^2  ^  i7xb  j   i03ab  4^ 

luniperus  chranewite  a  171^  ft  103^  47 
Imbricus^^  Regen wrm  a  171^  &  103^       48 

Krisis  becherde  a   172*  ö  103^  49 

Kolaphus  halslach  a  172*  b  103^  50 

Kadainon^*  cressa  a  172*  b  103^  51 

Kappa  chappa  b  108^  chappe  a  172*  52 
Kalepodius  laist  a  172*  fe  103^  53 

Kariosus^^    warciger    a  172*    Warciger  54 

b  103b  55 

Kacherisia^^  chaschar  a  172*  Chaschar  56 

b  103b  57 

Lens  linse  a  172*  6    108^  58 

Lamia  holzmoe  «172*6108^  59 

Libertus  quasi   liberatus   frier  a  172*  6  60 

108b  61 

Luter  oter  a  172*  b  103^  62 

Lins^*^  luchs  a  172*  b  108^  63 


^  Z.  Genuale  Diefenhach;  diese  gl.  gehört  mit  der  vorhergehenden  zusammen  ^  Z, 
Galeola         ^  Z.  Grunniens  *  l.  Geniza  ^  diese  und  die  beiden  folgenden  gll.  von 

and.    hand  nachgetragen  b         ^  :erbe]    rasur  von  ha  '  Inducie  b  ^  l.  lurgium 

Graff  »  Idomeus  a  '"  Impudic^  b  ^^  =  Lactarida  ^^  aus  anlass  der  vorher- 
gehenden gl.  verwechselt  mit  egela        ^^  von  and.  hand  auf  freiem  räume  nachgetragen  b 

**  l.  Kardamon  ^^  entstellt    aus  Varicosus.    diese  und  die   folgende   gl.   von   and. 

hand   auf  freiem   räume   nachgetragen  b         ^"  mischung   von   Casearia  und  Carchesia? 

''  l.  Linx 


216 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.    B.  Nicht  Bestimmte 


Wn.  4G0.  {DiuL  3,  145.    146  =  Sum.  27.  28) 


1  Liigella  laigoki  a   172''  h   103»' 

2  Labrusca  wildiv  rebe  a  172»  b  103^ 

3  Ligo  sech  a  172-^  h   lOS»» 

4  Lanciolata  rippe  a  172^  b  103*> 

5  Lodix  lode  a  172»  lode^  b  103^ 

6  Lar  laris  hertstat  a  172»  ft   103^ 

7  Lupercal  hörhus  a   172^  6   103^ 

8  Laudula  lercha»  «172^^   1031» 

9  Lapatia  pleticha  a  172^  b  103^ 

10  Lucania  leb^uvrst    a  172'»    leb^wurst    b 

11  103b 

12  Leuga  slita  a  172^  b  104» 

13  Larus  mvsare  a  172^  mussere  b   104» 

14  Lentiscus  wichselbÖm  a  172^  6  104» 

15  Laums  lorbom  a  172^  b  104» 

16  Lumbulus  lendebrate  a  172^  b  104» 

17  Lvmbricus*    pöchwurm    a    172^    Pvch- 

18  wrm  b  104» 

19  Ligista^  pentil  a  172^  Pentil  ^   104» 

20  Miistela  wisela  a  172^  b   104» 

21  Mucro®  swert  a   172^  6  104» 

22  Merula  amsela  b  104»  amsel  a  172*^ 

23  Mamma  tutta  6  104»  tuta  a  172^ 

24  Mirtus  mistelbom'^  a  172^  b   104» 

25  Marmor  marmelstain^  a  172»^  6   104» 

26  Mirice.^  genus  arboris  phrimmen  a  172'^ 

27  b  104» 

28  Monile  nuschel  a  172^  5  104» 

29  Mancus  handeloser  a  172^  b  104» 

30  Musio  cattus^^^  chazze  a  172^  b  104» 

31  Moneta  münze  b  104»  mimse  a  172» 

32  Merenda  undere  a  172'^  6   104» 

33  Molossiis  rüde  a  172''  6  104» 


Migale  harmelin  a   172»»  6   104»  34 

Martus^^  marder  a  172^  b   104»  35 

Migalis^2  parch  a    172^    Pärch  6   104*30 
Mundibordus    mimtman    a    172^    Mvnt-  37 
man  b  104»  38 

Nastucium^^  chresse  a  172**  fe  104»  39 

Nupta  gehitu  a  172^  6  104^  40 
Nas.    natis    .i.  culus   arspelle  a  173*   b  41 

104^  42 

Nebula  nebel  a  173»  6   104^  43 

Nemus  vvalt  a  173»  b  104»^  44 
Nodus  chnoph  b  104*^  ch,"oph  a  173»     45 

Nux  nuzpöm  a  173»  ö  104^  46 

Narto^*  peh  a  173»  peh  b  104»^  47 

Nopola^s  chan  a  173*  Chan  0   104^  48 

Omphalos.    umbilicus   nabele   a    173»    6  49 
104b  50 

Obrizum  gesoten  golt  a  173»  b  104^  51 
Opera  fliz  ul  adiutorium  a  173»  b  104^  52 
Offa  pizza  a  173»  &   104^  53 

Ocrea  bainberge  a  173»  b   104^  54 

Ortus  garte  a  173»  i   104^  55 

Ossa  gebaine  a   173»  6   104^  56 

Oestrus.  uolatile  piswurm  a  173»  b  104^  57 
Ouatio  frode  b  104'»  freMe  a  173»  58 

Ordeum  gerste  a  173»  6   104^  59 


Pignus  wette^^  a  173»  b  104^ 
Pistor  phister  a  173» 
Pulmo  limgel  «173» 
Petulans  getloser  a   173» 
Petacivm  flech  a  173» 


60 
61 
62 
63 
64 


*  Isegeila  b  ^  lode]  der  circumflex  scheint  ausradiert  b  ^  lercha]  a  mit  rasur 
aus  e  corr,  h  *  diese  und  die  folgende  gl.  von  and.  hand  auf  freiem  räume  nach- 
getragen b  ^  verderbt  aus  Ligatura  ?  ^  Mucro]  c  aus  corr.  a  '  Z.  mirtelböm 
'  marmelstain]  r  aus  corr.  a  ^  Mir,ice  b  ^"  cant*  a  "  Z.  Martarus  ^^  ^{ßse 
und  die  nächste  gl.  von  and.  hand  auf  freiem  räume  nachgetragen  b.  MigaHs]  a  aus 
corr.  a.  l.  Magalis  ^^  i  Nasturcium  Hoffmann  ^*  s.  bd.  3,  643,  11 ;  Pelues  nartun 
2,  776,  3,   vgl.  2,  15,  3.  733,  19  ^^  Nopöla  b,  von  and.  hand   nachgetragen,    entstellt 

aus  Caupolus?        i»  b  schliefst  104^  mit  Pelta.  scu[tü  rotundü] 


MCXC 


217 


Wv.  4G0.  (DiuL  3,  146.  147  =  Sum.  28.   29) 


1  Pelex  pelicis  gelle  concubina  a  173* 

2  Pruina  rife  a   173* 

3  Portus  stat.  ut  urvar  a  173* 

4  Proportio  recta    coniparatio    cbonmaze  a 

5  173* 

G  Parasitast^r.  adulj'^tor  glichsenere  a  173* 
7  Pallatium  phalleiize  a  1  73* 
S  Pratum  wise  a  173* 
9  Palus  phuzze  a  173* 

10  Palea  helwe  «173* 

11  Pampinus  wintplat^  a  173* 

12  Propagare  witen  a  11  o^ 

13  Placente  praitinge  a  173^ 

14  Plaustriim  wagen  «173** 

15  Peripsima  vmbesnite  a  173^ 
lö  Pactum  wette  a  173^ 

17  Pulmentum  mvs  a  173^ 

18  Companandium  zvmÖse  a  IIS^ 

19  Perenclie    ub^morgen  a  173^ 

20  Placivm  .i.  stuppa  werch  a  173^ 

21  Pastillus  chochelin  a  173" 

22  Pomilio  gedwerch  a  173" 

23  Pasta  taich  a   173" 

24  Pseudinvm^  gabei  a  173" 

25  Qualus^  chorp  a   173" 

26  Quarctuni.    domus    quasi  coactu^    chese 

27  a  173" 

28  Quippe.  pro  certe  zware  a  173" 

29  Religio  werdi  a  173" 

30  Ros  tov  a  173" 

31  Repaguluni  rigel  a   173" 

32  Rupa^  potega  a  173" 

33  Rastrion  rechen  a  173" 

34  Rinoceron  ainhurne  a  173" 

35  Riuus  pach  a   173" 


Rubus  spraidach  a  173"  36 

Reditus  gelt  a  173"  37 

Sario.  ris.  sarsi  .i.  ich  gitege''  a  173"      38 

Sarcophagus  sarch*^  a  173"  39 

Scabies  rüde  a   173"  40 

Stuprum  hör  a   173"  41 

Sollicitus  sorchsamer  a  173"  42 

Seuerus  scherpher  a  173"  43 

Scandaluni  irresale  a  173"  44 

Sorex  spicenivs  a  173".   174*  45 

Scinifes  muke  a  174*  46 

Saltus  walt  «174*  47 

Sabulum  sant  «174*  48 

Stipendivm  herstivre  «174*  49 

Solidus  fester  «174*  50 

Soldus  ul  solidus  schillinch  «174*  51 

Sarrabra  bröch  «  174*  52 

Socros^  unbarmherzer  «174*  53 

Stibola  stelze 9  «174*  54 

Saxatilis  stainpeiz  «174*  55 

Suggero  ich  rate  «174*  56 

Sirius  ^"^  spier  «  174*  57 

Sarracilis  lode  «174*  58 

Sirtes  santguelle  «   174*  59 

Tellus  erda  «174*  60 

Tyrannus  woterich  «   174*  61 

Tinea  milwe  «174*  62 

Tormentum  wize  «174*  63 

Testudo  sneche  «174*  64 

Turbo  wintsprucht^^   «174*  65 

Triclinivm    hosidel  «174*  66 

Torris  prant   «174*  67 

Tilia  linde  «174*  68 

TruUa  chelle  «174*  69 

Tigna  raven  «174*  70 


^  /.  winplat  Hoffmann        "-  verderbt  aus  Seudicivni  für  Seudieivm  gbe  ?         ^  Qualus   a 

*  l.  dieimus  quasi  coactum?         ^  =  Kupa        ®  =  gite  'jäte'         '  sarch]  r  aus  corr.  a 

*  Z.  Socors        *  entstellt  aus  Tippula  =  Tappula  wazzerstelze  ?        ^^  l.  Sorbus        "  =r 
wintes  prüt 


218 


Alphabetisch  Geordnete  Glossare.  B.  Nicht  Bestimmte 


W?i.  460.  (DiuL  3,  147  =  Sunt.  29) 


1  Tomentuni^   ziochti  a   174* 

2  Tehi  weppe  «174« 
:i  Torques  wit  a  174» 

4  Tripodes  dristich^  a   174* 

5  Tribida  trisela^  a  174* 

6  Tararicenus  centriiich  a   174» 

7  Tenuscula*  chaswazer  a  174* 

8  Tuburca^  ernuz  a  174* 

9  Vesica  plater  a  174* 

10  Vertigo  anspiii  a  174* 

11  Vectis  rigel  a  174* 

12  Vulgus  smahliut  a   174* 

13  Villa  dorf  a  174* 

14  Vicus  wilere  a  174* 

15  Vertex  sahatele^  a  174* 

16  Vmbilicus  nabele  a  174* 

17  Vena  ädere  «174* 

18  Vrina  harn  a   174* 

19  Vultur  gir  a  174* 


Vespertilio  fledermvs  a  174* 
Ver  ueris  langez  a  174* 
Vectigal  zol  a  174* 
Ulmus  ulmbom  a  174* 
Vpupa  witehophe  a  174* 
Vipera  natera  a  174* 
Vitta  crhanz''  a  174» 
Victus  lipnare  a  174* 
Vter  puterich  a  1  74* 
Vomer  wagense  a  174* 
Vellu.s  schapere  a  174* 
Vannus  wintschufel  a  174* 
Ventrix^  wambe  a  174* 
Vada  fürt  a  174* 

Xuma  smerleip  a  174** 

Zizanivm.  locivm^  raten  a  174^ 
Zabulus  ul  zebulus  tiuel  a  174'' 


30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 

44 

45 

46 


20  Acira  i  echol 

21  Aes  l  cuprum  I  cupher 

22  Auricalcum  I  messinc 

23  Arteria  I  weisant 

24  Ascella  I  osana 

25  Abdomen  ambant 

26  Albicium  grint 

27  Alumen  peizstein 

28  Aluta  pellis  capre  i  irahc 

29  Area  tenna 


MCXCl  ^0 

Cgm.   187. 

Axis  ahsa 
Alueum  troc 

Alueolum  trugili 
Acinum  peripalc 
Armus  pooh 
Assatura  prato 
Acetabulum  ezzihuaz  ^^ 
Agatia  sleha 
Arista  ehar 
Alnus  erila 


47 
48 

49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 


*  =  Zomentum  *  vgl.  hd.  3,  372,  5.  717,  8  ^  kaum  etwas  anderes  als  Tribula 
triscla  *  =  Tenucula  ^  r=  Tiibura  ertnuz  *  sahatele]  h  scheint  aus  t  corr.  a.  = 
schaitele  '  crhanz]  z  aus  corr,  a  *  aus  Vent.  ris  ?  ^  l.  lolivm  ^"  dies  glossar, 
icelches  beginnt  Amastus  (l.  Amasius)  T  pronus  ad  amorem.  Aqualiculus  i  uenter  porci. 
Acerra  I  turis  arca,  scheint  aus  einem  sachlich  geordneten  alphabetisiert ;  denn  inner- 
halb aller  dreier  buchstaben  folgen  sich  gewisse  categorien  (stibst.  auf  -us,  metalle, 
menschliche    glieder,   gerätschaften,   pflanzen,    tiere)    auf   gleiche    iveise  ^^  es  folgt 

Amurca  olei  pars  aquosa 


MCXC  —  MCXCI 


219 


1  Abies  tanna 

2  Adenta  hiufoltra 

3  Aniigdala  mantala 

4  Auellaiie  hasaliiuzze 
0  Aper  eper 

6  Apnignus  eberiner^ 

7  Agninus    lepriiier 

8  Alcedo  l  ardea  1  tantalus  heigro 


Alies  t  alietus  cringrioz 

Anans  anat 

Anetelli  anitiiichili^ 

Apis  pia 

Attacus  l  tallinas  hiibal 

Anguilla    al 

Allee  harinc^ 


9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 


^  darauf  Agnellus  paruus  agnus  '  es  folgt  Alcion  auis  que  hieme  in  stagnis  oeeani 
nidos  faeit  '  darauf  Australis  piscis  qui  aque  undam  ore  suseipit.  qui  oritur  cum  plia- 
des  iu  occasiim  tendere  ceperint  {vgl.  dazu  Isidor  12,  6,  32  und  Gll.  Salom.  hl.  18c  der 
incunahel).  Aranea  piscis  est  qui  stimulos  in  auribus  habet  cum  quibus  percutit  {vgl.  Isi- 
dor 12,  6, 18).  von  der  zweiten  spalte  der  seite  sind  nur  die  Zeilenanfänge  erhalten;  ich 
setze  sie  her,  indem  ich  dort  kursiv  ergänze,  ivo  deutsche  gll.  in  frage  kommen :  Anfiuia 

q  ....  I  inaquis  &....]  Aspis  gen*  s . .  . .  |  e  serpens |  currens .  . . .  |  Agredula  . .  . .  |  Ble- 

8US  lispa/i^er  . . . .  |  Baccinü  ^echin  ....  Bucula  \  sueiga.  Boc  . . . .  (  Bubuculus . . . .  |  Bubo 
uuo ....  Biturus  \  l  i*upido  ventilo  .  .  .  .  |  Bibiones  1  .  .  .  .  Ballena  \  uualara  B  . .  . .  |  tica 
passio  ....  Calculus  \  petra  in  msica  . . , .  \  Cartilaga  .  . . .  j  Crines  miipishar  ....  Cleffal  \ 
cophina.  Ca ... .  Calx  \  calcaneü  ....  Cauterium  prenn  |  isarn.  Chor  .  .  .  .  |  Capistrü  halftra 
....  I  Cribrü  ritra  .  .  .  .  |  Ceruical  -polstar . .  .  .  ]  Copidui  scincha  [?]....  Coticula  |  uuecil- 
stein  ....  I  Comus  timpoum  .  .  .  .  j  Cidonius  chntinpoum  . . .  ,  |  Coquimella  .  .  .  .  |  Canal 
hmithus  ....  Cantabrum  \  hunt  haz  .  . . .  |  Capreolus  .... 


220 


Adkhpota 
Ein.  29. 


1  Innitatur    katruet 

2  In  caueniis  in  holirum 

3  Idololatria  heidaniski 

4  In  seditionibus  in  unstillidom 

5  In  longanimitate  in  lancmoti 

6  luniperum  kreozpaum  vel  khranauuitu 

7  Immarcescibilem  unsaorentlihan 

8  Ingeniiüt  raoz  vel  arsuufteota 

9  In  obsidione   in  scaru 

10  In  struem  huufFun 

11  Inierunt  ingengun 

12  In  substitutione  in  gastabidu 

13  Institutores  ^  stiurrentes 

14  lustificare  gotten 

15  Ingrati  undancfolle 

16  Interpellat  uuegot 

17  In  velamento  in  scatauue 

18  In  melotis  in  lidrinem  kauuatim 

19  Inprecatio  digi 

20  Inga  giiih 

21  In  grabbatis  in  secchimgom* 


ADESPOTA. ' 

MCXCII 

Ft'agmenta   SEmmerami    deperdita.  ^ 
lustitium  uuof 


Incommoda  ungaforiu 
In  pellicatu  in  chepisheiti 
Impotem  unuualtigan 
Inficians  caplantanti 
In  propatulo  in  offani 

Chalybs  kruche^ 

Mutati  kauuantin  cauuarptin 
Machinas  cacinipre 
Menstruatam  manodzitim  "^ 
Mutuo  hertomlehan  ^ 
Mediator  sonari 
Montana   percbims 
Moestus  unrunz^ 
Mirice^^  uiiormo 
Monstra  forapauhan 
Miscendam   zaskenchenne 
Minas    pfentinc 
Minas  droa 


22 
23 
24 
25 
26 
27 

28 

29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 


1  MCXCII-MCCII  vereinigen  gll,  die  sicher,  MCCIII-MCCXVI  solche,  die  mög- 
licher weise  einer  nicht  ermittelten  schrift  angehören ;  MCCXVII — MCCXX  rühren  ans 
grammatischen,  nach  den  endungen  geordneten  glossaren  her;  MCCXXI — MCCXXIV** 
entstammen  florilegien,  deren  bestandteile  sich  nicht  sondern  lassen;  auch  MCCXXVa- — 
MCCXXXI V  sind  nicht  einheitlicher  natur ;  der  rest  endlich,  MCCXXXV— MCCXLIX, 
bringt  in  der  hauptsache  federproben  ^  erhalten  durch  CSanftls  abschrift  in  seinem 
catalog  der  SEmmeramer  hss.  ili,  1805.  viele  dieser  gll.  sind  in  biblischen  Schriften 
nachzuweisen,    ohne    dass   eine    bestimmte  Ordnung   ersichtlich   wäre        ^  l.  Institutoris 

*  verderbtes  ivort.  etwa  seochtragom  ?  formell  näher  läge  scechimgom,  von  scecho 
'stragulum'  gebildet  ^  diese  gl.  entstammt  möglicher  loeise  dem  Hrab.  glossar  (s.  bd.  1, 
200, 13).  es  folgen  gll.  zu  Gregors  Homilien  und  Dialogen  (DCLXXVb  nachtr.  DCLXVIIIb 
nachtr.)  ^  oder  kauuantiu  cauuarptiu  '^  Graff 6,638  vermutet  manodzitun  ^  zwei 
Worte        ^  oder  unruuz;  l.  unruoz,  verdeutscht  aus  ags.  unröt?        ^"  l.  Murice? 


iMCXCII  —  MCXCIII 

Ja.  191.  192.  193 


221 


MCXCIII 

Codex   Oxoniensis  Juii.  25.  ^ 

do 

1  (182^^)  Constanter  «aiiastantaii  Confuse  kimiscto 

2  Instantia  akaleizzi  CoUocare  kistaton 

3  Institutione  inkisezzidu  (183^)  Fefellit  bitrauc 

4  Inspiratae    salutis  ana  kiplasanera  lieili      Insitum  uerbum  ana  kiiinphot  uuort 


5  Uapor  thaum 

G  Paralyticus  lanier  petti  siubher 

7  Fortuitu  kipuri 

8  Casu  gahun 

9  Definito  kientotemo 

10  Naulum  feriscaz 

11  Exaggerat  frumit 

12  (183*)  Coniuratio  piheiz 

13  Legitünum  ehaltic 

14  Cartelluni  carrub 

15  Redarguit   luüdar  quidit 

16  Moralibus  sitilicbem 

17  Mucro  Suert 

18  Examen  suana 

19  Nequaquam  Neo  inaltre 

20  Aptum  kimab 

21  Post  tergiim  indi  bab 

22  Extremum  uzzanandic 

23  Conpetens  kilimflib 

24  Scelus  firina 


j:o 


Inoleuit  kiuuon    uuas 


20  Excerpere  irzuigon 

27  Statuarium  stalo  piot 

28  Distincte  untarmarclibbo 

29  Cataracta  cell  bimilrinnun 


Sinceritas  lutarnissa 

Editio  antfristunga 

Pertulit  firdbulta 

Inrituin  kimerrit 

Pregnans  suangar 

Arrogans  ruamili 

Edificatio    bezzirunga 

Immolat  Neibbit 

Pene  garauuo 

Urguebat  Notta 

Uallatum  pibalpot 

Preco  fora  baro 

Institutor  caufman 

lus  euua  uuizzod 

Ualenter   megbinigo 

Quater  quaternionibus  militum    bor 

ringom^  dbeganom 
(183*^)  Antecessores  foralidon 
Domesticus  bus  kisuaso 
Conualescebat  ^  ubarmegbinoton 
Stipendia  libNara 
Palma  flazza 
Mererentur  kifrebtotin 
Inflexibilem  unkipoganlibban 
Inuestigabilem  unarspurilibban 


30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
fio-  49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 


*  richtig  bemerkt  zioar  RKögel  Beitr.  9,  301  anm.  2,  dass  ein  bedeutender  teil  dieser 
gll.  in  der  Vulgata  nacJiiveisbar  sei  {nur  Exaggerat,  Redarguit,  Moralibus,  Conpetens, 
Inoleuit,  Excei-pere,  Inflexibilem,  Libeat,  Uilescunt,  Uniuersaliter,  Studeat  und  Examen 
in  der  von  dem  deutschen  ivorte  vorausgesetzten  bedeutung  lassen  sich  dorther  nicht  be- 
legen): trotzdem  gehörte  das  stach  nicht  in  den  ersten  band,  da  irgend  ein  princip  der 
Ordnung  sich  nicht  wahrnehmen  lässt  und  die  gll.  darum  sehr  lool  einem  commentar 
oder  homilien  mit  reichlich  eingestreuten   bibelcitaten  entnommen  sein  können  *  fio- 

ringom]  das  erste  o  aus  r  corr.        ^  l.  Conualescebant  ? 


222 


Adespota 
Ja.   193.  —   Zs.  3,  382  f.  —   Tg.   1 


1  Conditor  ueLiho 

2  Extincta  arlastiu 

3  Extraneus  fremider 

4  Libeat  luste 

5  Uilescunt  arsma  ent 


Uniuersaliter  allihho 
Studeat  hili 
Penetrare  ingan 
Aporia  suintilod 
Diuinatio  urteili 


23 
24 
25 
26 

27 


MCXCIV 

Codex  principimi  de  Lobkowiiz  434  /".  51^. 

6  Distabimus  dana  staiitü^  Lacioris  preit  lihhora 

7  Perrimiscunt  ^  arfurahtent^  Armaria  puah  scri  ni 

8  Rubigo   rot  Expreinunt  ardhu  hent^ 

9  Affectate  min  mot*  Exterit  far  uanit"^ 

10  Parassitus^    scirnun  Disceptare^  ar  rah  bot 

11  Magu^   cauculare  Decreü   kistatit 

12  Mimorum  diu  uun 


28 
29 
30 
31 
32 
33 


13  (36)  Asperum  unepaner 

14  Protoplausto  ^  erist  kiscaffanemo.  man 

15  Freniticus  uuotenter 

16  Profecto^^  zesperi 

17  Uerebuntur  forhten|tent 

18  Conlabimur    kashfphemes^^ 

19  Redimitus  karustit 

20  Rarum  est  seltan  ist.  entiseltcloffo 

21  Abrenuntio  furisahbumih 

22  Molestia  suari 


MCXCV 

Clm.   19410. 

Parsimonia  spari^^ 
Occultat  midit.  tarnit^^ 
(37)  Ficta  est  lue  ki  ist 
Coneubiuit^*  calac 
Eradamus  Irscapames 
Nugaces.  inutiles  niuuihtman 
Postern  turistodal 
Satrape  haupitman 
Urgebat  peitta 
Pro  torace  prunun 


34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 


^  dana  stantü  als  1  ^9.  pl.  praes.  ist  auffällig  ^  l.  Pertimiscunt  ^  arfurahtent] 
das  zweite  t  gestürzt  *  l.  minnot  oder  minniot  °  l.  Parasitos?  ^  ardhu  hent]  t 
gestürzt  '  l.  faruahit?  ^  l.  Disceptate?  ^  davor  ein  unterpunctiertes  kreuz 
^^  diese  und  die  nächste  gl,  können  biblisch  sein:  profecto  Luc.  11,  20.  48.  verebuntur 
Luc.  20,13  "  Z.  kaslifphemes  {Graff  6,807)  ^^  darnach  &  abstinentia  ^^  darauf 
sub  dutoribus  {l.  tutoribus  Gal.  4,  2)  sub  defensoribus  ^*  l.  Concubuit.  diese  und  die 
nächsten  gll.  können  biblisch  sein :  concubuit  2  Beg.  13,  20.  Dan.  13,  37.  eradamus  Jer. 
11,  19.  nugaces  Sap.  2,  16.  postem  LJxod.  12,  7.  22.  Esai.  57,  8.  satrapae  Judic.  16,  8. 
1  Beg,  6,  12.  16.  7,  7.  29,  2.  2  Par,  9,  14.  Dan.  3,  3.  94.  6,  2.  4.  6.  7.  urgebat  1  Beg. 
21,  8.  Dan.  3,  22.  pro  thorace  Sap.  5,  19.  laguncula  Jer.  13,  12.  stercus  4  Beg.  9,  37. 
Fs.  82,  11.  Eccli.  9,  10.  Esai.  5,  25.  Jer.  9,  22.  Malach.  2,  3.  1  Macc.  2,  62.  vento  ra- 
pitur  Job  13,  25.  fas  non  est  2  Macc.  12,  14 


MCXCIII  —  MCXCVII 


223 


Ty.  1, 


Tg.  1. 


Tg^ 


1  Laguncula  crohc 

2  Stercus  deisc.   fehes 

3  Uento  mpitur  uuinte  ir  protttin 

4  Fas  non  est  nistkarist 

5  In  ceutro  iiiopanentigeinobimile 

6  Flauile   atunlih 

7  Iinpolitis  uugapillot.   iinkashinten  ^ 

8  Certius  cauuisor 

9  Agelli*'^  deslantilines 

10  Mi  nate^  min  parn 

11  Contumax  einstritic.  enti  frauali 

12  Procurat  pisorg& 

13  Rubigo  rot 

14  Adulta  kiuuahsana 


Fera  uuild.  teor  23 

Delatis  prunganen  24 

Manile  lapel  25 
Rei  sunt  fortane  sint.  edo  fursculdit        2G 

Anelat  f rastot  ^  27 

Tergiuersatio  ruckiuuanta  28 

Censura  urteili  29 

Anaglifa  kipurtit.*    entiirhapanaz  30 

Orsus  est  sprah  31 

Temeritas  paldi.  frouuilosi  32 

Nutare    uuankon  33 

Conpendio  kaforira^  34 

Anos  ringa  35 


15  Delfimi  merisum^ 

16  Uorago  uuer  uo 

17  Scilla  merimenni'' 

18  Neophitus  niuuiquemo 

19  Robor  eih 


MCXCVI 

Clm.   19410  p.  33. 

Robor  mekin 

Suspendite  uela  ufheui.  segala 

Feton   sterno  namon 

Orion  daz  sipun  stirni 


36 
37 
38 
39 


20  A  funesto  vncbustin^^ 

21  Radicitvs  garalibo 

22  Nitela  gleimo 


MCXCVII^ 

Clm.   19440  p.  402. 

Tenuela  casivuazzar 
Battudo  scotto^^  slekimel| 
Alumen  peizistein 


40 
41 
42 


^  imkashinten]   der  erste    strich    des  ziveiten  n  aus  ?s  corr.  ^  diese  beiden  worte 

begegnen  in  des  Hieronymus  Vita  Malchi  {Vallarsi  2,  42)  ^  l.  fnastot  *  zu  bort? 
vgl.  aber  auch  Graff  3,  165  und  268  ^  vielleicht  Conpendiosius.  darauf  Tipice  figura- 
liter  ^  l.  DeHini  merisuin  '  dieselbe  gl.  in  der  form  Scilla  meriraeni  begegnet  schon 
als  erstes  wort  der  s.  32  mitten  zivischen  theol.  auseinandersetzungen  ^  darauf  Ma- 
ronis  uirgilii  ®  das  stück  beginnt  Presulis  iosui  sancti  (iosui  wahrscheinlich  aus  ""osiu 
r=  ooiov  entstellt,  dann  könnte  Presulis  gl.  eines  verlornen  lemma  sein).  Archonus  (Z.  Ar- 
chontis)  principis.  Penesis  egenis.  Spermologi  verbi  domiiii.  Lays  populis.  Qui  blepis  cernis 
und  schliefst  nach  Alumen  peizistein  mit  Subudum  serenitas  post  pluvi^am,  ivoratif  von 
anderer  hand  noch  folgt  Celindindymis  .i.  secretis.  Neophitum  .i.  nouellum.  Dindiraa  my- 
steria  ^"  l.  vnchuscin?  "  scotto  übergeschr.    die  drei  letzten  gll.  in  gleicher  folge 

hd.  2,  734,  45—47 


224  Adespota 

F.  (Z.V.   15,  350) 


MCXCVIII 1 

Codex  monasterii  heremitarum  32. 

1  Palathis  hulisti^  antequam  de  arboribus  cedant  193''  9 

2  cadant    folia  et  flores  de   arbore  pro- 

MCXCIX^ 

Codex   Cheltenhamensis  4182. 

3  Scandalia  calciamenta  a  sandiceo  colore  .i.  weitin  10 

MCC 

Codex  Oenipontanus  711. 

4  Viscus*   est    quoddam   instrumentum    in  uulgo    chlobo  nuncupatur  pennis  illi-  11 

5  quo    aucupes    uolucres    capiunt    quod  gatis   93^  12 

MCCI 

Codex  Florentinus  xvi,  5  f.   123*. 

6  Incentiua  gigrÖzzida^  Hostorium  swirbiP  13 

7  Stiria  issilla  Tirsus  tborso  14 

8  Spurx  ®  unsuber  Persuasum  habeo  guuis  haben  15 


*  auf  gll.  zu  den  Actis  apostolorum,  endend  mit  Circülegentes.  eimtes  (28,  13),  folgen 
unmittelbar  s.  193»  Meo  uanici.  nom  gentis.  Sodes.  sodalis.  Popur  filius  barginie  alieni. 
Multrorü  id  secretorü.  Mappaliarü  id  caule  (193^)  Celticä  phalaricä  gallicä  sagittä.  Nicto 
canis  uel  molosus.  Saburra  ancora.  Megne  difficile.  Ad  fragendü  {sie)  pane.  ad  ministeria 
celebranda.  Tantomorü  tantorü  morü.  Sartor  calcator  pullus,  dann  die  ohige.  das  stück 
endet  194i>  mit  luriscsult'  .i.  csultio.  Plebiscitü  qd  plebe  sciente  fit.  Cirratus  comatus.  in 
Meo  uanici  steckt  vermutlich  Mevania,  die  insel  Man  {Orosius  i  §  82  ^.  30.  Beda  Hist. 
eccl.  p.  72  Holder.  Jordanes  p.  7  Kloss):  die  glL  scheinen  einer  irischen  heiligenlegende 
a7izugehören,  wozu  auch  der  character  der  lat.  ivorte  stimmen  ivürde ;  doch  rührt  Ad 
frangendum  panem  {glossiert  mit  ad  mysteria  celebranda  zb.  Lipsiensis  106  /.  59^^)  wider 
uus  den  Actis  20,  7  her  "^  gemeint  Paleis  {resp.  Paleatis)  hulisü  ?  ^  das  kleine  glos- 
sar  beginnt  mit  Armonia  est  consonantia  uocis  et  modulatio  sonorum  consona,  später  fol- 
gen sich  Hierarcha.  Astipulator.  Cambage  episcopales  sunt  calige.  Scandalia.  Mappulati 
procedunt  .i.  mappulatis  equis.  Induti  enim  sacris  uestibus  ad  stationem  cum  papa  mini- 
stri  eins  in  equis  uadunt.  ipsosque  equos  mappulis  operiunt.  der  Vita  Gregorii  des  Jo- 
hannes, wie  ich  anfänglich  ivegen  Cambage  {Lipoman  IV,  116^,  8)  glaubte,  sind  die 
lüorte   nicht   entnommen         *  unmittelbar    vorher   gehen  (93a)    Corneli'  celsus  dix  sümü 

bonü  ee  (93^)  sapientiä  sümü  malü  dolorem  corporis.  Duab^  partib;  cöpositi  sum'  scilic& 
animo  7  corpe.  In  psalmo.  Obturätes  aures  suas  {Ps.  57,  5)  p  t  purü  legendü  e.  Et  pones 
eas  I  cartallo  {Deut.  26,  2).  Erariü  regis  {Gen.  47,  14).  Corbonan  {Matth.  27,  6).  Assues- 

cens,  es  folgen  Fisc®.  Sordescant  animo.  Quantü  emersim*.  Satis  qsitü  e  usw,  ^  gigröz- 
zida]  zz  aus  hh  corr.        ^  dh.  Spurcus  oder  Spurcmn        "^  darauf  Centon  .i.  filtrü 


MCXCVIII  —  MCCIV  225 

F.  {Zs.li>, 350).  —  Wess.{Diut.2,S72).  —  Em. 2G.  —  Hatt.  1, 423K 3, G01i>  =  Zs.f.d.ph. 

13,  453 

1  Copadiuni   prato.  1   zeiulriiu'  ^  Traiectus  stech  9 

2  Foetuia  fasil  Textriiia  tünch  10 

3  Peligiius  chj'^bisiliiich  ^  Tarinca  sarnagil  11 

MCCII 3 
Cbn.  22053  f.  84». 

4  Pugillareni  tauahui  Cardus  distil  12 

5  Eruga  huntessatal  Scarpeus  uuipil  13 
G  Ascila  primissa 


MCCIII 

Clm.   14804.* 

7  Condiscensio ^  arparmiinga  IG 9*  Curiositas:  viriuuizgerni : ^   IG 9^  14 

MCCIV  ^ 

a  =   Codex  SGalli  397  p.  42.      h  =   Codex  SGalli  899  p.  G4. 

8  Morositas  gremizzi^  h  {)  cremizzi®  a  Morosus  gremiz^  h  {)  cramiz^  a  15 

^  zendrinc]  z  aus  h  corr.  darauf  Verbi  gratia  exempli  causa.  Supersticio  inanis  ob- 
seruatio.    Anima  est  triplicis  nature.    ratio,   intellectus.  memoria  ^  darauf  Pantechtes. 

uolumen  in  quo  uetus  et  nouimi  testamentum  continetur.    Promocundus   .i.  cellerarius 
^  die  reihenfolge  der  gll.  ist:  Haustum.  Gomor,  Haurit.  Ortus  est,  Pocior.  Pugillarem. 
Quidam.    Quempiam.    Kubigo.  Kumusculus.    Remeantes.  Rubrum.    Eruga  his  Scarpeus 

*  hl.  169  scheinen  die  unten  auf  seite  a  beginnenden  und  auf  seite  b  sich  fort- 
setzenden gll.  Depreciant.  Occurrentium.  Delinitos.  Abdicatis.  Abducunt.  Experimento. 
Operosa.  Accurate.  Dissertent.  Falerata.  Fucate.  Propulset.  Accurate.  Abdictatis.  Fauent. 
Emergere.  Confitiunt.  Delata.  Curiositas.  Cestus.  lUices.  Effeminat.  Cedet.  Admittit. 
Lenocinantibus  früher  geschrieben  zu  sein  als  die  von  anderer  hand  herrührenden  oben 
auf  seite  a:  Anios  (oder  Arnos'!)  commaticus  preuis  est.  succintus  in  loquendo.  Archiman- 
driti.  Condiscensio.  Experiendo.  Emergere.  ::  fauent.  A^diceret.  Disterminant.  Offi- 
ciunt.  Per  excessum.   Deliberat  usiv.  ^  Condiscensio]  vom  ersten  o  an  auf  rasur 

•  es  scheint  -germi  (g  über  ausgewischtem  ?c  ?s)  gestanden  zu  haben  '  in  einer  reihe 
von  worterldärungen,  die  nicht  mehr  zu  den  in  a  p.  40  vorangehenden  Fidgentiusgll. 
gehören:  Accepto  fero.  Assen tator.  Capedo.  Morositas.  Morosus.  Pegma.  Fetiale  ius. 
Sealmus.  Aspita  ruina.  Aporia.  Pruma  eruditio  artium.  Ringitur.  Conducunt.  Locant. 
Cordate.  Benemoratus.  Ferumen  dehctum  peccatum.  Ceroma  luctatio.  Cariotas  dactilos. 
Pori.  Acinacem.  Adnigrati  subacti  prostrati.  Cicures.  Indolentia  ingeniositas.  In  logismis 
in  cogitationibus.  Hispices  tribula.  Exoletorum.  Extispici.  Imbuli  {mit  ImbuH.  porticus 
schliefst  h  die  s.  64;  das  iveitere  fehlt  dieser  hs.).  Sebura.  Serum,  ^^ixtum.  zioei  die- 
ser gll.  stammen  ziveifellos  aus  dem  LXIX  brief  des  Hieronymus:  exoletorum  p.  415,  in 
Xoyio/ioTg  id  est  in  cogitationibus  ^.417;  Aspita  ruina  begegnet  auch  in  den  so  genannten 
Glossae  Isidori  vii,  447^  Arevalus.  CGL  5,  590,  12  *  übergeschr.  b  *  von  and, 
hand  a 

Althochdeutsche  glossen  IV.  15 


22G  A  DESPOT  A 

Hatt.3,cm^z=Zs.  f.d.jjh.  13,453.  —  Bihl.{IIait.\,2i2).  —  Bihl^.{HattA,2ru).  — 

Bibl.9.  {I{att.l,22r)) 

1  Conducuiit  mi&aiit  a  niietaiit  b  Sebum  unslit  a  10 

2  Locant  farnii&ant  a  farmietant  b  Serum  ^  chaseuuazzar  a  11 

MCCV 
Codex   Cassellanus  Astr.  fol.  2  f.  9^. 

3  Birrus  ^  i.  f.  lodo  Uerunca^  .i.  f.  uuarza  12 

4  Karradria  .i.  l^racra 

MCCVI ' 
a  =   Codex  SOalli  299  p.  24.    b  ^=z  Codex  monasterii  heremitarum  131. 

5  Cripta  est  quod  theotisce   chruft  dicitur      Calces  est  quod   in  theotisca  lingua  di-  13 

6  a6  211  citur  chalc  (chalch  i)  afe  211.   212      14 

MCCVII 

Clm.  6028  f.  49t>.  ^ 

7  Tuedula^  snephe 

MCCVIII 

Codex  SGalli  295. 

8  Enormis.^  sine  regula  vngiscruofer  65 

MCCIX« 

Codex  SGalli  296  p.   110. 

9  Glabra  kibilla  Peduclus  lüs  15 

^  nach  Serum  rasur  von  s  «  ^  es  gehen  voran  erJclärungen  von  hebräischen  namen 
(Benon.  Beniamin.  Chusi),  dann  von  Phisica.  Ethica.  Logica.  Dialectica.  Catagorie.  Isa- 
goge.  Periermenie.  Topica  {diese  gll.  könnten  aus  Cassiodor  De  artibus  c.  3  stammen), 
Medicus.  Scötias,  es  folgen  Coniector  und  Karpos  ^  es  geht  voran  Morositas  .1.  diffi- 
cultas.  Scalm^  .i.  nauis,  es  folgt  Cordate  .i.  magnifice.  granditer.  pfecte:  diese  drei  gll.  in 
gleicher  folge    auch   in   der   vorigen  nr  *  erklärungen  von  Catabule.    Yppodromvm. 

Catacunbas.  Cripta.  Testula,  Catasta.  Cioace.  Tarsus.  Calces.  Trocleae.  Picenum,  in  a 
unter  der  Überschrift  Item  alia.  die  erklärungen  stimmen  z.  t.  mit  den  Salom.  gll., 
significant  ist  nur  die  von  Catacunbas :  ut  mihi  dictum  est  proprium  nomen  loci  est  apud 
romam  ^  Worterklärungen  von  Dactili,  Paximates.  Copadiü.  Colobiu.  Leuitonariü. 
Scilla.  Emporio.  Sistartiis.  Oposis.  Obit*.  Sicophäta.  Petesü.  Tuedula.  Columellas  {letz- 
tere schwerlich  aus  Hist.  eccl.  p.  348,  da  gll.  zu  diesem  werk  schon  bl.  48^.  49»  gestan- 
den hatten),    die  ersten  7  der  angeführten   worte  können  den  Vitis   patrum  entstammen 

'  l.  Ficedula  "^  unter  einer  reihe  lateinischer    resp.  griechischer  ivörter:   Adonay. 

Ihesus.  Nazareus.  MichaheL  Gabrihel.  Raphahel  (bis  hierher  =  Eucherius  Instruct.  2,  1). 
Phisicam.  Aethicam.  Logicam.  Archimandrita,  Archiuis.  Controuersia.  Superstitio.  Apo- 
logia.  Enormis.  Corculum.  Affatös.  Obsonium.  Drama.  Yppapanti.  Letania  usio. 
^  unter  einer  reihe  lateinischer  Worterklärungen :  Emina.  Quantotius.  Inclitus.  Culmine. 
Secessus.  Scaber.  Cymiterium  (C  rot).  Glabra.  Xenodochium.  Peduclus.  Spalangius. 
Stromata.  Pugil.  Parsimonia.  Primas.  Boia.  Lens.  Sacrilegus.  Sacrilegum 


MCCIV  —  MCCXIV  227 

Bibl.  9.  {Halt.  1,  225).  —    Gc.  7.  —  Rg.  G.  {Monas  Anx.  4,  92).  —  Zs.  5,  204 
1  Boia  halstma  Lens.  lendis  iiiz  11 


MCCX 

Codex   Oeniponianus  711  f.  51*.^ 


2  Birsa  hunt  ^ 


MCCXI 3 

C/m.  14689  /.  45». 

3  Pinnulas  flozzuii*  Scalpix  duzzll  12 

4  Spualescat  ^  spruizzit  Bilanciis  scuz  ziluii  13 

5  Cortinuni  unibihane  Sylogismus  uuahsprahi  14 

6  Spassat^  kinisit 

MCCXII 

Codex   Carolsruh.  Aug.  cxli  f.  20^. 

7  Cannauus  hänaf  Mulio  stüotare  15 

8  Cannauineus  hänafiner'^ 

MCCXIII 8 

Codex  Wirziburgensis  Mp.  th.  4^  60  /".   106*. 

9  Locuncula    scarbae^    .i.    genus    auis    in  paludibus  16 

MCCXIV 

Codex  Bnixellensis  10072  f.  88^ 
10  Ueredus^^  parefrid  Imbrices^^   scentle  17 

*  zwischen  gll.  zu  den  Paulmischen  hriefen  und  solchen  zur  Genesis  stehen  erJclä- 
rungen  von  Omousion.  Monastic'.  Anachoreta.  Anathois  cast'.  Sinodotois  ouentibus  iü 
sinod'.  Apotheosis.  Nauita  aqua  .i.  sentino.  Birsa,  Simphonia.  Canopica.  Spmologos. 
Trabea  ^  Z.  huut  ^  zwischen  gll.  zur  Cura  pastoralis  ihd.  2,  197,  45)  und  zum 
Liber  comitis  {hd.  1,  803,  15)  *  darauf  Sentina  und  darüber  foetida::::  {rasur  von 
aqua)  ^  l.  Squalescat  (Äldhelm  De  laudibus  virginum  s.  9?).  das  dann  über  Anchiliis 
stehende  turrib  oder  turrih  ist  ivol  =  turribus  ^  vgl.  Neues  archiv  9,  176  ''  es 
folgt  Subterrabis.  sub  trä  abscondes  ^  m  einer  reihe  von  Worterklärungen  unter  der 
Überschrift  De  diu*sis  noibus:  Bria  dicitur  uas  uinarium.  inde  sobrius.  Monoptalmus.  Or- 
bus.  Lunule  (diese  und  die  folgenden  gll.  bis  Fascia  aus  Esai.  3,  18—24).  Torques.  Pe- 
riscebdes.  Murenulc.  Olfatoriola.  luaures.  Syndones.  Vitte.  Teristra.  Fascia.  Luligo  est 
genus  piscis.  Lolicum  genus  leguminis.  Locuncula.  Glunis  est  pars  coi^poris  equi.  Merx. 
Epithalamum  dicitur  Carmen  sponsi  et  sponse.  Floraria  .i.  festa  que  fiebant  cum  floribus. 
Glaucoma.  Opipare.  Aqua.  lusticium.  Peripestastna  (l.  Peripetasma).  Nebulo.  Mvrices.  das 
unbelegte  Locuncula  ist  vielleicht  ein  misverstandenes  Loliguncula  Prise.  108,  19,  denn 
auch  die  meisten  andern  worte  hinter  Fascia  lassen  sich  aus  diesem  grammatiker  be- 
legen: Luligo  108,  19.  Glunis  160,  11.  169,  11.  Merx  164,  10.  Floralial76,  11.  Glaucuma 
200,  12.    Opipare  231,  18.   Aqua  260,  7.    Peripetasma  199,  15.  Nebulones  273,  4.  295,  18 

•  scarbae  übergeschr.  ^®  das  glossar  beginnt  Asbestus.  petra  infema.  Nenie.  uani- 
tates.  Micho.  papauer.  Ypogea.  scrinia.  Exenie.  oblationes.  Stroma.  uarium  opus  ^^  Im- 
brices]  b  aus  p  corr. 

15  • 


228  Adespota 

Z.S-.  5,  204.  —  F.  (Zs.  1  5,  355).  —  Oerm.  1 5,  350.  —  Fr.  e.  (Zs.  f.  d.  ph.  1  5,  79) 

1  Uola  -f-  ir.  '  tenar  Larua   talemaHca  12 

2  Saudis  guarance^  Esox.  eis  salin  13 

^.  ,.1.^9  Herodius  falc  14 

3  j^icuB  spect.   iiide  pica  aga-^ 

MCCXV 

Codex  Florentinus  xvi,  5  /l   135^. 

4  De    conca^  scala  Area  beti  15 

5  Occas  felgam* 


Clm.  MW  f.  24b 

6  Cassilide^  , 

.i. 

i.  pursa 

Inpostura  .i.  kitroc* 
Serum  chasiuazar 

16 

17 

7  Mataxa  uuid  tt»  •  lo  io 

Jbungus  .1.  suam*"  18 

8  Alfita   .1.   prio  Hilta  huf^^  19 

9  Sciuile^  et  teca  .i.  uesa  Arnoglosa  .i.  uuegarih  maior  20 
10  Peripsima  .i.  agana'^  &  cliuua^                      Plantago  .i.  minor  uuegarih  21 


MCCXVII 12 

Clm.  14456. 

11  (4*1)  Athleta^^  chempho  Lixa  urschelchi  l  uilis^*  22 

^  franz.  garance        ^  vgl.  ags.  agu         ^  davor  Obsoniorvm  neg,Stiationum.    Centiun 

i 

foUes  .i.  c.  numos.    Fidelia  uas  ttici.    Capsaces  lenticula  oli.    Odonis   uittam  odon  linum. 

o 

Tabulas  legat  .i.  cartas  matnales.  Mutilabo  {bis  hierher  ■=  DXLII,  s.  auch  Nyerup  Symb. 
375) .  .  .  Laureat^  .  .  .  Candida!^  *  l.  felgan  ^  l.  Cassidile.  voran  gehen  erUärungen 
von  Erictonius  .1.  proprium  nomen  qui  primus  carrum  fecit  {vgl.  zh.  Fulgentius  Myth.  2, 
14  p.  689  ed.  vStaveren).  Chiros.  Chirurgicus.  Chirogra  .i.  dolor  mauumn;  mentogra  .i. 
putredo  digitorum  In  pedibus        *  vgl.   axvßaXov  ''  agana]  g  aus  corr.  ^  es  folgt 

cauterium  .i.  ferrum.  Cum  quo  adsignantur  cabaUi  ^  es  folgt  epcridan  (?)  .i.  enmanuale 
{gemeint  enchiridion,  vgl.  die  form  enceridon  Gll.  Salom.  hl.  63*  der  incunabel)  ^^  es 

folgt  brattica.  theoritica.  parasitus.  Celia  ceruisa.  Alemnus  A.  fluuius  unde  dicuntur  ala- 
manni  {vgl.  Gll.  Salom.  hl.  7^  der  incunahel  Alemanni  vocantur  populi  iuxta  lemanmun 
fluuium).  Scotta  fuit  filia  pharaonis  et  fuit  meretrix  Inde  dicuntur  scotti.  Conpilator.  de- 
lumbis.  Epar  ^^  Hilta  sonst  unhelegt.  es  folgt  Catax.  qui  dolorem  hüte  habet,  arsiton 
{entstellt  aus  sorites?)  .i.  silogismus.  Collibista  .i.  nummolarii,  darauf  die  monatsnamen 
ägyptisch  und  lateinisch,  endlich  von  and.  hand  die  beiden  Tcräutei'namen  ^^  diese 
gll.  gehören  nicht,  wie  Graff  vermeinte,  zu  Priscian  oder  Donat,  aber  auch  nicht  zu 
der  Ars  des  Clemens,  der  ihr  letzter,  die  verba  behandelnder  teil  (DCXVII^  nachtr.) 
entnommen  ist.  dass  eine  Ordnung  nach  den  endungen  und  innerhalb  derselben  nach 
dem    der    endung   vor  auf  gehenden    huchstahen  beabsichtigt  war,    liegt  trotz  mehrfachen 

or 
Störungen  auf  der  hand        ^'  es  geht  voran  pr&a  posteria  pars  nauis,  es  folgt  agonith&a 

qui  pree  lucta  ^*  es  folgt  tragoedia  ludus  antiquus.  celicola  Celeste  uitä  ducens.  craiu- 
gena  de  greca  natus.  arbit  iudex 


J 


MCCXIV  —  MCCXVII 


229 


P)\  e.  (Zs.  f.  d.  ph.   15,   79.  80.  81) 


1 
2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

U 

15 

16 

17 

18 

19 

20 

21 

22 

23 

24 

25 

26 

27 

28 

29 

30 


Scaber  scaberi  ^ 
Fribulus   rito^ 
Giluus  dusin  sicut  equus 
Pannus  lahan 
Fraxinus    asc 
Alnus  elira 
Laurus  lorboii 
Cornus  cornul 
Sagma  soü  l  satul 
Migma  spriu 
Proplema  ^  phaga  * 
(4:*^)  Celeuma  mermin 
Toreuma  clrasli 
Toregma  dratazuaz 
Stigma  anamali  uuntun^ 
Cocliare  lefil  l  iiermis® 
Crabro  hurniz 
Caupo  uiünzuril 
Chilo  lancbecho 
Burdo  saumaro 
Uespello   uuef sa  '^ 
Urido  hizza^ 
Conpago  gauuagida® 
Propago  phrofa 
Gummi  harz 

(4^^)  CeruicaU^  hirnibolla 
Tibicen^^  phifari 
Fidicen  suegalari 
Comicen  hornblaso  ^"^ 
Stamen  uuarf 


Subtimen  uuefal 

31 

Fragmen  bruchili 

32 

Uimen  gerta 

33 

Rien  lentibrato  ^^ 

34 

Agon  strit 

35 

Ficon  socschoh 

36 

Artimon  segal^* 

37 

Lar    suasduä  l  ignis 

38 

lubar  schimo 

39 

(4'*^)  Lucar  rohhus 

40 

Far  spelza 

41 

Crater  gellida 

42 

Papauer  mago 

43 

Ruder  gamuUi^^ 

44 

Sitas^^  gilegeni 

45 

Artatus    gaduiner  ^'^ 

46 

Eluuies  huzfluxus^^ 

47 

Glos  scoub^^ 

48 

Pulf2o  brio 

49 

Tuber  er^suam 

50 

(5*^)   Fuligo  roaz 

51 

Mulio  marahschalc 

52 

Murio  narro 

53 

Bipennis^^  bihal 

54 

Cespes  uuaso 

55 

Olor  elbiz 

56 

Penus  chellari 

57 

Labes  lues  suth  l  quicquid  nocet 

58 

Lens  dis  niz 

59 

Lens    tis    linsi^^ 

60 

^  es  folgt  uafer  calidus  {sie)         '  hier  liegt  ein  fehler  vor         '  pplema]  p  in  b  corr. 

*  l.  phraga  ^  es  folgt  emblema  abundantia.  scema  figura.  stemma  Corona,  para- 
digma  exemplü  '  mit  Cochlea  zusammengebracht,  es  folgt  spado  castratus  '  es  folgt 
margo  finis  *  hizza]  das  erste  z  undeutlich  ®  gauuagida]  au    auf  rasur  ^"  es 

geht  voran  allec  genus   piscis,    es    folgt  mugil  qui  mugit  "  tibicen]    vor    c    ansatz 

eines   hoch  gehenden   huchstaben  ^"^  es    folgt   flamen   sacerdos.    omen   salus  *'  es 

folgt  Hen  spien  ^*  es  folgt  phiton  serpens  ^^  es  folgt  teres  rotundus.  deses  sine 
sensu  ^^  l.  Situs        ^"^  l.  gaduunginer  oder  (was  Piper  herausliest)  gaduhter.  es  folgt 

arcitus  separatio,  rictus  sonus  lupoB.  luxus  suphabundantia.  ambio  circüeo.  almities 
scitas  ^*  lat.  und  deutsch  gemischt,  l.  huzfluz.  darauf  ingluuies  cupiditas  ^'  es  folgt 
tabo  corruptio  "^^  l.  Puls  ^^  bipennis]  das  erste  i  aus  corr.  ^^  es  folgt  scrops 
fouea 


230 


Adespota 


Pr.  c.  (Z.S.  f.  d.  ph.   15,  80.  81).  —    VP.  4. 


1  Fascis   hurdi^ 

2  Crus  bein^ 

3  (5*^^)  Torax  ^  brunnaroch 

4  Philax  kazza* 

5  Remex   ferari   nauto^ 

6  Sorex  mus^ 

7  Rumex  brama  rumicis 

8  Ceruix  hals 

9  Fmtex  studa 

10  Essox  laas  ille  piscis'^ 

11  Atrox  seuerus  grlmer^ 

12  (5^^)  Preceps  framhalder 

13  Forceps  zanga^ 

14  Municeps  gibiir.  ciiüs^^ 

15  Colus  rocco 

16  Panus  spolo 


Ductus   leiti 

Siren  mermin^^ 

Parasi :  taster  stiofFat 

Capeila  geiz 

Uligo  sprang 

Cudo  anaboz 

Suber  houarohter^^ 

Equor  meri^^ 

(5^^)  Uarix  uuern  in  boue^* 

Stelio  mol^5 

Uitricus  stioffater 

Carex  sahar 

Filix  uarn^® 

Glis  gliris  mus  mihilo 

Glis  sis  derbÖm  holm 

Glis  tis  glimo^"^  der  uurm 


20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 


17  Sequipeda^^  folgari 

18  Agoniteta  ch..npho^^  uuichaft 

19  Proreta  stiuro 


MCCXVIII 

Codex  Turicensis  Rhenov.  99^  p.  103. 

Nauta  ferio^^ 
Terrigena  lant  .  . 


Urtica  nezela 


21 


36 
37 

38 


^  darauf  spe- 
*  es  folgt 


^  es  folgt  agilis  uelox.  inermis  sine  armis.  honos  honor.  arbos  arbor 
cus  spelunca.  ligus  nom  patri^.  aiax  ppriü  nom  '  torax]  o  aus  r  corr. 

edax  qui  multü  pote  edere.  pcax  psuptiosus.  sagax  acutus,  uiuax  uelox.  contumax  resi- 
stens.  loquax  multü  loquens  ^  l.  nauta  ^  kan7t  auch  lat.  sein  "^  l.  lahs.  es  folgt 
allabrox  ursus  ^  darauf  uolux  (u  aus  ?  1  radiert)  ppriü  noin.  poUux  deus.  aruns  ppriü 
noin.  celebs  uirgo  ®  es  folgt  manceps  qui  manu  capit~  ^°  darauf  iners  sine  arte,  ca- 
lips  ferrum.  excors  sine  corde.  arcubus  arcus  "  es  folgt  aceste  {sie)  mer&rix  ^^  hier 
liegt   wider   ein  fehler  vor    {für  Gibber?)  ^^  darauf   teres  rotundus   {vgl.  oben  229 

anm.  15)  ^*  boue]  e  aus  corr.  ?  es  folgt  scrops  fossa  {vgl.  oben  229  amn.  22)  ^^  so- 
dann ador  genus  frumti.  latex  fons.  ilex  arboris  noin  ^^  darauf  celox  nauis  ^^  gljnio] 
j  auf  rasur  ^^  davor  hypocrite  {sie).  Simulator  |  exorcista  coniurator  ]  adl&a  uassus  .  .  . 
lis  ^^  l.  chempho  ^"  dann  satrapa  mit  erloschener  gl.  "^^  diese  gl.  von  and.  hand. 
l.  etwa  lantpuant.  die  ivorte  sind  sämmtlich  masculina  auf  -a  und  stehen  in  der  ersten 
spalte  der  seite;  die  zweite  spalte  gibt,  stark  abgescheuert,  beispiele  für  masculina,  femi- 
nina,  neutra  auf  -a,  an  deren  schluss  von  grober  und  grofser  hand  Urtica  nezela  ge- 
setzt ist.  unten  auf  s.  103  einspaltig  ypocrita.  qid  e?  oratio  e.  que  pars  orationis  e? 
nom  e  usiv.,  und  auf  s.  104  sp.  1  {sp^  2  leer)  declination  von  hie  exorcista,  hoc  pascha, 
hie  et  hec  collega 


MCCXVII  —  MCCXX 


231 


Zs.  5,   198.   14,   192 


1  Emorroidi  ^   warza 


MCCXIX 

Codex  Lugduncyisis  Voss.  lat.  4®  51  /".   1G3*. 

Collirida  dunnebrot* 

2  Esseda  silo  Frigidaria  sulza 

3  Eruca  grasauuorm  Lexiua  seifa^ 

4  Muflula  fustiling^  Limbns  soum 

5  Carmula^  urlouge  Cappa  chappa^ 


6  Ago  ih  tvne 

7  Defluo  ih  zeflivze 

8  Perspic^o  ih  sihe 

9  Aggo  ih  tvn 

10  Abigo  ih  hintribe 

11  Admio  ih  benim 

12  Cado  ih  valle 

13  Cupio  ih  gere 

14  Constituo  ih  sezze 

15  Congero  ih  sampnge 

16  Comprimo  ih  verdruche 

17  Deicio  ih  hinwirf e 


MCCXX 
Cgfn.  187. 


Disiungo   ih  zefvre 
Erigo  ih  vfriht 
Expromo  ih  fvrpringe 
Abdo  ih  pirge 
Arcesso  ih  twinge 
Auffugio  ih  flevhe 
Cedo  ih  twiche"^ 
Fugio  fleivche 
Cludo^  ih  spil 
Conduco  ih  miete 
Diludo  ih  betrivge 
Dispergo  ih  zesprege 
Detego  ih  enteche 


18 
19 
20 
21 
22 


23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 


*  auch  hier  liegt  eine  Ordnung  nach  endungen  vor.  es  gehen  voran  Agonitheta  secu- 
laris  miles.  Exorcista  adiurator  demoniorum.  Lanista  carnifex.  Straton  (7.  Stratiota)  gr. 
miles.  Satrapa  princens  (Z.  princeps).  Sophista  callide  loquens.  Simmista  consecretalis.  Ab- 
sida manica  temph.   Coenodoxia  uana  gloria.  l.  Emorroida  ^  es  folgt  Manubi^  exuuie 

'  kursives  ergänzt  *  es  folgt  Cataracta  fenestra  c^li.  Clepsedra  secretus  locus  in 
quaque  domo  ^  seifa  sehr    zweifelhaft,    es   folgt  Monogamus    (von  and.   hand  unter- 

strichen und  darüher  Nichodemus)  qui  una  uxore  contentus  est.  Bigamus  qui  duas  uxores 

habet  |  alteram  post  uxorem  def unctam.  Trigamus  tres.  C sage . .  |  bi  domus.  Carnifi- 

cina.  locus  quo  carnifices  camem  mactant  1  Fumulus.  forma  cloac^.  Lauina  uestimentum 
longum  sine  manicis  ]  Mandragora,  herba  radicem  in  similitudinem  hominis  habens  j  Ca- 
strimargia  gula.  Cleptes  gr.  für  lat.  Inde  chpeus  quod  [  sub  eo  miles  furatur  uitam  suam 
(dieselbe  erklärung  im  Lucan  der  hs.  hl.  6*  am  rande  zu  1,  242;  vgl.  auch  Gramm, 
lat.  Suppl.   288,  12)   Paraice   (?  gemeint  Sarcile?)  l  lodex |  Bracile  cingulum  quod 

bracis  induitur        ®  darauf ....  capella q I  •  •  g^  cappä  sei  martini 

{wol  nach  Codex  Vatic.  Reg.  1701  /.  2*2.3  zu  ergänzen  zu  ex  qua  capellani  sunt  uocati 
qui  primum  sub  pippinione  rege  cappam  sancti  martini  contra  sarracenos  portauerunt)  | 
(letzte   eingeritzte   zeile   der  seite)  \ | |  '  Z.  entwiche 

•  l.  Cludo:  denn  es  liegen  7  reihen  von  verhen  vor,  welche  mit  dlleiniger  ausnahmt- 
von  PerspiciQ  z.  8  nie  über  den  buchstaben  F  hinausgehen 


232 


Adebpota 


If.  383 


1  ICxisto  ih  ston 

2  Addo  zvtvn 

3  Accer.so  ih  lad® 

4  Ciido  ih  pliyve 

5  Conecto  ih  samflihte 

6  Conficio  ih  sammach 

7  Destruo  ih  zefvre 

8  Depello  ih  hintribc 

9  DifFundo  ihne  gevze^ 

10  Fodio  ih  grabe 

11  Abicio  ih  hinwirf 

12  Abnuo  ih  v^wid^r 

13  Assero  ih  sage 

14  Diffido  ih  mistrvwe 


Diffundo  ihze  clevbe 
Eligo  ih  wele 
Admitto  ih  zvlaze 
Corripio  ih   refese 
Dissero  ih  sage 
Dependo  ih   wige 
Elido  ih  vzstoze 
Fatisco  ih  zegene 
Adicio  zvwirfe 
Afficio  ih  mv 
Affligo  ih  mv 
Cerno  ih  sihe 
Compiii,(/o  ih  sampringe 
Excucio  ih  abschvte 


10 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
2ö 
27 
28 
29 


MCCXXIr=DCCV2 

Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  8^   15. 
15  (23^)  Caduceatores    dicuntur    legati    pa-  eis.  quod  sunt  grizuuartun 


30 


^  l.  ih  zegevze  ^  diese  gll.  befinden  sich  im  context  einer  grofsen  Sammlung  von 
excerpten,  welche  Ademar  von  Chabannais  hl.  22^—29*  sehr  unsorgfältig  und  fehlerhaft 
eingetragen  hat  und  deren  princip  und  quelle  mir  nicht  deutlich  geivorden  ist.  man  er- 
kennt freilich,  dass  den  grundstock  auszüge  aus  den  Persius-  und  Juvenalscholien  des 
sog.  Cornutus  bilden,  aber  da  die  letzteren  nur  zum  kleinsten  teil  veröffentlicht,  auch 
mehrere  der  programme,  in  denen  das  geschehen,  mir  nicht  zugänglich  sind,  überdies 
die  folge  ganz  willkürlich  springt,  endlich  auch  stücke  aus  Priscian  und  Prudentius 
aufgenommen  scheinen,  so  kam  ich  zu  einem  reinlichen  resultat  nicht,  das  stück  beginnt 
bl.  22b  nach  der  Überschrift  Haec  quicumque  legis  diuersaque  verbula  capis  Quae  pascunt 
animum  si  uis  intendere  sensum  mit  einer  auseinandersetzung  über  Philosophia,  2velche 
genauer  als  zu  Isidor  2,  24,  1 — 8  zu  dem  eingang  der  Ars  des  Clemens  in  der  Bam- 
berger hs.  M.  V.  18  stimmt,  es  folgt  nach  einem  absatzstrich  {solcher  striche  hat  sich 
Ademar  in  seinen  Isidorexcerpten  bl.  115^  derselben  hs.  regelmäfsig  bei  beginn  eines 
neuen  capitels  der  vorläge  bedient)  Quatuor  genera  sunt  accidencium.  primum  quod  nee 
accidit  nee  recedit.  ut  lux  in  sole.  uirtus  in  anima.  secundum  quod  accidit.  et  recedit.  ut 
sacietas.  et  ebrietas;  Tercium.  quod  recedit.  et  non  accidit.  ut  iuuentus.  et  adolescentia ; 
Quartum  quod  accedit.  et  recedit.  ut  canicies.  et  senectus;  fast  ivörtlich  finde  ich  diese 
notiz  wider  am  rande  von  bl.  5*  der  eben  genannten  Bamberger  hs.  dann,  loider  nach 
absatzstrich,  über  Oratio,  welche  vierfach  in  Imperatiua,  Optatiua,  Interrogatiua,  Uoca- 
tiua  geteilt  wird,  wozu  noch  als  fünfte  gattung  die  Enuntiatiua  trete,  es  folgt  mit  be- 
ziehung  auf  Persius  S,  56,  den  auch  Isidor  1,  3,  7  citiert,  ohne  absatzzeichen  23»  Nota 
humanam  uitam  in  modum  Y  littere  diuisum  esse,  quia  priora  {sie)  aetas  incerta  s  est  eo 
quod  nee  se  ad  uitia  nee  ad  uirtutem  se  {sie)  flectit.  biuium  autem  littere  a  iuuentute  in- 
cipere.   quia  aut  uicia.    aut  uirtutem  sequitur.    Sapere  est  de  corde.    irasci  de  feile,  amare 


MCCXX  —  MCCXXI  233 

If.  382.  383 


1  Cadiiceiinia  dicitur  uunsehiligarta  senex.     i(t     capulo    uicinus    hoc    est  3 

2  Capuluni    dicitur    belza.    iiule    capularis  morti  4 


de  iecore.  risus  de  splene  (scholl  zu  Persius  1,  11).  Et  sunt  tria  genera  sannarum.  id 
risoriim.  aiit  manu  significare  ciconiam  aut  auriculas  asini,  aut  lingua  sicientis  canis 
{scholl,  zu  Persius  1,  60).  Sanna  autem  dicitur  os  distortum  cum  uultu.  inde  sanniones 
dicti  simt  qui  rectum  uiütiun  non  habeut  {scholl,  zu  Persius  l,  61).  Tirocinio  .i.  in 
primo  tempore  {woher?).  Cachinno  nomen  est  et  uerbum.  et  ita  declinatur.  hie  cachinno. 
huius  cachinnonis  ut  leno.  lenonis.  In  uerbo  cachinno.  cachinnas.  risus  est  cum  uoce 
(scholl,  zu  Persius  1,  12).  nun  aber  folgt  fremdes,  zum  teil  glL,  die  aus  der  Vulgata 
stammen  können:  erklärungen  von  Aulicos.  luuenculam.  Caduceatores  und  Caduceuma 
(s.  oben  den  text).  Enorme.  Fultio.  Defosse.  Indohs.  Euangehzauit.  Disticon,  darauf 
nach  absatzzeichen  Tria  genera  sunt  dicendi.  hum,  Emarcui.  Quia  neu.  certe  (es  ist  also  von 
der  erklärung  der  Tria  genera  nur  der  anfang,  humile,  vgl.  Isidor  2,  17,  1,  vermerkt), 
weiter  erklärungen  von  Apostatrices.  Asilum.  Capulum  (s.  oben  den  text).  Neotericos, 
sodann  Tres  enim  curie  primo  rome  fuerunt  atentes  antotacio  (sie)  rege  sabinoiTim  qui 
fuit  socer  romuli.  Samnes.  a  romulo  qui  romam  condidit^  Nuceres  a  micisrome  (sie)  qui 
romulo  auxilium  dedit  (scholl,  zu  Persius  1,  20).  PoHdamas  .i.  multinuba.  et  ita  potest 
dici  mulier  que  multis  nupsit  (Persius  1,  4).  Ceues  .i.  nugaris  ceuere  proprie  est  clune 
agita  (sie)  et  crissare.  ceueres  moUes  et  obscenos  et  clunium  motus  significat  et  facit  ceueo 
ciues  (vgl.  scholl,  zu  Persius  1,  87).  Rumino  (s.  oben  den  text).  Plasma  potio  est  que 
bene  sonantem  uocem  facit  quam  poete  bibebant  cum  hbros  suos  edere  uoluerunt  (Persius 
1,  17).  Examussim  (s.  oben  den  text).  Apricus  locus  .i.  calidus.  inde  aprici  senes  sole 
gaudentes  (Persius  5,  179).  Elegidia  cannina  .i.  miserabilia  (Persius  1,  51).  darauf  ab- 
Satzzeichen  und  Quatuor.  genera  uiarum  sunt  usw.,  erklärungen  von  Cauillator.  Stroma- 
theum.  Gimnus,  ivider  absatzzeichen  und  erklärung  von  Theatrum.  Amphiteatrum.  Or- 
chestra.  die  letztere  lautet  Orchestra  dicitur  locus  separatus  in  scena.  in  quo  erant  sena- 
tores.  et  principes.  et  aliquando  pro  nobilibus  ponitur.  Ut  iuuenalis.  Similemque  uidebis. 
orchestram  et  populum  und  stimmt  zu  den  scholl,  zu  Juvenal  3,  178  (Jahn  p.  cxxi). 
auf  erklärungen  von  Armarium  und  Armsentarium  folgt  nach  absatzzeichen  Sex  modos 
somniorum  sunt  usiv.,  daym,  ivider  nach  absatzzeichen,  Tria  genera  sunt  eunuchorum. 
sunt  eunuchi  qui  se  propter  regna  celorum  castrauerunt  .i*  qui  omni  uoluptati  se  abre- 
nunciauerunt.  Sunt  eunuchi  ab  omnibus  (sie).  Sunt  ob  delicias  matronum  (sie)  facti, 
ne  in  adulterio  deprehendi  potuissent.  quando  cum  seruis  libidinabantur.  et  ut  dicunt  est 
naturale  genus  eunuchorum  qui  ab  utero  matris  naturaliter  eunuchi  existunt:  das  stimmt 
durchaus  zu  dem  scholion  zu  Juv.  8,  366,  das  WHöhler  Kenzinger  programm  1889  s.  14 
mitteilt,  aus  dem  folgenden  hebe  ich  nur  noch  2  signißcante  Übereinstimmungen  mit  den 
Cor nutus scholl,  hervor:  24»  Exodium  est  inicium  cantilene.  hinc  exodiarii  dicuntur  qui 
inchoant  primi  canere  (scholl,  zu  Juv.  6,  71  Philol.  53,  508)  und  Aput  antiquos  mos  fuit. 
ut  Caritas  in  quibus  carmina  scribebantur  cedrino  oleo  ungerentur.  aut  ligno  ligabantur.  ut 
diucius  durescerent  quia  ferunt  tineam  grauiter  hoc  genus  ungenti  egre  (sie)  ferre.  Unde 
persius.  Et  cedro  ligna  locutus  (scholl,  zu  Persius  1,  42).  bl.  24b  folgt  eine  neue  Über- 
schrift Scire  potest  multis  que  sit  distancia  uerbis.  Exercens  animum  temptet  qui  que- 
rere tantum,  welche  eine  lange  reihe  von  differenzen  einleitet  (Uesper,  uespere,  uesperum. 
Uterus,  aluus,  uenter,  aqualiculus,  Nimbus,  limbus  (5.  oben  den  text)..  Epichedion,  epita- 
fion,  cenotafion  usiv).  dass  auch  sie,  mindestens  zu  einem  teil,  den  scholien  entnommen 
sind,  eriveist  25^  Rudis  uocatur  uirga.  quam  cessantes  a  gladiatura.  post.  LX.  Annos  acci- 
piebant.  et  est  tantum  feminini  generis.  quando  significat  nouum.  est  omnis  generis.  hie. 
et  hec  nidis.  et  hoc  rüde,   rüder  uero  ruderis.   et  haec  rudera.   neutrius  generis  est.  signi- 


234  Adebpota 

If.  382.  383.  384.  385 


1  Runiino  iüirucho  (27*)  Resina  est  hart  zuch  {Juv.  8,  114  16 

2  Exanm'sim   .i.   rcgulariter.  cxamussis  est  resinata)                                                      17 

3  regula    fabrorum    quod    nos    dicimus  (27^)  Boletus  .i.   fungus.  \  tube.^    quod  18 

4  ricstar^  et  maser  dicitur  (Juv.  5,   147)               19 

5  (24^)  Agaso  dicitur.    magister    equorum.  Bufo  dicitur  ucha                                         20 
(3       Hippius  stutari  Serra  .i.  saga  inde  serrula                           21 

7  Amissarius  ranno  (28*)  Chirurgus^  crafo  dicitur                     22 

8  Nimbus    est    diuina    nubis.    linibus    est  Lippus    dicitur    plehenouger    [Juv.    10,  23 

9  extrema  pars  uestis  que  instita  dicitur  130)                                                            24 

10  nestila  Liscus  surouger   (Juv.   10,   158   luscum)  25 

11  (26^)  Malleus  hamer  Bacce    dicuntur    uincula.    \    gemme     .i.  26 

12  Taxus    arbor    est    quam     uulgo     iuunt  alspougd.  *    baga   ferrum.    quo    capta  27 

13  uocant  mancipia  stringuntur                                28 

14  (26^)  Caupo  priuino    (Juv.  6,  591    cau- 

15  pone) 


fieat  cementa  .i.  ruinas  et  sordes  maceriarum  im  vergleich  mit  dem  scholion  zu  Juv.  6, 
113  Philol.  53,  510,  oder  ebenda  Phantasma  et  phasma  idem  est,  sed  phantasma  aliquando 
uera  est.  phasma  semper  dubia,  et  phasma  potest  dici  quod  unus  cythara  canit.  Alter 
uoce  eum  simulat  im  zusammenhält  mit  dem  scholion  zu  Juv.  8,  186  hei  IvGigch  Appa- 
ratus  criticus  ad  Juvenalem  1849  p.  29  f.  26^  erklärungen  von  metall-  und  von  baum- 
namen  (Aurum.  Argentum  usio.  Fagus  et  aesculus.  Platanus  usiv.),  darauf  ivider  scho- 
llen zu  Juvenal  und  Persius,  vgl.  zb.  26^  Erga  grece  opera.  inde  ergastulum  operis  Sta- 
dium, hinc  sinergus  cooperator  mit  dem  Juvenalscholion  6,  151  bei  Höhler  aao.  s.  13. 
unmittelbar  hinter  diesem  lemma  folgen  aber  deutungen  von  Legatarius.  Questor.  Ante- 
lucanus.  Primipilus  .i.  antesignanus.  Libertus  und  libertini.  Saticulus,  Faber  .i.  follinus. 
Fabrateria,  loelche  in  derselben  reihe  bei  Priscian  74,  24.  75,  5.  76,  20.  21.  24.  78,  2.  24. 
81,  5  begegnen,  dann  Juvenalscholien,  vgl.  26^  Romulus  cum  uellet  urbem  aedificare  et 
paucos  haberet  socios.  fecit  asilum  .i.  templum  refugii  ad  quod  ciun  rei  confugerent,  so- 
ciabat  eos.  et  cum  eis  romam  condidit  mit  vGigch  s.  35  zu  Juv.  8,  273,  Popina  .i.  culina. 
dicta  ab  eo  quod  est  pina  .i.  fames.  quia  fugabatur  omnis  fames  mit  vGigch  s.  28  zu 
Juv.  8,  158,  Sandapila  dicitur  feretrum  in  quo  efferuntur  plebeiorum  cadauera  mit  vGigch 
s.  29  zu  Juv.  8,  175.  gleich  darauf  aber  scheinen  worte  aus  Prudentius  ausgehoben :  vgl. 
27a  Martir  .i.  testis  (P.  Vinc.  1).  Cespes  dicitur  terra  cum  erba  (50).  Delubra  dicuntur 
templa  (73).  Gregalis  plebs  est  rustica  (391).  Carectum  locus  est  ubi  caricos  (sie)  nascun- 
tur  (396).  Cesaraugusta  ciuitas  hispanie  (P.  Caesaraugust.),  dann  wider  Juvenalgll,,  vgl. 
zb.  27a  Balteus  proprie  cingulum.  luuenalis.  ut  sit  neutrius  generis  posuit  notat  (?)  plu- 
ralis.  Quociens  rumoribus  ulciscuntur.  baltea  cum  uirgilius.  generis  masculini  protulisset. 
Latoque  circumplectitur.  auro.  balteus  mit  scholl,  zu  9, 112  bei  CHosius  Apparatus  cri- 
ticus ad  Juvenalem  1888  p.  99.  besonders  significant  28'*  Stomachatius.  indignatus: 
scholl,  zu  6,  185  raucidius  indignatius  stomachatius  Philol.  53,  513.  mit  Elenchos  .i. 
gemmas  usiv.  (6,  459)  bl.  28^  hören  aber  die  nachweisbaren  beziehungen  zu  Juvenal  und 
Persius  völlig  auf  ^  l.  ricstab  ^  Z.  tuber  '  davor  Pleurisis  uerdo.  1  dolor  lateris. 
nam  grece  pleora  dicitur:  gemeint  ist  uredo        *  l.  alspouga 


MCCXXI  —  MCC^XXII 

Germ.   19,  435 


235 


1  (84^)  Tanacetuni  reiuan^ 

2  Us'quianuim  pilse 

3  Bastinaca  iiiorhc 

4  0  louis  bai-b|^  huswrzo^ 

5  Herba  mercurialis  striph* 

6  (84b)  Carie  Gerwe 

7  Amui'ca.  fex  olei  hephe 

8  (89»)  Tricordum  giga* 

9  Exacordum  harpha 

10  Scalprum  scabisaii  ^ 

11  Papii'us  biniza* 

12  (90*)  Concambium  wessel 

13  Bracium  malz 


MCCXXII 

Clm.   17142. 

Rafanuni  merretihc  ^ 

Appiuni  ephic'^ 

Cepe  ciphol 

Porrvm  sectiuum  dicitur  snitiloch* 

Serpillum   chonola  ® 

Sarminia  cheruiP 

Marubium  saluia^ 

Menta  minz^*^ 

Isopum  Isp^^^ 

0  Pepo^^  erdaphl 

0  Urtica  ^^  nezzel 

Cucurbita  churbiz 

Saliunca  saleh 


14  (91*)  Pila   autem  quatuor  modis  intelli-  (109*)  Lens  lendis  nizzi.    lens.   tis, 

15  gitur.    primum  doz  ^  quo    os    captiuo-  mero  linsi  ^ 

16  rum    concluditur.     secundum     dicitur  (109^)  Hie  canalis   nusc^® 

17  pal.    quo    utuntur   mulieres    in    ludo.  Hec  papimo^^  pinice^^ 

18  Tertium    stamph.    quo   conteritur    mi-  Hec  scirpea  cenel^^ 

19  lium.    Quartum    mensa    sosiorum.     in  (110^)  ()  Cupa^*  potege 

20  quo  reponebantur  libri  uenales ''  ( )  Emissoriuni  zapfe 

21  (100*)    Spadones     scirz    linge     dicuntur  (111^)  Aquileia  .i.  agileia^^ 


22  surculi  arboiTim    steriles 

23  (100^)  Lupati  champrittil 

24  (101*)    Hie    clauus.    ui.    hec   claua. 

25  clauata  uestis  borte  '' 

26  (103*)  Castor  piber 

27  Fiber  oter 

28  0  Ericius^  igil 

29  (107*)  Alliuni   clofloch*^ 


0  Nux    corili^^  hasil 
(119*)  Caluicies  chalue^'^ 
ue.      Perpendiculum  t  pintile.  1  niuschelo 
pellibus  ^^ 
Manubriuni  halb^^ 
Luxatus  est  erlen  chet^*^ 
(119^)  Formula  leist 
Argentina  strazpurh 


30 
31 
32 

33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
nu-  43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
1«  in  53 
54 
55 
56 
57 
58 


^  l.  reluan  ^  l.  barba;  die  (jl.  vom  glossator  mit  Verweisung  hinter  bastinaca  am 
rande  nachgetragen  ^  huswrze]  e  teihveise  abgeschnitten  *  vom  Schreiber  des  textes 
übergeschr.  ^  scabisan]  b  aus  p  corr.  "  l.  cloz  '  sämmtliche  gll.  im  context.  vgl. 
bd.  3,  693    anm.  15  *  vom  glossator  '  im  context  ^^  vom  textschreiber  über- 


geschr. 


vom  glossator 


l.  papirio 


''  =  zeinili 


^*  diese  und  die  nächste 


randgl.    vom  glossator,    ohne   bezug   auf   den   text        ^^  im  context  ^     ^"  vom  glossator 
oben  am  rande;  corili]  r  mit  rasur  aus  1         ^'  V07n  Schreiber  des  textes  übergeschr. 
^'  l.  nuschele,  vgl.  bd.  3,  174,  20        ^*  vom  Schreiber  des  textes  übergeschr. ;  halb]  1  aus 
b  radiert;  Situla,  uma  davor  ist  natürlich  lat. 


236 


Adespota 


Ho  ff  mann  AM.  gll.  2()  ff 


MCCXXIII 

Codex  Bonnensis  218. 
haloftra  [mclxxxv] 


hundaz.    hoc  et  far- 
sonat    .i.    cliun 


1  (56'>)  Capifitrum 

2  Tinnia  .i.  scurf 

3  Plic    furfur.    ris 

4  rago.    et    Cantabrum 

5  I  mclxxxv) 

6  (57^)  Impetigo,   et  Prurigo,    unum    sunt 

7  .1.  iugitho 

8  Pus    .i.   eiter.    inde  purulentus.    hec  pu- 

9  stula  .i.  iTif^ 

10  Ependiten    .i.  melota.    quod    et   lebiton. 

11  dicitur  ,i.  lachan 

12  Bracos.  g.  1  guttur.  Lide  braiicia   .kio.  ^ 

13  [mclxxxv] 

14  (57'^)  Hoc  Analogium.  et    hoc  Pluteuni. 

15  et  hie  Ambon.    amboni^.    unum    sunt 

16  .i.  lector  [mclxxxv] 

17  (58*)  lusquiamum  .i.  bilisa  herba 

18  Pista^  .i.  deik  [mclxxxv] 

19  Intinctum  .i.  tinta 

20  Trochlela*  .i.  winda 

21  Hoc  Repagulum.  &  pluralis    hec  Repa- 

22  gula.   et  hie    Pessulus.  et   pluralis  hü 

23  pessuli.  unum  sunt  .i.    splinza*'^ 

24  A  uergendo.  hoc  Vergulum  .i.   wiruil 

25  Infundibulum   .i.   Trehtere  [mclxxxv] 

26  Luscina.    et  acredula.  unum.    est   .i.    le- 

27  vverca 


(bH^)  Cepe  .i.  loch^ 

Ceruifolium  .i.  keruila  [mclxxxv] 

Runcina  .i.   Nuil 

Castratura  .i.    Nua 

Plana  .i.  scaua 

Terebrum    .i.    Neueger.     Inde    Terebro. 


28 
29 
30 
31 
32 
33 


bras  .i.  boro  34 

Amma    .i.    agenga.    dicitur    ab    amando  35 

quod  lactantes  amat  "^  36 

(61**)  Oesdrum  .i.  attacus  humbiP  37 

Coturnix    felthuon^    grece.    hortigomatra  38 

hebraice.  perdix  latine  [mclxxxv]  39 
Cambio  weshlon.  ^  campsi.  cambire.  Inde  40 

Cambium    vueshsal    [mclxxxv    Con-  41 

cambium]  42 

(62»)   Dilator    fristare.^    qui    differt    ad  43 

proferendum  44 

luridicus       esago  ^      .i.      legis      peritus  45 

[mclxxxv]  46 

CoUudium  spiF  .i.  ludus  [mclxxxv]  47 
Commonitorium    .i.    inbot^    .i.   indiculum.  48 

1  breuiculum   [mclxxxv]  49 

Arcuum  carrum^^  .i.  gardsanc  [mclxxxv]  50 
Astula.  diminutiuum  Astella  .i.  span  51 
Patella  .i.  frixorium  panna^  [mclxxxv]  52 
Arrabona  .i.  harrunga^^  53 

Siligo.  siliginis  .i.  roggo  54 


^  es  folfjt  Transtra    .i.  tabule   ubi  remiges  sedent;    aber   das    über  Transtra   stehende 
ziga.  g.  ist  nicht  deutsch,  sondern  ■=.  t,vya.         "-  .kio.  libergeschr.  ^  l.  Pasta;  derselbe 

fehler  auch  bd.  3,  285,  57.  292,  34  und  oben  172,  8  *  l.  Trochlea  Hoffmann  ^  splinte 
Mnd.  tob.  4,  334  ^  .i.  loch  scheint  von  anderer  hand  am  zeilenschluss  zugefügt,  die- 
ser gl.  voran  geht  eine  bemerkung  über  Olympiaden  und  olympische  spiele,  dann  Siser. 
df  garü.  qd  e  gen^  frigidarii.  s,  iheronim"  gen*  piginti  die  esse,  der  vers  Tc  podex  carm 
extulit  horridulü,  der  aus  den  gedichten  des  Mico  (MG  Foetae  lat.  3,  362,  14)  stammt, 
hoc  fascinü,  &  hie  penis.  7  ueretrü  unü  st,  Tetrico,  Horripulatio  '^  es  liegt  verivechs- 
lung  mit  Lamia  {und  laniare)  vor,  vgl.  bd.  1,  617,  35         ^  die  deutschen  ivorte  übergeschr. 


*  die  deutschen  worte    übergeschr. 
stelle)  arcuum  Carmen  stammen 
aus  lat.  arra 


^"  wird    aus    2  Beg.    1,  18    (s.   Vercellone    zur 
Schmeller  V,  1146  harung  'das  darangeld',  gebildet 


MCCXXIII      MCCXXIV^ 


237 


Hoffmann  Ahd.  gll.  20  ff.  —  Mones  Änz.  7,  C02.  —  .S^^  {Altd.  hll.  1,  351) 


1  (62^>)  Clitella  .i.  zasca 

2  Pilleum.  Iiule  pilleoliim  huod  [mclxxxv] 

3  Cauerna   hol 

4  AUiuni  cnufloch 

5  AUux.  lücis  meista  ze  a^ 

6  Rubrica  riga^ 

7  All#go.    id    est    (G3«)    affirnio    .i.    fasto- 

8  gisago  [mclxxxv] 

9  Abl^go  intsägo  [mclxxxv] 

10  Ai'pentum.       1      arpenna        manuwerc^ 

11  [mclxxxv] 


Obpignero  furs6itzo  [mclxxxv]  22 

Loaficuö.  et   picus.  unum   sunt    .i.   speht  23 
(.\irotico  *    g.    \  arterie    .i.    herzatliamn  ^  24 
Hie  formeus.    huius    formei^    .i.   uuethil  25 
[mclxxxv]  2G 

Bedulla  .i.  birca"^  27 

Cariosa  vurmaziga^  28 

Limes,  limitis  marcstein ^  [mclxxxv]         29 
Limes,  liminis  turpi  1^  30 


MCCXXIV^ 

a  r=   Codex  Zwettlensis  49.      b  =   Codex  Linciensis  Co.  vii.  7. 

12  Trapezita ^0  „lune  a  292^2  h  324^  [h]         Hie  ticio  praut  a  293^^  h  320^ 

13  Pila  mensa  rotunda  sosiorum  qua  repo- 
nebant  libros  l  pila  pal   qua  utuntur 


14 

15  muliercule    tempore    ludi.    Pila    chloz 

16  qua  OS    cauorum    opilatur^^    a  292*^^ 

17  h  325« 

18  Ferculum.  l  gisidile^^    (gesidile^^  h)    ubi 

19  ferculum  sumitur  a  292^2  h  326^ 

20  Connexe  fluder^^  a  292^2  ö  326«  [h\ 


31 

Subpara  lesa  a  293«^  h  326^^  32 

Accipe    cautionem     tuam^*     .i.    tlcta^^  33 

(tincta^^    h)    a    293^2    h  328«    {Luc.  34 

16,  6)  35 

Atramentarium    ticti     horö^^     a    293^^  36 

tincti  oron^ß  ö  328*  37 

Quiris  spicoli  stanga^"^  a  293^2    gpidio.  38 

stäga^"^  ^?  328«  39 


MCCXXIVbis 

Codex  olim  Argentoratensis    A  157. 
21  (3«)   Luxo^^   ich   irlencho    as.    aui.    uer-  bum 


40 


^  meista  ze  a  {zwischen  e  und  a  scheint' hein  h  gestanden  zu  haben)   übergeschr. 
^  riga   übergeschr.  ^  manuwerc]   c  sieht,    loie   oft,   einem  o  gleich  *  =  xagcoiiöeg 

^  darauf  beginnt    mit   Abstrusus  .i.  inclusus    eine  andere  hand  ^  h.  mei  hs.    vgl. 

bd.  2,  710, 17         '  darauf  hebt  mit  Pälor.  pälaris  loider  eine  andere  hand  an        ^  vurm- 

a 

aziga]   über  ur  scheint  rasur  ^  marcstein  und  turpi  1  übergeschr.  ^"  tpae.  zita  a 

a 

tpe.  zita  b,    doch  ist  hier  der  punct  durch  eisten  e  und  z  verbindenden  strich   fast  un- 
kenntlich geworden         "  popilat~  a    :opizat"    b,  rasur  von  p.  s.  bd.  3,  693  anm.  15 
^^  im  context  "  im  context  ^*  zu  diesen  gll.  vgl.  oben  26  anm.  15         ^^  im  con- 

text  ^^  im  context.  tincti  oron]  über  ron  rasur  b  ^"^  im  context  ^^  die  folge  der 
gll.  ist  eine  ganz  andere  als  in  der  Linzer  {und  Zwettler)  hs.  ^*  davor  Matheraatica. 
doctrinalis  discipüna.  Elyos  .i.  sei.  Tropos  .i.  conuersio,  Tropicus.  conuertibilis.  Atropos. 
ireuocabilis.  Melchisedech.  rex  iusticie.  Cardinales,  principes  ciuitatis.  super  hos  cardo 
diuitatis  uoluitur.  Monarcha  .i.  solus  princeps.  Spasmus  est  defectio  corporis,  inde  spasso. 
uerbum  ^=  Linz  p.  324^  Methematicum  doctrinahs  disciphna.     EHotropia  solsequia.    Elios 


238  Adespota 

St.  {Altd.  hll.  1,  351.  352) 


1  Insero    ich    polzo  is.    inde   insitiua    pira      Cantus^^  RaiT)j)ht^^  14 

2  mite  ponum^  Lens  niz.  lendis^^  15 

3  Meli«  grece.  latine  taxus  dahs^  Lens    linsi.  lentis  ^^  16 
4(3'^)  Similago^  semelmelo  Ratuo  ^^    ich     scirmo.  as.     at.    defen.sio  17 

5  Strabo^  scileh                                                          scuti^*  18 

6  Blesus^  lispinter  Scateo^^  ich   wivmo. ^^  es                             19 

7  Balbutiens^  stammelenter  Obcalesco^''  ich  sville^®  20 

8  Mutatorium*  padegewant  Calleo^'^  ich  weiz  21 

9  Vertigo*  suuindilunga  Multicium^^   vizze  22 

10  Assatura^  präto^  Squirus^^  marder^^  23 

11  Laciuia'^  armil  Genimen^^  Gelaste  ^^  24 

12  Trapezeta  munizere  [d\  Lebes^*  hauin  25 

13  CoUirida^  prezita^  Aenum''^*  chezil  26 


sol.  Tropvs  tropicus  atropiis.  Melech  [darüber  .i.  rex)  Sedex  {darüber  iusticia).  Melchi- 
sedech  {darüber  rex  iusticie).  Archelavs  {darüber  princeps  populi).  Cardinales  sunt  piin- 
cipes  ciuitatis  super  quos  cardo  ciuita,tis  uoluitur.  Monarcha  {darüber  solus  princeps). 
Mona/chia  {darüber  principatvs).  Tetrarcha  {darüber  quartam  partem  regni  tenens).  Ar- 
chitecta.  princeps  edificii.  Spasmo  maui  {darüber  verbum  .i.  oiug  ptepes).  Spasmus  .i. 
defectio  corporis,  das  verb  Luxo.  as.  aui  selbst  erst  später  Linz  p.  324''  ^  r=  Linz 
p.  324b  Insero.  ris.  rit.  inde  insitiua  pira  die  mitte  pomum  "^  ■=Linz  p.  324^  Mellis  grece 
lat.  taxus  dicitur.  darauf  In  melotis  pellibus.  idem  taxi  r=  Linz  p.  324^  In  melotis  (e 
aus  o  mit  rasur  corr.,  o  aus  corr.)  in  pellibus  taxi.  darauf  CauiUator.  qui  alium  impor- 
tunis  uerbis  urget  z=  Linz  p.  324b  Cauillatorum  e  qui  alium  inoportunis  uerbis  urget. 
darauf  Hec  nepa  genus  serpentis  que  uterum  matris  corrodit  in  partu.  Nepotes  .i.  luxu- 
riosi  qui  patria  bona  diffundunt  =  Linz  p.  324b  hec  nepa  genus  sei'pentis.  que  parta 
corrodit  {folgt  Cauilla.  as  {ausgestrichen)  cauillo.  las  und  Cauillatorum  s,  vorher,  dann) 
Vterum  matris  inde  dicuntur  nepotes  quia  mortuis  parentibus  patria  bona  diffundunt. 
darauf  Vernalis  .i.  iocundus.  (3b)  inde  auernales  aque.  eo  quod  minime  sint  iocunde  = 
Linz  p.  325^  Fernales  iocundus.  auernales  aquas.  per  antifrasin  eo  quod  minime  sint  io- 
cunde. darauf  Monogamus.  uir  unius  uxoris.  Monos.  unus.  Gamos.  uxor.  Digamus. 
uir  duarum  uxorum.  Polidamus.  qui  multas  amat  =  Linz  p.  325*  Monogamus  uir  unius 
uxoris.  Monos.  unus.  Gamos  {über  a  rasur  eines  Striches),  uxor.  Digamus  uir  duarum 
uxorum.     Poligamus  (g  corr.   rad.  aus  d)    qui  multas   amat    {davor  habet   ausgestrichen) 

^  =  Linz  p.  324b  Similago.   Strabo.     Plesus.     Palputiens  *  :=  Linz  p.  324b  Uer- 

tigo.    Mutatorium  ^  =  Linz  p.  324b  assatura         ^  Schmellers  copie   {Gll.  i  825)  hat 

bräto        '  r=:  Linz  p.  324b  Lacinia.     darauf  Tara,   sonus  tube  asree  =  Linz  p.  324b  tara 

*  zzz  Linz  p.  324b    Collirida  ®  prezta    Wacker  nag  eis   copie    und  abdruck,   prezita 

Schmeller  ^^  =  Linz  p.  324b  Cantus  "  rampht  Schmeller  ^^  =  Linz  p.  324b 
Lens.  lendjis  (d  aus  rasur).  Lens  lentis  ^^  =  Linz  p.  324b  Ratico.  cas.  aui.  wol  gebildet 
von  ratus  =  firmus  ^*  darauf  Visiognomia.  natalis  cognitio.  Anastasis.  resurrectio  ■= 
Linz  p.  325*    Uisio  gnomonia  .i.  naturalis  cognitio.    Anastasis  resurrectio  ^^  =  Linz 

p.  325*  Scateo  uermibus         ^^  wiumo  Schmeller         "  =:  Linz  p.  325b  obcallesco.  calleo 

^^  suille  Schmeller        ^^  =  Liiiz  p.  325*  Musticium        ^o  _  j^j-,^^  ^  325a  Squirus 
*^  darauf  Fanasis.  furor.    Fanaticus.  furibundus  =  Linz  p.  325*  fanasis.  furor.  fanaricus. 
Furibundus  (r  aus  1  oder  ansatz  von  b  corr.)        ^^  =  Linz  p.  325b  Genimen  (G  aus  g  corr.) 

"  gelaste  Schmeller,  =:  geslahte        2*  =  Linz  p.  325b  Lebes.  dena 


MCCXXIVb  —  MCCXXV«  239 

St.  (Altd.  blL   1,  352) 

1  Fibrinus^  biberin  Clatrus^-'  stanga^*  18 

2  Linibus  ^   lista  Atriplico  nialüi^^  19 

3  Genuinus-  ehindes  zant  öcolopendria^'^  hirzwiz^"^  20 

4  Confectio^  peiza* 

5  Antes^  welzestein  Zima  heuil    inde    azimus  panis    qui    est  21 

6  Biplex^  pannus"^  zvilichez*^  toch  sine  zima  22 

7  Calhim^  svil  Meditullium  ^^  marcha  23 

8  Geneciumi<>  Genz^^  Volutabrum  ^^  vvob^»  24 

9  Leuatorium^^  heuescamil^^  Sparus  first                                       '  25 

10  Ypoge^*  tunc  Metecus^^  bedintalbere  26 

11  Inferior  ^^  trubsaze  Perpendiculum  wihstein  27 

12  Pistellus^^  ribil  Verres  barch  uerris  28 

13  Connexe  flüder^'^  [a]  Spacus  trät32  29 

14  Tortipedes^^  wintscafen  uersus  Panus  spoP^  30 

15  Hec^^  lina^^  runistranc  Zomentum  zeicba  31 

16  Claxendix^^  sperfÖter^^ 


MCCXXV^ 

Codex   Oenipontanus  711. 

17  (54»)  Pinso'*^*  knito  1  ribi^^  [h\  Filis    farn  32 

^  =  Linz  p.  325b  Limbus  1  fibrinus         *  =  Linz  p.  325^  Genumus  ^  =  Linz 

p.  325^  Confectio  dicitur  quod  conficitur  ad  purgandum  sordida  uestium  *  darauf  Ico- 
nicus.  dispensator  uille  =  Linz  p.  325^  Iconomos  dispensator  uille  ^  =:  Linz  p.  325^ 
antes  '  biblex  Schmeller  '  =  Linz  p.  325^  hiples  pannus  ^  ein  zwilichiz  Schmel- 
ler         ^  =  Linz  p.  325^  Callum         ^^  z=  Linz  p.  325^  Gemzei.  congregatio  mulierum 

^^  ganz  Schmeller  826  ^"^  =  Linz  p.  3251^  Leuatorium  ^^  hevescamil  Schmeller 

^*  =  Linz  p.  325b  ypoge  ^^  =   Linz  p.  326»  Infertor  ^^  =  Linz  p.  326*  pi- 

stellus  ^"^  fluder  Schmeller  ^^  =  Linz  _p.  326*  Tortipedes  versus  ^^  Hec  Wacker- 
nagels abdruck  ^"  =  Linz  p.  326*  hec  lina  ^^  =  Linz  p.  327*  Glaxendex 
^^  darauf  Energiae.  operationes  =  Linz  p.  327*  Energie  ^^  clatras  Schmeller.  r=  Linz 
p.  326*  Clantrus  ^*  darauf  Sinerga.  cooperatrix.  Erga.  opera.  Föne.  vox.  Sincrones. 
contemporales  =  Linz  p.  327*  Sinerga.  Erga.  Sinoronos.  Föne  uox  ^^  =  Linz  p.  327* 
atriplice  calta:  hierin  steckt  also  die  deutsche  gl.  malta  ^"  ■=:  Linz  p.  327*  Scolo- 
pendria  -'  darauf  Centauria  {Schmeller  centaurea)  fei  trae :  Linz  p.  327*  nur  fei  terre. 
die  Übereinstimmung  mit  dem  Linzer  glossar  hört  hier  auf         ^^  meditallium  Schmeller 

*^  volutubrum  Schmeller  ^"  l.  vvol  =  wuol?  darauf  Neomenia  .i.  noua  luna.  Hie 
et  hec  sinceris  et  hoc  sincere  deriuatur  a  carie  quod  corripitur.  Sinc^rus.  a  cera  quod 
producitur  {vgl.  Clm.  17142  /.  84b    Hie   et  hec  sinceris  et  hoc  sincere.    quasi  sine  carie) 

'^  die  vollständige  gl.  lautet  Metecus  est  ille  qui  modo  mecum.  modo  est  cum  alio. 
Inde  est  uersus.  Qui  fauit  utrisque  metecus  bedintalbere  perdit  utrosque.  es  folgt  Stu- 
dium est  uehemens  applicatio  animi  ad  aliquid  agendum.  Exercitium  est  suscepti  actus 
continuatio  ^*  drät  Schmeller  ^'  spol  Schmeller  ^*  auf  erklärungen  zu  Priscian 
1,  130,  13.  16  folgt  ohne  absatz  oder  gröfseren  buchstaben  Pinso,  sodann  Analogü  regu- 
läre.   Bilis  fei;    dies,  Filis  und  Uarix  könnten    aus  Friscian  161,  15.    165,  12  stammen 

^^  l  ribi  übergeschr. 


240  Adebpota 

1  Uarix  uicerna^  Dedicio  zurgift'^  [b]                                      10 

2  Uter  ainvvodir  [b]  Recuperaiis    ubirchornintir®  [/y|                   11 

3  Uterque  ietwedir^   \h\  Rofanoleon  hanifwuriii   \h]                            12 

4  (54b)  Lectica^  slito  —  Esai.  CG,  20  |/>|      Tessera  vvurzabiP   [b\                                 13 

5  Basterna  ^  sainbfiih  [b]  Copadium  est   quod    uulgo    pte    uocatur  14 
G  Bulla  wazirblatire  [b]  a.  caro   accomodata   ad  assandum  [b]  15 

7  Successus*  uolgunga  [b]  Centones  sunt  qui^^    uuigo    centiringe^^  IG 

8  Federatus^  kisippir  uocantur  sed    ex   bouina  carne    fiunt  17 

9  Insimulo®  accuso  ()  ungilichon  Vincinar^^  .i.  homines  poete  [b]             18 


^  l.  uuerna        ^  es  folgt  Serias  .i.  rimas.  1  necessarias.     Osor   abhominator,  dann  gll. 

zu  Faulinisclien  briefen  ludeo  pmü  7  gco  {Rom.  1,  16.  2,  10).  Cömime  (Rom.  14,  14). 
Tep"  redimere  {EpJi.  5,  16).  Dies  mali  (ib.),  weiter  eine  reihe  von  gll.,  welche  der  Stutt- 
garter codex  Theol.  et  phil.  218/.  43^ — 46t>  (=  S)  in  auszügen  aus  den  commentaren 
des  Hieronymus  zu  den  propheten  {s.  DCXCVt»  nachtr.)  in  richtigerer  Ordnung  fast 
sämmtUch  ebenso  aufweist:  On'  damasci  l  uisio  1  assöptio  ul  pond'  e  {Es.  17,  1).  (54^) 
Hrlm  ab  elio  adriano  helia  df  =  >S'  45^-   {p.  976:  gemeint  ist,    too  keine  bandzahl  steht, 

der  4  band  von  Vallarsi).  Oriel  hierusale  ut  teplü  df  di  =  /S*  43<i  Arihel  intpf  leo  dl. 
hieiim  significans,  siue  teplü  &  altare  {p.  388).  Nabo  idolü  e  =  6'  44c  (p.  544).  Bahal 
idolü  7  e  sigJ  nüei  =  S  44<i  Baal  idolü  sydonior  &  e  numervs  singlaris  {p.  907).  Bahali 
plur  =  ;S'  44<i  Baalm  pluralis  {ijj,)^    Orige  gen'  he^be  7  nascit~  in  heremo  =  *S'44c  Orygen 

gen^  bestie  nascentis  in  heremo  {p.  597).    Heliena  q  nri  beliü  uocät.  qd  alal  sep  cadau*a 

pseqt^  7  uiuit  T  sanie  7  suco  mortuoF  =  6'44c  Hyena  q  nri  beluä  uoeant  qd  animal  semp 

cadauera  pseqt~  &  uiuit  suco  ac  sanie  corpop  mortuor  {p.  IIb).  Chiliarchus  .i.  millenari® 
=  ^  44c  {p.  730).    Acin»  racem»  —  S  44«  {p.  780).    darauf  Lectica  ^  S  44a  In  lec- 

ticis,  slito  l  bastema  sambvch  {p.  821).  es  folgt  Borith  T  uirentib^  7  humectis  locis  nascit" 

6  e  nom  h^ebe  cü  q  lauat"  r=:  S  44^  Borith  in  uirentib;  &  humectis  nascit"  locis  &  ad 
lauandas  sordes  eande  uim  habet  q  &  nitrü  {p.  850).  Lübare  cinctoriü  7  e  hneü  = 
S  44^  Lumbare,    cinctoriü  linev   {p.  930).    Mori  e  mons  1  q  abrahä  filiü  sacrif  :=  S4:b^ 

.i.  visio  o  _    .  _         _  .  _    -      .  . 

Mons  moria  in  q  abraha  immolauit  filiu  suu  {p.  1026).    Uolinula  ^'edere  simil  e  q  uitibus 

7  uirgultis  circüdari  sol'  =  *S'  45^  Voluula  edere  simili«  e  que  uitib ;  &  uirgultis  circ,^dari 
solet  (^'l  p.  544).  Bulla  wazirblatire  (e  aus  corr.)  =  84,(5^  Bulla  wazzirblatra  (vi  ^.112). 
Zibinnas  .i.  lanceas  =  S  44<i  Zibinnä,  i.  lanceä  (zebynnam  2^-  888).  Hippodremo  curu® 
eq'  =:  S  46^  Hyppodromo,  .i.  equo^  cursu  (vi  p.  483).  von  hier  ab  hört  die  Übereinstim- 
mung auf:  Dedignor.    Viscaria  esca.    Palimonia  certam  est  itationis.    Apocsiari^.     Factio 

*  diese  gl.  und  die  nächsten  könnten  aus  Orosius  stammen  (successu  88, 6)  ^  confoe- 
deratas  Oros.  88,  7  Zang.  ^  insimulatos  Oros.  91,  12  und  öfter,  es  folgt  Heliogobaldi  te- 
plum  erat  ap  romanos  {Oros.  476, 7).  Lenociniü  (lenocinio  Oros.  62, 1).  Crudescens  {Oros.  107,  7 
und  öfter)  ''  Oros.  243,  7  und  oft.  zurgift]  z  aiis  corr.  ^  ubirchornintir]  nintir  auf 
rasur.  es  folgt  Babose  .i.  stulte.  l  seuere :  dies  seltene  ivort  begegnet  in  den  Vitis  patrum 
(617b,  4),  es  ist  deshalb  wahrscheinlich,  dass  dorther  auch  die  folgenden  Refanoleon  (ra- 
phanelseum  571^,  59)  und  Copadium  (572a,  63)  soioie  Effigium  (524a  162  effigie,  vgl.  aber 
bd.  2,  736,   1)  stammen,    stellt  sich  Recuperans  zu  recuperato  467^  {vgl.  bd.  2,   736,  37) 

und  Alueolum  zu   bd.  2,  728,  15.  735,    22?  ^  es  folgt  Penula  *<>  s  q  auf  rasur 

"  centiringe]  das  zweite  e  aus  corr.        ^^  l.  Vilcinar 


MCCXXV'  — MCX^XXVI 


241 


Zs.  5,  342.  —  Bihl  {IlaU.  1,  242).    Wn.  244.  {Diut.  3,  358) 


1  Eftigium  bilidenussi 

2  Alueoluni  troch  [vgl.  b] 

3  Alueti  pinechai-  [b] 

4  (55*)  Reniotior  uerror  ^ 

5  Suproprior^  nahirrer  dicitur"^ 
G  Scaber*  scimbil  [b] 

o 

7  Rubigo^  niilto  quod  nocet  frugibus   [b] 

8  Emporium  choufstat 


Quinacia  chelesuht^  [b\  21 

Repagiila  rigil  \b\  22 
Plagiarius  vvadiler  .i.  qui  quasi   muscas  23 

abigit^  —   1    TtDh   1,   10  [b]  24 

Ineptam  ^  boise  —    1    Tim.  4,  7  25 

Aniles  alte  —  ib.  [b]  26 

Controuersia   vvidirspraichi  —    Ilebr.  G,  27 

16  [vgl.  b]  28 


MCCXXVb 

Codex  Selestadiensis. 

9  (70^)  Alueolum  trugili  [vgl  a] 

10  Aluear  pinicar  [a] 

11  Aniles  altiv  [a] 

12  Bulla  wazzirblätra  [a] 

13  Controuersia  widirchregi  [vgl.  a\ 

14  Copadiuni  bräto  [a] 

15  Centones  vinciner.  l  holes  [a] 

16  Deditio  zurgift  [a] 

17  (71*)    Lectica    slito.    vi    basterna    sam- 

18  bvch  [a] 

19  Pinso  knito  [a] 

MCCXXVI 

a  =  Codex   Vindobonensis  223.      b  =  Codex  SOalli  299. 

20  Catasta^  harepha  a  43*    genus  pene   .i.  harapsa  b  22 


Plagiariis  wadilaren  [a 

29 

(71^)  Quinancia  chelesuht  [a 

30 

berondo 

Recuperans  ubircho  [a 

31 

Rafanoleon  hanifwrz  [a 

32 

Rubigo  militv.  nocens  frugibus  [a 

33 

Repagula  rigil  [a 

34 

Successus  folgunge  [d 

35 

Scaber  scipil  [a 

36 

Tessera  wurfzabel  [a] 

37 

(72*)  Uter  einwedere  [a 

38 

Uterque  euuerdere  [a] 

39 

40 


^  uerrer  auf  rasur        ^  suppor]  su    auf   rasur.    mischung  von  Superior  und  Propior 
^  nahirrer  dr  auf  rasur         *  Scaber  auf  rasur  ^  auch  diese  gl.  und  die  nächste 

könnten  aus  Orosius  stammen :  robiginem  274,  19  und  öfter,  emporium  282,  20  "  che- 
lesuht] das  untere  u  undeutlich,  daher  nochmals  übergeschr.  "^  es  folgt  Cauteriata 
.i.  simulata  1  2'im.  4,  2  *  ineptas  Vulg.  ^  es  gehen  in  ab  {ohne  Überschrift) 
voran  die  gll.  Sarchofagus.  Sartor.  Perperam.  Pistis.  Bifores.  Bifidum.  [Anacho- 
resis  a\  Anchoreta.  Anachorete.  Anagogen.  [Stigmata.  Cathezizare  &].  Catecumi- 
nus.  Catezizatvs.  Catasta  eculcvs  (eculeü  b).  Catasta  scala  eculeo.  similis  {diese  beiden 
gll.  ebenso  im  Liber  glossarum  CGL  5,  176,  11.  12);  es  folgt  Confessores.  dann 
in  b  Evsebius.  rAÄATAI.  lactei.  FAAA.  lac  {absatz).  Plagiarius.  qui  inlicit  pueros  et 
soUicitat  seruos  allenos.  Plagiarius  mancipiorum  l  pecodum  alienorum  1  pecodum  alieno- 
nun  distractor  {ebenso  im  Liber  glossarum  CGL  5,  234,  5.  G).  Plagiarii,  in  a  Absida, 
Testudo.  Arcus.  Pauimenta.  Lidthostrota.  Nitrum.  Item  de  alia  glosa  und  nun  wider 
in  beiden  hss.  Pyrate.  Babursa.  Babursus.  Discretio  est  inter  armeuta  et  greges.  Gre- 
gores  (Grecores  b).  Gregosto  (Grogosto  a) 
Althochdeutsche  glossen  IV.  16 


242  Adespota 

Wn.  244.  (Diut.  3,  358).  —  D.  ii.  188.  (Germ.  22,  404) 

1  Graiugena^  .i.  criohburtiger  a  43^  uxorem  ex  alio  uiro  filium  aut  filiam  14 

2  Gremium  stuol  a  43^  habentem     ducit.      et    dictvs    uitricus  15 

3  Pulla^  vu41  a  43**  quasi  nouitricus.  quod  a  matre  super-  IG 

4  Uitricus  l  patraster.  ^    Uitricus    est.  qui           ducatur  nouus  .i.  stiufater  a  43^.  44*  17 

MCCXXVII* 

Codex  Carolsruhensis  SPeiri. 

5  (95*^)    Curia    sprekhus.  ^     inde    curules      Liqueor  pflTbnbkn^  18 

6  dicuntur  faldistolas  Nauseo  mkrxxkllpt^  19 

7  (99*2)  Curiositas  fkuukzkfrnk  "^  Sereno^^  rbchkspn^^  20 

8  Satisfaciens  kfubgpnif^ 

MCCXXVIII 

Cgm.  5250,  28^  f,  1\ 

9 tliche  Labarum  uano^^  21 

10  Flammeolum  huUa^^  Liber  past^^  22 

11  Categorizo  ich  pdion  Calculator  callare^'^  23 

12  Pira  rost^^  Vispillo.  onis  walroubare^^  24 

13  Vafer  carger^*  Veruex  wider  ^^  25 

*  Groiugena.  grecü  gen'  b  ^  es  geht  voran  ab  Ippopotami.  Pullatus  (Pallatus  ä) 
ueste  nigra  indutus.  Pulla  uestis  nigra.  Pulla  vestis  superna.  Pulla  clamis  pretiosa  {hier 
Palla  gemeint)  und  es  folgt  Prodigia  mit  verschiedenen  erklärungen,  darunter  Quinque 
autem  genera  prodigiorum  vt  uarro  dicit  .i.  ostentum.  portentum.  prodigivm.  miraculvm. 
monstrum,  vgl.  Liber  glossarum  CGL  5,  236,  6.  Priuilegium  mehrfach  erklärt.  Priuignus. 
l.  Palla  vuiil  {schleier)  ^  Liber  glossarum  CGL  5,  254, 12  Vitricus  patraster  *  diese 
gll.  beginnen  f.  941^1  unter  der  Überschrift  Incipivnt  glosae  de  diversis  avetoribus  mit  Sa- 
tyra  proprie  dicitur  scutella.  omnibus  ciborum  generibus  referta ;  Boethius  und  Fulgentius 
sind  ua.  starJc  ausgezogen        °  sprekhus  im  context        ^  l,  fkruukzkfrnk,  dh.  firuuizkerni 

'  kfubgpnif]  das  letzte  f  sehr  undeutlich,  l.  kfubgpntf,  dh.  keuagonte  {vgl.  Anz.  xxn, 
275)  *  dh.  offan  bin  ^  dh.  mir  uuillot  ^^  l.  Screo  Holder  "  dh.  rachison.  die 
drei  letzten  gll.  könnten  aus  Eutyches  stammen  (450,  6  liquor,  450,  2  nauseo,  screo) 
^^  sodann  cümaticü.  ornatü.  Lasciniosv  uariü.  Cathagete.  doctores  ^^  darauf  eucharis 
bene  loquens.  präma  nuptiale  Carmen.  Vades  obsides  ^*  darauf  Uasallus  miles.  Parma 
scutü         ^^  darauf  domunio  domit^  taur^.   papirus  iunc',  Menbrana  peUis  ^^  darauf 

Liber  bach"  Puer  (?)  sine  opede  natus  .  .  .  .  lib  e  codex  l  dempt^  ab  arbore  cortex  {diese 
hexameter  bietet  der  Graecismus  des  Eberhard  von  Bethune  ix,  171  /  Wrobel  in  folgen- 
der gestalt :  Liber  id  est  bachus  uel  uir  sine  compede  natus,  At  liber  est  codex  uel  raptus 

ab  arbore  cortex)  ^^  darauf  Cöpilator  q    aliena  suis  dictis  pmiscent   sie  in  pila  uaria 

picmenta  tüdi  solet  {vgl.  Salom.  gll.  bl.  37^  der  incunabel).  Dragma.  e  pond^  v.  nümorü. 
Stat  est  medietas  uncie.    Tremissis  m.  pars  solidi         "  darauf  Solariv.  uictus  uni*  diei. 

Luteus  rubicund*  color.  Fratsta  uxor  Ms.  Neomenia  noua  luna  nenia  grece  latine  luna. 
Cinomia  musca  canina Coenomia  omnimoda  musca         ^®  darauf  ....  Te|te  unde 

timdit.    Tribun''  sup  in.  pagos.   Patciu  (ZocÄ)  |patrie.    in  consilio  dando.    Hircus  a  quirco 


1 


MCCXXVI  —  MCCXXIX 


243 


Sg.  270.  (Hau.  1,  418) 


1  Procus.  proci  pitil 

2  Conpituin   wegeseida  ^ 

3  Laruuis  Scraz^ 

4  Cauter  polz^ 
f)  r7^us  gesuer 
i)  n^idus  nazer 

7  Cope  .  .  .  ih  gewaile^ 


Obliwo  liiiiö  ih  pestriche  11 
Conpellor.  conpellaris  ich  anspriche  ^        12 

Debiscere  ginne®  13 

Faselus  cipa*^  14 

Depeculor.  hiris  ich  entsazo^  15 

Crispella  phancelten  *  16 

Agaso  marscalc^^  17 

Petasunculus  magerbacho  18 


8  (G4)  Toregma^^  scafreita 

9  Gracculus  ruoh 
10  Perdix  repahuan 


MCCXXIX 

Codex  SQalli  270. 


(65)  Sturnus  stara 

Cippa  stoc 

,66)  Callumi2  suuil 


19 
20 
21 


Quirc .  (loch)  \  guli  {l.  Quirci  anguli,  vgl.  Isidor  Etym.  12,  1,  14)  T  oculo.  Femur  uiri  fe- 
rnen (?)  femine.  Barbarism*  uni*  Tibi  oruptio.  Solecism^.  sententie  lordinati  spositio.  Pa- 
stillus  (?)  picintarius.  Eucharistia  panis  bona  grä.  Burdatio  fautus.  Ligurrigens.  delicate 
uiuens  ^  darauf  Nomina  ciuitatii.    sine  ppositione  poni    volenti   damit  schliefst  die 

obere  hälfte  des  hl.,   die  untere  beginnt |  .  .  .  e  Triüphus  ....  S.ripulus 

'  darauf  i osus.   {L  formidolosus  ?)  dubitans s  saxeus        ^  darnach  am  an- 

fang  der  neuen  zeile   wenige  unleserliche  buchstaben,   gröfseres  lochy   us.  gesuer  .  .  .  .  us 

I  .  • .  ,  loch,   idus  nazer.  Stro  ...  |  . . .  ,   loch,  .  .  .  a  descerno  acromatis.  |  (oder 

steckt   darin    das  deutsche   scerno?)  *  ist  Tepero  zu  lesen?    darauf  Semustulatus  ex 

parte  |  ustus.  Amicior.  ciris.  iduo.  amictus  sü  ^  am|priche  oder  ans|priche  ®  darauf 
Hivlcus  aptus  '  diese  gl.  und  einige  der  vorhergehenden  scheinen  aus  Prudentius  ent- 
nommen: vgl.  scrupeos  P.  Vinc.  447.  cauterem  ib.  230.  ulcera  ib.  141  (oder  ulcerosos  P. 
Laur.  267).  uvidum  P.  Laur.  283.  strophas  ib.  318.  acroma  ib.  324.  temperet  ib.  347. 
semiustulati  ib.  348.  amictu  ib.  359.  oblitum  ib.  378.  conpellat  ib.  400.  dehiscere  P.  Vinc. 
482.  hiulcis  ib.  113.  phaselo  ib.  498.  darauf  aporiamur.  angustiamur  *  darauf  opitulor 
auxilior.  allego.  as.  aduer|go.  Attamino  inquino  ®  darauf  Dindima  cantus  tibie.  Abdicat. 
abhominat'ldiafonia.  dissonantia         ^^  darauf   Nausia  |  uomitus.    Moloch  idolü.  Sticmata 

nota   seruilis.  |  Flagiciü   pene  nefas*    arioU    q  circa   aras  nefari|as   preces   fundunt   sponse 

amore.    augures.    q|  uoces  itendunt.    auguriü   auiü  garrit^  ^^  erklärt   sind   Anticristus. 

Syrma.  Toregma.  Teneis.  Comicinum.  Gracculus.  Perdix.  Murena.  Catecumi- 
nus.  Energuminus  {dann  leiser  roter  strich).  Freneticus.  Cathezizatio.  Missa.  Anti- 
phona.  65  Gradal.  Alleluia.  Amen.  Euangelium.  Offertorium  {dann  leiser  roter  strich). 
Zeta.  Labarum.  Ruder.  Sturnus.  Toga.  Colon.  Comma.  Periodos  {von  diesen  tvor- 
ten  begegnen  bei  Aldhelm  De  laudihus  virginum  zetas  40,  labarum  29,    periodos,    colo  et 

commate  39).  Orma.  Manzer.  Nolla.  Cippa.  Columbarium.  Triones.  Achantus 
^^  erklärt  sind  Anco.  Call  um.  Lemures.  Cathedra,  solium,  sella,  tribunal.  Obedientia. 
Pugil.  Ineptus.  Uatillum.  Polipodes  qui  se  lapides  simulant  ut  ahos  deuorent.  Etnichus 
qui  uentos  uenturos  preuidens  sub  anchora  se  condit  nauigantvm  {gemeint  wol  Echinus, 
vgl.  Papias  s.  v.).  Arbares  maximus  piscis  quasi  insule.  Caperrans.  Scamma.  Zeuia 
secularis  cura.    Armonia.    Celox.    Timo.   Pandecten.   Farrugo  phistur.    lOSEP  Quod 

16* 


244  Ai)i:8POTA 

Sg.  270.    {Hau.  1,418).  —   Germ.  15,  351.  —  Ty.   1, 


1  CaperraiiH  gruncenti 

2  Farrugo  phistur 


Fraga  erdberi 
Malfactio   unmahti 


MCCXXXi 

Clm.  6411  f.  43\ 

3  Perimpsima.  he  quisquilie  .i.  aga  nahi         Satyra  schern 

4  Zaberna.  ceu  taberna  .i.  pulga 


18 
19 


20 


5  Legalis  ^  eliherman 

6  Nectar  seim 

7  Nitescit  skinit^ 

8  Consortiuni  nozscaf* 

9  Adoleuit  uuohs^ 

10  Pullulat  uuahsit^ 

11  Discrepuit  zeprast 

12  Satagis  uuer  nes 

13  Accusas  me  inchanst  mih 

14  Secta  lera 

15  Angebat  sorg&a 

u 

16  Intdic~  forpot 

17  Poeta  scof 


MCCXXXI 

Clm.  19410  p.  24. 

Faber  smid.  enticimparman 

lactat  ruomit 

Sensim  liso 

Priuilegium  selpuuast 

Expergesce  irsprinc 

Congelascit  cafriusit 

Palam  ofFano 

Imber    clastregan 

Uesica  platra 

Lithostrotos '^  stein  ca  uuerf 

Titulum'^  mar  cha 

Inito  anacagangen 
Affata  casprohhan 


21 
22 

23 
24 
2.0 
26 
27 
28 
29 
30 
31 

32 
33 


in  somnio  imago  est  in  morte  ueritatis  possessio  est.  Boni  pastoris  est  pecus  suum 
globere  tondere  non  deglobere  {Orosius  vn,  4  jj.  440,  21/).  Fraga.  Eodomelle.  Te- 
thrarcha.  Citrum.  Mellones.  Malfactio.  Diatrion.  Dulcorem.  Celethi  et  felethi.  Pul- 
linis.  Aloetica.  Acetum  squilliticum.  Bulbi  narcisi  (diese  gll.  von  Fraga  an,  ausgenommen 
Tethrarcha  und  Celethi,  sind  zweifellos  einem  medizinischen  loerk  oder  einer  recept- 
sammlung  entnommen).  Creagre.  Epicinia.  67  Amiculum  us2V.  ^  diese  gll.  sind  von 
den  unter  DCXXXI^  nachtr.  abgedruckten  getrennt  durch  einen  absatz,  der  griech.  na- 
men  {nolv:jravdia,  Mslavodoxio)',  Uavöoxtov  usio.)  erklärt,  es  folgen  sich  Aporiamur  .i. 
conturbamur  (2  Cor.  4,  8).  perimpsima  (1  Cor.  4,  13  peripsema).  pres  .i.  possessor.  inde 
predium.  Cauteriatam  .i.  poUutam  (1  Tim.  4,2).  Zaberna.  glos.  gloris.  genus  floris  Inde 
gloria,  satyra:  biblische  und  nichtbiblische  gll.  erscheinen  gemischt  ^  t/avor  Problema 
id  propositio  ''  darauf  ouat  gaudet.  Inedia  infame.  lurgia  lites.  spatula  rami.  pisteuo 
credo.  ciliarcus  centurio.  grumulus  ager.  gamaliel  retributio  dei.  ethon  aqulo  {sie),  geome- 
trica  mensm-a  terrae.  Contubernium  collegium  sodalitas  societas  chentela  *  l.  kanozscaf  ? 
darauf  gliscit  crescit  ^  darauf  pollet.  crescit.  |  poUet  crescit,  coaluit  concreuit  "  dar- 
auf faUit:  dies  kann  soivol  lat.  als  deutsch  sein,  je  nachdem  man  fehlen  des  lat.  lem- 
mas  oder  der  deutschen  gl.  annimmt  "^  diese  beiden  gll.  können  aus  dem  Johannes- 
evangelium 19,  13.  19  stammen;  ein  grofser  teil  der  üb^'igen  stimmt  aber  merkwürdig 
zu   den  Hrabanischen :    man  vergleiche   dort  Problema  propositio  230,  1.     Nitescit  scinit 


MCX^XXIX  —  MCCXXXII 


245 


1 
2 
'> 

o 
4 

5 
G 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
18 
U 
15 
16 
17 
18 
lU 
20 
21 
22 
23 
24 
25 


///.  402.  403.  404.  405.  40G  {Journal  of  phüology  x,  95.   9G) 

MCCXXXII 

Codex  Oxoniensis  Auct.  F.   1.  IG.^ 

(102*»)    Calluin.    caro   et    cutis    iiulurata      Aiulela  brandereda  |4] 
quod  iios   dicimus  suuil 
sunt     quos     nos 


Flocci    sunt     quos     nos     in     uestimentis 

thiudisce  uuuloo^  dicimus 
(104*)  Culcites  bedd  [243] 
Culcituni   id  est  pluniatium  beddiuuidi 
Cauteriola  canteri 
Toregma  scaperede 
Tornaiius  thre^lsa^ 
Maialis  barug  [652] 
Murica  snegil 
Muscus  grimo* 
Migale  harmo^  [666] 
Gobio  grimpo^ 
Esox  lahs 
Lucius  hacth 
Capito  alund 
Timallus  asco 
Tiucta   furnie 
Sardinia  bering  [910] 
Axedones  id  est  humeruli  lunisas  [8] 
(104»>)  Scorellus  amer  [909] 
Terebra  et  teretrum  nauuger  [1010] 
Crabro  hornut  [275] 
Aucipula  fugulclouo 


26 

Arula  fiurpanne  \  herd  [5]  27 

Apiastruni  biniuurt  [20]  28 

iEsculus  boke  l  ec  [22]  29 
Aostuaria    flod.     l    bitalassum.   ubi    duo  30 

niaria  conueniunt  [107]  31 

Acinum  hindbiri  [69]  32 

Atramentarium  blachorn  33 

Atramentum  blac  34 

Fasciola  uinning^  35 

Verriculum  besmo  36 

Villosa  rüge  [1080]  37 

Villa  lininhruge  [1081]  38 

Vadimonium  borg  [1090]  39 

Bacinia  beri  [vgl.  143]  40 

Botbolicula  stoppo  [122]  41 

Bracium  malt  [130]  42 

Bracinarium  bro."hus  43 

Bouellium  faled  [129]  44 

Bradigabo  feldboppo  [131]  45 

Balista  stafslengrie  [136]  46 

Brancia  kian  [158]  47 

Burdo  uurenio  48 

Cincindila  uuocco  ^  49 

Gratus^  bollo  50 


213,  37.  Grumolus  ager  167,  6.  Gamalihel  retributio  dei  167,  11,  Aethon  aquila  49,  25. 
Geumetrica  mensura  terrae  167,  16.  Clientella  contubernium  67,  88.  Gliscit  crescit  165,  32, 
Cliscit  crescit  89,  6.  Adoleuit  crescit  35,  24.  Coaluit  concreuit  91,  12.  Pululat  uuahsit 
163,27.  Discrepuit  zaprast  115,  16.  Secta  uuiisa  l  doctrina  246,  24.  Palam  puplice  \  offano 
224,  36,  offanliho  {Pa.  und  Gl.  K.  offano)  77,  20.  Imber  clastregan  188,  29.  Uissica  platra 
179,  1  ^  diese  gll.    stehen  unter  der  Überschrift   Incipiunt  uaria  glosemata.    sie  sind 

zum  teil  verwandt  mit  dem  Epinal- Erfurter  glossar  {Sweets  nrn  fügte  ich  in  klammern 
hei),  ivahrend  246,  5.  24  sicher  aus  Canonesgll.  stammen  {vgl.  bd.  2,  83,  10,  82,  19 
usw.)  ^  vgl.  ags.  Y\6h'fimbria' ?  ^  das  ziceite  s  zu  tilgen  ivurde  versäumt  *  loöl 
entstellt  aus  Mascus  grima,  s.  zb.  Wright-  Walker  81,  88.  442,  29  ^  das  dann  folgende 
Allee  alairencia  bedeutet  vielleicht   at  oder  ul  arencia   {Diez  s.  v.  aringa)  *  s.  Diefen- 

hach  s.  v.  gubea  '  =  uuinding  »  vgl.  Wright- Wülker  204,22,  2B7,  1.  498,  12  und 
zachen  in  der  lampen  l  wiech  Diefenbach  s.  v.  cicindela  *  Gratus]  G   von  and.  hand 

mit  rasur  in  C  corr.  Crater  und  Ciatus  gemischt j  wie  Wright- Wülker  214,  41  Cratus 
boUa 


246 


Adespota 


Ih.  406  {Journal  of  philology  x,  96).  —  Tijdschr.  13,280.281. 

3,  143) 


Wn.  460.  {Diut. 


1  Cerasius  kirsicbom  [237 1 

2  Cerasium  biri^ 

3  Clauatum  giburdid  [228] 

4  Arnoglos.sa  uuegbrede  [65] 

5  Plebeios  psalmos  id    est   seculares  psal- 

6  mos  id  est  uuinilieth 


Reditus  hembrung 
Petulans  uurenisc  [835] 
Pastellus  hunegapl  [830] 
Pustula  angseta  [770] 


MCCXXXIII2 
Codex  seminarii    Trevirensis  R.  iii.   13. 


7  (110^)  Pessulus^  grindil 

8  Prodigia*  spildiu 

9  Parpossessor  euansehsih 

10  Panegiricum  umbi  cosi 

11  Priuilegium  sundarschaft.  ^  sundargift 

12  Prerogatiua  sundarfram 

13  Spectabilis  lustlih 

14  Suspensa  gisparod 

15  Celeumantes  schif  sangondi 

16  Celeuma  schif  sang 

17  Pigneror  uetton.^  uuettisceffon 

18  Caries  uurmeiz^ 

19  Cu:pe  cuofa 

20  Cantaru^  hnap 

21  Sternutatio  dhrasunga'^ 

22  Cauma  heie 


Tugurium  hutta^  domuncula.  corf 

Vicia  f ugulun^crut  ^ 

(111*)  Paraninphi  dhrut  dingi 

Caulicv^  pannstil 

Tribrugne^  thie  bruoch 

Sulcatorium  nouu'"il 

Vaccaria  sueiga 

Scropha  shu 

Saumariu^  somari 

Stellarius^^  sadalros 

Tussis  hosto 

Timalfus^^  asco 

Millefolium  garauua 

Celedonia  schelliuurz.  ^^  grintuurz 

Colocasia  ^^  uuildiminza  ^^ 

Capenus  haganbhuxa^* 


MCCXXXIV  IS 

a  =  Codex  Vindohonensis  804.     h  =  Codex  Wirziburgefisis  Mp.  th.  4^  60. 
23  Publico  .i.  proscribo    ich    frone    a  166^  ä  114^ 


24 
25 
26 
27 


28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 


44 


^  aus  der  vorigen  gl.  zu  ergänzen  zu  kirsicbiri  {vgl.  hindbiri)  *  vielleicht  liegen 
reste  eines  alphabetischen  glossars  vor         ^  Pessul  hs.         *  l.  Prodiga         '  im  context 

*  l.  uurmaz  '  dhrasunga]  h  aus  corr.  ^  im  context  ^  Tribrugne]  das  zweite 
r  auf  rasur  "  l.  Sellarius  "  l,  Timallus  ^^  im  context  ^^  Colocasia]  c  aus 
corr.  ^*  im  context.  Z.  Carpenus  haganbuha  ^^  unter  der  Überschrift  Expositiones  uo- 
cabulorum  stehen  in  a  erJclärungen  von  Dissipo.  Ausculto.  Anhelo.  Thesamiis.  Caseus.  For- 
madius.  Sartago.  Elemosina.  Cirotheca  {von  hier  an  auch  in  b).  Baiulo.  Adulor.  Dilector. 
Ydyota.  Omelia.  Evangelium.  Estimo.  Diabolus.  Ergastulum.  Prelium.  Palma.  Pango.  Acus. 
Apex.  Glos.  Ghs.  Chorus.  Emulor.  Cal:x  {rasur  von  i  ab).  Irritat.  Philacteria.  Probatos. 
Pharisei.  Saducei.  Symbolum.  Tisennaria.  Plagiarius.  Paximatii.  Lveebrum.  Sareofagus. 
Ramnus.  Architriclinus.  Diplois.  Gazophilatium.  Osanna.  Eacha.  Canis.  Interula.  Sarra- 
bara.  Titulus.  Exoculo.  Publico.  Paruipendo.  Inuidia.  Inuidiosus,  Inuidus.  Inuidiosus. 


MCCXXXII  —  MCCXXXVI 


247 


Wn.  460.  {DiuL  3,  143).  —  Bibl.  7.  —  Zs.  23,  95 


1  Paruipendo^    ich    iiersmahe  a  166^    ich 

2  versmahe  b  114^ 

3  Acutum  aditi  vleze  a  166^  b   114*> 

4  Aditus.  tus.  aditui  zvuart  al66^  zövart 

5  b  lU^ 

6  Prouisor  amman  a  166^  b  114^ 

7  Vendico.    cas    ich    aigene    a    166^    ich 

8  aigene  b  114^ 

9  Geridus  trägere  a  166^  tragaßre  b  114^ 
10  Suggero^  ich  rate^  a  166*^  b  115» 


Suggestio*  rät  a  166^  fe   115»  20 

Conuenio.    is^     ich    gespriche.    l.    dinge  21 

(vi.    dlge  a).    t  anwirde.    l    zesamene  22 

(zamene  a)  chume  «167*6   115»         23 

Conuentio  dinch  fe   115»  dich  a  167»       24 

Circumuenio  ich  betrivge  a  167»  b  115»  25 

Dica  dice®  brief.  l.  (ut  a)    sage  gerivne  26 

a  167»  b  115»  27 

Hoc  auleum  umbehanch  a  167^  b  115»  28 


11  Octoferv^''  ualtestuol 

12  Comicum  grasch»t 

13  Donatiuum  heristiura 

14  Septum  houestad 

15  Prebendarv^  phruntari  ^ 


MCCXXXV 

Clm.  14689  f.  38». 

Tessera  chrinna 
Papas  magezoge® 
Polimitarius  arahari 
Exodiarius  chorari 


29 
30 
31 
32 


MCCXXXVI 

Codex  Lipsiensis  civ.  Rep.  ii.  A.  6. 

16  (1^)  Matrimonia  hiugga^^  Inmundissimus  unreinisto 

17  Deleramenta  dobunga^^  (196^)  Editui  husgota 

18  Pociabatur  k  uu^^  Falerata.  uinculata.  ^^  kibuntanu 

19  Resarcire.  emendare.  l  ketochen 


33 
34 
35 


Eroclinium.  Itinerarium.  Aditum.  Aditus.  Prouisor.  Ambita.  Vrbs.  Suburbium.  Sub- 
urbanus.  Fastus.  Sigillum.  Cadauer.  Pupillus.  Vendico.  Accedia.  lUecebra.  Ineffabilis. 
Verbum.  Abortire.  Gerulus.  Suggero.  inde  sugestio.  Regero.  Condirectum.  Nvramus. 
Therme.  Mandros.  Ethimologia.  Medicus.  Natura.  Orbis.  Digressio.  Dies.  Pridie,  perendie, 
nudiustercius.  Diarium.  Dieta.  Cottidie.  Hodie.  Cio.  Conuenio,  inde  conuentio.  Cir- 
cumuenio. Dica.  Emiciclus.  Parturire.  Mannys.  Essadum.  Quam  primum.  Lex  operis. 
Fortuna.   Hoc  auleum.  Ventosus.    Vultur        ^  Paruimpedo  a        "  Suggero]  ge  aus  ero 


corr.  a 


rate]  e  aus  o  corr.  b        *  sugestio  a 


9is  b 


*  Dica.  ce  b 


sämmt- 


liehe  gll.  am  rande;  zwischen  13  und  14  die  biblische  LXXXVHI  nachtr.  Donatiuum 
wird  aus  f.  38^  {s.  bd,  1, 386  anm.  11),  Polimitarius  aus  dem  context  von  f.  38»  (1,  333, 1) 
widerholt  sein  ^  phruntari]  das  erste  r  aus  corr.  ^  magezoge]  das  erste  e  aus  o 
corr.  ^"  von  anderer  hand  als  die  übrigen  gll.  der  seite.  in  der  zeile  vorher  stehtj 
wider  von  einer  andern  hand,  fixa  manent  pectora  hymnizantes  karmina  iungun:  ist 
iungun  deutsch?  ^^  diese  und  die  drei  nächsten  gll.  von  der  hand,  welche  die  gll. 
bd.  1,  707,  29.  30  schrieb        "  nach  k  und  nach  \xw  flecke:  l.  kiuuan?        ^'  uincJ.  hs. 


248 


Adespota 
Gerw,.   15,  350.  —   Germ.  15,  351 


1  Muscus  M:-  ::.s^ 

2  Asseres  l.tt::n^ 


3  (44»)  0  Catilo   .i.  chjzil«   * 

4  0  Stupa,    i.  uspunna'^ 

5  (44*')  0  Cholossis^    irmansül 


MCCXXXVII 

Clm.  6411  /•.  34b. 

Tigna  r.u:-:ii'* 

MCCXXXVIII 

Clm.  6411. 

0  Limbus  linz 

0  Therme  padasteti 


13 


14 
15 


MCCXXXIX 

Codex   Oenipontanus  711  f.  99*. 

6  Sb^en    sb^enis"^    caro    est    iacens    super      Lens  lendis  uermis  est  sine  pedibus  he-  16 

7  exta    peccodum.     iiigro    et    sanguineo  rens  pilis^  in  capite  puerorum  .i.  niz  17 

8  colore.    paruum   et    fragile    et    dicitur 

9  milze 

MCCXL 

Codex  Parisinus  Nouv.  acquis.   241.  ^ 

10  Cento  vilz  Calopodia  leist  18 

11  Dolabrum  BÖmschab 


MCCXLI 

Codex  Bernensis  257  /*.  1*. 
12  luxta  matutinum  tempus  ^^  bidemo  mor-  gane 


19 


^  dh.  meos  ^  dh.  lattun  '  dh.  rauon  *  diese  und  die  nächste  gl.  sind  neben 
eine  reihe  von  versen  an  den  rand  geschrieben,  die  sämmtlich  mit  sub  ülo  enden,  von 
ihnen   durch   trennende    linien   gesondert,    dh.  chizilon  ^  i.  uspunna  übergeschr. 

*  diese  und  die  beiden  folgenden  gll.  stehen  mit  dunklerer  dinte  neben  erklärungen  von 
Jcetzernamen   und  griech.  und  lat.  Worten  '  beide  gll.    und    die   ihnen  vorangehende 

Lens  lentis  genus  est  leguminis  stehen  mitten  zwischen  erklärungen  zum  Liber  de  viris 
illustribus  des  Hieronymus-Gennadius,  werden  also  wol  in  der  vorläge  von  and.  hand 
am  rande  zugesetzt  gewesen  sein.     Sb^en  sbienis  scheint  mit  rasur  aus  Lens  lendis  coi'r. 

b  a  c 

^  herens  sine  pedib^  pilis  hs.  "  auf  dem  rückendeckelschutzbl.    der  hs.   hinter  ver- 

schiedenen hexametern  steht  Nobili  patre  dicitur  nothus.  Spurius  nobili  matre,  Matente- 
draden  quadruuium.     Melchised  rex  iustus.     Metapsichesis    transformatio.     Basilicus    rex 

c  p  t  r 

scripsit.    Chremes.    Philippus.    Thraso.    Ehenus,    endlich    obige    drei  gll.  ^®  in  aus- 

zügen  aus  Augustinus,  Hieronymus,  Beda 


MCCXXX  VII  —  MCCXLIX  249 

Rose  Lat.  Mccnnannhss.  394.  —  Acadcmy  xxxvii  (1890),  46.  —  Halt.  3,  598 


MCCXLII 

Codex  monasterii  heremitarum  174. 
1  0  Tubera  hkrz|xxvrzi  09« 

MCCXLIII 

Codex  Berolinensis  Phillipp.   1784  /*.  9^. 


2  0  Luna  mano 


3  Caustica  zuntra 


4  Palus  steco 


5  Catax  dehohalzo^ 


6  Papauer  Mago  1  und  119 


MCCXLIV 
Clm.  18480. 

MCCXLV 

Clm.   14738  f.  88». 

MCCXLVI 

Codex   Vaticanus  Reg.  598  /".   16^. 


MCCXLVII 

Codex  SGalli  268. 

Pampinus  .  .  ueblat*  2 

MCCXLVIII 

Codex   Vindoh.  85. 


7  Uestitura  ^  .i.  giuueri  58* 


MCCXLIX 

Clm.   18765. 


8  Abdo  abdis^  kiberego 


^  dh,  hirzuuvrz  ^  ohwol  im   text  derselben  seite  luna  weiter  unten  vorkommt,    er- 

scheint vorliegende  gl.  nur  als  federprobe        '  l.  deohhalzo  *  l.  reueblat         *  die  gl. 

von  anderer  hand  nach  einem  abschnitte  eingetragen,  welcher  gesammelte  lat.  gll.  und 
notizen  über  locale  der  Stadt  Rom  enthalt  "  auf  der  Vorderseite  des  letzten,  früher 
dem  rückendeckel  aufgeklebten  und  nicht  gezählten  blattes  stehen  mehrere  federproben 
und  lat.-lat.  wie  lat.-griech.  glossenreihen.  die  oben  angeführte  gl.  folgt  auf  erkldrungen 
von  Comicum  Carmen  und  von  Usque  quaque 


250  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

Em.  31. 


NACHTRÄGE. ' 
ZUM  ERSTEN  BAND. 

GENESIS. 

VII 

c  =z   Clm.  14689  /".  47». 

1  Ad    auram     post    meridiem     inderichuli      Cenacula  muosteti  —   6,   16   [iv.  vi]       20 

2  afterundorin  —  3,  8  Cataracte  cell  himiligiuuerch  —  7, 11  [vi]  21 

3  Malleator  hamirslagari  —  4,   22  E  regione  ingegini  —  16,  12   [vgl.  viii]  22 

4  Leuigatis  gislihun  —  6,   14  Serotina  spatio^  —  30,  42   [n.  v]  23 

5  Bituniine  er,^leime  —  ih.  [iv.  vi.  xi] 

VIII 

s  =   Glm.   14434.    t  =   Clm.  6028.     ii  =   Codex   Goslariensis. 

6  Obtrectatorum.  detrahentium  pisprachari^      Armillas^  arbouga  u  110^^  —  24,  22.  24 

7  s  1^  bissprach^e  u  110«^  —    Prol.  30  25 

8  Deliramenta    tobizung    5    2^    tobüga    ii      AiTabonem  pbant  u  111^^  —  38,   17     26 

9  110^1  —  ib.  Pincerna  scheco  u  111^2  —  40,   1  27 

10  Contulisse  chosin  s  2^    chosun  u  110»^      Pistor  beck^  u  111»^  —  ib.  [viii^]  28 

11  —  ib.  Canistrum  corb''  u  111^2  _  40,   16       29 

12  Exemplaria  .i.  pilitpuoh  s  2»   bildebuch      Emergebant  vzname  u  111*^  —  4^^  3  30 

13  u    llOal    -    ib.  yj.g^ij^^    ^-^^    ^   ^l^a2   _    4^^    Q  3I 

14  Capita  natatorias    vrsprich    u  110»^  -      ^^^^^^,  uhnegezen»  u  llla^  _  41,  18  32 
^^       ^'   ^^  Infirmiora  vnueste  u  lll'-^^   __  42^   9       33 

16  Caprificus  morboum  t  45-  -  zu  2,  12  Pabulum  futer  u  111^2  _  42,   27  34 

17  Versatilem  uuagatan*  u  llO^^^  -  3,  24  Amigdalamm  mandelm«  10    ,,   iiia2  _  35 

18  Stamen  uuärf  s  5^  4.S     1 1  36 

19  Subtimen^  uueual  s  5^  —    14,   23 

*  nur  den  neuen  gll.  sind  verweiszahlen  und  besserungsvorschläge  beigefügt  ^  spa- 
tio]  0  aus  u  coi'r.  '  die  vier  ersten  gll,  {interlinear  bis  auf  die  letzte)  sind  nebst  vie- 
len lat.  an  den  rändern  und  zwischen  den  Zeilen  von  andern  händen  nachgetragen  s. 
Obtrectator  u  *  uuagatan]  das  letzte  a  scheint  aus  e  corr.  u  ^  subtegminis  Vulg. 
dazu   ist  das  vorangehende  wort  gegengl.  ^  davor  Inaures  mit  folgender  lücJce  u 

'  übergeschr.  u  ^  obesis  Vulg.  "  u*megezen]  vielleicht  ist  '  nur  der  letzte  ausläufer 
des  unmittelbar  darüber  stehenden  z  von  vzname  und  umegezen  zu  lesen  u  ^®  oder 
mandelm^  u 


Genesis  VII  —  XXII 
Acadcmii  xxxvii  (1890),  47.   Germ.  31,  332 


251 


1  Obelus.  ^  ueru  spiz  ^  rt  6 1  * 

2  Hieronymi 


a  =   Codex  Lugdunensis  191e.       />  =  Codex  Lipsicnsis  107.     c  =  Codex  Lip- 
sie?isis  106.      d  =  Codex   Oxoniensis  Land.  lat.   14. 

Prologus  .tJ  b  8^^  —   38,   17   [viii.  xvii]         22 

Pistor     phister    beckere'^    a    63*    phist'  23 

bechere^  b  8^1  fisteR  c  10*^  —  40,  1  24 

[viii.  vgl.  xvii]  25 

teut  .t. 

Emergebant  uzswmmen  «63*  uzummmen  26 
.t. 
b  8^2    uzuuimmen    c  10^^    —    41,  3  27 

[vni]  28 


teuton 


3  Exeinplaria^    bilethbuoch  a  61^'    bileth- 

4  buoch  b  7*^  bylech  buoch  d  1^  —  ib. 

5  [viii.  ix] 

teutonicum 

6  Corrigia*    calige    scuorieme  a  62'^  scuo- 

.t. 

7  reme  b  8*^  —   14,  23 

8  Arrabo.^  pignus    wedde  ®    a  63*    wedde 


XVII 

c  =  Codex   Vatic.  Pal.  288. 

9  (54^)  Virgultum  sumerladda  —   2,  5 

10  Leuigatis  githigenen^  —   6,   14 

11  (58'-')  Campenria  gifildi^  —   14,  6 

12  Subtemen  weiial^  —   14,   23 
18  In  canalibus  innohiu.  l  drogin  ^  —  24, 

14  20 

15  Palee  stro  ^^  —  24,  32 

16  Vadum  wrt^^  _   32,  22 

17  Polimita  tunica,  decorata  slehtiu  —  37,  3 

18  Theristrum  hulleduch^o  _   ßg^  ^j^ 

19  Arrabo  pfant  —  38,  17 


Pincerna  buttigilari  —  40,   1  29 

Pistor  druchsezzo  ^^  —  ib.  30 

Canistrum  zeinna^^  —  40,   16  31 

Coniector.     interpres    radissari'^  —  40,  32 

22  33 

(58*^)  Diuersorium  ^2    gastuissi^^   —  42,  34 

27   [xviii]  35 

Marsupium^*  sekkil^^   _   43^   22  36 

Aerarium  drese  hus^^  —   47,   14  37 

Loculum^s  k&tii3  ()  betdi  —  50,  25    38 


XXII 

b  =  Clm.  7997.     c  =.  Clm.  4112.     d  =  Codex  Eiiangensis  242. 

20  (Pulpa ^^  autem  id  est  caro  sine  pingue-  24^  d  24^  brato  l  zentringe  c  29*      39 

21  dine)    Pulpa  ^'^    brato.   l  zanteringe    b 


^  obelo  Vulg.  "^  ühergeschr,  a  '  darüber  teut  b  *  corrigiam  Vulg.  ^  arrha- 
bonem   Vulg.  "  ühergeschr.  ab         '  beckere,  bechere  ühergeschr.  ab         *  im  context 

'  beide  gll.  im  context.  dr8gin]  das  untere  o  aus  corr.  und  undeutlich,  daher  nochmals 
Ühergeschr.  ^®  im    context  ^^  im    context  ^^  diversorio    Vulg^.    das   davor    von 

Reitzenstein  aufgeführte  Vrechne  uento  in  ardente  ist  natürlich  uredine41,6,23         ^'  im 
context         "  marsupiis   Vulg.         ^^  loculo   Vulg.  ^^  Pulpa]  p  scheint  auf  rasur  und 

corr.  zu  stehen  c        ^"^  Pulta  c 


252  NACHTRÄciK  Zum  Ersten  Band 

EXODUS. 

XXIV 

h  =  Clm.  5515  f.  130h. 

1  Laminas^  blech  —   28,  36 

XXV 

a  =  Clm.  6227.  h  —  Clm.  6221.  c  =  Clm.  5116.  d  =  Clm.  18528,  1. 
e  =z  Clm.  17114.  f  =  Codex  Guelpherbytanus  Wiss.  29.  g  =  Codex  mona- 
sterii  heremitarum  184.      h  =:   Codex   Vindoh.    1042.      i  =    Codex   collegii  novi 

Oxoniensis  29. 

2  Rubus^    est    ut    quidam   uolunt  congre-  id    est  thornscuda  i  94*    ()    i.    t'orn-  15 

3  gatio  spinamm.    id  thornstuda   a  21*^  studa   g    187    id    doronstüda^    d  31^  16 

4  h   102»  h  53''  0  ide  thornstuda  /'3b  .i.  dornstuda  c  38»  e  33^2   —   3,   2     17 

XXVi' 
Codex   Carolsruhensis  Aug.  ccxxxi  f.  70». 

5  Brattee*  bedela  —  39,  3 

XXVIII 

t  rrr:  Clm.  6028.     u  ■==■  Codex   Goslariensis. 

6  Carectum   in   loco  palustri    .i.  semidach.       Pulmenta^  zomuse  u  111»^    —   12,  39  18 

7  l  sahrach  /5  45»  —   2,   3  Colonia'^  guopida  u  111»^  —    12,  48      19 

8  In  papirione  binzeche  u  111»^  —  2,  5       Scatere  wallen  u   111^^  16,   20  20 

9  Sabulo  sant  u  111»^   —    2,    12  Coliandri.    l  coriandri.    id  sunt   chollare  21 

10  Muciet  winset  t*   111»^  _   H,   7  ^  45^  --   16,  31                                      22 

11  Anniculus  ieriger  ti  111»^   --    12,   5  Ad    radices    zudennideneinden    it    111^^  23 

12  Azimos  derpa  ?i   111»^  _   12,  8  —   19,   17                                                  24 

13  Fasciculus^  gebundilin  u  111»^  —   12,  Scabrones  horniza  u   111^^   —   23,  28     25 

14  22  Fialas  bechere  u   111'^^  —   25,   29  26 


^  laminam  Vulg.  *  dieselbe  gl.  in  der  form  ßubus  est,  ut  quidam  volunt,  congre- 
gatio  spinarum,  idest  thron  studa  teilt  aus  der  hs.  18  in  folio  saec.  x  der  capitelshihl. 
zu  Verona  JÄMingarelli  Änecdotorum  fasciculus  sive  SFaulini  Nolani,  anonymi  scrip- 
toris,  Alani  magni,  ac  Theophylacti  opuscula  aliquot  {Eomae  1756)  s.  74»  (vgl.  s.  58^  ff) 
7nit.  wahrscheinlich  stehen  diese  gl.  und  die  unter  XL  und  LXV  mitgeteilten  auch  in 
den  mir  nicht  zugänglichen  hss.  mehrerer  französischen  stadthihliotheken,  nämlich  Cam- 
hray  nr  304  aus  Ourscamp  saec.  xn,  Grenoble  nr  266.  267  saec.  xn.  xin,  Le  Mans 
nr  213  saec.  ix.  x,  Orleans  nr  31  (28)  aus  SFleury  saec.  x  (vgl.  Archiv  der  gesell- 
schaft  8,  391  und  Catalogue  gener al  des  bibliotheques  inibliqucs  de  France.  Departe- 
ments xn,  20/)  und  Tours  nr  69.  70  saec.  xi.  xn  (Dorange  s.  25^.  26»)  ^  döron- 
stüda]  dör  teilweise  auf  rasur  d  *  in  einem,  commentar  zur  Exodus,   bracteas   Vulg. 

^  fasciculum  Vulg.        ^  pulmenti   Vulg.        "^  coloniam  Vulg. 


Exodus  XXIV  — XX VIII» 


253 


1  Hastile  selboum   //  11 1^'^   —   25,  31 

2  Cortlnas  vminehanc  ii   111^^   —    2G,   1 

3  Bisse  sabun   ii   111^^   —  ih. 

4  Acunto^  grüne  pellil  u    \\\^^-'^   —    ih. 

5  Cocco  rotpellol  u  111^^   —   ib. 

G  Fibulas   nuscun.    \  nestila    u   111^^    — 

7  20,   11 

8  Bases  polstai-e  u  WV'^  —  20,  19 

9  Capita^  polsüiren  u   111»>2  _  27,  17 

10  Cidarim  hoyt  u  111^2  _  28,  4 

11  Vncinos  chrapfim  u  111^2  _  28,    13 

12  Aiiulos  reiiige  u  112«^  —   28,  23 


Marginibus  ortin  u   112»^   —  28,  24  29 

Capiciuni  opetloch  u   112*1   —   28,  32  30 

Ora  sam  u   112^^  —  ih.  31 

Laniinani  plech^  t  45^^  —  28,   30  32 

Ad    femina*   zodin  huffin    u    112»^    — 33 

28,  42  34 

Lagana  platam^  u  112«^   —   29,   2  35 

Labrum   lab: es ^  w  112^^  _   39    jg  3^ 

Purpureas  rota  u  112^'^  —  zu  35,  7  37 
Armillas  arnibouga  u  112^^  —  35,  22  38 
Extenuauit  zoch   u  112^>i  —  39,  3         39 


XXVIII* 

a  =   Codex  Lugdunensis  191e.       6  =   Codex  Lipsiensis  107.     c  =  Codex  Lip- 
siensis  100.     d  =  Codex    Oxoniensis  Laud.  lat.   14. 


13  Sabulum«  sant"^  a  03*  san  i  .t.'^  h  8^2 

14  —  2,  12   [xxviii] 

teut  .t. 

15  Vesica^  bladera  a  03^   bladere  h  9*^   c 


IG 


11*1  —   9,   9  [11.  xxviii] 


teut  .t.  .t. 

Sübulai^  Sula^ß  a  03^  Sula  h  9*^  sula  40 
c  11^1  ale  6?  3*  —  21,  0  [xxviii.  41 
xxxvii]  42 

Cortine.i''  aulea  vmbehanci^  a  04*  —  43 

20,  1  [xxiv.  XXVIII.  XXX.  xxxvii]     44 

17  Superliminare^  vuerdvre  a  03^   ^erdure      Vncinus^^  chrapho  a  04*  h  9^^  c^rapho  45 

c  12*1  craphe  c?  3^  —  28,  13  [11.  40 
XXIV.   XXVIII.    xxxiv]  47 

Capitium  houezloc^o  a  04»>  ~  28,  32  48 
[11.  XXVIII.  xxxvii]  49 


teut 


18  h  9*1  vuHhure  c  ll*i    uvb^cvre  d  2^ 

19  —   12,  7   [xxviii] 

teut 

20  Fasciculum  gebundelen  a  03^  gebüdelen 

21  h  9^1    gebedell    6^   2^  —    12,  22   [11. 

22  XXVIII.  xxx] 

23  Coturnix.  1*^    grece.  dieitur  ortigometra.  n 

24  similis  auibus  quas    uulgus   quaquilas 

25  wathtilai2  (wachtele  i^  h)   uocat  a  03^ 

26  h  9*1  —  10,   13   [xxiv.  xxviii] 

27  Impensa.  1^  sumptus    spisai*    a  03^    — 

28  21,   19 


teut  .t. 

Ora  som  a  04^  som  h  10*i  —  ih.  .50 
[xxviii.  xxx.  vgl.  11  zu  20,   10]  51 

Papilio^i  est  tabernaculum  ex  similitu-  52 
dine  papilioni''  viueltre^^  auicule  a  53 
05*  -      33,  8  [xxiv]  54 


*  hyacintho  Vulg. 
rasur  von  r  u 


capitibus  Vulg. 


ühergeschr.  t        *  femora  Vulg. 


°  lab: es] 
*  su- 

a 


"  sabulo  Vulg.        ''  ühergeschr.  ah        *  Vesica  a  vesicae  Vulg 

perliminaribus   Vidg.  ^"  darüber  von  jüngerer  hand  sneppe  a         "  ortigömet  a 

*'  ühergeschr.  ah        ^'  impensas  Vulg.         ^*  ühergeschr.  a        ^''  Subula  hcd,  am  ersten  u 
radiert  h  ^^  darauf  ist  in  a  über  Crabrones  (23,  28)  etwas  ausgewischt ;  doch  rührte 

das  vielleicht  von  jüngerer  hand  her        ^"^  cortinas   Vulg.        ^^  ühergeschr.  a  ^"  un- 

cioos   Vulg.        ^"  ühergeschr.  a        ^^  papilionis    Vulg.        ^^  ühergeschr.  a 


2.04 


Nachträge  Zum  Eroten  Band 
Academy  xxxvii  (1890),  47.  Oerm.  31,  332.  333 


XXXII^ 
Clm.  4:112  f.  3Gb. 

1  In    carecto    ripe.    in    loco    palustri.    ubi  [xxiv.  xxxii.  vgl.  xxvni.  CCCLXVI^]  24 

b  a 

2  sorehe^    habundat.    carex    —     2,     3 


XXXVII 

Codex  Vaiic.  Pal.  288. 


3  (58^)  Fiscellam  curbilin^  —  2,  3 

4  Scirpeani   binizzin^  —  ib. 

5  In  carecto  inbinizze^  —  ib. 

C  In    papirione    inbinizzenf asce  ^   —    2,  5 

7  \vgl.  xxiv.  xxviii.  xxxiv] 

8  Säbulum^  sant^  —  2,    12  [xxviii] 

9  Rubus    dorn,   studa^    —    3,   2     [xxiv. 

10  XX V.  XXVI.  xxviii] 

11  (58^)  Patruelis*    fitiren    sun  ()    federen 

12  sun  —  6,   20 

13  Sciniphes  knellizza  — 

14  Conspersam     knetan^ 

15  xxviii] 

16  Adpensum  ci  wagü  — 


8,  IG 
—    12, 

13,  16 


34     [ii. 


17  Ortigometro    .  .   .    coturnices    quahtelun 

18  —   16,  13 

19  Pilo  stamphe  —   16,  14 

20  (58*^)  Coriandrum  colander  —   16,  31 

21  Contestare®  Zigiurcundine'^    —   19,  21 

22  (55b)  Culter^  wafa|  —  20,  25 


(58^)  Subula  sulla  —   21,  0  25 

Stips  giziug  —  21,  19  26 

Luscus^  einoger^^  —  21,  26  [ii.  xxvni]  27 
Scabro  hurnizi^^  —   23,  28  28 

Sperulas  scibun  —   25,  31  29 

Emunctorie^i  kluui.  1  klufdun^^^  —  25,  30 
38  [ii.  XXIV.  xxvni.  xxxiv]  31 

Fibubula  nusga^«   —  26,  11  32 

(55*)  Craticula  hurt  acrate  rost  —  27,  4  33 
Occipicio  I  nullun  —  zu  28,  4:  34 

(55b)  In  margin|^^  in  finibus  in  ängon^^  35 
—  28,  24  36 

(55a)  Capitium  houbitloch^^  _    28,  32  37 

Feminalia  lin  : :  bruch  ^^  —  28,  42  38 

(55b)  Reticulum  nezi  —   29,  13  39 

Ie:oris  leberun  —  ib.  40 

Casia  .  .  .  piperis  id  pefferes^^  —  30,  24  41 
Carpentario  wegenere^^  —  35,  33  [xxiv]  42 
Acetbulum^*  ezzehfaz  —  37,   16  43 


XXXVIP 

Chn.  14434. 
23  lecoris    figidis.  ficta.    id    lepara    11*  —  29,   13   [11.  xxxii.  xxxvii] 


44 


^  =  sarehe,  saherehe        ^  im  context         ^  sabulo  Vulg.         *  diese  gl.  nach  der  fol- 
genden, patruelem  FmZ^.        ^  im  context        ^  die  gl.  nach  z.  26        '  im  context        ^  das 
lat.   und  deutsche  wort  ühergcschr.  nach  z.  43         "  luscos   Vulg.         ^®  im  context 
^^  emunetoria  Vulg.         *^  marginibus  Vulg.    diese  gl.    als   letzte  deutsche   der    Exodus 

^^  im  context        ^*  acetabula  Vulg.  oder  zu  25,  29  [vgl.  n.  xxiv.  xxxi.  xxxiv],  sodass 
zum  nachtrag  gehörig?  das  lat.  und  deutsche  tvort  übergeschr. 


Exodus  XXXII»  — XXX VII»>.  Leviticus  XL 


255 


LEVITICUS. 


XL 


c  =  am.   6227.  d  =   Clm.   511G.  e  =  Clm.   18528,  \.     f  =.   Clm,   17114. 

g  =  Codex  Ouelpherhytanus  Wiss.    29.     ^  =  Codex  monasterii  hereniitarum  184. 

i  =    Codex    Vindoh.    1042.      A;  r=  Codex  collegii  novi    Oxoniensis  29. 


1  Vessicula  .i.  croph^  /?  278   —   1,   16 

2  Alies  id  (id  est  h)    araiigroz^   e   73*    // 

3  297   .i.    arangroz  g   81^    id.  e.    aran- 

4  gronz*  k  140^^  —   11,   13 

5  Larus    mersa^    e    73»    i  130*    m^sa^    / 

6  74*1  smea«  g  81^  —   11,   16 

7  Mergulus  nigra  auis  mergit  se'^  sub  aqua 

8  pisces^    querere    (querere    c    quaerere 

9  gh)  dohfugal.  ^  l  alacra  l  tuhheri  (doh- 

10  fufgal.    uel    alafcra.    ul  tuheri  g  doz- 

11  fugal.    l    alacra.    uel    tuhhare  h  tuh- 

12  fogal.  ^^  l  alac.  l  tuhheri  d)    c  49^  d 

13  80*  e  73*  g  81^  82*  h  297  i  130* 

14  0  tühfogal^i  e  73*  —   11,   17 

15  Cignus  suuan  ^82*  suüan  ä:  141»  suan. 

16  l  albiz  h  298   —   11,  18 

17  Onocrotalus  ^^     quae     sonitum     facit    in 


id.  e  falco  k  141*    falcho    h   298   .i.  21 
falcho^^  c?  80b  —   11,   19  22 

Caradrion  quidani  dicunt  lericha  g  82*  23 
h  298  k  141*  lerica  (lericha  /)  .i.  24 
aloda  c  49^  d  80^  e  1^^  f  74*^  i  25 
130b  __  ijj^  26 

Upupa  siue  opopa  id  (ide  g)  uuituhoffa  27 
(uuittuhoffa  i)  c  50*  g  82*  i  130^  28 
i.  wituhoffa^*  d  80^  .i.  uvituhoffa  e  29 
731»  id.  e.  uuitu  offa  k  141*  idest  30 
vvitehoffa  /*  298  —  ih.  31 

Uespertilio  ^^  fledaremustro  c  50*  e  73^  32 
g  82*  /i  298  *  130^  id.  e.  fledarem^tro  33 
k  141*  —  ih.  34 

Migale^^  quidam  dicunt ^'^  haramo  c  50*  35 
d  80b  e  74*  ^  83*  i  131*  A:  141^  36 
haramo  h  299  haremo  f  74^^  —  11,  37 
30  38 


18  aqua  roredumble  g  82*   roredumple  Ä      Stelio^^  bestia  uenenata  id    (idest  gh  id.  39 

19  298  —  ih.  e.    k   .i.  def)    genus    lacertse    (lacerte  40 

20  Herodio  falco  c  49^  e  73^  ^82*  ^130^  defi  lacerte  ^r^;)  1  mol  (uel  mol  h  wel-  41 


^  berichtigend  zu  hd.  1,  340  anm.  16  wz<55  e'cÄ  bemerken,  dass  der  auszug  Walah- 
frids  bei  Migne  114,  795  ff  nach  Colvenerius  2,  296^  gedruckt  ist  und  dass  dort 
s.  815.  816  folgende  deutsche  gll.  stehen :  Mergulus,  nigra  avis,  mergit  se  sub  aquas  pis- 
ces  quaerere.  Dubfusal  vel  alaefra  vel  tu  afri.  Herodio  falco.  Caradrion  quidam  dicunt 
leracha.  Mygale  quidam  dicunt  haramo.  Stellio,  bestia  venenata,  id  est  genus  lacertse, 
vel  moU,  ut  alii  volunt.  nach  dem  Vorwort  des  Verlegers  AHieratus  schöpfte  Colvenerius 
aus  diuersis  bibliothecis,  Fuldensi  maxime,  und  in  Fulda  ivar  sowol  Rabanus  in  Leviti- 
cum  (Kindlinger  s.  59, 10)  als  Strabi  Glossa  super  Leviticum  (s.  72,  22.  88,  35)  ^  übei'- 
geschr.  h         ^  id  arangroz  übergeschr.  e         *  arangronz]  z  scheint  vom  Schreiber  nach- 

8 

getragen  k         ^  entstellt  aus  meu         *  smea  auf  gröf serer  rasur  g        "^  se  fehlt  g 


piscis  i 


doh  fu:gal  ^,  rasur  von  1,  das  schliefsende  1  auf  rasur        *"  tuhfogal]  u 


auf  rasur  d        ^^  tuhfogal  mit  veriveisung  auf  dohfugal  e         ^^  Onocrötulus  h         ^^  .i. 
falcho  übergeschr.  d         ^*  i.  wituhoffa  übergeschr.  d        ^^  die  gl,  am  untern  rande  mit 


Verweisung  nachgetragen  h         ^°  Migal^  d   MIgale   ef   Mygale  k 
qde  dr  df  quidä  diicunt  (i:  aus  u  radiert)  h        ^*  Stellio  k 


dr 


quidam    die    e 


25G 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 


mol  k)   ut   alii   dicunti    c  50»    d  80'' 
e  74«»  f  74'»^    (j  83»    h  299    «   131» 


Ä:   Uli' 


ib. 


26 


XLI 


^  z=.  Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  fol.  24  /*.    101»^ 

3  Honochrotalum.  auis  qui  soniun  facit  in  aqua  uel  felefor  —   11,   18  27 

XLI» 

a  =  Clm.  2571.     h  =  Clm.  7997.    c  =  Clm.  4112.    d  =  Codex  Erlangensis  242. 

4  Larus^  ipse  est  gaia^  que  solet  semper      In    umbraculis.    teutonice    louba    b  37»  28    M\ 

5  supersedere *  aquis.    Larus  ^  est  teuto-  lovba  d  39»  lÖba  a  38»   löbe^  c  42^  29 

6  nice^    musare   a  36^    d  37^  müsa'e '^  —  23,  42  [xli]  30 

7  c  41»  musere  b  30^  —   11,  16  [xli. 

8  XLIII.    L^] 


1,  16 
112^1 


r  z=z  Clm.  6028. 

9  Vesicam^  chroph  s  112^^  — 

10  Ascellas  fiderich  l  ochesin  s 

11  1,  17 

12  Reticulum   iecoris    et   lacerti    in  homine 

13  nezissmere  5  112^^^  —  3,  4 

14  Simila^^  semele  s  112^^  —  5,  11 

15  Craticula  roist  l  serata  s  112^^  —  7,  9 

16  Colliridas  uochenzn^^  r  45**  —   7,   12 

17  Subucula   poderi    albun:^^    s    112^^  — 

18  8,  7 

19  Pennulas^^  fl'ozun  s  112^^  —   11,  9 

20  Strucio^*  struz  s  112^^  —   11,  16 

21  Larus^^  musär  r  45^  ■ —  ib. 

22  Bubonem  huc  s  112^^  —   11,  17 

23  Margulum^^  tucbker  s  112^^   —  ib. 

24  Caradrion.  1   alauda    lerach^'^   r  45^  — 

25  11,  19 


vnt 
*  die     e  uolunt  ghk 


XLIII 

s  =:  Codex   Ooslariensis. 

Vpupa^^  wedehoppe  1  oppopam  s  112^^  31 
—  —  ib.  32 

Vespertilionem   fled'mus  s   112^^  —  ib.  33 

Migale  harmP^  r  45^  quasi  mus  gu-  34 
losus  dicitur  ignota  bestia  quam  ta-  35 
men  similem  cameleonti  ferunt  came-  36 
leon  quidam  dicunt  harmo  s  112^^  —  37 
11,  30  38 

Stellio  mol  s  112^^  _  ^^  39 

Lacerta  egedesse  s  112^^  —  ib.  40 

Talpa  muluer  s  112^2  _  ib.  41 

Efflomerit  bluwit  s  112^2  _   13,  12  42 

Recaluaster  uochalder  s  112**^  —  13,  41  43 

Valliculas  grübe  s  112^2  _   14,  37  44 

Percussure  alal  s  112^^   —   14^  54  45 

StiGmata  alt  s  112^2  _   19,  28  46 

Albuginem  huosal  .s  112*^^  __   21,   20  47 


Larus  gabia  idest  genus  auis  CGL 


^  Larvs  c  lamm  Vtäg. 

/■  •/• 

5,  553,  45,  vgl.  Diez  1',  204        "*  sedere  sup  c        ^  gaia  —  larus  {ohne  semper)  am  rande 

von  and.  hand  mit  Verweisung  hinter  das  erste  Larus  b    Larv^  ipse  d  ^  teutonice  bc 

"^  müsa^e]  der  circumflex  mit  dunklerer  dinte  auf  rasur,  ivie  es  scheint^  c         ®  lobe] 

das  übergeschr.  v  blässer  c  ^  vesiculam  Vulg.  ^"  similae  Vtdg.  ^^  übergeschr.  r 
^^  albun:]  n:  aus  m  radiert  s         ^^  pinnulas   Vulg.         ^*  struthionem   Vulg.  ^^  la- 

rum  Vulg.  ^^  mergulum   Vulg.         *''  lerach]  e  aus   corr.  r          ^*  upupam   Vidg. 

"  übergeschr.  r 


Leviticus  XL  —  L 

Academy  xxxvii  (1890),  47.  Germ.  31,  333 


257 


1  Inpetigo^   warce.   Sicca  rotb   x  112''^  — 

2  ih. 

3  Heriiiosus  holotehr  .s   112*^^  —   ib. 


Polenta^  simila^  r  ^')^  —  23,  14  [xli]  24 
Pultes  bolze  1  mous*  .s-   112^^^  _  ^^      25 


XLITI* 

a  =  Codex  Lugdiinensis  191e.      />  =  Codex  Lipsiensis  107.    c  =  Codex  Lipsiensis 
lOG.     r/  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14. 

teut 

4  Reticuluni     iecoris^    nescesmere    a    G5*  48  [ii.  xli.  xliii.  xltv.  xlv]  26 

•*•  teilt 

5  nescesmere    h  10^'^    nesoesmere    d  4^      Subtenien  i«    Weuel  «  G5'>    wevel  d   4:^21 

6  —  3,  4  [xliii.  xlv]  __  n^^  [xli.  xliii.  xliv]  28 


teilt 


teilt 


7  Pennula«    flozza    a  G5^     flozza   h    lO^i      Matertera^^   moma  a  G5i>    mume  h  11^^  29 


8  flozza  r/  4»  —  11,  9  [xliil  xlv] 

9  Strutio'^  struz^  a  G5*  —    11,  IG   [xli. 

10  xliii.  ccccxciv*] 

teuton  .t. 

11  Recaluaster^-^  vcale  a  G5^^  vcale  h  11*^ 

.t. 

12  vcale  c  14^^    ^.^^ale  c?  4^  —  13,  41 

13  [iL  xliii.  xlv] 

teut 

14  Stamen^  warf  a  G5^  waqoh  d  4^  —  13, 


—  20,  19   [iL  XLI.  XLIIL  xlv] 


30 


teut 


Amita^^  wasa  a  G5^  wasa  h  11^^  —  ih.  31 
[ii.  xli.  xliii]  32 

teut.  teut 

Pultes  melemos.  l  bri  a  G5^  melemovs.  33 
ut  bri  h  11^2  melmus  l  bri  d  4^'  —  34 
23,  14  [xli.  xliii]  35 


c  =  Codex   Vatic.  Pal.  288. 


15  (oö'^)  Strues  huffo  —  1,   7 

16  Ascellas  ochesun  —   1,  17 


derbi 


17  Lägana.    panis    lata  et   tenuis 

18  2,  4 

19  Renunculi  lumbola  —   3,  4 

20  Noctua    uula  .  .  .    Eadeni    et    niticorax 

21  nathram  —  11,  IG 

22  Bubo  huwo  —   11,   17 

23  Mergus  ducheri^^  —  ih. 


Onoerotalon  hordumel  —   11,   18  36 

(55^)  Vpupa  videhoffo  —   11,  19  37 

Steilio  mol  —  11,   30  38 

Lacerta  ouuede^ssa^^  —  ih.  39 

Talpa  muluelph^^  —  ih.  40 

(56*)   Nouerca^*  stifhmuder    —  20,   11  41 

[iL  xli.  xliii.  xlvii]  42 

Gippus  hover^^  —  21,  20  [ii.  vgl.  xli]  43 
Lippus  weih  ouger.    1  surouger^^  —  ih.  44 

[xli]  45 


^  irapetiginem  Vidg.  ^  polentam  Vulg.  ^  ühergeschr.  r  *  sodann  hinter  Atteniia- 
tus  (25, 25) /mer  rawm  5  "^  iecoris  a  ^  pinnulasFt*?</.  "^  struthionem  F«Z^.  ^üher- 
geschr. a  ®  stamme  Vulg.  dies  wort  und  das  nächste  fehlen  b  ^*^  Subt,gGme  d  sub- 
tegmine'FM?^.  "  materterae  Vulg.  ^^  Amita  a  amitae   Vulg.         ^^  im  context 

"  davor  hat  Reitzenstein  noch    Stigmata  signa   uel  puch  {im  context;  19,  28)    und  Inci- 
suras  pluotu  (21,  5):    beides  ist  lateinisch,    das  erstere  =  puncti  (pücti  hs.),    das  andere 
=  pro  luctu         ^^  KecaluesteR  c 
Althochdeut8che  glossen  IV.  17 


258 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 
Academy  xxxvir  (1890),  47.  Germ.  31,  333 


1  Inquilinus.  Colonus  knot  —  22,  10  |xLi.      Liba  flado  —  23,   13 

2  vgl.  XLrii]  Spatule  suerdelon^  —  23,  40 

3  Cicatrix^    uestigium   uulneris    lilewi^   — 

4  22,  22 

Glm.  5515  f.  131K 

5  Larus^   musare  —   11,  IG    [xli.    xli».      (Papula*)  blatere  —  14,  5G 

6  XLIIl] 

LIi> 

Clm.  17155. 

7  Gippus    tuber    hofer^    in    dorso  habens  13^  —   21,  20 


8  (112^2)  Metabuntur  herib'gunt 

9  2,  2 

10  Mortariolum^  morsere  —  4,   7 

11  Tridentes  crowele  —  4,  14 

12  (113^^)  Pauimento  plast^  ~  5,   17 

13  Acinum  truba  —  6,  4 

14  Vlulabunt  blasent  —  10,  7 

15  Cucumeres  curbeze  —  11,  5 

16  Pepones  erdephele  —  ih. 


NUMERI. 
LVI 

Codex  Ooslariensis. 
1,  52. 


In  uecte  stango  —  13,  24 
Contenebrati  bedussit  —  14,  44 
Angulos  ort  —  15,  38 
Operculum  ob'lit  —  19,  15 
Percussus  geslager  —  21,  8 
Stagnum  zcin  —  31,  22 
Plumbum  bli   —  ib. 
Caulas  scalfastal  —  32,  16 
Causa  scult  —  35,  12 


21 
22 


23 


24 


25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 


LVI^ 

a  =   Codex  Lugdunensis  191e  /.   66^      h  ■=  Codex  Lipsiensis  107.    c  =  Codex 


Lipsiensis  106.    d  ^=^   Codex    Oxoniensis  Laud.  lat.   14. 


teut 

17  Mortariolum '^  morsare  a    morsar  h  11^^ 

18  .i.  morsere  d  4^    —   4,    7   [liii.   lvi. 

19  LVIl] 

teut  .t. 

20  Pauimentum  ^  estric  a  estric  d  4^  estrich 


c  15^1    estrich  h    11^2 

LVI.   LVIl] 


5,    17   [II.  34 
35 


teut  .t. 

Cucumeres ^  Curbize a curbize ftll^^clS^^  36 
Curbeze  c?5*  —  11,  5  [liii.  lvi.  lvii]  37 


*  cicatricem  Vulg.        "^  im  context        ^  larum  Vulg. 
über  tuber        «  mortariola  Vulg.        '^  niortariola   Vulg. 
m*es  a 


*  papularum  Vulg. 
^  pavimento   Vidg. 


^  hofer 
«  Cucü- 


Leviticus  L— LI*^.  Numeri   [.VI— LXII.  Deuteronomium  LXV — LXIX     259 
Academy  xxxvii  (1890),  47.  Qerm.  31,  333 

teilt  .t. 

1  Pepones^   petheme    a     p^'edeme    c    15*'^      Riiioceron^  eiihorne'^  a  —  23,  22  [liii.  21 

2  phiulen    h   ll-^^    pediiie    d    5^  —    ib.  LVi]  22 

3  [liii.   LVI.    LVn.    LXIl]  teilt 

,    ;       ,  Staffiium    tili  a    ein  ^11^^    —   31,  22  23 

teilt  t  o  ' 

4  Operculuni  lith  a  lith  c  15»^  jj^j  i  n^i  j^^jj  24 

5  (/  5«  —  1 9, 1 5  [liv.  lvii.  vgl.  liii.  lvi] 

LXII 

c  =z  Codex  Vatic.  Pal.  288. 

G  (56^)  Stips*  truiie^  —  2,  4  Acinum  .  .  .  (5G^)   id  lurun'^  —  C,  4      25 

7  (56''')  Mortarium^  nuirseri  —  4,  7  [liii.      Popa^  pedema  —  11,  5  26 

8  LVI.  lvii]  Enigma^    redilsa   —   12,  8  [vgl   lviii.  27 

9  Batilla  scuuela  —  4,  14    [vgl  liii.  liv.  lix]  28 

10  Lv]  Triceris^  kil  —  24,  24  29 

^  ,    .  .      ^       ^"^     . ,         ^    ,  ,  Lupanar  huarlius  —  25,  8  [ii.  liii]         30 

11  Zelotipie  wiruesgerni '  —  5,  14 


DEUTERONOMIUM. 

LXV 

b  z=  Codex  Guelpherbytaniis  Wiss.  29.      c  =:   Codex  monasterii  heremitarum  184. 

d  =  Codex  collegii  novi   Oxoniensis   29. 

12  Bubalum  uuisunt  b  140^   wisant  c  385  sc'imbal  c  398  —  28,  22  31 

13  —  14,  5  Secundanim  halana.    idest  (id  c)    uterus  32 

14  Tragelaphus    grece.    hircoceruus    dicitur  qui  sequitur  partum  ^^  &  148*^  c  399 —  33 

15  latine.    eo  quod  utrique.  aliquid  ^^   si-  28,  57  34 

16  milis  Sit  helaho  b  140^  c  385  helaoi      Classibus    sceffertim  b   148^   c  399    —35 

17  d  111^  —  ib.  28,  68  36 

18  Rubigiue^^  idest  scimbal  b  148^   id  est 

LXIX 

r  =  Clm.  6028.    .s  =  Codex  Qoslariensis. 

19  ßcrabones.  l  crabrones.  acutissime  musce  113*^  —  7,  20  37 

20  hornuz^^    r  45*^   Scabrones  hornizo  s      Capram^*  rebgez  s  113^^  —  14,  5  38 


^  Pepönes  a  pepodes  d        "^  rhinocerotis  Vulg.        ^  übercjeschr.  a        *  7iac7i  z.  25 
'  im    context         ^  mortariola  Vulg.  '  im  context         *  pepones,  aenigniata  Vulg. 

•  trieribus  Vulg.         ^"  in  aliquo  d         '^  Rubigine  c        ^^  diese  gl.  steht  auch  in  a  {Co- 
dex SGalli  283)  p.  657.    halana  gen.  pl.   von   hala   'hülse'  '^  hornuz  über  musce  r 

'*  capream   Vulg. 

17* 


2G0 


Nachträge  Zum  Ersten  Bani> 


Academy  xxxvii  (1890),  47.  Germ.  31,  333 


1  Bubulum  ^   wiiisant  s  1 1  3"^  .      u,^ 

2  Caradriuni    ignoia    aui.s    quiclain    dicunt 

3  lerexha  s  \U^^  —  14,  18 

4  Viaticuni  vegespisa  .s-  113^^  —  15,  14 

5  Arbum2  buch  s  11 3*^^  —  18,  3 

0  Uentriculum  vuainma  s  113*^^  —    ih. 

7  Manubrio  helbe  ä  113*^^  —  19,  5 

8  Offeres  irbedes  s  113^1  —  20,  10 

9  Cancellos  linberga  ä  113^^ 

10  Funiculos  zomeli^  s  113^^  —  22,  12 

11  Paxillum  crepil  5  113^^1  —  23,  13 

12  Balteo  gurtil  .<?  113^^  —  ih. 

13  Aposuit*  inphant  sazta  s  113^^^  —  24,  6 

14  Interpellauerunt  ^  in'uofent   *•    113^^    — 

15  25,  1 


('artallo    zcinuii    \    chorlja    s    113*^^  25 

20,  2  2G 

Calce  leuigabis  duriichot  .v  113''^—  27,  2  27 
Operimentum  decce  .«?  113^^  —  27,  20  28 
8uris  wade  r  4 G^  —   28,  35  29 

Illuuieß  uiisufbere  s  113^^  —  28,  57  30 
Secundarum  leitharo  s  113^^  —  ih.  31 

Deuocatione  "^  herüga  s  113^*^  —  31,  17  32 
Detrahent  bisspargant   s    113*>^    —    31,33 

20  34 

Magnificenciam  lop  .9  \l^^^  —  32,  3  35 
Recalcitrauit    widerspurne    .9    113^^    —  36 

32,   15  37 

In    abhominacionibus  ^     leitsamädan     s  38 

113^1  —  32,  16  39 


LXIX^ 

a  =  Codex  Lugdunensis  191e  /.  GG^     h  =^  Codex  Lipsiensis  107  /".  11*^^.     c 


Codex  Lipsiensis  lOG  f.   IG*^.     d  = 

16  Bübali®  sunt  quos  uesontes  wisent^^  di- 

17  cimus  a    —   14,  5    [ii.    Lxy.   lxviii. 

18  LXIX.   LXXIIl] 


teut 


19  Viaticum^^  Wegenist  a    wegenest  c  we- 

20  genest  hd  —  15,  14  [ii.  lxviii.  lxix] 


teut 


21  Armus  ^^  buch  a  buch  c  bÖch  b  boch  d 


Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14/1  5^. 

—  18,  3  [lxix]  40 

teut  t. 

Manubrium^"^  helue  a   helue  c    hefFte  h  41 


19,  5   [n.  LXVIII.  lxix] 


42 


teut  t. 

Humiliasti  hontest  a  honstes  c  bötest  d  43 


honen  h  —  21,  14  [lxix] 


44 


LXXII 

c  =z   Codex   Vaiic.  Pal.  288  f.  5G«. 

22  Protelentur ^*  gilenget werden^'''  —  5,  33      Procax^^  frazorer  —  28,  50   [vgl.  lxix]  45 

23  Manzer  hurkint  —   23,  2   [lxix]  Meracissimum.  purissimum  lüt  de  rosta^^  46 

24  Scabies  scabedo^^  -—  28,  27  —  32,  14  [lxx]  47 


*  bubalum  Vulg.        ^  armum  Vulg.        ^  darauf  nach  Mancer  (23,  2)  lücJce  s        *  oppo- 
suit  Vulg.        ^  interpellaverint  Vulg.        ^  davor  lücJce  nach  Teneritudinem  (28,  56)  s 
'  devorationem    Vulg.  ^  InabhoTauacoIb ;    s  ^  bubalum  Vulg.  ^"  übergeschr.  a 

"  Viäticü  a  ^^  armum  Vidg.  ^^  manubrio  Viäg.  ^*  als  letzte  deutsche  gl.  des 
Deuteron,  darnach  führt  StoJces  an  56^  Amici  {Hieronymi  praef.  in  Josue)  hironice 
dixit  .i.  munici:  l.  inimici,  und  57a  giro  (^^^  sirenarum  ib.)  quando  per  iota  (.i.  iota)  scri- 
bitur  thaho  significat:  l.  traho  (griech.  ovqco)  *^  im  context  ^^  vor  z.  24.  proca- 
cissimam   Vidg. 


Deuteronomium  T.XIX     LXXIV'\  Josua  LXXV-LXXIX  261 

Acadcnn/  xxxvii  (1890),  47.  Genn.  31,  333 

LXXIV' 
Codex  Oxoniensis  Land.  lat.  92. 


1  (Uenere)  cisainenequomin  ^    5 


2,  35 


2  (Conglutinatus  est)  gifuogit  ist^    IG'*' 

3  10,  15 

4  (Proeipuuni)  bezzisda^   18^  —  12,  11 

5  Bubaluni  uro-   20^^  —  14,  5 

0  Tragelaphiim  scelo^  20^  —  ib. 

7  Pardaluni^  luhs^  20i>  —   ib. 

8  Chvrogrillium *  igil^  20^  —    14,  7 

9  Ixon^  falco^   20^  —   14,  13 

10  Noctuam  uuuila^   21*  —  14,   15 

11  Lamm  gouh^  21»  —  ib. 


Hcrodium  .suualeuua^  21*  —  14,  16  21 
Caue  beuuaro^   21"  —   14,  27  22 

Insaiiabile     [venenum]     inuresinnichiet^  23 

42*  —  32,  33  24 

Et  opitulentur  unde  helphe^42b  —  32,  25 

38  26 

Preuaricati  estis  missodadot^  43*  —  32,  27 

51  28 

Amantissimus  mine'^  43»  —  33,  12  20 
In  thalamo  in  brudbete'^  43*  —  ib.        30 


JOSUA. 

LXXV 

c  =  Codex  Litgdunensis  Voss.  lat.  fol.  24  /*.   102*^ 

12  Legulum.  aureum.   fibula  leblalla  —   7,       Sudes  precas  —  23,   13 

13  21   (7;.  375  anm.  4) 

LXXVII 

c  =r   Codex   Vatic.  Pal.  288  f.  57^. 

14  Sudes  stipites  steckon  —   23,  13 

LXXIX 

q  =  Clm.  6028.     r  =  Codex  Goslariensis. 


15  Siluani  dichi  r  113^2  —  Praef. 

16  Membra  cola   uiiderlaze  r  113^^  —  ib. 

17  Cudere  zeinnan  r   113^^   —  ib. 

18  Arcuato    uulnere    gelsuht^     qui     regius 

19  morbus  dicitur  7  46*  —  ib. 

20  Sirenarum  meriminno  r  113**^  —  ib. 


81 


Sabarium«  solere  r  113'^^  _.  2,   6  32 

Linistipula  ^^  arabozen  r  113^'^  —  ib.     33 
De  noctes^^  edas  r  113^^  _  3^    1  34 

Precones  budil  r  113»>2  _  3,  2  35 

Pictaciis  rumeun^^  ^  113b2  —  9^  5        3^ 
Mittere^^  ironiccazan  ^^  r  113^^  —  ]_q  21  37 


^  von  dritter  hand         ^  von  zweiter  hand         ^  camelopardalum   Vulg.,    s.  aber   Ver- 
cellone        *  choerogrillum   Vulg.,  cirogryllum   Vercellone        ^  ixion  Vulg.,  ixon  Vercellone 

'  von  zweiter  hand         '  von  dritter  hand         *  ühergeschr.  q         ^  Solarium  Vulg. 
'"  stipula    lini   Vulg.  ^^  de    nocte    Vulg.  ^^  zioeimal  r,    es  folgt   modicus    curialis 

(=  modicis  coriolis)  ul  palestris         "  mutire   Vulg.  ^*  ironiccazan]  ni  kann  auch   iu, 

ui  gelesen  werden  r 


2G2 


Nachträgk  Zum  Ersten  Banu 


1  8ubncrual)is  hasnijnist  rlÜi^'^  —    11,0 

2  Benediclionein   folle.sL  /'  113^2  —  15,  19 


Oi)l,io  iruuclido  r   li:^»'^   _   94,  15 


20 


LXXIX- 

a  =  Codex  Lugdunensis  191k  f.  G7'\     />  =  Codex  Lijjsiensis  107/'.  12^^.     c=: 
Codex  Lipsiensis  100  /*.  10^^.     6/  =  Codex  Oxoniensis  Laucl.  lat.  14  /*.  5**. 


teut 


teut 


3  Solarium    solare  a    .i.    solare  d    soler  h      Liiiuni^   fljis  a  flax  h  vlaich"  c  —  ib.     30 

t. 

4  Sulre  c  —  2,  6  [lxxix] 

LXXXIIb 

Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.   92. 


5  (48b)  (Fateor)  gihon''^   —   2,  4 

6  (Linistipula^)    linbozon^    —    2,  6    \ygl. 

7  Lxxvi.  lxxix] 

8  Latebant  losghedoii ''^   —  2,  8 

9  Elanguerunt  eruuehhedon^  —  2,  9 

10  (49»)  (Prodideris)  meldses*  —   2,  14 

11  (50»)  Aluei  gründest  —  3,  15 

12  (Intumescentes)  ersuuellenti  ^  —  3,  16 

13  (52^)  (Funditus)  gigrunf estid  ^   --    6,  5 

14  (58^)  (Aerarium)  tresehus^  —  6,  24 

15  (Uulgatum)  gimerid^  —  6,  27 

16  (Usurpauerunt)  nuzzon^  —   7,   1 

17  (54»)    (Conglobati)     gesineuerhtota^     — 

18  7,  9 

19  (55^)   (Prothrahantur)    zuhen^   —    8,    6 

20  [vgl.  lxxix] 

21  (Recensuit)  erzalta'^  —  8,  10 

22  (Uallatus)  umbehabeter  "^  —  ih. 

23  (56»)   (Cohortantes)    suundinden^    —  8, 

24  16 

25  (Clippeum)  silf^  —  8,  18 

26  (Tendebant)  rehhedon^   —   8,  20 

27  (Ferire)  stehe  ^^  —  8,  22 

28  (57»)  (Pittaciis)  blezon^'^—  9,  5  [lxxviJ 


(Uiaticum)    imegenest^^    —  ib.    [lxxix.  31 

LXXXl]  32 

(57^)    Frusta    comminuti    stuchili^^    ce-  33 

broheniui  —   ib.  34 

(Famam)  Leimunt^^  —   9,  9  35 

Calidos  uueremiei  ^2   —    9,    12  36 

kSicci  druhiniee  ^^  —  ib.  37 

Pene  uile  nah^^   _   9^  ^3  3g 

(58^)  Coiipulsi  geiiota^^  _  9^  94  30 

(Decreuit)  bemienda^^  —   9,  27  40 

(59»)  (Repente)  alleiigahon  ^^  _  ^^^  9  4^ 

(59b)  (Muttire)  erluto^^  —  10,  21  42 

(60»)  (Dimicatis)  uehtteht^^  __    ^^^   25     43 
(Stipetes)  ü  esti^^  .__   iq,  26  44 

(61»)    Inmensae      unmezmihilero  ^^      —  45 

11,  4  46 
(61^)   (Ad  orientalem  [partem])  ostena  ^^  47 

—  11,  8  48 
Subneruauit  erhelci^*  —  11,  9  49 
(Meridianam)  sundena^^  —  11,  16  50 
(Occidentalem  plagani)    uone  uu^stena^'^  51 

—  ib.  52 
(62^)  (Ab   australi  parte)    nordena^^  —  53 

12,  3  54 


^  lini  Vulg.  ^  von  ziveiter  Tiand  ^  stipula  lini  Vulg.,  s.  Vercellone  *  meldaes 
von  dritter  Jiand,  ses  nur  schwach  sichtbar         ^  von  dritter  hand         ^  von  erster  hand 

'  von  zweiter  hand  *  von  zweiter  hand.  l.  scuDdinde(n)  ^  von  erster  oder  zioeiter 
hand  ^"  von  zweiter  oder  erster  hand  ^^  stuchili]  li  aus  n  corr.  die  ganze  gl.  von 
zweiter  hand  ^^  von  zweiter  hand  ^'  von  dritter  hand  ^*  von  zweiter  hand,  wol 
nicht  zu  ende  geschrieben 


JosuA  LXXIX-LXXXIP.   JuDicuM  LXXX VII- LXXX VIII^  263 

Acadcmy  xxxvii  (1890),  47.  Germ.  31,  333.   —   Bihl  7. 


1  (65»)  (Concessit)  gboliez^  —   14,  10  (68^)  Marciscetis*  seruucbiiot^   —  18,3  21 

2  (66*)  (Suasit^)  scuiida^   —   15,  18  Ignauia  zagehcdi^  —  ih.  22 

3  Suspirauit  uz  fnalic^  —  ih.  (76*)  Crabrones  cheueron^  —  24,   12     23 


JUDICUM. 

LXXXVII 

h  —  Codex  Vatic.  Pal.  288  f.  57<^. 

4  Problema.  proposicio.  id  redlssa^ —  14,      Stuppa^    awircke^    —    16,   9     [lxxxv.  24 

5  12  Lxxxvi.  xci]  25 

6  Anaboladium  Sabsaban  Cänabi'^  hänaffes^  26 

LXXXVIII 

f  =  Clm.  14689.     r  =  Clm.  6028.     s  r=  Codex  Goslariensis. 

7  Testacius«  dezinar  s  113^2  —    1,  35  Blandire  listin ^^  f  38a  _   U,  15            27 

8  Sica^  haiwert  s  113'^2  _  3^  2I  Arassetis  iruuorfet  s  114^1  —  14,  18      28 

9  Posticamio  durlin  *^   113^2  —   3,  24  Suras^^  waden  s  114*1  _   ^^5^  3              29 

10  Defecit  ungamagota  s   113^^   —  5^  27  Molarem  chinnecene  s  114*^  —  15,  19  80 

11  Ins  protb  s  113^2  —  6,  19  Refocilabit  ^^   kilabada^^  s  114*^  —  ih.  31 

12  Pobles^i  chniscibe  r  46*  —  7,  6  Percrepuisset  ^^    mariuurta    s    114*^     —  32 

13  Vmbilico  nabil  5  113^^^  __..  9    37  ^^^  2                                                          33 

14  Propugiiacula  brustuiiere  6?  113^2  —  9,51  Licio  uizza  s  114*^  —  16,  13                   34 

15  Disceptacio  strit  s  113^2^  114*^ — 12,2  Plexueris  flittap  s  114*^  —  ib.                  35 

16  Sodales  tmdinga  s  114'^^  —  14,  11  Sarcinulis  kifazadan  5  114*^  —    19,  17  36 

17  Proplema  retnisse  s   114*^   —    14,   12  Abutamur  missemuzen  5  114*^  —  19,22  37 

LXXXVIII* 

a  =  Codex  Lugdunensis  191e/'.  67*.     b  =  Codex  Lipsiensis  101  f.   12*^.     c  = 
Codex  Lipsiensis  106.     c?  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14  /*.  5''. 

teut  teilt  j  t. 

18  Malleus  1"^  hamer  a    hamer  h    —   4,   21      Disceptatio    stiid   a  std  d    Strid    c  67^2  33 

19  [lxxxvii.  xcii^]  streith  h  —   12,  2   [lxxxviii]  39 

teut  .t.  t. 

20  lus  soth^«  a  --  6,  19  Plexueris  fli,^ctest  a    fliehtest  ^^  h  flech-  40 

^  von  zweiter  hand  ^  suasa  est  Vulg.,    s.  Vercellone         '  von  zweiter  oder  erster 
hand        *  marcetis   Vtdg.  ^  im  context        °  stuppae   Vulg.         '  gl.  zum  vorhergehen- 
den        ^  testaceo   Vidg.  ^  sicam  Vulg.         ^'^  posticum   Vidg.         "  popHte   Vulg. 
^'  die  gl.  am  rande  f  ^^  suram   Vulg.          ^*  refocillavit  Vulg.     ,    ^^  oder  h'ilabada  s 

^*  percrebniisset  Vidg.  ^"^  maUeum  Vulg.  "  ühergeschr,  a  "  am  schluss 
nach  Bachantes  furetes  (20,  25)  fügte  eine  jüngere  hand  hinzu  pobles  .1.  genu  poblex 
knyschibe  (7,  6)  h 


264  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

1       test  c  07'''^.  68»^  fluchtest  <i  —  16,  13  [lxxxviii.  xc.  vgl.  ii] 


20 


XCIP 

Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  92. 

2  (782*)   Falcatis    [curribus]    siesiion^    — 

3  h  19 

4  (782b)  Artauit  duuand^  —   1,  34 

5  (79»>)  (Experiar)  erfinde  ^  —   2,  22 

6  (80«)  (Certare)  cistridenne^  —  3,   2 

7  (80^)  Capulam*  helza^  —  3,10[lxxxvi. 

8  lxxxviii] 

9  (Palme  [manus])  flozon^  —  ib. 

10  (Sicam)  uuaf'"^"«  uuafan'^  —  3,  21 

11  (Sera)  slozun^  —  3,  23 

12  (Posticäm)  durestodeP  —  3,  24 

13  (Clauem)  sluziP  —  3,  25 

14  (Circiter)  naah'^   —  3,  29 

15  (81^)  Desiliens  niderscrikender '^  —  4,  15 

16  (82a)  Malleum  hamer^  —  4,  21  [lxxxvii. 

17  lxxxviii*] 


(Tempus)  duimuenge*^  —  ib.  [ii.  Lxxxvi]  21 
(Cerebrum)  hirni'^  —  ib.  22 

(82^)  (Super  nitentes)  uberscinenda  "^  —  23 
5,  10  24 

Suffocatus  bidenfit*^  —  5,  1 1  25 

(83*)  (Exanimis)  uuanaseler''    —   5,  27  26 
(84^)  Nemus  forst"^  —   6,  25  27 

(91^)  Deuitans  uermidendi"^   —    11,  3      28 
(92*)  Acriter  gehaiitego'^   —  11,  5  29 

Mediator  sueneda^  —   11,  10  80 

(92^)  Precibus  den  digen'^  —    11,   17      31 
(93*)  (Indicens)  eunindi^  _   11,  27         32 

(96b)  Maxille    des  cinibrachen^    —   15,  33 

14  34 

(98*)  (Amissione)  shornisse^^  —  16,  28  35 


RUTH. 
XCIV 

p  =  Codex  Ooslariensis  f,    114*^. 

18  Alas  scremunga  —   2,  12  Preuilegium  ^^  svntringa  • —   4,   6  '^^ 

XCIV* 

a  =  Codex  Lugdunensis  191e  /".  67*.       b  =^  Codex  Lipsiensis  106  /*.  16^^     c  = 

Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.   14  /".  5**. 

teut  t. 

19  Priuilegium  ^2  guntrigi  a  suntrigi  b   sun-  trigi  c  —  4,   6   [xciv.  vgl.  ii]  37 


^  von  zweiter  hand.    =  segesnon  =  segenson  ^  von  zweiter  oder  erster  hand.    l. 

duuang         ^  von  zweiter  oder  erster  hand        *  capulum   Vulg.          ^  von   dritter  hand 

^  von  erster  hand  ''  von  zioeiter  hand  ^  von  erster  oder  ztveiter  hand.  l.  cun- 
dindi.  bl.  95*  steht  neben  der  zeile  et  de  forte  —  dies  (14,  14)  am  rande  von  zweiter 
hand  un    (magun  zu  potuerunt?)  ^  von   ziveiter  oder   erster  hand         ^°  von   zweiter 

oder  erster  hand.  ivol  von  dem  pari,  skoran  gebildet  wie  flomissi  von  farloran.  sodann 
bl.  99*  (17,  9  sum  —  18,  6  iter  quoque)  am  oberen  rande  von  erster  hand  hors        "  pri- 

vilegio  Vulg.  ^^  ^-^  ^^^  parallelhs.  Codex  Lipsiensis  107  /.  12*2   ist  hinter  Puilegiü 

eine  lücJce  gelassen,  welche  von  jüngerer  hand  mit  den  worten  q.  puäs  leg®  ausgefüllt 
wurde 


JuDicuM  LXXXVII^  —  Regum  i  CHI 
Academy  xxxvii  (1890),  47.  (?mw.31,  333 


265 


xcv 

c  —  Codex  Vatic.  Pal.  288  f.  57^. 


1  Aria  deniie  .i.  houestat^  —  3,  2 

XCVb 
Codex  Oxoniensis  Land.  lat.  92. 

2  (105^)  Sperare   driigo^  —    1,  11  Decreuisset  .  .  .  ahe^  —   1,  18 

3  lam  doc^  —    1,  12  Reditum  uiderfart'^  —  ib. 

4  Apta  niac"^  —   ih.  Uelox   [fama]    caleme*da^  —  1,  19 

5  Promit  dr  .  .  .*  —   1,  13  (Uocetis)  nenned^   —   1,  20 

6  Aduerseris  uirderos^  —   1,  16  (107^)  Garere  darbo^^  —  4,  6 


17 
18 

19 
20 
21 


REGUM  I. 

CII 

d  =  Codex  jwincipntn  de  Lobkowitz  489.     e  =  Codex  Berolinensis  Ms.  lat.  8^  73. 
f  =  Codex  Ouelphe7'byt.  Wiss.  66.     g  =  Codex  monasterii  sanctae  erucis  23. 

7  Se    locaueruiit    farmieton^^    e  19^    far-  sarm^eton^^  ^4*^  — 2,  5 

8  mietoN^^    f   11^    farnuetoni^    d    IS^ 


22 


cm 


q  =  Chi.  6028  f.  46^ 
9  Caracteribus  b    huc   staben    ?•  114*^  • — 

10  Prol 

11  Supputacio  zale  r  114^^  —  ib. 

12  Numeracio  underbruida  r  114*^    —  ib. 

13  Sub  censu 

14  Incisionibus  viid4az  r  114^^  —  ib. 

15  Cronicon  zitbuch  r  114^^  —  ib. 

16  Emula  ella  r  114»^  —  1,  6 


?•  =  Codex  Goslariensis, 

Fuscinulam  crowel  r  114^'^  —  2,  13  23 

Lebetem  ezzil  r  114*'^^  —  2,  14  24 

Caldarium^^  cezzelin  7'  114^^  —  ib.  25 

Buccellam  snite  r  114^^^   _   2,  36  26 

Preciosus  Seldinir^^  r  114^2  —  3,   1  27 

Extales^*    .i.  intestina   gedarme^'^  q    ar-  28 

Stelinga  r  114*^   _   5^   9  29 

Anos  ringa  r  114*^  —   6,  5  30 


^  im  context  *  von  zweiter  Jiand.  drugo  =  trö6n  '  von  ziveiter  hand  *  ganz 
verwischt,   von  dritter  hand,   etwa  dringit  gemeint         ^  von  zweiter  hand.    ■=  uuideros 

•  von  zweiter  hand.   etwa  rest  von  feriahe  "^  von  ziceiter   hand         ^  von   zweiter 

hand.  der  zweite  teil  des  wortcomplexes  scheint  merida,  mit  dem  ersten  weifs  ich  nichts 
anzufangen,  da  der  lautstand  dieser  Würzburger  gll.  an  cäh,  cähe  oder  an  eine  vor- 
satzpartikel  ca-  zu  denken  verbietet  ^  von  zweiter  hand  ^^  von  zweiter  hand.  die- 
selbe gl.  auch  bl.  106^  am  rande  neben  v.  2,  12  ^^  im  context  defg  ^^  caldariam 
Vulg.  ^'  darauf  lücken  nach  Verbum  causam  (3,  11)  und  nach  Demolitus  est  eos 
(5,  6)  r        ^*  Exstales  r        ^^  übergeschr.  q 


26() 


Nachträ(}k  Zum  Ersten  Band 


1  (;nj)s(;llam   lriili(!ii   ?•   lU-'^   —   G,  8 

2  Paiiificas  l)ortliechore  r   lU*^   _  y^    y^ 
\\  R(;ditiiH  giniz  r  114*^  —  8,  15 

4  Sistarciis  mustascen  r  114*^  —  9,  7 

5  Triclinium  sedal  r  114»>i  —  9,  22 
()  Ligoneni  sech^  q  —  13,  20 

7  Sarculuni     howe    fossoriuni   gbescaiuel  q 

8  8arculuni  fossoriuni  h&uan  r  114*'^  — 

9  ih.  '^ 

10  Tridentum^    mistgabele     q    capulono    r 

11  114^^1  —  13,  21 

12  Stiniulum  gart  r  114^^  —  ib. 

13  Lorica    aniata'^    halsberga    r    114'^^    — 

14  17,  5 

15  Ocreas  benb'ga  r  114^2  —   17,  6 

16  Liciatorium  mittil  r  114^^^^  —   17,    7 

17  Phalangas  scara  r  114'^^  —   17,  8 

18  Funda  slinga  r   lU^'^  __   ;l7,  49 


ApparitorcK  dinistman  r  114''^ —  19,  14  2G 
Licitores*  vuizinere  r  114^^^  —   19,  20     27 
ContribulibuH  a  tribu  chunilinga  ?•  115*^  28 
—  20,  6  29 

Perendie  vb'morgene  r  115^^  —  20,12  30 
Emissariis  bödel  r  115»^  —  22,  17  31 
Ibicibus  ste^nges  r  115^1  —   24,  3  32 

Oram  ort  r  115^^   —   24,  5  33 

Pvlicem  floch  r  115^^  —  24,   15  34 

Ligaturas  gebundelin  r  115^^  —  25,  18  35 
Massas  rasta  r  115*^  —  ih.  30 

n 

Caricanim  figo:o'^  r  115^^  —  ib.  37 

Benedictionem  obel|lei  r  115^*^  —  25,  27  38 
Singultum  sustodil  r  115*^  —  25,  31  39 
Scrupulum  unsensie  r  115*^  —  ib.  40 

Inposuisti  bi^  r  115*^  —  28,  12  41 

Minauit  menite  l  r  115*2  —  30,  20       42 


CIII^ 

a  =  Codex  Litgdunensis  191e.     h  =.   Codex    Lipsiensis  107.     c  =  Codex  Lip- 
siensis  106.     d  =   Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.   14. 


teut 


teut 


19  Supputatio"^  zalft  «67^  zala  d  5^  t  ala      Caldaria'^    kezel    a  67*^    kessel    b   12*^^  43 

20  c  68*^  —  Prologus  [cm.  cvii]  —  2,    14  [cm]  44 

Stimulus  ^^  gart  menel^^  a^l^  gartinenel  45 

t. 
d  6^  gart  c  17^^  .._  ^3^   2I   [cm]        46 


teut 


21  Fuscinula^  Crouvvel  a  67*^  Crouwel  r/ 6* 

t. 

22  cröwel  c  IG''^  —   2,   13    [m.  xcviii. 

23  cm.  CVII.  ex.  cxii.  vgl.  cix] 


teut 


24  Tridens^  Grepe  a  67^*  gpe  d  6' 

25  [vgl.  cix  zu  13,   21] 


teut  t. 

Cassis    heim    a    68*    heim    c     \1^^    .i.  47 
ib.  heim  d  6*    helm^^    6   13*^  —    17,  5  48 

[11.  c.  cix]  49 


^  übergeschr.  q 


tridenciu   r    tdete   q,    vor   der  vorangehenden   gl. 


n 


**  squa- 

'  schluss 


*  lictores   Vulg.  ^  figo:o]  rasur  von  r,   loie  es  scheint,  r 

^  Su,bputacö  b,  die  corr.  von  jüngei'er  hand,  dann  urspr.  lücke  gelassen, 


mata  Vulg. 
der  spalte  r 

ivelche  von  jüngerer  hand  nunmehr  mit  einer  lat.  erMärung  ausgefüllt  ist;  von  derselben 
hand   am   rande  supputa'e   vnd'tzelen  ^  darnach   lücke,    welche    von  jüngerer  hand 

durch  krewel  ausgefüllt  ivurde  b.  fuscinulam  Vulg.  ^  tridentem  Vidg.  ^^  caldariam 
Vulg.  "  darnach  lücke,  in  tvelche  von  jüngerer  hand  über  einander  eingetragen  sind 
Stichel  prikel  gartmene  1  b  12^2 ;  der  letzten  zeile  dieser  spalte  hat  die  jüngere  hand  zu- 
gefü(jt  Tybia  kny  scheibe.  Coxa  ey  dyech.  Crus  wade.  stimiüum  Vulg.  ^"^  menel  iiber- 
geschr.  a  ^^  sodann  steht  in  b  von  jüngerer  hand  über  Liciatoriii  a  licijs  df :  wewe  1 
gam  bom  (17,7)  und  über  dem  dazu  gehörigen  Licia  eni  süt:  liciü  gam  drot  ede  vitztze 


Regum  I  cm  —  CXIV' 
Acadcmij  xxxvii  (1890),  47.  Germ.  31,  333.  334 


267 


1  Phalanges^    scam^  a  GS«  .i.  scare  d  G-**      Pulex«  fla"^  a  GH»  flo  /;  13*^  _  24,  15  22 

2  —   17,  8  [cm]                                              [cm]  23 

teilt  teilt 

3  Formella  ^   casicar  a  G8*  .i.  kose    naph      Ligatura.s'^  kipuntila    a    G8*    kintwidel  24 

4  ^  G^^  —    17,  18  [cm]                                    il  G»'  —  25,  18  [cm]  25 


teilt 


teilt 


5  Mentum  kinne  a  G8«    kinnc  b   12>^^  —      Jmposui^ti^  pitrüga  a  68^  pitruga  0  18^2  26 


6       17,   35 


pitga  d  G»'  —   28,   12  [cm] 


27 


teut 


7  Pera*    skerpe    a    G8'^     scerpe    ^6^    — 

8  17,  40 


teilt 


teut 


teut 


9  Funda^  slingera  a  G8*    slingera  c   17^^ 
10       Clingera  d  6''  —   17,  49  [vgl.  cm] 


Minauit  meneta.  1  treiph  «68^  meneta.  28 
ul  treiph  c  18^^^  menete  l  tiph  d  6*»  29 
treiph  h  13»^^  —    30,  20    [cm.  cvii]  30 


CIX 

c  =  Codex   Vatic.  Pal.  288.     ^  =  Codex  Ämhianensis  110. 

11  Cacabus  et  cucuma  cohmac  59**  —  2,14  Tridens    greifFa.    1    mistgabela^'^     c    60^31 

12  Fuscinula  krovvel  c  59^*  —  ih.  greifa  d  5^^   —   13,  21                           32 

13  Fenus  vveddi  c  59*^  —   2,   20  Fornix  suibugo  c  60*    -    15,   12             33 

14  Extales  grozdarmi^  c  59*^  —  5,   9  Cubitus  clafdera^^  c  60*  —   17,  4          34 

15  Capsella^^    capsilini^    c    60^    d  4^»^  —  Palmus  mimti<^  c  OO-"^  -  -  ih.                     35 

16  6,   8  Cassis  heim  ^^  c  60*  —  17,  5  [ii.  c.  cm*]  36 

17  Sistarcie^^  malaha  1  dasga  c  59*^  d  5*^      Ocrea  beinbga^^  c  60*  —   17,   6  37 

18  —   9,   7  P'ormella  formizzi  c  60*  —    17,    18  38 

19  Sarculum^^  g&isan  ^"^  c  60*  houa  1  hacca      Perendie    egesteren    c    60*    —    20,    12  39 

20  d  5*^  —   13,  20  [xcviii.  cm]  [cm]  40 

CXIV^i* 

a=:Clm.  2571/".  153*.     h=  Codex  Erlangensis  212  f.   157^     c—  Clm.  2551/: 

133^     6/  =  Codex  Lipsiensis  107. 

21  Item    quod    seqiiitur    in  regum  prologo.  quod  ex  ipsa  phrasi  ^^    probari  potest  41 


^  Phalanges  a  phalangas  Vulg.  ^  übergeschr.  a  '  darnach  lücke,  wohinein  von 
jüngerer  hand  kesenap  geschrieben  ist  b.  formellas  Vulg.  *  darnach  lücke,  welche  von 
jüngerer  hand  mit  brotzak  ausgefüllt  iviirde  b.   peram   Vulg.  ^  darnach  lücke,    darin 

von  jüngerer  hand  eye  slevd'  b.    sodann  b  13a2  zwischen  Laicos  und  pplares  (21,  4)   ein 
Verweisung s zeichen  auf  den  rand,  wo  von  jüngerer  hand  paes  .i.  paes  gemeyne  brot 
*  pulicem   Vulg.         ''  übergeschr.  a  ^  darnach  lücke  b.   neben  dem  folgenden  Cöme- 

ta'ius  q  scbit  anales  {zwischen  25,  29  und  31)    am  rande  von  jüngerer  hand   ey  messt' 
der   awslegüge  b  ^  ohne  gl.    und  lücke  b.  Inposuisti  cd        ^^  im  context  c  ^^  am 

schluss  von  Eegum  i  c  ^^  Sistarchie  proprio  sunt  nautarum    diete  quod    sint   sute   d 

^'  die  gl.  nach  der  folgenden  d  ^*  die  gl.  steht  unter  Moses  erklärungen  der 
griech.  worte  in  den  prologen  des  Hieronymus  zu  den  bibl.  büchern        ^^  frasi  d 


2G8 


NACHTKÄciio  Zum  Ersten  Band 


hoc  08t.  Phrazo  \  uidoo  1  loquor^ 
(licitur.  undc  phrasis^  dicitur  .i.  lo- 
cutio  P  stilu.s.  unde  phraster*  siuo 
phrastos  .i.    locutor.    hiric    componitur 


metaphraHter  i  metaphrastcs ''  .i.  inter-  26 
pres.  quod  teut/onice®  quoque  dicitur  27 
antifriston  abc  antiphristen  d  4**.   5*     28 


REGUM  IL 
CXV 

b  =   Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  fol.   24  f.    102*'*. 

5  Centuni.  niassas  palataruni  id.  est.  ficus.  inter    duas    palas.    id.    est.    scofla 

6  de  ficis  fecerunt.  massa.  et  posuerunt  16,  1 

CXIX 

j)  =   Olm.  6028/".  46^.     q  ^=  Codex   Goslariensis. 

7  In  conpetis  ingiuuikin  q   115^^ —  1,20      In  oculis  solis  huius  lu'pore 


20 
30 


8  Crepusculo  dageto  q  115^^  —   2,  32 

9  Fusam^  spilli  q  115^"^  —  3,  29 

10  Cepit  guan  q   115^^   _   5^   7 

11  Fistulas  nuosca^  q   115^^  —   5,  8 

12  Calcitrabant  spuriten  q  115^^  —   6,  6 

13  Assaturam  spizbrade  q  115^^  —   6,  19 

14  Bubule  carnis  vuisintines  flescas  q\l^^^ 

15  —  ib. 

16  Frixam  gebacken  q   115^^  —  ib. 

17  Magnalia  wnd'  q  115^1  —  7,  21 

18  lugales    curruum    subneruauit    .i.    equos 

19  iunctos    in  curru    subneruauit    ha,^se- 

20  note  p    Subneruauit  hesneta  q   115^^ 

21  —   8,  4 

22  lugales  ros  q  llö'^^  —  ib. 

23  In  ualle  salinarum  sulzona  q   115^^  — 
24 


12,  11 

Musitantes  runinde  q   115^^ 
Sarrauit®  cisegete  q   115'^^  - 
Latum^^  zigala  q   115^^   — 
Sorbiciunculas^^     musila     q 

13,  6 

Palatarum  figena  q   115^^   - 
Tapetia  tephecha  q   115^^  - 
Cicer  cisa  q   115^^   —  ib. 
Baiulus  tregere  q   115^^   — 
Conpendii  curci  q  115*^^   — 
Satisfac  danga  q   115^^  — 
Polimitarius  arhari    q   115^^ 
Auricu^^  rakeba  q   115^^  — 
Crassatur  uodit  q   115^^  — 
Gratuita   firkebin^^  q  115^^ 


2ll5b2- 

-  31 

32 

12,   19  33 

-   12,  31 

34 

ih. 

35 

115^2     _ 

-  36 

37 

-   16,   1 

38 

-  17,  28 

39 

40 

18,  22 

41 

18,  23 

42 

19,  7 

43 

—    21,   19  44 

-  23,  23 

45 

24,   21 

46 

24,  2 

4  47 

\  13 


CXIX- 

a  =   Codex  Lugdunensis   191e  /".   69^.     b  =■   Codex  Lipsiensis  107. 


teilt 


25  Assatura^"^    brata  a  brothen  b   13^*^ 


6,  19  [11.  CXIX.  cxxiv.  cxxvi] 


48 


^  loqd  h  "-  phansis  durchstrichen  und  darüber  ra   d,    dazu   unten  am   rande  mit 

Verweisung  phrasis        ^  siue  d        *  phrasin  d         ^  metaphastes  d         ^  theutonice  a 
"^  fusum   Vulg.        «  darauf  lücJcc  nach  Arx  mire  altitudinis  (zu  a  Mello  5,  9)  ^        '  ser- 
ravit  Vulg.        ^'^  laterum    Vidg.        ^^  darnach,  vor  dem  deutschen  ivort,  sicut  alt  durch- 
strichen und  unterpunctiert  q        ^^  auricularium  Vulg.         "  oder  firkehin  q         ^*  assa- 
turam  Vulg, 


Regum  I  CXI V»^  —  Regum  III  C^XXXV 
Äcculetuij  XXXVII  (1890),  47.  Genn.  31,  334 


209 


1  Tapetia   toppeth  ^  r/  .  .  .  to])lu'l  h  14«^^—  17,   28   |>///.  rxix|  20 

cxxv 

(•  z=z  Codex  Vatic.  Pal.  288. 

2  Infatua  bitübili  c  00*=   —   15,  31  Gemineos*  guizuinelo^  c  00«    —   20,  1    27 

3  Alligatura-  hangilhv^  c  00i>   —   10,  1 


REGUM  III. 
CXXXV 


r  —  Chn.  0028  f.  40^. 

4  Laf'morimi  ste|phin  mize  ä   110^^  —  5, 

5  15 

0  Dolauerunt    sunitun  1  cessetan    s  110^^ 

7  —  5,   18 

8  Cementa^ii  murere  s  110^^  —  ib. 

9  Clocleani^  windelstein ^  sllG»^  —   0,8 

10  Pauinieiito  plast'  5  110*^  —  0,  15 

11  Laquearia  himeleze  s  110*^  —  ib. 

12  Tornaturas  gedreunge  .<?   110^^  —  0,  18 

13  Celaturas  irgrabüga'^  .9  110^^   —  ib. 

14  Anaglipha    erhab    en*^    r    niattelecha    s 

15  110^^  —   0,  32 

10  Regulam  spratun  s  110*^  —   0,  35 

17  Deambiilacra  enkega  s  110^^  —   7,  2 

18  Epistilia  polistari  5  110^^  —  7,  0 

19  Versuum  cilone  s  110^^  —   7,  17 

20  Mare  label  s  110*^  —   7,  23 

21  Litteris^  labell.^s^^  luter  est  choncha  .i. 

22  vas  eneum  .xl.  batos  capiens  a  luendo 

23  dictum.  1  cantarus  aquarius  dranccoph 

24  s  110^^  —   7,  20 

25  Lora  iehhalma  s  110^^  —   7,  29 


?  z=  Codex  Ooslariensis. 
Axis^i  ahsei2  ,,.  _   7^  39 


28 


Humeruli   chiphun    s  110''*^    cbiphe^^  r  29 

—  ib.  30 

Radü    speicha    s  110^^    spaiche^^  r  —  31 

7,  33  32 

Canti  velga  s  110*^  uelge^^  r  —  ib.  33 
Modioli^^    nabe    s  110^^  na  be^^  ^.  _  34 

ib.  35 

Terra  argillosa^*  la,*migiu  r  —  7,  40  30 
Erugo  rost  .9  110^^  —  8,  37  37 

Rubigo  militön  s  110»^  —  ib.  38 

Deuocacio^^  scelta  5  110*'^  —  8,  38  39 
Ciassem  chel  5  llO^^  _   9^  20  40 

In  enigmatibus  radiscun  5  110*^  —  10,  1  41 
Pincernas  scenken  s  110*^  —  10,  5  42 
Symias  effen  5  110^^  _  ^q,  22  43 

Pauos  paue  s  110^^  —  ib.  44 

Scorpio^''  est  genus  sentis  asperrimi  hui-  45 
■jDfolts  r  —   12,  11  46 

Armamentarium   wafenhus    s    110*^    —  47 

14,  28  48 

Araciuncula  ^'^  vurelin  s  110»^ — 18,32  49 


*  übergeschr.  a  -  in  Begum  i  vor  Capsella  207,  15.  alligaturis  Vulg.  ^  im  con- 
text  *  Jemineus  Vulg.  '^  cocleam  Vulg.  •  darauf  lücke  nach  Cenaculum  a  com- 
munione  uescendi  dicitur  (0,  8)  s  '  darauf  lücke  nach  Eminentes  (O,  18)  s  ^  über- 
geschr. r  ^  luteris  Vulg.  ^°  labelh^s]  an  stelle  des  punctes  ein  verschmierter  buch- 
stab  s        "  axes   Vidg,  diese  und  die  vier  nächsten  gll.  in  der  folge  34.  31.  33.  28.  29  r 


12 


übergeschr.  r 


^^  Modiola  s 


14 


argillosa  terra  Vulg.  ''^  devotatio   Vulg. 


scorpionibu.s   Vulg.         ''  aratiunculas   Vulg. 


270  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

Academy  xxxvii  (1890),  47.   Oerm.  31,  334 

1  lunijx'iuiu    vcghol    dorboü    \    .spuchra  .s-       Pedissequos  dineHtmaii  ä  IIG*^  — 20,14  20 

2  IIG»'''  —   19,  4  Predicare^  chundet  s  IIG*^  —  21,  9      21 

CXLII 

c  =2   Codex   Vatic.  Pal.  288  f.  Gl''. 

3  Dolatis   lapidibus^    gimezzeton    steinon*''      Coclee*  Hcale  l  iieiitilachin  ^  —   G,  8        22 

4  —  G,  7 

CXLIIP 
Codex  Bonnensis  218  /".  48^ 

5  Argilla<^  .i.  tha  —  7,  4G 


REGUM  IV. 
CXLVIII 

q  m:  Clm.  0028/.  4G^.     r  =z  Codex  Qoslariensis. 

6  Cancellos  lenib'ga  r  110^^  —  1,  2  5,  22  23 

7  Psaltes'^  psallentem  sengere  r  116^^  —      Stragulum.    opertorium     mortuorum    re-  24 

8  3,  15  tuch^o  g  —  8,   15  25 

9  Fundibularius^  sleng'e  r  llG^i  —  3,25      Caluariam  kebal  r  110^^  —  9,  35  26 

10  Oscitauit    kienota    hal    .i.  os    aperuit    r      Latrinas   ueltganga  r   IIG^^  —   10,   27  27 

11  llG^i   —  4,  35  Testificaciones  eida   r  110^2   —   17,   15  28 

12  Col^cinthidas    wildecorbizo    r  IIG^^    —      Tignariis  holtmeist'  r  116^^^  —  22,   G     29 

13  4,  39  Tignaii  rauen  ^^  q  30 

14  Benedictionem  obelei  r  IIG^^   — ^   5,   15      Lapidicinis  steinmeczer  r  116^^  —  ih.     31 

15  Burdonum  ::suemere  r  IIG^^  —    5,  17      Perfuga^^  uraidig^  q  — ^   25,   11  32 

16  Vestes  mutatoria^  bedewant  r  IIG^^—      Trullas  chella  r  116^^  _  25,  14  33 

CXLVIII« 

a  =   Codex  Lugdune7isis  191e  /.   70^^.     /)  =  Codex  Lipsiensis  101  f.  15^^.     c  =z 
Codex  Lipsiensis  lOG.     d  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14  /".  8^. 

teut  t. 

17  Benedictio^*    oblei    a   oblei    d    obelei    c  poris^^   dicitur  mirgel    (mergel  c  mer-  34 

18  22^1  —  5,  15  [cxLViii]  gel  h    mugel    d)   abc    22^1    d    —    6,  35 

19  Electo^^  terre  tempore.  ^^    Tempor   tem-  19  36 

^  praedicate  Vulg.         ^  lapidib;]  d  aus  b  corr.         ^  im  context         *  cocleam  Vulg. 

^  im  context         ^  argillosa   terra   Vulg.  "^  psaltem   Vidg.          ^  fundibulariis  Vulg. 

^  vestes  mutatorias   Vulg.  ^^  übergeschr.  q  "  durch   die  vorangehende  gl.   ver- 

anlasst q  ^2  übergeschr.  q  ^^  perfugas  Vidg.  ^*  darnach  lacke  gelassen  b.  bene- 
dictionem Vulg.  ^^  Eiecto  c  ^^  tepöre,  tepöria  und  die  ganze  gl.  am  rande  a 
Tempor,  pis  d 


Rf:gitm  III  CXXXV  — EsDHAK  i  C^LXIX  271 

1  C^aliiaria ^  kebnl  ac  22''^2  k^^i^a^  (/  —  9,  35  [cxLVii.  cxlviii.  clii.  clvJ  U 

CLV» 
Clm.  4:112  f.  59i>. 

2  Ctirduus    genus    herbe     spinoso.    Huius  moUis.     frigidus    et    indigestus    sucus  15 

3  natura  mordiix.  et  cum  austeritate  est  eius.  alopetias  griiit^  curat  —  14,    9  IG 


PARALIPOMENON  I. 
CLVI 

e  =  Codex  Fiüdensis  Aa  2  f.  G2*. 

4  Trahas.  a  ti-ahendo;  id  slito  curuata  sine  rota  —  20,  3  17 

CLVIII 

r  r=  Clm.  6028  /".  46^.     s  :=:  Codex  Ooslariensis. 

5  Inextricabiles  vntelost  5  116'*^  — Praef.      Tribulas  trischilin  s  117^^  Tribule.  arum.  18 

6  Siluain  dich*  5  116^^^  —   ib.  a  conterendo  dicte  driscele  r  —  20,3  19 

7  Carpentarius    rettuuagenere    s  117^^  —      Trahas^  sliten  r  siede  5  117*^^  —  ib.       20 

8  9,  15 


PARALIPOMENON  IL 

CLXIII 

t  ==z  Codex  Ooslariensis  f.   117^^. 

9  Obriza*"  oberguldes  —   3,  5                            Eruca^  grasiworm  —   G,  28  21 

10  Opere  staurario'^  manleicho   —  3,   10          In  neruum    polz.    ut  isihalta  —  IG,  10  22 

11  Chonchas  cherer  —  4,   G                                Pensaciones^  cinsa  —  21,  3  23 

12  Basilicam  palinza  —  4,   9                             Egereret  uirdouuit^^  —  21,  19  24 

ESDRAE  I. 

CLXIX 

g  =  Codex   Ooslariensis  /".   121^^. 

13  Latimus^^  steinmetze  —  3,   7  Cementariis  murere  —  ib.  25 


^  darnach  lücke  h,   ivelche  von  jüngerer  liand  mit  einer  lat.  erJclärung  ausgefüllt  ist, 
calvariam   Vulg.  ^  darnach  von    and.  hand    ein   strich  d        '  grint   ühergeschr. 

*  darauf  lücke  nach  Barbarie  {ib.)  s        ^  Traas  s         ^  obrizi   Vulg.        '  statuario   Vulg. 

®  aerugo  Vulg.        ^  pensitationes  Vulg.         ^"  dann  lücke  nach  Contignacionem  (34,  11) 

^^  latomis   Vulg. 


272  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

CLXXIIIa 

a  =z  Clm.  2571 .     h  =  Clm.  7997.     c  =  Clm.  4112.     d  =  Codex  Erlangensis  242. 

1  Cratere.^  \  casHure  idem  sunt  .i.  bichere  bechere  c  90^  —   8,  27  13 

2  a    98^    i.    bechere    h    97^^    d   98^    .1. 


ESDRAE  IL 

CLXXVI 

g  =   Codex   Qoslariensis  f.   121^^. 
3  Furnorum  ouene^  —  3,   11  Concionem  samenunga  —   5,   7  14 


TOBIAS. 

CLXXXVI 

q  =z  Clm.  G028  f.  47^.     r  =   Codex   Goslariensis. 
4  Manciparunt  zuo^  r  121*^   —  Prol.  Secundo^  cras  oborgene  r  121^^  —  8,  4  15 

.5  Exosos  letsiama  r  121«^   —  1,  18  Albugo  houuisil  rl2P^—   11,14         16 

6  Branzia*  chiwe  q  —   6,  4  Membranum^  uel  r  121^^  —   ih.  17 

7  Exentera  euiscera  scurfe  q  —   G,  5 

CLXXXVI^ 

a  =  Codex  Lugdunensis  191b  f.  85^     b  =  Codex  Lipsiensis  101  f.   17^^.     c  = 
Codex  Lipsiensis  106.     d  ^=  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.   14  /".   19^^. 

teut  teilt  t. 

8  Secundo'^    cras    vbermorgene  a    vbhnor-      Membranum®  uel  a  vel  c  46**^  vel  h  —  18 

9  gene  d  —  8,  4  [cLXXXVi]  11,  14  [cLxxxvi.  clxxxviii]  19 

CXCi> 
Clm,  5515. 
10  Albugo  ciugge  141^^  —  6,  9.   11,  14 


JUDITH, 
CXCIII 

r  =  Clm.  6028  f.  47^.     s  =  Codex  Goslariensis  f.  121^1. 

11  Exaccioni  notugunga  s  —  Prol.  In  precipicio  hohi  s  —  7,  8  20 

12  Opinatissima  ^  nameastesta  s  —   2,  13         Lapades.  ^  olle  minores.  1  panes  uladen.  21 

*  crateres  Vulg.        ^  diese  gl.  noch  einmal  nach  Inueni  libnim  census  eorum  al  edicio. 
Librum  genealoye  eorum  (7,  5)  ^  es  steht  Manti  zuo  parunt  r         *  branchiam    Vulg. 

^  secundum   Vulg.          ^  membrana  Vulg.  '  Scdo  cras.  p®  cras  h.    secundum   Vulg. 

^  opinatissimam   Vulg.  ^  palathas  Vulg. 


il 


ESDR.VE  r  CLXIX  — Job  CCXII  273 

Lh'onke  12 

1        1    pitinge^    r    Labates    sUidoii    .s'    —       In   conopeo  niukeneze^  r  —   10,    19        17 

•1       10,   5 

CXCVIIi> 

Clm.  5515. 

3  Ascopani.^    ilasconem  buterich   142*  —  10,  5  18 


ESTHER. 

CC 
y  rrr  CocUx  Lugduneusis  Voss.  lat.  fol.  24  /.   108^^. 

4  lacinctini  siutorheuuin  —   1,    G 

CGI 

s  =  Codex   Goslariensis. 

5  (121^^)  Archiuis  arma  (122*^)  boumere*      Percrebruisset  irmerclo  —  2,  8  19 
0       —  Prol.                                                      Arcariis  tresecamera  —  3,   9                     20 

7  Mundum  muliebrem  wipcierda  —    2,  3 

CCVIIIb 

Codex  Fuldensis  Aa  2.^ 

8  (86^)  Ista  sors  scottorum  conuenit  iuxta  mitterent  in  illam  ligna  quadrata  que  21 

9  librum  ester  quia  sors  in  eum    conti-  tot  fuerunt    quot   homines  de    quibus  22 

10  netur.  ^    Scotti    dixerunt   quod    in    hi-  sors  fiebat  et  eorum  nominibus  scripta  23 

11  bernia    ista  consuetudo    esset    in  sor-  circumdabantur    (87*)    massa    farine.  24 

12  ciendo  quod  implerent  urnam  id  eim-  id  teige.  quod  uulgus  romanus  pastam  25 

13  bar.  hoc    est  magna    situla    aqua,    et  uocat  usw.  26 


JOB. 

CCXII 

t  =z  Clm.  G028  /'.  47*.     u  =  Codex  Goslariensis. 

14  Membranis  puohfellin  u  120^^^  —  Prol.      Scripus'^  binez  u  120^^  —   8,   11  27 

15  Sterquilinio    niistes    hufun    u  120^^  —      Carectum  sabari  u  120^*^  —  ib.  28 

16  2,  8  Decipula  ualla  ^^  120^^  _   ;^8,   10         29 

^  pitinge]  das  ziveite  i  auf  rasur  r        ^  ühergeschr.  r        ^  ascoperam  Vulg.        *  dli. 
armarüs  buochchamere  ^  am  schluss  der  erklärung  des  bucJies  Ilester  mit  hezieimng 

auf  9,  24  ^         ^  Ista  —  continetur  rote  Überschrift         "^  scirpus  Vulg. 

Althochdeutsche  glossen  IV.  18 


274 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 


1  Meridiati  rcstotcn  u   121  ^^   —   24,    11         Cartikgo  cru.slila  u   121»^   —   40,  13       25 

2  lunipereroruin^Hpui'gono  it  121*^  —  30,4      Stcriiutacio    nie.süga   u   121»'^    iii.sunge  /  20 

3  Capicio  hobetloeh  u  121»i    -  30,  18  —  41,  9  27 


CCXII* 

Codex  Lugdunensis  191e  /".  7G*. 

4  Cartilägo  cnoster^  —  40,  13 

CCXIV 

c  r=  Codex  Ambiane^isis  110  /".   12^^. 

5  Umbilicus^  nabulo  —  40,  11 

CCXVI- 

a  =  Clm.  2571.     ö  =  Glm.  7997.     c  =  Chn.  4112.     (Z  =   Cb^eic  Erlangensis 

242. 

6  Scirpus    a    quo    segetes    teguntur.     sine  a  93^  sciluf  c  8G^  scilfus  6  91^  schi-  28 

7  nodo.  Latine  scirpus.  teutonice*  sciluf  luf  d  93''^  —  8,  11  29 


PSALMI. 
CCXXI 


t  =z  Clm.  G028  f.  47^ 

8  Vnus  sumeliccher  u  117^^  —  Prol.  I 

9  Exaltans  geohender  u  117^^  —  i&. 

10  Inscripto^  capitan  u  111^^  —  ih. 

11  Scribendi  capita  longas  u  117^^   —  ih. 

12  Titulus^  capitulan  u  111^^  —  ih. 

13  Cursim  kizolo  u  117^^  —  Prol.  II 

14  Cissum'''  kibrachotaz  u  117^^  —  ih. 

15  Obliquis  duerche  u  111^^   —  ih. 


u  =  Codex  Goslariensis. 

Pupillam  ogaphel  ul  sehan  u  117^^  —  30 
16,  8  31 

Peruerteris  dusaluerchere  tuuerdenw  117^^  32 
—   17,  27  33 

Sole  offani  u  111^^  —  IS,  ß  34 

Foderunt  durechestecben  u  117^^  — 21,  35 
17  36 

Kefloruit  picham  w  117^^  _  27,  7  37 


16  Edicionem  hantfrestinunga  u  117^^    —      Vituperacionem  laster  i<  117^'"^  — 30,14  38 


17  ih. 

18  Non  defluet  niderniriset  u  117^^  —  1,  3 

19  Exacerbauit  irgremita  u  117^^  —  10,  4 

20  Magniloquam  uilisprege  u  117^^  —  11)4 

21  Conuenticula  cisamine  chüsta  w  117*^^  — 

22  15,  4 

23  Corruptioiiem    fiusmissida    u    117^^    — 

24  15,  10 


Inputabit«  wizit  w  117^^  __   31^  2  39 

Euge  wach  u  117^^  _  34,  21  40 

Emulari  hazzan  ul  bilidan   u  117^^  —  41 
36,  1  42 

Zelaueris  hazzit.  uehet  u  117^^  —  ih.  43 
Intenderunt  spiennun  ?t  117*^^  —  36,  14  44 
Piagas  kestige  u  117^^  —  38,  11  45 

Calamus  rore  u  117^^  _  44^  2  46 


^  iuniperorum  Vulg.        ^  ühergeschr.  vgl.  DWB  5,  1497        '  umbilico  Vulg.        *  teu- 
tonic^  ö        ■■'  inscriptio  Vidg,        *  titulis  Vulg.        '  scissum  Vulg.         ^  imputavit  Vulg. 


Jon  CCXII  —  Parabolae  CCXXIX 


275 


1  Vacate  uiret  u   117^-  —  45,   11 

2  Proposicionem  ratnist^e   //  1  1  7*''^  —  48,  5 

3  Calcanti  ^    uersne    ul    t^ala    k    117^"    — 

4  48,  6 

5  Depascet  frizet  n   111^^  —  48,  15 
G  Desursum  uf  ii  117^^  —  49,  4 

7  Conciiinabat  coniponebat  niachido  1  stiliita 

8  n   117^"   —  49,  19 

0  Nouacula    acuta    scarsas    ti    117^'^    — 

10  51,  4 

11  Precipitacionis  kebi  u   117^^  —  51,   G 

12  Emigrabit  uztribit  u   117^^  —  51^  7 

13  Ramiuim     dorn    n    117^^     Ramnus    est 

14  genus  spinarum  permolestuni  .  .  ,  aglai 

15  t  —  57,  10 

16  Significacionem    pochuii  u   117^^.   118^^ 

17  —   59,  G 

18  Macerie  stanzun  ii  118^^  —  Gl,  4 

19  Stateris  wagun  u  IIS^^  —  Gl,  10 

20  Stillicidiis  dorbizunga  ^*  118»^  —  G4,  11 

21  Tympanistriarum  spili|uip^  u  118^^    — 

22  G7,  26 

23  Ascia  descla  w  118^^  —  73,  6 


Chophina^  corp  u  118»^  —  80,  7  29 

Contestabor  zurchundi  ciho*  wll8'^^ —  30 

80,  9  31 

Meridlaiio    niitoltagli    liclicmo^    w  118*^  32 

—  90,  0  33 

Dedacordo  ^     sebeiiseiden     ii    11 8*^^    —  34 

91,  4  35 

Gremium     spach     sarmentum     fasciculus  36 

qui  fit  ex  siccis  lignis  ul  merges  carpa  37 

U    118'^2    _     iQi^   4  33 

Frixorium'^  rostphaniia  u  118^^  —  ib.  39 
Opertorium  decca  u  118*^  —  101,  27  40 
Herodii  valco  u  IW'^  —   103,  17  41 

Cinomia   hundesfliga   w   118^^     —   104,  42 
31  43 

Salsuginem  sulzi  u  118^^  —  106,  34  44 
Lebes  cezil»  ^t  118i>i  —   107,  10  45 

Nouelle  planzin  «t  11 8^^  —  127,  3  46 
Linguosus  uilecoser  u  118^^ —  139,  12  47 
Incensum  rob  ti  118^^  —  140,  2  48 

Fetose  tragente  u  118^^  —  ^^43^  i^      49 

Manicis  hantruwen  u  118^^^  —  149,   8  50 


CCXXIa 

a=  Codex  Lugdunensis  IQIb.     h  =  Codex  lApsiensis  107.     c  ■■ 
106.     f/  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14. 


Codex  Lipsiensis 


teut                                                             t.  teut                                 t. 

24  Captio  ualla  a  77^  ui'alla  d  13^^    ualle  Fetose    fesilig^^   a  79^    feselich  c  37^^  51 

25  c  32i>i  yalle  619^1—34,8  [ccxxiv]  —  143,  13  [ccxxiv]                              52 

26  Singularis  euer^  a  7  8^  —  79,  14  [ccxxi] 


PARABOLAE. 

CCXXIX 

.s-  =   Codex  Goslariensis. 
27  (118^^)    Edificationem    gebecerunga   —      Coacuerint  irsurent 


28       Prol 


Prelo  torcla 


ih. 


ib. 


53 
54 


^  calcanei   Vulg. 


spiliuip]  s  aus  corr.  u 


cophino  Vulg. 


m  z  corr.  u 


es  stellt  Meridiano  miteltagh.  Basiliscu  lichemo  u 


''  davor  Alia  ed'  u        ^  cezil  ausradiert  u 
einem  undeutlichen  ivorte  pregnans  corr. 


-  *  ciho]  c  scheint 
"  decachordo  Vulg. 
ühergeschr.  a        ^"  in  b  21^2  ist  aus 


18' 


276  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

1  Erudicionem  zuth  —   1,  3  Fideiuösor  bürge  —  20,  10  21 

2  Lactauoruiit^  .spanan  —    1,   10  Vadem -^  burgun  —   22,  2G  22 

3  Tendiculas  striche      -    1,   11  Simbola  samtregele  —   23,  21  23 

4  (119*^)  Impinget  gitoziu  —  3,   23  Clauo  iserennagele  —   23,  34  24 

5  Tenellus  zart  —  4,  3  Chamus  cäbridel  —  20,  3  25 

6  Offendiculum  anstozüga  —  4,  12  Conflatoria^  essa  —  27,  21  20 

7  Bamula^  demuli^  —  6,  5  Pik  stamt  —  27,  22  27 

8  Concinnat*  machot  —   12,  19  Mendicitatem  belelüge  —   30,  8  28 

9  Noualibus  niulendi  —   13,  23  Sanguisuge  egulun  —  30,  15  29 

10  Ascella  ochese  —   19,  24  Stellio  mol  —  30,  28  30 

CCXXIX^ 

a  =  Codex  Lugdunensis  191e  /".  80^.     fe  =  Codex  Lipsiensis  101  f.  22^^.     c  = 
Codex  Lipsiensis  100.     d  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14  /".  10^^ 

teut  t. 

11  Carta  bref  a  brief  d  briff  h  briep  c  38^^  ccxxx]  31 
1'*^       —  Pf'ol'                                                       Absinthium    wemiot    h    ()    wermode    a  32 

teut  t. 

13  Coacuerint'^  irsurent  a  irsurtet  d  —  ih.  w^mote    d    w^mute    c  39*^    —    5,   4  33 

14  [ccxxvi.  ccxxvii.  ccxxviii.  ccxxix.  [ccxxix.  ccxxxvi]  34 

CCXXXVP 

Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  97. 

15  (Per  cancellos)  durchdiebirlä  5^  —  7,  0      (Stertit)  .i.  Ruzet^  7^  —  10,  5  [ccxxviii.  35 

16  [vgl  ccxxxii]  ccxxix.  ccxxxi.  ccxxxii.  ccxxxiv]    36 

17  (lecur)  lebera  5^  —   7,  23  [ccxxxvi] 

CCXXXVII^ 

a  =   Clm.  2571.     &  =  Clm.  7997.     c  =  Clm.  4112.     d  =^  Codex  Erlangensis 

242. 

18  Tipsane^  de  ordeo^^   fiunt  fesun  a  67*  [ccxxxiii.  ccxxxvii]  37 

19  b  05*  d  00^  fesen  c  07*  —  27,  22 


ECCLESIASTES. 

CCXL 

p  =z  Codex  Ooslariensis  f.  119*^. 

20  Opstupescas^^  irnarrist  —  7,  17 


^  lactaverint  Vulg,  ^  damula  Vulg.  ^  oder  dennili  s  *  Cöcinnat  s  ^  vades 
Vulg.  ^  conflatorio  Vulg.  '  darnach  lücke  b  ^  von  and,  hand  *  Tipsane  c 
Typsane  bd  ptisaaas  Vulg.        ^°  hordeo  ad        ^^  opHupescas  p 


Parabolae  CCXXIX  —  Sapientia  CCLXI»  277 

Wn.  460.  {Sum.  37) 

CCXLVr>^ 
a  =  Codex  Vindohonensis  804.    b  =  Codex  Wirzihurgensis  Mp.  th.  4®  60. 

1  Celech  hebf.    ecclesiastes    grece.    concio-  laiitrecht<3ere  "*  6  99*  14 

2  iiator^    lat  .i.    lantrechtere  a  184*  .i. 


CANTICUM  CANTICORUM. 
CCXLIX 

q  =  Codex   Goslariensis. 

3(119*^)    Murenulas    snorli    .i.    catenulas  dicunt  elatas  palmarum  speciem  esse  ar-  15 

4  —    1,  10  boris  conficiendis  vnguentis  aptam.quam  16 

5  (119^^)  Botrus  cipri  trübe  —   1,  13  latine  abietem  uocant  danna  —  5,  11  17 

6  Macerie  stenzunes  —   2,  14  Areole  putet  —  5,  13  18 

7  (119*^^)  Elate  folia  palmarum  .. .  Quidam      Vmbilicus  nabulo  —   7,  2  19 

CCXLIX* 

Codex  Liigdunensis  191e  /*.  81^. 

8  (Botrus)  thrufle  —   1,   13  [vgl.  ccxlix.  ccliii]  20 


SAPIENTIA. 
CCLXI 

s  =  Clm.  6028  f.  46^.     t  =  Codex  Goslariensis  f.  120*^ 

9  Torax*  brunia  t  —  5,   19  Malagma  plaster  t  —   16,   12  21 

10  Auena^  senwe  s  —   5,   22  Echo  galm  s  —  17,  18  22 

11  Contubernium  kinoscast  t  —  8,  3  Poderis  albun  t  —   18,  24  23 

12  Muscipulus^  musuallun  t  —  14,   11 

CCLXI* 

a   =   Codex  Lugdunensis  191e/'.  82^.       fe:r=   Codex  Lipsiensis  106  /".    42^^. 
c  =  Codex    Oxoniensis  Laud.  lat.   14/1  17*^^. 

teut  t. 

13  Inuolumentum '^    wintela    a     wintela    c  windele  b  —   7,  4  [cclxi]  24 


*  die  gl.  steht  im  abschnitt  Nomina  librorum  (nicht  mit  Isidor  6, 2  identisch)  '  con- 
cinator  a  ^  über  concionator  b.  ebenso  auf  bl.  88^  derselben  hs.  in  einer  predigt  De 
pascha:  Eccleslastes  concionator,  lantrechtsere  *  thorace    Vulg.      ^  "  a  bene  Vulg. 

"  muscipulam  Vulg.  '  involumentis  Vulg.  die  parallelhs.  Codex  Lipsiensis  107  /.  23^2 
hatte  hinter  Inuoluintü  urspr.  freien  räum,  dann  ist  nachträglich  mit  ariderer  dinte 
wintela  eingesetzt 


278 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 


ECCLESIASTICUS, 

CCLXV 

d  =  Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  fol.  24  /*.  102'^* 

1  Asfaltuni  spalor  —  24,  20 

CCLXIX 

6-  =  Codex  Goslariensis, 

■  1,  21 


2  (120*^)  Receptacula  gedemilin  - 

3  Reddicio  Ion  ^ —   1,  29 

4  Sustentaciones  giduldi  —   2,  3 

5  Acide  sarpho  —  4,  9 

6  Inerudicione  ^  unzucti  —  4,  30 

7  Inproperium  iteuiz  —  G,   1 

8  Acidieris^  zurlustes  —  6,  26 

9  Alterceris  stritest  —   9,   13 

10  Zeles  zürnest  —   9,   16 

11  Ceruicatus  uuiderbrutteder  - 

12  Acharis  grimer  —   20,  21 

13  Barchiale^  armboche  —  21,  24 

14  Detencio  anadacht  —  24,   16 


16,   11 


Platanus  ahorn  —    24,   19  23 

(120^2)  Qribri  rideren*  —  27,  5  24 

Asserum  lattun  —  29,  27  25 

Tortura  magapiscide  —  31,  23  26 

Carri  carrun  —  33,  5  27 
Admissarius  reino  —  zu  33,  6  Emissa-  28 

rius  20 

Linicionem  hasnnunga  —  38,  34  30 

Versucias  heina  —  39,  2  31 

Placor  manitta  l  holda  —  39,   23  32 
(120^1)  Sanguinare  kiplotigan  —  42,  5  33 

Pigmentarii  arzatis  —  49,   1  34 

Defluenti^  uarindimo  —  51,   13  35 


CCLXIX^ 


a  =    Codex  Lugdunensis   191e.     Zj  =  Codex  Lipsiensis  107.     c  =  Codex  Lip- 
siensis   106.      d  =^  Codex   Oxoniensis  Land.  lat.   14. 


teut  .t. 

15  Redditio   Ion  a  82^  Ion  b   24^1  c   43^^ 

16  lont  (Z  17^2  —   1,   29  [cclxix] 

teut  .t, 

17  Ineruditio^    untzuht  ö^  83*    vnthzucht  h 

t. 

18  24*1  mithzucht  c  43*^  vnzvth  d  17^^ 

19  —  4,  30  [cclxix] 

teut  .t. 

20  Datio  gaue   a  83*    gäbe  h  24*^  c  43*^ 

21  gäbe  d  17^2  —  11,  17 


teut  .t. 

Asseres"^    rabon    a    83*    rabon    h   24*'^  36 


rabon  d  18*^  —   29,  27 


37 


teut  .t. 

Tortura  wize  a  83*  wize  h  24*^  c  43^2  38 


wuze^  d  18*1  —  31,  23 


39 


teut  .t. 

Carrum^    charro  a  83*    carro    h  24*2  ^  ^q 


43^2  —  33,  5  [cclxix] 


41 


k  =   Clm.  14745.     r 
22  Vmbraculum  loiba  s  122^^ 


ESAIAS. 

CCLXXIX 

Clm.  6028/".  47^.     s  =   Codex   Goslariensis. 

1,  8  Tugurium  hutta  s  122^^  —   ib. 


42 


^  ineruditionis  Vulg 
Indulcabit  (27,  26)  s 


*  oder  wiize  d 


^  acedieris  Vulg. 
^  defluente  Vulg. 
"  carri   Vulg. 


'  brachiale  Vulg.        *  darauf  lücke  nach 
^  ineruditionis  Vulg.  "^  asserum  Vulg. 


EccLESiASTicus  CCLXV  —  EsAiAS  CCLXXIX*^ 


279 


1  In  cucumerario  corbozgarhi  5  122^^*^  — 

2  ib. 

3  Scoria^  siiuler  5  122^3  —  1,  22 

4  Stangnum  ein  .s^   122^^   _   1,   25 

5  Varagincs^  herbrust  .s  122^^^  _  2,   19 
ü  Talpas  muluuer  *•   122^2  _  2,  20 

7  Vespert  iliones  tledermuse  ä  122^*^  —  ib. 

8  Torques  halsbouch  s  122^'^  —  '^,   l^ 

9  Discriminalia  harbant  ä  122^2  —  3,  20 

10  Armillas  arnibouga  6^  122^^^  —  3,   19 

11  Mitras  huot  s  122^2  —  ib. 

12  Inaures  orringa  5  122^2  _  3,  20 

13  Acus  spinela  s  122^2  _  3^  22 

14  Specula  spegel  s  122^2  _  3,  23 

15  Forcipe  zanga  s  122^2  —   g^  g 

16  Titio^  brant  s  122^2  —   7,  4 

17  Desolabit  nuoddet  s  123^^  —  H,   15 

18  Scopabo    mudabo*    kerent    s  123^^    — 

19  14,  23 

20  Scapa^  besime  s   123*^  —  ib. 

21  Gallinacius  kappo  ä  123^^  ~   22,  17 

22  Püam  bal  s  123^^  —  22,   18 

23  Institutores  ®  schifman  5  123^^  —  23,  8 

24  Propinabo  ihscencho  s  123^^  —    27,  3 

25  Proscindet'^  prachi^  r    prachet  6*   123*^ 

26  —   28,  24 


Git    et   ciminuni  ul    cumel    s  123*^  —  32 

28,  25  33 

Milium  hirsi  .<?   123«^^  —  ib.  34 

Uitiani  sparget  .1.  wiesca.   1   uogelchrut^  35 

r  —  ib.  36 

Malus  sageboü  s   123^2  _  39^  17  37 

Migma  gu|iassahi.  1  om  6-   123^2  _  39^  3g 

24  39 

Percussuram  slach  s  123^2  —  30,  26  40 
Balbarum    derestämelenten    s  123^^    —  41 

32,  4  42 

Trieris  chiel  s  123^2  —  33,  21  43 

Perpendiculum    niuruuagi    s  123^2    j^u-  44 

ge 

werwa  r  —  34,   11  45 

Cataplastarent^^  kauascoten  s  123*2  —  4^ 

38,  21  47 

Runcina.  ferrum  recuruum  nuel  r  houil  48 
s  123^2  _  44^  13  49 

Circino  rizza  s  123*^  —   ib.  50 

Tornauit  dredre  s  123*2  —  i})^  51 

Vellentibus    denzuegenten    s  123*^    —  52 

50,  6  53 

Saliunca  reitachil  5  123*2  —  55,  13  54 
Carrucis^^  carrun  §123''^  garruit^2^  7ßd  55 

—  66,  20  56 


CCLXXIX* 

a  =  Codex  Lugdunensis  191e.     b  ==■  Codex  Lipsiensis  107.     c  z 
106.     d  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14. 


Codex  Lipsiensis 


teut  teut 

27  Vmbraculum  hutta.  1  louba  a  71*  hucta 

.t.  t 

28  ul  lauba  d  8^  hutte  ut  louba  b  24^^ 


23*^    —     6,    6  57 
58 


t.  t. 

29  hutte.     1    loube     c    22t>i     —     1,    8 

30  [CCLXXIX.     CCLXXXIl] 

teut  .t.  teut  .t.  t. 

31  Forceps  ^^  Tanga  a  71*  tanga  c?  9*  czange      Serra  saga  a  11^    saga  b  25*^    Saga  c  62 


b     25*^      zange     c 

[CCLXXIX] 

Ticio^*  brant  15  ^   71a  5  25*^   —    7,  4  59 

[CCLXXVI.  CCLXXVIII.  CCLXXIX.  60 

CCLXXXL    CCLXXXIl.   CCLXXXIV]  61 


^  scoriam   Vulg.        "^  voragines   Vulg.        ^  titionum  Vulg. 
Vulg.        ®  institores  Vulg.        '  procindet  s         *  übergeschr.  r 
diert  r         ^°  cataplasmarent  Vulg.         ^^  Garrucis  k         ^"^  oder  garrnit  k 
Vulg.        ^*  ticionum  Vulg,        ^^  i^^bergeschr.  a 


*  Z.  raundabo        *  scopa 
*  uogelchrut]  ain  c  ra- 


13 


forcipe 


280 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 


1  23^''^  saga  d  0'^   —  10,  15  [(X'LXXIX. 

2  CCLXXXIl] 

teilt  .t. 

3  Scopa   be.sma,   a  71^    bcHnia  b   25*'^  — 

4  14,  23  [ccLXXix] 

5  Pilai  baP  «  71'>  bal  b  25*2  _  22,  18 

6  [CCLXXIX] 

teut  -t. 

7  Milium  hirse  «71^    hirse  d  9^    herse  b 

8  25*>^  —  28,  25    [cclxxix.  cclxxxi. 

9  CCLXXXIl] 

teut  t, 

10  Runcina^  nuoil  a  72*   nuoil  c  24^^  • — 


44, 18  [ccLXxvi,  ccLXXviii.  cclxxix.  23 

CCLXXXIl  J  24 

.t. 
Circinus'^    cirkel'-^    a  72*    cirkil    b  25»'2  25 

cirkil  c  24^^^  —  ib.  [cclxxvi.  cclxxxiJ  2ij 

Toriiauit  threide-^    «72*    dreyde    .t.  ^  b  27 

25^2  —  ii)^  [cclxxix.  vgl.  cclxxxvi]  28 

teut  .t 

Aurifex^  go,'tHmit  a72*  goltsmit  ^25^^  29 
goltsmit  d  0^  —  46,  6  J^cclxxix]       30 

teut  t. 

Vellentibus'^  tuengendena  72*  zwengende  31 
c  24^^  —  50,  6  [cclxxix]  32 


JEREMIAS. 

CCXCI 

6-  =  Clm.  6028.     t  =  Codex   Goslariensis. 

11  Disceptabo  strit  l  ding  t   123^^  —  2,  9  22,   14  33 

12  Borit  est  herba  .  .  .  quam    nos  sw^%h      Auriginem  gelesolth  t  128'^^  —   30,  6     34 


13  dicimus  s  47'^  —  2,  22 

14  Decipula  clobe  t  123^^  —  5,  27 

15  Subflatorium  essa  t  123^^  —   6,  29 

16  Placenta«  halsta»  t  123^^^  —  7,  18 

17  Ascia^ö  dehsela  s  48^  —    10,  3 

18  Lubare^i  bruch  t  123^1  —  13,  1 

19  Mirice^^  fuelböm  s  48^  —   17,  6 

20  In  nemum  polz  t  123^2  _  20,  2 

21  Sinopide  rotelstein,   siue    oger  s  47^ 


Exedras^^  absiten  s  47^  —  35,  2  35 

Atramentum^*  at'minz  t  123^2  —  36,18  36 
Scalpello  scribmezzer  t  123^2  —  36,  23  37 
Ordinatores  uaziczari  t  123^2  —  48,  12  38 
Stratores  fuori  ul  hasinari  t  123^^2  —  39 
ib.  40 

Pedälis  weppegarte  s  47*^  —  51,  18        41 
Mare  lapel  t  123^2  _   52,  17  42 

Creagras  cruele  t  123^2  _  52^  ig  43 


CCXCI* 

a  ■=.  Codex  Lug dunensis  191e.     6=:  Codex  Lipsiensis  107.     c=  Codex  Lijjsiensis 
106.     c?  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14. 

teut  t.  .t. 

22  Sufflatoriumis    esa   a    72^    esa    c    25*^  esze  6  26^^  esca  c?  10*  —  6,  29  [ccxci]  44 


^  übergeschr.  a 
^  übergeschr.  ab 


'  nach  Euncina  lücTce  b  25^2.  Rüncina  a        *  Cir- 
^  aurificem  Vulg.        "^  nach  Vellentibus  urspr. 


^  pilam  Vulg. 
ein®  a  circino  Vulg. 

lücJce,  in  welche  dann,  ivie  es  scheint  von  derselben  hand,  eingesetzt  wurde  velle' 
wsczeysen  wsreufen  b  ^  placentas  Vulg.  *  5.  &(Z.  l,414anm*8  ^°  nach  Dola  unten 
nrCCCXVII  5  "  lumbare  FttZ^/.  ^"^  nach  T>QmitQv\Si  unten  nr  CG(JK.C11  s  ^^  exe- 
dram  Vidg.  ^*  atramento  Vulg.  ^^  in  d  steht  Sufflatoriü  esca  dulcis  päis  de  simila 
7  oleo  ul  adipe  7  mellit',  es  ist  also  Placenta  ausgelassen 


EsAiAS  CCLXXIX*  —  EzECHiEL  CCCI*  281 

teut 

1  Placente^     flado^     a    72^     —     7,     18      Atramentum^  at'meiit  a  73»   —  36,   18  17 

2  [ccxci.  ccxciii]  [ccxci]  18 

CCXCIV 
S.  UNTEN  DCXCVb 


THRENI. 

ccxcv 

m  =  Chi.  14745  f.  IIK 
3  Refocillarent  labenten  —   1,  19 


EZECHIEL. 
CCXCVIII 

h  =  Codex  L/iigdunensis  Voss.  lat.  fol.  24. 

4  (103*^)  Litura  inpesa  lim  l  calamen  —  id    struices    congregationis    —    15,  3  19 

5  13,  12  (s.  anni.)  20 

6  Paxillus.    qui  in  stant  parietem   mittitur      (103**)  Ariel  lio  —  43,  15  {s.  anm,  6)  21 

CCC 
S.  UNTEN  DCXCVb 

CCCI 

r  =  Clm.  6028.     s  =  Codex   Goslariensis. 

7  Senecias    herlinga    terster    uunpiplaga  s      lantino  cheimata  s  124*^  —   16,  10        22 

8  123^>l   124*1  _  p^.Qi  Efferbuit  wiel  r  47^  —   24,  5  23 

9  Electri  gesmelze  s  124*^   —   1,  4  Pigmei.  *    homines  cubitales    gdw^gilin  r  24 

10  Atramentarium   tintinhorn    s   124*^    tin-  48* —   27,10  25 

11  tenhorn  r  47^  —   9,  2  In  mercario^  marchat  5  124*^  —  27,  16  26 

12  Paries  mura  s  124*^  —   13,  12  Cocleam  windelstein  s   124*^^  —   41,   7  27 

13  Litura  tunichunge  s  124*^  —  ib.  Culine    coquine    chugelina    s  12^^^    —  28 

14  Puluillos  cussin  s  124*^  —   13,   18  46,  23  29 

15  Ceruicalia  orchussin  5  124*^  —  ih. 

CCCI* 

a  =   Codex  Lugdunensis  191e.        b  =  Codex  Lipsiensis  107.     c  =  Codex  Lip- 
siensis  106.      d  =^  Codex   Oxoniensis  Land.  lat.   14. 

16  Ceruical^  cussin^    a  73^    cussin    r/  10'»  —   13,   18  [vgl.  ccgi]  30 

a 

'  placentas   Vulg.        ^  übergesclir.  a        '  nach  Atmetu  lüche  h  26'>i.  atramento   Vulg. 

*  Lydii  Vulg.        ^  mercatu   Vulg.        ^  C*uical  d  cervicalia  Vulg.        "^  übergeschr.  a 


282  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

teut  .t. 

1  Tulus^  cnchil  a  74*  cnkil  ^27^1  c  27*^  enkel  d  11*  —  47,  3  10 

cccr> 

Codex  Vindoh.   1218. 

2  Fagoloidoro  hoc  est  nianclucans  scnecias,  i.  trestir  1^^   —  Prol.  [cccij  17 

CCCII 

k  =  Clm.  C028  f.  47*. 

3  Solfir.  2    a   sole    et    fir.    quod    est    ignis  ertuiur  —  38,  22  18 


DANIEL. 
CCCXI 

s  =   Clni.  6028/".  48*.     t  =   Codex   Goslariensis. 

4  OfFa  picis  Falle  ^  s  Offa  biz  est  proprie      Stiippa  avvirc*  s  —  ib.  19 

5  frustrum  dencium  t  124^^  —  Prol.         Posticium^  turlinc  t  124^'^  —  13,   18      20 

6  Discoforum  tmhzaza  t  124^^  —  ib.  Presbiteri  altichun  t  124^'^  —   13,   28    21 

7  Macilenciores  magareri  t  124^^  —  1,  10  Inpensas  kisunga  ul  ketregeda    t  124^^  22 

8  Tibie  scinchin  t  124^^  —   2,  33  —  14,   7                                                    23 

9  Digitomm  zeheno  t  124^^  —   2,  41  Misce  scencha  t  124^^  —   14,  10            24 

10  Napta  oltrester^  s  —  3,  46 

CCCXI* 
a  =  Codex  Lugdunensis  191e.      b  =:  Codex  Lipsiensis  106.® 

teut  teut 

11  Statiia  manlich  a  74*  —  2,  31   [cccxi.      Misce  schenke  a  74^  —  14,  10   [cccxi]  25 

12  CCCXII.    CCCCXCIV*]  teut  t. 

,    -  Cribrauit"^  rath   a  74^   rath    b  28*^    —  26 

teut 

13  Tibie  schinchun  a  74*  —  2,33  [cccxi]  14,  13  27 

CCCXIV* 

a  —  Clm.  2571.     b  —  Clm.  7997.    c  =  Clm.  4112.    d  —  Codex  Erlangensis  242. 

14  Discoforum,  discum  ferentem.  Nam  dis-  .i.  schuzela  c?  113*  .i.  schuzele  ftll2*  28 

15  cus  est  uas  .i.  scutula  a  111*^  c  101*  —  Prologus  29 


^  talos  Vidg.          ^  sulphur  Vulg.         ^  übergeschr.  s         *  avvirc   oder   awire   über- 
geschr.  s        ^  posticum   Vulg.        ^  in  der  parallelhs.  Codex  Lipsiensis  107  /.  27^1.  28*1 
sind  hinter  allen    vier  ivorten  urspr.   lacken  gelassen,  tvelche   nachträglich  mit  blasserer 
dinte   durch  eye    zeule,    knysch^^eibe^    mischen    und   rat   l  reden    ausgefüllt    ivurden 
''  Crib.rauit  a 


EZECHIEL  CCCI»  —  JOHEL  CCCXXI^  283 

Rb. 


CCCXIV^ 
Codex  Carolsruh.  Aug.  ic. 
1  Coiiuicerat  ubar  uuant  104^  —  13,  61 


OSEAS. 
CCCXV 

g  =  Codex  Jüiigdtmensis  Voss.  lat.  fol.  24  f.  103**. 

2  Lappa  clytte  —  9,  6 

CCCXVII 

k  =  Clm.  14745  f.   78^      r  =  Clm.  6028  f.    48*.     6-  —  Codex  Goslariensis  f. 

124^2. 

3  Vinacia  glura  s  —  3,  1  Dola  \  dolabmm^  parta  r  11 

4  Temporaneus  ziteger  s  —  6,  3  De  fumario  rauchuce  k  —   13,  3  12 

5  Serotiiius  speder  s  —  ib. 

CCCXVII^ 

a  =  Codex  Lugdimensis  191e  /*.   74^.     h  =^  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14  f.  11^. 

teut 

6  Dolaui  bartota^  a  —   6,  5  Lappa  cliue  a    clette  h  —  ib.    [cccxv.  13 

teut  CCCXVII.    CCCXIX]  14 

7  Vrtica^  nitila  a  —  9,  6  [cccxvii] 


JOHEL. 

CCCXXII 

r  =  Codex  Goslariensis  f.   124^^. 

8  Rubigo*   miletou  —   Hieronymios   Pau-      Zelatus  est  wizenet  —  2,   18  15 

9  Uno 

CCCXXII* 

a  =  Codex  Ldigdunensis  191e  /.  74'^.     b  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14  f.  1V\ 

teut 

10  Ligones^  scara  a  hauwe  b  —  3,  10 


^  zu  dolavi  6,  5  "^  übergeschr.  a  ^  in  der  parallelhs.  Codex  Lipsiensis  107  /.  28*^ 
steht  sowol  hinter  Vrtica  wie  hinter  Lappa  pz  *  rubiginc  Vulg.  ^  Ligönes  a.  in  der 
parallelhs.  Codex  Lipsiensis  107/.  28»^  ist  hinter  Ligones  eine  lücke 


284  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

AMOS, 

CCCXXVI 

k  =  Clm.  14745  f.  78*.      r  =  Clm.  6028  f.   48».      s  =  Codex   Goslariensis  f. 

125*1. 

1  Aperturas  lucan  s  —  4,  3  Cementarii  murere  5  —  ib.  12 

2  Torris  prant  ticio  k  ticio  brant  s  —  4,      Vncinus    hake    r  uurcula    uX   zurgula  s  13 

3  11  —  8,  1  14 

4  Bubalis   vvisantan  s  —  6,  13  Quisquilia^  guuuissahe  s  —   8,  6  15 

5  Litum  licitum  dunichin  s  —   7,  7  Cribro  sebe  s  —   9,  9  16 

6  Trulla  chella^  r  chelle  s  —  ib. 

CCCXXVI* 

a  =  Codex  L/iigdunensis  191e  /".  74^     6  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14/1  11''. 

teut 

7  Cribrum^  sip  a  sipf  b  —  9,  9  [cccxxvi] 

CCCXXIX^ 

Codex  Fiddensis  Aa  2  f.  97^. 

8  Roborum  moras  distringuens  id  morboü*  —  Hieronymus  Paulino  17 


JONAS. 
CCCXXXIV 

q  =  Codex   Goslariensis  f.   125*^ 
9  Naulum  uerescaz  —   1,  8 


MICHEAS. 
CCCXXXVII 

f  =  Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  fol.  24  f.   103^^ 

10  Sacelli  s,^eodas  ^  diminutiui  —   6,11 

CCCXXXIX 

q  =z  Codex  Goslariensis  f.   125*^. 

11  Excoriauerunt  piultin  —  3,  3 

^  ühergescJir.    r  ^  quisquilias    Vulg.  ^  cribro   Vulg.    in    der  parallelhs.    Codex 

Lipsiensis  107  /.  28^2  war  dahinter  urspr.  eine  lücke,  in  lüelche  mit  anderer  dinte  ey 
zyb  eingesetzt  ist  *  es  steht  id  morboü  roborü  |  moras  distringuens.  mora  Vulg.  ^  die 
sämmtlichen  correcturen  von  einer  jüngeren  hand,  die  auch  o  in  e  änderte,  also  sceda 
herstellte 


Amos  CCCXXVI  —  Maccabaeorum  i  CCCLVII  285 

CCCXXXIX»^ 

a  =  Codex  Lnf/du)ie}is{s  IOIe  f.   74'*.     h  =  Codex  Oxoniensis  Land.  lat.  14  f.  W^. 

tout 

1  Excoriaueiimt^    pivilleii  a  pvtulte  h  —  3,  3  [cccxxxix.  vgl.  cccxxxviii]        8 


NAHUM. 
CCCXLII 

r  =  Codex   Ooslariensis  f.  125*^. 
2  Turbine  uuintspmta  —   1,  3  Laterem  zigal  —  3,  14 


AGGAEUS. 
CCCXLIX 

p  =  Codex  Goslariensis  f.  125^^, 
3  Laqueatis  himilitede  —   1,  4 


ZACHARIAS. 
CCCLI 

p  =  Codex  Goslariensis  f.  125''^^. 

4  Perpeudiculum  murwage  —  1,   16 

CCCLIa 

a  =  Codex  Lugdunensis  191e  /".  75^.     ö  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14  /.  12». 

teut 

5  Appreciatus^  gewerdeter  a  gewHdeter  h  —   11,   13  10 


MACCABAEORUM  L 

CCCLVII 

q  =  Clm.  6028  f.  47».     r  =  Codex  Goslariensis  f.  122^2.     s  =  Clm.  14745  f, 

76^ 

6  Tugumenta^  schuta*  r  —  4,  6  Sequestra^    sundar^b^    aduerbium  s    su-  11 

7  Scutulis  scibun  r  —  4,  57  nurpara  aduerbium  r  —   11,  34  12 


^  Extoriauert  b.  in  der  parallelhs.  Codex  Lipsiensis  107  /.  28^1  war  dahinter  eine 
lache  gelassen,  in  welche  mit  blasserer  dinte  schiden  eingesetzt  ist  ^  in  der  parallelhs, 
Codex  Lipsiensis  107  /.  29»!  dahinter  lücJce  ^  tegumenta  Vulg.  *  z=  schilta  oder 
=  scuta?        °  sequestrari   Vulg. 


28G  Nachträge  Zum  Ersten  Band 

Tg,   1.  _  Nd.  Jahrbuch  4  (1878),  45.  GalUe  29 

1  Assiclabat^   uuollaistet  q  —    11,  40  mide^  irmsül  q  —   13,   28  Iß 

2  Pira  e.st  geiiUH  sepulcri  .    .   .  inde    pira- 

CCCLX'' 
Codex   Oxoniensis  Laud.  lat.  22. 

3  (32**)  Et  machinas  unde  gerusdiu  —  5,      (38»)  Tribus  cuneis'"^  drinscaron —  5,33  17 

4  30  [CCCLVI.    CCCLVIlJ  18 


MACCABAEORUM  IL 
CCCLXIV 

q  =  Clm.  G028  f.  47^.     r  =  Codex  Qoslariensis  f.  122^1. 

5  Incentor  anzara  r  —  4,   1  Scafes^  scef  r  —   12,  3  19 

6  Thaureis    .i.    flagellis     uarrine    zenun    q      Particulatim  stuclie  r  —   15,  33  20 

7  —   7,   1  Euidens  ouchsinigar  r  —  15,  35  21 

8  Gestatoria*  para  r  —  9,  8 


ANHANG  ZUM  ALTEN  TESTAMENT. 

qCCLXVI- 

Clm.  19410  jo.  59. 

9  Fementatum^  kasurit  —  Exod.  13,  3.  7       Tusiniu.  missafaro'^  22 

10  Cultrum  sehec  —  Exod.  20,  25 


EVANGELIUM  MATTHAEI. 

CCCLXVIII 

g  =  Codex  ecclesiae  Ästnidensis. 

ihesu 

11  (Mater  eins  Maria  loseph)   credimus  ex  curiosius,  niut  likor^  31»  —  ih.  23 

12  IUI  causis  esse  gestum  .  .  .  usque  ad      Coniugem    tuam   gimehlidun   31^  —   1,  24 

13  ioseph  numerabitur  ^    tellian   scal  31»  20  25 

14  —  1,   18  (Non  cognoscebat  eam)  ne  uuas  mit  iru.  26 

15  Inuenta  est,    s.  a  ioseph.    quia  ille  eam  ne  ualctimo  sia^^  31^  —  1,  25  27 

^  assidebat  Vulg.        ^  pyramidas  Vulg.        ^  ordinibus  Vulg.        *  gestatorio  Vulg. 
^  scaphas  Vulg.         ^  es  steht  Femtat  ~,   das  auch  fementatm'   dh.  fermentatur    aufgelöst 
werden  kann:  dann  bezöge  die  gl.  sich  aw/ 12,  34  fermentaretur        '  das  lat.  loort  fehlt: 
furva  Gen.  30,  33?        ^  nur  numer  .  .  .  zu  erkennen        ^  niut  likor]  n  nicht  sicher 
^^  die  gl.  neben  1,  22  dictum  est  —  dicentum.  ualc|timo]  t  ziveifelhaft 


Maccabaeorum  I  CCCLVII-    Evangelium  Mattiiaei  CCCLXVIII 


287 


Xd.  Jahrbuch  4  (1878),  45.  4G.   Oallee  29.  30.  31 


coniuiicte  erant   tc 
.  .    poruenisse  bi- 


1  (Kachel  plorans)  .  . 

2  sanina    giinerkte  ^ 

3  quamuii^  32»  —   2,  18 

4  Poniteiitiain  agite    lireuuod    iuua  sundia 

5  32i>  —  3,   2 

0  (Esca    autem    emt^    locustae)    congnius 

7  habiüitori  solitiulinis.  ensetlion^  est  ci- 

8  bus.  ut  non  delitias  ciboruni  nigeroda. 

9  sed    tantuni*    necessitatein  ^     humane 

10  carnis    expleret   gilauodi  .    .   .    sed   a 

11  uento  rapte  uuerthadgidrivana  32^  — 

12  3,  4 

18  (Baptizo  in^  aqua  in  penitentiam)  sanctus 

14  iohannes  nuUi  remissionem  peccatorum 

15  dare  potuit.  sed  baptizau^*  vt*^  anthiu- 

16  vuord  crederent'^   32»^  —  3,   11 

17  (In  finibus  zabulon  et  neptalim)  he  due 

18  tribus  ...  et  galilea  deserta  est  vuard 

19  giuuostid  33b  _  4,  13 

20  ( Adpropinquabit  ^  enim  regnum  celorum) 

21  Regnum   celorum  |  nuUi  pecunie  pot- 

22  est  comparari  |  iam   tanti    ualet  quan- 

23  tum    habes  |  it  mag    tho    gi   uunnian 

24  uuerthan.     so    mid    minneron    somid- 

25  meron.  soman   hauid.^   nemag  giuuer- 

26  theridi<*  uuerthan^^  33^  —  4,   17 

27  Reficientes,    colligentes   te    säna  lesenda 

28  33b  —  4,  21 

29  (Et  aperiens  os)  apertio  oris  longitudinem 

30  sermonis.    siue    manifestationem     doc- 

31  trine  that  he  im  so  baro  duo^^  sprak 

32  34»  —  5,  2 

33  (Beati  qui  lugiunt)  .  .  .  per  conpassionem 


erbarm  unga  34»  —  5,  5  34 

Soluere  brekan  34»  —  5,   17  35 

(Adimplere)   quasi  diceret  ...   et  carna-  36 

liter  intellegenda.  farnoma"»^^  34»  —  37 

ih.  38 

Apex  strikko  34»  —   5,   18  39 

(Donec    onmia   fiant)    littera  I    quo    est  40 

minima    litterai'um.    et    apex    strikko  41 

34»  —  ih.  42 

(Minimus  uocabitur    in    regno    celorum)  43 

hoc  capitulo  suggillat  i.  damnat  pha-  44 

riseos.    .   .    .   destruerent;    farbrakin^*  45 

34b  —  5,   19  46 

Non    periurabis     hardo    suerian    niscalt  47 


34^ 


5,  3; 


48 


Reddes  autem  domino  iuramenta  tua  49 
thu  scalt  bigoda  suerian  34^  —  ih.     50 

Oculum  pro  oculo  ut  steca^^  35»  —  51 
5,  38  52 

Dentem  pro  dente  ut  slaha^^  35»  —  .53 
ih.  54 

(Non  resistere  malo)  .i.  si  quis  tibi  unum  55 
malum  irrogat.  vt  nee  illud  rependas.  56 
niuurekas.^^  nee  ei  resistas  35»  —  57 
5,  39  58 

(Qui  uult  tecum  iudicio  contendere)  endi  59 
thi  an  is  duoma  bithuindan^^  uuillia  60 
35»  —  5,  40  61 

Mutuari  lehnon  35»  —  5,  42  62 

Calumniantibus,  in  rebus  scathod^^  35»  63 
—  5,  44  64 

(Publicani)  publicani  dicuntur.  qui  uecti-  65 
galia  et    publica   lucra  sectantur.    the  66 


^  im  context.    davor  hat  Gallee   noch  in  einer  randhemerkung  zu  2,  16  über  timore 
depulso  die   gl.  alet,    die  ich  in  meiner  abschrift  nicht  finde:  deutsch  =  aleteneru? 
^  ejus  erat  Vulg.        ^  im  context        *  tantum]  tant  auf  rasur        ^  necessitatem]  ne  am 
Zeilenanfang  nachgetragen        ^  vos  in  Vulg.        ''  vt  crederent  auf  rasur        ^  appropin- 
quavit  Vulg.         ^  die  deutschen  ivorte  im  context,  hauid  von  and.  hand    auf  rasur 
^^  giuuertherid  unsicher        "  nemag  —  uuerthan  neben  den  drei  Zeilen  Regnum  —  habes 

"  duo  unsicher,  d  kann   auch  t  sein         ^^  im  context         ^*  im  context         ^^  nach 
ut  steca  wie   nach  ut  slaha  könnte   beide  mal   ein  n  gestanden  haben         **  im  context 

^^  h  bithuingan?        ^*  mit  blasser  dinte 


288 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 


Nd.  Jahrbuch  4  (1878),  4G.  47.  48.  Gallee  31.  32.  33 


1  then    frono    tins    escodun.    ondi    tolii 

2  nämun^  35^  _   5,  4G 

3  (Facies  suas^)   sparsis   capillis  ambulant 

4  et  inlote.   gibariod  soriuliko"^  3G*    — 

5  6,  IG 

G  Tu  autem  fht  thx*  3G^  —   G,  17 

7  (In  tenebras^    exterioris)    Id    thonenda^ 

8  he  iudei  38«  —  8,   12 

9  Stridor  clapunga  38«  —  ih. 

10  (Egrotationes  ^)  Ad  hoc  filius   dei  incar- 

11  natu«  est.  ut  .  .  .   excluderet  fardriui^ 

12  38«  —  8,   17 

fecit.  quia 

13  Fretum,    forte    ob   hoc.     tantam    populi 

14  multitudinem,   &  githring^  38«  —  8, 

15  18 

16  Sanis  lö  vuelmehttigon  39«  —   9,   12 

17  (Et   tunc    ieiunabunt)  insinuauit  meinda 

18  39«  —  9,   15 

19  Conmissuram  plescilin  39«  —  9,   16 

20  Scissura  bruki  39«  —  ih. 

21  (Numquam  sie  apparuit^^    in  israhel)   s. 

22  talis  homo  in  hoc  populo.    anthesemo 

23  lantei2  40«  —  9,  33 

24  Prudentes  glauua  40^  —   10,  IG 

25  (Simplices  sicut  columbe)   prudentia   est 

26  serpentis    .  .  .   per  angustum  foramen 

27  petre   ingrediens    squamas  sluk.    hud 

28  deponit  ueteres  40^  —  ih. 

29  Conciliis  thingon  40^  —  10,  17 

30  Eritis  odio  omnibus   letha.    hatilina  41« 

31  —  10,  22 

32  Non  consumabitis  nefarfarad  41«  —  10, 

33  23 


(Sicut  dominus  eins)  ac  si  diceret.  si  34 
sithon^^  .  .  .  patior  41«  —   10,  25       35 

(Quod  non  scietur)  nolite  persecutorum  36 
seuitiam  timere.  quia  in  die  iuditii  et  37 
uirtus  guddi  41«  —  10,   26  38 

In  aure  auditis,  tuo  hrunoda.  in  paruo  39 
loco  iudee  41«  —  10,  27  40 

(Super  tecta)  palestino  more  .  .  .  faciunt  41 
tecta  equalia  :  :  :  :  emnia  gi  uuarta  42 
41«  —  ib.  43 

Passeres  1*  hliuningos^^  41«  —    10,  29  44 

Asse  helflinga  41«  —  ib.  45 

Non  est  me  dignus   min^^  vuirthig  41^  46 

—  10,  37  47 
(Dignus)  ille  accipit  crucem.  et  sequitur  48 

dominum,  qui  abstinentiam  carnis  vel  49 
compassionem  erbarmunga  41^  —  50 
10,  38  51 

(Mercedem  suam)  leuissimo  precepto  de-  52 
leuit  .  .  .  quererentur.    clagodin^"^  41^  53 

—  10,  42  54 
Qui  abet  aures  audiendi  audiet,^^    endi  55 

he  far  nemat  that  scs  iohannes  gest-  56 

lico  is  helias  42«  —   11,   15  57 

(In    tyro   et    sydone)    ciuitates    phenicis  58 

thes  landscepias  42^  —   11,  21  59 

Uellere  afbrekan  42^  —   12,   1  60 

Ne  manifestum  eum  facerent  negibarodin  61 

43«  —   12,   IG  62 

(Quem  elegi)  ihesus  ideo  puer  dei  est  63 
dictus  ...  et  hunc  munduni  paci-  64 
ficaret  deo  gisuondi  ^^  43«  —  12,  18  65 

(Congregat)  christus    predicat    .   .  .   dia-  QQ 


^  im  context  ^  darüber  ist  gibariod  so  ausradiert  ^  im  context  *  dh.  eht 
thu  ^  tenebras]  a  aus  i  corr.  ^  l.  tho  menda  "^  Egrotationes]  das  letzte  e  aus  i 
corr.  ^  im  context  "  davor  am  rande  huan,  zwischen  der  mit  circum  se  schlief  sen- 
den zeile  von  8,  18  und  einer  längeren  note  zu  8,  20:  gehört  es  zu  Videns  8,  18  als  er- 
gänzte conjunction?  ^®  valentibus  Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,50  "  appaniit  sie  Vulg.^ 
s.  aber  Sabatier  3,  53        ^"^  im  context         "  sithon  ganz  grofs  von  ungeschickter  hand 

^*  Passeres]  das  zweite  e  aus  i  corr.  ^^  davor  ist  hlu  ausgewischt,  vgl.  Mnd.  wb. 

2,  749^  '6  min]  n  fast  ganz  ausradiert  ^"^  im  context  ^^  audiat  Vulg.  ^^  im 
context 


Evangelium  Matthaei   CCCLXVIII 


289 


X(L  Jahrbuch  \  (1878),  48.  49.    Gallee  33.  34.  35 


1  bolus    uoro    disporirit.    et    dostruet    to 

2  luiirpit^  43^»    --   12,  30 

8  Quiclam  de  j^cribis,  scribo  buochcria  44^'- 

4  —   12,  38 

5  Ecce  inater  tua,  hoc  non  simpliciter  .  .  . 
G       utruni    secularein  familiaritateni  ^    sib- 

7  bia  44i>  —  12,  47 

8  Ti'itici    huuetias    ( )    hac    sententia    nos 

9  cautos  esse  admonet.    iie  .    .   .    spar- 

10  gat.  ofar  sagia^  45^^  —  13,  25 

11  Creuisset  herba  et  fructuin    fecisset    the 

12  hiiueti  te  scotonnia  45^  —    13,   2G 

13  Zizaiiia  radan  45^  —  ib. 

14  CoUigimus  ut  gedan   vt  gedan'^  45*^  — 

15  13,  28 

16  (Usque  ad  messeni)  hie  datur  locus  poe- 

17  nitentie    .    .    .    ne    quod  nobis   ambi- 

18  guum  est  et  nescimus  quo  animo  fiat 

19  cito  iuditialem  sententiam    proferamus 

20  sed  deo    iudici    terminum    reseruemus 

21  that  hui  it  sän  ni  dömian.  neuan  that 

22  hui   it   tegodes  doma  lätan^    45^   — 

23  13,  30 

24  Fasel. '^'^los  ^  bundilinon  45^  —  ib. 

25  Horreum  körn  hus  45^  —  ib. 

26  Scandala  irri  slon  46»  —   13,  41 

27  Sagene'^  themo  segina  46^  —    13,  47 

28  (Noua  et  uetera)    ...    ex    lege    et  pro- 

29  phetis  comprobarent ;  gifastnodin  ^  46^ 

30  —   13,  52 

31  (Uirtutes  operantur  in  eo)    herodes  bene 

32  sensit  herodes  he  hadda    it  hir  gelico 

33  farnoman^  46i>  —  14,  2 

34  (Postulasset  ab  eo)  Ad  hoc  forte  iurauit. 

35  ut  future  occisioni  sieka  47^  —  14,  7 


Contrarius  angoin   47^  —  14,   24  36 

Chuiiauerunt  scriun  47^  —  14,  26  37 

(Doniine  saluum  mo  fac)   fides  aniini   in  38 

eo  ardebat.  sed  huinana  fragilitas  ...  39 

trahebat  sencta  47^  —   14,  30  40 

Traditionen!,  disciplinani.  endi.  tuKt  48*  41 

—  15,  2  42 

Tradicionem  gisetitha  48''^  —   15,  3         43 

Honora  bisorgo  48^   —   15,  4  44 

Qui  maledixerit   patri    uel    matri,  i.    the  45 

im  iro   nodthur^^  aftiuhid  48*  —  ib.  46 

(Aut  matrem  suam)  In  : : : :  lege  illis  erat  47 

preceptum  ...   in  tuos  usus  tuhti  ex-  48 

pendo   .   .    .  quod    altari   erat    manci-  49 

patum  bimenid  48*  —   15,  6  50 

0  Cibi  qui  illis  in  lege  prohibiti  fuerunt  51 

biuuerida    et    alie    gentes    liceant    uti  52 

niatanna^i  48*  —   15,   11  53 

Scandalizati  giuuersoda  48*  —  15,  12    54 

In    uentrem    uadit    uuerthid    fertheuuid  55 

48b  —   15,   17  56 

(Tyri  et  sydonis)  Relictis  illic  thartestedi  57 

48b  —   15,  21  58 

Etiam  it  is  also  48^  —  15,  27  59 

Faciem  farauui^^  49b  _   ig^  4  (jq 

(Obliti  sunt)  hec  obliuio  ...  et  per  eins  61 
dilectionem  liubi  non  cogitabant  de  62 
corporali  cibo.  biliuana^^  49^  —  16,  5  63 

Solutum  los  50*  —  16,   19  64 

Non  erit  tibi  hoc  ne  giburia  thi  nio  65 
sulig  50*  —   16,   22  66 

Scandalum  mihi  es^*  thu  bist  mi  errislo  67 
50*  —   16,  23  68 

(Ea  que  hominum)  mep  uoluntatis  est.  69 
ut    pro    salute    hominum    moriar.    tu  70 


*  im  context        "^  familiaritatem]  das  letzte  a  aus  e  corr.  ^  im  context         *  über 

und  unter  dem  lat.  loorte          ^  von  and.  hand  im  context  ^  Fasci.culos]  0  aus  u  corr. 

'  Sagene]  das  erste  e  aus  i  corr.        ^  im  context        ®  im  context,  ge  von  gelico  ganz 

unsicher        ^"  :=  nodthurft         ^^  diesen  in  meiner  dbschrift  fehlenden  ansatz  entnehme 

ich  Gallee.  die  deutschen  gll.  im    context        ^"^  auf  rasur  ^^  biliuana  im  context 
**  es  mihi  Vulg.,  vgl.  aber  Sabatier  3,  98  anm. 

Althochdeutsche  glossen  IV.  19 


290 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 


Nd.  Jahrbuch  4(1878),  49.50.   (Va/Zee  35.  8G.  37 


1  }iut(3ni   tuani    (JOiiHideraiiH  .sihi.s    volun- 

2  tuUnn   50»  —  ib. 

3  (Et    Hcqutitur    irie)    Diiobus    modis    c^ux 

4  Christi  toUitur  .  .  .    per   proximi   com- 

5  passionem.  erbarmunga^    50^  —    IG, 

6  24 

7  Commutacionem,    et    retribiitioneni.    cop 

8  50*  —   16,  2G 

9  Tabernacula^  hüttia  50^  —   17,  4 

10  (Primum  uenire)    quasi  dicerent.    uenisti 

11  bist  cuman  50^»  —   17,   10 

12  (Passurus  est   ab    eis)    herodes   christum 

13  non    crucifixit.    sed    tarnen    pilato    in 

14  nece    domini   consensit;    sam  uurdig^ 

15  50^  —   17,   12 

16  Lunaticus  manuht  uuendig  51^    —   17, 

17  14 

18  (Et  male  patitur)  non  quod  luna  seruiet 

19  demonibus  sed  quod  demon  obseruans 

20  cursuni  lune  homines  corripit  üuitnod* 

21  51^  —  ib. 

22  (Non    potuerunt    curare    eum)    hoc    non 

23  propter  apostolorum  imbecillitatem  un 

24  crefti  51^  —  17,  15 

25  Usque    quo    paciar    uos    fardragan    scal 

26  0  quasi  diceret.    quam   diu  apud  uos 

27  signa  faciam  ...    et    industriam  artis 

28  mee  in  te    expendam.  far  lesan^  51^ 

29  —   17,  16 

30  (Et  cum  uenisset^  capharnaum)   propter 

31  magnitudinem    signorum    non    audent 

32  ihesum     conuenire.    thuingen.     noten'^ 


51»  —   17,   23 
Didragma^  accipiebant  eins  escodun  51^ 

—  ib. 
Non   soluit  didragma    negiltit    then    eins 

51*  —  ib. 
Preuenit  fore  sprak  ()  antequam   petrus 

suggerat.  giuuegi®  51*  —   17,  24 
Ut  autem    non  scandalizemus  ^^    eos    an 

uns.  ne  arfcllian   51*  —   17,   26 
Ne  contempnatis  ne  gi  uuerson   51^  — 

18,  10 
Lucratus  eris    [fratrem    tuum]    gibetoro- 

danii  52*  —   18,  15 
Uel  duos,  ut  eum  cum  illo  aut  corrigas. 

aut^^  uinces.  gi  thuinges  52*  —   18, 

16 
(Alligaueritis   super    terram)    facile    con- 

tingere  posset.    ut    in   corde  suo  con- 

temptor  ouerhoi  52*  —  18,  18 
Si   ita  est,    si  tarn  graue    est  coniugium 

vxorum,  gisiiht  scepi^"^  53*  - —  19,  10 
Scribis  bocherion  54*  —  20,  18 
Adorans     et    petens^*     aliquid     ab    eo, 

tiutho^^  mi  drohtin  quad    siu  54*  — 

20,   20 
Indignati  sunt    de   duobus  fratribus,    so 

miki    las    thingas    gero    dun    54^  — 

20,  24 
(Commota  est  uniuersa  ciuitas)  that  alla 

thia  bürg  55*  —  21,   10 

(Et  ementes  in    templo)    hoc  sacerdotes 
de  semet    ipsis    per    auariciam   eorum 


33 
34 
35 
30 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 

63 
64 


^  im  context  ^  die  davor  von  Crecelius  angeführte,  zu  cum  eo  loquetes  (loquentes 
Vulg.)  17,  3  gehörige  randbemerJcung  .  .  .  hie  uero  in  monte  tabor  ustv.  enthält  nichts 
deutsches;  denn  es  steht  nicht  stendit,  sondern  ostendit  ^  im  context.  :=  samuurhdig 

sc.  uuard         *  im  context         ^  far  lesan  im  context,  das  zioeite  a  aus  u  corr.  ^  ve- 

nissent  Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  103  anm.  "^  im  context  ^  Didragma]  i  aus  e  ra- 
diert;  davor  über  accesserunt  steht  cir,  dh.  ansatz  von  eins  ^  im  context  ^^  scan- 
dalizem'  corr.  aus  -m^          "  gibetorodan  Crecelius,    aber  der  vermeintliche,   viel  hellere 

accent  scheint  nur  ein  flecJc         ^^  aut  auf  rasur          ^^  alts.  gesidskepi,  ags.  gesidscipe 

e 

^*  ptens  _(/         '^  oder  tuitho;  ist  thiutho  zu  lesen,  vgl.  got.  \nu\}? 


•r  ' 

! 


Evangelium  Matthaei  CCCLXVIII 


291 


Nd.  Jahrbuch  4  (1878),  50.  51.   Gallee  37.  38.  39 


1  c'Oijitrtbant    .  .  .     pecus    in     toniplum 

2  iiuluxorunt  dri  uuii   55'»   —   21,    12 

3  (Et    relictis    illis    abiit    foras)    erat    tani 

4  pauper  ...    et    ibi   maiisit.    luiiu   tliar 
;■)       naht   selithai  55^  —   21,  17 

G  (:  Abiit  ^)    in   aduentu    christi  .  .  .    contu- 

7  nieliam  eins  labore  correxit.  gibnotta^ 

8  50»  —  21,   29 

0  (Homo  erat  pater  faniilias)  i.  Deus  pater 

10  ...  gentes    eiecit.    que    antea    in    ea 

11  locate  erant.  gisetana  uuarun  "^  50'^  — 

12  21,  33 

13  (Plantanit  uineam  et  sepem)  Sepis  signat 

14  miiruni  urbis  uel  auxilia  angelica.  the 

15  he  themo    folca  giscei'id:  hadda*  5G^ 

16  —  ih. 

17  Locauit  bistadoda  56»   —  ib. 

18  (Peregre  profectus  est)  Non  ^*  locum  do- 

19  minus    mutaret  .  .  .  sed    liberum    eis 

20  dedit  arbitrium.    utrum    legem   imple- 

21  rent.  lestin^  56»  —  ib. 

22  Locabit^  bistadod  56»  —  21,  41 

23  0  Postquam  domini   temptatores  ...  ad 

24  disciplinam    endi    te    zuhti'^    57^    — 

25  23,  1 

26  Philacteria  houid  bandos  57^  —   23,   5 

27  (Magnificant     fimbrias)      Preceperat     eis 

28  moyses  ut  in  im  angulis  lappon  .  .  . 

29  At  illi  grandes  fimbrias  fi  teri  57^  — 

30  ib. 

31  Prosilitum,    aduenam    nodago    iudeiscan 

32  58»  —  23,  15 

33  Fuerit  factus  vuerthid  nodago  iudeisk  () 

34  dum  esset    gentilis  .  .  .  talem   uitam 


aggressus  est.  ana  geing^  58»  —   ib.  35 

(Debitor    est^)    pharisei    hanc    stropham  36 

un  kust  inuencrunt  ...    et    mox  in  37 

quo  iurauerat  cogebatur  exoluere.  that  38 

he  san'    fargeldan    scoldi    that    selua  39 

thär  he  bi  suor^^^  58»  —   23,  IG  40 

Mentam  mintun  58»  —  23,  23  41 

Anetum  dilli  58»  —  ib.  42 

Ciminum  ^^  chumin   58»  —  ib.  43 

Judicium  suona  58»  —  ib.  44 

Excolantes  ut  flotiad  58»  —   23,   24        45 

Culicem  muggiun   58»  —  ib.  46 

Deforis  utana  58»  —  23,  25  47 

(Deforis  est  mundum)    ac    si  diceret  ...  48 

vt  opera  sanctificentur  hela   ga   uuer-  49 

than  58b  __   23,  26  50 

Dealbatis  gikelcton  58'^  —  23,  27  51 

Testimonio  estis  uobis  metipsis   gisindun  52 

giuuihton  iu  seluon  58^  —  23,  31       53 

(Ego  sum  Christus)  quorum  simo  magus  54 

primus    fuit.  extremus  uero  ille  maior  55 


est 


ceteris  antichristus  he  scal  iro  lesta  56 
uuesan  also  he  iro  uuirrista  uuas^^  57 
59»  —  24,  5  58 

(Opiniones  praeliorum)  multa  prelia  de-  59 
beut  fieri  .  .  .  multa  fuerunt  giuurthun  60 
59»  —  24,  6  61 

Per  loca  huar  endi  huar  59»  —  24,  7     62 

Scandalizabuntur  gisui  kad  59»  —  24,  63 
10  64 

(Qui  in  agro)  qui  in  agro  .  .  .  labentis  65 
uite  retinacula  gimeritha  59^^  —  24,  18  66 

Pregnantibus  ^^  hahta  59^   —  24,   19       67 


^  im  context  von  and.  hand         ^  :  Abiit]  rasur  von  h        ^  im  context         *  von  ari' 
derer  hand  auf  rasur  im  context.  gisc^rid:]  rasur  von  a         ^  im  context  auf  rasur 


''  diese  meiner  dbschrift  fehlende  gl.  {das  deutsche  im  con- 
^  im  context         "  debet  Vulg.,  s.  aber  ^dbatier  3,  140 

12 


'  Locabit]  b  aus  u  corr. 

text)  entnehme  ich  Gallee 

^®  im  context.  sän]    ä  verschmiert         "  corr.  von  jüngerer  hand   in  cvminum         ^^  von 

and.  hand  im  context         ^^  die  ivorte  Vae  aü  pregnantibus  usw.  unten  am  rande  nach' 

getragen 


19* 


292 


NACHTuÄ(iE  Zum  Eksten  Band 


Nd.  Jahrbuch  4  (1878),  51.  o2.  GalUe  :39.  40 


1  (Hienic  uel  .sabbato)   Si    tbil    do    consu- 

2  matioiic  .  .  .  \w.    otio.si    toi7)eainu.s,    & 
:]       nofirioni   00^  —  24,  20 

4  TeriniiioH  marka  59^  —  24,  31 

5  Teuer  fuerit  vt  sprutit  59'^  —   24,  32 

G  (Ite  pocius  ad  uendentes)  noii  consiliuni 

7  dedisse    .  .  .    qui    vobis    laudes    sua.s 

8  uendere  coiisueuerunt.  et  midthiu  vos 

9  in  errorem  induxerimt  61^  —   25,   9 

10  Euge  bone  seriie,  ^  Vuola.  interiectio  le- 

11  tantis  62a  _    25,  21 

12  Post  biduum  foii  hiutu  ufar  zuena  daga 


13 


63a  _  26,  2 


14  (Symonis  leprosi)  noii  fuit  tunc  leprosus 

15  ...  sed  nomen  pristiiium  habuit.  lesta 

16  iemar  the  namo^  63^  —  26,  6 

17  (Et  dari  pauperibus)    si  omnes    discipuli 

18  boc  dixerunt  .  .  .    quatenus    inde   ali- 

19  quid  furari  possit.  githiauodi^  63^  — 

20  26,   9 

21  Constituerunt  budun  63»  ~  26,  15 

22  (Me  traditurus  est)    omnes    ad    hoc  no- 
28       minat.    binemda.  ^    quatenus    conscius 

24  sculdigo    se    conuerterit    bitbahti    63^^ 

25  —  26,  21 

26  (Ego  suni  rabbi)   non  uocat    eum    domi- 

27  num  .  .  .  si  negarit  principatum.    lier- 

28  scepias^  63^  —  26,  25 

29  Scandalum  paciemini  gi  suikad    63^  — 

30  26,  31 

81  (A  me  calix    iste)    I.    si    mundus    aliter 

32  saluari  possit.    Vt^    aliter  blandiendo 

33  fleondu  64^  —  26,  39 

84  (In  tentacionem)    ne  per  suasionem  dia- 


boli   in   nie  scandalum  patieniini  i*^  ne  35 

gi  suikan^  64^  —  26,  41  30 

Infirma  unstark   64^  —  iJj.  37 

Fustibus  stangvn  64»  —  26,  47  38 

Conuerte  duo  64»'  —   26,  52  39 

Fustibus  stangun  64''  —   26,   55  40 

Tunc  relicto    omnes   discipuli    eo    fugie-  41 

runt,  ^  tunc  uerba  christi  impleta  sunt.  42 

quo    eis    predixerat    ()  that    sia    imo  43 

gisuikan  scoldun  64''  —   26,  56  44 

Amodo  nohuuanna  65*  —   26,   64  45 

(Scidit  uestimenta  sua)   propter    furorem  46 

obult^o  6 5»  —   26,  65  47 

Blasphemiam  laster  65»  —  ih.  48 

(Te  manifestum  ^^  facit)    In  illa  fuit  re-  49 

gione.    ut    in    omni    est.    Vnaqueque  50 

prouincia    aliquid    habet     proprietatis.  51 

de  quo    bithiu  loquela    eins    cognosci  52 

ualet  65»  —  26,  73  53 

Consilium    inierunt    anagengun    65»  —  54 

27,   1  55 

Quid  ad  nos  uuat   scal  us   the  scat  65^  56 

—  27,  4  57 

Figuli  eines  leimbilidares  65^  —   27,   7  58 

Sepulturam  bigraft  65^  —  ih.  59 

Constituit  pemeinta  65^  —   27,   10  60 

(Nihil   respondit)   ne    crimen    diluens  ne  61 

antsakodi   65^  —  27,  12  62 

Testimonia  unliumenti  65»^  —   27,  13      63 

Uinctum  hahtan  65»^  —   27,   16  64 

Nihil    tibi    et   iusto    illi    ne  uer  duo  th^  65 

anthesamo  guoden  manna  65^  —  27,  66 

19  67 


Multa    enim    pass:::    sum^^    hodie    per  68 


^  hl.  60  ist  ein  nur   auf  der  Vorderseite  heschriehenes  später  eingeheftetes    hlättchen 
mit  verbesserten  randnotizen  zu  59^^        ^  serve  bone  Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  155  anm. 

^  im  context         *  githiauodi  im  context,    das  letzte  i  auf  rasur         ^  im  cotitext 
^  Vt]  V  auf  rasur        '  patiamini  Gallee        ^  im  context         ^  Tunc  discipuli  omnes,  re- 
licto 60,  fugerunt  Vulg.         ^^  vgl.  ahd,  gibulht         "  manifestum  te   Vulg.         ^^  pass::: 
sum]  das  übergeschr.  a  und  sum  von  jüngerer  hand 


Evangelium  Matthaei  CCCLXVIII      CCC^LXIX 


293 


X(i.  Jahrbuch  4  (187S),  52.  Gnlk'e  4U.  41.  —  Acadanj/  xxxvii  (1890),  iü.  Bartsch 

Hckldbergcr  hss.   184'».   185* 

1        uismn  propicr  ouiii  tilii  viiiKleres  gisah      Inposiicnint  super  cai)ii(l  tuohehtun  thar  33 

ik   lluirii   iiia   Uf)*»  —   ih.  obena  06*'   —  27,   37  34 

.)  Sanguis  iniis   supor  nos   thia  sculil  sines      Custodite    sicut    scitis,   ne    duoii   ik  niih  35 


4       bluotcs.   ncineii  luii  oucr  iinsik  GG*  — 

G  Suscipiente^  co  6i\\  iienienlo  GG^  —   27, 

7  27 

8  Pretorium  sprak  hus   GG^    —  ib. 

y  Plectentes  flehtente  GG'-^  —   27,   29 


der  nicht  mcr  aiia  G7'"^  —   27,   65 


3G 


(Doscendit  de  colo)  ut.  officium  et  ser-  37 
uitiuni  eius  preberet.  quod  ei  debuit.  38 
sciildig  uuas^  67^  —   28,  2  39 

Nos  suadcbinius  ei  uui  radad  imo  67'^  —  40 
28,   14  41 


10  Seruabant  cum  iiamuu  is  guonia  GG'' —      (Securos^    uos   faciemus)    thät    iu    nian  42 

11  27,  oG  scatha  iii  uuirthid  G7''    —   ib.  43 


12 
13 
14 
15 
IG 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
20 
30 
31 


COCLXIX 

Codex  Vaiic.  Pal.  242. 
(9'')  IperJ    CoUationeni    cesamene    prahti      Dormitantibus,    indoctis.    propria    incuria  44 


—  2)-  '-^9 
Teiiieritate  fräuali  -—   ib. 

(10*)     Exemplaria     pilidpuoch     —     30 

[CCCLXVIIl] 

(10^)  Exemplar  pilidpuoch  —  ib. 

(12''*)  Saliua,    quasi    saliuam    imbibera^t. 

keslvnten  —  32 
(12^)    (Saliua)     Imbibit    keslänt    —   ib. 

[CCCLXVIII] 

Falsarium.    erraticum.    irrare,    lugenare^ 

—  ib.  [CCCLXYIII] 

Temerariis  fräuallen  —  ih. 

(13*)  Arguta,  subtili.  clileinero  —  ib. 

Suspitionem*  vuidarsiht.  zurtriuuida  "^  — 

ib.  [cccLXViii] 
Argumentum  chleini.  list  —  33 
Maledicos  skeltara^'  ■ —  ib. 
(14^)    Maledicorum '^     skeltarro     —     ib. 

[CCCLXVIII] 

(15*)  Uitiosis,  malis.  puozuuirdigen  —  34 


captis.  vngeuu  |  ren  ^  —  ib.  [ccclxviii]  45 
(15b)  (Notauit)  fersluoc  —  35  46 

Institutum  kemeintaz   —  ib.  47 

Industria  keuuerido.  khleini.  klerti.  vuis-  48 

tuome  —  ih.  49 

(18*)  Emendarios  [codices]  puozzilapuoch  ^  50 

—  38  51 
Consideratione  keuuerido  —  ib.  52 
(19*)  (Non  tam)  i.  non  tantum.  nols   so  53 

filo  —  39  54 

(19^^)  (Canones)  kerihtida^^  —  ib.  55 

Industria  klerti  —  ib.  56 

(20*)    Curiosis    forsklinen.    firuuizgernen  57 

—  40  [ccclxviii]  58 
(21^)  Ceterum  andarstabo  —  41  59 
(23^)  Argumento  chleini  —  43  60 
(25*^)  Recurrens      vuidarülente     —    46  61 

[ccclxviii]  62 

(28b)  Continuatis  sämahaften  —  49        63 
Continuatas  sämahaften  —  50  64 


*  im  context        ^  Securos]  0  aus  corr.        ^  im  context        *  gl.  zu  invidiam        ^  beide 
deutsche  worte  mit  dunJderer  dintc        "  desgl.  mit  dunklerer  dinte        "^  die  gl.  oben  am 


rande         *  vngeuu|ren]    am  zeilenschluss    ist  a  halb  fort  geschnitten 
folgende   gl.    mit    dunklerer  dinte  ^"  von  anderer  hand 


^  diese  und  die 


294 


Nachträge  Zum  Erbten  Band 


Academy  xxxvir  (1890),  4G.  Bartsch  Ileidclharger  hsa.   185*.    —     Nd.  Jahrbuch  4 

(1878),  52.  53.  Gallee  41 

1  (29")     In    corpore,     conprehensioiie.     pi-      Pra3tulerint.    pre.signauerint    kccelchinUjn  22 

2  uengido^  — ^51  23 

3  (29^)  Continuatas.  acqualcs.  Bamahaften^      Collatione  ccsamone  prahti^  —   52  24 

CCCLXX 

c  =  Glm.  14:14:6  f.   18^.    k  =  Codex  Goslariensis. 


4  Vcntilabrum  wintscuuele.  pala  wan.  ven- 

5  tilabrum  k  125^^  —  3,  12 

6  Venit.2  filent  spinent  k  125^^2  __  ß^  28 

7  Zizania  Ivlli^  lolium  ratim  c  —   13,  25 

8  Sinapis  scnef  /*;   126^^  —   13,  31 

9  Nummularioruin    uuessilari    k    126^^  — 
10       21,  12 


Pcregrc  illende  k   120«^   —   21,   33  25 

Philateria*  phechar    ul    peueli  k    126*^  26 

—  23,   5  27 

Anetum  dilli  k  120*^  __  23,   23  28 

Ciminum  cumel  k  126^^  —  ib.  29 

Culice^  mukln  k  126-'^''^     -     23,  24  30 

Pascha  ostern  k  12(j^^  —  26,  17  31 


CCCLXX^ 

a  =   Codex  Lugdunensis  191e  /".  88*.     ^  =  Codex  Lipsiensis  107. 

11  Menta^  mintza''  a  myncze^  b  31^^    —  —  ib.   [cccLXViii.  ccCLXX.    ccccxcv]  32 

12  23,  23  [cccLXViii.  ccclxx.  ccccxcv]  Excolantes  sigende  a  —  23,  24  [ccclxx.  33 

13  Anetum^    dille  a  tylle^^  b  31*^    —  ib.  vgl.  ccclxviii]                                           34 

14  [CCCLXVIII.  ccclxx.  ccccxcv]  Culex  ^^    mucca    a    —    ib.    [ccclxviii.  35 

15  Ciminum  ^^  chumi  a  ()  kömel^^  ^  3Xbi  ccclxx]                                                     36 


EVANGELIUM  MARCI. 
CCCLXXVI 

d  ==:  Codex  ecclesiae  Ästnidensis. 

16  Surge  in  medium  farford    cegein  uuardi  eins  manifestaretur  gibarod  74^  —  3,  37 

17  74*  —  3,  3                                                        12  38 

18  [circa]    Tyrum  et  sydonem   tyrio   landa.      Et  than  ^"^   76^  —  4,   26  39 

19  endi  sidunio  landa  74*  —  3,  8                 Et  thanis^^  76*  —  4,   27  40 

20  Turbam  githring  74*  —   3,  9                        (Et  exsurgat)    husan^^    so  uuirthit    76*  41 

21  (Ne    manifestarent    illum)    ne     diuinitas           —  ib.  42 


^  im  context  (hl.  29  ist  eingelegt  und  nur  halb  beschrieben);  die  beiden  ersten  icorte 
fehlen  bei  Mai  ^  nent  Vulg.  ^  oder  lolli  oder  luUi  c  *  phylacteria  Vulg.  ^  cu- 
licem  Vulg.  ^  mentam  Vulg.  ''  alle  gll.  übergeschr.  a  ^  übergeschr.  b  ^  Ane- 
tum a        ^"  unter geschr.  b        "  Ciminü  a        ^^  mit  blasserer  dinte  b        ^^  culicem  Vidg. 

^*  diese  und  die  folgenden  gll.   bis  295,  6  aufser  295,  4  ron   einer  groben  hand 
^^  is  ivird  ivol  die  3  j:>.  sg,  des  verbum  subst,  sein        ^®  dh.  hu  san  =  ivie  rasch? 


EvANCJKLiu.M  Matthaei  CCCLXIX  -  Evangelium  Makci  CCCLXXVIII»     295 


X(L  Jahrbuch  4  (1878),  53.  Gnllee  41.  42. 

llcidrjhcrgcr 


—  Acadcmy  xxxvii  (1890),  40.  Bartsch 
hss.  185«^ 


1  Ultro  uilliiuli^   7G*  —  4,  28 

2  (In  spica)  cum  tlian  7()'*  —   iJ). 

3  Cum  midthiu   70*  —  4,  29 

4  So  produxeiit ^  gihuahsan  is   70*   —  ib. 

5  (Tempus-'  me^sis)  quia"*  huan  70* —  ib. 
0  (Qua)  sunt  in  terra)    liec  ihus  euuange- 

7  lica  predicatio   70*  —  4,  31 

8  (Homo  in  spiritu  inmundo)  quod  sanctus 

9  matheus  dicit    duos  esse  .  .  .  alterum 

10  per    sui    dignitatem.    heritha^   70^  — 

11  5,  2 

12  (Fili   dei  summi^)  hec  confessio  non  ex 

13  uoluntate    venit.    sed    ex    necessitate. 

14  quia  tacere  non  potuit.  endi  ne  muo- 

15  sta"^  70^  —  5,  7 

10  Sanae  mentis   hadda    is    giuuitti  70^  — 

17  5,   15 

18  (Inpositis  manibus  curauit)  ne  plures  fa- 

19  ciens  uirtutes.    ciues  eins   damnabilio- 


(Eduxit)  vt  a  uita  uulgari  gimenion  sc-  25 
gregatus  8 1^^  —  8,   23  26 

(Transferret  per  ^^  templum)  non  : : :  uasa  27 
templo  dicata^^  prohibet.  sed  que  28 
pertinebant  ad  mercationem  ^^  eorum.  29 
te  iro  copa^^  80^  —  11,   10  30 

A  radicibus  up  uuardas  80^  —  11,  20  31 

Omnia  quecun\que  [petitis]  so  uues  80**  32 
—  11,  24  33 

Credite  so  80^^  —  ib.  34 

Quia  tliat  80^  —  ib.  35 

(Accessit  unus  de  scribis)  cum  ihesus  36 
silentium  imposuisset  gistild  häddi  37 
88*  —   12,  28  38 

(Alius  praeter  cum)  ostendit  .  .  .  esse  con-  39 
trouersiam  strid^^  88*  —  12,  32         40 

De  penu : :  ria  sua,  ex  iusticia  se  pre-  41 
sumebant;  gibel  dun  88^  —   12,  44  42 

Uidete  autem  uosmet  ipsos  nemad  iuuar  43 


20 
21 


res  ^    fierent.    endi    the    sculdigerun ' 


goma  89* 


9 


44 


77b 


0,  5 


22  Luscum  einouche    —  9,  40 


CCCLXXVII 

Codex   Goslariensis  f.   126^^. 


23  (Sperat'^)  ferdingit    50*  - 

24  torum   vcterum   colleciio  nova  9,   175 


CCCLXXVIII* 

Codex  Vaticanus  Pal.  242. 

Mai  Sc^'ip-  =  Migrie  Pairol.  lat.   103,   285 


45 


^  uilliendi  Gallee.  darnach  am  rande  noch  die  huchstahen  asth  oder  afth,  hinter  de- 
nen iveiteres  wegradiert  iat,  um  einer  lat.  erldärung  platz  zu  machen  ^  Se  fehlt 
Vidg.,  s.  aber  Sabatier  3,  201  anm.  ^  Tempus  feldt  Vulg.  *  hierzu  hat  Gallee 
noch  ein  bi  themo,  das  meiner  ahschrift  mangelt  ^  im  context  ^  altissimi  Vidg., 
summi  Sabatier  3,  203  '  im  context  ®  damnabiliores]  io  auf  rasur  ^  im  context 
^•^  vas  per  Vulg.  '^  dicata]  das  letzte  a  auf  rasur  ^^  mercatione]  one  auf  rasur 
^'  die  deutschen  ivorte  im  context  ^*  gehört  zu  des  Sedulius  Scotus  Argumentum 
in  Marcum 


29() 


Nachträge  Zum  Erbten  Band 


Gallee  42.  43.  44 


EVANGELIUM  LUCAE. 
CCCLXXX 

d  =  Codex  ecclesiae   Astnidcnsis. 

(Salutare  dei)  noii.   quod   that  nc  givuart 

so  103''  —  3,  6 
(A  uentura  ira)  Ventura  ira  ent  aiiimad- 

uersio    gibelg    ultionin    extreme    .  .  . 

quia  nunc  sithun^  104*   —   3,   7 
(Det  non  habenti)    per  hoc  quod   tunica 

plus  necessaria  est  usui   gerikon*^  no- 

stro   104«"  —  3,  11 
Existiniante  so*^  104*^  —  3,  15 
(Ipse  esset  christus)    mira   cecitas  iudeo- 

runi.    quod  in  iohanne  sponte    crede- 

bant.    hoc  endi  in  saluato  '"^  .  .  .   non 

crediderunt   104*  —  ih. 
Aqua  mid^   104^  —   3,   16 


1  (NonieN  eius  elisabeth)    Dominus   prece- 

2  pit    per    moysen.    ut    aaron  .  .  .  filio 

3  suo    daret    lefdi.    et    sie    so  fuor  .  .  . 

4  sacerdotali    gradu    heda^     100*.    99^ 

5  —  1,  5 

6  Processissent   gi  alda  roda  uuarun   100* 

7  —   1,  7 

8  (Uirtute  helise)  lohannes    et   helias^  .  .  . 

9  ambo    uestitu    inculti   vngiofda    100^ 

10  —   1,   17 

11  (Nomen   uirginis  Maria)    maria    hebraice 

12  Stella    maris    uüel    gizamun    iro    thia 

13  nämun   100»^  —   1,   27 

14  (Infans  in  utero  meo)  erubescebat  quam- 
15 

16  mein^    se    filium  concepisse    101*  — 

17  1,  44 

18  (Dominum)    qui  me    tam  inaudito   selta- 

19  neru    muneje    sublimauit  101*    —   1, 

20  46 

21  (Filium    suum)  iro    egan    sun    vuas    he 

22  secundum  carnem  102*  —   2,   7 

23  Anno  autem  quinto  decimo  imperii,    tho 

24  103b  —  3,  1 

25  (In  deserto)  liquet    ergo  .  .  .  quia  omne 

26  regnum    in   se  ipsum  diuisum   desola- 


diu  misterium  nesciebat.  et  occultabat      Dignus    soluere  corrigiam,    ego    redemp- 

toris    uestigia    denudare     non    ualeo. 
quia  sponsi    nomen  mihi  inmerito   un 
non  usurpo   104*  —  ih. 
Alia  thesa  104*  —  3,  18 
(Et  ait  illis)  In  illo  tempore  .  .  .  quate- 
nus    uicini   eius   damnabiliores   &  the 
sculdigerun  ^^  non  essent  lOö''  —  4, 
23 
Nemo  propheta  acceptus  est,  sed  ex  pa- 
triam.  ut  lendes.  acceptior  et   honora- 
bilior  habetur  quam  in  propria  patria. 
landa  105^  —  4,  24 


27  bitur  that  gi   hüuilik  riki  the  iriuuar- 

28  das  givuroh    tid    si  that    it  ütana   te  ()  Ut  illa  eum  nutriret  neridi^^  105^ 

29  storid  uuertha*   103^   —    3,   2  4,   26 

30  Praua  soabuun^  103^  —  3,  5  Febribus  febra   106*  —  4,  38 


31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 


^  der  text  steht  auf  hl.  100*,  die  note  auf  99^  ^  helias]  lias  am  zeüenanfang  nach- 
getragen ^  mein  verstehe  ich  nicht;  auch  zu  misterium,  unter  dem  es  sich  hefindet, 
kann  es  dem  sinne  nach  nicht  gehören  *  die  deutschen  ivorte  im  context  ^  soa- 
buun]  so  viel  hlässer ;  b  undeutlich.  ■=  so  abuhun  ?  ^  von  and.  hand  im  context 
"^  gerikon]  k  unsicher,  ivol  dasselbe  ivort  mit  gerif  Mnd.  wh.  2,  72  ^  davor  etwas  un- 
deutlich, über  dem  folgenden  et  steht  an  ^  mid]  davor  etivas  ausgeivischt  ^^  im 
context  ^^  diese  meiner  co^ie  fehlende  gl.  und  297 ,  8  f  {die  deutschen  worte  im  context) 
entnehme  ich  Gallee 


Evangelium  Lucae  CCCLXXX 


297 


Oallee  44.  45.  46 


1  (Ministrabut  eis)  Naturale  est  bis  qui  ile 

2  febribus    reüurgunt.    giuueiuiiad    qiiod 

3  lassi    sunt    et    inbecilles.   unkraUiga  ^ 

4  106*  —  4,  39 

5  (Ipsuni    esse    christuni)    Ideo    noluit  .  .  . 
t)       inaiestas    non    nianifestare :  tur,    giiiui- 

7  ridviirthi^    106*   —   4,  41 

8  ()  Quaiido  dominus   infirniuni  curare  .  .  . 

9  debilitatuni   bilemidan    107*  —  5,  20 

10  Arida  lam^  107^^  —   6,   6 

11  (Si   in    sabbato    curaret)    si    in    sabbato 

12  curaret.    arguerent    eum    .  .  .    aut    de 

13  inibecillitate.  uncraft^    107*^    —   6,   7 
U  Loco  caiiipestri  gifildi   108*  —  6,   17 

15  (Uestruni  est  rcgnuni  dei)  ad  omnes  ge- 

16  neraliter    loquitur.     qui    mundum  .  .  . 

17  eiusque  culmen  heriduoni  contempnunt 

18  108*  —   6,   20 

19  (Filius  unicus    matris    suae)    legitur  .  .  . 

20  et  tarnen    non  perfecit.    ne  gifremid'^ 

21  .  .  .  vt  ex  operibus   debet.    gisculdid^ 

22  1091^  —   7,   12 

23  0  Quasi  mortuus  sedere  upsittian*  110^ 

24  —   7,    15 

25  Feneratori^  burion   110^  —  7,  41 

26  In  testimonium  super  ^  illos  thei  '^    te  gi 

27  huuit  sce  pia  113*  —   9,  5 

28  Firmauit  gienoda  115*  —   9,  51 

29  Ut  pararent  illi,    is   not  thurti   115*  — 

30  9,  52 

31  Facies  eius  erat,    uuas    gienod   115*  — 

32  9,  53 

33  Sicut  soslimno   116*  —   10,   18 

34  Commoda  an  lehno   117*  —    11,  5 

35  Inportunitatem  ^  vngimak  117*  —  11,  8 


Diuisum  giuüroiitid   117*   —    11,  17         36 

Fortior,  se  ipsum  significauit  menda^  37 
117b  —  IJ,   22  38 

Aurei«  ruonodunii   118^  —   12,  3  39 

(Pra?dicabitur  in  tectis)  luxta  niorem  40 
palestino  prouincio  hie  loquitur.  vbi  41 
in  tectis  residebant.  quia  tecta  eoruni  42 
non  nostro  more  culminibus  subli-  43 
niata.  sed  piano  scemate  faciunt  oqua-  44 
lia.  Irohus  sia  ne  uuarun  vp  giuuarta.  45 
neuan  sia  uuarun  alaeninia  ouana^^  46 
118»^  —  ih.  47 

(Numerati  sunt)  hoc  non  in  actu  con-  48 
putationis  tethero  gitalu  119*  -  49 
12, 7  50 

Destruam  tebriku   119*—   12,  18  51 

Nata  sunt  gihuuahsana   119*  —  ih.         52 

(Non  est  in  deum  diues)  Diues  ob  hoc  53 
non  reprehenditur  .  .  .  sed  quia  mag-  54 
nam  temikila  fiduciam  habuit  119'^  —  55 
12,  21  56 

(Non  inuenit)  Arbor  fici.  et  mulier  in-  57 
clinata  crumba  uuif   120^^  —  13,  6      58 

Mittam  leggia  ()  cum  aliquis  peccator  59 
.  .  .  cum  uero  ammonitur  peccata  sua  60 
poenitere.  quasi  stercora  mittantur.;  so  61 
is  it  samo  so  man  thar  mehs  umbi  62 
leggiai2  121^  —  13,   8  63 

Non  soluet^^  ne  ant  selid  121*  —  13,  64 
15  65 

0  Quia  necesse  est  .  .  .  fallentis  dria-  66 
gunduni*   1211^  —   13,  23  67 

(Habundant  panibus)  Mercennarii  ...  68 
per  temporalem  mercedem  Ion  123^  69 
—   15,   17  70 


^  im  context  ^  davor  scheint  dasselbe  ausgewischt         '  im  context  *  die  gl. 

nach    Gallee.    upsittian   im    context,   an  zweifelhaft  ^  Feneratori]   0  aus  u   corr. 

•  supra   Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  303  "^  l.  them  oder    thes  ^  improbitatem   Vulg. 

"  diese    interlinear  gl.    entnehme   ich    Gallee  ^^  aurem    Vulg.,    s^  aber   Sabatier  3, 

^^  die   deutschen   ivorte  im   context 
^*  diese  meiner  copie  fehlende  gl. 


319  "  ruonodun]   das  zweite  0  aus  u   corr. 

^'  solvit  Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  326  anm. 
entnehme  ich  Gallee 


208 


Nachträge  Zum  Erbten  Band 


Gallec  40.  47.  48 


1  Pecoaiii,  i.  ik  faniuarta  ini:  123^  —  15, 

2  18 

3  Peccaul  Ik   faniuarta  nii   1  2.S'^ — 15,21 

4  Anuluiu     in    iiianu^     oius,    i.    eiiin    fide 

5  signate.  siglian    123''  —  15,   22 

0  (MortuuH  erat)  i.  oniiiibus  uirtutibus  indi- 

7  gebat.  tharfag  imärd^  123^  -  15,  24 

8  (In  agro)  iudaicus  populus  .  .  .  legem  ex- 

9  terius    impleuerunt.    lestun '^   .12.3''  — 

10  15,   25 

11  Chorum  spil   123i>  —  ih. 

12  Uenit  iscuman   124^   —    15,   27 

13  (Omnia  mea  tua  sunt)    Non    illuni'^    in- 

14  tellegere  debemus  .  .  .  sed  de  lege  et 

15  prophetis  et  de  diuinis  preceptis.    the 

16  themo  folka    bifolana    uuärun*    124^ 

17  —   15,  31 

18  Si  psenitentiam   segerit,   si   quis.  ^   fratrem 

19  suum  peccare  uiderit.    et   tacuerit.    et 

20  euni    non    increpat.     sie    transgressor, 

21  also  sculdig  est  125^  —  17,  3 

22  Arbori*^  mulbuoma   125^  —   17,  ß 

23  (Precinge  te)  Ad  hoc  precingit  se  homo. 

24  ne  tractatus    uestis  suliches  giuuadias 

25  se  in  gressu  impediat  125^  —   17,  8 

26  (Sic  et   uos)  si  homo    a  seruo   suo    tam 

27  multiplex  ministerium  thianust  exigit. 

28  qui  homo  est  ut    ille    the  also  manis 

29  so  he  125^  —   17,   10 

30  (Unum    diem    filii    hominis)     vnus     dieS 

31  significat  regnum  dei  .  .  .    nulla  tene- 

32  brarum  interruptio  undarfard'^  est  125'' 

33  —  17,   22 

34  Minas«  pund^   128^  —   19,   13 


NegociatuH  esset,  gl  uuokrid.  endi  giuun- 

nian    128»  —   19,   15 
(Timui)  ec  hopada^*^   128^  —  19,   21 
(Exegissem^^)  si  inquid  durum  ^'"^  .  .  .  dili- 

gentius  gnodor  128*  —    19,  23 
(Mortua  est  et   mulier)  hanc  turpem  fa- 

bulam  .  .  .     talis  res  thing^^  acciderit 

130a  —   20,  32 
(Filii  resurrectionis)  Erunt  semper  iemar 

130a  _   20,  36 
(Deum    iacob)    Dominus   ...    in    quem 

maxime  best  confidebant   130*  —  20, 

37 
Sediciones^*    fara    ()    prelia    ad    hostes 

pertinent    seditiones    in    vuardes  uero 

ad  eines   130»^  —   21,  9 
Per  loca  uar  endi  uar^^   130^—  21,  11 
(Tempe States  ^^)  hec  eodem  tempore  .  .  . 

inueniat  signa  multa    filuan   130''  — 

ib. 
In  medio,  thes  landes  131^  —   21,  21 
Prsegnantibus  hata  sindun   131'*  —   21, 

23 
Nutrientibus   kind  suoginda   131*  —  ib. 
(In    illis    diebus)    actenus    predixit   que 

illis  futura  erant  .  .  .  a  romano  exer- 

citu    circumdata    erat.;    umbibisetan ^"^ 

131*  —  ih. 
Ira  godes  gremi^^  131*  —  ih. 
Qui  dicitur  endi   131^  —  22,   1 
(Spopondit)    he  gihet    im  tho   thathe  im 

lesti^^    132*  --    22,   0 
0  Primo  desiderabat  typicum  pascha,  id 

est  agnum  lamb^»   132*  —  22,  7 


35 
36 
37 

38 

39 

40 

41 

42 

43 

44 

45 

46 

47 

48 

49 

50 

51 

52 

53 

54 

55 

56 

57 

5& 

59 

60 

61 

62 

63 

64 

65 

66 

67 

68 


^  manum   Vulg.,  s.  aber  Sabaticr  3,  335  ^  im  context  ^  illü]  il  auf  rasur 

*  die  deutschen  worte  im  context  ^  quis  auf  rasur  ^  Arbori]  riaus  corr.  '  unter- 
geschr.  ^  mnas  Vulg.,  minas  Evangelium  Palatinum  ed.  Tischendorf  p.  377  ^  pund] 
p  aus  corr.  ^"  ich  entnehme  die  gl.  Gallee        ^^  Exegissem]  das  mittlere  e  aus  i  corr. 

^^  darüber  vielleicht    eine  deutsche    gl.    erloschen  ^^  untergeschr.  ^*  Sediciones] 

das  letzte  e  aus  i  corr.  ^^  unmittelbar  davor,  über  Terre  motus,  hat  Gallee  noch  erdon 
uuagi  ^^  fehlt  Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  358  ^'  im  context  ^^  gremij  über  e  ein 
punct        ^®  gilesti  Gallee        ^"  diese  gl.  Gallee  entnommen 


Evangelium  Lucae  CCCLXXX 


290 


Gallcc  48.  49.  50 


1  Diuersoriuni  i^w:   132^  —   22,    11 

2  Ubi  thar  ik   132»  ~  ih. 

3  Ibi  thar  132«  —  22,   12 

4  Apostoli  thia  182»  —  22,   14 

5  (Traditur^)    iie    honiini    illi  .  .  .  qui    ad 

6  mensam  doniiui  nialignus  accedit,  that 

7  is  te  theiiio  alt.^  qui  in  niente  8ua  iii- 

8  sidias  habet  conditas.  the  the  angethoB 

9  uues  lif  radid-^  .  .  .    filium   dei  tradit 

10  fai-  1321'  —  22,  22 

11  Quis  esset  huilik  182^  —  22,  23 

12  Maior  furista*  132i>  —  22,  24 

13  Maior  eldista  132i>  —   22,   26 

14  (Precessor)    .i.  princeps  foraferdio     132^ 

15  —  ib. 

16  Nonne 5  furthira  182^^  —   22,  27 

17  Et  sedeatis  that  gi"^  sittian  132*^  —22, 

18  30 

19  (Ut    cribraret    siciit    triticuni)    that    giu 

20  mid    is    costungu    so     undar    sokian 

21  muosti  also  man  that  hrenkurni  dvod 

22  than'^  man  it  sufrod^  182t>  —  22,31 

23  0  Satane  est,  froon  proprium^   132^  — 

24  ih. 

25  Qui  dixit  ei  tho  and.  p.  ^^  132^  —  22, 

26  33 

27  Quando  thanna  133^  —   22,  85 

28  (Peram)  instante  mortis  periculo  .  .  .  pe- 

29  cuniam  uictui  biliuan  necessariam  138» 

30  —   22,  36 

31  Qui  non  habet,  uendat,  ^^    the  thes  nai- 

32  huiti2  133a  _  ijj^ 

33  Adhuc  nohuo::   133^  —  22,   37 


(Non  mea  nohintas^*^  sed  tua  fiat)  ac  si  34 

diceret    si    ergo    fieri    potcst   .    .    .  sin  35 

aliter  anthiu  vuord  133»  —  22,  42  36 
Hoc  enim   signum  dederat^*  thus  tegnid  37 

da^-'  heina  im  133^  —  22,  47  38 

Erat  uas   133t>  —  22,  49  39 

Percutiemus  ^^  hvui  vehtad  133^  —  ih.  40 
Cum  soi^    lB3i>  —  22,  51  41 

Cum  thanik   133b  _   22,   58  42 

(Potestas  tenebrarum)    ideo  aduersus  me  43 

congregamini  in  tenebris  .  .  .  qua  mid  44 

133b  —  ih.  45 

x\ccenso  autem  igne,    thar    uuas  tho  en  46 

fiur  gibStis  133b  _   22,  55  47 

Circum  sedentibus  satvn  133^  —  ih.  48 
[ad]  Lumen  fiura  133^  —   22,  56  49 

[post]  Pusillum  lucikerv  stundu  133^  —  50 

22,  58  51 

Alius  en  man   133**  —  ih.  52 

(Tu  de  illis  es)  is  iro  en  133^  —  ih.  53 
Alt  tho  and.   133^  —  22,  60  54 

(Sicut  dixit ^^)huo  he  imo  be  foran  134»  55 

—  22,  61  56 

Interrogabant    spra^^    ()    f arodun     ist^^  57 

134'^  —  22,   64  58 

Blasphemantes  lastar  134»  —  22,  65  59 
Concilium  thing  134»  —  22,   66  60 

Si  autem  [interrogavero]  hie  is   134»  —  61 

22,  68  62 

(Ex  hoc)  hinan  forth  134»  —  22,  69  63 
0  that  he  imo  thia^^    134a  ^4 

Subuertentem  farstur^^  134a  _  23,  2  65 
(Gentem  nostram)  iudeon   184»  —  ih.     66 


^  Traditur]  it  aus  &  corr.  tradetur  Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  363         ^  dh.  altari 
^  the  —  radid  im  context        *  davor  bei  Gallee  noch  die  worte  endi  thia        ^  zu  ergän- 
zen aus  dem  vorhergehenden  maior  est        *  gi  undeutlich        '  Jcaym  auch   thar  sein 
®  sufrod  Gallee        ^  die  gl.  entnahm  ich  Gallee        ^"  dh.  anduuorda  petrus         ^^  uendat] 
e  aus  i  corr.        ^^  i^  nihauit  ^'  uoluntas]  s  auf  rasur  '*  fehlt   VtUg.,  s.  aber  Sa- 

batier 3,  366  und  anm.         ^^  l.  tegnida  ^"  percutimus   Vulg.,  percutiemus  Sabatier  3, 

366  ^"^  über  dem  folgenden  auriculam  ^^  vgl.  Mnd.  lob.  1,  406*  ^^  dixerat  Vulg., 
dixit  Sabatier  3,  367  und  anm.  ^"  l.  sprakun  "^^  l.  is  ^^  kann  zu  23,1  duxerunt 
illum  ad  Pilatum  als  erläuternde  gl.  gehören        ^'  l.  farsturiandan 


300 


Nachträge  Zum  Ersten  Band 


GalUe  50.  51 


1  Interrogauit  sj)nik    134»  —  23,  3 

2  InualeHccbant^   liriapiui    134*  —    23,   5 

3  Coniniouii'^  l)0|)uluni    docons   giuuorran  '^ 

4  h(;  1  34=1  —  ij,^ 

5  0  Ihat  vuas  lucilo  rehtera*  134** 

ü  (Gauisus    est   ualde)   uuarth    is    filo   fra 

7  134^  —    23,  8 

8  Ex    niiilto    tempore    filo    nianagan     dag 

9  134'>  —    ih. 

10  Tnterrogabat  auteni    illiini    iiiultis  sernio- 

11  nibus,  herodes  grotta  ina  fi  iiia^  thingo 

12  134b  —  23,   9 

13  Obtulistis     mihi    himc    hominem     quasi 

14  auerteiitem  ende  sagdun   134''  —   23, 

15  14 

16  Sed  neque  seif  herodes   134^   —  23,  15 

17  [unum]   Uinctum  ^  :  :  :  :  :  thero    hahtäno 

18  134b  —  23,  17 

19  (Propter  homicidium)    thur    thia    uuraka 

20  135=^  ~  23,  25 


Quem   |pet(ibant|  the:"^    135*  ih.  24 

(8upra^  filios    ue.stros)    quasi   dicoret  .  .  .  25 

Non   idoo  bi  the  .  .  .  ause  sunt  osten-  2ö 

tare    gibäron     dorstun^   135"    ■ —    23,27 

28  28 

8terelisi<^  uuif  135»  —  23,29  29 

Lactauerunt  kind^^    135"   —  ih.  30 

Montibus  bergon   135»  —   23,  30  31 

Cadite^2  fallad^"^   135»  —  ib.  32 

Nos  quidem  iuste,  tholodit   135^  —  23,  33 

41  34 

(Digna  factis  recipinius)  uuerthid   angel-  35 

did^*  unca  sundia  135^  —  ih.  36 

Centurio  sculthetio   135^  —   23,  47        37 

Uir  nomine  he^^  136"  —  23,  50  38 

Monumento  exciso  that   136»  —  23,  53  39 

Mente    consternaite^®    seraga    136»  — 40 

24,  4  41 

Dileramentum  dununga  136^  —    24,  11  42 


CCCLXXXI 

c  =  Clm.   l^lib  f.  79^.       h  =  Cbn.  6028  f.   48^.      i  r=:  Codex  Goslarimsis  f. 

127»2. 

21  Siliquis  por.  ^'^  spchelon  h  —   15,   16  Cribraret  reitH  c  rietetate  i   —  22,  31     43 


CCCLXXXVIb 

Codex  Carolsriihensis    Aug.  cxxix. 

22  Non  capit  prophetam  perire.   Id  est  non  zu   13,   33 

23  consequitur,  ^^    .i.    nikilimpfit  24^^  — 


44 


^  Inualescebant]  das  erste  e  aus  i  corr.        ^  Commouit]  it  auf  rasur.  commovet  Viilg. 

'  giuuorran  von  ganz  andere?'  hand  *  die   gl.  oben    am  rapide,   ohne  Verweisung, 

vielleicht  zu  der  marginalgl.  lustum  profecto  erat  pilato  pauca  respondere  mit  Gallee  zu 
beziehen ;  noch  höher  steht  so . . .  o . . .  ches  vuas  ^  dh.  filo  managero  ^  Uinctum  fehlt 
Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  369  '^  the:]  rasur  von  s  ^  super  Vulg.  Sabatier  ^  gi- 
bäron dorstun  im  context  ^"  steriles  Vulg.  Sabatier  ^^  sc.  sougtun  ^"^  Cadite]  i 
aus  corr.  auf  rasur  ^^  auf  rasur  ^*  uuerthi  .  .  angeld  .  .  zu  lesen  "  darauf  am 
rande  neben  23,  51  ab  arimathia  —  corpus  ihu  undeutlich  pi.  doda  oder  deda  ^^  con- 
sterna :  te]  rasur  von  n          ^"^  dh.  porcorum         ^^  in  Glosae    ex   euangelio    cata    Lucam 

scar^satae  pene  ad  uerbum  editae 


Evangelium  Lucae  CCCLXXX  —  Evan(4elium  Johannis  CCCLXXXVITI     301 

GalUe  51.  52.  53.  54 


EVANGELIUM  JOHANNIS. 

CCCLXXXVIII 

d  =  Codex  ecclcsiae  Astnidcnsis. 

1  0  OniiHuin  inoi'taliiiin  prociviitio  giscaft^  liliiri  .suis    benedixit.   ioseph  dedit  pro-  34 

2  140i>  —  1,   13  dium  bi  foran  dela"'  143^  —  4,   5       35 

3  (Qiiod  intcrpretatur  petrus)  iohanna  iiitcr-      Noii    euini    coutuntur  nianan    gimendun  36 

144a  _  4,  9  37 


4  pretatur  columba  .  .  .  honore  euiu  8ub- 

5  limauit  gieroda^   141^^  —   1,  42 

6  (Aliquid    boni    esse)    nazareth  .  .  .    quod 

7  saluator  inde  erat   expectandus;    uua- 

8  nian  sculun  ^   141''  —   1,  46 

9  ( )  Hoc  sacerdot.es .  .  .  induxerunt  driuun  ^ 

10  142^  —  2,   14 

11  (Ei^cit    de  templo)    flagelluni   ex    multis 

12  funibus  coiiiunctum.    te    samna   giflo- 

13  tan3   142a  _  2,  15 

14  (Mensas    subuertit)     nam    dominus    bis 

15  maxime  irascitur.  qui  aperte.  barliko^ 

16  142^  —  ih. 

17  Negociationis  kopas  142^  —  2,   16 

18  (De  templo  corporis  sui)  Salomon  primo      Probatica  felik   145*^  —  5,  2  51 

19  hoc    templum    edificauit  .  .    .in    octo      Aque  motum  selfuuagi   145^  —  5,   3      52 

20  annis  hoc    perfecit.    bi    brahta^   142^      Motionem  aque  seif  uuagi  thes  uuata  res  53 

21  —  2,    21  145b  —  5,  4  54 

22  (Natus  est  ex  spiritu)  cum  spiritus  sanc-      (Uis    sanus     fieri)    Christus    uoluntatem  55 

23  tus  .  .  .    quali  modo  huuisu  142^  —  languidi   perquirit  .  .  .   nisi    ipse  salu-  56 

24  3,  8  tem  desideret  suam.  gerag  si^  145''  —  57 

25  (Haec  ignoras)  hoc  ideo  .  .  .  dixit  ut  solli-  5,   6  58 


(Samaritanis)  Samaria  dicitur  custodia  ...  38 
quia  regionem  obseruare  uuaron^  39 
debuerunt.  samaritani  uocantur  et  40 
quot  fuerant  generum.  slata^  144*  41 
—  ih.  42 

(Uere  dixisti)  Quinque  uiii.  significant  43 
quinque  sensus  .  .  .  regitur.  girihtid^  44 
144a  _   4^   18  45 

(Uenit  qui  dicitur  christus)  tunc  legiti-  46 
mus  ehafto  eins  uir  uenit  cuman  vuas  47 
144b  _  4,  25  48 

(Albae  sunt)  significat  nenda"^  144^  —  49 
4,  35  50 


26  citer  niutlicor  143^  —   3,    10 

27  (Oportet     filium    hominis)    Quando    filii 


(Tolle  grabatum   tuum)    quasi    sama    di-  59 
ceret.  succurre  hilp   145^  —   5,   8        60 


28  israhel    ab    ignea  serpente  scissi  sunt  Quod  so   146*  —  5,  19                             61 

29  gislitan*  143*  —  3,  14  (Filius  quos  uult  uiuificat)  Non  ut  pater  62 

30  (Propter   uocem  sponsi)   Significat  se  ip-  alios  suscitet.  aliosque  filius.    sed  eos-  63 

31  sum  tho  meinda  he  143^  —  3,  29  dem.    neuan    ena    endi    thia    seluun^  64 

32  Ira  dei  godes  gremi  143^  —  3,  36  146*  —   5,  21                                         65 

33  (lacob    ioseph    filio   suo)    quando    iacob  Uoluntatem  eins,  s.  patris.  et  me  incar-  66 


*  diese  beiden  gll.  {das  deutsche  im  context)  entnahm  ich  Gallee  ^  über  dem  fol- 
genden in  presenti  las  Gallee  noch  . . .  te  :  ob  deutsch  ?  ^  im  context  *  gislitan]  n 
kau7n  sichtbar        ^  l.  deda  oder  delda        ^  im  context        ''  l.  menda        ^  im  context 


302 


Nachträcü:  Zum  Ersten  Band 


GalUe  54.  55.  56 


1  nari    destituit    gimarcoda^     148*     — 

2  G,  38 

:j  (Quis    traditurus    esset    eum)     Doiiiinus 

4  taute    erat    mansuetndinis   .   .  .    illum 

5  non  publicauit.  negibaroda.  ^  quatenus 
G       etiam  fideles  terrerentur  anuorta  uur- 

7  thin-''   149*  —   G,   G5 

8  (Ad    quem    ibimus)    quasi    diceret   .  .   . 

9  ostende  nobis  alterum  te.  al  sulikan  so 

10  thu3  149b  —  G,  G9 

11  In  palam  bar  149^  —   7,  4 

12  (Seducit  turbas)  Adhuc  ...  ab  illo  solo 

13  cognita.  gi  uuitan^   150*  —  7,   12 

14  (Querit)  significat  antichristum  tho  menda 

15  he   150*  —   7,   18 

16  Faeit  [legem]  lestid   150*  —  7,   19 

17  (Querit  interficere)  Palus.  feni  endi  that 

18  mor^  quamdiu  est^    immota    150*  — 

19  7,   20 

20  Nolite  iudicare  secundum  faciem,  the  gi 

21  hina  munin   150*  —   7,  24 

22  Principibus  furiston   151*  —  7,  48 

23  (Maledicti  sunt)  Scriptum  est  .  .  .  ut   fa- 

24  ciat  gilestia  151*  —   7,  49 

25  ludicat  farduomia  151*  —   7,  51 

26  (Possent  accusare  eum)  Ob  duas  causas 

27  ...  seueritatem.  grimnussi^   151^  — 

28  8,   G 

29  0  Quod  dominus  digito    in  terra  scribe- 

30  bat  thia  erthun  ritta^   151^  —  ib. 

31  (Nemo  domine)  mulier  magis  timuit  .  .  . 

32  puniri    angeldid    uuerthan^     151^^  — 

33  8,  11 

34  (Lucem''  uite)   non    quis  arbitrari  debet 


.  .    .   lux.    que    Oriente    ostana    oritur  35 

151t>  —  8,   12  36 

Secundum  carnem    iudicatis,    uuiht    thiu  37 

the  gi  ina  mu :  in  ^  151^  —  8,  15  38 
(Homicida  erat  ab  initio)  Primum  homi-  39 

nem  sua  maligna  suggestione  gispensti  40 

153*  —  8,  44  41 

Uiderant  constun   153'^  —   9,  8  42 

Conspirauerunt^    gi    enoda    154*    —    9,  43 

22  44 

A  seculo  an  uuoroldi  154^  —  9,  32  45 
In  peccatis  natus  es,  so  it.  an  thi  scinid  46 

154b  —    9,  34  47 

(Hiems  erat)  per  hiemem  ^^  uuedar   158*  48 

—   10,   22  49 

(De  manu  mea)  Lupus  eas  non  deuoret  50 

fritidii   158*  —   10,  28  51 

Martham  et  sororem  eius  mariam    et  la-  52 

zarum,   thia  thriu  gisuttrithi   158^  —  53 

11,  5  54 

(Iterum  uadis  illuc)   Discipuli   .  .  .  mori  55 


deberent.  thortin^^   158^ 


11,   8       56 


Saluus  erit  ginesid  15  8^  —  11,   12         57 

(Ut  ploret   ibi)    naturale    est    mulieribus  58 

ut  tristia  earum  iro  leKt  159*  —  11,  59 

31  60 

Concilium  iro  thing  159^  —   11,   47       61 

Dicebant  redun  159^  —  ih.  62 

(Cum  esset  pontifex  anni  illius)  In  lege  63 

eis  erat   preceptum  .  .  .   filio   suo    sa-  64 

cerdotium    daret    lefdi  .  .  .  ut    plures  65 

uicissim  herdon  15  9^  —   11,  51  66 

Ueniiti^  uuirthid  fercoft^*  156*  —  12,  5  67 

Que  mitteba^tur,  que  credentes  ei  mitte-  68 


*  unter  destituit        ^  negibaroda  im  context,  o  aus  ?e  corr.        ^  im  context         *  est 
auf  rasur        °  im  context        ^  die  gl.  (das  deutsche  im  context)  Gallee  entnommen 
■^  lumen   Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  427  anm.         ^  mu:in]  rasur  von  g,  i  aus  u  radiert, 
vgl.  oben  z.  21.    uuiht   =  uuid  ^  conspiraverant  Vulg.         ^°  hieme]  e  erloschen 

^^  darauf  hat  Gallee  bl.  158^  über  facis  10,33  mecis  oder  metis:  kaum  deutsch,  vielleicht 
metiris  ^^  im  context  ^^  Ueniit]  e  aus  i  corr.  ^*  fereöft]  das  erste  f  aus  corr. 
{aus  u  radiert  Gallee) 


Evangelium  Johannis  CCCLXXXVIII 


303 


Oallee  5G.  57.  58 


1 
2 

3 
4 

5 
0 

7 
S 
9 
iO 
1 
2 

L3 

L4 

L5 

[6 

^7 

18 

[9 

20 

21 

22 

23 

24 

25 

20 

27 

28 

29 

30 

31 

32 

33 

34 

35 


baut  sibi    et  discipulis  ad  iiictum,    te 

tuhti  150»  —   12,  0 
(Ut  adorarent  in  diaj  festo)  Gentiles  qui 

ibi  in  proxinio  erant    na    ist  gisetana 

150^  -    12,   20 
Mortuuni  fuerit,    endi    te  kina    150^  — 

(ludiciuni)    non    generale    iudicium    .  .  . 

illa  discrecio  gisceht  157^  —   12,  81 

(Lumen    in    iiobis  est)    significat  menda 


15' 


12,  85 


Confitebantur  barlico  ()  Ideo  non  ausi 
sunt  aperte  eum  confiteri  quia  non- 
dum::  erant  tarn  fortes  so  balda  157^ 

—  12,  42 

Aecepit  te  imo  nam  162^  —   13,   12 
(Quos  elegerim)  hoc  uerbo  iudam  excepit 

.  .  .    sed    prodicione    quod    dominum 

tradidit  perdidit.   far  sculda^  102^  — 

13,   18 
Amodo  nu  102^  —   13,  19 
(Fac  cicius)    Non    ita    intellegendum  est 

.  .  .  quod  ille  cupidus  gerag  102*^  — 

13,   27 
(Mansiones    multse)     quot    diuersa    also 

missilica   ...  et    amodo    hinan    forht 

103^  —   14,   2 
Tollit2  eum,  i.  angeldid   100^    —   15,  2 
Mundi,  casti  hrenia  100»  —   15,  8 
Mittetur^    foras  endi  of   giscidan*   100» 

—  15,   0 

(Uolo)  uolo  .  .  .  mecum    sint   uisibiliter.; 

gisihtiglico  ^   104^  —  17,  24 
(Illuc    cum    discipölis    suis)    qui    obser- 

uabat  he  is  hodda«  104^^  —  18,  2 


(Facibus  : : :  :  et  armis)  a  pontificibus  at-  30 
que  phariseis  ministros  aecepit  fraudis  37 
meditande,  the  ina  f...lico'^  an  qua-  38 
min    105='   —   18,  3  39 

(Eius  auriculam^  dextram)  simon  petrus  40 
.  .  .  purum  hominem  defendere  uure-  41 
kan«  gestiuit   105»  —   18,   10  42 

(Introduxit  petrum)  that  deda  bithiu  con-  43 
discipukun  suum  conscire  uoluit  105»  44 

—  18,  10  45 
(Manducarent  pascha)  dies  enim  agi  coe-  46 

perant  azimorum.    quibus    illis    conta-  47 
minatio  erat  unsuuar  nussithuhta  105^'  48 

—  18,  28  49 
(Interficere    quemquam)    quid    est    quod  50 

dixerunt  haat^^  mendun  sia  100»  —  51 


18,  31 

Significans,    thothe   he  im   100» 
82 


52 

18,  53 
54 

55 


Unum  hahtan  100»  —  18,  39 

(ludeorum)  non  expectauit  audire  ...  56 
Credo  enim  it  mahti  giburia^^ . . .  qua  57 
solebat  eis  unum  hahtan  dimittere  58 
100»  —  ib.  59 

Spineam  croronam,^^  exiit  itaque  non  60 
clarus  imperio,  kuningduoma  100^  —  61 
19,  5  62 

(Filium  dei  se  fecit)  neutrum  sibi  ihesus  63 
mendaciter  finxit,  ^^  gieknoda^*  ne  ^^  64 
uuethar  ne  thena  kunig  duom.  ne  65 
that  he  godas^^  sunu  vuari  100^  —  66 
19,   7  67 

(Ut  crucifigeretur)  ideo  traditum  illis  68 
dixit  evangelista.    ut   eos  crimine  im-  69 


^  im  context         ^  tollet  Vulg.,    s.   aber  Sabatier  3,  463  mim.         ^  Mitteturj  e  aus  i 
corr.        *  oder  gescidan        '^  im  context        ^  hodda]  das  zweite  d  sieht  wie  ol  aus 
'  f...lico]  das  punctierte  erloschen,   l.  fecanhco?  ^  auriculam  eius   Vulg.,  s.  aber  Sa^ 

batier  3,  475  ^  untergeschr.         ^^  l.  huat         "  am  beschnitteiienrande.   l.  giburian 

^^  coronara  spineam  Vulg.,  s.  aber  Sabatier  3,  478  ^^  an  finx  corr,  ^*  gieknoda 
auf  rasur  "^  diese  worte  untergeschrieben,  über  ne  von  and,  hand  ein  i,  aber  wol 
eher  ein  fleck        ^^  godas  auf  rasur 


304  Nachträcjk  Zum  Erbtkn  Band 

Gallee  58 

1  plicatos,     that    hisl^    thes    menan    filu      (Obtulomnt  ori"'^  eius)  nee  moueat  quem-  21 

2  sculdiga  uuai*un  166^  —  19,   IG 


3  Erat  autem    serlptuin   thit   IG 7*    —    19, 

4  19 

5  (Grece  et  latine)  he  tres  lingiio  pre  ce- 

6  teris  eniinebant  .  .  .  latina  propter  ro- 

7  manos.    multis  ac  pene  omnibus  gen- 

8  tibus     iinperantes.      the     thar    herron 

9  vuarun  allere  thiadono''^   IG 7*  —  19, 
10       20 


quam  quomodo  spongiam  ori      potue-  22 

runt  admouere  endi  that  man  sia  mid  23 

ysopo  bilaggi*   lG7b  —  19,  29  24 

(Ut)  tethiv.  that  hno  1G7^^  —    19,   31       25 

(Transfixerunt)     ubi     midthiu.s    IG  7^    —  26 

19,  37  27 

(Scis  quia  amo  te)    Ideo    sanetus  petrus  28 

.  y.  deuouit.  bihet^  1691*  —  21,  IG     29 


CCCLXXXIX 

h  ■=   Codex   Goslariensis. 

11  (127*^)  Ydrie   vaza   uuaservas    —  2,  G      (127^^)  Natatoria  urspnnc  —   9,  7  30 

12  Architriclino  demoher  sistremo  stulzasan      Sudarium  suezduohc  —   20,    7  31 

13  —  2,  8 

CCCLXXXIX^ 

a  =  Codex  Lugdunensis  191e  /".  90^     6  =  Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14  /*.  23^^. 

14  Scribebat^  reiz  ab  —  8,  G  [cccLxxxviii.  ccclxxxix.  ccccxcv]  32 

CCCXCb 
Codex  Vadianus  70. 

15  Post  aft  —   19,  38  Discipulus  disco  —  ib.  33 

16  Haec  desu'^  —  ib.  Occulte^^  taucono^^  —  ib.  34 

17  Aütem  so  —  ib.  Autem  so  —  ib.  35 

18  Rogauit  piot^  —  ib.  Propter  duruh  —  ib.  36 

19  Qui^  der  —  ib.  Metum  forahtun   —  ib.  37 

20  Fuit^  uuas  —  ib.  ludaeorum  iudeono  —  ib.  38 


^  sia]  a  unsicher  ^  die  deutsehen  worte  im  context  ^  ori]  i  aus  e  corr.  *  die 
deutschen  worte  unter geschr.  l.  bilagdi?  ^  im  context  '  darnach  lücke  in  der  pa- 
rallelhs.  Codex  Lipsiensis  107  /.  33*1  7  ^^^/^  ^^^  facsimile  könnte  man  auch  deisu 
lesen  ^  ohiool  piot  dazustehen  scheint,  wird  pat  mit  offenem  a  gemeint  sein:  der 
untere  runde  strich  des  rechten  a-schenkels  geriet  dem  Schreiber  so  hoch  nach  oben,  dass 
für  a  10  entstand  ^  eo  quod  esset  Vulg.,  qui  erat  Codex  Vercell.  der  Itala  bei  Blan- 
chini  Evangeliarium  quadruplex  {Bomae  1749)  1,  2  p.  CDLVlll  ^"  occultus  Vulg., 
occulte  codex  Veron,  der  Itala  hei  Blanchini  aao.   p.  cdlix  ^^  taueono]    das  letzte 

0  ziveifelhaft  nach  dem  facsimile 


EvAN(n:i.irM  J(Miaxnis  C'(X1.XXXVIII       Acta  AvostoloiiumCCCXC^VIIIi^  305 


ACTA  APOSTOLORUM. 

CCCXCII 

n  =z  Ch)i.  MT-if).      q  =  (1))L  G028  f.  48i'.     r  =  Codex  Goslarimsis. 


1  Episcopatuni  nniphala  /•  127^^   —   1,  20 

2  Extenniiiabitur     uzuiiirtribuii     wiixUt     r 

3  127^2   _  3^  23 

4  Iniecor^   anataden   r  127'''^   —  4,   3 

5  Conferebant  chos?oden  r  127**^  —  4,  15 
()  Accersiuit'^  ladata  r  127^^  ij^^i^t  ,i  80'^ 

7  —   7,  14 

8  Coriarium  lederere  ?-  127^^  —   9,  43 

9  Testimoiniim  luimeii^    r    127^^  —    10, 

10  22 

11  Quatuor  iniciis  ortin  r  128*^  —  10,  11 

12  Caligas  hasin  r  128'-^!  —   12,  8 

13  Conlactaneus     galtero    ul    gisinuuo*     r 

14  128^1  —  13,   1 

15  Sinagoge  dinchuse  r  128^^  ■ —   18,  7 

16  Contulit  cosota  r  128^^  _  ^8,   27 


Municeps  gipuro  r  128*^  gibu^re  n  80^  22 

—  21,  39  23 
Paries  dealbate  gimalitiniura  ?•  128^^  —  24 

23,  3  25 

Cognicionem  urteli  r  128^^  —  25,  21  2G 
Auditorium  proprie    scolde    r  128^^   —  27 

25,  23  28 

Legebant  ueleden  r  128^^  ~  27,  13  29 
Scauain^  floz^  cef  ^  r  128^^  —  27,  IG  30 
lactum  uzuuar  r  128^^  ~  27,   18  31 

Armentum'^  gezuiga  r  128^^  —  27,  19  32 
Bithalassum    luimelichan    r     128^^    —  33 

27,  41  34 

Sarmentorum  sneithaha  r  128^^  —  28,  3  35 
Desinteria^  uzsuhte  q  huzganc  r  128^^  36 

—  28,  8  37 


a 


Codex  Lugdunensis  191e. 
siensis  106.     d  ■■ 


CCCXCII^ 

h  =  Codex  Lip siensis  107.      c 
Codex  Oxoniensis  Laud.  lat.  14. 


=z  Codex  Lip- 


teut 


17  Coriarius^  lethermachere  a91^  led^mach^ 

18  d  24^^  —  9,  43  [cccxcv.  vgl.  cccxcii] 


teilt 


19  Caligas  scuohe  a  91*   scohe  d  24^^  ho- 

20  zen  h  36^^^  —  12,  8  [cccxcii.  ccccxcv] 


teut  t 

Auditorium  ^^  thinchus   a  92*    dinch^  c  38 

-     25,     23  39 


60*2     (iij^(.ij9     ^    25^1 
[cccxcii.  cccxcv] 


40 


CCCXCVIIIb 

Codex  Selestadiensis  f.  105*.^^ 
21  Bithalassum    mare    dicitur    .i.    santwrfi.  ubi  mare  circumluit 


27,  41 


41 


^  injecerunt  Vtdg.  ^  Äderst  r  ^  oder  liumen  r  *  l.  gispunno?  ^'  scapham 
Vulg.        *  es  steht  floz^  ceffatas  copias  r,  ivorin  catascopus  steckt        "^  armamenta  Vulg. 

®  oder   Disinteria  r    Desinteria  q         ^  coriarium   Vulg.  ^"  darnach    ursjjr.    lücke, 

welche   durch    die   rote   gl.    eydlkhavs    ausgefüllt  wurde  b          ^^  am  schluss  eines  db- 


schnittes  De  diuersis  noib^  in, 
anhebt 

Althochdeutsche  glossen  IV. 


,ecc 


la 


usitatis,  der  mit   excerpten  aus  Isidors  Etym.  7,  9 

20 


306  Na(jhträge  Zum  Ersten  Band 

EPISTOLA  PAULI  AD  ROMANOS. 

CCCCI 

h  =  Codex  Ooslariensis  f.    129^^. 

1  Susurrones  ritzare  —   1,  29  Stipendia  Ion  —  C,  23  15 

2  Conmendat  gilebet  —  3,  5  Dico  iggibuodo  —   11,   13  16 

CCCCVIIb 
Codex  Dusseldorp  A  14. 

3  (Suspicione)    curiuuarido    4^    —    Praef.       (Obstination ::  ^)  uuidargibruht  1^  —  Ar-  17 

4  (Codex  Amiatinus  p.  233)  gumentum  {ib.  ^.236)  18 


EPISTOLA  PAULI  AD  CORINTHIOS  I. 

CCCCIX 

c  =   Codex  Berolinensis  Ms.  theol.  fol.  481. 

5  Peripsema  smaista  30»  —  4,  13  Parco  kntlkbp^  33^  —  7,  28  19 

6  0  Apostasie  unsidigi  32^  —  7,  11  Immolaticium ^  opfer  37^  —  10,  28        20 

7  0  Inuertere  hintrot  keran  32^  —  ih.  ()  Uicissim  einizen  43*  —   14,  27  21 

CCCCXI 

e  =  Clm.  14745  f.  81*^.     h  =  Codex  Ooslariensis  f.  129^2. 

8  Architectus  euermeister  h    Cimb^man    c      MoUes  uuidili  h  —  G,   10  22 

9  —  3,  10  Brauium  Ion  /i  —   9,  24  23 

10  Peripsima  umesnita  h  —  4,   13  Prophetans  uuorasagatar  h  —   11,  4       24 

11  Pedagogorum  magazocha  h  —  4,  15 


EPISTOLA  PAULI  AD  GALATAS. 

ccccxxv 

e  =  Codex  Goslariensis  f.  130»^. 
12  Stigmata  masun  —  6,  17 


EPISTOLA  PAULI  AD  EPHESIOS. 
CCCCXXXI 

g  z=z   Codex  Goslariensis. 

13  (130^2)  In  breui  anabreui  —  3,  3  Armatura^  gisarua  —  6,  11  25 

14  (130^^)  Scor^Uitas*  scernunga  —  5,  4 


^  Obstination : :]  rasur  von  em,  doch  ist  so  viel  stellen  gehlieben,  dass  Obstinationi  ge- 
lesen werden  kann,  obstinatione  Ed.  *  dh.  intlibo  ^  immolatum  Vulg.  *  scurri- 
Utas  Vulg,       ^  armaturam  Vulg. 


Epistola  Pauli  Ad  Romanos  CCCCI  —  Epistola  Jacobi  OCCCLXX      307 

EPISTOLA  PAULI  AD  COLOSSENSES, 

CCCCXLI 

g  =  Codex  Ooslarie?isis  f.  130'^^. 

1  Cirographuin  hantfesti  —   2,   14 


EPISTOLA  PAULI  AD  TIMOTHEUM  I. 
CCCCXLIX 

f  r=  Codex  Qoslariensis  f.  130^^. 
2  Cautoriain^  gipranta  —  4,  2  Cauterlum^  prennisiii 


EPISTOLA  PAULI  AD  TIMOTHEUM  IL 

CCCCLIV 

g  =  Codex  Qoslariensis  f.  130^^, 
3  Penulam  chozzun  —  4,   13 


EPISTOLA  AD  TITUM. 

CCCCLVII 

c  =  Codex  Berolinensis  Ms.  theol.  fol.  481. 
4  Testimonium,  quod  proprius  pota^  eorum  dixit  104^  —   1,  13  10 


EPISTOLA  JACOBI. 

CCCCLXVIII 

r  =  Codex  Qoslariensis  /.  128^^. 

5  Eruginauit  rostagata  —  5,  3  Temporaneum  zitagun  —  5,  7  11 

CCCCLXX 

h  =  Codex  Berolinensis  Ms.  theol.  fol.  481. 

6  0  Eulogium  uuolacueti  125^'  —  1,  1  spraches  127''^  —  2,  G  12 

7  0  Salutationem  heli   125^  —  ib.  ()  Se    inuicem    persequuntur    pizit    ein  13 

8  0  Forte  aliquid  tale  ne   uueiz,  uuaz   ge  anderaz   128^  —  3,  15  14 


*  cauteriatam  Vulg,         ^  veranlasst  durch  die   vorhergehende  gl,         '  =  apostolus 
des  vorhergehenden  verses 

20* 


308  Nac.'Hträge  Zum  Ersten  Band 

EPISTOLA  PETRI  I, 
CCCCLXXI 

r  =  Codex   Goslariensis  f.   128''^. 

1  Inmarcescibilem  uiizigagelichen  —   1,  4       Ammini.strante.s  irpitenta  —  4,   10  13 

CCCCLXXII 

b  =:  Codex  Berolinensis  M.s.  theol.  fol.  481. 

2  0  Tarn  inuictos    so    ungesuicheiia  133*       ()  Indisciplinatis  unsidigen.  unzuhtigen^  14 

3  —  2,   12  133*  —  2,   18  15 


EPISTOLA  PETRI  II. 
CCCCLXXVIII 

b  =  Codex  Berolinensis  Ms.  theol.  fol.  481. 
4  0  Confusibile  honlik  138^>  —  2,  11 


EPISTOLA  JOHANNIS  III, 

CCCCLXXXV 
q  =z  Codex  Goslariensis  f.  129*^. 
5  Garriens  chronent  —   10 


EPISTOLA  JUDAE. 

CCCCLXXXVIII 

q  r=:  Codex   Ooslüviensis  f.  129*^. 


6  Magnificencia  era  —  25 


APOCALYPSIS. 
CCCCXCI 

c  =z  Clm.  14745/.  81  *'.     h  =:  Codex  Goslariensis. 

7  Significauit  pisigilida  h  129*^  —   1,   1        Signaculum^  isigila  h  129*^  —  5,  2       16 

8  Pupugerunt    pfostetati     ut     steinzun     h      Liber  inuolutus  buoch  zugetan   li  129*^  17 

9  129*1  —  1,   7  —  6,   14  18 

10  Oricalco  orchalcho  h  129^^  —   1,   15         Absintium   wermude  h  129''ii   —  8,   11  19 

11  Collirio  ogisalpe  h  129*^  —  3,   18  Signa  basigila  h  129^^  —   10,  4  20 

12  Iris  regenbode  /i  129*^  —  4,  3  Amaricare^  gipeteren  h  129*^  —  10,  9  21 

^  in  der  folgenden  gl.  von  h  133^  (1,  789, 58)  Z.  thanc        ^  signacula   Vulg.        ^  ama- 
ricari  Vulg, 


Epistola  Petri  r  CCCCLXXI-    Anhang  CCCCXCIV^  309 

Tg.  5.  —    VP.  4. 

1  lociibuntur^  tagolloii  iil  tipoten  //  129^^       Conniaiulucauemnt  cuclumii  It  129^^  —  18 

2  —   11,   10  16,   10  19 

3  Aruit  girifita  c  —   14,   15  Redai'um  rcituuagan  h  129''i2  —  18,  13  20 

ccccxci-^ 

a  =  Codex  Lugdimcnsis  191e  f.  93^.     h  =  Codex  Lipsiensis  107  /".  38*^^.    c  = 

Codex  Oxoniensis  Land.  lat.   14  /".   26^''^. 

teiiton. 

4  Aniaricare-   gipitteren  a  guputere  c  bit-  tern  h  —  10,   9   [ccccxci]  21 


ANHANG  ZUM  ALTEN  UND  NEUEN  TESTAMENT. 

CCCCXCIV« 

Clm.  19440. 

5  (41)  Uua  passa  gidartiu  —  Nmn.  6,  4  Ascopa^  fla  sca  —  Judith  10,  5              22 

ü  (44)  Decurio  dincman  —    Luc.  23,   50  Conopeum*  muccun  nezi  —  Judith  10,  23 

7  Napta  olitrestir  —  Dan.  3,  46  19                                                              24 

8  Saraballa    pein  pe  r    ga.  l  sarabara  —  (46)  Cuncta  deuo,*^tio^  scelta  —  3  Reg.  25 

9  Dan.  3,  94  8,  38  .  26 

CCCCXCIV^ 
Codex  Turicensis  Rhenov.  99*. 

10  (105*)  Spretus^  erspriuzit   —    Hierony-      Salamandra  uurz^^  27 

11  mus  in  Matthaeum  p.   159  Migne  Sub  obtentu  behabannissi^^  —  12,  40    28 

12  Frifolis  ummahtic^  —  ih.  p.  84  Et  tedere  unfrou^^  —   14,  33  29 

13  Mihi    indignamini    erbelg&^  —  Joh.  7,       Conuentia^^  kiliinpliha  —   14,   56  30 

14  23  Cepit    anathematizare    ant    sag   —    14,  31 

15  Ceruical  plumaz  —  Marc.  4,  38  71  32 

16  In  profluuio  iiirunsi^  —  5,  25  In  alia  effigie  kilihnissi^*  —  16,   12       33 

17  Fullo  lauantri  —   9,  2  Abisset  fuari  —   7,  30  34 

^  iocundabuntur  Vulg.        "^  amaricari   Vidg.        ^  ascoperam  Vulg.        *  conopeo   Vulg. 

^  diese  gl.  gehört,  da  Inprecatio  folgt,  zwar  zweifellos  zu  der  angeführten  bibelstelle, 
befindet  sich  aber  sonst  in  durchioeg  unbiblischer  Umgebung:  (X)po  meo  cyro.  Faciens 
pace.  &  creans  mahl.  Cuncta  deuo,tatio.  Inpcatio.  Elogiv.  Ualhs  gratuita.  Pierio  pede. 
Oroma.    In  threnis.  Trenera  ^  davor  hanc  ströfam  cüsio   {llieronymus  in  Matthaeum 

p.  156)  I  thegnä  fraud  {ib.)  \  trageraata  uiha  raunuscula  {ih)  \  uuagens  {das  zweite  u  un- 
sicher: vergens  ib.  p.  158?),  darnach  p  m&aforam  translatio  {ib.  p,  165.  167)  |  p&ulcum 
{ib.  p.  196)  '  darauf  tropologium  (tropologiam  ib.  p.  56.  59.  64.  129.  136)  ^  diese 
gl.  von  and.  hand  zwischen  tropologium  und  aquile  ab  accumine  {Matth.  24,  28?) 
'  darauf  boanerges  fihus  {Marc.  3,  17)  ^"  uurz  von  and.  hand.  l.  uurm?  oder  ist  das 
lat.  wort  misverstanden  ?  ^^  darauf  nardi  spicati  {Marc.  14,  3)  ^"^  darnach  scheint 
nichts  erloschen        ^^  convenientia  Vulg.        ^*  darauf  uincientes  ligantes  {Marc.  15,  1) 


310 


Nachträge  Zum  Ersten  Band  CCCCXCIV^ 


VF.  4. 


1  Caiino  caral^  —  14,  20 

2  Cancer    serpit    .slilii    —    2    Tim.    2,    17 

3  (daraus  serpit  ut  cancer  Ilieronymus 

4  m  Matthaeum  j)-   183) 

5  Nenias    san    —   Ilieronymus    in    Hat- 

6  ihaeum  p.  20? 

7  Quid   licuit    muä^    —    Ilieronymus    in 

8  cvangelistas  ad  Damasum 

9  Expressimus  pifiang  —  ih. 


Serani  spato  lO 

Indisparabilis  ungilih  11 

Exorsus^  est  pigan  12 

Conlatione  uuidermez*  13 

Austeris  es  criin^  —  Luc.  19,  21  14 

(105^)  Priuingus^  stiafs  15 

Consternate  pitnota  —  Luc.  24,  4           16 

Deliramenta'^  tobont  —  24,  11?              17 


^  caral]  r  aus  1  corr.  darauf  conuinciabant'  ei  {Marc.  15,  32  convitiabantur  ei)  |  cor- 
ban  donü  [Marc.  7,  11)  |  calamo  {Marc.  15,  36).  mit  dem  folgenden  Confersit  plen  {ge- 
meint Confersä  plenam  —  s.  Wattenbach  Codd.  Col.  160  —  Luc.  6,  38?)  beginnt  and. 
haiid         ^  dli.  muaza.  darauf  poUic&''  L.catur  {Hieronymus  aao.)  ^  exorsus,  ex  un- 

sicher *  Hieronymus  aao.?   darauf  olimpus  mons|mnas;    minam;  c  dragmas  pendit 

{Luc.  19,  13)  ^  austerus  Vulg.  {vgl.  bd.  1,  818,  13).  s.  105b  beginnt  p&rus  obfirmitatö  | 
iacob  supplantatio  uitioF  |  ioh  dni  gratia  |  Andreas  uiiilis.  In  fidej,  dann  von  and.  hand 
hieremias  abscond  arca  (c  unsicher)  dni  ^  tvider  andere  hand,  darauf  piatone  philo- 
sopü.  sodann  beginnt  noch  eine  andere  hand  mit  &  artubus.  mbra  {Hieronymus  in  Mat- 
thaeum p.  112)  I  gennesar  ort  {Matth.  14,  34)  j  zaras.  oriens  {Matth.  1,  3)  "^  deliramen- 
tum  Vulg, 


Nachträge  Zum  Zweiten  Band  DIV^.  DXVIIIb  311 

Em.   19.  (412) 


ZUM  ZWEITEN  BAND. 

ALCIMUS  AVITUS. 
DIVb   DIV'^  =  BAND  II,  770  [Clm.  29032^-«^] 

Codex  Lh'esdensis  De.  159. 

1  Faiiuüani  [vitam]  kedienen^    2^^  —   1,      Omine  misso,    uocat    heilsihile^  50^  —  12 

2  72  5,  49  13 

3  Lucum  loch  2  13^  —   2,   138  Inhumataque    [turba]  unde    unbregrabe-  14 

4  Seductilis  gespuoniga^   13^  —  166                   nez«.  57--^  —  302                                     15 

5  (Assuit)  siuta  21^  —  3,  15  Tantisper  af tersoma,^^gen "^  57^    —  303  16 

6  Rorantes  touonten*  21^  —  28 


ALDHELMUS  DE  LAUDIBUS  VIRGINUM. 

DXVUP 

Clm.  14747  f.  97^ » 

7  Lacinia   lappa  Bucula^  sueiga  —  144,  6  17 

8  Clis  cliris  crioz  Fulua  ualo  —   142,  3.  24  18 

9  Clis   clidis  throsc  Inertus^^  unsneller.  unlistik —  192,23.  19 

10  Runicis  et  lappa  plethacha  202,   14  20 

11  Pampinus  sumarlata  —   141,   10 


^  kedienen]  ke  zweifelhaft,  aber  viel  wahrscheinlicher  als  ki  oder  gar  za.  diese  gl. 
und  z.  4  von  gleicher  hand  ^  ausradiert;  von  derselben   hand  wie  z.  6  '  ge- 

spuoniga]    die   vier   ersten    buchstaben   unsicher        *  touonten]   das  erste  t  nicht  sicher 

^  diese  und  die  beiden  folgenden  gll.  von  derselben  hand.  l.  heil  si  heile?  '  l.  un- 
begrabenez         "^  der   glossator   hat  übersetzt  als  stände  tantos  per  ^  nicht  ohne  be- 

denken stelle  ich  diese  gll.,  welche  unmittelbar  an  CCCCXCIV^'  sich  anschliefsen,  hier- 
her, denn  für  die  zweite  bis  vierte  kann  ich  bei  Äldhelm,  ivenn  ich  nicht  auf  ghribus 
De  octo  principalibus  vitiis  210,  37  greife,  keinen  anhält  finden,  die  erste,  Lacinia,  wird 
noch  zu  den  bibelgll.  {Gen.  89, 12)  gehören;  auf  sie  folgt  Pcntecontarcos  quinquagenos  Äldh. 
143,  14  ^  bacula  Ed.  ^"  inertem  Ed.  es  folgt  Flustra  Stadium  nauis  Aldh.  158,  20. 
199,  23,  dann  Tecnä  artem.  Deuteresin  renouationes,  welche  beiden  wol  aus  dem  dritten 
buche  des  Matthaeuscommentars  des  Hieronymus  stammen,  dessen  erste  zwei  vorher  (s. 
bd.  2,  328,  2  ff)  glossiert  ivaren  {p.  156.  170  Migne) 


312  NA(ii'rKÄ<iK  Zr.M  Zwki'ikn  1>ani) 

WnUenhach  (Md.   Col.   01.  —  Wess.  {DmL  2,  371   =    Grrm.  2,  03) 


ALDHELMUS  Dl^:  OCTO  PRTNCfPALIBUS  VITIIS. 
DXX»^  =  BAND  II,  771 


ARATOR. 

DXXVIII  =  BAND  II,  771—775 
DXXXIVi>  =  BAND  II,  775  [Cim.  29035«] 


ARNULFI  DELICIAE  CLERI. 

[Rom.  forschimgen  ii,  211] 

DXXXVIb 

Codex  Vindoh.  888. 
1  Philomena  lericha  —  520 


ARS  GRAMMATICA  ANONYMA. 

DXXXVr 

Codex  Coloniensis  cciv. 
2  (Como)  .i.  capillo.    unde    comatus.  capil-  latus  geharider  100* 


DE  ARTIBUS  LIBERALIBUS.' 
DXXXVI^ 
Clm.  22053  /.  63^ 
3  Secunda  redthorica.    id  est  philosophia.l  et  poetica.:    >l<kazungali 


AURELII  AUGUSTINI  REGULAE. 

[Gramm,  latini  ed.  Keil,  tom.  v] 

DXLIIIb 

Chn.   18181  f.   9^ 
4  Stelio  molm  —  506,  8 


BEDA  IN  LUCAM. 

[Opera,  Coloniae  1688,  tom.  v] 
DLIb 
Codex   Carolsnihensis  Aug.  lxiv. 
5  UerNaculum,    i.    domesticum    heimiskau.  hüsiskan  275'^^  —  j;.  431  (:?;?t  22,  59)    8 


^  diese  auf  Zählung  der  septem  artes  liberales  loeicht  von  den  sonst  bekannten  ah 


Arnulfi  ÜELiciAE  Cleiu   DXXXVP  —  Beda  Super  Matthaeum  001=^     313 


BEDA  SUPER  MM  1  HAEUM. 

DLII-^  =  DCXCIV 
Codex  miisci  hritannici  Add.  23931. 


1 
2 

o 
,) 

4 

5 
6 
7 
8 
9 

10 
11 
12 
18 
U 
15 
IG 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
80 
31 
32 
38 
34 
35 


Iiitermissis  daruntre  foiioren  12'^  — }).  9 
Prophetatus    est    xpc    keuuizigot    uuard 

IG'"^  —   13 
Denotari  pccigan  uucrdeii  poscoltmi  uuer- 

den  33^  —  27 
Carie  vurininelo  40*'*  —  34 
Aculeus  bngo^  43-'^  —  37 
Signanter  fräbaro  44^'  —   38 
Motus  gebarida  47^  —  41 
Unum    famosioris    persone,    i.    nobilem 

esse,  edilinc  50^  —  43 
Excessit  fFrlkfz2  50^  —  44 
Consobriiiuni  momimsun  58^  —  51 
Memoria  singethät  59*  —   52 
(Exeatis)  Hospes  uuirt  60*  —  53 
Constantie  ffstk^  60*  —  ih. 


Tcniptantes    sih    daz  anasezentc  84^  —  3G 

79  37 

Pro  israhel  dabitur  egyptus   et    ethiopia  38 

|knlbndbfanderbz«  85^  —  80  39 

Corripit  |iauardot^  87'>  —  82  40 

Uirtutis  dero  godes  kreifto  88*  —  ib.     41 

Tributaria  cinsara.  cinsgeldon  88*  —  ib.  42 

Conuenire  thuingan  88*  —  ib.  43 

Discursus  inemendabiles  vuarbloda  ()  up-  44 

pige    loufta    ()    qui  non    possunt    ab  45 

admoiientibus    emendarl.    buozuuirdig  46 

89*  —  83  47 

Prouisione  bksprgkdp^  89*  —  ib.  48 

(In  iter^  nos  errores  deflectere)  unsih  49 
hindrord  keran  in  unret  leidan  89*  50 
—  ih.  51 


Hospitalis  necessitudinis  uuirtscefti    60*      [p^out   tempus]    Dictauerat    gelahc    94*  52 


ib. 

Iura  gezumfti  60*  —  ib. 
Scemate  bklidf.  gisceftf*  61^  —  54 
Ad  radices  ze  niderist  61^  —  ib. 
Causaris  clagost  63*  —  56 
Inuidie   stimulis    thurub    mina    fiantscaf 

64*  —   57 
Adulatores  flehera  liuginera    64*  —  ib. 
Ingrati  ujulancbarige  65*  —   58 
Penticontarchos    funzohheroston  70*  — 

63 
Machinas  machu^ga  76^*  —   71 
Incestum  huor  76^  —  ib. 
Communicat,  coinquinat    xnrfknkt'''    80* 

—  74 
Inclamaret  anariefi  %V^  —   70 
Crustas  stuicchi  SP  —  ib. 
In  corde  duruh  sina  lieba  83^  —   78 


—  88  53 

Conduxit  zuo  gileita  94*  —  ib.  54 

Conlatio  keba  95*  —  ib.  55 

Inconsiderata  vngeuuarilih  95^  —  89  56 
Adulatus  flehonte  99^  —  93  57 

Lapis  angularis  xxknchklbrk  ^^  102*  —  58 

95  59 

Quatit,  confringit  kfrxprkt^^  102*  —ib.  60 
Impudentiae  xnscbmfhfktf  ^^  103* —  96  61 
Argumentum  Ikst.    chlfknk^^    103*    —  62 

ib.  63 

Inludentes     uuoron    spottonte    mit    imo  64 
103^^  —   ib.  65 

Absconditc  petriegento   103''  —  ib.  66 

Deciperent  ferleittin  103^  —  ib.  67 

(Magister)    persona    deterior,    uilior    hin-  G8 

terora  103^  —  ib.  69 


^  dh.  ango          ^  dli.  ferliez          "'  dh.  festi          *  dli.  bihdc.    gisccfte  ^  dlt.  unreinit 

^  l.  fkn,  dh.  ein  land  bo  andcraz         '  /.  anauardot         ^  dh.  bisorgido  "  iter]  i  arn^- 

gehratzt          ^^  dh.    uuinchilari          ^^  dh.  kcruorit          '-  dli.  unscameheite  "  dh.  Hst. 

chleini 


314 


Nachträge  Zum  Zweiten  Band 


Zs.  3,  383 


1  Delirameiiti  tobezungo  104*  —   97 

2  Uiritiin  horton.  eincehen   104*  —  ih. 

3  Confessio  pigilit   105«  —   98 

4  Conpuncta  kfstpchfn^   105^  —  99 

5  Uocatione  iiommido   106*  —  ih. 

G  Strcpendo  diezzendo   107*  —  100 

7  Horrere  sih  cregison   107''  —  ih. 

8  Flagitia  meindati  110*  —   103 

9  (Concinnit^)  congruit.  kehillit^   111''^  — 

10  ih. 

11  Uexillum  cundfano   111'»  —   104 

12  Calumniatiir  skiltit  115*   —   108 

13  Ex  illo  ergo  die  föne  des   117*  —  110 

14  (Mittit  [in  numero])    uuarf  ez  untar  seo 

15  alla  119^  —   112 

16  (Fidem  [verboriun  dei    non  contueretur]) 

17  ne  mahtez  gilouba  121*  —   114 

18  (Priusquani    gallus    bis    uocem    dederit) 

19  er  her  folle  cräe   121*  —  ih. 


Scandaluni  ahsuih   122*  —   115  24 

Affectus  kirido   122*  —  ih.  25 

Scandalizaturum   kesuinchan*    Bculenten  26 
122'^  —  ih.  27 

(Curiositate)  gfrahafti^  firiuuizgerni  123*  28 

—  116  29 
Obreptionis  vnderchreseni  124^  —  117  30 
Contra   nitentibus    darauuidre    stritenten  31 

126b  —   119  32 

Uernaculum,  domesticum  heimeskan  126^^  33 

—  ih.  34 
Calumniae  sceltungo  128*  —  121  35 
Sacramenta  peceichanussa  129^  —  122  36 
(Caluitium)    houbitskiel    kibillun^    130*  37 

—  123  38 
Quamquam  denn  et  ouch  134*  —  126  39 
Compuncta,  lacerata  kestochin   140^  —  40 

Kieronymus  in  Matthaeum  iv  (Migne  41 
XXVI,   175)  42 


20  (98*)  Auene  euine'^ 

21  (98^)  Clunes  hubben'^ 


BEDA  DE  ORTHOGRAPHIA. 

[Opp.,  Coloniae  1688,  tom.  i] 
DLIIb 

Codex  Liigdunensis  191e. 

—  p.  55  (103*)  Malus  mast"^ 

—  56 


64 


43 


SANCTI  BENEDICTI  REGULA. 
DLXII 

Codex  principum  de  Lohkowitz  434  f.  51^.^ 

22  Conuenit  karisit  —  5  Occupatio ^  unmuaz  zic  —  ih. 

23  Quod  professis^  gehanti  sint^*^  —  ih.  Predicta  kiquetan  —  ih. 


44 
45 


^  dh.  kestochen  ^  innuit  l£d.  ^  kehillit]  t  ahgescUnitten         *  l.  kesuichan 

^  dh.  gerahafti  ^  über  amara  uitis  130^  {p.  123)  steht  sodann  gensuid,  das  Mone  als 
deutsche  gl.  aufführte;  es  bedeutet  aber  gens  iudeorum  "^  die  gll.  übergeschr.  *  auch 
die  letzten  gll.  dieser  seite  gehören  zur  Benedictinerregel,  obivol  zioischen  ihnen  und  den 
bd.  2,  52  abgedruckten  fremde  (MCXCIV)  stehen  ^  quod  professi  sunt  Ed.  ^°  ge- 

hanti sint]    beide    t   gestürzt  ^^  exoccupatis  Ed. 


Beda  Super  Mattiiaeum  DLII«^  —  Boethii  Consolatio  DLXVII       315 
Zs.  3,  383.  —   SpiüiJfgium  Casimnse  1,  349.  350 


go 

1  Gradieiiti^  derocan  —  ib.  Quaniuis  doh^  —   G  26 

2  Arbitrio  frituä  —  ib. 

DLXIII 

b  =  Codex  Casmensis  541. 

3  (71*)  Affectum  muotscaf  —  2  Rebellio  uuindar  uuinneo  —  62  27 

4  (71^)  Gravitas^  niodestia  uiusduom  —  6      Recreare  gilabon  —  4  28 

5  Indigeries  idest  fros  melzunga  —  39  Vilicationes*  ambahtcs  —  64  29 


BOETHII  CONSOLATIO  PHILOSOPHIAE. 

DLXVII 

d  =  Codex  Parisimis  13953. 

6  (25^^)    Lacere.     lacerate    per    tristitiam      (27^^)  Respublicas   chuneriche  —    1,  4  30 

7  chbrbgb^  —   1,   1  ^.  3,  3  ^.   11,  16  31 

8  (25''2)     ISTubila     tenebrosa    kfpprgfnkx<^      (27^2)  Fortunas  frxmo^^  —   1,  4  ^.  11,  32 

9  —  1,  1  ^.  4,  19  30  33 
10  Uigoris  fi'nfstfs'^  —  1,  1  2^.  4,  6  Inpunita  uningaltui  —  1,  4  2?.  12,  33  34 
11(26*^)   [subtili]   Artificio    uubuurchf^  —      Prouincialium  Ibiitlkxtp^^  — 1,4^.12,35 

12  1,  1  p.  4,  13  36  36 

13  (26^^)     Assuefaciunt     gfuufnnfnt^      —      Fraudes^'^  untriuua  —  1,  4  ^.   12,  55  37 

14  1,   1  p.  5,  32  (28*^)    Hebetauit    kunfruotta    —    1,    4  38 

15  Conquesta^ö    est    chlbgptb^^    —    1,     1  p.  14,  90  39 

16  p.  6,  49  Propugnare  b[onis]    stanpidenguoton  —  40 

17  (27*^^)  Uibratus.    emissus    lohezente    —  1,  4  j?.  14,  99  [dlxxvii]  41 

18  1,  3  jj.  8,  9  Maiestatis  ^8  imhuldi  —  1,  4  ^;.  14,  104  42 

19  Laribus  inheimon  —   1,  S  p.  8,  5  (28^^)    Euentum    imprtknk^^    —    1,    4  43 

20  (27^2)    Cessisse    kfgbngfn^^    _    i^    3  ^^  iq^   I44  44 

21  p.  8,  25  Nunc^o    sint^i    deme    —    1,  4   ^9.   16,  45 

22  Inlecebris^^  unmare  —  1,  3  ;?.   9,  31  147  46 

23  Cladem.    calamitatem    pblp^*    —    1,    3      Foedatus  kehonter  —  1,  4  ^.   16,   152  47 

24  ^.   9,  32  Obscuro  uuanamo  —   1,   5  j?.   17,  8        48 

25  Aestum  cessun  —   1,  4  ^9.  10,  6  Prime  fprnbntkgrp  ^^  —  1,  5  p.   17,  10  49 

*  gradiendi  Ed.  "^  es  folrjt  Immo  (c.  5  gegen  ende),  dann  sind  Zeilen  weggeschnit- 
ten ^  gravitatem  Ed.  *  vilicationis  Ed.  ^  dh.  charaga  *  dJi.  keporgeniu 
'  dh.  ernestes  ^  l.  uubimkrchf,  dh.  uuauuirche  ^  dh.  geuuennent  ^"  Conquesta, 
strich  über  C  ausradiert  ^^  chlbgptb]  p  aus  b  radiert  und  das  letzte  b,  wie  es  scheint, 
aus  p  corr.  dh.  chlagota  ^"^  kfgbngfn]  das  letzte  f  oder  vielmehr  f^aus  b  radiert,  dh. 
kegangen  ^^  incelebris  Ed.  ^*  dh.  palo  ^^  dh.  frumo  ^^  dh.  lantliuto  ^"^  da- 
vor Fra  ausgewischt         ^^  MaiestatisJ    das   erste    i  auf  rasur  von  g  ^'  dh.  uuortini 

"  m.  q.  s.  d,  dh.  multiplicesque  sententiae        -^  sint]  nt  ligiert        ^"^  dh.  fornantigro 


310 


NACHTRÄciE  Zum  Zweiten  Band 


1  Ural,  liiit    -     1,  5  )).   17,  22 

2(28»''^)    Crimen  {uiaziili   —     1,   r>   p.    18, 

3  3G 

4  Oriuiidus^   iiiburto    —    1,   5  j?.    18,   9 

5  Celebreiitur    kemarituuerdant    —     1,    5 
G      /;.  19,   30 

7  (29*^^)    Striiigcre.    colligere    stroufcn    — 

8  1,   G  p.  20,   12 

9  (29*2)  Fliiitare  imcibon  —   1,   67?.   22, 

10  45 

11  Fomiteni    materiam    zinsilen    —     1,    G 

12  2^.  22,  48 

13  Aestatum^  cessun  —    1,   7  7;.   23,   7 

14  Resistit^  kestullit  —   1,   7  p.  23,   17 

15  (29bi)  Habitum  kehaba  —  2,  1  ^.  24,  3 

16  Descisceres  keuuichis  —   2,  1  ^.  25,  18 

17  (29^^)  Ueniacula.    famula    kesuuasa  — 

18  2,   1  p.  25,   23 

19  (30'^^)    Tremendos    egibarro     —     2,     1 

20  p.  2G,  3 

21  Agitare  [uerbis]  redoii*  —  2,  2  p.  2G,  2 

22  Habes  gratiam.  sut>  fatiendam  mihi  he- 

23  bistmir  ze  danchonne  —   2,  2  2^-  27, 

24  13 

25  Ui'&ovg.  dolia  putigli 

26  (30^2)  Kapacitas  kiri-^ 

27  13 

28  Propinquitatis  skppp^ 

29  17 

30  (30i>i)  Te  i[lla]  d[emulcet].    tibi    blandi- 

31  tur  lihluhta  —   2,   3  j;.  30,  33 

32  Priuato.    ob    regiam    potestatem   dinemo 

33  geliehen  —  2,  3  p.  30,  35 

34  (311^1)  Auaritia  arcgi  —   2,  5  p.  36,  9 

35  Claros  marre  —   2,   6  p.  36,   10 

36  Infra  hintar  —   2,  5  p.   30,   28 

37  Materie  ketate  —  2,  5  p.   37,  40 

38  (3P2)  Fidelibus  holden  —   2,5^^.39,2 


2,  2  p.  28,  38 

-  2,   2    ^.  29, 

-  2,   3  p.    30, 


(32*^)  |ne|  Consenesccret.  periret  niruurti  39 

—  2,  7  p.  44,  4  40 
Uasta.  r[egioJ  inhabilis  uuostiu  —   2,   7  41 

p.  44,   17  42 

Area  houestat  —   2,   1  p.  44,   19  43 

Insolentia*^    ungiuuoni    —    2,   7    /y.  44,  44 

27  45 

Adulta  eruuahsaniu  —  2,  1  p.  45,  31  46 
(32''^)   Quamquam.    sie    diceremus    den-  47 

neouch  —  2,   7  />.  45,  44  48 

Leuitate  fluchi  —   2,   7  ^.  46,   63  49 

Festiue.  pulchre  rihlicho  —  2,   7  2^.  46,  50 

64  51 

Adortus  esset.  ^  aggressus   esset  anabitti  52 

—  ib.  53 
Mordaciter    tremizlicho    —    2,   7  p.   46,  54 

72  55 

(32^2)  Consumptos  fule   —  2,   7  p.  47,  56 

20  57 

(33-^1)  Querere  chlago    —  2,   8    ;?.  48,  58 

23  59 

(33^2)  Mordeant  zanten  —  3,  1    p.  50,  60 

13  61 

Somniat  ratiscot  —  3,  1  ^.  51,  17  62 
Rubos  pmun  —   3,  1  79.  51,  3  63 

Filicem  farn  - —  ib.  64 

(33^^)  Intentio    indaht  —    3,  2   p.    52,  65 

30  66 

(33^2)  Susurrat  ziiuizerot  —  3,  2  p.  55,  67 

26  68 

(34*^)  Strumam.  struma   uitium    in  gut-  69 

ture  est  chelc  —  3,  4  p.  58,  7  70 

Dedecus    honida    —     3,    4    2^-    ^8,    8  71 

[DLXrX.  DLXXIII.  DLXXIX]  72 

(34^^)    Expertus    anthunder  —     3,    5  73 

2).  Ol,   14  74 

(34^*^)    Poenitentiae    charagi  —      3,     7  75 

2J.  04,  3  76 


^  oriundo  Ed.,  s.  varr.        "-  aestum  Ed.         ^  Resistit]  das  ziveite  s  aus  ?t  corr. 
*  das  zeichen  hier  und   simter  mehrmals   ist  vielleicht   aus  übergeschriebenem  f  hervor- 
gegangen        5  kiri]    oben  am  k  radiert;    aus  G?  ^  ^kppp]  nach  s  rasur   von  ptwict 
oder  von  i.  dh.  sippo        '  insolentia  d        ^  e  d 


Boirniri  Consolatio  DLXVII       DLXX^ 


317 


1  (35«i)  Capreas  reh  —  3,  8  /;.   GO,   7 

2  (35*^)     Rinuila     scruntissa     —      3,      9 

3  p.  G7,  8 

4  [mininie]    Affeetat,    desiderat    iieuuilloth 

5  —   3,  9  j[;.  68,  40 

G  (3Gb^)  Ne    fingi    q[uidenij    p[otest]   noh- 

7  eiTatenuucrden  —  3,  10   p,   72,   14 

8  (3G^'2)  Eftieientiam  kitat  —  3,  11  jt;.  77, 

9  13 

10  (37^^)   Destituta    intuueritiu    —    3,    11 

11  p.  81,   108 

12  (37*2)    Diuelleret    Zerehlube    —    3,   12 

13  p.  82,   18 

14  (37^2)     Dispositissima     d[omo].     ordina- 

15  tissuna     kerethenotostemo     —    4,     1 
IG      p.  89,  21 

17  (38*^)  Tomos.  formidabiles  enlzliche^  — 

18  4,   1  p.  90,  29 


(3ga2^  Transuersos  bintliarcherla^  —  4,  31 

2  p.  94,  90  32 

(38^^)    Uoluantur    U"algogen    —  4,    3  33 

p.  9G,   1  34 

(38^2^  Mitis  zam  —  4,  3  p.  99,  IG  35 

(39^^)    Pura    einstuo.    deliu     —  4,    4  30 

p.   101,  52  37 

Lieentiam  mooza"'^  —  4,  4  j?.  102,  79  38 
(39*2)  Firmamentis  *  spu.  zilen  —  4,  4  39 

p.   103,   108  40 

Defensorum    o[pera]   pistellon    —  4,    4  41 

p.   104,   130  42 

Testatius.     testimonium     habens    populi  43 

urchunlichor  —  4,  b  p.   100,  8  44 

(39^^)    Artifex  ant  uuerchman  —  4,    0  45 

p.  109,  42  46 

(41*2)  gensus   et    tactus   fer  stantennissa  47 

—  5,  4  i?.  134,   79  48 


DLXXI* 

Codex  monasterii  sanctae  erucis  130. 

19  (8*)  Choro,  westaimord  —   1,  3  ^.  7,  3 

20  [dlxvii.  dlxxi] 

21  Threicio,    nordewestan  —    1,  3  ^;.   7,   7 

22  [DLXVn.    DLXXI.    DLxxn] 

23  Eminat,^  apparet.  bletizot  —   1,  3  ^.  8, 

24  9  [dlxvii.  dlxxi.  dlxxii] 

25  (18*)     Quereiis,     lastmngun     —    2,    2 

26  p.  27,  3  [dlxvii.  dlxviii.  dlxxi] 

27  (18b)  Uiolentia,   not  —  2,   2  i?.  27,   16 

28  [dlxvii] 

29  (20*)   Radiat,    glizit  —   2,  3    ^;.  31,  9 

30  [dlxxi] 


(24*)  Dignitatibus,    Herdüome  —    2,  0  49 

p,  41,  12  [dlxxi]  50 

(28*)    Filicem,   farm  —   3,   1  |;.  51,  3  51 

[dlxvii.      dlxx.     dlxxi.  dlxxv.  52 

DLXXVIIl]  53 

(29^)0  Emphatice^  knppbrlkcho  [dlxxi]  54 
(31*)  Scurre,  bilinguis.  accusatoris.  sub-  55 


toris 

sanna     .i.  scirnü 


3,  4  p.  58,   12  56 

[dlxvii.  dlxviii.  dlxxi.  dlxxix]      57 

(33*)    Strepitis,    chredeminht    —    3,    6  58 

p.  64,  7  [dlxxi]  59 


^  =:  cremizliche  ?  ^  o^Zer  bintharcherta;  gemeint  hintarchertsi  ^  mooza]  das  stveite 
0  aus  ?u  corr.  *  Firmanjtis  d  ^  Emicat  Ed.  "  diese  gl.  oben  am  rande  zum 
schluss  einer  reihe  von  ivorterklärungen :  Trossulus.  Oppido.  Neuü.  Pedagoga.  Ligm^. 
Sintomate.  Siptiriiis.  Bilis.  Doxosus.  Cromate.  Stomachante.  Orsis.  Fisso.  Pnostonus.  Ra- 
uulus.  Antrice.  Cocyti.  Trutinabit~.  Toxicus.  Crassans.  Pcos  (c  aus  rasur).  Seiet.  Retincia. 
Crissemate,  Emphatice,  welche  sämmtlich  zu  den  vv.  67 — 271  der  von  EDümmler  ISll 
herausgegebenen  Gesta  Äpollonii  =  MG  Poetae  lat.  2,  483  j^  gehören,  tvie  das  für  die 
analogen  gll.  der  Mayhinger  Boethiushs.  Schepps  nachwies:  nur  dass  jetzt  nicht  mehr 
Froumund  als  excerptor  {Neues  archiv  9,  175)  behauptet  iverden  kann 


318 


NACHTRÄ(iE  Zum  Zweiten  Band 


DLXXVI»^ 

Codex  Cantahrigensis  Add.  2992. 


1  (l'O  Dolor  serde  —  1,   1  _;?.  3,  10 

2  Cani  giavvelocce ^  —  1,  1  p.  3,   11 

3  Frustrabatur  betroug  —   1,   1  p.  4,   12 

4  (1^^)  Propius    naher  —    1,    1   ^.   5,   45 

5  [dlxxii] 

G  (2*)  Elingue,^  sine  lingua  an  zunge  — 

7  1,   2  ^.   7,   9 

8  (Siccauit)  wista  —   1,  2  ^.  7,   16 

9  (2b)  Emissus  blasend'  —  1,  8    p.  7,  7 

10  Peruertit  betruebe^  —  1,  3  j?.  9,   28 

11  (3^)  Inlecebris*  .i.  vmm^e   —  1,  3  ^.  9, 

12  31   [dlxvii] 

13  In  arcem  I  ire  burc  —   1,  S  p.  9,  41  /* 

14  (4*^)  Verone    zu   berne  —    1,  4   p.  14, 

15  103  f 

16  Maiestatis  crimen  vnhulde  —  1,  4  j?9.  14, 

17  104  [dlxvii.  dlxxi.  dlxxiii.  dlxxiv] 


Delatum-^  anegecelit  —  1,  4  7?.  14, 105  26 
(5")  Prima  omnium   allerugede*  —   1,4  27 

p.   16,   140  28 

(5^*)  [primae]  Noctis  geronacht   —    1,  5  29 

p.  17,  10   [dlxvii]  30 

Solutum  irlosit  —   1,  5  p.   17,  23  31 

(6*)  Delatraui  bilode  —  1,  5  p.  18,  1  32 
(8»)  Uirilibus  gemanliche  —  2,  1  ;?.  24,  33 

13  34 

(Decisceres)  .i.  Gewinchist  —  2,  1  ^.  25,  35 

18  [dlxvii.  dlxviii.  dlxxi.  dlxxiv]  36 
(9^)   Ludicri    spiles  —   2,   2   ;;.  27,  30  37 

[dlxviii]  38 

(11^)  Rixetur  bage  —  2,  4  ;?.  33,  39  39 
(35*^)   Herbipotens    wrzmahtig    —    4,  3  40 

p.  98,  9  41 

(36^)  Ululat^  hulet   —  4,  3  i?.  99,  14  42 


CANONES  CONCILIORUM  ET  DECRETA  PONTIFICUM, 

DLXXXIII 

d  =  Codex  Berolinensis  Phillipp.  1741. 

18  (19^^)   Confecta!    facta  ut  kaieritiu^  —      Ampliorem  summam  guiualtez    kelt    —  43 
Can.  apost.  III  ib.  44 

Seditionem  ungarehodo  fara  —  XXXVII  45 
(19bi)  Expiandi  zahelipson  ^^  __  XLIII  46 
Raritate^^  fihologo^*  —   Conc.  Neocaes.  47 
LVI  48 

Pretextu!    occasione.     1    piuange^^     —  49 
Conc.   Qangr.  LXI  50 


19 

20  Proteletur!  differtur  id  est  kalenkit^  — 

21  XIII  [dxc.  dxcii^.  dxcviii] 

22  Alea^o  guilae^^  —  XLII 

23  (19^^)    Rescisso!     contractu    farslizzane- 

24  huntprutti  —   Conc.  Ancyr.  XXXIV 

25  Redditus  heimprunc  —  ib. 


^  locce]  0  hann  auch  a  sein        ^  elinguem  ^^.        ^  ■=  betruobte?        *  incelebris  ^cZ., 
s.  varr.         ^  delatae  Ed.,  s.  varr.  ^  =  alleru  gsehede?         '  ullulat  Ed.         ^  nach 

der  roten  Überschrift  INCIPIÜNT  GLOSAE  CAN  APfcORUM  »  über  kalenkit  strich 
von  späterer  hand  ^^  alese  Ed.  "  nicht  deutsch,  s.  bd.  2,  87  antn.  2.  daneben  von 
einer  hand  des  XYJljhs.  Guille.  sodann  die  letzten  10  Zeilen  von  sp.l  leer,  darauf  19*2 
die  rote   Überschrift  DE  NICEN  CONCIL,    19a3  DECONCL   ANCIRIANI        '^  dann 

5  Zeilen  spatium  und  die  rote  Überschrift  DECÄNNEOCESARIENS        ^^  raritatem  Ed. 
^*  fihologo]  h  scheint  aus  b  radiert,    dann  3  Zeilen  spatium  und  die  rote  Überschrift 
GANGRENSI  CONCt  ^^  später  19^2  nach  einer  zeile  spatium  die  rote  Überschrift 

ANTHIOCAENOCfc 


BoETHii  CoNSOLATio  DLXXVP  —  Canones  DLXXXIII 


819 


I 


1  (lO^'^)  Inconimodum  ungauori  ^ 

2  Antioch.  CII 

3  (lO'^"^)    Filacteria!    fimbria  zaiipargasciip 

4  —  Conc.  Laod.  CXXXIX 

5  Plebeos    psiünios    seculai'es^    Cantilcnas 

6  aut  uuinilcod  —  CLXII 

7  (20*^)  Coiuluctor^  maior.  Ide.  aniphat  — 

8  Co7i€.   Chalc.  III 

9  Tantummodo*  deuuisun  —  IV 

10  Uentiletur^  siaruuintot  —  IX 

11  (20*2)  Porten tuose  ungahiuro*^  —   Defi- 

12  nitio  fidei  Chalc.  {Mansi  VII,   752) 

13  Delerantes  topente  —  ib.  754 

14  Passim  stontum'^  —   Conc.   Chalc.  XXI 

15  Sine    quaerella   anusounga   —   Caecilia- 

16  71US  XVIIII  {Maafsen  p.   909) 

17  (20*^)  Seuius  crimmor^  —  Conc.  Sard.  I 

18  Asterius^  arendor  —  ib. 

19  Furiosus  uuotenter 

20  Inprobitas  uunguauueri    siue  presumptio 

21  —  IX 

22  (20^1)  Sollantare^^  skuntan  ul    spana^^ 

23  —  XVIII 

24  Nuper!   nouiter  nahun  —   Conc.   Carth. 

25  II 

26  (20^^)  Inretitus  piuangan.    1  pisag&    — 

27  VIII 

nisi 

28  Non  obsit  nitrienohuuidari  ^^  —  XV 


Conc.      Spectacula  einuuigi  ^^  acdomans  laltispil^*  29 


ib. 

30 

Procuratores !    actores.     ul    comites! 

ul  31 

kasUÜdis^s        XVI 

32 

Pubertatis  kauuahsti^^  —  ib. 

33 

ti 

Adhibita^"^     kahalote.     l    adiunc^^ 

—  34 

XXVIII 

35 

(20^^)   Suffulcire    kaspriuzzan    ul  guber-  3G 

nare.  l  adiuuare  —  Conc.  Äfric.  LV  37 
(21»^)  Carperetur  kazueiot  uuerde^^    —  38 

LVI  39 

Nauiter^^  nauigio  —  ib.  40 

(2 1^2)  Suggestionen!  manunga^^  —  LXIV  41 
(21*^)  Ut   non    refricentur  nisikiriban  ^^  42 

—    Conc.  Sard.  III  43 

Dumtaxat  dessesmezzes  ^^  —  Conc.  A?i-  44 

Hoch.  XXIII  (Migne  LXXXIV,  128)  45 
Inhibenda  zapiuerienna  —  Conc.  Carth.  46 


V 


47 
48 
49 
50 
51 


Consiluit^^  Intfrag&  —  VII 
Inculcetur^*  katretan  —  XVIII 
Formatum  sigillatum  —  XXIII 
Conquestus^^  chumenti  —  XXVIII 
Exorbitauerit  ^^  uuangan  leisa!    hoc   est  52 

deuiauerit  —  XXXII  53 

Notabiles     zallihhe     —     Conc.     Ancyr.  54 

XXXVII  55 

(21^^)  Cos  cotis  uuezzistein^"^  56 


*  darauf  die  rote  Überschrift  DECANLAUDICENSES  ^  über  Plebeos  und  unter 

psalmos    seculares   striche    von  späterer  hand         ^  davor  die  rote  Überschrift  DECAN- 

CALCHEDON        *  davor  vn  kl        ^  davor  vnn.  kl         '  darüber  strich  von  späterer 
hand         "^  stontum]  s  von  zioeiter  hand,   o   auf  rasur         *  vorher  die  rote  Überschrift 

DECONCILIOSARDICS  »  austerius  Ed.  ^^  sollicitare  Ed.         ''  l.  spanä.  dann 

die  rote  Überschrift  DECONCfcCARTAGINS  ^"^  die    ganze   gl.    von  späterer  hand 

unterstrichen  ^^  Spectacula!  einuuigi  von  späterer  hand  unterstrichen  ^*  mans  lalti] 
das  erste  1  aus  ?b  radiert  ^^  kastaldis]  das  zweite  a  aus  i  corr.;  über  al  strich  von 
späterer  hand  "  über  der  ganzen  gl.  strich  von  späterer  hand  ^"^  adhibiti  Ed. 
"  über  der  ganzen  gl.  strich  von  späterer  hand.  kurz  darauf  die  rote  Überschrift 
DECONCILIOAFRICANO  ^"  über   kazueiot  uuerde  strich  von  späterer   hand 

*"  gnauiter  Ed.        "^^  darüber  strich  {teilioeise  doppelt)  von  späterer  hand        "^"^  über  den 
deutschen  gll.   strich  von   späterer  hand         '^^  consulere  Ed.         '^^  inculcentur  Ed. 
'*  questi  Ed.  ^^  exorbitauerint  Ed.  "^"^  uuezzistein]   das   erste   i  aus  e   corr.    am 

schluss  des  bl.  21^1  ist  eine  zeile  spatium  gelassen 


320 


Na(;hträ(4K  Zum  Zweiten  ßANi> 


Spieilecjium  Casineitse  1,  351.  352. 


1  (21 ''2)     Euitjiliter^     liu])lili]io!'^     qimndo 

2  hoino     iiiuit    cum     lionoro    —     (J(mc. 

3  Afrw.   LVII 

4  Decisio!   contentio!  altorcatio  tohlcod  — 

5  LIX 

G  (21''^)  Perfuncta^  kafrumita  —  XC 

7  Tyrones!*  militcs  duppa^  —  ih. 

8  Proterius  apu'^er 

9  (22''^2j    Proteletur^    fräsigipitit   —     Can. 

10  apost.  XIII 

11  Prorsus  uuidarrert"^  —  XVII 

12  Iniuriis  harm^  —  XL 


zoni 


10 


(Jone. 


C/Ontunudia^ 

XVII 
Affectajit^^   niahoiit  —    (Jo7V:.  Nie.  I 
Euidoiitci-'  kisclialih  —  V 
Paralis^"^  mos  est  gilihist^*  —  VI 
Traditio  lera  —  VII 
Demum  alazost  ^^  —  XII 
Indifferenter  ungaliho   —   ih.  33 

Romulcatc^^  arrortto^''  —  Fides  Nicena  34 

Denauiauerunt  ^^     missauert    —      Coru:.  35 

Ancyr.  XXVIII  30 


^ard.  20 
27 
28 
29 
30 
31 
32 


DLXXXV 

Codex   Casinensis  541. 


13  (72^)    Rescisso    contractus^^    fros    lizza- 

14  nero    githinsunga     —     Conc.    Ancyr. 

15  XXXIV 

10  Reditus  heiinbrung^^  —  ih. 

17  Ampliorem  summam  meronscaz  —  ih. 

18  Seditionem^^ungire  hotofara — XXXVII 

19  Expandi^^  ziheli  sonoe  —  XLIII 

20  Raritate^^    fohlogi     —     Conc.    Neocaes. 

21  LVI 

22  Pretextu  occasione  vel  pivange  —  Conc. 

23  Gangr.  LXI 

24  In    pulpitum    in   lectar  —   Conc.  Laod. 

25  CXVIII 


Filacteria  zaubargiscrib  —  CXXXIX  37 
Plebeios  psalmos    seculares  psalmos  aut  38 

uiunileod  —   CLXII  39 

Portentuose^*    ungihiuro     —     Definitio  40 

fidei  Chalc.  {Mansi  VII,   752)  41 

(72^)  Delerantes  tobonte  —  ih.  754  42 
Inretitus  bifangano    dobisaget  —   Conc.  43 

Carth.    VIII     [dlxxxiii.    dlxxxiv.  44 

DLXXXIX]  45 

Non  obsit  uvindarnisi  —  XV  40 

Spectacula  eincivigiodos  laptispil  —  ih.  47 

Naviter^^  navigio  —   Co7ic.  Afric.  LVI  48 

[dlxxxiii.  dlxxxvi]  49 


^  &  vitaliter  Ed.        ^  liuplihho]  das  ziveite  1  atts  h  radiert         ^  perfunctae  Ed. 

*  tironum  Ed.  ^  =  diupa,  vgl.  dxc  ^  vorher  die  rote  üherschrift  CAN  APOSTOLOEU 
nach  einer  zeile  spatium  "^  uuidarrert]  t  auf  rasur  ^  daneben  von  einer  hand  des 
xvn  jhs,  harmeux  ^  contumeliam  Ed.  ^^  daneben   von   eitier  hand  des  xvn  jhs. 

fornete  ^^  davor  die  rote  Überschrift  NICAENl  CONCL  ^^  euidenter  £"6^.  ^^  pa- 
rilis  Ed.        ^*  gilihist]  h  auf  rasur        ^^  alazost]  z  auf  rasur        ^®  promulgata  Ed. 

^'  oder  vielleicht  arrorito  ^^  deuiauerimt  Ed.    nach  einer  zeile  spatium  die  schwarze 

Unterschrift  EXPLICIUNT  GLOSE  APLOR  ^^  contractu  Ed.         -°  heimbrimg   mit 

langem  i,  nicht  helmbrung,  steht  in  der  hs.,  ivie  mich  G  Gundermann  belehrt  -^  sedi- 
tiones  Ed.         ^2  expiandi  Ed.  ^^  raritatem  Ed.         ^^  davor  Conductor  meilur,  ent- 

stellt aus  maior  {Conc.  Chalc.  III,  Carth.  XVI,  s.  DLXXXIII  und  die  dort  gegebenen 
verioeise).  portentosa  Ed.        ^^  gnauiter  Ed. 


Canones  DLXXXIII  —  DXC 


321 


Academy  xxxvii  (1890),  46.  Zs.  27,  157.  158 


DLXXXVII^ 


d  =  Codex  BeroUnensis  Hamilton  435. 

1  Seditiosus  Id    est    qui  rixas    et    dissen- 

2  siones  uel  iniurias.     Nee  non  qui  di- 

3  citur    in   rustica  parabola  ungareeh  d 

4  252*^   ungareh  e    —    Conc.    Antioch. 

5  XXCIII 

ü  Orrescens  Dispiciens.  seu  in  rustiea  pro- 

7  uerbia  egiso  d  252*^  —  Co7ic.  Gangr. 

8  LXVII 


6  =z  Codex  Vaticamis  7222  p.  488.  489.  ^ 
Obnoxius  hcoIo  d  252»^  —  Conc.  Carth.  30 

IX  31 

Protemus  abuli  d  252^^  ^  32 

Viaticuni  uueganest    d   252^^  —    Conc.  33 

Nie.  XIII  34 

Cos  cotis  uue  zistein  d  252*^  35 

Emergentes    far  senchem   d    252*^    far-  36 

senchen  e  —   Ca7t.  apost.  XXXVIII  37 


9  Pernitiosum.    quam    per   peius  frauali  d      Vageque  suui.^ante    d   252^^   —    Conc.  38 


10  252»^  e  —   Conc.  Sard.  XIV 

11  Saltim   d^^oh    dhoh    d    252^^    —    Conc. 

12  Antioch.  XCVII 

13  Refricentur  ribent  d  252*^    rident  e  — 

14  Conc.  Sard.  III 

15  Inpudenter  unscamalih  d262^^  —  Conc. 

16  Clmlc.  XXIII 

17  Inhumanitas    unmanaheiti    c?   252^^    — 

18  Co7ic.  Sard.  XIV 

19  Pernitio    est   freisa    est    d  252^^    freisa 

20  ist  6 

21  Ita  dumtaxat  sodhanneso!    uel   sine  du- 

22  bio     6/252*2    —     Praef.    ad    Decr. 

23  (Maafsen  p.  963) 

24  SoUicitare    halon   d   252*^    halon  e    — 

25  Conc.  Sard.  XVIII 

26  Suggestionem    manunga    d   252*^    e  — 

27  Co7ic.    Carth.     VI.      Afric.     XLVII. 

28  LXIV 


Carth.  VIII  39 

Inpunitus.  damnatus  ungauulzinot  d  252^^  40 

—  X  41 

Conquiri.  ^   uel   questi.  conplangere  chu-  42 

men  d  252^^  e  —  XL  XXVIII  43 
Nihil    obesse    Niou^ehni    terre   d   252^^  44 

Niouuet  niterrae  e  —  XV  45 

Ignauia  unuuistuam  d262^^  e  — XVIII  46 
Ludicris  einuuigi^    d  252^^  e   —   Conc.  47 

Laod.  CLVII  48 

Seuius  grimlior  d  252^^  —  Conc.  Sard.  I  49 
Austerius  grimli^or  d  252^^  —  ib.  50 

Fraudes    furationes    uel    (1.    e)    feich   d  51 

252bi  e  —  II  52 

Cogat  capeitit  d  252^^  —  Conc.  Carth.  53 

XXVI  54 

Seorsum  sunt   trigon    d  252^^  —    Can.  55 

a2)0st.  XXXII  etc.  56 

Nisus  cilenti  d  262^^  —  Conc.  Sard.  XI  57 


DXC 

e  =■  Codex  musei  Salisburgensis. 
29  (21^)  Ademptis.  oblatis   kanomanem  —  Conc.  Ancyr.  XXIII 

*  unter  der  roten  Überschrift  Incip  questiones  de  diuersis  sermonibus  sup  canon  inter- 
praetantibus  cZ,  Incipiunt  Glosae  e:  diese  hs.  stellt  sich  unmittelbar  zu  c.  eine  weitere  hs. 
dieser  glossatur  muss  sich  in  Paris  befinden :  StBaluze  Capitvlaria  regvm  Francorvm  2 
(1677),  1574  citiert  nämlich  Vetus  glossarium  coUectioni  Dionysij  Exigui  additum  in  ve- 
teri  codice  sancti  Stephan i  Metensis  qui  nunc  habetur  in  bibliotheca  Colbertina:  Sediciosus, 
id  est,  qui  risos  [l.  rixas  Dufresne  Ducange  3,  1360]  &  dissensiones  vel  injurias  neenon 
qui  dicitur  in  rustiea  parabola  imgareh  ^  Conqueri  e  ^  einu(ui)gi  druckt  Stokes,  ivo- 
mit  er  wol  bezeichnen  will,  dass  ui  nicht  mehr  lesbar  ist 
Althochdeutsche  glossen  IV.  21 


58 


322 


Nachtkäcje  Zum  Zweiten  Band 


1  In    custodiam    trusi    iimot  fars    lagane 

2  —  ih. 

3  Funcstis  sacrificii^  ammouerent.    Ad  ne- 

4  fanda    et    niortalia    sacrificia    eos    iii- 

5  pellebant  zaungaristlihe   enti  zahcilla- 

6  haftem  ophrodü.  sicganottuii   —  ih. 

7  Non  uetare^  niucrian   —  ib. 

8  Si   uero    prohibiti    sunt    upimiz    piuuerit 

9  uuari  —  ih. 

10  Propter  ampliorem  cautelam  thurhmerun 

11  gauueridanne  iz  scolti^  —  ih. 

12  Probabllis  kachoran  —  ih. 

13  In  idolio  inpluoastarhüse  —  XXIV 

14  Laetiores*    habitu    froorun   gapärida  — 

15  ih. 

16  Priuatione  piteilida.  odonaama  —  XXV 

17  Uis  inlata  notkataniu  —  XXX 

18  Rescisso  contractu  kahalo  teru.  odokaeis- 

19  kotere  unprutti    des    man    daNa^    fo- 

20  naderu    chirichun^    (21^)    mitunrehtu 

21  far  chaufta  odopinam  —  XXXIV 

22  Rescisso  intranteru  —  ih. 

23  Si  pretium  debet'^  recipi.   necne    upi  er. 

24  de    puozzauueille  odosculi    int   fahan. 

25  odo  nisculi.  odo  ni  uueille^  —  ih. 

26  Quia  rerum  distractarum  reditus  pi    diu 

27  dero  int  prottanono  ehtiourgift  —  ih. 

28  Ampliorem  summam  nohmerahaupitkelt- 

29  kahalot  —  ih. 

30  Pro    pretio    dato    derupuozzuurgepaneru 

31  -—  ih. 

32  Seditiones  f ära.  odoungareh  —  XXXVII 

33  Qui  diuinationes  expetunt    the  daeauuiz- 

34  zacheit  suo  chan  —  XLIII 

35  Expiandi  zahei  lisonne^  —  ih. 

36  (22^)  Vituperat  lahit   —    Conc.   Gangr. 

37  LIX 


Ausi  fueriNt    katur    stiksiNt    —      Conc.  38 

Änlioch.  LXXIX  30 

Ad  subuersionem  zafar  uualp  nassi  —  ih.  40 

Intemperantia    unstilli.    odo    unmezhafti  41 

—  XXC  42 
Nititur  zil&  —  XXCI  43 
Coherceatur  si  gad  uun  gan  —  ih.  44 
Sollicitare  unrehtes  skunton  —  XXCIII  45 
Seditiosus  uuerranter  —  ih.  46 
Opprimatur  kaduungansi  —  ih.  47 
Persuadens   upi    er  ur  dikkan    megi  —  48 

XXCIV  49 

Canonicas  epistolas  rehtilihourlaup  puoh  50 

—  XXCVI  51 
Negotia  ursuo  chida  —  XXCVII  52 
Precellere  füristunsin  —  ih.  53 
Contenti  kauagun^^  _  XXCVIII  54 
Molestiam    urdreoz    odokmozzisal^^    —  55 

XXCIX  56 

Inordinato    more     depropere  ^^    unrehtli-  57 

he 

.mositiu.  darazuo  chuimit  —  XCI        58 

Dissidere^^  ungazumftan   —  XCII  59 

Controuersiam  uuirdar  uuar  tida  —  ib.  60 
Prosiliat  farscrichit  —  XCIV  61 

Diripuit  kachrif  ta  —  ih.  62 

(22b)  Saltim  odo  —  XCVII  63 

Conlapse  zasliffano  —  CII  64 

lus^*  reht  —  ih.  65 

[aliquod]  Incommodum    unga  fuores  —  66 

ih.  67 

Inpensum  kaskerit.   odo.  fargebant^^  —  68 

Conc.  Laod.  CV  69 

Inmota    unar    storit.     festi     —      Conc.  70 

Const.  CLXIII  üherschr.  71 

Euglogiae^^  pir  tunna    —    Conc.  Laod.  72 

CXVII  73 


^  sacrifieiis  Ed.  ^  vetari  Ed.  ^  scolti]  o  aus  1  corr.  *  Isetiore  Ed.  ®  daxa] 
N  scheint  aus  corr.  ^  chirichun]  das  ziveite  eh  scheint  auf  rasur  zu  stehen  ''  de- 
beat  Ed.  ^  uueille]  i  nachträglich  eingefügt  ^  zahei  lisonne]  das  erste  i  aus  1  ra- 
diert ^°  kauagun]  n  aus  ?h  corr.  "  kruozzisal]  vor  dem  ersten  z  ist  ein  buchstah 
ausgewischt         ^"^  deproperet  Ed.  ^^  Dissi|dere]    am  zeilenschluss  d  ausgeioischt 

^*  lustum  Ed.        ^^  fargebant]  nt  li giert        ^^  eulogiarum  Ed, 


Canones  DXC  — DXCI 


323 


1  Robur  starchi  festi  —   Conc.    Chalc.  I 

2  Plebeios    psalnios.     cantica     rut^tica     et 

3  inepta  odo.  uunileod,   oilo.  scofleod  — 

4  Cofw.  Laod.  CLXII 

5  Sub  pretio  redigerit^  iinountar  scazthau- 

6  pot  enti  cherit  —   Cofic.   CJialc.  II 

7  Allecti  electi  urhapane    —  III 

8  Conductores  ampahta^  —  ib. 

9  CJompetente  kaliinphanteru.  odo  karisen- 

10  teru  —  IV  über  Schrift 

11  (23*)  Intentos  kerne  entikauuare  —  IV 

12  Molesti  dinz  zisame  —  ih. 

13  Expetiuerunt  ka  suohtun  odo  kasuohtun 

14  —   VII 

15  Adnisus  zilenter.  odopiginnanter  —  XII 

16  Subnexe^  untar  puntaN  —  ih. 

17  Inconcussas  unarstorit  —  XVII 

18  Absque  ui  anunotnumft  —  ih. 

19  Altercatio  redia.  odo  strit*  —  ih. 

20  Qui    se    lesos    adserunt    thedar    sagent 

21  dazimunreht  katansi  —  ih. 

22  Protinus  nahuii  —  ih. 

23  Ciuiles  dispositiones  pur  gliho  ursezzida 

24  —  ih. 

25  Coniurationes  ^  eid  suarti  —  XVIII 

26  Conspiraciones  ^  piratida  —  ih. 

27  Differunt  altinont  —    XXV 


(23^)    Festem    suht.    thiuinzehnit    unga-  35 

laupa  ia  anderupil  iiichristani  —  De-  36 

finitio  fidci  Chalc.  {Mansi  VII,    727)  37 

Ledere  fai'uuartan  —  ih.  752  38 

Potentuose '^  ungahiuro  —  ih.  39 

Inlesani  kaiiza.    odo.    unfaruuart    ta  —  40 

ih.  41 

Inpudentius  delerantes    unscamaliho    to-  42 

ponte  —  ih.   754  43 

Passibilem  martra  doleninagan^  —  ih.  44 

Pernitiosa    frei«lihhiu   odoheillahaftiu  —  45 

Conc.   Sard.  I  46 

Corruptela  muotpresti  —  ih.  47 

Funditus  karo  odo  ailliu  —  ih.  48 

Eradicanda  zaur  uur  zonist  —  ih.  49 

Ambition!  uueraltkiridu  —  ih.  50 

Austerius  arendor  —  ih.  51 

Temerarius^  kaer.  odozapalder.    odo    pi-  52 

uuellanter  —  II  53 

Adseueret  sag&  —  ih.  54 

Ne  uilescat  niarsmähe  ^^  —  VI  55 

Populosa  ciuitas.  plena  populis  odo  diet-  56 

purc^^  —  ih.  57 

Non   profuturas   unspuotigo.   otiosas    —  58 

VIII  59 

Intercessionem  hilfa.  digi.  uuegodi  —  ih.  60 


28  (20^2)  Suggestiones  ^^ 

29  Carth.  IV 

30  (21i>i)  ignauia  trbgk^^  _  XVIII 

31  (21^^^)  Purgetur    gisi^hhluret    vuerda   — 

32  XIX 

33  (24*^)  Pro  emancipatione  ^*  piselpuvaltigi 

34  —   Conc.  Äfric.  XXXV 


DXCI  [VGL.  BAND  II,  775] 
0  =  Clm.  5508. 

.i.  gilir  —   Conc. 


(26*^)  Conspirantes  piheizzonta  —  LIII  61 
(28^2)  Palliata  getarchentiu  —  LVII  62 
(35*^)     Conferrent    .i.    cbpsptkn^^     —  63 

XCIII  64 

(35^^)  Conclamata  [manus]  keruoftez  —  65 

ih.  66 

CircumceljHonum  ^^  .i.  slophizaro  —  ih.    67 


*  redegerit  Ed.        ^  ampahta]  t  erloschen         ^  subnixae  Ed.         *  vor  str'it  ein  huch- 
stah  ausgeivischt        ^  coniurationis  Ed.         ^  conspirationis  Ed.         "^  portentosa  Ed. 
*  magan]  m  nicht  sicher         ^  es  scheint   Tememerarius  zu  stehen      v   ^"^  oder  iiiursmähe 

^^  dietpm'c]    ob  ie   oder  eo   stand,    lässt  sich  nicht  erkennen  ^^  Suggestiones]  das 

letzte  e  auf  rasur        ^'  dh.  tragi        ^*  emancipationem  Ed.        ^^  dh.  chosotin        ^^  corr, 
aus  circumcilionum 

21* 


324  Nachtkäge  Zum  Zweiten  Band 

1  (36«2)    Ad    comitatum,    .i.    ad    i)al{itivm.  XCVII  2G 

2  i  zehova  —  XCIV  (40*^^)  Derogatio   .i.    pi.spracha  —    Con€.  27 

3  (3G»^2)     [secunduinj     öcita     bannen     —  Chalc.  XXVI  28 

DXCII» 

Coc^eic   Ouelpherbytanus  Wiss.  3. 

4  Suspensus  gisuntaroter  2^ —  Can.apost.      Debacchandi    fona    uuatanne    104^    —  29 

5  XIII  XLIX  30 

6  Proteletur^     gilengituuerde     2^     —    ib.      Cauillatio  eorum    ni    uuicht    spracha  iro  31 

7  [dlxxxiii  nachtr.  dxc.  dxcviiiJ  112*  —  Dec7\  Bonifacii  III  32 

8  Per    subreptionem    duruhc    kai    4^    —      Fretus  gitruenter  112^  —  IV  33 

9  XXXIV  (Indissimilanter  ^)    unardrozeno   125*    —  34 

10  Dicentius^    giuuaralichor    7^     —    Conc.  Dec7\  Leonis  XIII  über  sehr.  35 

11  Nie.  V  [vgl.  Dxci]  Duximus  duhctomes   125^  —  XIV  36 

12  Byrris  lachan  21^  —  Conc.  Gangr.  LXX      (Resipiscens)  bicnahit^  125^  —  ib.  37 

13  Ab  obscenis  fona  unchusgen  88*  —  Decr.      (Ambiunt)  geront  125^  —  ib.  38 

14  Siricii  V  (Suspectis)  zurdriuuen   125^  —  ib.  39 

15  Commearunt    ubarfuaren    97^  —    Decr.      (Dissimulant)  altent  126*  —  ib.  40 

16  Innocentii  XXI  (Plectatur)  kiuuizinot  126^  —  ib.  41 

17  Uindicentur  ginerituuerden  98* —  XXII  (Conpelli)  gigruaz.  uuesan  126^  —  ib.  42 

18  Uaicillet^  uuancho  99^  —  XXXI  (Dispendia)  ungifuori   128*  —  XXIII  43 

19  Pelicem  chebis  99^  —  ib.  [dxci]  Euocandis     zisamanuiüsanne     132*    —  44 

20  Sine  controuersiam  *  anastriit  102*  —  XLI  XL  45 

DCIV^ 
Codex  Wirziburg.  Mp.  th.  f.  3. 

21  (Cimiteria)    lihhof   20*   —    Conc.  Laod.  Sardicensis  concilii  {Maafsen  p.  956)  46 

22  CXII  [dxcviii]  (Nauiter)   id  -r-  strenue    ernusta^fto    50*  47 

23  (Delicata'^)  sua  sa  33^  —  Ärgumentu7n  —   Conc.  Äfric.  LVI  48 

DCVII»^ 
Codex  Bambergensis  A.  i.  35. 

24  Tiro^  Chempbo^   1   —   Decr.    Zosimi  I      Indifferenter    .i.    unuuerhlihho  ^     5    —  49 

25  [dxc.  dxci]  Conc.  Nie.  XII  ^^  [dxc.  dxci]  50 

*  protel&ur]  e  vom  glossator  zu  i  corr.         ^  dicentius]  das  erste  i   vom  glossator   zu 
e  corr.  decentius  Ed.  ^  ua:cill&]  rasur  von  c  *  controuersia  JEd.         ^  indissimu- 

lanter  liJd.  ^  davor  |bis  ausgewischt,  die  gl.  steht  7iehen  der  zeile  atq;    scismaticorum 

sectä  delapsus;  sie  könnte  aber  auch  zu  satisfactionis  gehören  '  diligata  Ed.  *  bei 
ihrer  geringen  zahl  habe  ich  die  deutschen  gll.  trotz  ihrer  verschiedenen  provenienz 
nicht  auf  mehrere  nrn  verteilt  ^  im  context  ^°  die  gesammelten  gll.  auf  s.  4.  5 
gehören  zwar,  tvie  ihre  Überschrift  andeutet,  zum  Poenitentiale  Cummeani  {Wasserschie- 
ben 460 — 93);  aber  die  beiden  letzten  generaliter  und  indifferenter  begegnen  dort  nicht, 
sondern  im  canon  vi  und  xn  des  Conc.  Nicenum 


Canones  DXCI  —  Clementis  Ars  DCXVir  325 

Academij  xxxvii  (1890),  46 

1  (Legumina)    ^maliij^at  G    —     Can.  aposl.  (Siistonta(io^)      naruuga    30     —     Conc.  20 

2  III  Wormat.  {Ilartzhelm  Conc.   Germ.  II)  21 

3  (Suspicionem)  Zuruuarula  7   —  IX  [vgl.  'M\^,  3                                                       22 

4  Dxcviii]  (Arcore"^)  danatribaN  35  —  313%   13       23 

5  (Inquictiulines)  Ungirehhida  7  —  X  [vgl.  (Suspendatur)  inzogenuuerda  43  —  315^  24 

6  Dxc]  36                                                                25 

7  (Coniineiulaticias  litteras)  lopi)uoh^  8  —  (Non  niaculet^)  nebiuuembe  45  —  316%  26 

8  XIII  42                                                                27 

9  (Cessationeni)  gilazziiii^  9  —  XVI  (Occasionc)  giburido^  46  —   316^,  45     28 

10  (Fidoiiissionibus)  Purgisceffi^   9    —  XX  (Fastu)  |utimegiscmi^^  52  —  Capitulare  29 

11  (Uirilia)  erlieli*  10  —  XXI  llogunt.    (MG    Capüularia    II)    186,  30 

12  (Per  subreptionem  multa  proueniunt)  per  15                                                                31 

13  fraudolentiamgipurgentl2— XXXIV  (Ducit)   |hahtot  52  —  186,  16                   32 

14  (Aleae)  zabiil   15   —  XLII    [dlxxxvi.  (Quocirca     decipitur)     |idiu    |suilianuuir-  33 

15  vgl.  DLXXXix.  DXCI.  Dxciii.  Dxciv]  dit^^  52  —  186,  24                              34 

16  (Promoti    sunt)    protracti  |  giuurdrit   s|^  Spcctaculis  einuuigi  61  —   191,  14          35 

17  21   —   Co7ic.  Nie.  X 


CHALCIDIUS  IN  TIMAEUM. 

[SHippolyti  opera  ed.  JAFabricius,  vol.  ii,  Hamburgi  1718] 

DCXIVb 
Codex  Vaticanus  Reg.  1861  /!  4*. 
18  Orbitis  xxbgbiilfkspn  ^^  — j^-  231 


CLEMENTIS  ARS/' 
DCXVIP 

Clm.  14401. 
19  (154*)  Refutans  uuidaront  —  Mai  p.  96  anm.  36 

^  vielleicht  stand  auf  dieser  seite  noch  eine,  jetzt  fast  erloschene  randgl.  ^  gilaz- 
zini]  das  mittlere  i  undeutlich  ^  dahinter  scheint  ein  weiterer  huchstab  nicht  gestan- 
den zu  haben  *  vgl.  bd.  1,  293,  29  '  an  den  durch  einen  strich  bezeichneten  stellen 
ist  hier  und  im  folgenden  der  rand  beschnitten,  l.  sint  ^  sustentatione  Ed.  '  ar- 
ceri  Ed.        ^  maculetur  Ed.        ^  ausgekratzt        ^^  l.  mit?  ^^  l.  pidiu  pisuihan  uuir- 

dit  ^'^  dh.  uuaganleison  ^^  von  dieser  nach  817  {Neues  archiv  4,  258)  entstandenen 
Ars  sind  nur  stücke  aus  dem  anfang  bei  HKeil  De  grammaticis  quibusdam  latinis  in- 
fimae  aetatis  (1868)  s.  12 — 15  und  die  icidmungsverse  an  kaiser  Hlothar  ebenda  s.  10/, 
Gramm,  lat.  1,  xxi  imd  MG  Poetae  latini  2,  670  nach  der  Bamberger  hs.  M.  v.  18, 
ferner  einzelne  stellen  bei  AMai  Classici  autores  5,  18.  27.  28.  35.  65.  96.  98.  114 
anm.  unter  dem  irrigen  namen  des  Gainfredus  nach  der  römischen  hs.  Reg.  1442  gC' 
druckt 


32G 


Nachtrag  10  Zum  Zwp:iten  Band 


Pr.  e.  {Zs.  f.  d.  ph.   15,  81.  82) 


1  Internat  cunuiK^r^   —  ib. 

2  (154^)  Quantalibot  uonna 

3  Excellere  uparsci  ^ 

4  Ethici  siti^ 

5  Historiae  citano  raha 

6  Intentione  inden* 

7  Probabilis  lop^ 


(155*>)  Heroicon  erl^ 

Heleiacon  ot*^ 

(156'^)  Efficatia  cifrümanlihhiu 

(167b)  Collisionem  gisle^ffida 

Conipello  cipeittu 

Qua  de  re  fonnaderu^ 


19 
20 
21 
22 
23 
24 


DCXVIP9 
Clm.  14456. 


8  (5^2)  Cubo  10  sedeo 

9  Abdico  friquidu^i 

10  Uellico  uuelzu 

11  Beo  gratifico 

12  Creo  schephu 

13  Nauseo^^  uullon 

14  Nucleo  kirnu 

15  (6*1)  Enucleo  erkirnu 

16  Screo  racbison 

17  Decorio  bifillu 

18  Pio  purgo 


Hio  ginen 
Humo  bigrabu 
Scalpo    iucku 
Turbo  gihonu 
Mancipo  biheftu 
Liquo  sihu 
Eliquo  uzsihu 
Imnizo  lobon 
Lintrizo  nauigo 
Alo  blasui'*^ 
Exalo  erblasu 


25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 


^  cunuuer]  c  undeutlich  und  nicht  sicher,  man  könnte  an  ein  freilich  unhelegtes  ciin- 
uuertit  denken  ^  l.  uparscinan  ^  /.  sitilih  *  l.  indenchi  ^  l.  lophaft  ^  diese 
und  die  folgende  gl.  von  anderer  dinte.  etwa  erllih?  "^  l.  leichot?         ^  vor  fonna  ist 

ein  buchstab,  wol  d,  ausgewischt  ^  den  nachiveis,    dass   diese  gll.    aus    Clemens  Ars 

excerpiert  sind,  erbringen  die  folgenden  auszüge  des  Bamberger  codex  M.  v.  18,  die  zu- 
gleich einige  besserungen  ergeben,  darum  habe  ich  auch  die  lat.  glossierungen  mitauf- 
geführt, man  ersieht,  dass,  Meine  versehen  abgerechnet,  die  verba  jeder  categorie  nach 
dem  der  endung  vorangehenden  buchstaben  geordnet  sind  ^°  Bamberg,   f.  36^  probo. 

orbo.  libo.  cubo.  place,  dico.  indico.  abdico.  ullico.  loco.  uoco.  trucido.  mando,  dann 
in  5  spalten  commendo.  fundo.  beo.  meo.  creo.  commeo.  nauseo.  nucleo.  enucleo. 
laqueo.  illaqueo.  screo.  galeo.  calleo.  lege  legas.  allego.  abligo.  rigo.  lanio.  supino.  re- 
pudio.  concilio.  initio.  decorio.  {sp.  2)  pio.  hio.  crucio.  amplio.  satio.  calcio.  breuio. 
protelo.  uentilo.  maculo.  immolo.  clamo.  amo.  humo.  autumo.  firmo.  sano.  contamino. 
fascino.  nomine,  consterno.  usurpo.  turpo.  nuncupo.  {sp.  3)  mancipo.  liquo.  eliquo. 
equo.  propinquo.  libero.  lacero.  aro.  desidero.  considero.  Uustrio.  denso.  accuso.  dubito. 
cogito.  manifeste,  ausculto.  uacuo.  uiduo.  insinuo.  leuo.  seruo.  curuo.  laxo.  {sp.  4)  uexo. 
imnizo.  \\nix\zo  {andere  belege  für  dies  seltene  wort  Neues  arc/i^'r 9, 183).  cantacizo.  mar- 
tirizo  "  l.  firquidu  ^^  Nauseo]  e  aus  o  corr.  ^^  blasu]  u  aus  o  corr.  der  Bamb. 
fährt  f.  ^Q^  fort  Item  neutralia  Triumphe,  halo.  exhalo.  uigilo.  ambulo.  uapulo.  litigo. 
abundo.  nauigo.  claudico.  gelo.  exulo.  procrastino.  propino.  Secunda  forma  hec  est  ut 
sono  {sp.  5)  sonui.  crepo  crepui.  tono  tonui.  frico.  ueco.  seco.  plico.  domo.  mico.  cubo. 
neco  et  adiectis  prepositionibus  explico  explicui.  complico.  replico,  increpo 


Clementis  Ars  DCXVII*^*^ 


327 


B'.  6.  (Zs.  f.  d.  ph.  15,  81.  82) 


1  Frico  giiiitu 

2  Aceo^  suren 

3  Cieo  uoco 

4  Mulceo  uueikii^ 

5  Pelliceo  firspaiiu 

6  (6*2)  Pedit^  fircit 

7  Tuüdo  bliiiu 

8  Indo  anaheftu 

9  Lingo*  leckon 

10  Mingo  seihu 

11  Struo  ziinbron 

12  Sugo  sugu 

13  Uergo  halden 

14  Ango  duingu 

15  Tmdo'''  claudo 

16  Promo  profero 

17  Demo  aufero 

18  Cudo   smidon 

19  Sazago^'  hilu 

20  Uerro  traho 


Tcro^  ribu 
Labor  ^  slifu 
Plector  punior 
Nanciscor  imienio 
Comminiscor  erdenku 
(6^^)  Garrio^  crauu 
Gestio  desidero 
Alligurrio  gusto 
Hiniiio  uueion 
Mugio  louu 
Polio  slihtu 
Grunnio  granon 
Sartio^^  siuuu 
Farcio  stuncon 
Fulcio  arlicku^^ 
Ambio  umbifacio  ^^ 
Santio^^  constituo 
Uincio  bintu 
Amicitio  ^*  umbiuuintu 
Sortior  deilu 


21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 


^  von  dieser  und  den  nächsten  3  gll.  hat  der  Bamh.  f.  37^  nur  mulceo  ^  uueiku] 
k  scheint  aus  corr.  ^  Bamh.  f.  37^  pungo.  parco.  pedo.  fallo.  cado.  cedo.  tollo.  posco. 
tulo  tetuli.  (T)ercia  forma  est  qua  perfecto  iteratio  syllabe  seeunde  est  ut  addo  addidi. 
reddo  reddidi.  condo.  trado.  credo.  abdo.  prodo,  perdo.  tundo.  indo  *  Bamh.  f.  38» 
(Q)uarta  forma  est  qua  perfectum  in  xi  litteras  cadit  ut  dico  dixi.  rego  rexi.  pingo.  pungo. 
linguo.  frigo.  mingo.  stringo.  affligo,  plango.  pergo.  cingo.  diligo.  struo.  fluo.  sugo. 
figo.  uiuo.    xmgo.    tingo.    uergo.    surgo.    ango.   aspicio.  coquo.  pecto  ^  Bamh.   f.  38» 

(Q)uinta  forma  est  qua  perfectum  in  si  litteram  cadit  ueluti  sumo  sumpsi.  mitto  misi. 
ledo  lesi.  scribo.  mergo.  parco.  spargo.  trudo.  sarpo,  euado.  ludo  lusi.  plaudo.  cedo. 
claudo.  premo.  promo.  uro.  gero.  demo.  concutio.  nubo.  facesso.  uiso.  capesso  si. 
crudo.  gero  ^  Bamh.  f.  38»  (S)exta  forma  est  qua  perfecto  prima  syllaba  ex  correpta 
producitur  ut  fugio  fugi.  rumpo  rupi.  fundo.  uinco.  capio.  lego.  facio.  iacio.  sperno.  lino. 
emo.  cerno.    sero.  scindo.    incipio.  frango.    satago.    ue'.^ro.    sino  siui  ''  Bamh.  f.  38» 

(Sjeptima  forma  est  qua  perfectum  in  .i.  litteram  cadit  duce  uocali  que  loco  consonantis 
est.  ut  cupio  cupiui.  sapio  sapiui  et  pui.   peto.  quero.  tero  '^  Bamh.  f.  38^^  Utor  usus 

sum.  uertor  uersus  sum.  euertor,  fungor.  labor  et  plector.  exceptis  bis  que  ante  .cor. 
as  ul  es  ul  bis  habent  ut  irascor.  nascor.  uescor  uescui  ut  pastus  sum.  nanciscor  nac- 
tus  sum.  ulciscor  ultus  sum.  paciscor.  comminiscor.  adipiscor  ^  Bamh.  f.  38^  Item 
in  ceteris  lenio  lenii.  garrio.  gestio,  salio.  esurio.  ligurrio.  parturio.  presagio.  uestio. 
hinnio.  mugio.  insanio.  hyrrio.  mollio.  polio.  sepelio.  reperio.  grunnio.  audio,  balbu- 
tio  ^°  Bamh.  f.  38^  fartio  farsi.  sartio  sarsi.  sargio  sarsi.  fnilcio.  sepio.  sentio. 
cambio.    haurio         ^^  arlicku]  k  aus  corr.    zu  arlegjan  ^"^  L  umbifaru         ^'  Bamh. 

/.38b  Quarta  forma  est  qua  perfectum  cadit  (cädit /i6'.)  in  xi  litteras  ueluti  sancio  sanxi. 
uincio  uinxi        ^*  Bamh.  f.  39»  deponentia  quoque  quarte  coniugationis  haec  sunt,    ut 


328  Nachträge  Zum  Zweiten  Band 

Iloffmann  Akd.  fjll.  20  ff.    —    Wn.  4G0.    {Diut.  3,  147  =   Sum.  29).  —    Germ. 

15,  350 

DIFFERENTIAE  SERMON UiÜ 
DCXIX« 

Codex  Bonnensis  218. 

1  (20'')    Hi    Tribuli    .i.  spino.    et    pluralis      Forfex.  forficis  duok.scer^  a  fili'*  14 

2  h(;c  Tribula  .i.  flegila  Forpex.  forpicis  i.  faxscera.   a  pili"  15 

3  (21*)  Hec  Sodes.  sodis  .i.  porcorum  so-      Fifitera^    .i.     splinza.    est    etiam    bestia  IG 

4  lach,  et  Sodes    .i.  sotius   indeclinabile  marina  quo  aquam  adtrahens.    et  ite-  17 

5  Forceps,  forcipis  .i.  scer^  zanga.  Cluoft.  rum  effundendo  naues  dimergit  18 

6  a  cap'o 


ERMOLDUS  NIGELLUS, 
DCXXVIP  =:  BAND  II,  776 


EUCHERII  INSTRUCTIONUM  LIBER  II, 

[Migne  Patrol.  lat.  l] 

DCXXVIP 

a  =   Codex  Vindohonensis  2723  /".  5^.       h   =    Codex  Vindohonensis   2732   f.    7*. 
c  =  Codex  Vindohonensis  804  f.  11  ß'^.     d  =:  Codex  Wirzihurgensis  Mp.  th.  4^  60  f.  6*. 

7  Lamia^  holzmevua  h  holzmeuua  a  holz-  möe  cd  —  e.  ^  p.  819  19 


EUTYCHIS  ARS. 

DCXXXb 
Clm.  6416. 

8  (3^)  Sartio  puezzo  —  451,  8  f  (5*)  Ferculum  mvos  —  452,  34  20 

9  Ligurrio  chlupon  —   451,   12  (7*)  Scalprum  scrotisan  —  455,  3  21 

DCXXXIb 

Clm.  6411  f.  43^ 

10  Depretio  giuntiuro  —  450,  22  Domicilio.  domum  paruam  statuo   .i.  se-  22 

11  Lenio  slihto  —  451,  11  lidon  —  452,  21                                      28 

12  Decurio  Inthingon  —  450,  16  Ab  euerro.    uerriculum  besemo  —  452,  24 

13  Insignio  zehhino  —  451,  11  23                                                                25 

amicior.   conitior.    blandior.  ordior.    largior.  moUior.   opperior.   mentior.   sortior.    assen- 
tior.  partior  ^  zzz  (pvoi-}xr)Q\    im  sinne  von  'riegeV  {s.  oben  236,  23)  kann  ich  freilich 

das  wort  nicht  belegen        "^  Lamina  b  Lania  a 


DiFFERENTIAE    SeRMONUM    DCXIX^  —  FORMULAE    DCXXXIP 


329 


Germ.  15,  350.  351 


1  Salax  schrichilinar  —  454,  4 

2  Uas  uadis  burgo  —  455,  3 

3  Fulchriini  biuich.  1  quiquic  donuini   ful- 

4  cit  —  ib. 

5  Lenimen.  lenimeiitum  slihtunga.  a  uerbo 

6  lenio    leniro    .i.    polio    et    quatio    epi- 

7  nunga  —  455,  21  varr. 

8  Tonstrina^  scurt  —  45G,  1 

9  Textrina  giiuiebida  —  ih. 

10  Missio.  apostolatus  .i.  santunga —  456,5 

11  Inspico  splizon^  —  457,   16 

12  Tnitino.  libro  .i.  uiiigo  —  457,   18 

13  Quatbo.  dras  .i.  fierekgon^  —  457,  20 

14  Hiberno  uuintran  —  457,  31 

15  Colum  siha  —  458,  6 

16  Arieto  turro  —  458,  26 

17  Doto  uuidamo  —  458,  30 


Myo.  ras  .i.  gicron  —  458,  32  varr.  24 

Mcrx.  mercis  scaz  —  459,  5  25 

Molo  niolis.  niolere  .i.  malo  —  459,  20  26 

Odoror  stincho  —  461,  8  27 

Rumen  itaruchi  —  461,   12  28 

Procrastino  furdirscalto  —  461,   19  29 

Uellico  zuangon  —   462,  6  30 

Fidico  seito  —  462,   7  varr.  31 

Oscito  cheuuoii*  —  462,  8  32 
Bulla  platra"^  in  aqua  —  463,  8  [dcxxix]  33 

Calcius  scuoh  —  463,   19  34 

Uenor  iagon  —  479,  23  35 
Arcesso     arcessis     tertie     coniugationis  ®  36 

holon  —  482,  25  37 

Texo  uuibo  —  485,  13  38 

Nexo  hefto.  ligo  —  485,   14  39 


18  Ingeneraui  kesrita' 


FORMULAE. 

DCXXXIIb 
FRAGMENTA. 

[Mon.  Germ.  Legum  sect.  v  p.  465—467] 

Clm.  29095,  1. 

Indultum  ferlazzan 


19  Sub  op  .  .  .  ^  I  kemhidu 

20  Concessum  ferkepan 


Delegaui  salta 
[Con]uenientiam  kezumft 


40 
41 

42 


DCXXXII« 
BREVIUM  EXEMPLA  AD  DESCRIBENDAS  RES  ECCLESIASTICAS  ET 

FISCALES. 

[MG  LL  I,  175  ff  =  Capitularia  i,  250  ff] 

Codex   Giielpherhytanus  Helmost.  254. 

21  (IIb)  Farum   liuta    —   179,   32/"  (255,      Runcinam  noil  —  ih.  (255,   20)  43 

22  19)  (12»)  IMismaluas,  id  -^  altea.    quod  dici-  44 

23  Scalprum  bursa  —   179,  33  {ih.)  tur  ibischa  —   180,  36  (256,  37)        45 


^  Tonstrina]  st   aus  corr.         ^  darnach   das  zeichen  i^'  '  fierekgon]   k  aus   corr. 

von    ?  ansatz   von  g  *  cheuuon]  n  aus  ra  radiert  ^  platra]  1  ^aus   ?  ansatz    von  a 

corr.         ^  das  muss  die  abkürzung  log  oder  Cög  bedeuten  '  diese  von  Schmeller  2^, 

329    als   dunkel   bezeichnete   gl.   ist  keskerita   oder  skerita  zu  lesen          ^  opus  ergänzt 
Zeumer 


330  Nachträge  Zum  Zweitex  Band 

Tijdschr.   13,  282.  —  J57m.  29. 
FULGKNTIT  MYTHOLOGICON. 

[Auetores  mythographi  latini  ed.  AvStavcron,  Lugduni  Batavorum  1742] 

DCXXXVP 

Codex  seminarii  Trevirensis  R.  in.  13  f.   114^. 

1  Prurigo^  lukedo  —  p.  607  Gladiolum"^  sperdela^  14 

2  Papiruö^  lelischa^  —   612 


GREGORII  CURA  PASTORALIS. 
DCLVIP 

Codex  Oxoniensis  Laud.  misc.  263. 

3  (9*)  Inbecillitatem  uuaneholi^  —    1,  10  jo.   100  15 

4  ^.10  Inopinate  unbeuuarido  —  4  ;9.  99  16 

5  (64^)  Animaduersione    corne'^    —  3,  40      (64^)  (Laude  ^)  demo  lobe  —  ib.  p.  100  17 

DCLVIL 

Codex  Cassellanus  Theol.  fol.  32. 

6  (Lenocinante)  flehezentemo  14^  —   2,   6       (Tergiuersatione)  sueccun^  33^  —  3,  11  18 

7  p.  21  p.  48  19 

DCLVIP 

Codex  Carolsruh.  Aug.  ccxl. 

8  Ebetes^o  slaffse  13^  —  1,   11  p.   11  p.  58  [dcxlix.  dcli]  20 

9  Digesto    fir    deuuitimi^    69^    —   3,   16 


GREGORII  DIALOGI. 
DCLXVIIIb 

F7'agmenta  SEmmerami  deperdita.^^ 

10  Melotem  hroch  —  2,  7  p.  225  Morbo   elephantino  uuhsazin^*  suhti  —  21 

11  Mappulas  duahilliumi^  _  2,  19^.  245  2,  26  p.  257  22 

12  Mente  capta  mote  kafanganiu  —  2,  38       Magnificus  rihher  —  4,  53  p.  461  23 

13  p.  273  Mactabat  quelita  —  4,  56  ^j».  468  24 


^  pruriginia  Ed.  ^  papyris  Ed.  ^  s.  Zs.  33,  244    anm.  1  ^  dies    zivischen 

Ninguida  {p.  620)  und  Glandiü  [p.  621)  stehende  wort  fehlt  Ed.  ^  l.  suerdela  ^  l. 
uuaneheli         '  =  zorne         ^  laudem  Ed.  ^  zu  ags.  svec,  ahd.  sueh  odor,  vapor,  im 

sinne  von  'dunst,  teuschung'  ?  ^°  Ebetes]  betes  aufgefrischt  von  der  hand  des  glossa- 
tors  ^^  fir  deuuitim]  von  e  ab  fast  ganz  abgerieben  und  unsicher  ^^  einhalten  durch 
CSanftls  abschrift  in  seinem  catalog  der  SEmmeramer  hss.  in,  1805  /        ^^  l.  duahilliun 

^*  l.  uuzsazin  {gen,  sg.  von  uzsazeo)  Graff  6,  305 


FuLGENTii  Mythologicon  DCXXXVP  —  Gregorh  Homiliae  DCLXXV'^  331 


Sitxungsben'chte  der  k.  böhm.  gcsellschaft  1890  s.  IG.  17.  —  Em.  29. 
GREGORII  EPISTOLAE/ 

[Migne  Patrol.  lat.  Lxxvu] 

DCLXXII« 

Codex  capitidi  Pragensis  O.  83. 


1  Conuersentur  lepen  2G3  —  }).  1184 

2  (Prefati    sumus)    foraspreh    anti     pirves 

3  265  —  1185 

4  (Precipua)     zerallera    meistun    206    — 

5  1187 

6  Solent  uuonent^  267  —   1188 

7  Extra  pationes^    uzardemuteile  267    — 

8  ib. 

9  Sed  ia  auh  268  —   1189 

10  (Experimento)  pi  mi : :  neruniusungu  268 

11  —  ib. 

12  Sobolem  fram  ()  chü::ft  268  —  ib. 

18  (Huic  nefando)  entidesemumeinfollin  269 
14       —  1190 


(Non  aliter)  nallesadarauuis  271  —  1191  24 

(Interuallo)  untar  stuntuuilon  271  —  ib.  25 

(Uigore)  demo  magane  272  —   1192  26 

(Dilatione)  altinodi  276  —   1194  27 

(Ad  prependum*)    zafuristantanne ^  276  28 

—  ib.  29 

(Concubitum)  hiunga  276   —  ib.  80 

(Ablactetur)  amuenit  276  —  ib.  31 

(Algere)  zafreosanne  278  —  1195  32 

(Lasciscsere  ^)  zamodenne  278  —  ib.  83 

(Explorare)  zapiscauuuonne  278  —  ib.  34 

Sponde'^  piselpimillin  279  —  ib.  35 

Ex  patitur^  cahalot  281   —   1196  36 


GREGORII  HOMILIAE  IN  EVANGELIA. 

DCLXXVb 

Fragmenta  SEmmerami  deperdita.  ^ 


15  Metuere    furhten  —   I,  12  p.  1479 

16  Mollibus^^  suaridom  —  I,   13  p.  1484 

17  Mercenarius  hagustalt  —  I,   14^.  1484 

18  (Joh.   10,  12) 

19  Momentum^^  stuntuuila  —  1, 15  p.  1489 

20  Milites  miliza  —  1,  16  p.  1492 

21  Momordit  kapeiz  —  ib. 

22  Mergere  forsaufen  —  ib.  p.   1493 

23  MeduIo^2  „^^^0  —  I,  19  p.  1511 


Mediator  ^^  metalari  —  ib.  p.   1513  37 

Mammilla^*  tuuttun  38 
Multiplicat  ^  ^  kamanaclomit  —  ib.  {Psalm.  39 

39,  6)  40 

Moeror^^  morna  —  I,   17  ^.   1496  41 

Mitiget  kastille  —  ib.  p.  1498  42 

Maculas  meilun  —  ib.  ^.1500  43 

Munire    festinon    vel     pihellen    —  ib.  44 

p.  1498  45 


^  es  ist  nur  der  64  brief  des  xi  buches  an  bischof  Augustin  von  England  glossiert, 
der   auch   bei  Beda  Hist.   eccles.   gentis  Anglorum  l,  27   steht  ^  uuonent]  t  gestürzt 

^  rationis  Ed.  *  ad    prsebendum  Ed.  ^  zafuristantanne]    ri   scheint  aus  n  corr. 

®  lassescere  Ed.  '  Sponde]  d  scheint  aus  t  corr.  sponte  Ed.  "  ex  natura  patitur 
Ed.  am  a  von  patitur  ist  durch  den  glossator  corr. ;  er  scheint  petitur  haben  herstellen 
wollen  *  erhalten  durch  CSanftls  abschrift  in  seinem  catalog  der  SEmmeramer  hss. 

m,  1805/        ^»  molibus  Ed.        ^^  momenti  Ed.        ^^  modulo  Ed.         ^^  Mediatoris  Ed. 

**  zu  uberibus  I,  19  p.  1511?        *^  multiplicati  Ed.        ^®  moerorc  Ed, 


332 


Nachträge  Zum  Zweiten  Band 


Em.  29.  —   7g.  5. 


1  Momorato     kahugitonio     --     I,    20     p. 

2  151G 

3  Maiiubriuni  ^  halap  —  ib.  p.   1520 

4  Myrtus  pauni   —  ib.  p.    1522 

5  Mulcoret  lohoti  —  II,  21  p.   1527 
G  Mora2  tuala  —  II,  22  p.  1537 

7  Mitis  mituiiaii  —  II,   26  p.  1558 

8  Mollis^  sirigun  --  II,   22;?.   1537 

9  Moeret    mens    mornet    nioot    —    II,  25 

10  /;.  1547 

11  Momentaneos  stunlihe*  —  ib.  p.   1553 


Mo(l(;ramina  mezhaftida 

|dclxxiv| 
Titillat''  chizilot 
Mediocri ''  motalodi 
Mouet  aruuechit  —  II,  35  p.   1G15 
Mugit^  lohit 
Maceria  skrecchizun  —  II,  36  />.  1623  33 

(Oseas  2,   6)  34 

Moralitatem  situ  —  II,  40  p.  1652  35 

Mediocritatem   metamvnscefti  —   II,  34  36 

p.   1610  37 


11,26;?.  1555  27 
28 
29 
30 
31 
32 


DCLXXVIb 

Codex  Oxoniensis  Land.  misc.  275. 
12  (Gratia)  bidanke  27^  —  II,  26  p.  1555      (Impetitur)   Inagilrot^*^  34^ 


ib.}).  1564  38 


13  (Casu)  giburi   28*  —  ib.  p.   1556 

14  (Fides)  gitriuuida  28^  —  ib.  p.   1557 

15  (Conpescat)  gistille  29^  —  ib.  p.   1558 

1 

16  ([noctem]    Insonnen'^)    inunsafigi  29^  — 

17  ib. 

18  (Excitat)    mahhot    enti   sitot    31^  —  II, 

19  27  y.   1560 

20  (Confectionis)  samangifremida  32^  —  ib. 

21  p.   1562 

22  (Anime^  custos)    muotes  gibalto  32^  — 

23  ib. 

24  (Nimie)  ziumm|haftigi^  34^  —  ib.  p.  1563 


(Reluctantem  animum)|iidar|ngantan|uot^^  39 
34b  _  ii)^ 

(Iudex)  uogat  35*  —  ib.  p.  1565 
(Delicta)  missot&a  35*  —  ib. 
(Inseruit)  anagisloufl  ^^  35*  —  ib. 


-  11, 


(Renititur)  u«idarsti|tenti  ^^  35* 
(Infide^*)    ungilöbigar    36*    — 

p.   1566 
(Ratione)    rahunga^^    48* 

p.  1579 

(Intenta  [mens])  giuago49b  —  ib.p.  1581  49 
(Trigonum)  drieggi  53*  —  II,  31  p.  1584  50 


40 
41 
42 
43 
44 
28  45 
46 

II,     30  47 

48 


ib. 


HIERONYMI  EPISTOLAE, 

DCLXXXIII* 

c  =z    Clm.  19440  p.  45. 

25  Osanna.  saluifica  significat.    Osi  uerbum  quod  in  nostra  lingua  dicitur  le.  1  lio.  51 

26  salua.    Anna,    interiectio    deprecantis.  sicut  est  liotudaz  —  XX  p.   67  52 


^  manubrio  Ed.         ^  moras  Ed.        ^  moUibus  Ed.        *  l.  stuntlihe        ^  diese  beiden 
gll.  finde  ich  nicht  ^  veranlasst   durch  mugientes    resp.  mugitus  II,  37   p.  1629 

■^  insomnem  Ed.  ^  animi  Ed.  ^  abgeschnitten,  l.  zi  ummezhaftigi  ^^  l.  etwa  ana- 
giuarot  ^^  l.  uuidarriDgantan  muot  ^^  l.  anagisloufta  ^^  l.  uuidarstantenti  ^*  in 
fide  Ed.        ^"^  die  gl.  sehr  unsicher;  sie  Meinte  auch  renunga  gelesen  loerden 


Gregorii  Homiliae  DCLXXV^'  —  Hieronymus  In  Prophetas  DCXCV»>     333 

T(j.  5.  —   Wattenbnch   Codd.  Col.   18.  —  Zf.  {Mafsmann  100) 

DCLXXXIIP 

Codex  Oenipontanus  711. 

1  Cantharus  napf    in    quo    porüintur    lac-  p.  397  [ocLXXXiiia^'.  dclxxxiv]  9 

2  tuce    ad    ineiiöaiii    50*    —    tom.    II 

DCLXXXVIIP 

Codex  Carolsmhensis  Aug.  CLXxvir. 

3  (Canis)  .i.  mit  grauuiiiin  59*  —  LVIII  p.  326  10 


HIERONYMUS  IN  MATTHAEUM. 
DCXCIII 

f  r=   Codex  Liigdimensis  Voss.  lat.  fol.  24  f.   104*^^. 

4  Murifica.    de  auro    facta,    in    tonica    id.  gespaN  —  (6,  28 — 30)  47  11 

DCXCIII* 

Clm.  19440  p.  42. 

5  Asser  ^  räuo^  Pthipsanas  fesun^  12 

6  Peripsima  spriu  Emolumentum  ^  l  pezirungo  — j».  89       13 

DCXCIIIb 
Codex  Coloniensis  lvii. 

7  (Placula*)    plica    uelda.^    inde     diniinu-  tiuum  plicula  34»  —  (9,16 — 18)59  14 

DCXCIV  =  DLII* 


HIERONYMUS  IN  PROPHETAS, 

[Opera  ed.  Vallarsius  tom.  iv— vi,  Venetiis  1767.  68] 

DCXCVb 

Codex  Stuttgart  Theol.  et  phil.  fol.  218. 
8  Stelaba.^  ofFa,    .i.  palla  44^  PoUinctores,   .i.   grebila  45^  —  V,  453  15 

*  es  liegt,  in  verkürzter  gestalt,  dieselbe  glossierung  vor  ivie  im  Lugdunensis  Voss. 
lat.  4*  69  /.  28b  U7id  im  Codex  monasterii  lieremitarum  32  p.  191 ;  erklärt  sind  Asse 
{Migne  p.  68)  und  dadurch  hervorgerufen  {vgl.  Priscian  1,  118,  18)  Assis.  Asser.  Assi- 
duus.  Ex  asse.  Assideo, /erwer  Autenticum  {p.  80).  Augustissimo  {p.  155).  Peripsima. 
Pthipsanas  {diese  beiden  icol  veranlasst  durch  Quisquilias  p.  201).  Prohemium  {p.  19). 
Nenias  {p.  20).  Secundum  hieronimum  quadrans  genus  nummi  est  {p.  89).  Uiola  {p.  47). 
Comicus  {p.  49).  Mmica  und  Murice  {p.  47).  Frixi  ciceris  {p.  156).  .Emolumentum. 
Decipulam  {p.  139).  Curia  {p.  102).  Exuuia  {p.  167).  Protoplastum  {p.  147)  usw.        ^  im 

context        '  emolumento  Ed.        *  Placula]  die  corr.  vom  glossator        ^  uelda  über  plica 

•  diese  gl,  und  die  nächste  ivaren  schon  unter  nr  CCXCIV  und  CCC  aufgeführt,  ge- 


334  Nachträge  Zum  Zweiten  Band 

74.  (Mafsmann  100) 

1  {zu  Ezech.  39,    15)  Bulla^    wazzirblatra    ^(j^    —    VI,    112  12 

2  Forfex,  1   scäre^    45'»    —   VI,  545    {zu  {zu   Oseas  10,   7)  13 

3  Naum  1,  11) 


HIERONYMUS  DE  SEPTEM  ORDINIBUS  ECCLESIAE. 

DCXCVP 

Clm.  18524,  2  f.   13^. 
4  [presbiteri]  Esse  mentionem  hvctenwesan  —  p.   168  14 


HORATIUS. 
DCXCIX^ 

Fragmentum  lycei  Dillingeyisis. 

5  Uerrucis  warzen  2^  —    Serm.   I,  3,   74  [dcxcix]  15 

DCCIII^ 
Codex   Oxoniensis  Auct.  X.  1.  5.  11. 

6  Antemne    segalrodon    6^    —    Carm.    I,      Promus  sceinco  70^  —  II,  2,  IG  16 

7  14,   6  0  Scobs  est  quod   de    terebello  exponi-  17 

8  Lacertae  ydehsun  8^  —  I,  23,  7  tur.    theotisca    lingua    urpora    dictum  18 

9  Uadibus    sc.  burgun  51^    —    Serm,    I,  80^  —  II,  4,  81  19 
10       1,   11 


HRABANUS  MAURUS  DE  INSTITUTIONE  CLERICORUM. 

[Migne  Patrol.  lat.  cvii] 

DCCIVb 

Codex  Basileensis  F.  iii.  15®  f.  21^ 

11  Uenerabilis  eruirdig  —  II,  4  jp.  327  Gratiam  anst  —  ib.  20 


hören  aber  mit  den  folgenden  zusammen  zu  den  betr.  commentaren  des  Hieronymus. 
Stelaba  freilich  kann  ich  weder  zwischen  Baalm  {sie)  pluralis  (IV,  907)  und  Lumbare, 
cinctoriü  linev  (IV,  930)  noch  überhaupt  im  Jeremiascommentar  finden  ^  forcipi  Ed, 

^  darauf  führt  Mafsmann  an  Chanaan  v  in  salon  .i.  motu  uertit~  aut  negotiator  & 
humilis,  siue  metarlos  .i.  translator  {bl.  45'!=:  in  Abdiam  VI,  384)  und  Graff  2,  709 
stellt  metarlos  zioeifelnd  als  deutsch  hin:  aber  die  griechische  provenienz  erweist  der 
Oseascommentar  VI,  47  Chananaeus  interpretatur  negotiator  sive  i^israßolog  id  est  trans- 
lator       ^  buUas  Ed.  vgl.  oben  240  anm.  3 


HiERONVMus  In  Prophetas  DCXCVi»   -Juvenalis  DCCXVIII*  335 

Jbh.  f.  class.  phil.  su})plementhd.  22,  375 
JOSEPHUS  DE  13ELL0  JUDAICO  INTERPRETE  RUFINO. 

[Flavii  Josephi  opcra,  Coloniae  Agiippiuac  1524] 

DCCIV« 

Codex  monasterii  Ueremitarum  345. 
1   Colossus^  irminsul  37»  —  I,  IG  p.  242» 


ISIDORT  ETYMOLOGIAE. 
DCCV  =  MCCXXI 


ISIDORUS  DE  NATURA  RERUM, 
DCCXI 

h   :=   Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  fol.  24  f.   104»^. 
2  Scyna.    Imitatio    uel    grima  —   XXVI  ^.41 


ISIDORUS  DE  OFFICIIS. 
DCCXII 

b  =  Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  fol.  24  /".   107^^. 

3  Mitras  h&as  —  2,  5  j^.  417 

DCCXIV» 

Clni.  G324  f.  39^ 

4  (Rara)  uoiuu^  —   1,  30  jo.  404  (Mutuo^)  kimeinnero  —  ib. 


JUVENALIS. 
DCCXVIII^ 

Codex  Montepessulanus  125. 

5  Segmenta,   monilia    umaruang.    ille*  —  —  ib.  10 

6  2,  124  Flammea,  operimentum   capitis  uel   ora-  11 

7  Longos  habitus,  tunica  tunichun  pallium  rium  winfilun  —  ib,  12 


*  es  stand  colofus;  als  das  übergeschriebene  f  durch  das  n  von  irminsul  undeutlich 
geworden  war,  wurde  rechts  ein  s  nebengesetzt  "^  davor  etwas  ausgewischt  ^  darüber 
ein  k  {ansatz  der   marginalgl)    von  derselben  hand  wie    die  beiden  gXl.  *  das  sonst 

sinnlose  ille  ziehe    ich  zum  deutschen  wort,   das  ich  ubaruangille  lese^   vgl.  ags.  oferfeng 
'fibula' 


33G  Nachträge  Zum  Zweiten  Band 

Waltenhach   Codd.   Col.   144.   140.   147.  —    GVm.   32,  353 

DCCXVIII»> 

Codex  Coloniensis  cxcix. 

1  Assere  id  est  balca  41^^  —  3,  245  119  18 

2  Petasunculus    id   est    bacho  48*    —    7,      Maniplos  id  est  garbas  50*  —   8,  153     19 

DCCXIXb  =  BAND  II,  776  [Clm.  29009^»^] 


JUVENCUS, 

[ed.  Huemer,  Vindobonae  1891J 

DCCXXIIP 

Codex  musei  hritannici  Add.  19723. 

3  (2*)  (Hos)  uuelicha  —  Praef,  9                   (Haberi)  uuerden«  _  1,   100  20 

4  (Minciadae)  mantinscen  ^  —   10                    (Sustulit)  nam^  —    1,  101  21 

5  (2^)  (Uergentibus  annis)  s.  gen  .  .  garun      (Certa)  u  .  .  ziga^^  —  1,   104  22 

6  kebo  .  .  do2  —  1,  8                                   (Aderat)  nachi^i   —   1,  105  23 

7  (Placat)  kistillet  —   1,  15                             (5*)  (Pactae)  kimahhiltero  —   1,  139  24 

8  (3^)   (Olli^  confusa)    demo    gemiscarero^      (Pacta)  kidingum^^  —    1,   143  25 

9  —  1,  27                                                       (Edebant)  zeigotont  —  1,  148  26 

10  (4*)  (Credit)  upta^  —  1,  92                          (Sumite)  firnemint  —   1,  164  27 

11  (Uerbis)  tun^  —  ih,                                       (5^)  (Gracili)  cleinero  —  1,  169  28 

12  (Quae)  diu  —   1,  93                                       Recurrunt^^  irgeongnen^*  —   1,   180  29 

13  Magnum  uilo  —  ih.                                       (6^)  (Defessus)  kiuuerener  —  1,  197  30 

14  (Loquetur)  sprah  —  ih.                                  (Inmatura  [mors])  unzitiger^^  —  1,  217  31 

15  (Per)  mit  —  1,  94                                           (8*)  (Subsident)  kisuchen  —   1,  317  32 

16  (Pauitaiitia)   uorehteliu  trahtuge^    —   1,      (Passim)  vbfrbl^^  —  1,  321  33 

17  95                                                                (8b)  (Leuata)  kkxxrbtkx^"^  —  1,  335  34 


^  dh.  mantuanisch?  zwischen  den  beiden  ersten  gll.,  unter  der  ersten,  über  der  zwei- 
ten, sind  spuren  sichtbar,  die  Marold  iti,  Priehsch  1.  ent  (e  zweifelhaft)  las.  ist  sanc  {zu 
cantus  9)  gemeint?  ^  die  beiden  ersten  gll.  iverden  sigenten  garun  (=  iarun)  sein,  ne- 
ben V.  1,  10  sodann  liest  Priebsch  s  .  .  .  ende  ine  mit  kepuredo,  was  ich  mit  dem  latei- 
nischen text,  auch  dem  der  Umgebung,  nicht  zu  vereinigen  weifs  '  lli  hs.  *  gemis- 
carero]  a  und  das  zweite  e  unsicher,  etwa  gemiscotero?        ^  l.  giloupta;  p  ist  undeutlich 

^  l.  uuortun  '^  die  beziehung  von  trahtuge  auf  dieta  ist  mir  sehr  zweifelhaft 
^  uuerden  unsicher  ^  darnach  noch  undeutliche  buchstaben,  die  luie  an  aussehen: 
darum  ist  die  beziehung  der  gl.  auf  Sustulit  7iicht  sicher  ^°  l.  uuiziga  ^^  das  wei- 
tere bis  auf  ein  in  einiger  entfernung  stehendes  r  unleserlich:  daher  auch  hier  die  be- 
ziehung der  gl.  nicht  sicher  ^^  davor  vier  unleserliche  striche;  das  fehlerhafte 
schluss-m  der  gl.  ist  sicher  "  recurrant  Ed.,  s.  varr.  ^*  l.  irgeongen  ^^  hieben 
V.  219  keine  spur  einer  gl.,  neben  220  lat.  sie  symeon,  ebenso  bl.  6^  neben  248  lat.  por- 
recto         1«  dh.  vberal        ^^  dh.  kiuurbtiu 


JUVENALIS    DCCXVIIIl^— JUVENCUS  DCCXXIIIb 


B37 


Gcnu.  32,  353.  354 


5  Populans  osiiite  —  1,  442 


Ruralis  pala)  liuitscuuala  —   1,  342 
9'»)  Conquircrc  korou^  —    1,   373 
10'-^)  (Indagine)  \^ieido  —   1,  427 
^[aculoso  [textu])  masclichero  —  1,  431 


1,  451 


-   1,   509 
eliulicha 

672 


10^)  Stagiiantc  tagiiitero 
Gremium  ring  —  1,  453 
Sortem)  misseburi  —   1,  4G1 
9  Manebit  viiisit  —   1,  462 

10  Qiios  yuilich^   —  1,  468 

11  (Senescit)  iruirdit  —   1,  473 

12  (11^)  (Conciliatus)  kisuontser  - 

13  (13*^)    (Cubitalia   [incremen ta]) 

14  —    1,   640 

15  (14^)  (Rigidi)  kistabates  —  1. 

16  (14b)  (Impetus)  runst  —   1,   687 

17  (Uentosa  [per  aequora])  tunstigen  —   1, 

18  689 

19  (Trahentes)  dansonte  —   1,  693 

20  (15^)  Cognita  [vita]  liub  —   1,   713 

21  Super  obena  —   1,  717 

22  (Torrentuin)  draetino^  —   1,   719 

23  Strage  plaste  —  1,  727 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 


15^)  Tandem  eddeuuenne  —   1,   736 
Lurida  [membra]  riuba  —   1,  738 
16*)  (Inciderat)  keong*  —  2,  2 
Super)  ebina^  —  ib. 
Ruentes)  zuohilinta  —  2,  4 
Ueliuolum)  segilfluzzigen  —  2,  11 
16^)  (Iras)  vuotunga  ~   2,   27 
17b)  (Correptet)   crese  —   2,    191    [vgl 

DCCXX] 

19»)  Ardorem  durst  —  2,  268 
Tollis)  vf heuist  —   2,  277 


(19'')  (Maturam  [messem])  citigen  —   2,  35 
314  36 

(Grauidam  [messem])  klatcnen —  2,318  37 
(Expcndcrc)  erleitcn  —   2,  323  38 

(20«)  (Sorte)  missiburi  —   2,  333  39 

(Concurrerc)  irgan  —   2,  344  40 

(20b)  (Hon-ore)  zurluste  —  2,  370  41 

(Pannos)  tuocha  —  2,  371  42 

(21a)  Restricto«  firstreditemo  —  2,  396  43 
Fremitus  cradä  —  2,  398  44 

(21b)  (Laeta  [pascua])  skono  —  2,  423  45 
([ruris  per]  Terga)  ebinotin  —  2,  426  46 
(22*)  (Perquirite)  forskont  —  2,  445  47 
(Par)  kmach  —   2,  446  48 

(22b)  (Aberret)  fersi  —   2,  479  49 

(24*)  (Grauatae  [messis])  klatenes  —  2,  50 
561  51 

(24b)    (Conuenticula)    samanunga   —  2,  52 
583  53 

(25*)  (Distractum)  zirzoginaz  —  2,  611  54 
(28*)  (Sensus)  fernüpft  —  2,   777  55 

(Produnt  [leto])  irvuortint'^  —  2,  784  56 
Mole  samihafti  —  2,   786  57 

Pondera  stiuri  —  2,  787  58 

Horrore  vuassi  —   2,   789  59 

Stant  vuesint  —  2,   790  60 

Horror  ruhi  —  2,  799  61 

(28b)  (Fasce)  fazzo  —  2,  809  62 

Disponit  vuiriphit  —   2,  814  63 

(Uiroris)  gruoti  —  2,  816  64 

Mole  samabafti   —  2,  821  65 

Corpore  samahafti  —  2,  823  66 

(29*)  Questio  f^aga  —  3,  2  67 

Corpore  samehafti  —   3,   11  68 


*  koron]  das  erste  o  undeutlich,  über  iaculabere  388  nach  Marold  undeutliche  spu- 
ren, über  V.  424  bh  10a  keine  spur  einer  (jl.  ^  nicht  deutlich  ^  drsetinoj  di  nicht 
ganz  sicher  *  das  davor  stehende,  von  Marold  nint  gelesene  wort  scheint  uenit  zu 
sein  ^  die  beziehung  der  gl.,  die  dann  für  obina  verschrieben  sein  mäste,  ist  nicht 
sicher         "  davor  über  Progressi  383   geas:    sollte   das  deutsch  und   gotis  sein  können? 

'  irvuortint]  r  undeutlich,  sodass  auch  irvuonint  gelesen  iverden  könnte,  gemeint  ist 
wol  irvuertint 

Althochdeutsche  glossen  IV.  22 


338 


NACHTKÄ(iE  Zum  Zweiten  Band 


Germ.  32,  354.  355 


1  Uibrantur  locint  —   3,  1  G 

2  (29I')  Subigit  iiotta  —  3,  42 

3  (30")  (lumtus)  bisuoraner  —  3,   GO 

4  Laiico  bacuucigo  —  3,  G3 

5  Pondere  heri  —  3,  G4 

G  (Aogre)  chumo  —  3,  G5 

7  Lacerum  bistumbelon  —  3,  68 

8  (Remota  [vallc])  kisuasemo  —  3,  74 

9  (30^)  (Componere)  kirikilon  —  3,  84 

10  Sinus  vuitin  —  3,  90 

11  (Secretus)  kisuaser^  —   3,   9G 

12  (Statione)  vuatho  —  3,  100 

13  (31^)  Innixus  aiiaspirdirent  —    3,    115 

14  (Captantes)  vuarante^  —  3,   134 

15  (31^)   (Laedatur)    biscoltin  uirdirdt^    — 

16  3,   141 

17  (Sordibus)  unreinin  —  3,   149 

18  (Aspergent)  kiflecchont  —  ib. 

19  (Quaestio)  reda  —  3,  159 

20  (32a)  (Piaclo)  vnreinido  —   3,   168 

21  (32b)  (Captos)  bisuichinun  —  3,   198 

22  (33a)  (Conuexum)  Halden  —  3,  224 

23  (Tristia)  vunuiiatbichur  *  —   3,   227 

24  (Fragosam)  desenta^  —  3,  229 

25  (Faciem  [caeli])  heitiri  —   3,  231 

26  (Explorare)  iruaren  —  3,  233 

27  (Contendit)  ilta  ~  3,  237 

28  (Uacuum)  mozza  —  3,  246 


32 
33 
34 


(34»^)  (Molis)  st*uri  —  3,  326 
(35a)  (Renascens)  kiberi'"te  —  3,  349 
(35^)  (Uoluit)  vualgot  —  3,  361 

(44a)  (Sordent)  bisniahant  —  4,  83  35 

Mox  ski^TO  —  4,   90  30 

(44^)  [nee]  Repetat  niescot  —  4,  125  37 

Sustollere  nemin  —  ib.  38 

([lacte]  Rigabunt)  tagint  —  4,  128  39 

(45a)  Monstra  egison  —  4,   139  40 

Super  darazua  —  4,  161  41 

(46a)  Uecors^  ahercez  —  4,   199  42 

(46b)  (Tractanda)  zuuruuente  —  4,  228  43 

Hoc  dis  —  4,  248  44 

(49b)  (Diffugerat)  bimeid'^  —  4,  410  45 

(50a)  (Suspicio)  zuruuän  —  4,  444  46 

(51a)  (Languore)  slaffi  —  4,  507  47 

(Clauae)    cholbin    —    4,    513    [dccxx.  48 

Dccxxvi]  49 

(51b)  (Satis)  kimacher  —  4,  545  50 

(52a)  ([^ad]  Querellas)  ruoftin  —  4,  551  51 

(Certant)  ilton  —  4,   565  52 

(Uerbis)  luttun  —  4,   568  53 

(Promere)  uzpringin  —  4,  573  54 

(52b)  (Loquelam)  luttin  —  4,  579  55 

([ad]  Gremium)  stuole  —  4,  589  56 

(Suspensa)  sorgsamic  —  4,  605  57 

(53b)  (Corpore)  samihafi  —  4,  643  58 


LUCANUS. 
DCCXXXV 

b  =   Clm.  4593. 

29  (Senciet  axis  onus)  Decenter  iocatur  poeta      Orionis,  segansa  16a  —   1,  665 

30  in  neronem  quia  strabo    et  ramicosus      (Alnos)  Alnus,  elre  23b  —  2,  427 

31  erat  .i.  herniosus,  holohtar  ^  6a  —  1,57      (Area)  Aream   dicit   rates.    Sunt    autem 


59 
60 
61 


^  kisuaser]  hinter  r  noch  ein  strich,  sodass  die  gl.  wie  kisuaseri  aussieht  ^  l.  vä- 
rante  ^  =  uuirdit  *  l.  vnuuatlichiu  mit  Marold?  °  l.  dosenta?  oder  =  eiyiem 
vorauszusetzenden  diesenta?  ^  pars  est  Ed.         ''  was  dann  Marold  als  randgl.    zu 

V.  416   anführt,   lauuit,   ist  nicht  deutsch:   es  steht  laudit  =  laudat  oder  laudauit 
^  über  ramicosus 


i 


JuvENCus  DCCXXIIIi>  —  De  Mensuris  DCCXXXVIIIb                339 

TFßÄS.  {Ditd.  2,  371   =   Genn.  2,   94) 

1  proprie  rates  iuncto  trabes,  Flpz^  37*  Ebuliim,    pxbbrfUb.^    l    atoh    132=^    —19 

2  —  3,  513  9,   91G                                                        20 

3  Stipite,  braiita  114i>  —  8,    792  Abrotanuin,  fbbrrkozb  *  ()  kartwrz  132»>  21 

4  Tinipora,  dxnxxfngk^    130^^  —    9,   823  —   9,   921                                                  22 

DCCXXXV* 

Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  fol.  G3.  ^ 

5  (3^)  Turbautes  irrinde  —  1,   177  Neruis  uiüdiii  —  ih.                                    23 
G  (5^)  Decretuin  bemeinit  —   1,   290  Obruat  beuuellansol  —   G,  199                 24 

7  Empti  gemidode  —   1,  314  ((^(j^')  Numcn  heilac  nissi  —   G,   258         25 

8  (7«)  Aries  pederari   —  1,  384  (07-'^)  Corona^  ringe  —  G,   289                 26 

9  (8^)  Mali  mastes  —  1,  495  (72«)  Ictu'^  gunge«  --   G,   G13                  27 

10  (10''^)  Sacerdos  nunna  —   1,   592  Sonent  coseii  —   G,   G22                             28 

11  (24b)  Momenta  nucida  —  3,   5G  (73-"^)  Pollentior  scinbarera^    —   G,    G85  29 

12  (25*)  Pallidum  blöden  —   3,   96  (73i>)  Lancibus  scuzelv  —  G,   710            30 

13  Priuate    [vocis]    ambah    delosen    —  3,  (77^)  Stimulos^^  spiron^^  —   7,   143        31 

14  108  (84b)  Promoueti2  furiscielt  —   7,  576     32 

15  (29^)  Arcem  festi  —  3,   379  Torquata^^     [nomina]    halsgoldodon    —  33 

16  (31*)  Tormenti  pbederares  —   3,  480  7,  584                                                         84 

17  (65^)  Phalarica,  aries  pederari  —  6,  198 


DE  MENSURIS. 
DCCXXXVIIIb 

Clm.  22053  f.  64*. 
18  Calculus^^  zantro.  creozolin!  chisilinc  Calciilus  zala  85 


^  dh.  Flöz  ^  dh.  dunuuengi  ^  dh.  pubarella.  =  boberella  M.  3,  402  anm.  10 
*  dh.  ebarrioza  ^  da  die  deutschen  gll.  des  codex  sammt  den  lateinischen  schollen 
aus  einer  vorläge  abgeschrieben  sind,  so  teuschen  mitunter  verderbte  löortcomplexe  durch 
scheinbar  deutsche  physiognomie :  es  steht  zb.  bl.  2^  über  discors  1,  98  i.  quasi  kazelon 
si  discors  quomodo  Concors  oder  13^  üher  ergastula  (das  letzte  a  von  and.  hand  aus  o 
corr.)  2,  95  est  ergastulum  ubi  opus  inclusi  faciunt.  quod  est  ep  sazin.  aber  kazelon  ist 
aus  >iax6Cr}Xov,  ep  sazin  aus  egyaCeiv  entstellt  ^  Corona]  a  aus  e  co7'r.  "^  Ictu  auf 
rasur        ^  vgl.  MSD  2^,  348;  ictu  erklären  die  Lucanscholien  mit  momento  '  nicht 

ganz  deutlich  ^^  Stimulos]  das  letzte  s  von  anderer  hand  nachgetragen  "  l.  spo- 
ron  ^2  Pmouet]  m  auf  rasur  "  Torquata]  torq  auf  rasur  ^^  die  Zahlenangaben 
dieses  wol  erst  für  die  vorläge  des  Wessobrunner  codex  zurechtgemaxihten  Stückes  sind 
andere  als  bei  Isidor  Etym.  IG,  25.  26,  obwol  einzelne  ivendungen  auf  benutzung  Isi- 
dors  weisen,  und  als  in  den  Gromatici  p.  373  ff 

22* 


340  Nachträge  Zum  Zweiten  Band 

D.  II.   185.  (Germ.  22,  390) 
NONIUS  MARCELLUS  DE  PROPRIETATE  SERMONUM. 

[Ed.  LMüller,  Lipsiae  1888] 

DCCXXXVIIP 

Codex  Londinensis  Harl.  2719  /".   27*. 

1  (Schemis)     quod    nos    dicimus     laubias.  laubia   facta    tecta    ex    foliis    —    5G,  18 

2  laop    dicitur    germanice    folium.    inde  27  19 


NOTKERI  SEQUENTIAE. 

[JKehrein  Lat.  Sequenzen  des  mittelalters,  Mainz  1873] 

DCCXXXVIIF^ 

Codex  Carolsruhensis  SPetri  f.  SQ^K 

3  Craticula^  rost  —  p.  425  Armilla  armboug  —  p.  331  20 

4  Lippitudo  bodübrauue   —  p.  309  Pusio*  zeizo  —  p.  248  21 

5  Riinula^  runcilo  —  ib.  Vagiens^  uueindi  —  ib.  22 


OROSIUS. 

[Ed.  CZangemeister,  Vindobonae  1882] 

DCCXL« 

Clm.  17210. 

f  .  .  . 

6  (23^)  Zelant  hegant  l  fridont  —   p.  2,  ciola  extrinsecus  adsuta  uesti  .i.  borto  23 

7  10  —    9,    1    [DCCXL^b]  24 

8  Grandinum  .i.  hagalo  —  3,   18  Transuersi  .i.  thuuerahas  —  9,  5[DCCXLab]  25 

9  Paricidiis    .i.    parenticidiis    mag   mordun      Paludum^    .i.  coacematio    aque    .i.  mos  26 

10  —  ib.  [dccxl^]  __   10,   6  '  27 

11  Specula  dicitur  altitudo  quelibet  de  qua      Ostia   .i.    aditus.    l  introitus    .1.    anaual.  28 

12  late  longeque  prospici  potest.    Specu-  gimundi  —   12,  3  [occxLab]  29 

13  lum  autem  est  quod  imaginem  reddit  f 

14  i.  ^spiegal  4,  4  [DCCXL^b]  IJastissimo  .i.  uuitostun  —   IG,   13  30 

f  f 

15  Obsti :  puisse  ^  .i.  girehenan  —  5,   1  Exundare  .i.  springan  —  ib.  31 

16  (23b)  Vacare'^  .i.  gimuozon  —  8,  8  IMeatu  .i.  sliche  —   17,  8  32 

17  Limbo.   Limbus  dicitur  ornatura  .i.  fas-      Pilas    angusta    l    prestrincta    uia  inter  33 


*  die  gll.  beginnen  unter  der  Überschrift  85^2    Versvs   seqvent  {loas  Gallee  Spracli- 
denJcm.  300  in  sequentes  auflöste !)    mit  Degentiü.  uiuentiü  {Kehrein  p.  29).    Eecipcant. 
retro  capiunt  (ib.).    darunter  obige  deutsehe,   welche  aufser  runcilo  sämmtlich  im  context 
stehen        "^  craticulam  Ed.         ^  rimulae  Ed.         *  pusiones  Ed.         ^  vagientes  Ed. 
^  constupuisse  Ed.        '  uoeare  Ed.,  s.  die  varr.        *  paludes  Ed. 


NoNius  Marcellus  DCCXXXVIII^  —  Ovidius  DCCXLIV*^ 


341 


1       niontibus    l     lapldibus     quod    dlcitur 
L'       chUii  —   18,  11 

3  (24*)    Contigua    .i.  coagulata    .i.    sainet- 

4  fahhi  —   24,  12 

.  .  f 

5  Fai'uni  .i.   turniii  uuarthiis^  —  27,  2 

6  Saltus  .i.  uuald  —   27,   G 

7  Coiicbis    .i.  nuiscoloii.   scala   —  41,   14 

8  [dccxl*] 

9  Scabros  .i.  asperos  scuobohte  —  ib. 

10  Sulphur  .i.  sucpoP  —  4G,  10 

11  (24^)  Vitiligo^    .i.  ruda.  l  iochodo*    — 

12  50,  19  [dccxli.  dccxlii] 

f 

13  Raiiorum^  .i.  frosco  —   56,   17 

f 

14  Vesicas  .i.  rudun  —   57,   6 

15  Locustarum  .i.  staphun  —  57,   10 

f 

16  Rotarum  orbite  .i.  uelaba  —   58,  14 

17  Ridi:culam  .i.  lahtar  —  59,   7 

18  (25^)    Huius    iiiteritum    flentes     sorores 


phetusa  et  lamphctusa  deoruni   mise-  25 
ratione    in    arbores    commutate    sunt.  26 

alii  in    populos  .i.    iiclar.    alii    dicunt  27 

f 
in  alnos  .i.  crila^  28 

Saltibus  .i.  scricchin   —   61,  2  29 

(25^)  Vitricum   .i.    qui   uxorem    ex   alio  30 

uiro    filium  l    filiani    babentem    ducit  31 

f 
.1.  steophater  —  62,   11    [dccxxxix.  32 

DCCXL«^]  33 

(26b)  Colo  .i.  rocben  ~  70,  12  [DCCXL^b]  34 

f 
(28*)  Tergeminorum  .i.  trizuuinilingo  —  35 
89,   13  [DCCXL^b]  36 

(30^)  Alueum  est    ubi    incursu    fluminis  37 

f 
maxima  pars  aque  conuenit  .i.   haha-  38 

muodar'^  —  95,   9  39 

Ductili^  latere  .i.  Z'egle  ()  cocto  —  96,  40 

13  '  41 


OVIDII  METAMORPHOSEON. 

DCCXLIV^ 

Codex  Londinensis  Harl.  2610. 


19  (5*^)  Aequora  mere  —  1,   282 

20  Spaciata^  spercipennonte  —   1,   285 

21  Uineta  vvinstete  —   1,   298 

22  Deformes  vn  uualihun^^  —   1,  300 

23  Phoce  merecÖie  —  ib. 

t 

24  Incursant  anestozent  ^—  1,  303  [dccxliii] 


Agitata  getribenen  —  ib.  42 

Robora  böma  —  ib.  43 

Apro  eher  —    1,  305  44 

Inmensa  licentia  deun^^  mos  —  1,  309  45 

(9^)  Libro,  cortice  rinta^^  —  1,  549      46 


f  f 

^  turn,  uuarthus  auf  rasur         ^  über  0  von  suepol  scheint  ein  zweites  f  ausgeivischt 

^  uitiliginem  Ed.         *  iochodo]  über  io  rasur         ^  ranarum  Ed.         **  bemerTcung  zu 
Phaethontis  fabulam  59,  8  "'s.  Schönbach  Das  Christentum   in  der  dltd.  heldendich- 

tung  (1897)  s.  198/         ^  coctiU  Ed.        ^  exspatiata  Ed.,    Et  spaciata  hs.,   s.  varr, 
^°  l.  vnuuatlihun  "  artikel  und  anfang  eines  adj.  wie  unmazig  ^^  von  and, 

hand 


342  Nachträge  Zum  Zweiten  Band 

,     NfMes  archiv  17,  323.  —  le.  {Sweet  113) 


POENITENTIALES  LIBRI. 

CORRECTOR  BURCHARDI. 

[WasserHchlcben  Bufsordnungen  G24  ff] 

DCCLXb 

Clm.  14628. 

hele. 

1  Mundiburdio  hantgcmehele  ()   hantgeme  45^  —  XL  VI  14 

2  mundicia  libertatis.  l  liber  a  servitvte  ^ 


DE  PONDERIBUS.' 
DCCLXP 

a  =  Codex  Lugdimcnsis  Voss.  lat.  4^  69.     ö  =  Codex  Lufjdunensis  Voss.  lat.  fol.  24. 
3  Solidos ^    tres  trymisas   sax.    a  30^    tri-  missa   h  105^^  15 


PRISCIANI  INSTITUTIONES. 
DCCLXIX 

c  z=z    Codex  Lugdunensis  Voss.  lat.  8^  37. 

4  Scena.  umbra  interpretatur.    et    in    am-  12^  —   149,   11  16 

5  phiteatro  fiebat!  quae  barbare*  louba      Asser  latta  in  tecto  12^  —   151,   14       17 

6  dicitur  3^  —  38,  4  Bipennis  happia'^   13^  —   160,   4  18 

7  Merges.  ^  quod  rustice  garba  9^  —  130,       Carex.    quod    communiter    lisca    dicitur  19 

8  10  13b  —  167,  5  20 

9  Gallinatus.    pullus.   l    cappo^     10^    —       Imbrex.     In   tecto    quod   rustice    Nochs  21 

10  136,  2  dicitur^   14^  —  169,  13  22 

11  Tuber  est  quod  masur  rustice.  l  teodisce       Galleola  gallita^   17'^^  —   263,  1  23 

12  appellatur   11^  —   150,  15  Eminet!    barbare    dicitur   lin&    22^  —  24 

13  Nar.    nomen    fluuii    quem   masa    dicunt  III,  48,  5  25 


*  die  gll.  von  einer  hand  des  xn  jhs.  ^  das  stück   ist  sticht  identisch   mit   dem 

Gromat.  lat.  p.  373  abgedruckten  ^  Solidus  b  *  barbare]  e  aus  o  corr.  ^  vorher 
geht  7a  Teges.  qui  tectum  facit.  l  nomen  uestis.  1  axis  unde  tectum  fit  1  matta  (118,  14), 
was  lat.  sein  kami  ^  es  folgt  Chartina!  charte  quam  tun.  chart.  dicimus  (136,  3). 
IIb  Fiber,  animal  id   -f  beuer  (150,  13)  ''es  folgt  Cassis.  Id  -f-  galea   que   helmus 

dicitur  (161,  11)  *  es  folgt  Tiaras.    tiara   in  capite  sacerdotis.    quam  coffiam  dicimus. 

1  mitram  (169, 18).  vgl.  ahd.  gapha  und  chuppha  ^  18*  folgt  Scobs.  quando  terebratur 
lignum.  terera  Q.  terebra?)  quod  inde  exit  scobs  appellatur.  t  quod  uulgo  dicitur  sicuthina 
{loöl  =  secutiua).  das  20^  stehende  Scabo.  idem  quod  scalpo  beiveist,  dass  die  bd.  2,  379, 
24  aufgeführte  gl.  nicht  deutsch  war 


POENITENTIALES   LlUKl   DCCLX»^  —  PltlSClANUS   DCCLXXIIP  343 

Zs,  5,  343 

DCCLXXIP 
Clm.  29027^ 

1  Pernae  spech  —  205,   10  Piper  phcfar  —   205,  12  10 

DCCLXXIP 

Clm.  G398. 

2  Fniniento  uucizi   24»^  —   75,   11 

DCCLXXIII'^ 

Codex  Oenipontamis  711. 

3  Sabrateria  scafrate^  48*^  —  81,  5  Comici^  scafere  49^  [vgl.  b\  11 

4  (Uer)  Uer  uerris  .i.  per^  49-* 

DCCLXXIIIb 

Codex  Selestadiensis. 

5  (75*)  Colossus*  est  irminsul  Fusciiia  ger^  creagra  —  80,   15  12 

6  (75^)  Comici  scophare^  [vgl.  a\ 

DCCLXXIIP 

Codex  Oenipontanus  711. 

7  (40^)  Scena    umbra   interpretatur    fiebat       (42^)  Scobs   bis   est  purgamentum   terre  13 

8  in  antro  iuxta  barbaros.  labma^  dice-  ()  pesime  —  320,  24  14 

9  batur  —  38,  4  (47*)  Linx"^  linci^  .1.  luhs  15 


^  übergeschr.  "^  die  randgl.  von  and.  liand  in  zwei  Zeilen,  darunter  noch  eine 
dritte,  aber  durch  einen  heftschnitt  zerstörte  seile,  von  der  ich  nur  den  schluss  .  .  re  er- 
kenne, bezüglich  auf    102,  18  verculum.   auf  derselben  seite  steht  ferner  Tyro  nouus  mi- 

les    q  Tcipit  militari  q  7  Sterling'  df   (108,  5)         ^  diese  zwischen  Furax  (118,  22)    und 

i 

Tontna  (119,  1.  120,  19  tonstrina)  stehende  gl.  finde  ich  nicht,  falls  nicht  ein  misver- 
ständnis  von  amici  (119,  10)  vorliegt  *  dies  am  rande  von  and.  hand  eingetragene 
glossar  ist  eine  alphabetisierung  des  vorangehenden  Innshruclcer  Stückes,  es  beginnt 
Agnom  accidens  e  ab  euentu.  l  casu  uenit  (58,  12).  Abusiue  (63,  11).  Arimaspi  {Inns- 
bruck richtiger  Arimaspe  72,  26).  Argiuus  (74,  4).  Analogia  (99,  15  analogiam).  Agellus 
(102, 8).  Colossus,  das  dem  Innsbrucker  glossar  mangelt,  kann  ich  in  den  einschlägigen 
Priscianabschnitten  nicht  nachiveisen  ^  scophare  und  ger  übergeschr.  ®  ich  nehme 
Verderbnis   von   lauba   an   und    vergleiche  DCCLXIX  '  diese   und  die  weiteren  gll. 

stehen  am  schluss  der  seite  und  des,  wie  die  alphabetisierung  DCCLXXIII<i  erweist, 
als  selbständiges  stück  gefassten  Priscianglossars.  auf  SümatI  (56,  1).  Noma  (57,  2) 
folgen  Tytir*  e  maior  aries.  Musina  ex  ariete  7  hirco  {dies  unterstrichen)  cap.  Bürde. 
MuP.  Ybbeybridis.  Leopard".  Licisca,  dh.  aufzählung  voti  bigenera^  {s.  Isidor  12,  1,  61. 
2,  11.  28),  sodann  obige  vier  gll.,  die  in  gleicher  Ordnung  zb.  DCCCCLXIX  ipd.  3,  446, 
47.  49.  447,  5.  30)  begegnen 


344  Naciithäc;!:  Zlm  Zweitkn  Band 

Zs.  5,  338.  —    Oallce  Alts.  Sprachdenkmäler  33G 

1  Ccnoc('i)]iMlu.s    Imiitliobito    yiue    de    gco       Uoruca'^  Imiitis  atil  22 

2  canoiiea^  laculus  lintvvurm  23 

DCCLXXIIP 

Codex  Selestadiensis. 

3  (59*^)  Asscr.^pars  tabulaü  rauiii  .sparii*  sil^  —   123,   25  24 

4  id  templaris  —   151,   14  (62*)    Esculetum    locus    pleiius    esculis.  25 

5  (60*)  Colus^  coli   instrumentum  femina-  id  ancon  —  123,  26  26 

6  rum  quod  dicitur  rocho  (63^)  Laquear^  himilc  27 

7  (60'^)  Coriletum  locus  plenus  corilis  ha- 


PRUDENTIUS. 
DCCXCIV 

8  Diese  früher  nach  Junius  copie   gegebene  nr  fällt  jetzt  fort,    seitdem  in  der  Lei- 

9  dener   Its.    Voss.   lat.  8^  15    das  original  sich   gefunden  hat.     die  gl.  Bacce   usw. 

10  nämlich  gehört  in  einen  andern  Zusammenhang  (MCCXXI),    Cantarus  canna  uas 

11  magnum  51^    ist  wahrscheinlich  mlat.    und    über  Loricse  47^    steht  nicht  olbergo, 

12  sondern    osbgo   (s  aus  1  corr.),    sohin    das    aus  dem   deutschest  romanisierte   wort 

13  {Körting  Lat.-rom.  wh.  nr  3863).    auch   so7ist  begegnet  unter  diesen  interlinear gll. 

14  zur  Psychomachie  mehrfach   deutsches    sprachgut    in    latinisierter  gestalt:    so    46* 

15  üittis  bendis  (v.   30),  47^  Cassis  elm»  (140),  48*  Uena  elm^  dur^  (142),  oder  fin- 

16  den  sich  mlat.  ausdrücke:  so  49^  Calcaribus  speroiiib;  (253),  53*  Crumenis  borsis 

17  (459). 

DCCXCIX* 

Fragmenta   Wesihinensia. 

18  (1^)  Priuilegiis,  ^  peculari  scripto.  gisuas-  II,   938  28 

19  scaron  Corna  coniilberi  —  947  [dccxc.  dccxcix.  29 

20  Rubigo  vuintbrant    [dccxcix.   dcccviii]  dcccviii]  30 

21  (2^)  (Ostia)  . . .  gemundi  —  Contra  Symm. 


^  =  de  gente  cananea         ^  Ueruca]  c   aus  corr.  ^  dies   von    and.   hand   an  den 

rand  geschriebene  vocabular  alphabetisiert  die  m  der  Innsbrucker  hs.  vorliegende  glos- 
satur  DCCLXXIIJc.  es  beginnt  Andria  .i.  fabula  (257,  19).  Analogia  id  pportitio  {Inns- 
bruck pporcio)  l  recta  regula  (analogiam  298,  6).  Apex  ppe  lana  df  (33,  14)  *  rauin, 
sparri,  hasil  übergeschr.  ^  diesen  beiden  oft  bei  Priscian  begegnenden  ivorten  {zb.  269, 
16 ;  127,  7.  150,  9)  konnte  darum  ihr  platz  nicht  mit  Sicherheit  angewiesen  iverden,  weil 
sie  dem  Innsbrucker  text  fehlen  ^  diese  und  die  nächste  gl.  in  der  prosa  vor  Contra 
Symmachum  II,  910 


Pkiscianus  DCCLXXlll^  —  Prudentius  DCCCXX'^ 


345 


Zs.  27,   158.  —   GaUve  Alts.  Sprachdenkmäler  329.   —   Zs.  20,  115 

DCCXCIX^ 
Codex  Dcrolineiisis  Hamilton  231. 

Perpolita  irmundurtu  ^  25-'^  —  P.  Cypr.  19  25 
(TeiTigeimm)  irdispornon  25^  —  37  26 

Chirurgos  arzata^  58^  —  P.  Born.   501  27 
Bombyx  sida  58^  —  512  28 

(Clicnti)  scalche  59'-^  —  523  29 

Chclis^    harpa*     90^    —    Apoth.    388  30 
[dcclxxxvii.  dccxcv.  dccxcix.  dccci.  31 

DCCCV.   DCCCVIIl]  32 

Testudo  liera  90^  —  ib.  33 

Catamituin  keslaphen  150^    —    Cont^'a  34 

Symm.  I,  70    [dcclxxxvii.    dccxc.  35 

dccxcix.      dccci.      DCCCVI.     DCCCVIIl.  36 
DCCCXl]  37 


1  Diuaricatis    kesgretcii    8*    —    P.    Vinc. 

2  252    [dcclxxxvi.    dccxc.    dccxciii. 

3  vgl.    DCCCVII.  DCCCVIIl] 

4  Prurit    iuchit    14^    —    P.   Laur.    254 

5  [dcclxxx.     dcclxxxi.     dcclxxxvi. 

6  dccxc.  dccxciii.  dccxcvii.  dccxcix. 

7  dccci.  dcccv.  dcccxi] 

8  Scalpit    scebit    14^  —  255    [dcclxxx. 

9  dcclxxxi.       dcclxxxiv.        dccxc. 

10  dccxciii.  dccxcvii.  dccxcix.   dccci. 

11  dcccv.  dcccvii.  dcccviil  dcccxl] 

12  Anfractus   chera  22^  —    P.  Hipp.  156 

13  [dccxcix] 


DCCCXl 

b  =  fragmeniimi  Dusseldorp. 

P.  Rom.   797       Abdomina  ambon  —  918  38 
(3*)     Subiectans    undar    uuerpant|  ^    —  39 

1034  40 

(3^)    Restagnat  üuithär  uüaid  —  1053  41 

Genitalia  mahti  —  1066  42 

(4^)  Transfer  biuuendi  —   1139  43 


14  (1''^)  Exarabant  rittün  - 

15  Ignauos  traga  —   800 

16  (Ib)  Secte  Vi  gengithu  —   822 

17  (2^)  Criminosus  nienfülligo  —  878 

18  Medetur  läkrio  —   889 

19  Tractat  händlodä  —   899 

20  (2b)  Scalpellum  o<rafisänr  —  902 

DCCCXXb  =  BAND  II,  776  [Clm.  29031-] 

DCCCXX« 

Codex  Vaticanus  Reg.  469  f.  47^. 

21  Mitra  huot^   —  Psych.  358  Emnulus^  sulzcar^  _  P.  Eid.  122 

22  Crista'^  hanencanp  —  117  Mitra  ^^  huot 

DCCCXX'i 

23  Unter  HHoffinanns  abschriften  im  Berliner   Ms.   lat.   4^  331    capsel  9  convolut  h 

24  finden  sich  aus  dem  vorsetzbl.  einer  Grazer  hs.  angeblich  saec.  xi  folgende  gll.: 


44 
45 


^  von  anderer,  grober  hand         ^  diese  und  die  beiden  folgenden  gll.    von  einer  grö- 
beren hand        ^  Chelis]  i  aus  y  radiert         *  Icann  lat.  sein        ^  das  iveitere  abgerieben 

^  darauf  Pictor  mit  einer  erloschenen  gl.        "^  cristas  üJd.  es  folgt  CoUega.  id  -r-  So- 
dalis, atque  Cliens  (conlegam  Psych.  201)  »  undeutlich,  eminulis   ist  zu   dem  vorher- 
gehenden salis  gezogen  und  gänzlich  misverstanden.    dass  die  gl.  aber  hierher  gehört,  er- 
gibt das  folgende  Crepundia,  loca  pueruli  (P.  Eul.  19)  ^  sulzcar  übergeschrieben 
^°  diese  gl.  von  anderer  hand;  sie  ividerholt  nur  die  erste 


84fj  Nachträge  Zum  Zweitp:n  Band 

Halt.  1,  419.  —   Mones  A7iz.  8,  98 

1  TeimcihuH  maiiicis^  habilioheiimayn'^  —       Ilia  Iciich  —  ib.  20 

2  5G7  Fibulat*  ilia  UBlencheth  —   G33  21 

3  Loculos  choccii^  —  582  Tenatia  zaha  —  G7G  22 

4  Costas  ripe  —  597   [dcclxxxiv]  Comniis.sura  .snidungen  —   679  23 

5  da   sie  %ur  Psychomaclvm  {deren   versTvahhn  ich  beifügte)  gehören,    so   lag  die  ver- 

6  tnutung  nahe,  sie  wären  einer  Prudenliitslis.  entnommen,    aber  Schönbachs  recher- 

7  chen  haben  das  nicht  bestätigt. 


REGULA  CANONICORUM. 

[Mansi  Conc.  14,  153  ff] 
DCCCXX^ 

Codex  SGalli  286.^ 

8  (Adeo  ut)  zadiu  262  —  244a  (Edita)  katan  270   —   245e  24 

9  (Seges)  ouuast  265   ■—  244e 


REMIGIUS  IN  GENESIM. 

[Migne  Patrol.  lat.  cxxxi] 

DCCCXXi^ 

Clm.  17114  /:   9bi. 

10  (Steliones)  Stelio  wefes  —  p.   Ib  {Gen.       (Scrabrones)  Scrabro  hornuz  —  ib.  25 

11  6,   19) 


TRACTATUS  ANONYMI  DE  PRIMIS  SYLLABIS, 

DCCCLVII« 

Clm.  17210. 

12  (2^)    Balena.    ne.    est    quedam    species      (10^)  Hoc  tigillum,  rauen  26 

13  piscis  0  walr  Tilia,  linde  27 

14  (3^)  Hec  papilio  ()  uiualtere  Hie  pilus  ()  stozel  28 

15  (6^)  Hoc     electmm    ()     Electmm,     ge-      Hec  pila  ()  .i.  pal  quo  luditur  29 

16  smelzet  Hie  bilix  ()  zwilih  30 

17  (9^)  Hoc    licium    .  .  .    inde    liciatorium,       Hie  trilix,  trilihe  31 

18  mittul  (11^)  Hie  uitellus,  toter  32 

19  Hec  uicia  ()  Uicia,  .i.  wiche  Titillo,  ichchi  zel  33 

^  manicisque  tenacibus  Ed.        ^  l.  habilichen ;  mayn  =  mann  =  mouwen  ?        ^  D  WB 
5,  1903  *■  exfibulat  Ed.  ^  es  liegt  nur   das  letzte  (145)  capitel  der  Begel  mit  der 

Überschrift  Epylogus  breuiter  digestus,  ivie  auch  sonst  nicht  selten  {zb.  Clin.  27152/.  86), 
vor 


Prudentius  DCCCXX'»  —  Vergilius  DCCCLXIID> 

Moncs  Änx.  8,  98.  —  jwogramin  von  Eorercdo  1890  p.  7.  8.  9 


347 


1  (lli>)  Obex,  hie.  rigel 

2  (12«)  Colo  0  sihet 

3  Cola,  ein  sihe 


Hoc  doli  um  ()  leitfuz 
(12b)  Roris,  tov 


31 
32 


VERGILIUS. 


4  (2*)  Quo  uuara^  —  E.l,71  [dccclxiii] 

5  Produxit  uerleitta  —   72 

6  Insere  pelzo  —   73   [dccclxiii] 

7  (2^)    (Lacertas^)    egedesun    —     II,    9 

8  [dccclix.  dccclx.  dccclxi.  dccclxiii] 

9  Allia  clobloch  —  11  [dccclxi.  dccclxhi] 

10  Serpillum    quenela    —    ib.      [dccclix. 

11  dccclxiii.  dccclxxvi.    vgl.  dccclx. 

12  DCCCLXI.     DCCCLXVIl] 

13  Cicadis    heiino    —     13    [vgl.    dccclxi. 

14  DCCCLXVIl] 

15  Ligustra    mndan^    —    18    [dccclxiii. 

16  DCCCLXVIl] 

17  Lac  —  nouum  piest  —    22    [dccclix. 

18  DCCCLX.    DCCCLXI.    DCCCLXIIl] 

19  Capreoli  rechpocchiliu  —  41  [dccclxiii] 

20  (3^)  Luteola  cruocuaro  —  50 

21  (Calta)    Genus    herbe.    1    suga    —    ib. 

22  [dccclxii.  vgl.  dccclxiii] 

23  Mala  cottana  —  51  [dccclxiii.dccclxxv. 

24  DCCCLXXVI.    DCCCLXXVIl] 

25  Cerea  rota  l  geliuua  —  53  [dccclxiii. 

26  DCCCLXVIl] 

27  Perditus     uertaner     —     59     [dccclxi. 

28  dccclxiii] 

29  (3^)  Disperdere   uuituuerfon  —  III,  27 

30  [DCCCLXin] 


DCCCLXIir' 

Codex  Tridentinus  1660. 

[ad]     Mulctram 


milcchcubilo     —     30  33 

[dccclxi.  dccclxiii]  34 

(4^)  Uicine  gebur  —  53  [dccclxiii]       35 

(4b)  Eruo  uuiccha  —  100  36 

(5b)  Murice  rezza  —  IV,  44  37 

Sandix  uueit  —  45  [dccclxi.  dccclxiii]  38 

(6^)  Lolium  ratan  —  V,  37  [dccclxiii]  39 

(6b)  (Dryadasque  puellas)  holzmuun  —  40 

59  41 

(8^)  Apio  epphe  —  VI,  68  [dccclxiv]  42 

(Terei)   Tereus   rex   tracie    fuit.    et  mu-  43 

tatus  est  in  upupam,  witeopphen- —  78  44 

[dccclxxv.  dccclxxvi.  dccclxxviii]  45 

(8b)    Examina     suarma    —     VII,     13  46 

[dccclxi.  dccclxiv]  47 

Baccare  slknda*  —  27  48 

Suras^  uuado  —  32  49 

(Euincta  coturno)    Sculpam  te  inquit  in  50 

marmore.  et  faciam  suras  puniceo  co-  51 

turno  euinctas.  keriumota  —  ib.  52 

Fecimus  pestatpn  ^  —  35  53 

Cignis  helbiz  —  38  [dccclxi]  54 

Rusco'^    hulisboü    —     42      [dccclxiii.  55 

vgl.   DCCCLIX.  DCCCLXI.  DCCCLXIv]     56 

(9*)  Fuligine    ruozze   —    50    [dccclix.  57 

DCCCLXIV.  DCCCLXVIL    DCCCLXXXl]  58 

luniperi    rechelterbouma    —    53     [vgl.  59 


^  uuara  unsicher         ^  lacertos  Ed.  ^  windan]    a  vielleicJit  aus  u   corr.          *  dh. 

sUnda.  das  d,  welches  Maschka  hinter  dem  von  ihm  suenda  gelesenen  ivorte  angibt,  ist 
ein  verioeisungszeichen,    das  auf  die    marginalgl.  Genus  herbe  que  fascina  dcpellit  geht 

^  auf  rasur  ^  dh.   pestaton  ''  neben  z.  47   steht  eine  gl.,   die  Maschka   tribut 

eimü  las  und  zu  turgent  gemraae  48  bezog :  aber  das  erste  tvort  lautet  sicher  tribul  und 
das  ganze  bedeutet  ivol  tribulatio  ciuiura 


348 


Naciituä(j1c  Zum  Zweiten  Band 


'pro(jrmm)i  von  RovcA-edo  1890  p.  0.  10.  11 


1  DCCCLXI.    DCCCLXIVJ 

2  Hirsute  stechelo  —  ih. 

3  Fraxiiius  asc  —  65   [üccclix.  dccclx. 

4  DCCCLXl] 

5  (9^)  (Serpcro)  Uerccundc  autcm    ait  scr- 
ü       poro    id    huniiliter  procederc.    suchen. 

7  cresen  —  VIII,   13   [dccclxi] 

8  Sepibus  pizuni  —  37   [dccclx] 

0  (10*)    (Electra)  electruni  quueosilbar  — 

10  54  [dccclx] 

11  Uerbenas  isinina  —   65   [dccclxi v] 

12  (Mascula)    Masculina.    sineuuerbla    qu(3 

13  sunt    in   moduni    masculinorum   facta 

14  testiculorum  —  ib. 

15  Runipitur  cerbristit  —   71 

16  (Licia)  Bene  utitur  liciis.  que  ita  stamen 

17  uuarf^    implicant  —   74    [dccclxiv] 

18  (11^)   Anser  kans  —  IX,  36  [dccclxi] 

19  (ll*^)  Apricis  abren  —  49 

20  (12b)  Fiscellam  kasicar  —  X,   71 

21  (13^)  Ingeniere  fnathon  —    G.  1,  46 

22  Attritus  fernoszener  —  ib. 

23  Castorea  bibora  —  59  [dccclx.  dccclxii. 

24  dccclxiv] 

25  Siliqua  cheuun  —  74  [dccclix.  dccclx. 

26  DCCCLXI.  dccclxii] 

27  Quassante  claffentero  —    ib.  [dccclix. 

28  DCCCLX.  dccclxi] 

29  (14*)  Rastris  egedon  —   94 

30  Grates  hurde  —  95    [dccclx.  dccclxi. 

31  dccclxiv] 

32  Comminus  samanthafto  —   104 

33  (14^)  Fibris  wrzon  —  120  [dccclxi] 

34  Limite,  cum  termino.  marcstein  —  126 

35  [dccclx.  dccclxii] 

36  Arbuta  hiufaltrun  —   148   [dccclxii] 

37  (15*)  Lappe  clethon  —   153   [dccclix. 

38  DCCCLXI.  DCCCLXIV.    DCCCLXXXl] 

39  Nitentia  culta,  nouales  niuruti  —  ib. 


Lolium  ratan —  154  [dccclxi.  dccclxiv] 
Rastris  :ietisan  —  155  [vgl.  dccclxiv] 
Solabere  gebuozzist  —   159 
Tribula  flcgil  —  164  [dccclix.  dccclx l 

DCCCLXII.  dccclxiv.  dccclxxxi] 
Arbutee    zuninan    —    166     [dccclxil 

vgl.  dccclxiv] 
Protentus  gelancter  —   171   [dccclx] 
(15^^)  Curgulio  angur  —   186  [dccclix. 

dccclx.  dccclxiv] 
Siliquis,  s.  cheuon  ()  .  .  .  folliculi  cheuun^ 

—  195  [dccclx.  dccclxi] 
Alueus    runsa    —    203    [dccclxi.    vgl. 

dccclix] 
Milio,  milium  hirsi  —   216   [dccclxvii] 
(16*)  Phaselum  phesol  —   227 
Deuexus  gesigener  —  241 
Deducere  anascalten  —    255    [dccclx] 
(16b)Exacuunt  spizzant  —  264  [dccclxil 

dccclxiv] 
Uallos  stecchon  —  ib.  [dccclxii] 
Fiscina  churbilin  ()    Bantgeito   casibora 

—  266   [dccclix.  dccclx.  dccclxi. 
DCCCLXII.  dccclxiv.  dccclxvii] 

(17*)  Despumat  feimet  —  296  [dccclx. 

vgl.  dccclix] 
(Spirantibus)    In    motu    positis.  ^    fluctu- 

antibus.  uuadelonten  —  327 
(17^)  Mergi   duchari    —   861     [dccclx. 

DCCCLXI.    DCCCLXIV.    DCCCLXVH] 

(18*)  Arcus  Reganbogo  —  381  [dccclx] 
(Spaciatur)  Uvitgangot.    spercebeinot  — 

389  [dccclix.  dccclxi.  dccclxiv] 
(Fungos)  suuäma  —  892 
(18^)  Nisus  smirl  —  404 
(Scylla)  Mutata  in  laudulam  lericha  ^  — 

405  [dccclxiv.  dccclxvii] 
(Liquidas)  Minutas,  cleinna  —  410 
(19^)  (Refu:gerit)  Deficit,  cergat  — 442 


40 
41 
42 
43 
44 
45 
40 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 
71 
72 
73 
74 
75 
76 
77 
78 


^  uuarf  ühergeschr.         ^  cheuun  und  lericha  ühergeschr.         ^  Immotu  positüs  hs. 


Vergilrjs  DCCCLXIIIi> 


349 


Programm  von  Rovcrcdo  1890  p.  12.  13.   14.  15 


1  Errare  uuerbeii   —   452 

2  (19^)  Proluit  frgozsihc^  —  481  [dccclix. 

3  DCCCLXII.    vgl.    DCCCLXIV] 

4  Indigetes  inbiirtige  —   498 

5  Facies  pilide'^  —  50G 

G  Squalent,  quia  uacant  slafFont   —   507 

7  Addunt,    adduntur.    t    addunt    se   uuer- 

8  fentsih^  —  513 

9  Auriga  reitrihtil  —  514  [dccclix] 

10  (Se  subicit)  succrescit.  ufuuirfit  —  II,  19 

11  (Piautas)  Snitelinga  —   23 

12  (20^)  (Scrobibus)  Scrobs  scrobis  .i.  gruoba. 

13  unde  uerbum.  scrobo  scrobis   .i.  fodio 

14  fodis.  Scobs  scobis  quod  terras  proicit. 

15  unde  uerbum  scobo    scobis  .i.    boron. 

16  scopa  scope  b^semo   —  50  [dccclx] 

17  (21a)  Arbutus  uuildpoü  —  69  [dccclx. 

18  DCCCLXIl] 

19  Platani  ahorna  —  70  [dccclix.  dccclx. 

20  DCCCLXII.    DCCCLXIV.    DCCCLXVIl] 

21  Nodo  chnorz  —  76 

22  Uia  fart  —   79 

23  (21^)     (Pictos)     Stigma     habentes.     hoc 

24  Stigma,  huius   stigmatis  .i.   brecca   — 

25  115 

26  (22b)  Argilla  leim  —   180 

27  Uligine  selpfuti  —   184 

28  (23*)  Glarea  criez  —  212 

29  Rorem  lauiudlun  —  213  [dccclxii] 

30  (24*)  Plantas  uuipfila  —  300 

31  (24*^)  Concretam  beclibenna  —  318 

32  (25*)   Conchas,    cocleas.    meriscellun  — 

33  348 

34  (25b)  Bidentibus  scuuelon  —    400 

35  Sarmenta  snitelinga  —  409 

36  Rusci  hulus  —  413  [dccclix.  dccclx. 


vgl.  dccclxiv]  37 

(26*)  Ratibus  podemon  —  445  38 

(Torquentur)  flectantur  kebougit  —  448  39 

Torno  acusa  —  449  40 

(26b)  Inclusas*  gebortoton  —  464  41 

(27*)  Defosso  —  auro    demo    grabenen  42 

gokle  —   507  43 

(27b)  Certamina  gecil —  530  [dccclxiv]  44 

(Cla-^sica)  trumba  —  539  [vgl.  dccclxiv]  45 

t 
(28*)    (Decer:et^)    gescidot    1    decertet.  46 

uuantis  plumbatis  —  III,  20  47 

Discedat  cergebesih  —   24  48 

(28b)  Foeture  fasele  —  62  49 

(Animosum)  Nodosum  et  eminens  pulpis  50 

braton^  —  81  51 

Spadices  roton — 82  [dccclix.  dccclxil  52 
dccclxiv]  53 

Giluo  tusenemo  —  83  [dccclix.  dccclxil  54 
dccclxiv]  55 

lactata  niderhalde  —  86  56 

(29*)  (Prolem)  slatha  —  101  57 

(30*)  Circlos  chanaba  —  166  [dccclxiv]  58 
Defert,'^  l  difFerre  ^  .i.  dissipat  ()  zetribit  59 

—   197  60 

(30b)  (ToUent)  rennant  —  207  61 

(31*)    Fricat    Ribit   —    256    [dccclix.  62 

DCCCLXII.  dccclxiv]  63 

(Abruptis)  Tenebrosis.  stekelen  —  259  64 
(32b)  Cruste  issun  —  360  [dccclxiv]  65 
(33*)  (Cithisum)  Miteuurz  —  394  66 

(33b)  EUeboros      germe'^ra       —       451  67 

[dccclxii]  68 

(34b)    (Tussis    anhela)   Ango.    gis.    inde  69 

angina   .i.  morbus  pecorum.  quod   di-  70 


^  dh.  ergoz  sihc  ^  oder  pilido.  0  sieht  öfters  ivie  o  aus,  auch  in  lateinischen  Wör- 
tern, 100  nur  e  stehen  kann,  ich  habe  immer  e  gesetzt  in  zweifelhaften  fällen  '  die 
deutsche   gl.    steht   über  Fertur   der   nächsten    zeile  *  aus   lUusas   aufgefrischt 

t 
'  Decer:et]  rasur  von  n.  decemet  Ed.j  s.  varr.        "  braton  über  pulpis        '  differt  Ed., 
8.  varr.        ^  differre  aus  differt  corr» 


350 


Nac'htfiä(;e  Zum  Zweitkn  Band 


Programm  von  Rover edo   1890  p.   15.  16.   17 


1  citur    chelcsuht    —    497     [dccclix. 

2  DCCCLXIV] 

3  (35«^)    Cateruatim    uolchlihcho    —     55 G 

4  [vgl  dccclix] 

5  (3 5b)  Papulo  ezzi  —  564 

6  Casio  uuihboma  —  IV,  30 

7  (36*^)  Serpilla  quenela  —  31   [dccclxii. 

8  vgl.  dccclix] 

9  Timbre  cresso  —  ib.  [dccclix] 

10  Uisco  mistile  —  41  [dccclxv] 

11  Lentius  celeber  ara  —  ib. 

12  Cancros  crebozza  ()  Cancer  cancri.   cre- 

13  buz.   Cancer    canceris.    pestis.    scalm^ 

14  —  48  [dccclxiv] 

15  (37^)  Fucos   trenon    —   168     [dccclix. 

16  dccclxiv.  dccclxv] 

17  (38^)     (Librant)     ufuuegent      —      196 

18  [dccclxii] 

19  (38^)     Arcessere^     geuunnan     —    224 

20  [dccclix.  dccclxiv] 

21  Tinee  mile  —  246   [dccclxiv] 

22  (39^)  Tignis  sparro  —  307    [dccclxii] 

23  (40«)  Carpebant  zeison^  —  335 

24  Fu:cata*  geuarta  —  ib.  [dccclxi] 

25  Effuse     [caesariem]    antfahse     —    337 

26  [dccclix] 

27  Flaua  falauahsiu  —  339  [dccclix] 

28  (41^)  Acuunt  ergrement  —  435 

29  (Fallacia^)  deceptio.  l  betrugida  —  443 

30  (45^)  Uoluitur   in    caput    stürz ta    ubar- 

31  houbit    —    Ä.    I,    116     [dccclxiii. 

32  dccclxiv] 

33  (Ter)    Sepius.   finitus    numerus    pro  infi- 

34  nito.  iegelicho  —  ib.   [dccclxiii] 

35  (45^)  Non    illi    dazsagentimo    —    138 

36  [dccclxiii] 


Detrudunt  scurton  —  145  [dccclxiii]  37 
(üiuo)    naturali    selpuuahsen     —     167  38 

[dccclxiii.  dccclxiv.  dccclxxiv]  39 
(46»)  Siücis«  flinsen  —  174  [dccclxiii.  40 

dccclxiv]  41 

Casus  misseburi  —  204  [dccclxiii]  42 
(47^)  Pataui  bazzoua  —  247  [dccclxiv]  43 
kSubride^s,  parum  ridens    .i.    smirente  —  44 

254  [dccclix.  dccclxiii.  dccclxiv]  45 
(48»)  Suras,  tibias  crura.  uuadon  —  337  46 

[dccclxiii.  dccclxv]  47 

(49»)    (Queren tem)    clagonten     —    385  48 

[dccclxiii]  49 

Spirauere  stancton  —  404  [dccclxiii]  50 
(49^)  Stridebat  karrota  —  449  [dccclxiii.  51 

DCCCLXIV.  vgl.  dccclix]  52 

(50b)     (Testudine)      suibogo      —      505  53 

[dccclxiii]  54 

Dispulerat    cetreib    —    512    [dccclix.  55 

dccclxiii]  56 

(51»)  (Ora'^  fremebant)  i.  consentiebant.  57 

iacoton  —  559  [vgl.  DCCCLxni]  58 

(51^)  Subducite  gestedent  —  573  59 

(53b)     Crinitus      langfahser      —      740  60 

[dccclxiii.  dccclxiv.  vgl.  dccclix]  61 
(54b)  (Votum)  Oblatum.  opfer  —II,  17  62 

[dccclxiii]  63 

(Terebrare)  Teres    nabager.^    unde    uer-  64 

bum  terebro  —  38  65 

(Quia  bella  uetabat)  hoc  mentitur  synon.  66 

sed    ad    commendationem     sui     dicit.  67 

sihcegeliubenne  ^  —  84  [dccclxiii]  68 
(55b)  Mercentur  gecement  gechoufan  —  69 

104  [dccclxiii]  70 

Acernis  mazalterinen  —  112  [dccclxiii.  71 

vgl.  dccclix.  dccclxiv.  dccclxv]       72 


^  scalm  steht  für  sich  neben  der  folgenden  zeüe  "^  Arcessere]  das  zioeite  s  auf  ra- 
sur         '  diese  und  die  3  nächsten  gll.    von   anderer  hand  *  Fu:cata]  rasur  von  s 

^  Fallacia]   fal  auf  rasur         ^  silici  Ed.,   s.  varr.  ''  ore  Ed.  ^  nabager  über 

Teres        ^  geliubenne]  das  mittlere  e  undeutlich 


Vergilius  DCCCLXIII'' 


351 


jwogramiH  von  Rover edo  1890  p.  17.  18.  19 


1  (5G*)   (Quo    iiKU'hiiKi  \)A\\)    uuieinjiiulra- 

2  batVhtmi^eulP   —   151    [dccclxiii] 

3  (üG^)  Fideni  triuua  —  IGl   [dccclxiii] 

4  ()  Ingenti  arte,  de  futuro  soUicitos  facit 

5  troiaiios.  ut  presenteni  illoruin  securi- 
G       tatem.^     dazsieiinobazgetruuuetin     — 

7  Scrvius  xu  181 

8  Mauere,  expectare  uolgcn  —   194 

9  (57*)  Uibraiitibus    leichenten    ge    zalen 

10  —  211   [dccclxiii] 

11  (58*)    Sacra    helicnissi     —    293      [vgl. 

12  dccclxiii] 

13  Secreta  [domus]  suntricgecinibri  —   299 

14  (58^)  Fides  uiitriuua  —  309  [dccclxiii] 

15  (GO*)  (Testudiiie)     circulo     scutorum    .i. 

16  seilt weri  —  441  [dccclxiii.  dccclxiv. 

17  DCCCLXV] 

18  (GOb)    Exuuiis    ursluch    —     473    [vgl. 

19  DCCCLIX.  dccclxiv] 

20  Micat  lechicit  —  475  [dccclxiv] 

21  (Gl^)  (Ariete)  heia  .i.  bellico  instrumento 

22  —  492  [dccclxiii.  dccclxiv] 

23  Moriturus  feiger  —    511 

24  (G2a)    Truncus    stoc    potach     —     557 

25  [dccclxiii] 

26  (G2b)     Congemuit     krachota      —     631 

27  [dccclxiii.  vgl.  dccclix] 

28  Satis   —    superque    ubergnoht  —    642 

29  [dccclxiii] 

30  (64^)  Regione  halba  —  737  [dccclxiii] 

31  Edax  [ignis]  azelinaz  —  758  [dccclxiii] 

32  (66^)      Pateras     sca    la     —     III,     67 

33  [DCCCLXin] 

34  (68b)     Disponunt    ceuurfim      —     237 

35  [dccclxiii] 

36  (69*)  Transtris    stuolen    —    289    [vgl. 

37  dccclix.  dccclxiv] 

38  (70*)  Pateras  scalan  —  355 


(71'')  Iiistruit  gerusta  —  471  [dccclxiii]  39 
(72*)  (Obuia)  anauertig  —  499  [dccclix.  40 

dccclxiii]  41 

(73b)     In:luuies3     imsubri      --       593  42 

[dccclxiii]  43 

(74*)  (Liistra)  cubilia   legar   Vnde  lupi-  44 

naria    lustra    dicimus    —    647     [vgl.  45 

dccclxiv]  46 

(75^)  Esto  iiuolim  —  IV,  35  [dccclix.  47 

dccclxiii.  dccclxiv]  48 

(77*)Capre  steingeizze —  152[DCCCLXin.  49 

vgl.  DCCCLXv]  50 

(80*)    Quereiis,    querimoniis.    clagungon  51 

—  360  [dccclxiii]  52 

(80^)  Dido,  accusatiuus.  mihdidun  —  383  53 
(Deducunt)  Deduco  anascaldon.  subduco  54 

stethon  —  398   [vgl.  dccclxiii]  55 

(81-^^)  Trudunt  scurgent  —  405  [dccclxiii]  56 
(83*)Feruere  wallen  —  567  57 

(84b)  Siccabat  truchinita  —  687  58 

(86*)  Certamina  spkl*  —  V,  66  [dccclx]  59 
(Laote    nouo)    l  statim    mulcto.    l    post  60 

fetum    coagulato.    quod  Colostrum  di-  61 

citur  i.  bieost  —   78  62 

(86b)  Certamina  spil  —   114  63 

(87*)  (Mergis)  scarbon  —  128  [dccclix]  64 
Rostris  granson  ^143  65 

(87b)  Palmula  lafa  —  163  [dccclxiv]  66 
Que    —    que    iph    —    iph^     —    169  67 

[dccclx]  68 

Clauum  stiurnagal  —   177  69 

Certo  striton  —   194  70 

(88*)  Trudes  furgun  —  208  [dccclxiv.  71 

DCCCLXXXl]  72 

(96*)  (Uerrunt)    Inde   uerriculum  dicitur  73 

•i.  besemo  —   778  74 

(114b)  Esto  uuolnu  —  VII,  313  75 

(129b)  (Finitimo^)  l  in  finitimo   .i.  uici-  76 


^  sculi]  der  strich  durch  1  hat  ivol  keine  hedeutung 
tem  Servius        ^  In-.luuies]  rasur  von  g        *  dh.  spil 


^  praesentem  firmet  securita- 
'^  dh.  loh  —  ich        ^  finitimos 


Ed.,  s.  varr. 


352  Naciituägi-:  Zum  Zweiten  Band 

Programm  von  lioveredo  1890  p.  20.  —  Monas  Anz.  7,  G02.  —  Id.  343 

1  iiiüitc.  nain   illorum  coiifiniji  contigua  [dccclix]  IG 

2  craiit.  \  finitimo  capiti.    cbeiLsazen  —      (157^^)  Dextra  cuonheit  —  XI,   118         17 

3  VIII,  5G9  (103^0  Libro  sapphe*  —  554  18 

4  (139'»)  (Strinxerat)    rizta    —     IX,    577       Subcre  haste ^  —  ih.  10 

5  [dccclix.  vgl  dccclxivJ  (105^)   Appenninicole    bardtenberc  ^    —  20 
G  (141^)  Afflictu^  slaga^  —  GG7  700  [dccclix]  21 

7  (IbO^)    Parce     sparesie^    —     X,    532 

DCCCLXXIVb 

Codex  Bonnensis  218  /".  24^ 

8  Colustrum'^  .i.  biest 


SERVIUS  IN  VERGILIUM. 

DCCCLXXVI 

h  =  Clm.  G394. 

9  (1^)  Frondator.    id    rusticus    l  quod    de       (3^)  Mala  dicit  cydea,  I.  cottana  —  51  22 

10  floribus    nascitur,   quod  dicimus  loup-      (G^)  Sparte,  .i.  past  —  III,  20  28 

11  uoroso  —  JS'.  I,  56  {12^)  Rastri,  .i.  Gratis,  egitta  —  ö.  I,  1G4  24 

12  (2*)  Serpillus,    i.    timbre  \   quenona   —      (52^)  Cycladum,    untarvanth    —    A.  I,  25 

13  II,   11  282  26 

DCCCLXXVIIIb 

a  =  Codex  Zwettlensis  49  /".  292^^.     h  =  Codex  Linciensis  Cc.  vii.  7  p.  324^. 

14  Uitium,«  saph  ab  —  E.  VII,  57  Taxus,  ^  iwa  ah  —  IX,  30  27 


VITA  JOHANNIS  ELEEMOSYNARII. 

[Vitae  patrum  ed.  Kosweyd  p.  178  ff] 

DCCCLXXXVIII« 

Codex  Oxoniensis  Jun.  83  p.  43. 

15  Roga^^    latine.      agapes     grece.    gallice  spende  —  c.   6  j9.  182^  28 

^  affii:ctu]  i:  scheint  aus  u  radiert,  af  ist  vom  scJireiher  der  deutschen  gl.  zugesetzt. 
flictu  Ed.  ^  slaga  von  anderer  hand.  die  dann  von  MaschJca  aus  hl.  149^  zu  X,  447 
angeführte  gl.  obitque  uisu  cisouit  ist  lat.    circuit  ^  sparesie   von  anderer  hand,   das 

erste  e  scheint  aus  o  corr.          *  sapphe  von  anderer  hand,  das  erste  p  sehr  zweifelhaft 

^  von  anderer  hand  ^  das  sodann  aus  hl.  178^  zu  XII,  665  von  Maschka  ange- 
führte (Uaria)  multiplici  missatico  ist  nicht  deutsch;  das  loort  missaticus  hegegnet  oft  in 
den  seholien  des  codex,  multiplici  nuntio  Servius  '  da  die  gl.  mitten  unter  Vergi- 
lischen  steht,  so  setze  ich  sie  zu  Lac  nouum  Ecl.  II,  22,  ivelches  in  DCCCLXIII  durch 
Colostrum  glossiert  loird  ^  vitio  Verg.  ohivol  die  deutsche  gl.  nicht  passt,  ist  eine  he- 
Ziehung  von  üitium  auf  eine  andere  stelle  der  Eclogen  unmöglich:  es  gehen  voran  Ser- 
vianische gll.  zu  VII,  42.  46,  es  folgen  solche  zu  VI,  80.  VIII,  22  ^  taxos  Verg. 
^^  rogam  Ed. 


i 


Vergilius  DCCCLXIIP'  —  Vita  Martini  DCCCCXI^  853 

Id.  343 

1  Gallodroini     mangones     discuiionti's    et  iiioiio     tusceren     possuinus     appellare  If) 

2  fnuule  decipieiites.   hos  coiuinuni  ser-  —  c.  34  p.   19G^  lü 


PASSIO  BARTHOLOMAEI. 
DCCCXCVP 

Codex   Vindoh.  553. 
3  (Älammona)  scazkot  61*  —  Acta   sanc-  tonim  aug.  V,  35  17 


PAULINI  PETRICORDIAE  DE  VITA  MARTINI. 

[Ed.  Petschenig,  Vindobonae  1888] 

DCCCCVIIIb 

Codex    Vatic.    Pal.  845. 

gota 

4  Ostro       uueppi   76^  —  I,   107 


VITA  MARTINI  AUCTORE  SULPICIO  SEVERO. 

DCCCCXIP 

Clm.  9536. 

5  (118*^)    Conmilitones    .her    gesellen.   —      (IIG'^)  Ignauie  .i.  zagiheit.  —  4  ^.  114,  18 

6  2  p.  112,   17  19  19 

7  Conmilitones  hergesellen.  —  2    p.   112,      (120^)  (Heresis)  .irritum  —  6  i?.  116,  17  20 

8  21  (132^)  (Oberatos^)  .i.  ere  conductos,  .gi-  21 

9  Stipendiis  .cerunge.^  —  2  p.  112,  25  mitet.    —    Epistola   III   p.  146,  10  22 

10  (119*)  (Wangionum   ciuitatem)    Worma-  [dccccx.  dccccxiii]  23 

11  cia,  .wormez.  —  4  ^.   114,  8  (137^)  Scaphis  .zvUlen.  —    Dialogus  1,  24 

12  Donatiuum  .solt.  —  ih.  3  ^.   155,   1  25 

13  Missionem  .vrlovb.  —  4  ^.  114,  11  (144^)  Laquearia  .solre. —  1,21^.174,1  26 

14  Donatiuum  .solt.  —  4  p.  114,   12  Lacernam   .kocze.  —   1,  21  jö.  174,  5     27 

^  .cerunge.]  r  aus  corr.        "^  obarratos  Ed. 


Althochdeutsche  glossen  IV.  23 


354 


Nachträge  Zum  Dritten  Band 


ZUM  DRITTEN  BAND. 

VERSUS  DE  VOLUCRIBUS  BESTIIS  ARBORIBUS. 

DCCCCXXXIV  [VGL.  BAND  III,  713] 

u  =z  Clm.  11154:  f.   1G4^     v  =   Clm.  24727  f.  106^  107«. 

Fringellus  vinch  v 


1  1.  Accipiter  habech  u  habch  v 

2  Nisus  sparware  u  sparb^  v 

3  Capus  valche  u  valch  v 

4  Ciconia  storch  uv 

5  Picus  speht  u  spech  v 

6  2.  Pica  alst^  v 

7  Merops  grunspeht  u  grunspech  v 

8  Larus^  musar  u  mauser  v 

9  Loaficus  wintwech  v 

10  Ibis^  we  .  .  ^  u  wech  v 

11  3.  Ardea  raiger  u  raig^  v 

12  Turtur  turtltaub  v 

13  Bubo  vue  u  hau  v 

14  Monedula^  tahe  u  tah  v 

15  Uultur*  gir  ^«  geir  v 

16  4.  Aquile  adler  v 

17  Pitrisculus^  chunigel  ^*  chungl  v 

18  Herodius  wiltuai  .  .^  u  stozvalch  v 

19  5.  Columba  taub  v 

20  Palumbes  holtaub,  l  haitaub  v 

21  6.  Coruus  rab  v 

22  Cornix  chra  v 

23  Vpupe  wittehoph'^  «; 

24  Ficedula  snepf  v 

25  Perdix  rephun  v 

26  7.  Noctua  aul  v 


Nocticorax  naht  rab  v 
Amarellus  aem^nch  v 

8.  Miluus  wei  v 
Parix  mais  v 
Anser  gans  v 
Orix  heh^  v 

9.  Cygnus  elwiz^  v 
Sturnus  stör  v 
Me'^gus  tauchil  v 
Turdela  droschel  v 
Turdus  brachvogl  v 

10.  Quasquila  wahthel  v 
Morula  amsel  v 
Fasianus  fasan  v 
Ortigometra  orhün  v 

11.  Grus  chranch  v 
Pellicanus  wisgaum  v 
Pauo  pfab  v 

Anas  ant  v 
Alietus  stoch  er  v 

12.  Aurifices  eifogP  v 
Cupide  rotil  v 
Sepicecula  lister  v 
Cruricule  warchengel  v 

13.  Graculus  räch  v 


27 

28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 


^  laurus  V        ^  ihi . .  u,  der  rand  ausgehröckelt        ^  manedula  v        *  volt~  v 
riscilP  V        ^  ausgehröckelt  u.  l.  wiltualche        '  wlttehopf]  it  nicht  sicher  v 


^  pu- 
*  darauf 


olor,  ide  v        *  oder  eisogl.  l.  eisfogl 


Versus  De  Volucribus  Bestiis  Arboribus  DCCCCXXXIV 


355 


1  Fusixrius  doriub-oschl  v 

2  14.  Spiiralu8  haselhun  v 

3  Atango  pirchhun  v 

4  NuUisuga  hagelgans  v 

5  Strvtioiie  strauz  v 

G  15.  Cuculus  gauch  v 

7  Fulica  stör  r 

8  Psitacus  cimlich  v 

9  Cycada  grill  1  haeusclirich  ?> 

10  17.  Smirle  smii'l  v 

11  18.  Ciiicedula  stigliz  v 

12  19.  Lusciniam    nahtigalP  v 

13  Lucyliis  ^  wa  .  .  .  steltz  ^  v 

14  21.  Carduelis  distelvinch  v 

15  2.  Tygris  tyg'tir  v 

16  Leopardis  leppard  v 

17  3.  Rinoceros  aingehurn  v 

18  Comedos*  olwent  v 

19  4.  Elephantes  helfant  v 

20  5.  Bubalus  wisent  v 

21  Pardus  pard  v 

22  6.  Visus  per  v 

23  Aper  eher  v 

24  Ceruus  hirz  v 

25  7.  Hinnulus  hintenchalp  v 

26  Capra  rehgaiz  v 

27  Capricornus  stainpoch  v 

28  Symia  merchatz^  v 

29  8.  Wlpecula  voch  v 

30  Melus  dahs  i; 

31  9.  Martarus  mader  v 

32  Migale  haermel  v 

33  Luter  otter  v 

34  Castor  pib^  v 

35  Thebulus  zowil  v 

36  10.  Mustela^  wisel  v 

37  Sorex  spizmaus  v 

38  Glis  pilich^  v 


Hyeiia  eltes  v 

Cyniex    wantlaus  v 

13.  Spirioluni  aichhorn  v 

1.  Cedrus  ced^paum  v 
Cypressus  cypspaii  v 
Ficus  feigcnp.  v 
Laurus  lorp  v 
Mirtus  mirtel  paum  v 

2.  Populus  olwer  v 
Palma  palm  v 
Fusarius  spindelpaum  v 
Sauina  seuepaü  v 

3.  Persicus^  pfern  sen  p.  v 
Cerasus  cherspaum  v 
Malus  ofFalt'  v 

Cynus^  cricb  .p.  v 

4.  Nux  nuz  .p.  V 
Abies  tann  v 
Pinus  chin  .p.  v 
Picea  vorch  v 
Esculus  asc  v 

5.  Platano  ahorn  v 
Vibex  pirch  v 
Buxo  busp.  V 
Quercus    aich^^  v 

6.  Tylia  lind  v 
Fagus  puch  V 
Lentiscus  melpaum  v 
Olyua  olpaum  v 

7.  Vlmus  elm  .p.  v 
Acer  mazzelt'  v 
Cornus  linbaü  v 
Corulus  hasel  v 
Carpenus  hagepuch  v 
Ornus  erlezpaum  v 

8.  Auellane  nespel  .p.  v 
Amigdala  mandel  .p.  v 
Castanea  ehesten  .p. 


39 
40 
41 

42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 
71 
72 
73 
74 
75 
76 


^  nahtigaU]  das  erste  1  unsicher  v        ^  Lucyliis]  y  zweifelhaft  v     -   ^  das  punctierte 
erloschen  v        *  60  statt  camelus  v        ^  über  dem  folgenden  spinga  steht  d'  v  =  ide  ? 


"  hier  beginnt  bl.  107»  v        ''  nicht  ganz  sicher 
prine  ausgestrichen  v        ^®  darauf  ylex,  idem  v 


^  davor  P  verschmiert  v        ^  davor 


23' 


350 


Nachträge  Zum  Dritten  Band 


FMgl.  stud.  22,  263 


1  10.  Tremulo  asp  v 

2  Tribulus  hagcii  v 

3  Spina  dorn  v 

4  Alnus  erl  v 

5  12.  Vimina^  weid  v 
G  Salices  velaer  v 

7  Vites  weinreb  v 

8  11.  Riscus  holer  2  v 


lunipero  chrabit  .p.  v 
Paliurus  hagendorn  v 

13.  Cutino  chute  .p.  v 
Monis  maul  .p,  v 
Sycomorus  wild*  maul  .p.  v 

14.  Mirica  smelich^  v 

15.  Sangwinarium  hartrugil  v 

16.  Iscam  zünt*  v 


DER  MENSCH.    KORPERTEILE. 

DCCCCLIX^ 

e  =  Codex  Ambianensis  110  /".  21^. 

9  Nares  nasum*  [432,  3G]  Gurgula  que  rachala  [433,  5] 

10  Dentes  zeni  [432,  39] 


11  Olor  suuan 

12  Cignus  helbiz 

13  Onacratulus  alacra^ 

14  Griuus  grif 

15  Pauo  pao 

16  Merula  ansla 

17  Strutio  struth 

18  Geometrix  gau^ 

19  Ciconia  storch 

20  Pellicanus^  heigro 

21  Miluus  uuio 


DIE  TIERE.     VOGEL. 

DCCCCXCVI^ 

Codex  Parisinus  12269/".  58^^ 

Aquila  arn 
Garrula  craha 
Turdus  strala^ 
Coruus  raban 
Filomella  nahtagala 
Accipiter  habuch 
Tragis  hera^^ 
Cicatus  sec  gi  sner^^ 
Palumpos  coscirila^^ 
Cardolus^^  snepfa 
Aiccido^*  lohfinco 


22 
23 
24 

25 
26 
27 
28 
29 


30 


31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41 


*  Vimia  v  ^  darauf  sambuc^,  ide  v  ^  davor  se  ausgestrichen  v  *  statt  des 
deutschen  nasa  eingesetzt  ^  zu  anfang  der  ersten  seile  die  Überschrift  in  Versalien 
Incipi^"t  glosae.*. ;  vorher  hatte  Incipit  glosa  gestanden,  alle  a  sind  offen,  aufser  den  er- 
sten in  ansla,  aquila,  Garrula  U7id  denen  von  pauo,  pao,  arn,  aiccido  ^  Gll.  1,  340,  26. 
348,  1.    4,  255,  ^  ff  ''  gemeint   scheint    Ortigometra.    l.  gauh  nach  Wright  -  Wülker 

24,  17  Geumatrix  geac  ^  pellican+  hs.  ^  Kluge  vermtitet  sprala,  ich  nehme  ver- 

r 
derbnis  aus  stala  an         "  vgl.  Wright- Wülker  52,  7  ^^  sec  gi  sner]   n  auf  rasur. 

vgl.  Wright -Wülker  13,  6    Cicad  secggescere  uel  haman         ^^  l.  coscitila,  deminutiv  zu 

ags.  cuscote  Bosivorth- Toller  175?  '^  vgl  Wright- Wülker  12,  15.  363,  27  Cardiolus 

uudusnite        ^*  hierin  wird  am  ivahr scheinlichsten  Alcido  stecken 


Versus  De  Arboribus  DCCCCXXXIV  —  Kräuter  MX» 


357 


DAS  PFLANZENREICH.    KRÄUTER. 

Chi.  5125. 
1  (244*'-*)  Agaoiie  wörmwrz^  [477,  G.  mx^]       (244»'^)  Cicuta  scerlinc^^ 


2  Apozima  .i.  bözwh  [477,  8.  mx^] 

3  Avripiginontuni  orpirnieiit^  [mx^] 

Ic 

4  Agatia  .i.  ^lehc  [477,   11.  MX^^J 

5  Altea  .1.  ibisca  [477,  33.  mx^'] 

6  Asarobulganica  .i.  sisibrawa* 

7  Actix  .i.  holarn^  [477,  IG.  mx^] 

8  Acera  gundereba«    [477,  35.    478,   14. 

9  MXb] 

o 

10  Anipellus  uitis  alba"^  huntestpho® 

11  Aniiliunta  Carduus  maior  stabewrz^ 

12  Abrotanum    aberrutä     carta      [478,   IG. 

18         MXb] 

14  Aristolocium^^  astrenza 

15  Anetum  dilde  [478,  3.  MX^] 

16  Brasice     duobus     modls     intelligendum 

17  wrze  ?  cble^^  [478,  33.  mx^] 


18 
19 
20 
21 


Careo  wclciuniil  [478,  48.  MX*»] 

Ciniolia  wol  [479,   1.  mx'»] 

Canebus   hanef  ^^ 

Camuclaudia  .i.  bilisa^*  [479,  5.  mx^»]  22 

Centenodia  spurigras  [479,   7.  Mx'']  23 

Cestros    vetonica   quam    turicam    vocant  24 

polwurh  ^^  25 

Coconidium  cyulant  [479,  8.  MX^]  26 

Cerefolium  keruela  [479,   IG]  27 

Cenebubula  veltqnela^^  [479,   10.  MX^]  28 

Dictaminum  wizwurh  [479,  45.  MX^]  29 

Emorroida  l  morruita    warza    [480,    2.  30 

MXb]  31 

Ebolus  attochc^'^  [480,  4.  20.  mx^]  32 


Folia  rubi  .i.  brama^^  [mx^] 
Felcicula  .i.  furn  [480,  32.  mx^] 


33 

34 


^  ich  führe,  um  das  Verhältnis   von  MX*  zu  MX  klar  zu  stellen,    auch   die  nur  lat. 
glossierten  worte  an  und  vergleiche   sie   mit  den  zu  MX^  beigebrachten  belegen  "^  es 

Ic 

folgt  Aflos  .i.  mad*a  [mx^].  Agatia.  suc®  rose  agrestis  [mx^]  '  es  folgt  Alopicia  d'fluxio 
capillor  [mx^]  *  diese  von  477,  13.  MX^  abweichende  irrtümliche  glossierung  erklärt 
sich  aus  360,25.  es  folgt  Alistona  .i.  brasium  [mx^].  Alar^  puleiü  mai"  {vgl.  CGL  3,  607,  22. 
616,  32).  Agra  canab^  hui^  gn^a  duo  1  AmascuP  {hier  wie  sonst  zuiveilen  fälschlich  vor- 
gesetzte rote  initiale)  7  feia  s,  femi  |  Ana  efficacior  ad  medicinä  [mx^]         ^  darauf  Alo- 

santus  bndcä  maior  [mx^]  «  es  folgt  Animomis  .i.  rosa  agstis  [Mxb]  '  ohne  deutsche 
gl.   MX^  ^  bisher   unbelegt,    es   folgt    Ateruiü   acrius   acetü  [mx^]  ^  s.  MX^;    die 

deutsche  gl.  wird  aber  urspr.  zum  folgenden  wort   gehört   haben  ^"  anders  glossiert 

ill,  20.  478, 11.  Mxb  11  es  folgt  balustica  millefoliü  [mx^].  bonia  boues  libiir  comedüt 
[MX**]  ^"^  nicht  ganz  sicher,  da  durch  ivurmlöcher  zerstört,  anders  glossiert  wxP 

"  anders  glossiert  479,  4.  MX^.   es  folgt  Coli  passio  iliü  dolor  [mx^].  Consolida  {aus  Cei- 

a  i 

sila  MX  entstanden,  vgl.  MXb?)  nig  herba.  Cantaba.    furfur  ttici  [mx^]        ^*  darauf  Cro- 

_  J» 

milla  silimis  (sie)   uicie  nascitur   in  muris  [mx^].    Calamtis  balsamita  [mx^].    Citonica   .i. 

mala  macia  [mx^]  ^^  unglossiert  MX^.    das  deutsche  icort  ist  nicht   sicher   deutbar, 

darauf  Camelea  .i.  lauriola  [Mxb]  J«  es  folgt  Dyacridio  q  7  scimoi*  [mx^],  (D)iacalain- 
tis  l  calaintis  [mx^],    darunter   i^ne,    ivol   anfang    von  nebeta  ^'  attochc]  das  letzte  c 

sehr  unsicher,  sodann  Epitimü  flostimi  [mx^].  Epar  .i.  iecur  [MXb].  Emoptic®  sangne 
spues  [vgl.  Mxb]        i«  darauf  (F)rafoliü  foliü  frage  [MX^j.  Fei  terre  cetauria  [Mxb] 


358 


Nachträoe  Zum  Dritten  Band 


1  Furfures  crint^   [ux^] 

2  (244^2)    Gallas    de    terra    .i.    eichelada^ 

3  [mx'^] 

4  IrisiliricuH^  .i.  warwrz  [480,  53.  MX^] 

5  (I)nola  .i.  alant    [480,  57.  MX*»] 

ü  (R)artilia  .i.  riiclla  [483,  21.  mx^] 

7  (L)azamm    alba  menta   l  mentastrum  .i. 

8  fiscinmza*  [481,  43.  mx^] 

9  (L)upopectina  ceisila^  [480,   1.  mx^] 

10  (L)ocium  bart^ 

11  Pilosellum'^  musore 


Morbus    reiuH   icterica    passio    .i.  kesel-  14 

sucht  [481,  39.  Mxb]  15 

Marubium  andorn  ^  [482,  15]  IG 

Meator  atuch  meatrix  [481,  41.  mx^]  17 

(M)alua  .i.  papella  [482,   13.  mx^]  18 

Millefolium  .i.  garuua  [481,  47.  mx^]  19 

Malagina  .i.  vasche^  [mx^]  20 

Maurella  hymelpnda  [481,  37.  MX^^]  21 


Naustur  cresso^^  [482,  31.  mx*>J 


22 


Pelipodia  steinfarn  [v^l  482,47.  483,  3.  23 

MX»']  24 

Persicum  phirsich^^  [vgl.  mx*^]  25 


et 


Poliacaria  sanguinacia^^  umbreta^^ 


26 


Clm.  7999. 


12  (142^2)  Beta,  15    i  biboz  [478,  40] 

13  Celidonia,^^  .i.  selewrh  [479,   18] 


Millefolium,  1*^  .i.  gartwa  [481,  47.  mx*]  27 
Origanum,  .i.  tosto  ^^  [482,  34]  28 


*  sodann  Glauciü  viola  [479,  3.  MX^].  Grano  mastice  .i.  simil  fnelt  [mx^].  Gabani 
{sie)  tanta  uis  e  ut  si  [  mulieri  pgnanti  cui  difficultas  |  est  pariendi  emplastrum  |  gabani 
sup  vmbilicü  ponas  |  statT  pariat  [mx^J  ^  g^  fol(jt  Herba  salutis  nigra  herba  [mx^]  und 
unmittelbar  dahinter,  noch  in  derselben  zeile  agreste:  dies  gehört  aber  hinter  lilia,  s.  die 
folgende  note.  die  nächste  zeile  beginnt  mit  dem  mir  unverständlichen  Ganno  crutte, 
sodann  (I)us  cauliuü  suc®  colis  [mx^]  '  es  steht  Grisiliricus.    darauf  Grius  glandicola. 

1  lilia,  loohinter  das  vorhergehende  agreste  gehört,  s.  MX^.  (I)psomina  .i.  cerosa  [mx^]. 
uan  (oder  nan).    (I)ntimatosis  .1.  mensura  [MX^].    ntimo  (oder  ntuuo)  stiptico  irubeta  [mx^ 

I  uino  stiptico,  .i.  rubeo]  *  darauf  (L)inospirma  lini  seme  [MX^]         ^  sodann  (L)achi- 

nas  inpetigines  [mx^]        ^  nur  Lociv  .i.  MX^.  l  harn,  darauf  Consolida  minor  .i.  mediana 

petniola  [MXb]        "^  z=  Consohda  minor,  s.  bd.  3,  570  anm.  12  ^  darauf  Mirra  staten 

.i.  mirra  lexlota  |  7  inde  renoua".  q2  stacten  d.'  cinis  |  de  foco  stactis  aut  df  gutta  d'  mirra] 
iöq,    differt  int*   stacten.    7  factis  (sie)   [mx^]  »  sodann  Michones  papauer  [mx^] 

^"  darauf  Origanü  costü  [deutsch  glossiert  482,  34.  MX^].  (O)pio  papau*  [MX^]  ^^  so- 
dann Pvsca  acetü  7  aq  [mx^]         ^^  ^/^^^g  gj^  j^^b         13  ^^  g^Q]^^  ^j-^n  fälschlich  vorgesctz- 

et 

ter  roter  initiale  Pumbreta  und  am  ende  derselben  zeile  noch  mouis  oder  monis  ^*  ein 
diesem  ähnliches  glossar  liegt  der  alphabetisierung  in  MX.  MX»  zu  gründe,  ich  führe 
daher  in  den  noten  auch  die  rein  lat.  gll.  an  und  citiere  ihre  parallelen  aus  Clm.  2612 

r 

resp.  Bernensis  722,  1  ^^  davor  Benedicta,  .i.  n  ignota  (Chn.  .i.  x  n  ignora).  Frafolü, 
.i.  foliü    frage   (Clm.  Frafoliü.  foliü  f ränge)  ^^  davor  Cendra,   .i.  Urtica  (Chn.  Cendra. 

uiciaca.    vgl.   CGL   3,  544,  54.  558,  31.   610,  41  ?)  ^'  darüber  veriveisungs zeichen  auf 

Balustica,   .i.  millefolia  (361  anm.  2)  ^*  .i,  auf  rasur.  tosto]   das  erste  t  scheint  rest 

der  ligatur  st 


Kräuter  MX^^* 


359 


1  Timvm    .i.    uelt    chenele,  ^     ccnebubula 

2  [479,   10.  MX"] 

3  Agaone,^  .i.  wormvvrh  [477,  G.  mx"] 

4  Cicvta,^  .i.  scaruwe 

5  Mtüagma,  .i.  uaske  [mx*] 

6  Pollipodia,  .i.  faran*  [482,47.  vgl.ux^] 

7  Lvpopectina,  .i.  celssup^  [480,   1.  MX*] 

8  Careo  .i.  volcKuimi  [478,  48.  mx*^] 

9  Cimolia,''  .i.  bol'   [479,  1.  mx»] 

10  Clavcvm,  .i.  uiola^  [479,  3.  mx«-   anm. 

11  Glauciü] 

12  Sinonvsa,  wichüt^  [483,  41] 

13  Altea,  id  ibi^ca  [477,  33.  mx»] 

14  Paganon,!^  .i.  ruta  [482,  41] 

15  Timo,  .i.  rlgo^^ 

16  Serpillum,  i.  ueld^-ch^^  [484,   1] 


Dictamiium,  ^^    .i.     wizvvrz     [479,    45.  17 

MX»]  18 

Maurella,  .i.  himelpiit  [481,  37.  MX*]  19 

Nastvr,  .i.  c'sso  [482,  31.  MX»]  20 

Filcicula,  .i.  faran^*  [480,  32.  MX»]  21 

Irisili^ci^  .i.  watiwrz  [480,  53.  MX«-]  22 

Sanguinaria,  .i.  spori|si^  [483,  43]  23 

Radix,  .1.  radic  [483,  29]  24 

Apocima,  .i.  puza  [477,  8.  MX*]  25 

Resina,  fliod  26 

Scortia,  .i.  rlda^ß  [483,  46]  27 

Avripigmentvm,  .i.  org^"^  [mx*]  28 

Persici,  .i.  fefs^^   [vgl.  mx*]  29 
Herba^^    simphonia    .i.    pilisa   est,     ius-  30 

quinum^o  ipsa  [484,  6]  81 

Cannabus,2i  .i.  labal  [479,  4]  82 


*  darüber  verweisungszeichen.  nun  erklärt  sich  der  text  von  MX.  das  über  Timvm 
stehende  cenebubula  (=  conela  bubula),  das  zu  tosto  gehörte,  lourde  als  Verbesserung  von 
Timvm  und  als  lat.  stichivort  zu  veltquenela  genommen  ^  davor  Epitimü  .i.  flostinü 

{l.  timi.  vgl.  Gll.  Salom.  bl.  65a  der  incunabel).  Bubula,  .i.  iTga  bouis  {Clm.  Bubula. 
lingua  bouis)        ^  davor  Lociv  .i.  Torax,  .i.  pect^  {Bern.    Locium.    pectus).  Epar,  .i.  iecvr 

{CGL  3,  600,9).  Fei  tre,  .1.  cetavria(CZm.  Fei  terre.  centavria)  *  darüber  Verweisungs- 
zeichen  auf  faran  [z.  21).  das  folgetide  luscavlü,  .i.  suchole  als  deutsch  zu  fassen, 
widerrät  MX*  ^  leissup  MX  verdankt  sein  1  ivol  nur  einer  misverstandenen  besserung 
von  eupopectina  i7i  lupopectina;  ceis-  gehört  mit  zeisila  zusammen  ^  davor  Nichones, 

.i.  papauer  [Bern.  Miconus.  papauer)  mit  Verweisung  auf  Opio,   .i.  papaver  (anm.  8) 
'  der  deutsche  Ursprung  dieses  wortes  ist  mir  jetzt  zweifelhaft ;  der  Wolfenbüttler  codex 
Aug.  56.  18.  4°  enthält  f.  114b  ein  recept,    in  welchem  es  heifst:   Ite  contemplada.    ma- 
stece.  bol.  pip.  darauf  Alfos,  .i.  macula(CZm.  Alfos.  macula).  Lachinas,  .i.  ipetigies  (Bern. 
Lachinas.  inpetigines)  =  Xei/rjvag  ^  ist  lat.    darauf  Opio,  .i.  papaver  mit  Verweisung 

auf  Nichones,  .i.  papauer  {anm.  6)  ®  darauf  Omoptic",  q  säge,  spüt  {bd.  3, 505  anm.  15). 
Diacalamtis  {mit  veriveisung  auf  Calamtis  360,  25),  l  calamtis  .1.  nebta  {vgl.  bd.  3,  495, 
30).  Agatia  (g  nur  unvollkommen  ausgeführt ;  darüber  verweisungszeichen  auf  Agatia 
unten  360, 11)  suc'  rose,  siluest*  {Clin.  Agatia.  sucus  rose,    siluestris).    Ipsomitia,  .i.  cerosa 

i 

{Bern.  Ipsomitia.  cerosa).  Cätabrv,  .i.  furf~es  ttici  {Clm.  Cantabrv.  furfures  tritici).  Vifacio, 
.1.  mustv   {Bern.  Vmfacio.  mustum,    vgl.  CGL  3,  548,  37.  615,  9)  ^°  darüber  verwei- 

sungszeichen auf  Pigamon  unten  360,  24  "  timo  ist  nach  CGL  3,  595,  55.  629,  52  = 
epitimus  und  dies  nach  Matth.  Silv.  s.  v.  athemon  =  cuscuta,  das  bei  Pritzel-Jessen 
122^  durch  rang,  ränge,  ringel  übersetzt  loird  ^^  das  übergeschr.    e.  ist  vielleicht  ein 

verweisungszeichen,   das  dem  über  uelt  chenele  {z.  1)  befindlichen  entspricht  ^^  davor 

Granomastici,  .i.  simi  tur  {s.  MX»)         i*  darüber  verweisungszeichen  auf  faran  oben  z.  6 

"  darüber  verweisungszeichen  auf  Policaria,  .i.  sägnaria  360  anm.  6  und  auf  Ce- 
tenodia,  .i.  sporngas  361, 6  ^"  darauf  Iriu«  .i.  gladios",  l  liliü  g*ste  {Bern.  Irius  .1.  gla- 
diola.  1  lilium  agreste)  ^'  dh.  orgement  ^^  r=  fersih  ^^  darüber  verweisungs- 

zeichen auf  Canicladi,  .i.  simphoniaca,  pilsa  360,  20        "  l.  iusquiamum        *^  darüber  ver- 


360 


NACHTRÄciK  Zum  Dritten  Band 


1  Sinlcria,   husiith  [483,   47 1 

2  Dijigridio     .i.     puozwrz,     ipsa     HClmonia 

3  [479,  44] 

4  Sprintilhi,  .i.   iiiswrz  [483,  49] 

5  Sinono  siriaco,  .i.  nigella^  rätan^ 

6  Emorroida.  l  morriuta,  .i.  warwaz^  [480, 

7  2.  MX»] 

8  Fvrfures,  crint*  [mx*] 

9  Raphanvm,  ratich^ 

10  Scoliasmo''  .i.  Carduus,  niger  ceisila^ 

11  Agatia,  .i.  sleia''  [477,   11.  mx*] 

12  Morbus  regius  .i.  icterica,  passio.  kelesut 

13  [481,  39.  MX*] 

14  Ratilia,^  .i.  turnclla  [483,  21.  mx^] 

15  Yreus,  .i.  watwurzc^  [480,  55] 


Rumico  ^^  cidonin,  prama  [483,  32]  16 

ßenecioii  .i.  peiwrz  [484,  30]  17 

Evoli,  atach  ^^  [480,  4.  MX*]  18 

Radigudiuni   .i.   iiierratich  [483,  30]  10 

Canicladi, ^^  .i.  simphoniaca,  pilsa    [479,  20 

5.  MX»]  21 

Asaro.^^  bulganica,  .i.  hasaluirz**   [477,  22 

13]  23 

Pigamon,  ^^  .i.  mta  24 

a 

CalamentP^^  .i.  balsamita,  .i.  sisimb^"^  25 

Brasice  duobus  modis    intelligendum,    .i.  26 

würz.  7  cole^^  [478,  33.  mx»]  27 

Citonia    .i.    mala    matiana,    .i.    cutina^^  28 

[478,  46]  20 


weisungszeiehen.  dann  Sapa  {mit  Verweisung s zeichen  auf  Sapa  unten  anm.  5)  .i.  coctio 
h*bau  (Bern.  Sapa.  coctio  herbarum)  ^  vgl.  CGL  3,  595,  5.    Bern.   Sionus.  siriacus  .i. 

nigella  ^  l.  ratan.  darauf  Terij^lewuiola  .i.  uicivi,  pulnionis  (Bern.  Peripleumonia.  uicium 
pulmonis).  Pleuresis  .i.  doloR,  latM^  {Bern.  Pleuresis.  dolor  uentris).  Intimatosis,  .i.  msura 
{darüber  verweisungszeichen  auf  das  gleich  folgende  Pitatia,  .i.  msvra ;  Bern.  Intimatosis. 

mensura).  Tosi.  si  eqle  (=  rdot-jl).  Scrofas,  .i.  v^mes  {Bern.  Scrofas.  uermes).  Pitatia,  .i. 
msvra  {mit  verweisungszeichen  auf  das    vorhergehende  msura.    Bern.    Pitatia.    mensula) 

^  entstanden  aus  warwa.  darauf  Pusca  .i.  acetv.,  7  aq  {Bern.  Pusca  acetum  et  aqua). 
Colipassio  .i.,  iliv  dolor  {Clm.  fehlerhaft  Colopassio.  luü  dolor)  *  es  folgt  Alopitia  .i., 

defluxio  capilloB        ^  tZaraw/Sapa  {mit  vertveisungszeichen  auf  359  amn.  21),  ex  musto  factv 

"  Bern.  Scoliasmos.  Carduus  niger  und  Clm.  Ceisila  nigra,  herb :  a  salutaris  {s.  sogleich, 
anfang  der  nächsten  zeile,  unmittelbar  unter  .i.  Carduus):  also  ist  dies  Ceisila  von  MX 
fälschlich  in  die  categorie  der  lat.  stichicorte  geraten,  vgl.  auch  bd.  3,511,41.  sodann  Policaria, 

.i.  sägnaria  mit  Verweisung  aw/ 359,  23  (5er«.  Poliacaria.  sanguinaria)        '  w&er  Agatia  iJer- 

i  _  ._ 

weisungs zeichen  auf  Agatia  359  anm.  9.  weiter  Scotomatici.  q,  u'tigine  patiut"  {Bern.  Sco- 

a 

tomatici.  qui  uertiginem  paciuntur).  He^'ba  salüt.,  .i.  nig  h*ba  {s.  soeben)  ^  von  hier  ab 
andere  hand  ^  darauf  Rosa  germana,   .i.  domestica.  Cromilla  simüis  uitio  nascit",  .i. 

{l.  in)  muris  {vgl.  bd.  3,  487  anm.  20)  ^^  darüber  verweisungszeichen  auf  prama  unten 
361,11.  vgl.  Rumicedo  &c?.  3,483, 17  "  darüber  ein  verioeisungszeichen  {ivol  auf  unten 
361,4,  züo  aber  das  correspondenz zeichen  fehlt)  ^^  darüber  verweisungszeichen  auf  oben 
359,30  "  darüber  vertveisungszeichen  auf  unten  361, 28  ^*  Z.  hasaluurz  ^'^  darüber 
Verweisung szeiche7i  auf  oben  359, 14  ^^  darüber  veriveisungs zeichen  auf  Diacalamti«  359 
«nm.9.'y^?.  357,6.  socZßwn  Alistona  .i.  b^siü,  .i.  marubiü((7Zm,  Alistoria.  brasiü  marrvbiü).  vgl. 
CGL  3,  607,  26  alistudine  idest  marrubius,  616,  38  alistune  idest  marrubius  ^'^  dar- 
über ein  vertveisungszeichen.  vgl.  CGL  3,  554,  38  ^^  darauf  Stafida.  uua,  .i.  passa 
{Bern.  Stafidia.  uua  passa).  Mirra  stacten  .i.  mirra  1  lexiua  lauata.  7  Tde  renouata  qz 
stacten  dr  cinis  d^uoco.  Stactis  aut  df  gutta  demirra,  id^oq;  differt  It  stacte^^.  7  stacti« 
{Bern.  Mirra  stacten  .i.  mirra  in  lexiua  lauata.  et  inde  renouata  qz  stacten  dicitur  cinis. 
de   foco.    stactis    dicitur    gutta    de    mirra.    ideoque    differt   inter   stacten  et   stactis) 

^^  darauf  Galbani  tanta  uis.  e,  u  si  mulieRi  jpgnäti  cui  difficulta«  e  pariendi,  enplastrv 


Kräuter  MX'' 


361 


1  Agra  .i.  canabiis/  hanef  [477,   15] 

2  Gallas  d"  cerra,  .i.  echila^  [mx*] 

3  Astirc,  holerv  [477,   IG.  MX»] 

4  Meatix  .i.,  atich  [481,  41.  mx«] 

5  Riuola,  .i.  chilba  [483,   15] 

G  Centeiiodia,  .i.  sporngas  ^  [479,  7.  mx"] 

7  Aciro,  .i.  güd^'roba    [477,  35.    478,   14. 

8  MX''^] 

9  Losaruni    alba  inenta*  nicnstastrum, '^   .i. 

10  fisgminza  [481,  43.  mx«] 

11  Folia  robi  .i.  prama^  [mx*] 

12  Bratens,  .i.  sauina''  [478,  42] 

13  Inola,  alät  [480,  57.  mx»] 

14  Cocconidium,  ^  .i.  cilät  [479,  8.  MX»] 

15  Artimesia, ^  biboz  [477,  18] 

16  Zuzur,  zituwar  [485,  29] 


Taiiacetuni  .i.  curbuzwurz,  ^^  sparga  17 

Abortanuni,  .i.  garwurz^^  18 

Aristolociain,  ciclänia  [477,  20]  19 

Malua,  pai)olai2   [-482,   13.  MX»]  20 

Anetum,  tillii^  [478,  3.  MX*^]  21 

Apiuni,  epchi^*  [478,   7]  22 

(142»>^)  Coliandruni  Culint  [479,   12]        23 
Portulaca  purcila  [482,  48]  24 

Actircda  prinzwurz,^''  titimallo  [477,  27]  25 

26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 


Erniodactila,  citolosa  [479,  51] 
Heraclea,  bibenella  [480,  5] 
Asarum,^'^'  nebelwrh  [477,  29] 
Sparga  curbezwrh^"^  [483,  51] 
Ab^'otanum,  garthigen  [478,  16.  mx^] 
Camulum,  hutdistile  [483,  23] 
Cinoglossa,  swisut^^ 


galbaiii  sup  üblicü.  ponas.  statim  pariat  {Clm.  Galbaiii.  tanta  uis  e  ut  si  mvlieri  pgnanti. 
cui  difficultas   est    pariendi.    emplastrü   sup  umbilicü  ponas.    stati   pariet)  ^  es  folgt 

(=  CGL  3,  608,  68)  hui'  gnera  .11.  s.  mascuP  7  femina,  s;   femina  efficatior  ad  medicinä 

^  vgl.  hd.  3,  474,  16  und  581,  31,  das  nun  in   anderes  licht  gerückt  wird,  darauf  I 
uino  stiptico,  .i.   rubeo.  Balustica,   .i.  millefolia  mit  verweisungszeichen  auf  oben  358,  27 

_  ^  i 

'  darüber  verweisungszeichen  mif369,  23.  sodann  Cosolida.  minor,  mediana,  ,i.  petniola 
.i,  fasso  {Bern.  Mediana,  petriniola  .i.  faha,  aber  h  unsicher).  Asoiantv®,  .i.  biidicta  maior 

{Clm.  Asololont".   benedicta  maior  =  CGL  3,  607,  33).   Bonia  boues,  .i.  übet  gmedilt 

*  Bern.  losarum.  alba  menta  ^  darauf  Animonisi,  .i.  rosa  g*tis  {Clm.  Animonis.    rosa 

agrestis  =  CGL  3,  607,  19).  AmpelP,  .i.  uitis  alba  {Clm.  Ampellus.  uitis  alba).  Acerrimü, 

.i.  ac*  acetv  {Clm.  Accerriuü.  acri®  acetü,  vgl.  CGL  3,  608,  13).  Amiliüta,  cardo  maior 
{Chn.  Amiliunta.  Carduus  maior  =  CGL  3,  617,  5)         ^  darüber  verweisungszeichen  auf 

360,16        '  cZawn  Cestros  .i.  uetonica,  q  lactaricä  uocät  {Clm.  Cestors  .i.  vetonica  qm   lac- 

i 

tueä  uocant).  Poligami.  giiis  s  .im.  Politcü  .i.  adient',  siue  coriädü  agf  (=  coriandrum 
agreste,  vgl.  auch  CGL  3,  535,  24.  615,  35).  Gamelea  .i.  lauriola  {Clm.  Camelea.  laureola). 
^sonatia,   .i.   lappa  {Bern.  Personatia.   lappa).    Linospma   .i.  lini  sein    {Bern.  Linosperma. 

_    _  "  _ 

lini  semen)  *  es  steht  Coccodiu  '  davor  ]^hetm,  piretru  ^^  darüber  verweisungs- 
zeichen auf  curbezwrh  z.  29.  curbuzwurz]  das  letzte  z  aus  h  corr.  ^^  garwurz]  z  aus 
h  corr.   darauf  Säsuc^    .i.  lauindila  {Bern.  Samsucus.  lauendula)         ^^  darauf  Petafilon, 

qnq;  foliü  {Bern.  Pentafilon.  quinque  folium)  ^^  darauf  Cerafoliü,  .i.  cerafoliü  {vgl. 
hd.  3,  479,  16)  ^*  am  anfang  der  nächsten  zeile,  der  letzten  der  spalte,  scheint  etioas 
ausradiert  zu  sein,  das  nun  mit  reccpten  von  jüngerer  hand  beschrieben  ist        ^^  prinz- 


wurz]  das  zioeite  z  scheint  aus  h  corr.  dann  Sisinbü,  lappatiü  {Bern.  Sisimbriimi.  lappa- 
datium)  "  darüber  verweisungszeichen  auf  360,  22  ^"^  darüber  verweisungszeichen 
auf  z.  17;  hierdurch  berichtigt  sich  das  heirbezwrz  von  MX  ^^  sicher  ■=  swisuht,  also 
zu  einem  falschen  Stichwort  gestellt;  auch  die  beiden  andern  interlinear gll.  der  zeile, 
witigise  und  purcela,  scheinen  über  ivorte  gesetzt,  zu  denen  sie  nicht  gehören 


362 


Naciitkäüe  Zum  Dritten  Band 


1  Soswrh  1 

2  Tuni(dla2 

3  Grciisinc,   witiglsc'^ 

4  S(^rpillu»i,  purccla 

5  Singruna,   ])winc{i  [483,   53] 
ü  Pcr'percon,*  fefcwurz^ 


Basilica,  mad'^ger^ 

Antora,   wolscgcda'^ 

Ebühou,  ed'^ra  [480,   lOJ 

Cicuta,  serlinc^ 

Celidolia,  selewrz»   [479,   18] 


MXIX^  1« 

Codex  Bamhergensis  L.  iii.  9. 

7  (29'^^)  Astricia  girst^^  Euiscum  niistiP'^ 

8  (29^*)  Accrameii  asclouch  Enula  alant 


18 
19 
20 
21 
22 


23 

24 


9  (30^^)  Batos  rubus  terrcnus  .i.  branberc-      (32'"^')  Galaiige  galgan  25 

10  busc^^  Gesis^^  intuba  siue  bervina,  vervincha    26 

11  (30^*)  Caiidus^^    ossennauel    l    linozotiö      (32^2^  Lanceola^^  ribba  27 

12  ut  merculiaris 

13  Ciclamen  ciclamme  ut  maluni  terre  (32^*)  Malua  pappila  28 

14  (31^^)  Coriandriim  ^*   creäder 

(33^^)  Nasturcium  cresse^o  29 

15  (31**)  Diauatus^^    rubus    serpens   secus 

16  terram  .i.  brambere  (34^^)     Paritaria    l    petroniola^^     wize-  30 

bluin  31 

17  (31*^^)  Eradia^^  origanum,  dost 


1  vgl.  hd.  3,  492,  13  ""  6:  oben  360,  14        '  wol  =  witesa  bd.  3,  105,  57.  172,  63. 

199,  3.  474,  40.  489,  13         *  dh.  Ji-peon  in  Pipeon  gebessert        ^  fefewurz]  z  aus  h  corr. 

*  vgl.  bd.  3,  473,  11  ''es  ist  wol  wolfegelegeda  gemeint,    vgl.  wolfegelegena  bd.  3, 

402,  59  ^  Canna  scherlinc.  1  cicuta  bd.  3,  479,  22  ^  selewrz]  z  aus  h  corr.  s.  oben 
358,  13.  darauf  noch  Cösolida  maior  7  minor.  Origanv  ^"  dies  glossar  des  Northungus 
zeigt  noch  reichliche  berührungen  mit  den  alten  lat.  glossaren  des  CGL  lll,  kennt  aber 
bereits  eine  reihe  Jcräuternamen,  die  erst  durch  arabischen  einßuss  in  das  abendland 
gelangten  :  darnach  erhielt  es  seinen  platz  angewiesen  "  vgl.  Pritzel- Jessen  269 

^"^  das  30^*  folgende  Cerussa  .i.  kersa  ul  psimithium  ul  plumbü  albü  ist  nicht  deutsch^ 
s.  unten  anm.  20  ^^  hängt   mit   Candus   das  Alphita  116  angeführte  englische  scan- 

dany  mercurialis  zusammen?  auch  ossennauel  lässt  sich  als  hräutername  sonst  nicht  be- 
legen ^*  Coriandü  hs.  ^^  ein  heilmittel  Slo.  ßdrov  begegnet  anderweit  nicht 
"  Eradia  für  Eraclia  loie  CGL  3,  590,  18.  heracleoticon  =  origanum  pseudo-Apulejus 
c.  122,  vgl.  CGL  3,  561,  58  ^^  übersetzt  Viscum  ^^  GGesis  hs.,  das  erste  G  rot. 
CGL  3,  539,  36  Geris.  idest  intuuum,  546,  50  Geris.  intibo,  591,  28  Gesis  intuba,  612,  43. 
624,  68  Gesis  idest  intuba          ^^  anceola  hs.:    auf   der   ganzen  spalte  sind    die  initialeti 

nicht  ausgeführt  ^°  in  dem  33^1  folgenden  Opoqnnaicü  .i.  lasar  (vgl.  zb.  CGL  3,  570, 
43)  ite  silper  steckt  griech.  oihpiov.  auch  34^3  Ppsimithiü  gersa  ist  nicht  deutsch,  s.  Al- 
phita 74  21  Paritaria  .i.  coliconus  CGL  3,  594,  21.  616,  10.  628,  10,  Cliconus  polego 
ib.  631,  58;  Petroniola  ohne  erklärung  Gll.  3,  506  anm.  26,  uerminatia  .i.  petriniola  CGL 
3,  579,  31.  vgl.  oben  361  anm.  3 


Kräuter  MX''  —  Dynamidia  MXXXV»>  363 

1  (34''^)     Quoqucmela^     color     br'uii.      ut 

2  pruna  (35''^)  Simphonica  bilsa  18 

3  (34*^*)  Rosa  siluatica  pedevvar^  (36**)  Varitice.  kakebre*  verNiz  19 

4  Radagundis^  gundereba 

MXXX^s 

Codex  Äugustanus  8  f.  67*. 

5  Agi'imonia  Pibinella  Betonia  vetonica  20 

6  Artiniesia  Hermalta  Brionia  schitwurz  21 

7  Assaro  Haselwurz  Baisemita  sisimbra'^  22 

8  Anagilus  Ochsenzunga  Bricon  ^  Hirzzeswurz  23 

9  Aspalitum  Recchelterboum  Basilisca  Haselwurz  24 

10  Apium  Effe.  epfe 

11  Altea  Ibisca  Caniperus^  hanef  25 

12  Abrotanum  Gerte  würz  Celedonia  scellewurz  26 

13  Anetum  Tille  Coliandrum  Chollender  27 

14  Acer    Gundereba^  Caulum  Chola  28 

Cerefolium^o  Chersilai^  29 


DYNAMIDIA, 

[AMai  Classici  auctores  vii] 

MXXXVb 

Codex   Vaticanus  Pal.   1088. 

15  (95*)  De  eresimo,  Wertilla^^  _  ^  4Qg^       (95b)  Menta,  Minza  —   409,   22  30 

16  19  Sisimbrii,  Sysimera  —   409,   23  31 

17  Apium,  Epfe  13  _  403,   21  Beta,  Vegerich  —  409,  24  32 


^  Isidor  Etym.  17,  7,  10  Coccimela,  quam  latini  ob  colorem  prunum  vocant        '  wöl 
umgedeutscht   aus  Bedegar  ^  als  Jcräutername  mir  unbekannt         *  kacabre    1.   genus 

uernicis    Älphita    SS^;    Varitice   ivol  =  Varnice   =   Vernice  ^  diese  zwei  reihen  zu 

10  gll.  mit  ihren  zum  teil  sonderbaren  Übersetzungen  kann  ich  mir  nur  erklären, 
wenn  ich  annehme,  dass  in  der  vorläge  die  gll.  aus  dem  B  und  C  neben  denen  aus  dem 
A  standen  und  dass  einzelnen  kein  deutsches  tvort  übergeschrieben  ivar.    alle  schtvierig- 

Haselwurz  Ochsenzunga 

keiten  schwinden  bei  folgender  gruppierung :  Assaro      Basilisca  |  Anagilus  Buglossa  |  Aspa- 

Recchelterboum  iuniperus  hanef 

litum  Arceutide         Caniua  |.    auch  Pibinella  war  ursprünglich  vielleicht  lat.  ansatz 

aus  dem  B.  Verwandtschaft  mit  MXXXI  vermute  ich  namentlich  wegen  bd.  3,  585,  28  und 
587,  22  ^  darauf  freier  räum  von  8  Zeilen  ''  vgl.  zb.  bd.  3,  513,  21  ^  das  tvort 
ivird  identisch  sein  m^i  phrygia  resp.  ^irgla  pseiido-Apulcjus  c.  57,  pyrginc.  96,  vgl.bd.3, 
507,  4  u.  anm.  ^  deutliche  mischung  von  Caniua  und  Iuniperus  '  ^"  Cerefolium]  ere 
nicht  mehr  zu  erkennen  ^^  l.  Cherfila  ^^  da  igvaißov  von  den  alten  mit  irio  wider- 
gegeben  ivird,  so  kann  Wertilla  wie  oben  213, 16  vertela  =  swertila  sein  ^^  Epfe]  links 
oben  am  i  ein  punct,  wol  nur  zufällig 


301 


Na(;hträok  Zum  Dritten  Band 


1  (00«'^)  (Malua)  Maliui  horten|8i.s.   Malua^ 

2  rusti|ca.     Malua     orratica. '^    |    Malua 

3  agrcstis.  |  Wilclo  bah  via    —   410,   2G 

4  (Cirrl)ila)  Curbiz  —   410,   27 

5  (Blitiis'')  Dictaiiiiiuni.  |  Wizwrz   —  411, 
0       29 

7  (OG^)    (Lapacium)    Rumic(;  |  Brama    — 

8  411,  30 

!J  (Coriandruni'^)  Colender  |  Seinuarn^    — 

10  411,  31 

11  (Lactuca)  Lactoch  —  411,  32 

12  (Intybomm)  Stur  —    411,  33 

13  (Anetuni)  Tille  —  412,  34 

14  (Pastenaga)  morha''  |  pastiiiaga  —  412, 

15  35 

16  (97'0  (Ocimum)  Sanguinaria  |  Wegedrada'^ 

17  ^-  412,   37 

18  (Abrotanum)  Scozwrz|  Stabewrz^  —  413, 

19  41 

20  (98^0  (Cucumeris»)  Curbizhus^*^  —  415, 

21  46 

22  (98b)  (De  Carduo)  Tistil  —   415,  48 

23  (Papauer)  Magesamo  —  415,  49 

24  (Nasturcium)  Gresso  —  416,  50 

25  (Eruga)  Vizseniph  —  416,   52 

26  (Satureia)  Ysopo.  |  Gartquenula^^  — 416, 

27  53 

28  (99^)  (Bratens)  seiünbom  —  418,  58 

29  (Saluia)  salbeia  --  418,   59 


30 
31 
32 
33 
34 


(Cercfoliuin)  kerbilla  —  418,   60 
(105»)  (Alium)  Clobeloh  —  426,  1 
(Cepa)  Asloh  —  426,  2 
(Rafanuni)  Mereratich  —  427,  4 
(105^)  (Porri)  Loch  —  427,  6 
(8cctile.s  purrus^^)  Sniti^^  Loch  —  427,  7  35 
(Senape)  ßenifchorn   —   427,   8  36 

(Stringus  hoc    est    uua  lupina)    Woluis-  37 

perc  --  428,   9  38 

(lusqu.'amo     hoc     est     gingaralis.    siue  39 

sinfoniaga)  Bilisa  —  428,   10  40 

(106«)  (Euzomon)  Wizsenif  —  446,  77  41 
(Leucia)  HeMebere^*  —  447,   78  42 

(Personacia)  Blatecha  —  447,  80  43 

(Euticia)  Ringila  —  447,  81  44 

(Scolopendria)  Hirzeszunga  —  447,  82  45 
(Libanotis)  Lauendula  —  447,  83  46 

(106^)  (Polipodion)  Eih  farn  —  447,  84  47 
(Laterion)  Springa  —  448,   86  48 

(Sycidiiiagrion)  Wilt  curbiz  —  448,  87  49 
(Herpillum)  Weltquenula  —  449,  88  50 
(Tridacon     lagion)     Hasenlatecha^^    —  51 

449,  89  52 

(107^)  Molaca  agria,  Wildu  bappula  —  53 

449,  90  54 

Prasion  hoc  est  marrubium,  Cauli  crispi.  55 

And  orn.   Cresso  —  449,   91  56 

(Solagon)  Weitwrz^  |  S*^andix  |  Ringila ^^  57 

—  450,  92  58 


Malua]  1  aus  v  corr 


Main  errat  hs. 


Blitus]  i  aus  e  corr.         *  Coriandru] 


u  aus  0  corr.  ^  vgl.  hd.  3, 498,  4  ^  morha]  h  hat  vorn  unten  eine  schlinge,  sodass 
ha  auch  als  dia  .gelesen  werden  könnte,  vielleicht  war  moraha  beabsichtigt  '  neben  dem 
folgenden  Olimsatrü  (412,  38)  ist  am  rande  : :  sol :  u :  |  : :  ausradiert  und  dafür  von  einer 

o  _  _    _ 

hand  saec.  xiv/xv  petsiliun  |  macedoicu  unter  teilweiser  benutzung  der  alten  schrift  ge- 
schrieben *  neben  dem  folgenden  Panegorace  (415,  45)  stellt  98^  am  rande  Ualeriana. 
I  victoriola.  |  Septi  (i  aus  e  corr.)  folia  ^  Cucumeris]  r  aus  n  corr.,  tvie  es  scheint 
^"  s.  bd.  3,  495,  39  ^^  Gartquenula  mit  blasserer  dinte,  vielleicht  von  and.  hand 
^^  porri  Ed.  ^^  Sniti]  n  undeutlich  ^*  neben  dem  folgenden  Cyclaminus  id  est 
cymbalaria  (447,  79)  steht  am  rande  Os'pein  j  Orbicularis :  das  erstere  ivort  hängt  wol 
mit  aspho,  asphet  bei  'pseudo-Apulejus  c.  18  zusammen  ^^  Hasenlatecha]  das  mitt- 
lere a  hat  rechts  oben  einen  vielleicht  nur  zufälligen  xnmct,  sodass  es  auch  als  ae  ge- 
lesen löcrden  Icönnte  '^  Weitwrz  |  S^andix  stehen  neben  dem  ende  des  vorhergehenden 
capitels  91,  neben  z.  21.  22  der  seile,    Ringila  ist  von  anderer  hand  früher  neben   Sola- 


DyxXAmidia  MXXXVi^  —  Macer  MXXXV^ 


3Gf) 


1  (108*)  (Stiifiriacria  hoc  est  erba  quinque 

2  digitoruin)  Quinque  folioruni  |  fuinblat 

3  —  450,  94 

4  (Scillitici  bulbi)    Bulbus.  |  Ringula3  |  Lfi- 


a       paionus 


^1 


451,  97 


G  (108^)  (Bulbus)  bulbo  |  Wrza^ 

7  98 

8  (De    Narcisso)   Huiidis    Zuiiga 

9  99 


451, 
451, 


(109«)  (Hyniia)  Ertwrz  —  452,  102  27 
(Dracontea)  Drachinwrh'^  —  452,  103  28 
(109»>)  (Caniilia)  Tistil*  —  453,  104  29 
(110»0  (Narticus^)   Ert   galla«    —  455,  30 

113  31 

(Silion)  Efie  |  Sarpinum'^  —  455,  114  32 
(Eliiiion)    Eruum.  |  Enula.  |  Alant  ^    —  33 

455,   115  84 

(110b)  (Peonia)  Bionia»  —  456,   118       35 


MACER  FLORIDUS  DE  VIRIBUS  HERBARUM. 

MXXXVI^ 

Codex  musei  hritannici  Arund.  283. 


10  De  ai'temisia  .i.  Biboz  ^^  1-'^  —  I  [mxxxvi 

11  usw.^ 

12  Hictericos  kelesabtegen  1*  —  15 


13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 


De  abrotano  Stabe  würz  vel  garthagen  ^^ 
1^  —  II  [mxxxvi  usw.  mxxxvii^] 
De    absinthio    wermvte    1^      —    III 
[mxxxvi  usw.  mxxxvii*] 
De  Vrtica  Nezel  2^  —  IV  [mxxxvi 
usw.  mxxxvii«] 

De  allio  klobelauch  3^  —  V  [mxxxvi 
usw.  mxxxvii*] 

De  p^antagine^^  von  dem  Wegeriche 
4^  —  VI  [mxxxvi  usw.  mxxxvii*] 
De  apio  von  dem  Epfe  6^  —  VIII 
[mxxxvi  usw.  mxxxvii^] 
De  Sauina  Säbenbäum  7^  —  XII 
[mxxxvi  usw.  mxxxvii^] 


)  De  Porro  .i.  läuch^^  7^  _  XIII  [mxl]  36 

Galla  laup  apfel  8^—512  37 

)    De    feniculo    .i.    fenicheH^    10^    —  38 

XVII  [mxxxvi  usw.  mxxxvii^]  39 

)    De    lactuca    läteche    10^    —     XX  40 

[mxxxvi  usw.]  41 

)  De    saluia    Salbeie    12b    —    XXIV  42 

[mxxxvii^.  mxxxix  usw.] 
)  De     enula     älant    13^     — 

[mxxxvi  usw.  mxxxvii^] 
)  De  isopo  von  d^  ispen  13*  — 

[mxxxix  usw^ 
)  De  lapathio  Menewe  13^  — 
)  De    lolio    Raden  1^    14^     — 

[mxxxvi  usw.] 
0  De  cicuta    Scherlinc  14*    — 


43 

XLIV  44 

45 

XLV  46 

47 

LXIII  48 

LXIV  49 

50 

LXV  51 


[mxxxvi  usw.] 


52 


gon  gesetzt,  darunter,  auf  c.  93  bezüglich,  am  rande  von  der  hand,  die  die  sonstigen 
gll.  dieser  seite  aufser  Ringila  scJirieb,  Sintix.  |  Rvbus  ^  lat.,  vgl.  zh.  hd.  3,  503  anm.  6 
Lampaionus,  bulbus  "^  Wrza  auf  rasur  von  and.  hand  mit  dunJclerer  dinte  '  l. 

Drachinwrz  *  neben  dem  folgenden  Rododafne  (454, 107)  steht  am  rande  liblace :  nicht 
deutsch,  s.  bd.  3,  507  anm.  26,  und  neben  Cappareus  (454,  111)  fast  mit  derselben  dinte, 
wie    der  text,  Cappareös:    s.  bd.  3,  503  anm.  6  ^  Narticus]  unter  t  ein  ivol  nur  zu- 

fälliger  punct  ^  mit  derselben    dinte   geschrieben  loie   Cappareös  '  beide  gll.  mit 

dunklerer  dinte.  vgl.  bd.  3,  509  anm.  6  ^  Alant  mit  etwas  hellerer  dinte  als  die  an- 

dern beiden  worte        '  blass,  darunter  mit  dunklerer  dinte  und  stumpfer  feder  Geferos. 
lac,  s,  bd.  3,  500  anm.  23        ^^  Überschrift  in  der  mitte  der  seite,  .i.  Biboz  nebengeschr. 
"  die  deutsche   gl.  in   2  Zeilen  nebengeschr.  ^"^  die  corr.  vom  glossator  '^  die 

deutschen  gll.  nebengeschr.         ^*  Raden  nebengeschr. 


366 


Nachträge  Zum  Dritten  Band 


1  0  De    Meiiüi    Minze    U^   —    XLVII 

2  [mxxxvi  usw.] 

3  0  De  oepifi  zwibolle^   15«—  XXXIII 

4  [mxxxvi  usw.] 

5  De    Sinapi    ()    vöme    Senefe^    15^    — 
G      XXXV  [mxxxvi  usw.  mxxxvii*] 

7  0  De  serpillo  velt  qüenle  v  veltch  . . .  P 

8  17*     —    XXXIX     [mxxxvi    usw. 

9  MXXXVII*] 

10  0  De  cerefolio  cherbele   17^^  —  XXVII 

11  [mxxxvi  usw.  mxxxvii*] 

12  0  De  papauere  ()  von    der  mähen   18^ 

13  —  XXXII  [mxxxvi  usw.] 

14  0  De  centaurea  Ertgalle  20^  —    LIII 

15  [mxxxvii  usw.] 

IG  0  De    gamandrea    gamandre*    20^    — 

17  LIX  [mxxxix] 

18  0  De  marmbio  ändorn^  22»  —  XLII 

19  [mxxxvi  usw.   mxxxvii*] 

20  0  De  altea  ybesche^  22*  —  IX 

21  0  De   aneto  Tille  22^  —  X    [mxxxvi 

22  usw.  mxxxvii*] 


De     betonica     Betonie    23*  —    XI  32 

[mxxxvi  usw.   mxxxvii*]  33 

De  acidula  ampher    25*    —  XVIII  34 

[mxxxvi  usw.  mxxxvii*]  35 

De  Portulana  Bvrzele  25»^  —  XIX  3G 
[Mxxxvn  usw.  mxxxvii*]  37 

De  ligusticis  Ivbestuckel  2G*  —  XXV  38 
[mxxxvii  usw.  mxxxvii*]  39 

De  atriplici  von  der  Mvlten  27*  —  40 
XXVIII  [mxxxvii  usw.  mxxxvii*]  41 
De  nasturcio  Crosse  27*  —  XXX  42 
[mxxxvi  usw.  mxxxvii*]  43 

De  buglossa  ohsenzvnge  28*  —  44 
XXXIV  [mxxxvi  usw.  mxxxvii*]      45 

De  cauli     kole     28*     —      XXXVI  46 

[mxxxvi  usw.  vgl.  Mxxxvn*]  47 

De  origano  Toste  ^  29^  —  XXXVIII  48 
[mxxxvii  usw.  vgl.  mxxxvii*]  49 


23  De'^    abrotano     stabewrz     61^     — 

24  [mxxxvi  usw.  mxxxvi^] 

25  De  absintio  wermvte  62*  —  III  [mxxxvi 

26  usw.  mxxxvi*] 

27  De  Urtica  Nezila    63*  ■ 

28  usw.  mxxxvi*] 


MXXXVII* 

Clm.  14851. 
II 


[mxxxvi  usw.  mxxxvi*]  50 

De  apio  epfich    67*  —   VIII  [mxxxvi  51 

usw.  mxxxvi*]  52 

De  altea  altea  malta^  68*  —  IX  53 

IV    [mxxxvi      De  aneto  Tille  68^  —  X  [mxxxvi  ws«^.  54 

mxxxvi*]  55 


29  De    alliis  knobeloc|  knobeloch^  64*   —      Anetum  tille^^  68^  —  395  56 

30  V  [mxxxvi  usw.  mxxxvi*]  De  uetonica  Betonia  69*  —  XI  [mxxxvi  57 

31  De    plantagine    wegrich     64'^      —     VI  usw.  mxxxvi*]  58 


^  darauf  am  öbern  rande  von  hl.  15^  saec.  xv  Sicuta  wutzerling         ^  darauf  am 
rande  von  hl.  16a  in  einem  längeren  nachtrag  saec.  xui  De  yri  mit  der  gl.  saec.  xv 
Swertil,  ferner  am  rande  von  hl.  17^  morhel  saec.  XV  nehen  De  Pastinaca  XXXVII 
'  punctiertes  abgeriehen,    l.  veltchumil  *  nehengeschr.    darauf  am  ohern  rande   von 

hl.  21b  saec.  xv  Vulgago  hasilwurtz  Colubrina  nattirwt  ®  die  deutschen  ivorte  nehen- 
geschr. *  am  rande  von  30^  steht  saec.  xv  haselwurtz,  zu  Asarum  oder  Vulgago  v.  1532 
gehörig  '  De  ist  meist  durch  d  hezeichnet  *  knobelöch  vom  glossator  im  text  auf 
freiem  räum  •  malta  über  dem  vom  glossator  geschriebenen  altea.  mischung  von  alta 
und  malva?         ^<*  übergeschr. 


Macer  MXXXV^  -  Galenus  MXLVP 


3G7 


1  De    sauina    Sevenbovni^   70^    —     XII 

2  [mxxxvi    USIC.   MXXXVI'^I 

3  De  puleio  Polci  73»  —  XVI    [mxxxvi 

4  7csn\] 

5  De  feiiiculo    Venichel     74»    —     XVII 
G       [mxxxvi  usw.   mxxxvi»] 

7  De  acidula    Accidvla^    anipfer    74»   — 

8  XVIII  [mxxxvi  usw.  mxxxvi»] 

9  De  portulaca  portulaca    BvrziP   75»  — 

10  XIX  [mxxxvi».  mxxxvii  usw.] 

11  De  timbra  Saturcia.*  Gartchonle  77»  — 

12  XXIII  [mxl.  vgl.  mxxxvi  usw.] 

13  De  saliiia  Salvei  77^ —  XXIV  [mxxxvi». 

14  mxxxix  usw.] 

15  De  liuestico  ligvstia^  lubestech    78»  — 

16  XXV  [mxxxvi».  mxxxvii  usw.] 

17  Ostricium  Astriz^  78^  —  907  [mxxxvii 

18  usw.] 

19  De  cerfolio  cerifoHvm  cheruel'^    78^  — 

20  XXVII  [mxxxvi  usw.  mxxxvi»] 

21  De    catone    astiplice    Melda^    79»    — 

22  XXVIII  [mxxxvi».  mxxxvii  usw.] 

23  De    coriandro    atich    chollan^     79»    — 

24  XXIX  [vgl.  mxxxvi  usw.] 

25  De  nasturtia^^   chressc|   80»    —    XXX 

26  [mxxxvi  usw.  mxxxvi»] 

27  De    eruca    wizsenf     80^      —      XXXI 


[mxxxix  usw.  vgl.  mxxxvii  usw.\  29 
Do  biiglosa  Ohsenzvnge  82^  —  XXXIV  30 

[mxxxvi  usw.  mxxxvi»]  31 

De  sinapi  senf  82^  —  XXXV  [mxxxvi  32 

usw.  mxxxvi»]  33 

De  cauleii  cholgras    84»    —    XXXVI  34 

[vgl.  MXXXVI  usw.  mxxxvi»]  35 

De  pastinaca  Morhen  85»  —  XXXVII  36 

[mxxxvi  usw.]  37 

De  origano  oste  85^  —  XXXVIII  [vgl.  38 

[mxxxvi».  mxxxvii  usw.]  39 

De  serpilloi2  veltchonle  86^—  XXXIX  40 

[mxxxvi  usw.  mxxxvi»]  41 

De    aristologia     Holwrz    87^    —    XLI  42 

[mxxxix  usiv.]  43 

De  marruhio^^    antorn    88^    —    XLII  44 

[mxxxvi».  mxxxvii  usw.]  45 

De     envla     Alant  i*    89^      —     XLIV  46 

[mxxxvi  tisw.  mxxxvi»]  47 

(Erigeron)    sanacion    beinwrz^^    92^    —  48 

LI  49 

De    celidonla    schelle wrz    93»    —   LH  50 

[mxxxvii  usw.]  51 

De   cbacontea   Naterwrz    94»    —    LIV  52 

[mxxxix  usw.]  53 

Elleborum    nigrum  ^^    Sir  wrz    96»     —  54 

LVII 


GALENI  PASSIONARIUS. 
MXLVP 

Codex  Vaticanus  Pal.  1088. 

28  (33»)  Emigranium^'^  Zanewrm  Aprotano  Scozwrz  55 

^  darauf  71^  d  camomilla  amarista,  lat.  (XIV)  und  72»  d  nepta  Galanga  (G,  n  und 
das  letzte  a  unsicher),  was  kaum   deutsch  sein  tvird  (XV)         ^  Accidvla  vom  glossator 

^  Bvrzil  über  dem  vom  glossator  geschriebenen  zweiten  portulaca  *  Saturcia  vom 
glossator  ^  L'gvstia  desgl.  "  übergeschr.  ''  cheruel  dem  vom  glossator  herrühren- 
den cerifoliv  übergeschr.  ^  Melda  über  dem  vom  glossator  geschriebenen  astiplice  {an 
st  scheint  corr.  l.  atriplice)  ^  atich  unter-,  choUan  (n  zweifelhaft)  übergeschr.  ^°  l. 
nasturtio  ^^  vom  glossator  ^^  vom  glossator  ^^  vom  glossator,  das  kursiv  ge- 
druckte abgeschnitten,  das  deutsche  ivort  übergeschr.  ^*  Alant  übergeschr.  ^^  bein- 
wrz  {oder  peinwrz)  über  dem   vom  glossator  herrührenden  sanacion  ^'  vom  glossator 

"  die  gll,  des  bl.  33»  sind  von  einer  hand  saec.  ix/x,  die  folgenden  von  einer  hand 
saec.  xii/xiii  übergeschr.  emigraniü  hs. 


3(i8 


Nachträge  Zum  Dritten  Band 


Aeaderny  xxxvii  (1890),  46 


1  Enngnuiiuin   Zanewnii 

2  8jiinl)iici  Ifoldirii^ 

3  Ncptji  wizwrz 

4  Malagma  fiaster 

5  Amnioniaco  Saloimma 
G  (34«)  Ebuli  atichc^ 

7  (35^^)  Millefolia  Garwe 

8  Cagarrum  cranip"* 


Auripimento  .silbirzum* 
Simphoniace  ossinzunge 
(35*')  Rumicis  ebechowe^ 
(86^)  Arnogloxa  .ossinzunge. 
Marrubio  .andor. 
Aprotano  wuUin 
Masturtü^  'burne  cresse. 


HIPPOCRATIS  EPISTOLAE. 
MXLVm 

Codex   Vaticanus  Reg.  598. 
9  (2Ga)  Alopitia'^  crint  31 

10  Scrofae  pula  (Ciliacus)  kelacunt  —  7,   18 

11  (26'^)  (Nasturtium)  cresso    —   Marcellus      Desinteria  uzkan  —   7,   20 

12  De  medicamentis  ed.  Hehnreich  p.   6,      (Emon-oidas)  pula  in  arse  —  7,  24 


DEUTSCHES  AUS  RECEPTEN. 
MLIVb 

Clm.  7999. 

13  (148^^)  Auca^^  gese  Ceruisam,^^  liuteträc 

14  (Däcalcamentvm  ^)  gartimiza»  Scabiem/^  rud^^n 

15  Dia  trion  pepereon,^^  pheferwrz  Intiba^  ^*  ringilin 


17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 


24 
25 
26 
27 


16  Diaspoliton,  ^^  sporn  gras 


Adriplice^  purceliun 


28 
29 
30 
31 


^  Holdim]  der  zweite  Schenkel  des  n  hat  einen  ansatz  nach  rechts        ^  es  folgt  über 
Ad  glandulas  das  mir  völlig  unverständliche  .diincegirde.  ^  so  wahrscheinlicher  als 


cramp 


*  oder  silbirziun.   =  silbirschum 


darauf   hinter   Ite   sucus  ortice  j  steht 


mingus:  doch  kann  g  aus  c  corrigiert  sein  oder  es  ist  ein  in  o  corrigiertes  c  U7id  das 
darunter  befindliche  zeichen  nur  ein  fleck,    gemeint  ivar  sicherlich  minoris  *  l.   Na- 

sturtii.  sodann  ortice  sem.  L.  i.  cü  aceto  trito  bibat  und  hinter  sem  übergeschr.  .dra.  = 
drachma?  "^  die  vordere  hälfte    des  briefes  iveicht  gänzlich  ab  von  der  fassung  bei 

Marcellus;  in  der  hs.  beginnt  er  mit  Quattuor  humani  corporis  partes  a  quibus  ualitudi- 
num  manant  origines  {vgl.  Marcellus  b,l'i)),  und  die  stelle,  der  die  gll.  angehören,  lautet: 
Fit  cerebri  motus  et  sonitus.  Inde  lippitudines  et  diuersa  oculorum  uitia.  Inde  ulcera  et 
alopitia  capitis  et  fluentia  capillorum.  Inde  scrofae  {vgl.  Marcellus  6,  10^)  ®  in  dem 
stück  Incipiunt  differentie  ciborum  et  potuum  per  menses,  Januar  ^  l.  Diacalamentvm, 
Benzi  Coli.  Salem,  l,  474.  5,  36,  Matth.  Silv.  s.  v.  dia,  vgl.  bd.  3,  498  anm.  12  und  723 
Diacalamentis  ^^  es  steht  ppeon  {vgl.  auch  bd.  3,  521,  45),  aber  der  strich  durch  das 
erste  p  ist  ausradiert,  über  dies  heilmittel  s.  Cassius  Felix  ed.  Böse  202*  "  diaspo- 
liten,   diospoliten  medicamentum    Cassius   Felix  ed.  Mose  143.  259*  ^^   f^lruar 

"  märz        ^*  mai 


I 


Galknus  ^IXLVI'^  -    Deutsches  Aus  Recepten  MLIV'^ 


aG9 


1  Venam  epaticani,  libliclK^ 

2  Officationem,   töphid'n 

3  Siceraiii/  opheltnc 

4  Poma,  obez 

5  Venain  latoraiiani,  ^   sinligeii-^ 
G  Calculiim,  *  stein 

7  (14:4^'^)  0  Ad  stellioneni  egidessa^ 

8  (145*^^)  0   Ad  ioteridain  passioiiem   id  e. 

9  Gelesut 

10  Urticam.  que  dicitur  hete,"^zela^ 

11  Aristologie   radices    et    herbe    quam    di- 

12  cunt  swarchuniboz  ^ 

13  0  Ad  glandiola^  que  dicuntur  vf  druese^ 

14  Lac  herbe  illius  que  dicitur  ettewrz^ 

15  0  Contra   ilkuP'^    quod    serpit    in    cute 
IG       quod  dicitur  flethenta 

17  Radice^  herbe  que  dicitur  menewa 

18  (145^^)  0  Solinus^^    dicit.    Herbam    ci- 

19  narem,  hHwzt^^ 

20  0  Subitaneas  peste^,  daz  sreiflich^^ 


0  Ficuni,  dazfich 

(14G^^)  0  Ad  equum  qui  est  irreiht^* 

Ouo  pleno,  ^^  eiesscalun 

Colas,  cozast^^ 

(14G^^)  MaRubiuni,  ^"^  antron 

AvRipignientuni,  ^^  orginiet  ^^ 

Ana,  glich 

Pistello,  stozil 

Fleotoniare,  ^^  stiuan  ^  ^ 

Arteriis,  ^^  halsad*^ren 

Querelas,  ^^  suth 

Ossum,^*  bein 

Timpora,^^  dune  wend'' 

EfFusionem  oculorum,  rinnet  ogon^^ 

Sublingua,  ^'^   bilarn 

Uicia  oris,  stinkante  müdes 

Alenenationem  frenesis,  ^^  bucha^^ 

Splenis,  milzi 

Talo,  enclie 

Fleotomum,  plut  isarn 

Fleotomare,  stingen 


21 
22 

23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
3G 
37 
38 
39 
40 
41 


^  juni 
*  october 


-  September        *  so  scheint  zu  stehen;  zu  lesen  ist  indes  wol  sitilingen 
^  diese   und    die   loeitern  glossen   bis  z.  28  in    einem   liber    medicinalis. 
darin   schon  144^1  von  einer  hand  saec.  xiv  ()  Glizzen  blum  herba   {gleifsblümlein,  ra- 

nunculus  acris,  Nemnich  2,1127)  facit  vesicam  in  carne  qcüq;    ligauMs  eä  p  noctem  und 

a  i 

144a2  ()  Radix  h'modactili,  .i.  zitlose        ^  =  heternezela         "^  im  recept  Cot  u*me  q  ho- 

mine  cömedit.  steckt  in  dem  deutschen  wort  biboz?  ^  dies  compositum  kann  ich  an- 

derweitig   nicht   nachiveisen         °  im  recept    Ad  unges  deformes,     veranschlagt  man  die 
Schreibung  hetenezela,    so   bezeichnet   ettewrz  vermutlich  eiterwrz  "  illud   über   aus- 

gestrichenem und  unterpunctiertem  febre^        ^^  recept  Contra  febres.  Solin  107,  3  Momm- 
sen        ^^  hHwzt]  das  letzte  t  kann  auch  r  sein.  l.  hertwrz  (hirschwurz)        ^^  l.  freislich. 

vgl  DWB  4ia,  121.   davor  Colt  uenena  mirificü  e  ^^  MSD  2^,  302.    der  segen  selbst 

lautet:  Primü  T  dext*ä  auriculä  dnicä  oratione  cäta.    7  ipsü  pede  tenes.    T  manu  die  istv 

u*8ü.  Ninitis.  I  altere  pede  ]^c.  Qvid  sitis.  It^cio.  Ninitare.  I  .nn.  Naribare.   Hoc  t^  facias 

_  _  _       _  ^  _ 

1  dexterä  auricta.    cü  dnlca  oratione.    darauf   die  randschrift  Cent   mobu  (sie)    equor 

qui  dicit"    qdi  aGleia    {das  erste  a  und  1  unsicher) :   ich   vermute  qlialgeia  z=  xoiXiaXyia 

^^  die   randschrift    dieses   recepts  ist  fast   erloschen   und   unlesbar  ^®  cozast]    a 

zweifelhaft,    'einen    aufguss  machen''    zu   göz?  ^"^  in  einem   recept  Potio  vteda  tepe 

i  a 

estatis  ^^  in  einem  recept  Ad  ficü  q  p  anü  tnsit         ^*  orgimet]   gl  aus  m  corr. 

^^  von  hier  ab  aus  Beda  De  minutione  sanguinis  {Opp.  1,  398)  dem  inhalt,  weniger  der 

form  nach,  phlebotomamus  Beda         ^^  stuwen  Lexer  2,  1283         ^^  Arterias  venas  Beda 

*'  querelam  Beda  ^*  os  Beda         "^^  tcmporibus  Beda 

'"^  subtus  lingua  Beda         ^^  alionationem  in   phrenesim  Beda 
bücken)  scheint  gemeint 
Althochdeutsche  glossen  IV.  24 


"^^  ogon]  g  aus  corr. 
^^  bucha  'biegung'  {zu 


370  NACHTRÄor:  Zum  Drittkn  Band  MLX»  —  MLX® 

Alem.  18,  138.  139 

MLX-^ 

Codex  cotnüis  da  Droste-Nasselrode  in  Herten.  ^ 

1  Saiurcia,  i.  hoiicolla^  Raphano,  i.  reneuano  12 

2  Plaiitagino,   i.   uuegibrede  Bipede,   i.  piuuuz  13 

3  Lubestico,  i.  he^ 

MLXb 

a  =  Codex  monasterii  heremitarum  29.    /;  =  Codex  monasterii  her emitarum  ^21. 

4  Collige*    herbani    que    Ivisca*'^     dicitur.  ei  cum  uino  bibere  a   101  14 

5  tolle    radicem    cum    symbolo.    et  ora-       Herbam    mercurialem.'^    hoc    est    heim-  15 

6  tione  dominica.  et  kozumbrium^  quod  würz  a  102   heimvurz  ^   2G  IG 

7  est  thimiama.    et  tere  In  vino.    et  da 

MLX« 

Clm.  14221  f.  23^ 

8  De^  iuse  herbe  radicis  que  vvlgo  heim-  uurz  dicitur  17 

MLX^ 

Codex  monasterii  heremitarum  356  ^.  117. 

9  Sumat^  thv^  myram.  cundereba.  radices  persici.    omnia  contunde   et  cum  uino  18 

10  urtyce.    brahuurz.     indicum.     granum  bibat  ieiunv^  19 

MLX« 

Codex  Lugdunensis  Voss,  graecus  4^  7  f.  40^. 

11  0  Toxicum  luppiuurz^^ 

*  die  folgenden  gll.  finden  sich  interlinear  in  einem  recept  zu  einem  unguentum  quod 
teutonice  dicitur  Grunesalva  {zu  dem  ausdruch  vgl.  Zs.  f.  d.  pÄ.  13,  474,  44/  und 
Bartsch  Heidelberger  hss.  195^).  aufserdem  begegnen  im  text  selbst  folgende  deutsche 
Worte:  De  simphonia  item  de  bilissa.  De  acere  idem  {vielmehr  ide  =  id  est)  de  gunde- 
reua.  De  althea  idem  de  uus^ca  (=  iuischa).  De  wittwrz.  De  barba  iouis.  idem  de  dune- 
resbard.  De  lingua  canis.  idem  hundeszunga.  De  magesamon.  De  gaheUa.  De  iserna.  unum 
ember  uini.  unum  uirdel  aceti.  hingegen  ist  De  musicha  nicht  deutsch  (bd.  3,  472, 10  uö.) 

^  =  heimconela  ^  vielleicht  fälschlich  ansatz  zu  nochmaligem  hencolla  *  unter 
der  Überschrift  Item  zn  Ad  paralisin  a  ^  Ivisca]  I  scheint  nachträglich  eingesetzt   a 

*  über  dies  wort  s.  Älphita  p.  44^.  185a,    CGL  3,  609,  64   und  oben  67  anm.  27 

'  das  recept  Ad  solvendum,  in  dem  die  contextgl.  sich  findet,  lautet:  Radices  apii.  et 
feniculi.  et  herb  mercuriale.  In  aqua  simul  cocta.  calida.  admixta  uino  austeri.  cyatum  .i. 
aut  plus  bibe.    si  nimietas  nocet,    detrahe  apium  et  mercurialem.    et  alia  frequenter  bibe 

*  gleichfalls  in  einem  recept  Ad  soluendv  stomachv  ®  recept  Contra  acutam  pa 
{dann  abgeschnitten,  l.  passionem)  ^^  saliunca.  calcitKeppa.  Toxicum.  luppiuurz.  in.^e 
tela  toxicata  steht  unten  am  rande  der  seite^  die  medizinische  recepte  enthält 


Verzeichnis  Der  Hss.  371 


VERZEICHNIS 
DER  BENUTZTEN  HANDSCHRIFTEN. 

Dies  mit  tunliclistcr  knappheit  hergestellte  Verzeichnis  zählt  die  benutzten 
hss.,  icelclie,  so  weit  ihnen  nicht  der  ausdrückliche  vermerk  "chart^  beigesetzt  ist, 
sämmtlich  auf  pergament  geschrieben  sind,  in  alphabetischer  folge  der  bibliotheken 
und  ihrer  einzelnen  fonds,  innerhalb  derselben  aber  arithmetisch  geordnet  auf. 
5  die  angaben  variieren  bei  gleicher  einrichtung  hinsichtlich  des  umfangs,  je  nach 
dem  brauchbare  beschreibungen,  auf  die  verwiesen  werden  konnte,  gedruckt  vor- 
lagen oder  nicht,  besondere  sorge  wu7'de  verwandt  auf  die  Scheidung  der  ur- 
sprünglich selbständigen  bestandteile  der  Codices :  arabische  fett  gedruckte  zahlen 
lieben  sie  von    einander  ab.      römische   Ziffern    verweisen    auf    die    nrn    unserer 

10  Sammlung  (I  —  CCCCXCVI  =.  bd.  1;  CCCCXCVII  —  DCCCCXXX  =  bd.  2; 
DCCCCXXXI  —  MCLXVI  =  bd.  3;  MCLXVII  —  MCCXLIX  =  bd.  4), 
innerhalb  deren  jeder  einzelne  glossencomplex  verivertung  fand;  auch  die  berich- 
tigungen  der  hslichen  lesungen,  sowol  die  am  schluss  der  ersten  drei  bände  zu- 
sammengestellten als  auAih  solche,    die  ich  jetzt  zu  geben  habe,  wurden  dabei  ver- 

15  merkt,  die  verschiedenen  dieser  Ziffern  beigefügte  bezeichnung  ""nachtr!  meint 
stets  die  rmchträge  des  vierten  bandes,  falls  nicht  speciell  auf  den  zweiten  oder 
dritten  hingewiesen  ist.  am  ende  jeder  beschreibung  stehen  hinter  einem  fett 
gedrucktefi  gedankenstrich  die  bisherigen  erwähiiungen,  abdrücke,  collationen,  fac- 
similia  der  gll.,  hinter  einem  zweiten  Oraffs  siglen  und  in  eckigen  klammern  die 

20  Paragraphen  oder  nrn  der  Übersichten  Hoßnanns,  Pipers  und  Schmellers  {s. 
unten  tabelle  1 — 4)  verzeichnet,  von  einer  bezugnahme  auf  vRaumers  ganz  unselb- 
ständige und  darum  wertlose  angaben  sah  ich  ab.  alle  den  abdrücken  zu  grmide 
gelegten  copien  und  collationen  rühren  von  mir  her,  so  weit  sticht  fremder  hilfe 
gedacht  ist;  die  wenigen  hss.,  welche  weder  von  mir  noch  für  mich  neu  verglichen 

25  wurden,  Jmbe  ich  kenntlich  gemacht,  verschollenen  hss.  oder  untergegangenen,  für 
die  wir  auf  die  vorhandenen  abdrücke  beschränkt  waren,  setzte  ich  einen  stern 
bei.  die  fortlaufende  Zählung  soll  für  die  später  folgenden  tabellen  ein  bequemeres 
citieren  ermöglichen. 

Schon   die  vorrede   des   zweiten    bandes    s.  y  f  nannte  mehrere   mit  absieht 

30  ihres  jungen  Ursprungs  halber  übergangene  glossenhss.;  einer  andern  ausgeschlos- 
senen gruppe  {der  noch  Clm.  15514  bl.  88^  anzureihen  ist)  gedachte  bd.  3,  609 
anjn.  1,  der  Altdeutschen  gespräche  das  vorwort  desselben  bandes  s.  vii.  ich  füge 
weiter  hinzu  die  Amploniani  43  in  folio  saec.  xiv  mit  gll.  zu  Osberns  Panormia 
(Löwe  Prodromus  242)  und  62^  in  octav  {denn   dessen  Macer  gll.,  wie  1^  De  ar- 

35  temisia  Biboz,  De  aprotano  Aueruze,  5*  De  ruta  Ruze,  6*  De  apio  Eppe,  6*^  De 

24* 


372  Verzeichnis  Der  Hss. 

.sauina  Seiuiiiboni,  ?•'  De  nepita  nefta,  11»  De  saluia  8elue,  16^  De  uiol  violin- 
cröt,  18*  De  aristologia  .i.  O.stirlucie,  19*  De  camoiiilla  (sie)  i.  huiid'iHblvme,  20* 
De  altea  Iwis,  20''  D(;  liguBtica  .i.  lustechil,  ;K)*  De  celidoiiia  .i.  Goltwrz  usw., 
gehören  der  schrift  nach  erst  dem  ausgehenden  xiii  jh.  an);  den  Gothaer  codex 
5  75  7mt  einer  deutschen  gl.  zu  Sedulius  (Krusch  Neues  archiv  9,  272);  die  Inns- 
brucker Walthariusbruchstücke  {Schönbach  Zs.  33,  341  ff);  die  von  Graff'  G,  498 
erwähnte  Kopenhagner  Juvenalhs.  saec.  xiii;  die  hs.  1009  saec.xy  des  Lihrischen 
auctionskatalogs  von  1859;  die  Münchner  CIL  14597  (Rat.  SEmni.  F  100),  wo 
bl.  89^  am  rande  von  einer  hand  saec.  xiiijxiY  die  bei  Macer  beha?idelten  kräuter- 

10  natnen  mit  deutscher  Übersetzung  verzeichnet  sind  (Absinthiuni  w^mvt  —  Sam- 
bucus  holer);  14753  (Rat.  SEmm.  b  7)  saec.  xiii  mit  gll.  zum  Anticlaudianus 
des  Älanus  {zb.  bl.  91*  (Themo)  deichzel;  131^  Mirica  haidecch);  18580  aus 
Tegernsee  saec.  xii  mit  gll.  zu  Raginalds  Vita  Malchi  {ed.  lAebermann  Zs.  31, 
362  /;  es  fehlt    dort  Amurca  trester  bl.  41*);  19411  ebendaher  saec.  xiii  s.   107 

15  {Wattenbach  Neues  archiv  17,  36);  21045  aus  Thierhaupten  chart.  saec.  xv 
bl.  215*^  —  216^^  m.it  gesammelten  tier-  und  kräuterna^nen,  welche  zu  den  von 
Mone  in  seinem  Änz.  8,  398  —  400  nr  313 — 557  aus  einer  nicht  näher  be- 
zeichneten Reichenauer  hs.  in  Carlsruhe  herausgegebenen  durchweg  stimmen ;  22056 
aus   Wessobrunn   saec.  xiii  mit    nd.  kräuternamen ;    22300  aus   Windberg    saec. 

20  xiii/xiv  mit  einem  jungen  alphabetischen  kräuterglossar  auf  bl.  57^;  2230b  eben- 
daher saec.  XIV  bl.  116*^  mit  gerätschafts-  und  tiernamen;  endlich  23479  (ZZ  479) 
saec.  XI,  weil  es  sich  dort  nicht  um  gll.,  sondern  um  ein  lat.  recept  mit  ein- 
gemischten deutschen  worten  und  phrasen  handelt,  das  ich  an  anderm  ort  zu  ver- 
öffentlichen gedenke  {Mones   Anz.  8,   93.    Piper  474).     aus    dem    gleichen  gründe 

25  fanden  keine  aufnähme  die  deutschen  bestandteile  der  in  Clm.  22032  aus  Wesso- 
brunn und  in  dem  Lambacher  codex  99  enthaltenen  anweisung  zur  fingersp'aclie 
{Mones  Anz.  8,   94).'*'     ferner  blieben  fort   die  Oxforder  hs.  Digby  172  saec.  xn 

*  ebenso  loenig  stehen,  obwol  es  die  Münchner  Sitzungsberichte  1875  n,  237  be- 
haupten, im  Clm.  15912  {aus  dem  Master  SErentrudis  auf  dem  Nonberg  bei  Salzburg 
nr  12)  deutsche  gll.  diese  quarths.,  xn  jhs.,  162  bll.,  setzt  sich  aus  drei  urspr.  selb- 
ständigen Sammlungen  lat.  predigten  zusammen:  1)  bl.l — 58,  die  zioeite  hälfte  eines 
homiliars,  nämlich  seine  quaternionen  vi — xi  und  der  ternio  xn,  ivelchem  nach  53  das 
letzte  bl.  durch  ausschneiden  fehlt  {Signaturen  auf  1\  9*.  17^.  25*.  88*.  41a.  49a)- 
3)  bl.  54 — 129,  kleiner  geschrieben,  neun  auf  54a — uga  signierte  quaternionen  und  der 
unbezeichnete  binio  126 — 129:  diese  beiden  Codices  befassen  wesentlich  sermone  auf 
hauptfeste,  darunter  mehrere  Bernhards;  3)  dagegen,  bl.  130^,  vier  ungezeichnete 
quaternionen  und  das  einzelbl.  162,  enthält  zumeist  sonntagspredigten  für  das  kirchen- 
jahr,  denen  150*  ein  Sermo  in  cena  dni,  155*  Ali^  sermo,  158*  Epla  leronimi  pbri  ad 
Susannam  lapsam,  endlich  162^/  von  and.  hand  gleichnisse  auf  die  jungfrätdiche  ge- 
burt  folgen,  auf  der  früher  leer  gelassenen  letzten  s.  58^  des  ersten  teils  hat  eine 
hand  saec.  xiii/xiv  folgendes  stück  einer  allerheiligenpredigt  über  Matth.  b,  1  ff  einge- 
tragen : 

Videns  ine  Turbas  Ascendit  T  montem.    Et  Cet*a.    Mons.    Ipe  I£lc  xps   ascendit  in 

i       _  a 

inontem  .i.  ad  ututü  altidudine  {sie)  ac  firmitate  in  schala  hvmilitatis  p  vn  gdus  in  carne 

MisterioB  suou.     IncarnatioTs.    B.  p,   dencensii"    ad   inferos  R.  a.  pced;    7  in  fufo  ludicio. 


Verzeichnis  Der  Hss.  373 

mit  gll.  zu  Sidonkis,  so  weit  sie  deutsch,  nicht  romanisch  sind  {Anccdota  Oxo- 
nicnsia.  Cktssical  scries  i,  5);  die  römische  Isidorhs.  Pal.  281  mit  ihren  fcder- 
prohen  auf  hl.  308*  (Crecelius  Älcm.  14,  53),  eine  nicht  signierte  Schlettstädter 
papierlis.  sace.  xv  mit  tier-,  kräuter-,  haum-  und  gerntscliaftsgll.  und  die  Stutt- 
5  garter  hs.  Theol.  et  phil.  4®  242  saec.  xii  aus  Zweifalten  mit  einer  oder  zwei 
gleichzeitigen  deutschen  interlinear  gll.  zum  Monachus  Sa^igallensis  [Jaffc  Bihl.  4, 
Go4  Larva  scrato,  GG3  Poliphemuni  id  est  gygande).  auch  die  zwei  Münchner 
mss.  saec.  xv  gemeinsamen  deutsclien  gll.  zur  Vita  Ernesti,  welche  mindestens 
in  das  XII  jh.  hinaufreichen  {Zs.  7,  207 — 213.  225),  wurden  hei  seile  gelassen. 
10  von  den  durch  Hattemer  bekannt  gemachten  S Galler  hss.  entfielen  gleichfalls  meh- 
rere: so  nr  19  (1,  407.  Pi>er  148),   s.   bd.  1,  ix;   nr  196  (1,  415.  Piper  350), 

a 

V*  ipe  teptationü  (^ic)  uictoria  7  gta  inmortalitatis  exaltat®  suos  theret  ad   se  ipsum  ut  ipe 

a 

ait.  Cmii  exaltat"  fuero  a  t^ra  omnia  tham  ad  nie  ipsum.  Man  list  vns  hivt  an  dem 
heiligen  ewanglo  daz  vnser  Ichs  (s/'c)  xps  ein  groze  menige  sach  div  im  nach  volget  vor 
den  gie  er  vf  einen  pch.  Der  pch  da  vnser  h^re  vf  gie  d^r  bezeichent  die  hohen  lere 
vnd   daz   groze  gebot    daz   got   sinen  ivngern   gab.    Et  cum  sedisset  accesserunt  ad  eü 

ci 

displi  ei".  Vn  sanct^  augustln".  Accedunt  displi  ut  audiendis  u^bis  corpore  eet  uicinio- 
res  q  pceptis  adinplendis  alo  adppinquabant  Alle  die  lere  die  got  sine  ivg^n  gab  vf  dem 

a  

pge  die  het  er  in  in  menchslichem  bilde  selbe  vor  getgen  Sedit  quia  suä  claritatem  nre 
fragilitati  efigurauit  se  p  incarnatioe  humiliando.     Exinauit  (sie)  semetipsum  forma  serui 

suscipiens  Vnser  h're  saz  vf  dem  pge.     Vii  sanct^  pnhard^.     bone  lesu  n   te    humiliasses 

ad  sessione  scilic;  inclinasses  ad  humanitate  7  passione  n  quidem  angli  te  stäte  in  maie- 

o  o 

State  attigissent  M  accedüt  puplicani  7  peccöres  Accedit  Maria  Magdalena  accedit  lat 
in  chrvce  accedunt  7  discipli  Der  gvte  sanct^  pnhard''  schrib;  vns  darub*  daz  vns,  h*re 
saz  vf  d^m  pge.  gvt*  heilant  bietest  dv  dich  niht  gediemvet  zv  vns  Mit  din^  Menscheit 
vnd  mit  din*  Mart'    die  heiligen  engel  mohten   dih  niht  bereichet  haben  in  din''  Magen- 

o  a 

chreft  nv  gent  die  offen  svndsere  zv  dir  sancta  M  Magdalena  der  schachsere  an  dem 
heilige  chrvze  nv  gent  zv  dir  din  ivng\  alle  die  gotes  gebot  leistent  die  sint  sin  ivng*. 
Et  apiens  os  suü  docebat  eos  dicens.  Beati  (die  fortsetsung  fehlt  mit  dem  nach  53  aus- 
geschnittenen hl.). 

Die  anfangspartie  findet    sich  ähnlich  wider  auf  hl.  115l>  des  zweiten   teils:  Se- 

cvndv  Mathevm.    Videns  ihc  turbas.    7  c*.     In  Hui"  euglii  lectioe   ds  homo  ppt  hoTes 

fact*.     nob  in  adam  p  supbia  lapsis  scala   humilitatis  T  sem?   ipso  erex.  in  q  &  vil.  gd" 

inseruit.     p  qs   ascendam^   de   cualle   lacmaB.     ad  beatitudine   regni  celoF.     Prior  aü  ipse 

ascend  in  monte.   hoc  e  uirtutu  altitudine  ac  firmitate.     immo  &  ad  ijDsä  q  suis  seqcib; 

pmisit  claritate.     ascend  p  vii.   grad"  suob  in  carne  gestoB.    incarnoTs.    baptismi.    passio- 

nis.     dcscens*  ad  inferos.     resurrois.     ascensioTs.     7  fut~i  iudicii.     Et  cü  sediss7.    accessef 

a 
ad  eü   D.  E.    Exaltat"  h.  ipse.    teptationü  uictoria.     7  Imortalitatis   gla  ipsos  txit   ad   se 

ipsü.    für    einen   spätem  abschnitt    ist  Bernhards  allerheiligenpredigt    hei  Migne  183, 

155   zu  vergleichen:   Cum  sedisset,  inquit.     Alioquin   quis   ad  excelsum   illum   gigantem 

posset  accedere?    Benignissime   prorsus   inclinavit  se,  et  exinanivit  usquc  ad  sessionem... 

Sedit  enim,    ut  ad  cum,    quem   ne  ipsi  quidem  angeli  stantem  attingerc  poterant,    etiam 

publicani  et  peccatores  accedant,  accedat  Maria  Magdalene,  acccdat  et  Latro  de  Cruce. 


374  Vkrzkichnis  Der  Hbh.   18 

weil  CS  sich  nicht  um  glL,  sondern  um  eine  federprobe  handelt;  nr  5G1  (l,  420. 
Piper  359),  denn  uualdach  ist  nur  eine  lat.  Variante,  s.  AÄ  SS  aug,  v,  38;  auch 
nr  635.  G71  {TIatt.  3,  602.  Piper  373.  374)  enthalten  ebenso  wenig  deutsche 
gll.  wie  das  fragment  des  codex  1394  nr  xv  (Hatt.  3,  CO 9.  Piper  378).  es  ver- 
5  steht  sich  endlich,  dass  in  einer  Sammlung  der  ahd.  gll.  alle  rein  alts.  oder  ags. 
zu  fehlen  haben*';  solche  fanden  nur  dann  aufnähme,  wenn  sie  mit  hd.  gemischt 
auftrale7i.  daher  wird  es  nicht  überraschen,  dass  nur  ein  teil  der  gll.  des  Voss. 
lat.  4^  69  reproduciert  wurde. 

ADMONT, 

10  STIFTSBIBLIOTHEK. 

3  in  folio,  XI  jhs.,  640  dreispaltige  ss.:  s.  1* — 518''  von  verschiedenen  sich 
ablösenden  händen  die  beiden  Salomonischen  glossare  unter  der  Überschrift 
In  nomine  domini  omnipotentis  incipiunt  glose  siue  expositio  in  latinas  dictiones 
primitivas  derivativas  appellativas    et  proprias  secundum   q  a  poetis  vel  arciü    et 

15  diuine  pagine  scriptoribus  in  propria  significatione  s~  translatione  ponuntur  usw. 
mit  deutschen  gll.,  die  meist  von  and.  hand  übergeschrieben  sind,  aber  auch 
mit  solchen,  die  im  context  stehen;  im  ersten  glossar  nach  dem  schluss  des  P 
s.  313'^ — 314*  (314'*^  leer)  ein  nachtrag,  gesammelte  gll.  aus  allen  teilen  des  al- 
phabets  von  verschiedenen    händen    (MCLXXVa).     die   quellenschrift steller  fiwlen 

20  sich  erst  vom  S  5.  332*  an  hin  und  wider  rot  angemerkt,  es  folgt  eine  auf  Zäh- 
lung der  teile  des  menschlichen  körpers  {s.  bd.  3,  437  anin.  2)  und  ein 
griech.-lat.  wb.  Logos  Liber  Agathi  tychi  bona  fortuna  usw.,  dh.  die  Hermeneu- 
mata  Monacensia  (COL  in)  bis  211,  53.  564^  ein  Verzeichnis  biblischer 
Wörter  mit  erklärungen,  doch    ohne    deutsche.     602*    Juliani    Toletani    liber 

25  prognosticorum  futuri  seculi,  630^  Incipit  liber  sancti  Augustini  de  difinitione 
dogmatuni  ecclesiasticorum.  635* — 639*  {diese  seile,  die  auch  den  vermerk  Iste 
liber  est  S.  Blasy  Amontn  enthält,  saec.  xiii)  das  steinbuch  Marbods  Evax  rex 
arabum  usw.     abschrift  verdanke  ich  ASchönbach.  [1 

106  in  grofs    quart,  xii  jhs.,  imfoliiert  (147   bll):    bl.   1*  leer,    V^  ff  die  bücher 

80  XXVII — XXXII  {Esaias  bis  Daniel)  von  dem.  Opus  de  sancta  trinitate  des  Rupert 
von  Deutz  {Migne  167,  1211  ff);  auf  der  rückseite  des  vorletzten  blattes  und  auf 
dem  ganzen  letzten,  prächtig  geschrieben,  die  lat.  hexameter  über  vögel-,  tier- 
und  baumnamen  mit  deutschen  interlinear  gll.  (DCCCCXXXIV).  —  Archiv 
der    gesellschaft  6  (1831),    170.     ausgäbe  von    HHoffmann    Altd.   bll.  2    (1840), 

35  214:  ff.  —  [P.  432.]  [2 

S40  in  quart,  xiiijhs.,  112  bll.  und  ein  imxYJh.  beschriebenes  vorsatzbl.:  bl.  1*  lat.- 

*  deshalb  blieben  auch  fort  die  vier  interlinear  gll.  eines  Verzeichnisses  des  Ganders- 
heimer  kirchenschatzes  in  einem  jetzt  zu  Koburg  befindlichen  plenarium  saec.  xii.  sie 
hätten  in  Gallees  Alts.  Sprachdenkmäler  gehört;  damit  sie  nicht  vergessen  scheinen^ 
führe  ich  sie  hier  nach  Wattenbachs  dbdruck  Anz.  des  germ.  museums  1873  sp.  347 
an.  Oriola,  idest  opperiianan  {gemeint  wöl  Oralia).  Crumena,  budil.  Sericia,  pelleles. 
Plmnaria  [uelamina],  ibocade  {dazu  vergleicht  Sievers,  geivis  mit  recht,  altn.  bök  der 
Liederedda  =  'gestickter  teppich'  und  das  schw.  v.  gullböka  'mit  göld  sticken  Gudrü- 
narkv.  2,  14). 


Admont  o  —  Altenhukc;  188  875 

deutsche,  stark  verderbte  fi  sehn  amen  iinabgesetxt  (DCCCCXL),  dann  einige  der 
lat.  hexameter  über  die  nanien  der  fische  ohne  detäsche  gll.,  vier  imglossierte 
kräiiternamen,  die  verse  Sunt  sueui  seui  nee  in  hae  tellure  coeui.  Carinti  gcntes 
glires  glutire  solentes.  et  cetera,  darauf  bis  2^  resie  zweier  lat.  2)redigten. 
5  3* — 109^  das  Speculum  ecdesiae  des  Ilonorius  ohne  vorrede  (Migne  112,815  — 
1082),  de))i  am  schhiss  ein  abschnitt  des  Hohe 7i  liedes  angehmigt  ist.  abschrift 
verda7ike  ich  ASchönbach.  [3 

S69  (69^  lüiten  von  einer  hand  saec.  xv  der  vermerk  Iste  über  pertlnet  ad 
SBlasiü  in  admont)  in  folio,  xiijhs.,   GdblL:  bl.  1^  Incipit  sermo  ambrosii  aut- 

10  perti  presbiteri  de  instructione  et  institutione  honestc  uite.  habens  scripturarum 
testimonia  .lxxx.  11^'  De  disciplina  xristianorum  Augustinus.  18*  Incipit 
libellus  de  .iiii^'"  uirtutibus  prudentia.  fortitudine.  temperantia.  iustitia.  qui  preti- 
tulatur  fonnula  uite  honeste.  Editus  a  quodani  martino  episcopo.  ad  mironem 
regem.     22^  Incipit  epistola  sancti    cypriani    martyris  de  duodccim  abusiuis  se- 

15  culi.  30^  Epistola  Iheronimi  presbiteri  ad  paulam  Et  eustochium  de  assump- 
tione  sancte  Marie.  46^  leer.  47*  bis  zum  schluss  alphabetisches  lat. -deutsches 
vocabular ,  dreispaltig,  mit  abgesetzten  gll.,  von  verschiedenen  händen  geschrieben 
(DCCCCXXXVIIIb).  einzelne  zweifei  meiner  abschrift  hat  ASchönbach  im  juli 
1877  mir  gütigst  gehoben.  —  HHoffniann  Zs.d  (1848),  868—381.  —  [P.  401.]  [4 

20  4T6  i7i  quart,  xii  jhs.,  unfoliiert:  nach  der  pars  quiuta  moralivm  beati  gre- 
gorii  pape  in  lob  die  lat.  hexameter  über  vögel-,  tier-  und  baumnamen 
mit  deutschen  interlinear  gll.  sehr  schön  geschrieben  auf  den  beiden  letzten  bll. 
(DCCCCXXXIV).  —  HHoffmann  Altd.  bll  2  (1840),  214 /f.  —  [P.  483.]  [5 
508  iyi    octav,    xii  jhs.,   112  bll.    (aufserdem   das  erste  bl.  der    ersten   läge    dem 

25  voi'derdeckel  aufgeklebt;  auf  seiner  rückseite  trägt  es  die  iiotiz  Iste  über  pertinet 
ad  scm  Blasium  Admunt):  bl.  1* — 56*  (56^  leer)  Glose  divinorvm  librorvm 
von  der  Genesis  bis  zum  Hebräerbrief  mit  verschiedenen  deutsche7i  inteiiineargll. 
und  einigen  im  context  (VIII.  XXVIII-  XLIII.  LVI.  LXIX.  LXXXVIII. 
CLXIII.  CCXII.  CCXCI.  CCCXI.  CCCLXX.  CCCLXXVII.  CCCCXCI).  57* /f 

30  ein  lat.  alphabetisches  glossar  7nit  einigen  deutschen  context-  und  spä^iichen 
interlinear  gll.  in  der  anfangspartie  (MCLXXX).  ^  [P.   30.]  [6 

"759  in  octav,  xiii  jhs.,  218  bll.:  miscellanhs.  wesentlich  metrischen  und  gram- 
matischen inhalts  {zb.  59*  Incipit  Avrea  Gemma,  168*  Marbods  Lapidar, 
188^   die    Regule    de  rithmis,    welche    Zamcke  in  den   Berichten    der    sächs. 

35  gesellschaft  1871  s.  41  ff  herausgab,  194*  Cato ,  203*  Prouerbia  salemo- 
nis.  Hec  sunt  sermonis  non  nostri  sed  salemonis  vgl.  codex  Vind.  885  bei 
Endlicher  s.  165).  darin  ua.  bl.  55^ — 56^  die  lat.  hexameter  über  vögel-, 
tier-  und  baumnamen  mit  deutschen  interlinear  gll.  (DCCCCXXXIV).  [7 

ALTENßURG  IN  NIEDEEÖSTERREICH, 
40  BIBLIOTHEK    DES    STIFTS    SLAMBRECHT. 

188  in  quart,    xiii  jhs.,    106  bll.:    bl.   1* — 87*    Osberns    Pa^iormia  (WMeyer 

Rhein,  mus.  29, 179  ff),  hier  Deriuarius  betitelt,  hiebst  anhä7igen  {über  vasa,  naves, 

voces   animantium).     87^ — 104'^  Summa  instructionum    Petri    Hispani.     105* 


37G  Vkhzeichnis  Dkr  Hh«.  8  —  12 

(bl.  105.  106  einzeln)  Pronomina  derivatiua  qualia  sunt.  105*^  sp.l  gesammelte 
gerätschaftsnamen  mit  deutsche?-  Übersetzung,  die  mifangs  übergeschrieben  ist, 
dann  im  context  folgt  (MCXLIX) ;  auf  dem  rest  der  spalte  und  auf  sp.  2  no- 
tizen  des  xrv  und  xv  jhs.,  unten  der  eintrag  saec.  xvi  Istc  über  est  Andree 
5  Chcmmcher  plobani  in  Czwetl.  106*  Item  a  uirco.  uiresco  .  .  . ,  wol  ein  verbun- 
denes bl.*  [8 

AMIENS, 

BIßLIOTHEQUE  MUNICIPALE. 

HO  {aus  Selincourt)  in  klein  folio,  ausgehenden  xii  jhs.,  94  zweispaltige  blL,  he- 

10  schrieben  im  Catalogue  general  des  mss.  des  bibliotheques  publiques  de  France. 
Departements  xix,  51 — 53:  bL  1 — 21''^^  gll.  zur  bibel  mit  fünf  deutschen  im 
context  (CIX  nachtr.  CCXIV  nachtr.);  am  schluss  stehen  die  worte  Melon  alconi 
Terseon  exalicon  Uaricon  Colomös  Exanicos  in  quo  Dominus  sedet.  Nerius  hi- 
cherius  hiterius  licherius  Balteus  liteus  Siderius  ibi  est  salus  mundi.     es  folgt  der 

15  tractat  Sic  homo  consistit  sie  eorporis  illius  artus.  Expositos  in  auro  (sie)  Stra- 
bus  monstrante  tenebo,  aber  nur  bis  zu  den  Worten  21^'^  Gurgula  que  rachala 
a  guture  nomen  aceepit  euius  meatus  ad  os  et  nares  contendit.  Explicit.  seine 
deutschen  gll.  sind  bis  auf  zwei  resp.  drei  (DCCCCLIX*  nachtr.)  ausgelassen.  — 
die  anführung  des  worts  que  rachala  im   Catalogue  aao.  53  machte  mich  auf  die 

20  hs.  aufmerksam;  abschrift  der  wenigen  deutschen  gll.  verdanke  ich  dr  KHampe.  [9 

ANTWERPEN, 
BIBLIOTHEEK  VAN  HET  MUSEUM  PLANTIN-MORETUS. 

l!36  {früher  dem  SJacobskloster  zu  Lüttich  gehörig)  in  octav,  x/xi  jhs.,  69  bll., 

sehr  schlecht  geschrieben :     bl.  2* — 41^  des  Sedulius   Carmen  paschale,  41^  bis 

25  zum  schluss  Prospers  Epigrammata,  beide  mit  einer  reihe  recht  unleserlicher 
deutscher  interlinearer  {selten  marginaler)  gll.  mehrerer  hände  (DCCCXXXIX. 
DCCLXXIV).  über  die  hs.,  die  früher  mit  andern  zusamme^igebunden  war,  vgl. 
noch  Änz.  des  germ.  musemns  1876  sp.  236.  —  erste  7iachricht  von  den  gll. 
gab  LBethmann  Archiv    der    gesellschaft  8  (1843),  51.  565.     ausgäbe    vo7i  Nolte 

80  G^erm.  20  (1875),  130 — 132.  als  ich  im  September  1876  die  hs.  benutzen  wollte, 
war  das  museum  seiner  Übergabe  an  die  stadt  halber  auf  mehrere  wochen  ge- 
schlossen; daher  hatte  anfangs  1878  JFranck  die  gute,  eine  collation  für  mich 
zu  besorgen.  —  [P.  212.]  [10 

APPONYI,  BIBLIOTHEK  DER  GRAFEN.     S.  JETZT  UNTEN  NR  273. 

*  auf  der  rückseite  des  letzten  blattes  der  unpaginierten  hs.  185  in  quart  derselben 
bibliothek  {enthaltend  Bedas  commentare  zu  Parabolae,  Ecclesiastes  und  Canticum  cant. 
sowie  Constantins  Viaticum)  findet  sich  folgendes  nd.  recept  von  einer  hand  des  xiv 
jhs.  eingetragen:  Muscaten.  Negilken.  Muscaten  blomen.  Cardemomin.  Ingever.  Galgen. 
Cinamomin.  Giewelkes  ein  pennig  wicte.  {dazu  am  rande  mit  verioeisung  Cubeben)  leue- 
stockes  sat  venekilsat.  anis.  dilsat.  pet^ciliensat.  Mercsat  {darüber  .i.  apiu).  Giewelkes. 
zuei  pennig  wicte.  Masticum.  also  vil  also  des  alles  ist.  aloe.  also  vil  also  des  alles  ist. 
vnd  daz  salme  mit  wermeden  sape  memengen  {sie)  vnd  sere  keneden  vnd  daz  so  salme 
de  cornere  weitere  alse  ein  erwize.  die  vTgere  salma  mit  loreole  smeren.  darunter  das- 
selbe von  and,  hand  lat. 


Altenbukci   188  —  Bamberg  A.  i.  35  377 

AUGSBURG, 
KREIS-  UND  STADTBIBLIOTHEK. 

8  in  ipiart,  110  hU.  (doch  ist  nach  82  ei7is  bei  der  xählung  ühersprmigen).  die 
innenscite  des  vorderdcckcls  schützt  ein  pergamenthl.  mit  Itymnentexten  saec.  xii, 
5  dem  oben  ein  papierstreifen  mit  einer  inhaltsangabc  des  codex  saec.  xv  und  dem 
vermerk  Liber  canonicoE  Rcguliiriü  {darauf  drei  bis  zur  Unkenntlichkeit  ausge- 
strichene u'orte)  aufgeklebt  ist:  1)  saec.  xii  bl.  1 — 10  {letzteres  leer;  ein  qua- 
ternio  und  ein  doppelbl.)  Isidors  Allegoriae,  Opp.  5,  115 — 151;  2)  saec.  xii 
bl.  11 — 26  {zwei  quaternionen)  Bedas  commentar  zum  Jacobusbrief,  am  schluss 

10  unvollständig  {bis  cap.  5,  4  =  Opp.  cd.  Col.  5,  G91);  3)  saec.  xii  bl.  27 — CG 
{fünf  quaternionen  von  verschiedenen  händen).  27*  urspr.  leer,  mit  teilweise  neu- 
mierten  hymnen  saec.  xii  beschrieben.  27^  ff  Amalarius  Symposius  De  ec- 
clesiasticis  officiis  buch  1,  am  schluss  unvollständig,  Migne  105,  985 — 1050  z. 
11  in  quibus;         4)  saec.^i  bl.  ßl — 100  {vier  quaternionen  und  eiji  ternio,  des- 

15  sen  drei  rückwärtige  bll.  mangeln;  auch  von  bl.  100  ist  die  untere  hälftc  fort- 
geschnitten). 67*  ursp\  leer,  jetzt  in  erster  spalte  mit  zwei  reihen  lat. -deutscher 
kräuternamen  aus  dem  A,  B  und  C  saec.  xi  beschrieben  (MXXXI*  7iachtr.). 
67^ — 100*  (70^.  71'''.  100^  leer)  Incipit  liber  peiiitencie.  de  scok  patrü.  liie- 
ronimi.  augustini.  gregorii.   Theodori.   bede.    sentenciis.    de  penitenciali  romano.  et 

20  scoE  canonü  auctoritate  collectus  in  207  cajnteln,  de^^en  register  vorangeht,  mehi'- 
fach  sind  in  den  marginalen  quellenangaben  das  concilium  Mogontinuni,  Wor- 
maciense,  apud  theodonis  villam  und  Triburiense  genannt ;  5)  saec.  xi  bl.  101 
— 110,  ein  quinio,  dessen  äufserstes  dojjpelbl.  101.  110  urspr.  leer  ivar:  jetzt 
steht    darauf  101*   Ab   epactis    presentis    anni    deorsum  introgrediens  usw.,    eine 

25  anweisung  zum  gebrauch  einer  kalendarischen  tafel,  dann  von  and.  hand 
ARGVMENTVM  AD  LVNAM  INVENIENDÄ  IN  Kt  lAN  usw.  =  Beda 
1,  144  /'^  endlich  wider  von  and.  hand  die  verse  Ad  boree  partes  usw.  = 
Biese  679,  101^  Incipit  ymnvs  Bede  prespiteri  de  ratione  temporvm  per  rithmvm 
=  Beda  1,  4.4.1  f,  110*  die  verse  Beda  1,  417    mit  weiteren  6  davor    {der    erste 

30  Spera  coli  duodenis  signis  circum  uoluitur)  und  ebenso  vielen  darnach  {im  letzten 
nennt  sich  als  dichter  humilis  leuita  christi  edidit  hirenicus),  HO''  Nene  aprilis 
norunt  quinos  usw.  =  Beda  1,  150,  Octonas  martis  cepit  lex  quinque  librorum 
=  Beda  1,  155  /",  endlich  eine  tafel  der  himmelszeichen.  die  eigentliche  hs., 
bl.   102 — 109,  enthält  ein  computistisches  lehrbuch    (109^  Nos  enim  scolasti- 

35  corum  nostrorum  rogatu  que  introducendis  ad  hanc  artem  pueris  necessaria  iu- 
dicauimus  pro  captu  ingenioli  nostri  undecunque  coUecta  congessimus),  jünger  als 
Beda,  auf  den  es  verweist,  und  anfangend  Annus  solaris  ut  maiorum  constat  sol- 
lercia  inuestigatmn  CCCLXV  diebus  et  quadrante  conficitur.  —  durch  LBethma^ms 
undeutliche    notiz    Archiv   der  gesellschaft    9    (1847),    587   'f.    67    Gloss.  s.  xi ' 

40  wurde  ich  auf  den  codex  aufmerksam.  [U 

BAMBERG, 
KGL.  BIBLIOTHEK. 

A.  I*  35  in  qu£trt,  x  jhs.,   174  6S.  =  86  bll.  (bei  der  paginierung  ist  nämlich 


378  Vkrzioichnih  Dkk  Hsh.  12  —  13 

von  .V.  68  gleich  auf  71  gasprungcn)  und  ein  unyezähltca  twsatzbl.,  auf  dessen 
Vorderseite  von  einer  Iiand  des  xiv  jhs.  nur  die  notiz  steht  Codex  monaHterii  sei 
niichaet  in  bbbg  |  Quem  ni  quis  ab.stul(!rit  anathenia  nit  nebst  der  alten  sif/naticr 
L.  7.:  auf  der  ursjrr.  leeren  s.  1  gesammelte  gll.  zu  den  Decretis  pontificum  Zo- 
5  si7ni  bis  Simmachi,  unter  welchen  eine  deutsche,  s.  2  In  nomine  dnl.  Incipit 
prefaeio  libri  huius.  editü  ex  libro  ethimologiarum.  s.  4  Explie  Pfatio.  Ineipiunt 
Glose.  svp  Penitentialem  {darunter  eine  deutsche),  s.  5  nach  gröfserm  spatiuiyi 
die  Canones  apostolorum,  dann  das  Concilium  Nicenum.  s.  25  das 
Concilium    Wormatiense  von  868,    s.  48    das  Capitular e    Moguntinum 

10  von  852,  s.  62  ein  Poenitentiale.  mit  s.  05  scheint  eine  neue  hs.  zu  begin- 
nen, die  das  Poenitentiale  des  Ilalitgar  am  schluss  unvollständig  [Maafsen 
Gesch.  s.  863)  bringt,  früh  aber  müssen  beide  hss.  vereinigt  worden  sein,  da  die 
lagen  des  codex  von  alter  hand  mit  i — xr  je  am  schluss  signiert  sind,  alle  teile 
der    ersten    hs.    sind    mit  vereinzelten    deutschen  gll.    versehen,    welche    meist   am 

15  rande  und  durch  zeichen  auf  das  textwort  bezogen  stehen  (DCVII^  nachtr.).  — 
genauere  beschreibung  im  Neuen  archiv  17,  323 — 326  durch  VKrause,  der  mich 
auf  die  hs.  aufmerksam  machte,  7iachdem  schon  GHPertz  MG  LL  i(1835),  412. 
415  die  gll.  zum  Mainzer  capitular e  angeführt  hatte.  [12 

li.  III.  O  (früher  E  3;  bl.  143*^  am  untern  rande,  halb  abgeschnitten,  saec.  xiv 
20  Iste  lib^    est    niaioris   Eccle   in    babenb^c)    in  folio,    xiii  jhs.,    143    zweispaltige, 
auch  drei-  und  vier  spaltige  bll.  (quaiernionen  nicht  gezeichnet;  fiach  118  zwei  bll. 
ausgesch7iitten ;  143  einzeln):   bl.  1*^  —  26^^  buch  1  und  2  der  Practica  des   Con- 
stantinus  Äfricanus  =  Opera  Ysaac  (Lugduni  1515)  teil  2  f.  lviii — lxvii^^ 
c.  34,  dann  bis  28^^  nur  die  vorreden  der  vier  bücher  Graduum  =  Opera  Ysaac  f. 
25  Lxxviir'*^.  Lxxx^^.  lxxxii^^.  lxxxv^^  nebst  aufzählung  ihrer  capitel.     28^^  Inci- 
pit   plog^  sequentis  libri  p  alfabetü    tnspositi    scdm    constantinü.     Mvlti    voluert 
auctores  antiqui  usw.:    dies    ist    aber   die  vorrede     der    lat.    Dio s kor ides Über- 
setzung,  Rom.  forschungen  1,  54 — 56.     29^^ — 36^*  vierspaltig  Incipit  libeR  de 
nolb^  morboE  7  sper  7  bbau  a    northungo  oposit^  ein    alphabetisches  kräuter- 
80  glossar   mit   einigen  deutschen  gll.  im    coyitext  und  zwei  interlinearen    (MXIX^ 
nachtr.).     36^^  Tractat^  de  nat~a  aque  =  Constantinus ,  Opera  Ysaac  teil  1  f. 
cxLix^^    37^^  De  nivea  aqva  und  De    salsa  =  aao.  f.    cl^S  37^^^  De  uini  na- 

i 

tvra  =  aao.  f.  cli^^,    38^^  ohne  Überschrift    Diuersitas    uini   gn^alit  e  tplex  = 

aao.  f.  CLi*^^,    39^^  De  diu^sitate  uini  pp  sapore  =r=  aao.  f.  cliii^^  bis  nutriinenti 

85  z.  2  V.  u.     40^^  Explicit   über  dietap    particlariü.     Incipit  antidotari^  p  alfabetü 

tnspositv^.  dieser  Antidot aritts,  der  bis  118^^  reicht  und  54^^  in  dem  ab- 
schnitt Elect  ad  tusse  die  deutsche  interlinear  gl.  Spatule  Suerdele  enthält,  scheint 
mit  ivesentlicher  benutzung  Constantins  [sein  liber  stomachi  und  liber  aureus  wer- 
den 103^^.  104*^  citiert)  von  demselben  Northungus  verfasst,  der  das  alphabetische 

40  glossar  bl.  29^  ff  anlegte:  denn  99^^  heifst  es  Tyriace  diacithnes  Nortungus  qdä 
hui^  artis  cöpos.  cöptus  uires  dicit.     118^^  De  ponderibvs  medicinalib;,  118^  leer. 


Bamber(j  A.  I.  35  —  L.  in.  9  379 

119*^  De  piissiono  VHiginis.  7  Scotomi(\  Cap.  ii.  {verkürzt  aus  Constaiiiinfi  Li- 
ter aureus,  Opera  Basileae  1530  s.  1G9  f),  Do  Mania.  Cap.  xv.,  119^^  De  En- 
casmon  Cap.  xvi.,  De  meliuicolia  Cap.  xvii.,  120"^  De  lippitudine  in  oculis  = 
Constaiitini  Viatunun  2,  1,  weiter  bis  \21^^  ans  demselben  iverk  2,  2.  3  {vor- 
5  dere  Hälfte).  4.  5.  6  (vordere  hälfte).  3,  11.  12.  13.  14.  4,  12.  17.  6,  14.  15. 
IG.  17.  19  {vordere  hälfte).  7,  12.  13.  aber  eingefügt  dem  cap.  4,  12  ist  125*^ 
folgende  Nota.     Quidfi    &  Nortliung^  hui®  artis  cöpos.    testat"  se  cü  tyriaca  data. 

7  paulisp   puluMs    centaurio.    prunellis   supaspso.    cuidä   q  cadiuus  uisus  -r  fuisse. 

uespe  dedisse.  7  ex  li  mane  facto,  spem  qndä  uhms  subtil  ut  lübci.  s;  XL.  duoB 
10  pedü  oblongü  egessisse.  127^^  De  poiidcrib®  medicinalib®.  Dragma  e  octaua  pars 
uiicie  —  Hec  st  scdm  galienum.  De  cerebro.  Cerebrvm  Est  fundanitum  ncr- 
uoB  corpis  tisw.,  127*"^  Specula  MedicoE.  Gloriosvm  Et  honestü  e  medico  usw. 
{darin  ivird  127^^  polemisch  auf  Constantin  bezug  genommen),  127^^  Hie  Svnima 

Toti®  Artis.    Nvnc  Si  qs  querat  que  sit  sup  enumeratoB  uerior  demonstracio.    Se- 
15  quens  dynamis  demonstrat.  qua    si  is  qui  arte    pfitet~  medicine.  plenissime  intelli- 

gat.  nö  facile  decipiet~  in  cura.  Ne  qs  uero  fallat"*.  7  fallat.  in  coponendis  medi- 
cini^.  sicq;  uicturis  ingerat  pichn  mortis,  dan^  p  antidoto  uenenü.  hanc  paginä  in 
hüc  modü  a  northungo  xpi  paupculo.    editä  pie   pie    {das  zweite  pie  fehlt    136^^) 

a  _ 

plectä.  memorie  cömendet!  ubi  tä  nomina  picmtou.  qua  intellectü.  qlitate.  7  efFectu. 

20  desebere  cupit.     Quid  sit  phisic®   ul  phisica.    Pmsicvs.    Qui  scdm  etymoloiä  noTs. 
custos:  nat'e    dr    usw.,    Que  sie   exponuntur  {seil,   genera    et  efFectus    medicine). 

Malagtica  s  que  omne  duriciä  moUiunt.  7  dissoluunt  usw.,     128^^  He  s  sine  qb® 

nuUa  medicina  efficatit^  ofitit~,     SvNt  Species  herbe,  i  picmta  usw.  —  128^^  Hec 

omnia  osiderare  medicü  oportebit!  alioquin  frustra  laborabit.     Qua  lege  dande  sint 

25  potiones.  7  cetera.     Nvnc  Dicendü  usiv.,     128^^  Si   nimia  fu4t   solutio.     Uentris 

Deductio  si  fuerit  facta,  ultra  modü  usw.,  Que  medicine  9grue  sint  subscptis  pas- 

sionib®:  es  folgen  bis  129^^^  lauter  einzelne  recepte.     130^^  Incip  Hb  capitis.    De 

1 
inflämatione  c^eb.    Cap.  i.  Cvm  In  capite  morb®  oriat"  usw.,   130^^  Incipit  lib.   De 

simplicib®  medicinis.    Cap.  i.  Si  Vigilie  Contingant  usw.,  De  Mania.    Cap.  Scdm. 

30  Mania  Est.  alienatio   usw..  De  Melancolia.    cap.  t^ciuM.    Melancolia  ite    e  passio 

i 

cephalica  usw..  De  uniu^sali  dolore  Capitis.  Cap.  iiir.  Dolor  Capitis  cü  tfarie 
pueniat  usw.,  130^^  Cura  capitis,  Cura  alopicie,  130^^  Incipit  lib.  Scds.  De  oclis. 
Caveant  quoq;  ne  peccent  in  cibo  usw.,  Cura  oculoruM,  131^^  Si  dolor  sit  de 
melancolia,    132^^^  De  panno.    in   oclis.    Ad  albugine  ocli,   132^^  A  maclam  {sie) 

35  octoB,    Ad  lacmosos  oclos,     132^^  Si    pili    adult^ni  nascant~    {darin   die   deutsche 
inte^iineargl.    Ranunculü  lovfrosc),  Ego.  N.  {dh.  Northungus)  istd  uilipendo.     Si 

e 

arista  qlib7.  J  festuca.  1  sordicula  oclm  fu4t  ingressa  usw.,  132*^^  Cura  ad  epi- 
foras,  Cura  ictalopis,  Contra  fistulas  oculorum,  Cura  ad  cancos  (=  contritos  angu- 
los)  ocloE,  Cura  ad  leocomata  ocuIoe,  Cura  ad  lippitudinem,   132^^^  Cura  9t  tumore 


380  Vekzkkiinih  Dkk  Hhh.   18  — 15 

ocloB  iisy).  (jcgcn  migcnlcidcn,  sohlte fsPMd  134*^  mit  Huc  u.sq;  expimenta  de  oc- 
lüi;  incomodis  Kufficiant  c(3rta  racione  adinuenta.  n  hoIü  a  con.stantino  affricano.  s; 
7  a  marcollo  7  a  (-ot^is  antiquorü  philoHophis!  dcinceps  quo  Hubsecunr.  collecta 
no.scant*.  de  Stephani  lib.  qui  dr  regalis  dispositio.  ite  de  oclorum  (sie)  curis. 
5  darauf  Incip    tractat'    De  Auditus    diminutione,    134^^^    De    causis     q   in    narib^ 

a 

gn^aiit^.  &  fluxu  sanguinis.  &  polippo,  De  catarro.  Catarr*^  aliqndo  fit  ex  frigore. 

a  a 

aliqndo  ex  calore.     Qndo  fit,  hiermit  am  lagenschluss  abbrechend,    die    neue    läge, 
hl.  ISöff,  beginnt  mit  denselben  Worten  canis  assatum  datum  comed^e  wie  die  vor- 
hergehende bl.  127^^  und  bringt  bis  138»^  einen   teil  des  auf  der  vorangehenden 
10  befindlichen,   aber   in    and.  folge    und  correcterem  text,    und   zwar    De  ponderib^ 

i 

=  127'^^,  De  inflämatione  Cereb  =:  130^^  135^^  Incip  lib  de  simplicib^  medi- 
cinis.  Cap.  i.  =:  130^^^  135^1  De  Mania  =  130*2,  De  Melancolia  =  130»^ 
De  vniuersali  dolore  Capitis  =  130*^^  135^^  ohne  Überschrift  Cerebmm  funda- 
nientum  e  =:  127'^\  Specula  medicorum  =  127«^,  136^^  jjic  süma  toci®  artis  = 
15  127^2,  qd  sit  phisic^  ul  physica  =  127^^,  136^^  Que  sie  exponuntur  =  127^^^ 
136^2  Hec  sunt  quib^  nulla  medicina  efficacit'  9fitit~  =  128*1,  137*^  Qua  lege 
dande  sint  potiones  =  128^1,   137*^  Si  nimia  fu'it  solutio  =   128^^   137'^i  Que 

medicine  ogme  sint.  subscptis  passionib^  r=:  128^^   138*^  De  Catarro  =:  134^^  und 

hier  fährt  mm  der  134:^^  abgebrochene  text  mit  ex  frigore  flecma  a  cerebro  ad  nasü 

20  descendens  fort,     darauf  Galienus  (über  polyjyen),    138*^  Cura  Polippi,   138^^  De 

a  a 

Tussi,    138*^2  Igte   tctat^.    De    fluxu    sanguinis   attinet   sup  dicto  capitulo.  de    na- 

i      o  _  _ 

rib^  usw.,  Theorizat  h.  N.  (dh.  Northungus)  Omnis  aut  uniu^salit    c^patui'a.    aut  e 

o 

intima.  aut  extima  usw.,   139*^  Hec  in  estate,  139*^  Ad  ide.  Cure  de  lib  paupm 

i  i 

(anfang  Ite   ad  ide.    süpta    de  medicinali    paupum.    Stet    qcüq;     uelis.  sanguis    q 

25  naribv^  exit.  Sanguine  typorib^  sit  u^sus  fronte  rescpt^.  Gob^.  cessa  gob®.  be- 
ronus.  cü  berorissa,  später  der  Anz.  xv,  216  abgedruckte  deutsche  blutsegen), 
Explicit  lib  .11^.  Incipit  liber  t^cius.  De  viciis  accedentib^  ori,  139^^  De  Putido 
Anhelitu,  Ad  os  crancrosum  {sie).  De  Pustulis  in  facie,  139^^  De  dentibus  ser- 
uandis,   140*^  Hinc  dicta  Marcelli  (auszüge  ausMarcellus  Empiricus  12,  8 — 60), 

30  Ad  gingiuas,  De  dentib*^  nigris  (13,  7.  18.  19).  De  oris  viciis.  Ite  dicta  mar- 
celli de  oris  viciis.  7  gingiuas  7  de  fetido  anhelitv  (11,  10.  15),  140^^  Ad  Ri- 
mas  curandas.  Dicit  ide  marcellus  (11,  2.  8.  7.  24)  —  Huc  usq;  marcellus.  De 
Tumore,  lingue.    Constantinus,  De  indignatione   vuo,  140^^   ^(j  y^ä  7  pituitä. 

i 

7  Tussim,  Ad  peste  que  die  uulgo  dappe.  .i.  asma.  Fung^  accipits  7  herba  que 
35  df  luncvvrz  .i.  lingua  ceruina.  7  blandonie  radix.  eq  pondere  mixta.  7  süpta 
psunt.  De  Parotidis,  141*^  De  Glandibus  (darin  He  (seil.  Glandes)  si  medicinis 
subscriptis  n  euanescant.  abcidant^  cü  integro  sui  folliculo.  sie  in  libro  cyrurgie 
dicturi  sumus,  ferner  Ungentü  ad  corp'  glandosü.  Sume  plantagine.  ederä  terre- 
stre.    millemorbiä.    rutä.   lupipectinä.  nasturciü  fontanü.  glandosam  .i.  drohswrz. 


Bamberg  L.  iii.  0  —  Basel  B.  vir.  18  381 

iusqamü  7  salutare.  h  oinnia  eqs  ponderib^,  coq;  in  olco  7  scno.  7  in  tetra  pice.  ac 

Cola,  cü  refrigerari  ineipiat.  facta  puluere  de  inirra.  aloo  gnoniastice.  galangc,  ciii- 
nanii.  costo.  cimino.  7  7.  spie,  calco  uiua.  ana  oniniü.  supsparge.  Addens  cassie 
fistulo.  gariof.  saxifrice.  p  libito  dide.  Fariiiä.  incl  de  tilia  7  caricas  .i.  Slßii.  si- 
'^  mul  ana  cöniisce.  7  contere.  7  lintheo  inducto  glandulis  sup  poiie),  Ite  ad  flecmoiie 
7  serpigine.  &  ad  igne  sacrü.  7  ad  lentlgines  faciei,  141*^  De  Cancro  qui  fit  in 
capite.  1  aHunde  in  corpe,    De  Mentagra,    141^^  Cura  in2:)etigini.s,  De    cincturis.  1 

a  i 

maclis    faciei    abolendis,    dan7i    Incip  tctat^    lib  elefanti(\    ide    Icpre  {diese  toorie 

durch    einoi    feiiien    roten    strich  darunter  getilgt).    Tractat^  de    gceptu    {von    der 

10  aushildting    des  foetus  in  den  einzelneti  inonaten  der    Schwangerschaft,  schliefse^id 

Hec  me  de  enibri  disputatioe.  hoc  e  in  huniani  fet^  oceptione.    phisicali  stilo.    di- 

xisse  sufficiät!  nc  ingressur®  astro,"°mie  apothecä.  si  qd  ibi  reseruatü  liabeo  t  sie 

artis  mee  heredi   elucidabo.     Phisici    enl   iä  dictü  sermone  hacten^  iisq;     ad   tep^ 

heremanni  pitissimi  aströmici.  a  iudaismo  ad  xpianitatem  conuersi.  sümatim  diffi- 

_  *^ 

15  nire  n  poterant.  sie  nee  astronomici  de  elemtis  firmamti.  l  de.  vii.   armoniis  celi. 

a       _         .        .  a 

eoBq;  aetu.  c~su.  hospieio.  dominio.  erectione.  ul  gduu  deiectione.  sine  qlitate  e- 
lemtate  rei.    ut  e  homo.    uix  aliqd    rationis    hfe    potuer.     Igit"    nee  phisica.    nee 

cstellationü  phylosophya.    ad  plenü    dueüt  disciptuni   suü!  n  seita    utroBq;    uieissi- 

tudine  collatiua),   142^^  Tractat^  de  septe  plane tis  {eüifluss  derselheri  auf  den  em- 

20  hü'yo),     142^^  Traetatus  de  seemate  humano  {s.  Rose  Theodorus  Priscianus  427), 

143^^  nach  ahsatz  von  zwei  Zeilen  (L)oca  cöbusta  inpmis  debent  {beide  worte  zwei- 
mal) frigido  aliquo  obduci  usiv.  mittel  gegen  hra^idwunden,  143^^^  mittel  gegen 
(S)inancia  t  quinancia  imid  and.  recepte.  ■—  auf  das  glossar  des  Northungus 
7nachte  mich  dr  H Stadler  aufmerksam.  [13 

25  BASEL, 

UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 
B.  V,  21  in  quart,  1G8  hll.:       1)  saec.^iY.  hl.  1^  mit  papier  beklebt,   1^  schluss 
eines   lat.  gebets,  2^ — 4^  zweispaltig  Incipiunt  capitula  libri  secundi,  4^  leer.  5^ — 
^^^  Gregors  Dialoge;        2)  saec.^u.  hl.  97^  über  Gregors  leben,  97^ — 167^  Gre- 

30  gors  Cura  pastoralis  mit  einer  anzahl  deutscher  interlinear gll.  (DCXL).  7iach 
dem  zweiten  buch  steht  auf  frei  gebliebenem  räum  bl.  120^  zunächst  eine  Ego 
Clemens  romanus  pontifex  beginnende  und  mit  nr  3G3  bl.  147^^  sich  nahe  be- 
rührende notiz  über  die  fasten,  dann  von  and.  hand  der  von  mir  Zs.  17,  5 CO 
herausgegebene,  von  PPiper  Höfische  epik  {Stuttgart  o.  j.)  3,  700  widerholte  segen. 

35  bl.  168  7nit  neumierten  texten  später  beschrieben,  am  schluss  beider  hss.  bl.  90^ 
{sonst  leer)  und  167^  die  provenienzangabe  saec.  xv  Iste  über  est  fratrum  ordinis 
predicatorum  conuentus  (domus  IG 7^)  Basiliensis.  —  Gc.   11.  [P.  151.]  [14 

B.  VII.  18  {aus  denn  carthäuse7'kloster  zu  Basel  stammend)  in  quart,  127  bll.: 
hl.  2f  ein  kurzer  tractat  Origo  ordinis  Cartusiensium  (xivj/^s.);  dannhl.Gff 

40  De  divino  officio  tractatulus  quidam  {xii  jhs.),  endlich  bl.  20  ff  Gregors 
Cura  pastoralis  saec.  xi/xii  mit  vier  deutschen  interlinear  gll.  auf  hl.  37^*  und  51* 


382  Verzeichnis  Dior  IIhh.   Ifj-  20 

von  tmsicherer  hand  (DCLVII).    ahachrift  verdanice  ich  oberbiblioüiekar  dr  LSieber 
und  dr   Gßinz.  [15 

F.  III.  !♦>*'  (aus  dem  museum  des  Remigius  Fciesch)  in  quart,  ixjxjhs.,  fjü  blL, 
ein  miscellancodex:  darin  bl.  IG — 25  in  ags.  schrift  die  capp.  1,  32 — 2,  11  [bis 
5  zu  den  warten  et  qui  querit  inuenit  et  pulsanti  aperiatur  Migne  107,  330)  aus 
Ilraban  De  institutione  clericorum  mit  zwei  deutschen  interlinear gll.  (DCCIV^ 
nachtr.)y  welche  ich  gütiger  mitteilung  von  dr   QBinz  verdanice.  [16 

BERLIN, 
KGL.  BIBLIOTHEK. 

10  I^at.  8**  TS,  früher  dr  Ludwig  Tross  in  Ha7nm  gehörig  (bl.  2*  miteji  rasur 
eines  längern  eintrags),  xi  jhs.,  141  bll.  (richtiger  142,  denn  114  ist  doppelt 
vorhanden;  daher  endet  die  alte  bis  cxxiiii  reichende  blattzählung  des  codex  auf 
dem  jetzigen  bl.  123^):  bl.  1^ — 122^  oben  z.  1  gll.  zur  bibel  alten  und  neuen 
testaments  mit  einer  deutschen  im  context  (CXI  nachtr.);  der  rest  des  blattes  122* 

15  wurde  von  einer  hand  des  xii  jhs.  mit  namen  und  zeichen  des  hebräischen  alpha- 
bets  teilweise  ausgefüllt,  bl.  122^  begimien,  auf  abgesetzten  zeilen  sehr  schön  von 
and.  hand  geschrieben,  gesammelte  deutsche  gll.  (MCXLVI.  DCCCCXCVI. 
MXXIV.  MCXLVI)  in  zwei  (auf  126%  wo  wider  eine  and.  hand  beginnt,  in 
drei)  durch  rote  striche  gesonderten  spalten,    die  lat.  lemmata  haben  durchgehends, 

20  die  deutschen  gll.  bis  bd.  3,  G82,  64  rote  initialen,  [bl.  127^^  Incipit  glosa  ful- 
gentii  epi.  ad  calcidium  (das  zweite  i  aus  u  radiert)  GRAMMATICVM  (rot). 
Fulgentius  reicht  einspaltig  von  128^ — 135^^,  dami  folgen  auszüge  De  Prosa.  De 
Metris.  De  Fabvla.  De  Hystoria  usw.  aus  Isidors  Etym.  1,  38 — 44.  bl.  141^ 
Avgvstinvs.  Scire  debes  apud  hebreos  in  fine  librorü  tribus  debere    subnecti.    aut 

25  amen  qd  est  fideliter.  aut  sela  quod  est  sempiternum.  aut  salem  quod  exprimit 
pacem  usw.,  dh.  im  wesentlichen  Hieronymus  i,  136  Vallarsi.  der  hs.  vora^i 
steht  ein  unsigniertes  pergamentbl.,  auf  das  dieselbe  hand  des  xv  jhs.,  welche  die 
bll.  (s.  0.)  zählte,  einen  blattweiser  für  die  bibelgll.  eintrug;  die  gleiche  hat  auch 
bl.  122^  oben  Fuscina  kreuwel  Pissa  cyn,    123^  Parix  meys  geschrieben,    dh.  ein 

30  par  auszüge  aus  den  alten  gll.  dieser  bll.  lagenbezeichnung  ist  nicht  vorhanden; 
die  lagen  113 — 119  und  120 — 125  haben  etwas  kleineres  formal  mit  je  19  Zei- 
len auf  der  seite  als  die  vorhergehenden,  welche  20,  und  die  beiden  folgenden, 
welche  22  zeilen  zählen.  •—  die  gll.  dieses  codex  erwähnt  KLachmann  in  seinen 
von    JVahlen    1892    hei^ausgegebenen  briefen  an  MHaupt    s.  12.    84.    123;    eine 

35  fühi^t  WOrimm  an  in  seiner  abhandlung  über  die  Oll.  Cassellanae  s.  464.  viel- 
leicht bezieht  sich  auf  dies  ms.  eine  notiz  der  Zs.  f.  vaterl.  gesch.  und  altertums- 
kunde  2(1839),  331:  "hr  dr  Tross  zeigte  eine,  wahrscheinlich  in  Westfalen,  und 
zwar  im  11  jh.  geschriebene  pergamenths.  mit  merkwürdigen  deutscJien  gll.  vm', 
über  welche  er  einige  bemerkungen  mitteilte\  [17 

40  I^at.  8**  93  (aus  SEmmeram,  s.  u.),  67  bll.:  1)  saec.  xii  bl.  1^  (1^  urspr. 
leer,  jetoct  mit  lat.  eintragen  saec.  xiii  versehen)  —  28^  (vier  lagen)  das  elfte  buch 
des  Summarium  Heinrici  bis  in  den  buchstaben  P,  mit  zahlreichen  deutschen 
gll    im  context  (DCCCCXXXVIIIa2 :  berichtigung  zu  233,  54  bd.  3,  723).     am 


Basel  B.  vir.  18  —  Berlin  Theol.  Lat.  Fol.  4SI  3R3 

schluss  jedes  buchstahen  ist  platx  für  nachtrage  gelassen ;  2)  saec.  xii  hl.  29* 
— r)3"  lat.  alphabetisches  glossar  A — Z  ohne  deiiische  bestandteile  {an fang  Abactus 
ab  acta  rcniotus.  Abaso  infirma  domus.  Abidos  vrbs  ellowponti.  Abiecto  difFamo 
uita  niiiiuo.  Abigeus  pcuiiie  (sie)  aliene  abductor.  Ablactatus  a  lacte  ablatus. 
5  Aboletus  de  memoria  ablatus).  53^wr.9/;r.  leer ,  ist  jetzt  von  ehier  hand  desxiujhs. 
mit  bemerkungen  über  die  name?i  der  Maria  und  der  apostel  beschrieben;  die 
liniere  hälfte  dieser  seile  ausradiert,  bl.  54 — 56,  dh.  der  rest  der  letzten  läge 
dieser  hs.,  u?id  das  hinzugefügte  kleinere  bl.  57  enthalten  eine  art  wetterbüch- 
lein  tind  bauernkalender  sae^c.  xiv  {zb.Jjuna  tercia.  opera  iiicipere  non  congruit); 

10  57^*  stehen  mir  die  hexameter  (ebenfalls  saec.  xiv)  Vt  rosa  dat  florem  flos  fruc- 
tum  fructus  odorem  Sic  studimn  morem  mos  sensum  sensus  honorem  (vgl.  Mones 
Anz.  4,  364.  hs.  von  Tours  404  bei  Dorange  228^^);  3)  saec.  xiv  bl.  58 — 67 
(ein  ternio  und  ein  binio).  58*  Incipiunt  flores  thesauri  pauperum  magistri  pe- 
tri  hysp.    scheint  =   Be7'n.  4:28  bl.  114^     65^  vo7i  and.    hand   unabgesetzt    lat. 

15  kräuter7iamen  mit  deutschen  e^^klärungen :  Eleborum.  dr.  Niezwurtz  bis  Samo- 
milla.  citrina.  hoc  est  gelb  chamill,  dann  federproben,  darauf,  von  noch  jüngerer 
Imnd,  widerum  lat.  kräute^mamen  mit  übergeschriebenen  deutschen  gll.  (Eleborum 
niezburcz  bis  Celidonia  schellchraut).  66  leer,  67  auf  der  rückseite  mit  einem 
lat.  recept  saec.  xvi  beschrieben.  —  ehemals  gehörte    der    codex  SEmmeram    an 

20  (&/.  16*  eintrag  saec.xy  Est  Sancti  Emerämi  m'^'ris:  auch  ist  auf  die  innere  Vorder- 
seite des  pergamentumschlags,  in  dem  er  sich  befindet,  eine  Urkunde  des  päbsts 
Urbanus  an  den  abt  von  SEmmeram  betr.  das  kloster  Prüfening  geklebt);  in  der 
Bibliotheca  principalis  ecclesice  et  monasterii  ord.  SBenedicti  ad  SEmmeramum  2 
(1748)  scheint  er  s.  148  unter  nr  882   beschrieben,     später  gelangte  er  in  FJMo- 

25  nes  besitz,  der  ihn  in  seinen  Quellen  und  forschungeyi  (1830)  s.  280  erwähnt  und 
seine  benutzung  durch  Graff  gestattete,  am  9.  x.  1834  schenkte  ihn  Mone  an 
HHoffmann  von  Faller  sieben  (Mein  leben  2,  272),  dessen  copie,  am  10.  xii.  1843 
%u  Breslau  genommen,  jetzt  gleichfalls  der  kgl.  bibliothek  (Ms.  lat.  4^  331  kar- 
ton  9    convolut  h)    gehört,     in    der    Bibliotheca  Hoffmanni  Faller slebensis    (1846) 

30  5.7  unter  nr  xii  verzeichnet  gelangte  er  1850  an  seinen  jetzigen  aufhewahrungs- 
ort.  —  Em.  32.  [P.  399.   S.  a  615—633.]  [18 

Ijat.  4**  215,  XI  jhs.,  76  bll.:  Vergils  Bucolica  (aufser  3,  57 — 6,  78)  und 
Georgica;  der  letzte  teil  des  4  buchs  ist  später  ergänzt,  neben  zahlreichen  lat. 
gll.    ehie   reihe   meist   interlinearer  deutscher,    die   von  verschiedenen  händen  her- 

35  rühren  (DCCCLXVII).  —  LBethmann  Zs.  5(1845),  208/:  ESteinmeyer  Zs.  15 
(1872),  101—103.  —  [P.  294.J  [19 

Tlieol«  lat.  fol.  481  (vorher  auf  de?n  k.  geheimen  Staatsarchiv  zu  Berlin, 
vgl.  Archiv  der  gesellscJmft  11,757,  wohin  er  aus  Düsseldorf  dwxh  Höfer  gelangt 
war:  der  mit  benutzung  des  alten  gefertigte  neue  einband  trägt  die  Signatur  h.  i. 

40  D.  16;  ehemals  in  Werden  nach  einem  eintrag  auf  dem  vorsatzbl.,  der  hl.  2*  des 
textes  von  jüngerer  hand  widerholt  ist:  über  sancti  ludgeri  epl  in  werdena),  xijhs., 
148  bll.:  die  Briefe  Pauli  und  die  katholischen;  die  meist  übergeschriebenen 
vmd  von  mehreren  händen  herrührenden  deutschen  gll.  sind  häufig  in  geheimschrift 


384  Verzek^hnis  Der  Hss.  20—27 

(CCCXCIX.  CCCCIX  nnd  mxrMr.  CCCCXVII.  CCCCXXIV.  CCCCXXX. 
CCCCXXXVI.  CCCCXLIII.  OCCCXLVIII.  CCCCLVII  mj/Mr.  CCCCLXI. 
CCCCLXX  und  nachtr.  CCCCLXXII  und  nachtr.  CCCCLXXVIII  ^tiaehtr. 
CCCCLXXXIII.  CCCCLXXXVI.  CCCCLXXXIX).  —  ThLcu-omhlet  Archiv 
5  für  die  fjesch.  des  Niederrheins  i,  1  (1831),  28/".  E Steinmeyer  Zs.  15  (1872), 
539 — 41.  nachträ(je  verdanke  ich  hm  stud.  Kniest,  facs.  in  W Arndts  Schriftiafebi 
II  (1878),  46.  —  La.  i.  1.  [P.  97.)  [20 

llamiltoii  231  {früher  542)  in  quart,  xi  jhs.,  193  unherxichiete  hlL,  von 
denen  das  letzte  halb  fortgesch7iitten  ist,  das  vorletzte  auf  der  riwkseite  den  biblio- 

10  theksste^npel  von  SOallen  trägt:  die  werke  des  Prudentius  mit  tat.  ntid  wenigen 
deutschen  interlineargll.  mehrerer  hände  (DCCXCIX*^  nachtr.).  ^  WWattenbacli 
Zs.  27  (1883),   158.  [21 

Hamilton  435  {früher  132)  in  grofs  folio,  263  zweispaltige  bll.,  von  denen 
die  beiden  letzten  stark  beschädigt  sind:         1)  saec.  Yiii  bl.  1 — 251  eiTie  Canonen- 

15  Sammlung ,  über  welche  ausführlich  vonPEwald  im  Neuen  archiv  8,  332 — 335 
und  von  PHinschius  in  der  Zs.  für  kircheng eschichte  0,  193  —  238  gehandelt  ist; 
2)  saec.  ix/x  bl.  252  bis  zum  schluss.  Incip  questiones  de  diuersis  sermonibus 
sup  canon  interpraetantibus  mit  deutschen  gll.  im  context  (DLiXXXYll^  7iachtr.), 
darauf  lat.  gll.  In  canones  apostolorum  in  capitulo.  viii,  In  Niceno  concilio  usw. 

20  bis  253^^.  254^^  {nur  diese  spalte  vorhanden,  rückseite  leer)  kurzer  bibliotheks- 
katalog  {Neues  archiv  8,335).  255  ff  buch  S  und  4:  des  Ansegis.  ^  WWatten- 
bach  Zs.  27  (1883),  157  f  [22 

Pliillipp.  1'741  {aus  Rheims  stammend)  in  folio,  xjhs.,  210  bll:  in  der  haupt- 
sache  die  Canones    conciliorum   und   die  Decreta  pontificum    der  Dionysio-Ha- 

25  driana.  indem  ich  auf  die  musterlmfte  beschreibung  des  codex  durch  VRose  Die 
lat.  Meermannhss.  in  der  kgl.  bibliothek  zu  Berlin  (1892)  s.  162 /f  verweise  {ich 
habe  nur  den  druckfehler  f.  3^  statt  2^  s.  163^  letzte  zeile  zu  verbessern),  bemerke 
ich,  dass  bl.  19^^ — 22^^  prachtvoll  in  drei  spalten  geschrieben  abgesetzte  und  mit 
roten  initialen  versehene  gll.  zu  den  Canones  mit  untermischten  deutscJien  stellen, 

30  welche  am  nächsten  denen  in  der  Stuttgarter  hs.  Jur.  109  verwa^idt,  aber  weder 
aus  ihnen  abgeschrieben  noch  ihre  vorläge  sind,  eine  zweite  hand,  die  mit  sehr 
blasser  dinte  schrieb,  hat  einige  nachtrage  und  verbesse^'ungen  angebracht,  eine  hand 
des  ^Yiijhs.  {nach  der  dinte  zu  urteilen  dieselbe,  welche  am  untern  ratide  die  bll. 
des  codex  von  18 — 224  foliierte)  über  oder  unter  einzelne  worte,  namentlich  deutsclie, 

35  dicke  quer  striche  gesetzt,  eine  weitere  derselben  zeit  7nehrere  fi^anzösische  worte  zu- 
gefügt (DLXXXIII  7iachtr).  —  auf  die  deutschen  gll.  machte  zuerst  ThMommsen 
Anz.  XV  (1889),  380  aufmerksam,  [23 

Pliillipp.  1784  in  folio,  ix  jhs.,  13  bll.  (13^  Signatur  xviii),  vortrefflich  von 
VRose  Die  lat.  Meermannhss.  s.  393  /"  beschrieben:    auf  bl.  9^  von  späterer  Jmnd 

40  neben  der  stelle  ut  annus  satis  sit  ad  zodiacum  peragrandum  —  sol  propinquus 
{D'Achery  Spicilegium  1723  iii,  326^  =  MO  Epist.  iv,  574)  des  briefes  des 
Dungalus  an  Karl  den  gr.  über  die  Sonnenfinsternis  vcnn  j.  810  eine  deutsche 
randgl.  (MCCXLIII).  —   VRose  aao.  [24 


Berlin  Theol.  Lat.  Pol.  481  —  Bern  Graf  Mülinen  385 

Pliillipp.  181T  ifi  quart,  x  jhs.y  28  hll,  von  VBose  Die  lat.  Meermannhss. 
s.  395 — 97  wrtrefflicli  bcscJiricbcn:  commentar  des  Johannes  Scottus  zum  1 
buch  des  Martianus  Capella.  a))i  linken  rande  von  bl.  18^^  ^ind  am  obern  von 
bl.  19^  hat  der  Schreiber  einige  deutsche  gll.  eingetragen  (MLXI.  DCCCCLIX*); 
5  die  von  19^  stellen  ebenso  mie  die  6  eisten  Zeilen  der  seile  auf  rasnr.  aufserdem 
bemerkte  er  oben  auf  bl.  2*  Soniptophanec.  ioseph  id  -i-  saluator  niundi  eiN  edel- 
maii:  vgl.  dazu  Placidus  Liber  glossanmi  GOL  5,  99,  17.  151,  22,  QU.  Salom. 
bl.  285*^^  dei'  incunahel  Somptophanet.  ioseph  a  pharaone  appellatur.  qd  latine 
dicitur  saluator  niundi,  Hieronymus  De  nominibus  lieln'aicis  (3,  17  Vall.)  Somthon- 
10  phanech  und  Gen.  41,  45   n::^'?  n:Di?.  — .   VRose  aao.  [25 

BERLIN, 
PRIVATBESITZ. 

In  quart,  xii  jlis.,  imfoliicrt  und  durch  aus7'eifsen  unvollständig:  die  biblischen 
buch  er  Parabolae,  Eccles.,  Ganticum  cant.,  Sapientia,  Eccli.,  Esaias,  Jeremias,  Eze- 
15  chiel,  Daniel,  auf  dem  letzten  bl.  unten  mit  bezug  auf  Dan.  3,  19.  46  ein  citat 
au>s  Gregors  Moralia  in  Job  mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  (DCLXXX).  als 
ich  im  märz  1874  den  codex  benutzte,  gehörte  er  dem  bibliothekar  an  der  kgl.  bi- 
bliothek  dr  ThPfundt;  wohin  er  nach  dessen  tode  gelangte,  konnte  ich  nicht  ermit- 
teln; jedes  falls  befindet  er  sich  nicht  auf  der  Berliner  Universitätsbibliothek.       [26 

2Ö  BERN, 

FAMILIENBIBLIOTHEK  DER  GRAFEN  VON  MÜLINEN. 
Eine   rolle   saec.  xi/xii,   18  cm.  breit,  631  la7ig,    aus  verschiedenen  teilen  zusam- 
mengesetzt,   einem  schmalen  pergamenthaft,  der  ein  Stäbchen  umhüllt,  und  2  daran 
genähten,    beiderseits  leeren,    unter  sich   inittels  nat  verbundenen  pergamentblättcJien 

25  voti  je  11  cm.  länge  folgen  12  pergamentstücke  von  ungleicher  länge  (83.  98.  56. 
73.  33.  33.  53.  67.  38.  22.  32.  22  ein.),  welche  mit  ihren  enden  an  einander 
nicht  nur  durch  pergamentzwecke,  sondern  auch  —  imd  zwar  geschah  das  ehe  der 
ruhricator  arbeitete  —  durch  klebstoff  befestigt  wurden,  von  vielen  sich  ablösenden, 
enger  oder  weiter,  gröfser  oder  kleiner  schreibenden  händen  stehen  auf  ihren  innen- 

30  Seiten  619,  auf  den  aufsenseiten  der  5  obern  397  Zeilen  Tuit  einem  reichen  Vor- 
rat an  recepten,  Zauberformeln,  segen,  die  zwischen  den  Zeilen  gelegentlich 
deutsche  pflanzennamen  enthalten  (MLIV):  leider  muss  ich  aus  ramngründen  hier 
ihren  verheifsenen  abdru^k  unterlassen  und  für  einen  andern  ort  versparen,  die  6 
resp.  5  weitern   stücke    {denn  der  rest   ist   leer)    der   aufsenseite   nimmt   nach   der 

35  roten  Überschrift  Incipiunt  nomin a  Herbarum  specierum.  arborum.  piscium.  uolu- 
crum.  animantium.  serpentiuni.  reptantiuin.  et  diuersarum  rerum  ein  alphabetisches 
glossar  mit  lat.  und  deutschen  interlineargll.  (MXII)  in  zwei  spalten  {die  linke 
xählt  296,  die  rechte  270  Zeilen)  der  gestalt  ein,  dass  der  text,  ^nacMem  er  in  der 
einen  spalte  beliebig  lang  fortgeführt  ist,  immer  in  der  andern  einen  abschnitt  von 

40  annähernd  gleicliem  umfang  nachholt,   mn  dann  wider  zur  ersten  zurückzukehren. 

über  die  herkunft  der  rolle  belehrt   ein  eintrag  saec.  xvii   auf  der  aufsenseite   des 

ersten  der  beiden   leeren  blättchen   hinter  dem  pergamenthaft:  Experimenta  Medica 

conltra   Varios  morbos.  |  cum  plantarü   indi-|ce  alphabetico  latino  |  germanico  sub 

Althochdeutsche  glossen  IV.  25 


38G  Verzeichnis  Der  Höh.    27—32 

fine  I  Manuscripta  omnia  |  menbranä  12.  fere  |  ulnas  longa  |  M.  Conrado  Pfistero| 
pfessori  acad.  Bas.  |  donata  a  loh.  |  Casparo  Gruenen|wald  I.  V.  Licet  |  Ex  quodä 
Mona-löterio  ALsatie.  daneben  links  ein  aufgeklebter  papierzettel  ynit  der  zahl  28. 
über  Pfister  (1576 — 1G36)  s.  Athenae  rauricae  s.  300  und  RThommen  Oesch.  der 
5  Universität  Basel  1532 — IG 3 2  s.  361.  woher  ich  ku/nde  von  dem  merkunirdigen 
ms.  empfieng,  sagt  das  vorwort  zum  Sbands.ix.  eine  zweite,  jedoch  kleinere  (10 
wid  561  C7)i.)  und  jüngere  medizinische  rolle  bewahrt  aus  WMüllers  nachlass  unier 
Signatur  in,  31  das  Oöttinger  germanistische  seminar,  s.  W Meyers  Verzeichnis  der 
hss.  im  preufsischen  staat  1,  3,  510.  [27 

10  BERN, 

STADTBIBLIOTHEK. 
SO  in  folio,  ix  jhs.,   172  zweispaltige  blL:    die   Canones   conciliorum   der  Dio- 
nysio-Hadriana  mit  zwei  deutschen  interlineargll.  (DXCV)  sowie  auf  171**.   172*^ 
alphabetisch  geoi'dnete  lat.  und  deutsche  gll.  zu  den  Canones  unter  der   Überschrift 

15  INCIPIUNT  UERBA  (A  auf  rasur)  DIFFICILLIMA  (A  aufrasur)  EXCERPTA 
(EX  tmd  TA  auf  rasur,  das  zweite  E  aus  M  radiert)  DE  CANONES  INTERP^ 
die  bis  zum  buchstaben  P  reichen  und  mit  Ptulerit.  super  posuerit  schliefsen;  den 
rest  fand  HHagen  {Oerm.  Studien  2,  293/")  im  cod.  Bern.  493  {unfoliiert,  quart) 
nr  16  m  einer  abschrift    von  JBongars    erhalten,     zum  gr Osten    teil  rühren   diese 

20  gll.  von  einer  hand  her,  doch  hat  eine  zweite  wenig  jüngere  sowol  lat.  wie  deutsche 
zwischen  die  Zeilen  der  ersten  gesetzt  (DLXXXVI).  genaue,  beschreibung  der  hs. 
lieferte  FMaafsen  Sitzungsberichte  der  Wiener  akademie,  hist.-phil.  klasse  56  (1867), 
196  yf.  —  Can.  2.  [P.  172.]  [28 

;3!34  in  folio,  x  jhs.,  226  bll.,   von  denen   die  beiden   ersten  jetzt   in  einem  an- 

25  dem  fascikel  der  bibliothek  aufbewahrt  werden:  in  der  hauptsache  Isidorische 
Schriften  und  mehrere  lat.  glossare,  worüber  Hagens  Katalog  und  Loewes  Prodromus 
176  auskunft  erteilen,  im  capitel  De  consanguinitate  (9,  6)  der  von  3* — 150*» 
reichenden  Etymologien  ist  bl.  73^  freier  räum  von  and.  hand  mit  blasser  dinte 
zum  eintrag  einer  Carta  libertatis  (MG Form.  337)  benutzt;  dieselbe  hand  hat 

30  auf  den  linken  und  den  untern  rand  von  73**  ein  Verzeichnis  lat. -deutscher  kräuter- 
namen  (MX VIT)  und  auf  den  obern  von  74^  zwei  recepte  Ad  clandvlas  dices 
und  Ad  malam  uesicam  geschrieben,  bl.  74**  weitere  recepte  und  eine  Carta 
concambii  [MG  aao.  338),  75*  oben  ein  recept  Ad  ilium  dolorem,  unten  eine 
Absolutio  penitentis.  —  HHagen  Germ.  Studien  2  (1875),  292  f  —  [P.  456.]    [29 

35  :S57  [aus  Bongars  bibliothek)  in  folio,  x  jhs.,  14:  bll:  bl.  1^  ff  Persius;  1,  96 
— 2,  48  fehlt,  weil  zwei  bll.  nach  bl.  3  verloren  gegangen  sind,  am  schluss  einige 
and.  von  Hagen  Katalog  s.  288  gedruckte  w.  auf  1*  auszüge  aus  Hier onymus, 
Augustin,  Beda:  darin  eine  deutsche  interlinear  gl.  (MCCXLI),  mehrere  im  Persius 
(DCCLI).  —  unvollständige  und  fehlerhafte  ausgäbe  der  gll.  am  fufs  der  Jahnschen 

40  Persiusscholien  {Leipzig  1843);  dort  ist  auch  Proll.  s.  cxCYiiff  ausführlich  Ober 
den  codex  gehandelt.  —  Pers.  2.  [P.  282.]  [30 

258  {aus  Bongars  bibliothek)  in  folio,  xjhs.,  192  zweispaltige  bll:         l)bll^ — 
47^  biblische  imabgesetzte  glossare,   und  zwar  1* — 16**  zum  Pentateuch,   Josue, 


Bern  Graf  Mülinen  —  Stadtridliotiikk  2G4  387 

JudieujH,  Euih,  Beguni,  Ilist.  eccles.,  Paralipp.,  Eccles.,  Cantumm  cant.,  Sapientia, 
Eccli.,  Esaias  und  den  übrigen  proplieten,  Job,  Tobias,  Judith,  Esther  mit  einge- 
mischten deutsclien  glL,  von  detuDi  nianrJie  durch  eine  jüngere  fmnd  unter stri/'hen 
sitvd  (V  s.  302  anm.  3.  XXXIII:  s.  384  anm.  22  Crabones  (r  aus  corr.).  XXXII: 
5  5.  334,  20  Fibulas  hringas.  l  liblas.  ul  quasi  figentes  bullas  2^.  334,  23  lecoria 
fiigido  (rastir  von  r)  3^  LX.  LXXV  s.  375  amn.  4.  5.  6.  XCVI:  s.  391 
a7Wi.  7  Vetule  ane  5^  nnin.  8.  CXVII  *\  415  a?im.  7.  CXXIX.  CXLIV: 
449a/im.l  streiche  b.  DCCCXXIL  CLVI :  4G0,  15  legyge.  17  duyne.  CCXXV. 
CCLXV.    CCLXXVI:  590,   16    fuglesbeane,    das   zweite  e  aus  corr.  590,   25  ff 

10  Paliurus.  herba  que  crescit  in  tectis  domorum.  grossa  folia  habens  fülle  14^ 
690  anm.  24:  bestätigt  sieh  durch  14^  Onocentaurus.  asino  mixtü  monstrum.  590, 
47.  48  gabolriind.  591,  24  thore.  CCXC:  G25,  21  Polite!  muiidate;  Lidiil 
gens  {Jer.  46,  9)  15%  also  keine  deutsche  gl  CCXCVIII:  640,  3  ul.  640,  7 
id-rnegyl.     CCCXV.  CCCX:  656,   14  Cabitum.     CCCXXXVII.  CCCXXXII: 

15  676  anm.l  xu  streichen.  CCCXV:  666,  10  clayte,  a  aus  corr.  CCIX:  496,  9 
hreod,  r  aus  ccrrr.  496,  36  hyefa,  y  aus  i  cmr.  497,  If  Cartilago  y  ulpa 
exhsaey  1  grist.  497,  18  ysifolto,  s  aus  t  corr.  CLXXXI.  CXCI:  481,  13  in 
siniilitud  scyldre.  CC:  488,  2  fagrist,  a  aus  r  corr.  488,  8  bayue,  y  aus  i 
co7r.     488,  12 /T"  lacynctini  {j  aus  \  corr.)     sirtor  heuum.     488,  21  /./' 16*^);  so- 

20  dann  von  16^  an  gll.  %u  sämyntlichen  büchern  des  alten  und  neuen  testaments  mit 
eingestreuten  irischen  {Zimmer  Olossae  hibernicae  Supplementum  1886  s.  1.  2),  kei- 
7ien  deutschen  ivoiien.  die  lagen  2  {bl.  9 — 16)  und  4:  ff  ibl.  25 — 47)  dieser  hs.  sind 
enger  utvi  kleiner  als  1  und  3  geschrieben;  2)  bl.  48* — 191*^  (55^  Signatur  .i.) 
mehrere   in  Hagens  Katalog  und  im  COL  4,  xxi  f  genauer  bezeichnete  lat.  alpha- 

25  betische  gl  ossäre  mit  abgesetzten  Zeilen:  am  schluss  und  in  der  mitte  der  einzel- 
nen bux!hstabe7igruppen  ist  häufig  freier  räum  für  nachtrage  gelassen,  vgl.  au^h 
Löwe  Prodromus  110.  150,  bes.  17 4z  ff.  bl.  191^  f  fragment  der  Synonyma  Cice- 
ronis  {vgl.  Hagen  Gramm,  lat.  Suppl.  cxvii).  —  HHagen  Germ.  Studien  2  (1875), 
295—297.  —  [P.  72.]  [31 

30  S64  {s.  73  saec.  xvi  am  rechten  rande  Hie  liber  ptinet  ad  liberariä  ecclesie 
argentinen  und  unten  von  and.  hand  ptinet  eccie  arg:  vgl.  dazu  Revue  d'Alsace  n. 
s.  5  (1875),  442  f;  nach  s.  1  ein  geschenk  des  pfalzgrafen  Friedrich  Casimir  an 
Bongars)  in  quart,  xi  jhs.,  289  ss.  (289  aufgeklebt;  35—38.  57—60.  91.  92. 
97.  98  moderne  leere  papierbll.,  an  stellen  —  aber  nicht  an  allen  — ,  wo  die  hs. 

35  lückenhaft;  1.  234.  235  /eer).-  die  werke  des  Prudentius  mit  zahlreichen,  meist 
in  geheimschrift  geschriebenen  deutschen  interlinear-  und  inarghialgll.  (DCCCI). 
bilder  nicht  nur  in  der  Psychomachie,  sonderji  auch  im  Hymnus  ad  galli  cantum 
und  in  der  P.  Cassiani  und  Romani.  oben  auf  s.  224  die  federprobe  Hunofrit 
nocconari  gg  g  gla.     vgl.  au^h  die  eingehende  beschreibung  bei  RStettiner  Die  illur 

40  strierten  Prudentiushss.  {lS9b)  s.  10  ff ;  er  setzt  den  Ursprung  des  codex  nach  S Gal- 
len. —  einige  der  deutschen  gll.  teilte  mit  IWeitz  in  seiner  ausgäbe  des  Prüden- 
lius  {Hanau  1613):  s.  unten  nr  273.  EGGraff  Diut.  2  (1827),  314 /f.  ich  habe 
eine  abschrift  FVeiters  mit  dem  codex  verglichen.  —  D.  ii.  314  yf.  [P.  228.]     [32 

25* 


388  Verzeichnis  Der  Hss.    33—39 

49^  s.  89.  [33 

7^2,  eine  Sammlung  von  bücherdeckeln  abgelöster  fragmente,  s.  Hageyis  Katalog 
s.  513:  an  erster  stelle  drei  je  zusammenhängende  doppelbll.  in  octav,  xii  jJis., 
unabgesetzt  beschrieben,  aus  Ileinrici  Summarium,  den  bücliern  i.  ii  (ohne  deutsche 
5  glL).  viii.  IX  und  dem  angehängten  kräuterglossar  zugehörig  (DCCCCXXXVIIA. 
MX).  —  Tlllagen  Oerm.  Studien  2  (1875),  281—292.  —  [P.  457.J  [34 

*  SBLASIEN, 

STIFTSBIBLIOTHEK. 

Verschollene  hs.  von  Heinrici  Summarium  saec.  xii.  ^^  abdruck  von  MQerbert 

10  Iter   alemannimm  (1765)   anhang   s.  15—108    (DCCCCXXXVIIB).    —  gl.  bl. 

[//.  §  35.  P.  409.  S.  0  19—166.]  [35 

BONN, 
KGL.  UNIVEESITÄTSBIBLIOTHEK. 
1T5    (36)   in  quart,    x/xi  jhs.,    60  blL:    des    Boethius    Consolaiio  philosophiae 

15  vorn,  in  der  mitte  und  hinten  unvollständig  mit  einigen  deutschen  int&rlineargll.  in 
der  anfangspartie  (DLXXVIII).  bl.  56^  die  bemerkung  Uidit  lupus  capram  cor- 
nua  eius  siluas  tangebant  &  ueniens  lupus  &  dixit  uere  ista  capra  mea  est.  ge- 
nauere beschreibung  im  Boethius  ed.  Peiper  s.  vir.  [36 
183    in  folio,    eine  Sammlung   von   fragmenten:     darunter  als  bl.  y  und  t  ^^ß* 

20  unabgesetzt  beschriebene  octavbll.  saec.  xiii  aus  Heinrici  Summarium  (buch  vi 
und  viii),  das  zweite  derselben  in  so  fern  verbunden,  als  seine  rückseite  voransteht, 
sie  bildeten  ursprünglich  wol  das  äufserste  doppelbl.  einer  läge  (DCCCCXXXVII 
A).  —  dass  die  gll.  dieser  bll.  identisch  sind  mit  den  von  Ch'aff  Cr.  genannten, 
entnahm    ich  einer  abschrift    der  letztern  von  Cramers  hand,    welche  sich   im  Ms. 

25  germ.  4*^  923  der  kgl.  bibliothek  zu  Berli^i  (enthaltend  vorarbeiten  J Grimms  zu  den 
Lat.  gedichten  und  glossencopien)  auf  einem  zweispaltigen  quaiidoppelbl.  unter  der 
Überschrift:  Glossae  Latino-Theotiscae  e  Fragmento  Cod.  Ms.  Saeculi  xi.  duobus 
foliis  in  8^°  constante  befindet.  JGrimm  hat  dazu  mit  dinte  bemerkte  von  Cramer 
mitgetheilt  1830,  und  mit  bleistift:  im  Sprachschatz  benützt.  Cr.  [37 

30  193  (früher  173^  1819  von  Düsseldorf  nach  Bonn  abgegeben;  1^  Liber  sce  ma- 
rie  de  berge  Si  quis  furatur  anathema  sit  et  moriatur)  in  folio,  xiii  jhs.,  zwei- 
spaltig, unpaginiert:  Isidors  Etymologien  und  auf  der  ersten  spalte  der  letzten  seite 
unabgesetzt  gesammelte  tiernaynen  mit  deutschen  gll.  im  context  (DQQQCIJXNIT). 
es  folgen  die  grofsen  teils  unverständlichen  hexameter  Febre  perit  dacus.  cubitum 

35  mouet  acriter  ustus.  Increpat  hubertum.  rumpit  fauces  ebur  ostrum.  Cecus  bal- 
butit.  lux  kambitur.  tarnen  hiscit.     Idus   septassim  ia.  fe.  fit.   quintoque  kalassim. 

Idus  (nicht  sicher)  quintassim  (auch  qn  unsicher')  mar.  mai.  sepdeque  kalassim. 
Mai  quoque  tercassim.  claues  sie  insere  passim,  endlich  von  and.  JuDid  hec  domus 
ind.  —  [H.  §  53.  P.  434.  S.  o  456—457.]  [38 

40  318  (auf  dem  äufsern  vorderdeckel  mit  41  bezeichnet  —  daraus  ergibt  sich  die 
identität  mit  dem  Archiv  der  gesellschaft  7,  1018.  1021  erwähnten  codex  — )  in 
quart,  xi  jhs.  (unbegreiflicher  weise  von  LMüller  Jbb.  f.  phil.  1867,  497  ins 
XIII  verwiesen),    87  bll.:   das  einzelne  und  später  vorgesetzte  bl.  1  enthält  ein  ca- 


Bern  493  —  Bonn  218  389 

lendarium  mit  iiecrohgischcn  notixen  für  den  schluas  des  novemher  und  den 
dexembo';  die  eintrage  für  die  ktxten  tage  dieses  monats  sifid  oben  auf  1^  aus- 
radiert  und  ei'setxt  durch  die  inlialtsangabe  saec.  xv:  Liber  bte  mario  uirginis  I 
lacu  (Marinlaach).  in  hoc  habetur  Rapiainus  ex  cliuersis  Item  liber  quidani  metri- 
5  cus  quiti  Sereni  de  medicinis  cum  dictis  aristotelis.  *  der  rest  von  bl.  1^  wird  durch 
anderweitige  kalendarische  notixen  xweier  bände  des  xi  jhs.  eingenommen,  mit 
bl.  2  beginnt  die  cigentlielie  hs.:  1)  bl.  2 — 25,  drei  lagen.  2*,  icrsp\  leer,  ist 
mit  astronomischen  berechnungen  für  die  jähre  1070 — 1082,  welche  eine 
jüngere    band   bis  1102  foi'tsetxt,    ausgefüllt.     2^' — 18^  ausxüge   aus   Priscians 

10  Institut.  VIII — XVI  7nit  einigen  deutschen  interUneargll.  (DCCLXX).  es  verdient 
hier  fiaeh getragen  zu  iverden,  dass  allerdings  Hoffnmnn  s.  23  richtig  Musso  mur- 
mure  aus  hl.  4*  beibringt,  dies  aber  nicht  deutsch,  sondern  =  murmuro  ist,  fer- 
ner dass  auf  bl.  9^  hinter  dem  schluss  des  xi  buchs  noch  stücke  aus  dessen  co/- 
piteln  5.  14 — 17  folgen,  sodass  die  gl.  Polibam  filoda  2,  379,  37  nicht  zu  s.  453, 

15  2  sondern  zu  557,  20  gehört.  18^  nach  eine^n  dbsatz  ein  abschnitt  über 
grammatik  und  ihre  26  teile,  vielfach  mit  Isidors  Etym.  buch  i  stimmend.  18^ 
gll.  zum  anfang  und  schluss  von  Marti anus  Capella  De  nuptiis  Mercurii  mit 
einer  deutsclieyi  interlinearen  (DCCXXXVII);  hier  wie  in  den  späteren  Martianus- 
gll.  des  codex  ist  der  commentar  des  Bemigius  vAuxerre  {Nardueci  Intorno  a  vari 

20  comenti  al  Satyi'icon  di  Marziano  Capella,  Roma  1883)  mindestens  stark  benutzt. 
20*  nach  der  roten  Überschrift  De  locutione:  Obseruandum  est  in  locutione.  ut 
reeta  sit  facies.  Ne  labra  detorqueantur.  Ne  immodicus  hiatus  rictus  offen- 
dat  usw.  folgen  alsbald  differentiae  sermonum:  Inter  criminosum  et  criminato- 
rem.     Criminosus.  multa   habet  crimina.     Criminator.    alium  criminatur;    Famosus 

25  in  rumore  est.  l  bono.  l  malo.  Infamis  utique  in  malo  est;  Hostis  armis  fit. 
Inimicus  iiiiuria  usw.,  die  weder  mit  Isidors  Schriften  {tom.  v.  vii  ed.  Ärevalus) 
noch  mit  den  Differentiae  Cicerojiis  bei  Hagen  Anecdota  Helvetica  und  bei  JWBeck 
De  differentiarum  scriptoribus  latinis  {Qroningae  1883)  stimmen,  im  context 
dieses   abschnitts    einige    wenige    deutsche   gll.    (DCXIX°    nachtr.).       der   folgende 

30  abschnitt  bl.  21^ — 23*  ist  möglicher  weise  einem  commentar  zu  den  pseudo- 
augustini sehen  Gategorien  entnommen,  mit  welchen  einige  wörtliche  Überein- 
stimmungen vorkommen.  23*  De  diuersis  generibvs.  Sex  genera  dicuntur 
que  ex  diuersis  nascuntur.  Mulus  ex  equa  et  asino,  Burdo  ex  equo  et  asina  usw.; 
dann  über  Europa  und  Lybia  aus  Isidor  Etym,.  14,  4  und  Worterklärungen. 

35  23^  De  sancta  trinitate,  über  gottes  eigenschaften,  über  gut  und  böse, 
und  darauf  mit  kleinerer  schrift  über  hebräische  worte  auf  -im  wie  Baalim, 
Cherubim,  Seraphim.  24*^  gll.  zu  Vergil,  ziemlich  ordnungslos,  mit  einer 
deutsclien  (DCCCLXXIV^  nachtr).  25*,  urspr.  her,  von  derselben  Jmnd  des 
XIV  jhs.   wie  nachher    41^  mit   auszügen   aus    Gellius   und    Valerius  Maxi- 

40  mus  zweispaltig  beschrieben.     25**  über  die  Verteilung  des  schöpf ung swerkes 

*  1740  befand  sich  der  codex  noch  in  Marialaach,  s,  Ziegelbauer'Legipontius  Hi- 
storia  rei  literariae  ordinis  SBenedicti  1,  504»  nr  37. 


300  Verzeichnis  Der  Hsb.  39 

auf  die  einzelnen  schöpfungstage,  über  die  buch  er  alten  und  neuen  testa- 
ments;  Verzeichnis  lat.  abbreviaiuren  in  4  Zeilen;  2)  U.  26 — 41,  zwei 
lagen.  2G* — 39»  (von  diesem  bl.  ist  nur  die  kleinere  obere  hälfte  vorhanden) 
die  Granijyiatik  des  Phocas  mit  wenigen  deutschen  interlinear gll.  im  anfang 
5  (DCCLVI:  die  von  Iloffynann  s.  22  als  deutsch  angeführte  gl.  Congesta  coHslzq,  ist 
lat.  Congesta  .i.  collata  bl.  2G^).  39^  Anno  dominice  incaraationis.  dcccxcv. 
Sedende  (s*c)  ad  triburiam  oppidum  glorioso  et  uictoriosissimo  rege  arnoluo  Con- 
gregati  sunt  episcopi  numero  xxvi.  cum  abbatibus  monasteriorum :  (zweispaltig 
und  die  namen  abgesetzt)  Hatt^o  archiepiscopus  mogoncie;  Ratbodo  ('Öl  aus  i  corr.) 
10  Treuerensis;  Herimannus  agripine;  Thidalaco  (das  erste  a  aus  e  corr.)  v&rmacie; 
Godethanc    Spirensis;     Balthramnus   Strazburgensis ;    Iring    Basiliensis;    Dudo  De 

t  bürg  ^  ^  ^  ^ 

radesbona  que  est  reganes    ;  (sp.  2)  Erkanbald  Eikstedensis ;   Salamon    constacie; 

ne 

Ruotharius  De  cura;  Athalbero  (t  aus  d  radiert)  De  augusta;  Dado  veredunsis; 
Franco  {radiert  aus  Francho)  tungrensis;    Ruotbertus    Metensis;    Hruotholfus  De 

.       d        .  . 

15  uuirziburh;  Valdo  Frigisingensis ;  (40*^)  vothilbal:    Traiectensis ;  vulfheknus  mimi- 

,    a 

gerdanof ordensis ;     Egilmrus   Osnebruggensis;  Biso    potharbrunnensis ;  Vuiigbertus 

he         . 

{rasur  von  ?1)  Hildinesmensis ;  Druogo  Mimidanensis ;  Athalgerus  (t  aus  d  ra- 
diert) amneburgensis ;  Sigimundus  Alborastadensis.  das  ist  im  wesentlichen  das  Ver- 
zeichnis der   collectio  Diessensis  (WSB  49,   770).     es   folgen    dann   einspaltig   die 

20  im  zwölften  abbrechenden  canones  der  Triburer  synode  in  der  fassung,  welche 
nach  einer  hs.  von  Chalons  Neues  archiv  18,  396  ff  herausgegebe^i  ivurde.  ich 
notiere  die  abweichungen:  (2)  taletano;  scripta  p  omnes  episcopos  pcurrant;  (3) 
canocie ;  (4)  cuiusq; ;  (5)  clericü  I  eclä  fuste ;  sanguis  exeat  l  de  ictu  sine  f usione ; 
(6)  olerib;;   omnem  annü  se  abstineat;  ceruisia;  arbitrio  epi  sit;  (7)  pdando;   cöp- 

25  sensi  ^  uulnerati  (i    aus  rasur);  negant;  (8)  statt  Conquesti  bis  contempnant  steht 

p  graui 

Qui  aute  forti  culpa;  talib;   I  capitulari;    arnolfo;    &  si  Itficiant*;  (10)  Platü  (sie) 

est  scm  synodu;  acceperit;  lege  seculare;  (11)  iudicatu;  acepit;  districtori;  (12)  do- 
nauit;  srat;  clamculo;  poterit  legitimo  uiro  "^  (schluss).  der  untere  rand  von  6/.  40^ 
und  der  am  ende  der  Triburer  canones  verbliebene  rest  des  blattes  41^  tvurde  von  einer 

30  hand  des  xi  jhs.  zum  eintrag  der  lat.  recepte  Ad  dolorem  pectoris;  Ad  dolorem 
scapule.  l  cuiuslibet  membri;  des  lat.  segens  Ad  difficultatem  pariendi  probatum 
(abgedruckt  Jbb.  f.  phil.  19  supplementbd.  s.  550);  des  deutsclien  segens  Contra 
malum  malannum  (MSD  iv,  7)  und  des  lat.  recepts  Contra  omnes  ficos  be- 
nutzt.    41^  ist   von    einer  hand  des  xiY  jhs.  mit  auszügen  aus   Valerius  Ma- 

35  ximus  U7id  Gellius  zweispaltig  beschrieben;  3)  bl.  42 — 47  (rmdi  46  zwei 
bll.  ausgeschnitten),  eine  läge,  über  zahlen:  42*  De  figuri^  numeroiTim;  De  car- 
dinalibus  nvmeris;  42^  De  ordinalibus  numeris;  De  dispertiius  numeris;  43»  De 
aliis  diriuationibus  numerorum;  De  alii^  diriuationibus  in  riu^  terminatis;  43^  De 
aduerbialibus  numeri^;  De  aliis  deriuationibus ;  De  ponderalibus  numeris;  De  com- 

40  positionibus  et  deriuationibus  multifariis  numerorum;   44»  De  maxima  et   perfecta 


Bonn  218  391 

symphonia;  44^  Nvmervs  natvralis;  45'*  zvenige  gll.  zu  Aristoteles  Categorien, 
darauf  S eilten t'ie  Mamerti  Clavdiani,  ivehlic  bis  46'*  mitte  zu  reiclicn  scJiei- 
neti,  wo  von  and.  liand  ein  kurxer  ein  trag  über  multiplication  und  divi- 
sion.  47*  die  grieck.  btcchstaben  mid  ihre  xahlenwerte,  47^  arithmetische 
5  tabellen;  4)  bl.  48 — 63,  zwei  lagen  derselben  hs.,  der  bl.  2 — 25  angehörten. 
48*^  bibelgll.  mit  citier  deutsclien  (CXLIII^  nachtr.),  bis  Regum  iv  reieJiend, 
worauf  von  ei^ier  hand  des  xijxii  jhs.  eine  betrachtung  über  Exodus  4,  24  bis 
49*  sich  anschliefst,  der  untere  rand  von  48^  und  die  uyitere  Jiälfte  von  49* 
umrde  durch  drei  verschiedene  hä}ide  {eine  derselben  kehrt  86^.  87*  wider)  mit  lat. 

10  kraut  er  namen  und  medizinischen  Vorschriften  angefüllt.  49^  gleichfalls 
ursjyr.  her,  enthält  in  der  mitte  ein  lat.  abracadabra  (abgedruxikt  Jbb.  f. 
phil.  19  supplementbd.  s.  551)  Contra  sagittam  diaboli,  dessen  beide  anfangszeilen 
oben  scJion  einmal  begonnen  waren,  aber  ausradiert  sind,  und  um  welches  oben, 
links  und  unten  herum  lat.,   deutsch  glossierte  kräuternamen    eingetrageii  sind, 

Ib  die  auf  dem  untern  rande  von  50*  sic/j  fortsetzen  (MVIII).  50* — 55^  gll.  zm 
Martianus  Gap  eil a  De  nuptiis,  in  starlcer  Unordnung  und  mehrmals  von  twuMn 
anhebend,  dari^i  über  einem  Juvetmldtat  eine  deutsche  gl.  (DCCXIX).  sodann  von 
and.  hand  bemerkungen  Über  circulus  (orizonta),  linea,  punctum;  partitiones 
musice;   wider  von  atid.   verse    über  die   himmelszeichen  und  über  die  mu- 

20  sen.  56*  De  quatuor  temporibus  anni  und  einige  sonstige  worterklä- 
rungen,  an  die  sich  ein  auszug  aus  Fulgentius  anschliefst,  abgedruckt  RJiein. 
mus.  5,  313/".  darauf  bOt^ — 59*  weitere  w orterklär ungeyi  {einzelne  aus  Mar- 
tianus Capella)  mit  untermischten  deutschen  gll.  (MCCXXIII),  dann  Diuisiones 
temporis    und   erklärungen   der   himmelszeichen.     59^  De  diuersis   locis. 

25  Xenodochium  est  locus  uenerabili^  in  quo  peregrini  suscipiuntur  bis  Brephotro- 
phium  est  locus  uenerabilis  in  quo  infantes  aluntvR.*  darauf  zweispaltig  die  ver- 
schiedenartigsten klassischen  und  mittelalterlichen  hex  am  et  er  und  distichen,  be- 
ginnend mit  Anthol.  lat.  ed.  Riese  4:SS.  am  schluss  bl.  Ql^  folgende  grabschriften 
von  mehreren  händen: 

30  1)  Respicis  hospitium   quam   uili    scemate  cultvm?    Continet  occiduas  H(einrici?) 

nempe  fauillas, 
Dogmate  precipui,  moram  probitate  quadrati.    Istius  ecclesie  tractans  moderamina 

caute 

*  dies  stück,  das  einen  integrierenden  bestandteil  vieler  älterer  glossensammlungen 
bildet  {es  erscheint  Vind.  85  bl  58»,  Vind.  804  bl.  184»  =  Wirciburg.  Mp.  th.  4<>  60 
bl.  98b,  Vind.  1761  bl.  116^,  Vind.  2723  bl  1\  Vind.  2732  bl  8b,  SGdllen  397  s.  38, 
Glm.  4593  bl  146b,  14737  bl  225»,  19413  bl  118»,  19440  s.  228),  schöpft  zunächst  aus 
Ansegis  Capitulariensammlung  2,  29  {Boretius  s.  421);  dieser  entnahm  es  einem  capi- 
tulare  Ludwigs  von  826,  der  seinerseits  wider  die  Epitome  novellarum  des  Julianus 
antecessor  (vn,  1  s.  32  Haenel)  ausschrieb,  bei  der  grofsen  Verbreitung  des  Ansegis 
im  fränkischen  reich  liefse  sich  denken,  dass  unsere  glossensammlungen  das  stück 
ihm,  nicht  dem  Julianus,  verdankten :  dann  wäre  für  das  Monseer  -glossencorpus  das 
j,  827  als  terminus  ante  quem  non  gewonnen,  aber  die  gll  stehen  schon  in  dem 
grofsen  glossar  des  Codex  SGalli  912  {GGL  m)  saec.  vm  alphabetisch  verteilt. 


392  Verzeichnih  Der  Hss.  39 

Vir  bonuH  et  prudcns,  uiguit  dum  corpore  presens,  Extitit  ore  8agax,  fulgens  uelut 

ignea  lampas, 
Lingua    niellifluus,  nulli  probitate    secundus,    Idibus  in  quinis   linquens    ergastula 

carnis, 
5  Quem  sibi  September  numerat  sub  sole  patenter. 

2)  Quisquis  huic  tumulo  succedis  pneumate  simplo,  Rcspice,  quem  titulus  designet 

forte  propinquus. 
Prodit  Wolpertum  sub  hac  tellure  sepultum.     Qui  bene,    dum  uiguit,    patris  mo- 

deramina  gessit, 
10  Presens  coenobium    meruit  quoque    condere    primum,    Famine    mellifluus,    pietatis 

nectare  plenus, 
Qua  plus  enituit  quam  fari  carmine  possit.     Pauperibus,  uiduis,  pupillis  ac  pere- 

grinis 

Commoda  que  potuit  nunquam  prestare  neglexit.     Psalmicen  assiduus,    licet  egro 

15  corpore  fractus, 

Idibus  aprilis  linquens   ergastula   carnis.     Soma  subit  solitum,    flamen   conscendit 

olympum. 

3)  Hie  tenet  hospitium  memorande  corpus  alumne:    Nomine,  dum  uiguit,  Hathe- 

with  innotuit, 
20  Moribus  excellens,  pietatis  culmine  pollens,  Que  monitis  docuit,  actibus  exhibuit, 

Cultrix  ecclesie  seruans  moderamina  uite,  Cuius  ad  aspectum  perdidit  ira  locum, 

Omnibus  acclinis,  nullius  conscia  litis:  Non  erat  ofFense,  sed  locus  hie  uenie. 

Felle  carens  animo  mellis  dulcedine^  pleno  Mestorum  lacrimas  fecerat  esse  suas. 

Non  decet  hanc  mestis  quenquam  deflere  querelis,  Nunc  hilarem  summi  quam 
25  ,  gerit  aula  poli. 

Malus  sepdeno  rutilat  cum  letius  astro,  Corpus  ad  ima  redit,  spiritus  alta  petit. 

4)  Heu    que    natura,    quam  mendax    ista   figura:    Quod  nunc  quisque  uidet,    hoc 

nihil  esse  liquet! 

En  frater  Sigibraht,  qui  uitam  clarus  agebat,  Tanquam  nil  fuerit,  in  nihilum  rediit. 
30  Terra  tulit  partem,  pars  altera  cessit  in  arcem :  Totum  quippe  ruit,  ni  memorare  f uit. 

Flebilis  est  multis  doctrine  uomere  cultis,  Flebilior  nullis  quam,  bona  Fulda,  tuis. 

Hospes  erat  multos  tuus,  o  Winfride,  per  annos,  Nam  uirtute  sui  congruit  esse  tui. 

Tu  sibi  nunc  presto  pius  intercessor  adesto,  Mortuus  ut  mundo  uiuat  in  empyrio! 

inschrift  2  bezieht  sieh  auf  abt  Wolpert  von  Deutz  (f  1021),  über  welchen  einiges 
35  bei  Mabillon  ÄASS  OSB  6,  1,  414.  MQ  SS  iv,  746  f.    die  erste  U7id  vierte  lässt 

sich  nicht  bestimmen,  da  für  den  Fuldaer  Sigebraht  kein  todestag  angegeben  ist  und 

der  name  des  abtes  .H.  nicht  fest  steht,     bl.  61^    fährt    einspaltig  mit  den   wort- 

erklärungen,  au^h  deutschen,  fort  (MCCXXHI).     an  sie  schliefsen  sich  fragen 

und  antworten  bl.  63^  Quid  est  Oratio?  Mentis  conceptio.  ad  res  significandas. 
40  Quid  est  Nomen?  usw.  mit  eingemischten  weitern    worter hlärungen.     63''  über 

die  menschlichen  lebensalter ,  darauf  recepte  [von  der  hand  wie  die  randschriften 

^  dulcedine]  das  zweite  d  aus  corr.  von  ?n 


Bonn  218  393 

bl.  40^  41*)  Vt  non  Icdatvr  homo  a  uonono  si  illud  bibcrit  aut  si  serpens  eum 
momorderit ;  Ad  tvssim;  Si  muHer  luxuriosa  est;  Si  mulier  de  amorc  et  tristicia 
uexatiir;  Ad  eos  qui  cvin  nivliere  non  possunt;  Ad  pulmonom  et  tussini;  Empla- 
stnmi  ad  febres;  5)  hl.  G4 — 71,  eine  läge,  wol  der  gleichen  hs.,  zweispaltig, 
5  auszüge  ans  Horaz  Epist.  2,  1.  2.  Serm.  1,  1.  2.  3.  4.  5.  G.  8.  9.  10.  2,  2. 
3.  4.  5.  6.  7.  8.  Ars  poet.  Carm.  1,  2.  3.  4.  G.  7.  9.  13.  14.  16.  17.  19.  24. 
25.  26.  27.  28.  29.  32.  33.  34.  37.  2,  2.  3.  7.  9.  10.  12.  13.  16.  17.  18. 
3,  1.  2.  3.  4.  5.  G.  8.  9.  10.  11.  14.  15.  IG.  18.  19.  20.  21.  24.  25.  26.  27. 
29.  30.    4,  3.  4.  5.  7.   8.  9.  10.   11.  12.  13.   Epod.  1.  2.  4.  5.  8.  12.  14.  13. 

10  17.  Prndentius  Apoth.  Ilamart.  Psychom.  Synim.  1.  2.  P.  Romani.  Laurentii. 
Eulaliae.  71^  einspaltig  {oben  beschnitten),  vielleicht  von  der  hand,  die  das  alrra- 
cadabi'a  bl,  49^  schrieb,  recepte  mit  einer  deutschen  hiterlineargl.  (ML VI)  und  eine 
beschwörung  Ad  stekethon  {abgedruckt  Jbb.  f.  phil.  19  supplementbd.  s.  552). 
beendet  iverden  diese  recepte  auf  dem  untern  rande  von  bl.  72*;         6)  bl.  72 — 87, 

15  zwei  lagen,  zweispaltig.  72^  Liber  Qvinti  Sereni  de  arte  medendi  und  zwar 
in  folgender  Ordnung:  v.  26—30.  43—55.  161—222.  289—328.  380—1005. 
1029—1107.  1—25.  31—42.  56—160.  223—279,  endlich  unter  der  Überschrift 
De  Rigore  cervicis  v.  280—288.  329—379.  81^^  Explicat  liber  medicinalis 
Qvinti  Sereni.     darauf  Dicta  aristotelis.  Fleotomorum  incisiones  cum  cautela 

20  fieri  oportet,  quamuis  sis  perfectus  medicus  semper  time  et  non  culpaberis  (b  aus 
p  corr),  dh.  die  gröfsere  hälfte  des  23  capitels  der  Isagoge  in  artem  medendi  des 
pseudo-  Soranus  {ed.  Torinus,  Basel  1528)  bl.  9.  daran  schliefst  sich  6^.81^^ 
unter  der  Überschrift  Qvid  singvlis  mensibus  vsitare  oportet  die  diät  et  ik,  welche 
aus  einer  hs.  in  Laon  neuerdings  BKrusch  Neues  archiv  18,579/"  Jwrausgab,  und 

25  welche  im  wesentliclien  identisch  ist  mit  dem  19  capitel  des  pseudo-  Soranus. 
ich  lasse  den  bessern  Bonner  text  folgen:  Mense  Martio  dulciamen  ieiunus  come- 
dat.  et  primum  merum  dulce  bibat.  agramen  coctum  radice  confecta.  et  assum 
balneum  usitet.  sanguinem  non  minuat.  solutionem  non  accipiat.  quia  frigores  ge- 
nerat.     Potio  Ruta  et  lubesticum.     Bonum  est  Mense  Aprili    sanguinem  minuere. 

30  potionem  bibere.  cames  recentes  comedere.  a  radicibus  abstinere.  sanguinem  inter- 
cutaneum^  minuere.  calidum  usitare.  et  sie  omnia  membra  sanantur.  Potio  beto- 
nica.  et  pipinella.  Maio  nullum  penitus  caput  comedat.  calidum  bibat.  et  calidum 
usitet.  Caput  purget.  Licet  in  maio  uenam  epaticam  incidere.  et  potionem  contra 
officationem  {dies  wort  zb.  CGL  3,  599,  28)  accipere.     Potio  absintivm  et  feniculi 

35  semen.  ^  Mense  Ivnio  merum  de  aqua  omni  die  ieiunus  bibat.  ceruisam  et  me- 
dvm  non  bibat.  lactucas  usitare.  et  calidum  bibere  debet.  Potio  flores  saluio  et 
sauina.  Mense  Ivlio  venerem  non  usitet.  sanguinem  non  minuat.  potionem  ad 
soluendum  non  accipiat.  sanguinem  {sie)  et  rutam  usitet.  Potio  flores  de  apio  et  uua. 
Mense  Avgvsto   nullum  penitus  caput   nee  maluas  nee  caulos  manducet.    et  agra- 

40  men  comedat.  ceruisam  et  medvm  penitus  non  bibat.  Potio  puleivm.  Mense  Sep- 
tembri  bucellas   lacte  infusas  (82^^)  ieiunus   comedat  cotidie.  "^  ,et  omnia  que  uult 

an 


_       an 

*  intcut  eü  hs.        ^  semen  übergeschr.        '  cot  übergeschr. 


394  Verzeichnih  Der  Hsh.  39—42 

accipere  potest  quia  omncH  fructus  in  hoc  tempore  confecti  sunt.  Potio  costum 
et  grana  niasticc.  Octobri  raceniis  utere  et  mu.stum  bibe.  quia  sanitatem  corporis 
et  Solutionen!  facit.  plures  porros  usitet.  Potio  cariofile  et  piperis.  Novembri 
a  balneo  abstineat.  caput  nullivs  rei  comedat.  Potio  Cinamum.  Decembri  bonum 
5  est  uenam  capitaneam^  incidere  et  omnia  genera  venarum  quia  in  hoc  tempore 
omnes  humores  sunt  pai'ati.  ventosas  imponat.  a  caulis  abstineat.  Potio  spico. 
lanuario  Cotidie  bibat  ieiunus  .iii.  gluppos  uini.  nullum  penitus  sanguinem  minuat. 
potioncm  contra  officationem.  et  electuarium  accipere  debet.  Potio  Gingiber  et 
reoponticvm.     Februario    betas    non    comedat.    de    pollice  sanguinem  minuat.     sie 

10  tamen  ut  antea  accipiat  ad  deponendum  diagridium  confectum.  cum  ipsam  potio- 
nem  biberit  in  assu  balneum  intret  et  cum  omnia  membra  calescunt.  aquam  cali- 
dam  cum  uino  bibat.  et  cataplasma  capiti  imponat  ut  oculos  turbulentos  sanet. 
Potio  agrimonia  et  apii  semen.  Si  hoc  studiose  obseruaueris  sanitate  non  indigebis. 
darauf  De  epistola  Ypocratis    de  signis  mortalibus  aegrotorum,    ein    text    der 

15  Prognostica ,  dem  sich  82^^  eme  reihe  von  recepten  anschliefsen.  83*^  ein 
stück  über  die  heilkräfte  des  geiers ,  abgedi^uckt  Jbb.  f.  phil.  19  supplementbd. 
s.  552/*.  darauf  wider  recepte  bis  84^^  mitte,  der  rest  der  seite,  urspr.  leer, 
ist  von  and.  händen  mit  beispielen  für  verschiedene  syllogisjnus formen 
und,  viel   kleiner,    mit    recepten    beschrieben.    84*^^   lat.-deutscJies   kräuterglos- 

20  sar  (MXV)  und  von  and.  hand  {demselben  wie  40^  41*.  63^)  das  recept  Ad 
calcvlos  frangendos  et  ad  eos  qui  urinam  non  possunt  emittere  et  qui  multum 
guttatim  mingunt.  84^^  (von  der  hand  wie  die  kräuternamen  sp.  1)  recepte  Ad 
porcos  sanandos  usw.  bis  85^^  %.  2,  wo  von  and.  hand  das  Jbb.  aao.  553  /"  abge- 
druckte stück  über  Eraclea  eingetragen  ist.     85^^  recepte  {eins  derselben,   Con- 

25  tra  constipationem,  beginnt  Tolle  herbam  que  dicitur  brachwrt)  von  mehrere^i  hän- 
den; darunter  86^^  zwei  in  heommetern :  Comitiali  morbo  pellendo  und  ^Qgio  morbo 
pellendo  aus  Serenus  Sammonicus  1006 — 1028.  &/.  86^  und  87*^  sind  später 
beschrieben:  um  ein  stück,  welches  beginnt  Sic  curandi  sunt  qui  per  maleficium 
ceree  imaginis  deprauati  sunt  (Jbb.  aao.  s.  554  f),  stehen  bl.  86^  oben,  rechts  und 

30  unten  von  zwei  a7id.  händen  allerlei  stücke  aus  pseudo-Apulejus  aufgezeich- 
net, welche  87*  einspaltig  fortgesetzt  werden.  87^,  gleichfalls  einspaltig,  zwei 
briefe;  der  erste,  anfangend  mit  Omnium  peritissimo  liberalium  artium  magistro 
Infimus  cukulligerorum,  Jiandelt  über  den  begriff  der  Emancipatio,  der  zweite  über 
die  mystische  bedeutung   des  auslöschens  der    lichter   von  gründonnerstag  bis  char- 

35  samstag.  -^  dass  die  disparaten  bestandteile  des  codex  früh  vereinigt  wurden,  be- 
weist 1)  dass  dieselbe  hand  des  xi  jhs.  auf  bl.  40^.  41^  auf  bl.  63^  auf  bl.  84* 
(83^).  84b^  eintrage  machte;  2)  dass  die  hand  von  48^.  49*  auf  bl.  86^.  87*  wi- 
derkehrt; 3)  dass  die  notizen  von  bllV"  auf  12^  enden,  trotzdem  ist  der  Ursprung 
derselben  ein  sehr  verschiedener  und  HHoffmann   hat   gründliclw   Verwirrung  ange- 

40  richtet,  als  er  sämmtliche  gll.  des  codex  in  seinem  Glossarium  vetus  latino-germa- 
nicum  (1825)  5.  20—25  =  Ahd.  gll.  (1826)  s.  20—25  alphabetisch  durch  einan- 

^  capitaneä  uenä  hs. 


Bonn  218  —  Brixen  395 

der  mischte:  schoii  JGrimm  (Kleinere  Schriften  4,  40G)  tadelte  mit  recht  dies  ver- 
faJiren.  —  [II  §  57.  P.  462.]  [39 

BOULOGNE-SÜR-MER, 
BIBLIOTHEQUE  PUBLIQUE. 
5  56  (nicht  113;  früher  in  SBertin  nr  36)  in  folio,  xi  jfis.,  172  bll.  (von  denen 
157^  am  untern  rande  um  2,3  cm.  beschnitten  sind  und  eine  zeit  lang  dem  co- 
dex gefehlt  haben,  da  auf  dem  modernen  vorsatzbl.  bemerkt  steht:  Contenta:  Ser- 
mon. Lxx  de  cena  dnl.  Eiusdem  sup.  epist.  Joh.  Desideratur:  Tractatus  ...  de 
coiiflictu  vitiorum  et  virtutum)  in  einundzwanzig  bis  bl.lQ&^  je  am  schluss  signier- 

10  ten  quaternio}ien  (1()9 — 172  ist  der  unvollstätidige  rest  des  xxii,  vgl.  unten  nr  4:90): 
1*  (zweispaltig)  Carm.  iii,  9,  1 — 76  des  Venantius  Fortunatus ,  1^ — 109^  die 
sermone  de  cena  domini  aus  dem  Johannescommentar  des  Augustin  mit  voran- 
gehendem inhaltsverzeichnis,  109^ — 157^  desselben  sermones  x  super  epistolam  Jo- 
hannis  (doch  ist  die  obere  hälfte  von  157*  völlig  abgerieben  und  mileserlich;  157* 

15  unten  astronomische  figur),  Ibl^ — 165^  Liber  SAugustini  decem  cordarum 
(3Iig7ie38,76  ff),  165^ — 172^  der  pseudo-augustinische  Libellus  de  conflictu 
uitiorum  atque  uirtutum,  worauf  der  abschnitt  über  die  todsünden  aus  Gregors 
Mm-alien  mit  deutschen  gll.  im  context  (DCLXXXII:  321,  56  hat  die  hs.  scatz- 
giridi)  folgt,    dessen    schluss  fehlt,    aber   von  einer  hand    des  xvii  jhs.  am  untern 

20  rande  nachgetragen  ist.  am  obern  rechten  rande  des  blaties  2^  Inhaltsverzeichnis  saec. 
XII.  beschreibung  verdanke  ich  dr  RPriebsch.  —  LBethmann  Zs.  5  (1845),  205. 
JBPitra  Spicilegium  Solesmense  1(1852),  503/"  und  daraus  von  KBartsch  Germ.  7 
(1862),  240  widerholt.  —  [P.  120.]  [40 

BREMEN, 

25  STADTBIBLIOTHEK. 

b  52  (bl.  1*  witen  saec.  xvi  Bibliotheca  Schobingia  oder  Schobingiorum,  oben 
In  catalogo  sribtus  Bedae  de  metrica  arte,  dem  dann  auch  der  unsinnige  rücken- 
titel  Bedanus  Monachus.  Glossae  entspricht,  also  aus  S Gallen  stammend  und  durch 
Goldast  'nach  Bremen  gelangt)  in  quer  quari,  x  jhs.,    34  bll.:  bl.  1 — 6,  vorn  un- 

30  vollständig,  gesammelte  gll.  zu  Aldhelm  De  laudibus  virginum  mit  deutschen  im 
context  (DXV).  am  rande  steht  mehrfach  rot  UP:  das  wird  Uitas  patrum  be- 
deuten, zumal  dabei  häufig  'namen  wie  Gregorius,  Basilius,  Hilarion  genannt  wer- 
den, dh.  solche  väter,  die  von  Aldhelm  in  denjenigen  abschnitten  seines  buchs, 
welchen  die  gll.  entlehnt  sind,  behandelt  waren,     bl.  7  bis  zum  schluss  Aldhelms 

35  Aenigmata  mit  einigen  deutschen  interlinear  gll.  (DXII).  der  ganze  codex  ist  aufser- 
gewöhnlich  fehlerhaft.  -^  erste  nachricht  bei  JGEccard  Historia  studii  etym.  (1711) 
s.  170  und  Leges  Francorv7n  (1720)  s.  213,  unvollständige  ausgäbe  der  gll.  der 
ersten  sechs  bll.  in  desselben  Commentarii  de  rebvs  Franciae  orientalis  2  (1729), 
1002"^;  seine  diesem  dru^ck  zu  gründe  liegende  copie  in  der  Hannoverschen  hs.  iv, 

40  452  s.  17.  —  G.  [H.  §  85.  P.  107.  S.  i  51—53.]  [41 

BRIXEN, 
BIBLIOTHEK  DES  BISCHÖFLICHEN  SEMINARS. 

Zfwei  doppelbll.  (die  innersten  einer  läge:  ihre  folge  war  ursp'.  4.  1.  2.  3)  in  klein 


396  VERZEICHNI8   Der   Hbh.    42—48 

folio  %u  80  nicht  vorgezogenen  Zeilen,  xii  jhs.:  h'iAchstüelm  des  Sunt  mar  iu7n 
Ileinrici  tnit  übergcschrieheyien  riew^,9c/z^yi  ^//.  (DCCCCXXXVIIB :  berichligung  zu 
194,  2G  bd.  3,  723).  der  mifangsbuchsiab  der  lat.  stichwoi'te  ist  meist  rot  durch- 
strichen, die  capilelüber Schriften  und  initialen  sind  rot.  die  bll.  dienen  ah  innerer 
5  deckelschutz  eines  1421  durch  Albcrtum  Weinkem  de  Rosenhaim  *  clericum  fri- 
singensis  diocesis  geschriebenen  codex,  dessen  inhalt  eine  glosa  psalterij  data  präge 
a  Reuerendo  magistro  chuiirado  de  Sultaw.  sancte  vniuersitatis  Pragensis  niagistro 
pagiiic  sacre.  Anno  domini  Mille  cccLXXiiii^  oc.  bildet,  sorgfältige  abschrift  ver- 
danke  ich   OvZingerle.  [42 

lö  BRÜSSEL, 

BIBLIOTHEQUE  ROYALE. 
S641  (früher  1048*;    bl.   1^  Est   über  Bibliothecae  CoUegii  »Societatis    lesv  Lo- 
uaiiij)  in  grofs  quart,  xijhs.,  81  von  mir  gezählte  bll.,  deren  beide  letzte  halb  ab- 
gerissen sind:    die  Briefe  Pauli,  vorn  unvollständig,  beginnend  mit  Röin.  9,  15 

15  praestabo  {Signaturen  3^  v,  11^  vi,  lO''  vii,  27^  viii,  35^  viiii,  75**  xiiii).  darin 
spärliche  deutsche  interlineargll.  und  eine  marginale  (CCCCIV.  CCCCVIII. 
CCCCXXXII).  —  FJMone  Anz.  f  künde  der  teutschen  vorzeit  4  (1835),  489/:  — 
[P.  99.]  [43 

3701— 15  in  folio,  65  bll.:         1)  saec.  x  bl.  1—33  (3701  —  14),  vorn  unvolU 

20  ständig,  rest  einer  Sammlung  von  Epistolae  7nedicorum  sowie  die  Schriften 
Mustionis  auctoris  [dh.  die  excerpierende  lat.  ühersetzung  des  Sm^anus,  welclie 
VRose,  Lipsiae  1882,  herausgegeben  hat;  eine  fo7inel  ad  partum  eiciendum  dar- 
aus schon  Archiv  der  gesellschafl  7,  1020)  und  der  Cleopatra  über  geburts- 
hilfe  und  frauenkrankheiten.     das   letzte    bl.  dieses  codex    ist   von  drei  händen  des 

25  XII  jhs.  zur  eintragung  von  recepten  benutzt;  in  den  drei  der  zweiten  hand  ein 
deutsches,  in  dem  überschriftslosen  der  dritten  ein  mlat.  wofi  (MLIX) ;  2)  saec.  xii 
bl.  34 — 65  (3715),  zweispaltig  zu  31  Zeilen  beschrieben,  vorn  und  hinten  unvoll- 
ständig (jetzt  noch  vier  quaternionen)  reste  eines  gi'öfsern  in  particula  geteilten  me- 
dizinischen Werkes,  von  dem  noch  das  ende  von  part.  2,  part.  3  —  6  und  der 

30  beginn  von  part.  7  vorhanden  sind:  anfang  34*  uincuntur  humores.  et  passio.  et 
fit  determinatio  ad  salutem,  schluss  65*^  si  uero  cum  tristicia  l  aliqua  cogitatione 
malum  est.  quia  significat.  abschrift  imd  beschreibung  verdanke  ich  VRose  und 
RPriebsch.  —  LBethmann  Zs.  5  (1845),  204.  —  [P.  321.]  [44 

0968 — 72  (bl.  116*^  Codex  monasterii  sancti  maximini  extra  muros  treuerorum.  si 

85  quis  abstulerit  Anatbema  sit,  später  im  besitz  der  bollandisten)  in  quart,  'Kijhs.,  138 
bll.:  die  werke  des Prudentius  (Psychom.  mit  bildern)  nebst  ehier  grofsen  menge 
lat.  und  deutscher  interlinear-  und  margiiialgll.  (DCCCVIII)  dreier  liände,  von  de- 
nen die  erste  im  anfang  schrieb,  die  dritte  mit  der  Psychomaßhie  begann,  während 
die  zweite  sporadisch  gll.  emitrug   und  daher  von  mir  allein  angemerkt  ist.     nach 

40  der  Psychom.  bl.  115^  ein  Verzeichnis  der  edelsteine.     vgl.  auch  RStettiner  Die  illu- 

*  derselbe  schrieb  1418  den  Clm,  8375.    über  Konrad  von  Soltau   einige   litteratur 
bei  JFHautz  Gesch.  der  Universität  Heidelberg  1  (1862),  138. 


Brixen  —  Brüssel  18725  397 

strierten  B-iideniiush^s.  (1895)  s.  123  ff'.  —  LBethmann  Zs.  5  (1845),  200 /f. 
ESteinmeycr    Zs.   IG  (1873),  2.  94—107.  —  [P.  217.]  [45 

9987 — 91  {bl.  1*  unten  Thcodoro  Pulnianiio  loaiines  Haechtius  dono  dahat 
aiino  CIO.  lOLXXX  die  xi  Decenibris)  in  quart,  xi  jhs.,  154  bll.  (21.  44.  88  doppell 
5  vm'handen)  zu  je  32  Zeilen:  die  werke  des  Prudentius  (P.sychom.  mit  zahl- 
reichen hildern)  nebst  einigen  deutscJien  interlinear-  und  niarginalgll.  (DCCCIX). 
genaue  beschreibung  des  codex  bei  R Stettiner  Die  illustrierten  Prwlentiushss.  (1895) 
s.  43—46.  —  LBethmann  Zs.  5  (1845),  199  f.  EMartin  Zs.  14  (18G9),  192. 
ESteinmeycr  Zs.  16  (1873),  1.  92 — 94.     schlechter  widerholt   von  JHQallee  Alls. 

10  Sprachdenkmäler  (1894)  s.  319—323  tiebst  facs.  auf  tafel  xv.  —  [P.  216.]  [46 
10066 — 77  {bl.  4:^  saec.xiv  L.  Sancti  Laurecij  ppe  Leodiü)  in  folio,  1(^3  bll, 
beschrieben  durch  den  baron  von  Reiffenberg  in  den  Bulletins  de  Vacadeniie  de  Bru- 
xellesix,  1  (1842),  228  yf:  1)  saec.  xii  bl.  4: — 65  (65^  federprobe  ludica    Gode- 

fride)  Solin;         2)  saec.  xiv  bl.  66*  Incipiunt  allegoriarum  obscuritates 

15  satis  ffunde  de  veteri  testamento.  7  parü  de  nouo  (die  vier  letzten  worte  aus- 
gestrichen), 72*  Interpretationes  de  quibusdam  locis  et  terminis  bibl.; 
3)  saec.  xi  bl.  80*  Interpretatio  dictionum  hebraicamm  biblise,  alphabetisch, 
lüid    erklärung  griech.  namen  bis  in   den   anfang   des  buchstaben  C,    85**  Glose 

in  pma   et   extrema   parte    Sic^'omachie  Prvdentii,    86^  nemnierte  hymnen  In 

20  natale  sei  Nicholai  pontificis.  ad  vesp.;  4)  saec.  xi  bl.  89%  zweispaltig,  der 
gewöhnliclie  bibelcommentar  des  Hieronymus.  das  davor  befindliche,  urspr. 
leere  schutzbl.  88  ist  von  mehreren  händen  beschrieben,  auf  der  rückseite  dreispaltig 
mit  einem  lat.  gl  ossär,  das  au^ch  einige  deutsche  worte  enthalt  (MCCXIV).  da 
hier  und  da   absätze  gemacht   sind,    so    werden  die  gll.  zu    verschiedenen,    bisher 

25  unermittelten  Schriften  gehören;  5)  saec.  xi  bl.  112*  Prudentius  Psycho- 
machie;  6)  saec.  xi  bl.  140*  Physiologus  mit  bildern,  dem  sich  von  157* 
ah  sehr  verschiedenartiges  anschliefst,  darunter  161^.  162*  auxih  lat.  gll.  zu  Luxnn, 
Horaz  usw.  —  LBethmann  Zs.  5  (1845),  204.  —  [P.  320.]  [47 

187^35  {aus  Xanten,    s.  u.)   in  grofs   quurt,  ix  jhs.,  218    bll.:    die  vier  evan- 

30  gelten  mit  deutschest  ifiter linear-  und  marginalgll  (CCCLXVIII.  CCCLXXVI. 
CCCLXXX.  CCCLXXXVIII:  zum  Matthaeus  trage  ich  auf  grund  einer  mit- 
teilung  von  JHGallee  nach  33*  Tolerabilius  mämundon  (/. -or) —  10,  15;  33*  Pru- 
dentes  glauue  —  10,  16;  70*  ne  uerduo  thic  an  themo  guoden  man  —  vor  filo 
uunderes  27,  19;  vgl.  auch  bd.  1,821).     voran  gehen  der  Prologvs  qvattvor  evan- 

35  legiorvm,  die  Canones  evangelicrrum  und  16^  die  bilder  der  vier  evangelisten,  sitzetid 
und  sch7'eibend,  über  ihnen  Christus  auf  der  Weltkugel  thronend;  es  folgt  nach  dem 
schluss  des  Johannes  (204^)  ein  Capitulare  euangeliorum  de  circulo  anni  zwei- 
spaltig. 218*  unten  hat  eine  deutliche  Jiand  die  namen  eingetragen  {s.  jetzt  au^h 
Gallee  Tijdschr.  voor  nl  taal-  en  letterkunde  13,  263  /"):  Ruoduuard.  Ruodger.  |  Ruod- 

40  ger.  Biho.  |  Uuerinsuiht.  Ruoduuard.  |  Uuerinsuuiht.  Goldburg.  |  Heila.  heila. 
heila.  |  Alfrad.  Uuelirad.  |  Uuelirad.  (dann  ein  verschmierter,  buchstab)  Frankin. | 
Heilbold.,  218^  eine  and.  Abraht.  Ruotburg.  dann  noch  ein  Sermo  Augustini 
in  natali  plurimorum  martyrum.     der  innenseite  des  vorderdeckeis  ist   eingeklebt  ein 


398  Verzeichnih  Der  Hhs.  48 — 54 

bl.  von  Mones  Mnd  {datiert  Trajccti  ad  Mosam.  d.  14  Augu.sti  1829)  über  den 
wert  der  glL;  auf  demselben  wurde  sjjüter  vermerkt:  Achote  a  Louvain,  en  oct. 
1842,  chez  Jok.s  &  Geets  fr.  350.  N°  3  de  leur  catal.  eliMem  geiiörte  die  hs. 
dem  Stift  SVictor  zu  Xanten  (1»  von  einer  Itand  saec.  xv  In  sacrario  sei  VictoB 
5  ecclesie  Xancten,  vo?i  älterer  hand  auf  derselben  seile  unten  Pallia  xxxi.  Vela  viiii. 

Tapetia  viri.  Sca.nalia  .x.  Hec  omä  accepit  Benno  —  oder  Bennzo  —  in  sacrario 
sei  viCTORis),  später  dem  pfarrer  JJStiels  zu  Maestricht,  bei  dem  sie  Mone  be- 
nutzte. —  FJMone  Quellen  und  forschungen  1  (1830),  273 — 280.  Bulletins  de 
Vacademie  royale  de  Bruxelles  xi,  1  (1844),  330 — 347.  vgl.  MSD^  vo7'r.  xiiiff.  — 
10  Gx.  [P.  100.]  [48 

CAMBRAY, 

BIBLIOTHEQUE  COMMUNALE. 

S04  {früher  199;   bl.  113^  Hie  liber  est  beate  Marie  Cameracensis  saec.  xii)  in 

folio,    113  zweispaltige  bll.  und   ein  ungezähltes  nach  60,    der  rest  eitier  aus  ver- 

15  schiedenen,  aber  in  Unordnung  geratenen  stücken  des  ix  und  x  jhs.  bestehenden,  im 
X  jh.  angelegten  Sammlung  theologischen  inhalts :  genaueres  im  Catalogue  des  mss. 
des  bibliotheques  publiques  de  Ff-ance.  Departements  xvii  (1891),  61 — 63.  hinter 
dem  Libellus  de  conflictu  vitioru^n  atque  virtutum  sind  bl.  68^  die  nam^en 
der    todsünden   mit  deutschen   contextgll.  verzeichnet   (DCLXXXII).  ^  LBeth- 

20  mann  Zs.  5  (1845),  205,  dessen  text  ich  widerholte,  denn  vor  zwanzig  jähren  fand 
ich  bei  m^einem  auf  enthalt  in  Cambray  die  bibliothek  geschlossen;  die  später  auf 
diplomatischem  wege  nach  Erlangen  erbetene  sendung  der  hs.  umrde  verweigert;  als 
endlich  1894  dr  JSchwalm  den  codex  für  mich  einsehen  wollte,  war  er  nach  Paris 
verborgt.  —  [P.  119.]  [49 

25  CAMBRIDGE, 

UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 
Add.  2992  in  octav,  um  jhs.,  52  bll.:    die  von  einer  hand  geschriebene  Con- 
solatio  philosophiae  des  Boethius,  aber   am  ende  unvollstä^idig   {schluss   142,  92 
Peiper),  mit  zahlreichen   lat.  und  wenigen   deutschen  interlinear-  und  marginalgll., 

30  welche,  wie  ihre  entstellungen  zeigen,  aus  einer  and.  hs.  copiert  shid  (DLXXVI^ 
nachtr.).     abschrift  verdanke  ich  dr  EPriebsch.  [50 

CARLSRUHE, 
GROSSHERZOGL.  HOFBIBLIOTHEK. 
Aug.  lill  (oben  162,  unten  4,4z  bezeichnet),  7ticht  IAH,  in  folio,  ik  jhs.,  16  bll.: 

35  Briefe  des  Hieronymus  mit  einer  deutsclien  randgl.  (DCLXXXVIII).  — 
FJMone  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  4  (1835),  92.  —  Rg.  4.  [P  329.]  [51 
Aug.  liXIV  (50;  bl.  1^^  saec.  xiv  Iste  liber -recce  sce  Marie  I  Augia)  in  folio, 
ix/x  jhs.,  298  zweispaltige  bll.  in  siebenunddrei fsig  lagen,  die  von  der  dritten  ab  je 
am  ende  signiert  sind  {läge  35  bl.  273 — 281  besteht  aus  zehn  bll,  deren  vorderstes 

40  ausgeschnitten  ist,  bl.  298  ist  einzeln):  Bedas  commsntar  zu  Lucas  mit  einer 
deutschen  interlinear  gl.  (DLI^  nachtr.).  bl.  104*^  am  rande  die  federp'obe  Vdal- 
strih.  auf  die  sonst  leere  spalte  298^^  sind  von  einer  hand  des  xrv  jhs.  einige 
gll.  eingetragen,  die  FJMone  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  4  (1835),  93  ver- 


Brüssel  18725  —  Carlsruhe  Aug.  ic  390 

öffentlichte.  ich  ividerhole  sie  hier,  weil  Mona  nicht  ganz  richtig  las:  Rubeta  lob 
frosch.  Meruta  cohvurni.  Erugo  egel.  Recinno  czeck  an  der  liuet.  Cinnix  schnaga. 
Bibio  win  niugk.  -^  ThLängin  DeutscJte  Jtss.  defi'  grofsh.  hadiscJien  hof-  und  landes- 
hihliothek  (1894)  s.  84  nr  25.  [52 

5  Aug.  I^XXXIII  (97),  nieht  LXXXXIII,  in  folio,  xi  jlis.,  63  hll,  von  denen 
das  erste  auf  den  vorderdeckel  geklebt,  das  letzte  spät  ergänzt  ist:  1)  bl.  1  — 14 
Pauli  Brief  an  die  Römer   mit  p'olog  und  argument;    14^  notizen  über  die 

ode 

Karoliiiger  Karloniannvs  sub  tbebto  fre  theoderici  maior  domus  usw.,  vgl.  Mo- 
nes  Anz.  4,  131 /";         2)  bl.  Ib  ff  die  üh'igeti  Paulinischen  b riefe,     in  bei- 

10  den  Iiss.  zahlreicJie  deutsehe  gll.  rnehrerer  hände,  rneist  interlinear,  aber  auch  unter- 
geschrieben, manclie  am  rande  oder  in  anmerkungen  übergeschrieben  (CCCXCIX. 
CCCCIX.  CCCCXVII.  CCCCXXIV.  CCCCXXX.  CCCCXXXVI.  CCCCXL. 
CCCCXLIII.  CCCCXLVI.  CCCCXLVIII.  CCCCLIII.  CCCCLVII.  CCCCLIX. 
CCCCLXT).  "^  FJMone  Anz.  f.  kimde  der  teutscheii  vorzeit  A  (1835),  87 — 92.— 

15  Rg.  2.  [P.  89.]  [53 

Aug.  IC  (86)  in  folio,  ix  und  Yiii  jhs.,  108  blL:  1)  bl.  1 — 36,  fünf  lagen, 
auf  8^.  12^.  21^.  29^.  36^  unten  rot  mit  1.  2.  3.  4.  6  signiert.  1^  {unten  lib^  augie 
maioris  saec.  xii)  Incipit  de  diuersis  criminibus,  2*  Incipit  Lexcars  sum.  De 
aliis  pluribus    penitencialibus,     15^    einige  capitel    der  Benedictinerregel , 

20  21^  stück  eines  Psalmencommentars  (5,  11 — 45,  8);  2)  bl.  37  bis  zu/ni 
ende,  acht  quaternionen  und  zwei  binionen,  signiert  je  am  schluss  d.  e.  f.  g.  h. 
i.  k.  1.  1  {rot  in  m  corr.),  die  letzte  läge  unbezeichnet :  es  fehlen  also  die  drei  ersten 
quaternionen.  aber  die  lagen  f  bl.  QO^  —  1  (m)  bl.  104^  sind  aufserdem  oben  mit 
A.  B.  C  {davor  D  ausradiert:    in  der  tat  gehörte  diese  läge  urspr.  hinter  die  fol- 

25  gende).  D  {davor  C  ausgewischt).  E.  F.  G  gezeichnet,  also  bestand  auch  die  hs.  2) 
urspr.  aus  zwei  teilen,  einem  codex,  der  von  53^ — 104^  reichte,  hiebst  einem  an- 
hang  105* — 108^  und  den  beiden  letzten  lagen  einer  vorgebundenen  hs.  (37^ — 52^), 
welcher  die  drei  ersten  quxiternionen  mangelten.  37^ — 52^  das  glossar  Rz.,  un- 
abgesetzt  geschrieben,  mit  folgenden  lesevorschriften :  44**  unten  neben   der  Signatur 

30  d:  hie  dimitte  et  require  In  altera  quat^nione  extremü  foliü  totumq;  plege ;  51^ 
oben  eine  analoge  Vorschrift  halb  abgeschnitten,  unten  bic  terminum  sumit  presens 
opus;  52*  oben  hie  incipe  quando  dimiseris  anteriorem  quat^nionem  totüq;  foliü 
plege;  52^  unten  quando  bfc  pueneris  tunc  reuertere  ad  anteriorem  foliü  et  dimi- 
diä  parte  folii  plege  et  tunc  finis  e  (XXXII  anm.  XXXIII  anm.,  wo  ponaer  zu 

35  lesen.  LX.  LXVIII  anm.  LXXV  anm.  XCVIanm.  CXVII  anm.  CXLIV.  CCLXV. 
CCLXXVI.  CCXCVIII.  CCCXV.  CCCX.  CCCXXXVII.  CCIX.  CLXXXI. 
CXCI.  CC.  CLXVI.  CCCLXVII.  CCCLXXXVII.  ferner  zu  DCCXII  Pronuba 
.i.  hyesuape,  zu  DCCXI  Scina  imitatio  vel  grima,  zu  DCXCIII  Maurica  de  auro 
facta   intonica  id  est  gespan,    Lagonam   vas   lapideum  oUa  id  est  crog).     53*  be- 

40  ginnt  das  glossar  Rb.  {seine  zweite  deutsche  hand  hebt  56^  an,  seine  zweite  lat. 
69*,  seine  dritte  lat.  85*):  53*  links  lat.,  rechts  deutsch  XVI  (316,  8  /.  enti;  317 
anm.  21  /.  magari]  i),  darin  53^  unten,  54*  oben  unter  der  von  jüngerer  hand 
herrührenden  Überschrift   In  Esaia  zehn  gll.  zu  Esaias   (CCLXXXV);  an   ihre/ni 


400  Verzeichnis  Der  Hss.    54 — 55 

schluss,  wider  von  jüngerer  hand,  In  Genes;  55*  XXXIV  (a^er  6 6^' ff' nicht  mehr 
einspaltig  zu  2  colmnnen,  sondern  zweispaltig  mit  vier  colwnnen ;  3 36,  07  /.  ka- 
ciugili);  50^  {dh.  zweite  lat.  spalte  der  Vorderseite  von  hl.  56)  XLVI :  aber  von  56** 
(Überschrift  Incipit  Glosa)  an  bis  59**  werden  die  zweiten  sjjalten  der  seilen  durch 
5  den  buchstaben  Ades  glossars  Rd.  (II)  eingenommen;  57*  LVIII,  58*  LXXIII, 
58*^  LXXXI,  59^  XCI  (388,  IQ  das  erste  dih]  h  aus  d  cmr.  auf  der  vc/rderseite 
von  bl.  60  und  der  rückseite  von  bl.  61  ist  die  zweite  spalte  nicht  beschrieben;  die 
zweiten  spalten  der  rückseite  von  bl.  60  und  der  Vorderseite  von  bl.  Ol  nimmt  der 
huxihstab  B  des  glossars  Rd.  (II)  ein),  61°  Incipit  de  euangt  (DCLXXVI  bis  310, 

10  50),  daneben  auf  den  zweiten  spalten  der  bll.  62 — 66  der  huchstab  C  des  glossars 
Rd.  (II),  die  zweiten  spalten  der  bll.  67.  68  leer ;  69*  CXII  von  409,  37  an  (die 
ziveiten  spalten  des  blattes  69  und  der  Vorderseite  von  70  leer,  die  zweiten  spalten  der 
rückseite  von  bl.  70  und  der  bll.  71 — 101  nehmen  die  buchstaben  D — Z  des  glos- 
sars Rd.  (II:  283,  56  f  hat  R  radlcent;  283,  65  lacumaria  OR)  ein;  71°  CXXVI, 

15  73°  CXLIII,  75^  CLIV,  76^  CLXI  (6is  463,  45),  77*  DCLXXVI  (i.m  310,  57 
an),  81°  CCXV,  83*  CCII,  83°  CLXXII,  84*  CLXXVIII.  CXII  (409,  1—36), 
85*  CLXI  (463,  46—48).  CLXV   (469,  6  halbem]  1  aus  b  radiert),  86*  De  Li- 

bro  Samones  (CCXXXIII),  88°  CCXLII  (auf  bl.  89  ist  der  buchstab  O  des  glos- 
sars Rd.  in    einer   mittlem,    dritten,    eine   columne  befassenden  spalte  geschrieben), 

20  89°  CCLIII,  90°  CCLXIII,  91°  CCLXXII,  94*  CCLXXXVI  (bis  619,  54),  95* 
eine  Ezechielgl.  (654,  39),  dann  CCCXXVII,  95°  CCCXXX.  CCCXXXVI. 
CCLXXXVI  (von  619,  55  an),  98*  CCXCII,  100*  CCXCVI.  CCCIV  (bis  654, 
38);  auf  bl.  100^  ist  ebenso  wie  auf  84^  am  untern  rayide  eine  bemerkujig,  die 
von  einer  feinen  hand  geschrieben  war,  abgeschnitten.     101^°.   102*°.   103*°.  104*° 

25  fortsetzung  der  Ezechielgll.,  gll.  zu  den  kleinern  propheten  und  zu  Daniel,  aber 
sämmtlich  ohne  deutsche  Übersetzung,  abgerechnet  eine  Danielgl.,  die  von  einer  sonst 
im  codex  nicht  begegnenden  hand  herrühi  (CCCXIV^  nachtr.),  102^**.  103^**.  104^** 
das  glossar  i?e.  (DCLXXVII).  endlich  bl.  105 — 108  unabgesetzt  und  einspaltig 
das  glossar  Rf.  und  zwar  105*  Incipiunt  aliqua  uerba  excerpta  de  libro  regum 

30  (CX.  CXXIV.  CXXXIX.  CLI),  107*  finit  de  libro  regü  Paralyppomenon  preter- 
missoE  usw.  (CLVII:  es  muss  4:60,  5  und  468,  8  die  zahl  107^  lauten.  CLiXIV), 
De  libro  Danihelis  (CCCXIII),  108*  Incip  de  libro  Hester  (CCIII:  auch  hier 
muss  es  493,  13  heifsen  108*),  dann  ohne  Überschrift  CLXX.  CLXXVII,  letzteres 
mit  der  suhscfriptio  finit  deest~    siü  de  esdra    nee  n    &  Neemia   (N  aus  d  corr), 

35  108**  De  Tobia  (CLXXXVII),  darauf  finit.  am  yofjDyom  eam  feci  {)iaflieep,  end- 
lich Incipit  de  libro  ludith  (CXCVIII),  am  schluss  finit.  Amen,  benutzt  in  ab- 
schrift  von  ESievers.  ^  EQGraff  Diut.  1  (1826),  490—533  (Rb).  FJMone  Anz.f 
künde  des  deutschen  7nittelaUers  3  (1834),  186 — 188  (wenige  auszüge  aus  allen 
teilen  des  codex).    AHoltzmann  Qenn.  8  (1863),  395—401  (Rz).  11  (1866),  30—63 

40  (Rd.  Re.  Rf).  66 — 68  (berichtigungen  zu  Rb.).  PPiper  Litteraturbl.  f.  germ,  und  rom. 
phil  1880  sp.  11.  12.  RKögel  Zs.  26  (1882),  326  ff  (Re.).  REOttmann  Gramma- 
tische darstellung  der  .spräche    des   ahd.    glossars  Rb.  (1886).     RKögel    Oesch.    der 


CxVRLSRUHE  Aug.  ic — CXI  401 

deutschen  litt.  1,  2  (1897),  509^7:  —  Rb.  Rd.  Re.  Rf.  Rx.  i=  Rz.  [P.  27.  47.48. 
385.  402.  Äa62— 166.  591—596.  i  197  —  198.  609—619.  837  —  944.]  [54 
Aiig;.  CXI  (185)  in  folio,  njhs.,  9Sbll.:  1)  bl.  1 — 75:  bl.  1  einzeln,  lagen 

2—9.  10—15.  16—18  nnd  drei  ausgescJmittene  bll.  19—26.  27—34.  35—42. 
5  43 — 50.  51 — 58.  59 — 66.  67 — 74  mid  das  einzelne  bl.  75,  gezeichnet  oben 
19*  C,  27*  D,  35»  e  {diese  läge  ziveispaltig),  43»  F,  51»  g,  59*  f  (sie);  2)  bl. 
76 — 91,  zwei  Ingen,  signiert  oben  16^  A,  84»  b  ;  3)  bl.  92 — 98,  eiiie  läge,  der 
das  letzte  bl.  fehlt.         1)  bl.  1,  niäeii  etwa  fünf  finger  breit  abgeschnitten,  enthalt 

auf  seiner  Vorderseite  nur  die  Signatur  ii  (saec.  xvii  oder  xviii)  und  in  ungeschickten 

10  Zügen  die  federproben  o  summa  |  o  summa  clemencia  o  sununa  bonitas  |  o  maris 
Stella  maria  summi  regis  cella  |  o  summa  potencia  o  sa),  auf  seiner  rückseite  in  halb- 
uncialen  das  gedieht  des  Damasus  lamdudum  Saulus  ueterü  precepta  secutus 
(ta  secut  auf  rasur),  Migne  13,  379.  2»  Incip  prefatio  sei  Ysidori  deflora,  Item 
liber  Ysidori.  deflora    —    11»  Expl  lib  sei  Ysodori  de    nö.  et  uet  testainto,  dh. 

15  die  Ällegoriae  scripturae  sacrae,  Opp.  ed.  Ärevalus  5,  115 — 151.  11*  Incipiunt 
prouerbia  Euagrii  bis  1^^  {Bibl.  max.  27,  469.  470);  darauf  12»^  Vi  De  hu- 
militate,  14*  vii  De  patientia,  viii  De  caritate,  15*  De  superbia  dieit, 
15^  De  luxoria,  16*  xv  De  cupiditate,  17*  De  erapula.  17^  0ml  sei 
Agustini  de  elimosina  dandü.    Audiuimus  frs  cum  euangelium  leger&'  tribilem 

20  uocem  =  sermo  78,  Migne  39,  1898.  18^  Incipit  de  vii  sigillis.  ich  setze 
den  text  unter  auflösung  seiner  abbreviaturen  zur  vergleichung  mit  3ISD  2^,  262 
her:  Legimus  in  apoealypsin  septem  sigillis  librum  esse  signatum  |  que  nullus 
potuit  aperire.  nee  soluere  signacula  eius.  Nullus  in  eelo  neque  an|geli.  Nemo 
in  terra,  neque  homo.  nemo  sub  terra,  neque   spiritus  nisi  leo  de  tribu  iuda  |  ra- 

25  dix  dauid.  id  est  xpristus.  Primus  sigillus  est  natiuitas  domini.  Secundus  bap- 
tismum.  |  Tereius  erueificatio.  Quartus  sepultura.  quintus  (dann  sepultura  durch 
puncte  getilgt)  resurreetio.  Sextus  |  aseensio.  Septimus  iudicium.  Et  hoc  sunt 
Septem  dona  spiritus  saneti.  i.  spiritus  sapientientie  (sie),  fuit  |  ut  xpristus  de 
uirgine  naseeretur.    sine  uirili  semine  (ut  —  semine  auf  rasur).     ii.   spiritus  intel- 

30  leetus  fuit  |  ut  per  tres  undas  baptismatis  dimitteret  omniorum  (sie)  peccata.  iii.  spi- 
ritus eonsilii  |  ut  caifas  dixit  melius  est  ut  unus  homo  pereat  quam  tota  gens. 
im.  spiritus  fortitu|dinis  quando  corpus  in  sepulchro  fuit.  et  xpristus  allagauit  (sie) 
diabulum.  et  illas  |  animas  que  ibidem  tenebantur  reduxit  ab  inferis.  ut  dicitur 
momordit  infernum.  |  v.    spiritus  seientie  quando   xpristus  resurrexit    a  mortuis  et 

35  nos  fecit  eredere  et  resurgere.  1  vi.  spiritus  pietatis.  quando  xpristus  aseendit  eelos. 
et  ascendunt  ad  eum  anime  (es  steht  undeutlich  aeni)  iustorum.  |  vii.  spiritus  ti- 
moris  dns  (sie),  quando  uenturus  erit  xpristus  ad  iudicandum  grandis  timor  |  ibi- 
dem erit  peccatoribus.  Ista.  vii.  dona  spiritus  saneti.  vii.  patriarehe  habuerunt.  | 
spiritus  sapientiae  fuit  in  adam.  qui  inposuit  nomina  omni  ereature.  que  sub  eelo 

40  est.  I  spiritus  intellectus  in  noe  qui  meruit  audire  a  domino  fac  tibi  (fact'  hs)  ar- 
cham  de  lignis  quadratis.  |  der  rest  ist,  da  die  nächsten  drei  bll.  ausgeschnitten 
sind,   von  einer  hand  des  xiv  jhs.  auf  die  untern  ränder  von  bl.  18^.  19*  einge- 

Althochdeutsche  glossen  IV.  26 


402  Verzeichnis  Der  Hss.  55  —  56 

tragen:  Spiritus  consilii  fuit  in  abraham.  quia  dictum  fuit  ei  ut  de  terra  exiret 
in  qua  fuit.  |  et  ir(3t  in  terram  chanaan.  —  Spiritus  fortitudinis  fuit  in  ysaac.  quia 
terras  cha|naan  manu  (darüber  .i.  animo)  forti  inhabitabat.  —  Spiritus  seiende 
in  lacop.  vnde  versus  |  Jacob  luctanti  datur  asta  sciencia  veri.  conflictus  contra. 
5  qui  dicitur  israel  ultra.  |  Spiritus  pietatis  fuit  in  Moyse.  vnde  versus,  at  Moyses 
mitis  donum  tenuit  |  pietatis.  qui  dixit  domine  populi  peccata  remitte.  —  Spiritus 
timoris  in  |  Dauit.  vnde  versus,  precipue  dauit  in  rege  timor  requieuit.  perdere 
quem  po|tuit  qui  Saulo  sponte  pepercit.  19*  Eucerins  Uerano  filio.  in  xpö. 
Salutem.  dicet  —  66*  Finit  liber  feliciter  sei  Eucherii.   interrogationum,    die  For- 

10  mulae  spiritales  des  Eucherius  und  die  beiden  bücher  Instructionum  bei  Pitra 
Änalecta  sacra  2,  511  /f^  das  zweite  aber  ausführlicher  als  in  Pitras  Sessc/rianu^. 
66^  Incipit  prologus  sei  Iu::nilii  —  72^  das  erste  buch  des  Junilius,  Migne 
68,  15 — 26,  dann  72^  Incipit  de  notis  sentenciarum  =  Isidor  Etym.  1,  21, 
73*   Incipit    de  diebus  quod    in    libro  rotarum  prenotatur  =  Isidor   De  natura 

15  rerum  1,  1 — 3,pervenit,  73^  De  ebdö  =  De  natura  rerum  3, 1 — 3,  De  mensibus 
=  De  natura  rerum  4,  1 — 7  pronuntiantur,  74*  De  iiiior  partibus  (rti  auf  rasur) 
mundi  =  De  natura  rerum  11,  1  —  separantur,  De  v.  circulis  mundi  =  De 
natura  rerum  10,  1.  2,  De  annis  =  De  natura  rerum  6,  1 — 4,  74^  De  lapsu 
Stellarum  =  De  natura  rerum  25,  1.  2,  De  tonitrua  =  De  natura  rerum  29,  1.  2, 

20  75*  De  terra  motu  :=  De  natura  rerum  46,  1 — 3,  De  niue  =  De  tmtura  re- 
rum 34,  darunter  welttafel,  75^  leer  bis  auf  die  notiz  saec.  xrv  Iste  lib^  est 
dnoE  I  augia  regali;  2)  6/.  76* — 90*  zweispaltig  zu  je  34  Zeilen  {hs.  1)  zählt 
je  31)  das  glossar  Ra.  (I):  Incipiunt  Glose  Ex  {sie)  no  Et  Uetr  |  Adonai  dns| 
Agius   scs  I  Angelus    Nuncius  |  Archangelus  summus   nuntius  |  Alle  laudate  dm| 

25  Amen  uere  s,  fideliter  ]  Apostolus  missus  |  Aephy  fama!  aperitio.  ostensio  mani- 
festatio  |  Antestis  princeps.  aut  sacerdos.  locorum.  |  Alioquin.  nä  si  n.  ü  si  non. 
a  sie.  c&erum  |  Adserens.  dicens.  disputans.  adfirmans.  |  Adsertio.  disputacio  |  Ad- 
sertor  confirmator  |  Adseuerat  kifrumit.  adfirmat.  zokifestinot  usw.  {im  abdru^k  ist 
folgendes  zu  verbessern:    8,   18  ut  alia,    darauf  so  ausradiert,    11,    15   undarlih] 

30  unten  am  h  radiert.  13,  24  uuidar  chu&un]  nur  un  auf  rasur  von  2  hand. 
18,  20  Aportata.  22,  23  abomnaz.  23,  32  sinuerpal.  23,  34  gehört  in  die  z.  36. 
26,  29  plublica.  33,  9  keine  rasur  von  e;  was  als  solche  erscheint,  ist  der  reflex 
der  rasur  auf  der  rüekseite  bei  upilemo  37,  28.  40,  6  Ad^lator  {corr.  2  liand?). 
58,  10  auch  in  c  steht  Busta.     58,  29  cditoß]  o  scheint  aus  u  corr.    60,  13  con- 

35  fusio  auch  in  c.  64,  84  fehlt  c.  65,  7:pismez.  66,  33  Cerimonia  au^h  c.  69,  4 
müsse]  unter  dem  zweiten  strich  des  u  ein  punct.  77  anm.  3  -uuardi]  ar  auf 
rasur  von  2  hand.  80  anm.  1  nau^gia.  82,  7  caipilli.  101,  39  ehtric.  103,  6 
fargnitit.  104,  4  Deuersorium.  104,  6  Domicilium]  unter  li  rasur.  128,  16  ex- 
purgati  ganz  auf  rasur.     128,  21  pclarus  steht  auch  in  e,  aber  nach  z.26.    14:2 j 

40  11  Familiaris  auch  c.  148  anm.  2  zu  streichen.  148,  28  Fulmen  auch  c.  153,  3 
ouan]  oben  am  a  radiert.  154,  16  Fremit:]  rasur  von  t.  154,  25  stridit  deut- 
lich c.  154,  39  uberis  auch  c.  158,  2  65  steht  postaestibus.  160,  17  uerbosus 
au^h  c.  164,  16  pulchritudo  auch  c.  166,  1  mauritania]  unter  dem  letzten  a, 
das   aus  corr edu/r ^  gemacfit^ scheint ,    ein  punct.     166,  7  ager]  g  aus  corr.  von  ?r. 


Carlsruhe  Aug.  cxi — cxvi  403 

169,  2  hroiara]  7'asiir  von  r,  ivic  es  scJieint.  170,  33  liostia  auch  c.  171  tilge 
anm.  1 :  ivas  als  rasur  ersclieint,  ist  der  durclischimniemde  hallcen  des  d  von  durri 
165,  26.  182,  4  Inplorat  auch  c.  188,  21  iiox  fehlt  c.  193,  28  inpi^t.  197,  4 
aer]  a  aiLS  ?e  corr.  197,  12  deiäUch  monisiüiti.  203,  3  poron  steht  hinter  iudi- 
5  cia  %.  5.  205,  6  Latebra]  das  erste  a  aus  <fe  radiert.  207  anm.  1  /.  u  statt  n. 
208,  30  nur  omnia  fehlt  c,  nicht  auch  uel.  210,  12  m&a  zu  iniata  coir.  221 
anm.  2  obscura]  über  u  rasur.  22G,  2  libris.  227,  5  refugivm.  227,  10  fratati 
gelwrt  zu  Pernities  z.  11,  ebenso  14  eiiiferi  zu  Peruicax  z.  15.  227,  27  Pen&ralia] 
das    erste  e  aus    ccnr.     221  y  28  interiora,    dann   rasur  von   se.     229,   23  namo. 

10  230,  4  mein,^*^.  231,  7  furilazan]  oben  am  r  radiert.  231,  14  furiuuirti]  rasur 
von  i.  235  anm.  1  Questiones.  239,  38  upar.  undeot]  das  zweite  u  auf  rasur. 
240,  31  reuoluit]  über  o  ein  senkrechter  strich,  ansatz  von  1.  244,  20  Sancire 
fehlt  c.  246,  36  streiclie  uel.  249,  10  sollititus  c.  251,  11  runa.  264,  18  Ue- 
nustas  c.     265,  15    Uescere  auch  c.     266,   7  ruwh  Uirgulta  hrispahi    steht    noch 

15  silua  minuta  c  {vgl.  z.  11.  12).  269,  9  ist  die  sigle  b  hinzuzufügen.  269,  24 
restenti:  gelwrt  in  die  vorangehende  zeile.  269,  34  kann  auch  ratan  sein,  die 
fälle,  in  denen  et  durch  ligatur  ausgedrückt  ist,  sind  nur  zum  teil  angegeben  (zb. 
13,  24.  105,  33.  135,  4  usw.);  ich  trage  die  fehlenden  hier  nach:  19,  10  st&i. 
25,  28  to&.    37,  34  kip&e.    39,  38  lah&.  45,  2  pito&.    49,    13   kidunn&.  61,  4 

20  kizuim&.  61,  34  kiuu&an.  63,  23  pihrag&.  67,  36  mhap&.  77,  29  fardorr&.  77, 
30  artrunckn&.  79,  39  iirnuarmcfe.  99,  40  p&upär.  117,  34  mihil&.  131,  33 
denn&.  135,  1  inpr&anti.  135,  7  kichu&an.  135,  27  kichunn&.  153,  25  izst&i. 
161,  33  farscrouuahn&.  161,  37  plid&.  169,  19  urg&ilih.  181,  2  aNahlin&.  193,4 
unarp&onlih.    200,  20  hlutr&.     200,  30  arp&ot.    200,  31  p&ot.    201,  23  m&ari. 

25  204,  5  st&i.  208,  34  pismah&.  210,  18  :rot&.  210,  29  chunn&.  217,  24  ni- 
dag&.  218,  6  p&om.  218,  10  kip&.  219,  29  misto&.  225,  20  f&irun.  227,  35 
forachu&ane.  228,  37  uu&ti.  229,  35  plo&.  240,  14  umdarhap&.  250,  22  un- 
tarto&.  253,  7  farnian&.  261,  30  khunn&.  263,  22  aralt&.  263,  23  arfirn&. 
264,  33    uuem&).    90^  91^  leer.    91^  ist  die  bei  Wattenbach  OQ  1^  211  f  abge- 

30  druckte  Visio  cuiusdam  pauperculae  mulieris  eingetragen,  wie  es  scheint,  nachdem 
hs.  2)  mit  3)  vereinigt  war;  3)  bl.  92*  Uisio  que  fratri  nrö  uuettino  ostensa 
fuerat  pridie  ante  transitum  eins,  MO  Poetae  lat.  2,  268  /f.  97^  zweispaltig  Ex- 
hortationem  ducü  et  ullatü  exercitus  mit  deutschen  sündennamen  im  context 
(DCLXXXI),  dh.   Gregors  Moralia  in  Job  xxxi  c.  45^.  1035 — 37,    schliefsend 

35  98*^  mitten  im  satz  mit  ducü  exortatio  que  dum.  auf  dem  innern  rückdeckel 
steht  von  derselben  hand,  die  den  eintrag  auf  75^  vornahm:  Iste  lib^  redded^  est 
dnis  I  augia.  abschrift  von  E Sievers,  nachverglichen  1895  von  mir.  —  EGGraff 
Diut.  1  (1826),  128—280.  PPiper  Litteraturbl.  fgerm.und  rom.phil.  1880  sp.  10. 
11.     RKögel  Gesch.  der  deutschen  litt.  1,  2  (1897),  426.  —  Asc.  D.  i.  128.— 257. 

40  257.-279.  Ra.  [H.  §  130.  P.  184.  S.  sl  167—372.  i  619—621.]  [55 

Aug.  CXVI  (81;  bl.  1^  oben  lih^  mon  augie  maioris  und  die  Signatur  saec.  xvii 

174 

oder  xvni  ix)m  quart,  xjxijhs.,  331  bll.  (688  ss.  älterer  Zählung),  fünfundvierzig 

je  am  schlicss  gezeichnete  lagen  ungleiclien  umfang s,  von  denen  die  ^^  vm'  bl.  243 

26* 


404  Verzeichnis  Der  Hss.  56— Gl 

fehlt:  die  scholien  des  Servius  %u  Veryils  Due.,  Georg,  und  Aeneis,  inelleicht 
a/m  ende  nicht  ganz  vollständig,  d/i  die  letzte  bemerkung  auf  Aen.  xii,  952  geht, 
darin  wenige  deutsche  interlinear-  u/ml  marginalgll.,  zumeist  von  einer  li/ind 
(DCCCLXXVII).  am  rande  von  hl.  115*>  rmch  Längin  aao.  s.  82  liebo  ohne 
5  hezug  auf  den  text  von  einer  liand  saec.  xi.  —  erste  rmchricht  über  die  gll.  gab 
nach  Allolders  mitteilung  PPiper  Sprache  und  litieratur  Deutschlands  1  (1880), 
57.  —  [P.  311.]  [56 

Aug.    CXX  (17),  nicht    CXXI,    in  grofs  quart,  ix  jhs.,  212  blL:  verschiedene 
medizinische    Schriften,  über  welche  zum   teil  VRose  Anecdota  grceca   et  grceco- 

10  latina  2  (Berlin  1870),  111  ff  gehandelt  hat,  darunter  bl.  18* — 95^^  der  so  genannte 
Aurelius-  Esco  lapius  oder  die  Oxea-  Chronia,  diese  mit  zwei  deutschen  marginalgll. 
(MXLIV:  eine  dritte  randgl.  führt  ThLängin  aao.  s.  19  an:  (pustellas  tuberosas) 
simit  ide  suua  67%  die  ich  in  Ed.  nicht  finde).  —  FJMone  Anz.  f.  künde  der 
teutschen  vorzeit  4  (1835),  92.  —  Rg.  5.  [P.  830.]  [57 

15  Aug.  CXXIX  (121)  in  qum-t,  x  jhs.,  41  zweispaltige  bll.  (signiert  8^  i,  16^  ii, 
24^  iii,  82^  IUI,  88^  V,  dafin  zwei  doppelbll.,  van  denen  die  V07'derhälfte  des  innern 
ausgeschnitten  ist:  die  urspr.  hs.  schloss  mit  88,  s.  unten):  bl.  1*  leer  bis  auf  den 
eintrag  saec.  xiv  Exposicio  sup  4^*"  Ewägt,  dem  eine  and.  hand  zugefügt  hat 
et  est  mon  augie  maioris,  dieselbe,  welche  eine    zeile  höher  die   Signatur    M  11.   8 

20  anbrachte.  1^  Incipit  praefatio  quattuor  euangeliorum  —  2^^  Explicit 
praefatio:  kurze  notizen  über  utrum  liber  an  codex  an  uolumen  euangelium  dicitur, 
de  nominibus  scriptorum,  de  loco  conscriptionis  iiiior  euangeliorum,  de  personis 
quattuor  euangelistarum,  de  lingua  in  qua  quattuor  euangelia  scripta  sunt,  de  or- 
dine  iiiior  euangeliorum,  de  auctoritate  iiiior  euangelistarum,    de    causa  scribendi, 

25  de  numero  euangelistarum,  de  significatione  quattuor  euangelistarum.  3*^  Inci- 
piunt  glosae  ex  euangelio  cata  Marcum  scriptae  pene  ad  uerbü.  9^^  Ex- 
plic:  glosae  in  euang  Marci  pene  ad  verbvm  editae.  10*  plan  der  kirchen  auf 
Golgatha  mit  excerpten  aus  Adamnan  De  locis  sanctis,  s.  P Geyer  im  Erlanger 
gymnasialprogramm  1S91  s.  SS — 36.     10^  leer.     11*^  Incipiunt  glosae  ex  euan- 

30gelio  cata  Lucam  scarsatae  (das  übergeschriebene  p  von  späterer  hatid)  pene 
ad  uerbum  editae  mit  einer  deutschen  interlineargl.  von  wenig  späterer  Jmnd 
(CCCLXXXVI^  nachtr.).  33^^  Finiunt  glosae  ex  euangelio  scdm  Lucam  scarp- 
satae  pene  ad  uerbum  editae.  84*^  De  Matheo  euangelista.  38*^  von  and.  hand 
mit  blasserer  dinte  Eiusdem  (Icurz  vorher  im  Matthaeuscommentar  ein   excerpt  aus 

35  Isidor)  adnotationes  De  euangeliis  =  Isidor  ed.  Arevalus  5,  136 — 151;  daran 
schliefst  sich  41^^,  wider  von  and.  hand,  ohne  Überschrift  ein  kleines  stück  aus 
Bedas  commentar  zu  Lucas  (22,  41 — 43  =  Opera  ed.  Col.  4,  428).  41^^  lee7\  — 
erste  nachricht  von  der  deutschen  gl.  gab  ThLängin  aao.  s.  84  nr  28.  [58 

Aug.  CXXXV  (54 ;    bl.  1^  eintrag  saec.  xii  lib^  mon  augie  maioris)  in  qu/xrt, 

40  xjhs.,  160  bll:  1)  bl.  1 — 105.  vor  bl.  1  fehlt  ein  bl,  wie  schon  die  lagen- 
bezeichnung  i— xii  auf  1\  15^  28^.  35^.  43^.  51^  59^  67^  75^  83^.  91^. 
99^  erweist.  1^  excerpt  aus  Isidor s  Allegorien  (ed.  Arevalus  5,  149,  236 — 150, 
242).     1^ — 31^  Beda   In  Actus    apostolorum.     31^  uersus  bebe  =  ed.   Basil. 


Carlsruhe  Au(4.  cxvi — cxliv  405 

5,1061.     32»  Praefatio  Bedae  in  Apocahipsin ;  33^  Excerptvm  de  tractatv    Bede 

in  apocalipsis  lohaniiis,    dO**  Iiicipit  libellus  secundvs,     48*  Incipit    Über  tertivs. 

58^  De  libro   Primasii.     61*  Incipit    semio    Augustini    de    iudice    iniqvitatis. 

62^  Incip.  alius  eiusdem.  denedictione  {sie),  caerei.  64^  commentar  %u  Re- 
5  gum    I — IV.     96*    incipit    glosa    in    prologvm    in    libros    regum.    hierin 

und    im   weitern  context    der    hs.    deutsche  gll.     es  folgt  zunächst  99^  De  Para- 

lipomenon,     100*   De    Tobia,    De   ludith,     100^   De    Hester,    101*    De    Hestra, 

101^  De   lob,    102*  De  Daniele,    De   Esaia,     103*  De  Hieremia,  De  Ezechiele, 

103^  De  duodecim.  prophetis,  De  lesu.  Naue,  104*  De  Ivdicum  libro,  105*  De 
10  Macbabeorv,   105^  De  Rvth,  7iur  zwei  Zeilen,  der  rest  der  seile  leer,    die  deutscJien 

gll.  sind   zuweilen  von  einer  jungem  Jiand  geändert  (C.  CXVII.  CXXXI.  CXLVI. 

CLVI.  CLXII.    CLXXXI.  CXCI.  CC.   CLXXIV.    CCIX.  CCCX.  CCLXXVI. 

CCXC.  CCXCVIII.  CCCXV.  CCCXXXVII.  CCCXXIV.  CCCXXXII.  LXXV. 

LXXXV.  CCCLV.  CCCLXII);  2)  &/.  106  bis  zum  schluss,  enger  als  die  erste 
15  hs.  geschrieben,    aber  au^h  noch  dem    x  jh.  angehörig,     co^nmentare  des   Walah- 

frid  Strabus  zu  den  Briefen  Jacobi,  Petri,  Johannis,  Judae.     bl.  133**  urspr.  leer  ; 

singuli 

von  späterer  hand  sind  notizen  eingetragen:  Quib;  locis:  apostoli  iaceant  usw. 
134*  leer.  134^  Explanatio  Alb  in  i  magistri,  136*  inhaltsverzeichnis  für  das 
folgende,    nämlich  für  die   erklärungen  Älcui?is  zu  den   Psalmis   graduum ;    da- 

20  zwiscJien  143^  Incipit  epistola  ad  pueros  et  ad  adoliscentulos  id  est  de  confes- 
sione  peccatorum.  159^^  das  Carmen  ad  deum  lat.,  benutzt  von  Mone  Lat. 
hymnen  1  (1853)  nr  269  s.  366.  der  rest  von  159^  und  160*^  leer.  —  AHoltz- 
mann  Germ.  1  (1856),  113 — 117,  von  ihm  Ry.  genannt.  —  \P.  51.]  [59 

Aug.  CXLiI  (150)  in  grofs    quart,    232    bll.:         1)  saec.  x  zweispaltig,  bl.  1 

25  Explanatio  breuis  cuiusdam  in  epistolam  ad  Romanos  —  20^  wo  gesam- 
melte gll.,  darunter  einige  deutsche,  folgen  (MCCXII).  21* — 26^  argumenta 
und  gll.  zum  Philipper-,  Colosser-  und  ersten  Thessalonicherbrief. 
27*  leer,  27^  neumen;  2)  saec.  ix  bl  28^  (28*  leer)  —  232*  Hieronymi 
Explanationes  in  Ezechielem.     2S2^  leer  aufser  dem  warnen  Ruodm an :.  —  FJMone 

30  Anz.  f  künde  der  teutschen  vorzeit  4  (1835),  92.  —  Rg.  6.  [P.  324.]  [60 

Aug.  CXIilV  (46)  in  klein  folio,  x  jhs.,  123  gezählte  bll.  und  je  ein  auf 
vorder-  und  rückdeckel  geklebtes  leeres  in  sechszehn  lagen,  von  denen  die  vier 
ersten  je  am  schluss  7^.  15^.  23*».  31**  signiert  sind;  der  elften  fehlen  durch  aus- 
schneiden die  beiden  letzten   bll.  (nach  85);  das  eiste  bl.  der  letzten  läge  (118)  ist 

35  lose,  weil  sein  correspondenzbl.,  das  sich  hinter  dem  auf  den  rückdeckel  geklebten 
befand,  jetzt  fehlt :  bl.  1  leer,  nur  auf  der  Vorderseite  lat.  federproben  und  die 
deutschen  adaldegan  coot  man  sowie  Reginger  von  verschiedenen  händen. 
2*,  gleichfalls  urspr.  leer,  ist  im  xi  jh.  teilweise  beschrieben  mit  Si  fistulae 
aequal  grossitudinis  f uerint !  et  maior  minore  (von  i  an  auf  rasur  für  aiorem,  wie 

40  es  scheint)  in  sua  longitudine  bis  habuerit.  et  insup  concauitatis  eius  diametrü. 
diapason  consonantiä  inuice  resonabunt  bis  Si  fistula  maior  fistulam  minorem  in 
se  totam  habuerit!  et  insuper  longitudinis  eius  partem  sextä  decimä.  haec  con- 
sonantiä semitonium  erit  {Gerbert  Scriptores  de  musica  2,  277).     darunter  in  ver- 


4.0G  Verzeichnis  Der  IIhh.  Ol — 07 

längerler  urkundcnschrift  In  nomine  scäe  et  indiuiduae  trinitatis  notum  sit  Omnibus 
und  darutiter  von  einer  hand  saec.  xiv  lib'  Mon  augie  maioris.  2^  Expositio 
super  Tobiä  Bedae  prbi.  13^  Explicit  expositio  super  Tobiam  Baedae  Presbiteri. 
Incipit  eiusdem  cxplanatio  super  Ezram  prophetam.  51*  (schwarz)  Explicit  liber 
5  primus.  Incipit  liber  secundus.  85»  (schwarz)  Explicit  liber  secundus  in  Ezram 
prophetam.  85^  leer,  nur  federprobe  In  nomine  scäe  in  Urkundenschrift.  8G* 
and.  ältere  hand.  Incipit  liber  tercivs.  expositionis  (t  rot  aus  c  corr.)  in  verba 
Neemiae  (schwarz;  über  dem  zweiten  e  i?on  Neemiae  ist  a  rot  übergeschr.).  123^ 
Explicit  dno  iuuante  in  Ezram  et  Neemiam  allegoricae  expositionis  liber  tertivs  felicit. 

10  123^/eer.  —  FJMoneÄnz.  f  künde  der  teutschenvorzeit 4c (18So), 4:90.  —  [P.  327.]  [61 
Aug.  CXXXVII  (166)  in  quart,  sehr  schöne  hs.  des  x  jhs.,  117  bll.  (vier- 
zehn quaternionen,  von  denen  die  ersten  fünf,  der  siebente  (signatur  ausradiert), 
der  dreizehnte  und  vierzehnte  je  am  schluss  gezeichnet  sind,  und  ein  ternio,  dem 
das  letzte  bl.  fehlt):  aufbl.l^  der  in  abwechselnd  roten  und  schwarzen  uncialzeilen 

15  gehaltene  titel  Incipivnt  |  sententiae  |  generales  |  de  opvscvlis  |  Hieronimi!  |  inpri- 
mis  de  |  expositione  |  (eine  and.  hand  fügte  hinzu  in  gesonderter  zeile  in  scö 
Matheo),  welchem  der  ebenso  geschriebene  schluss  bl.  117^  Explicivnt  epis|tolae 
sei  Hieroni|mi  pri.  de  diversis  |  qvestionibvs  |  entspricht,  den  inhalt  bilden  briefe 
des  hl.  Hieronymus  sowie   auszüge    aus   solchen  und    and.  Schriften  desselben. 

20  1^  (ohne  Überschrift)  Non  queras  gloriam  et  non  dolebis  cum  ingloriosus  fueris. 
3*  Incipit  eiusdem  in  Abdiä.  Naum.  lonä.  Abbacuc.  Imperitus  commentator  est. 
qui  tarn  obscura  (a  auf  rasur)  et  dubia  loquitur.  4^  Item  de  epistola  ad  Geru- 
ciam:  auszug  aus  cxxiii.  6^  Incipit  ad  Paulinum:  auszug  aus  liii.  6^  Item 
ad  Paulinum:  auszug  aus  LViii.     7^  Ad  Rusticum:  auszug  aus  cxxv.     10*  Ad 

25  Helyodorv  de  morte  Nepotiani :  auszug  aus  lx.  12'^  Incipit  epla  Hieronimi 
ad  Pammachivm  de  morte  Paulinae :  =  lxvi.  18^  Incipit  adOceanum  de  morte 
Fabiolae:  auszug  aus  lxxvii.  19*  Incipit  ad  Aman  dum  monachum:  auszug 
aus  LV.  19^  Item  ad  Nepotianum:  auszug  aus  lii.  20^  Incipit  ad  Heliodorum 
monacbum:  auszug  aus  xiv.     22*  Ad  Furiam:  auszug  aus  liv.     23*  Incipit  ad 

30  Eustochium:  auszug  aw5  xxii.  23^  Sententia  generalis  ad  Euangeliü  prbm:  aus- 
zug aus  Lxxiii.  Incip  Paulae  et  Eustochii.  Ad  Marcellä:  auszug  aus  XL  vi. 
24*  Ad  Rufinum:  auszug  aus  lxxiv.  Capitulum  de  laude  cuiusdä  uiri  senis. 
Quis  senectutem.  &  caput  ad  xpi  similitudinem  candidum  dignis  uocibus  prae- 
dicet?:    schluss    aus  x  p.   24.     24^  Incipit    de  elemosinis:  zusammengestellt  aus 

35  verschiedenen  briefen,  und  mit  einem  stück  von  lxxvii  anhebend.  25^  Incipit 
ad  matrem  et  filiam:  auszug  aus  cxvii.  De  laude  Paulini  (das  letzte  i  schwarz 
auf  rasur  von  rotem  ae):  auszug  aus  cyiu.  26*  Incipit  ad  Principiam  uirginem: 
auszug  aus  lxv.  26^  Ad  Heluidium.  Greca  narrat  historia.  cum  quidam  uulgo 
esset  ignotus:  der  schluss  des  Stückes  ist  aus  cxviii  p.  793.    Item  ad  Hebidiam: 

40  auszug  aus  cxx.  Ad  Euangelium  de  Melchisedech :  auszug  aus  lxxiii.  27*  Item 
ad  Uigilantium.  Sicut  ad  proprias  iniurias  patientes  ee  debemus  usw.,  dann  grofses 
excerpt  aus  lii  und  ein  stück  aus  xiv  (s.  35.  36  Vallarsi).  29^  Item  ad  Da- 
masum;  auszug  aus  xxi.     30*  De  laude  ad  Marcellam.  Olofernis    de  mediis  re- 


Carlsruhe  Aug.  cxliv— ccxx  407 

portotur  hostlbus :  =  Liv  p.  293.  31*  Ad  Saluinam  uiduani:  ausxiig  aus  lxxix. 
32*  Uidualis  uel  monachiüis  {der  anfang  ans  dem  schluss  des  vorigen  briefs  von 
p.  506  an).  35*  Incipiuut  sententiae  saiicti  Augustiiii  cpl.  Magna  res  uocis.  si- 
lentii  temperaiiicntum.  37^  Sei  Hieronimi  pbi  ad  Hcllodonim  monaclium:  r=  xiv. 
5  43*  Sei  Hieronimi  presbiteri  ad  Rusticum  nionachum:  =  cxxv.  53^  Sei  Hiero- 
nimi ad  sein  Paulinum  presbitef:  =  lviii  mit  einer  deutschen  marginalgl. 
(DCLXXXVIII'^  nachtr.).  59*  Sei  Hieronimi  de  amore  dl  et  de  amore  seculi. 
Amores  duo  in  hac  uita  seeum  in  omni  temptatione  luetantur.  Amor  dl.  &  amor 
saeculi.     05^^  Ad  Paulinum:  =  Liir.     73*  Item  sermo  sei  Hieronimi  presbit:=: 

10  XLiii.  74*  Ineipit  ad  monaehos.  Qui  inter  multos  uitam  agere  constituerunt. 
75^  Ineipit  epistola  Hieronimi  ad  Algasiam;  ==  cxxi.  97^^  Sei  Hieronimi  ad 
Hebidiam  de  diuersis  questionibus:  =  cxx.  —  auf  die  deutsche  gl.  machte 
ThLängin  aao.  84  nr  26  aufmerksam.  [62 

Aug.  CliXXVIII  (106;  bl.  2*  Hb'  mon  augie  maioris)  in  quart,  xi  jhs.,  207 

15  gezählte  bll.,  von  denen  die  letzten  teilweise  vermodert  sirid,  darauf  eine  reihe  pa- 
pierblL,  den  schluss  bildet  ein  pergamentdoppelbl.  aus  Priscian  saec.  xi:  bl.  1 
leer,  2*yf  die  vier  evangelien  mit  zahkeichen  deutschen  meist  interlinearen 
gll.j  welche  von  meh'eren  sich  ablösenden  Schreibern  eingetragen  sind;  diejenigen 
auf  bl.  13^ — 19^  rühren   von  einer  hand  erst  des  xiii  jhs.  her    (CCCLXVIII. 

20  CCCLXXVI.  CCCLXXX.  CCCLXXXVIII).  —  FJMone  Änz.  f  künde  der 
teutschen  vorzeit  4  (1835),  82—87.  —  Rg.  1.  [P.  90.]  [63 

Aug.  CIC  (o&ew  239,  unten  11'^  signiert)  in  quart,  x  jhs.,  331  S5.;  s.  15 — 178 
die  vier  bücher  des  commentars  des  Beda  zu  Matthaeus  mit  einer  deutschen  mar- 
gi?ialgl.  (DLII),  s.  180  (179  /eer)    bis  zum   schluss   der  Johannescommentar   des 

25  Hrabanus  Maurus;  nach  831  sind  noch  zwei  bll.  des  xi  jhs.  'mit  Psalm  15, 
3  ff  angeheftet,  und  auf  diesen  steht  am  rande  Suidgerus  prespit  {vor  p  ist  s  aus- 
gewischt), s.  1  Vorderseite  leer,  s.  1  rückseite  bis  14  handeln  über  Matthaeus.  — 
FJlIone  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  4  (1835),  92.  —  Rg.  7.  [P.  325.]  [64 
Aug.   CCIII   (oben  246,  unten  82  signiert)  in  quart,  xi  jhs.,    186    von  mir 

30  gezählte  bll.  und  ein  leeres  vorsatzhl.:  Hildemars  erklärung  der  Benedictiner- 
Tegel  (vgl.  bd.2,777)  mit  wenigen  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DLXVI). 
182*/^'  eine  Auslegung  des  vaterunsers.  —  FJMone  Anz.  f.  künde  der 
teutschen  vorzeit  4  (1835),  92.  —  Rg-  3.  [P.  328.]  [65 

Aug.    CCXVII   (193)  in  quart,    169  bll:         1)  saec.  x  bl.  1* /f  Juvenci 

35  Historia  evangelica,  40* — 67*  Sedulii  Carmen  paschale  und  hymnen,  ßl^  feder- 
proben; 2)  saec.  ix/x  bl.  68* — 169^  desgl.  Juvencus  und  Sedulius  {nebst 
dem  Cento  der  Proba),  aber  völlig  verbunden  und  durch  einander  geworfeyi:  vgl. 
die  beschreibung  in  Huemers  Sedulius  (1885)  s.  xif.  in  beiden  hss.  finden  sich 
von  mehreren    händen  tat.  und    deutsche    interlinear-  und  marginalgll.,    die  stark 

40  verblasst  sind,  namentlich  in  der  ersten:  dass  dort,  wie  Holtzmann  angibt,  ab- 
sichtlich gll.  wider  getilgt  seien,  ist  nicht  der  fall  (DCCXXI.  DCCCXLV. 
DCCXX.  DCCCXLI).  —  AHoltzmann  Oenn.  11  (1866),  64  /:  — [P.209.]  [66 
Aug.  CCXX  (134)  in  quart,    aus  dem  amfang  des  ix  jhs.,    133  von   mir  ge- 


408  Verzeichnis  Der  Hhh.  f37  -73 

zählte  blL:  bl.  2»  (1  leer)  das  unvollständige  dritte  buch  von  Gregors  Cura  pa^ 
storalis  mit  einer  grofsen  anzahl  deutscher  meist  interlinearer,  selten  marginaler 
gll.,  die  von  mehreren  alten  händen  herrühren  (DCXLIX).  aufschluss  über  die 
geschichte  der  hs.  gibt  ein  auf  den  vorderdeckel  aufgeklebtes  bl,  das  von  einer 
5  hand  des  x/xi  jhs.  folgenden  eintrag  aufweist:  Notü  sit  omnib;  tarn  futuris  qua 
psentibus    vt    ego    richardvs.     semensis    prespiter.    uos    hegounenses    ffs  pspi- 

cue  inmorari  sacre  sripture  uidens.  pinde  uobis  trado  speculu.  id  est  pastorale 
(r  aus  1  corr.)  curä.  ut  uidentes  in  isto  libro  quid  uobis  faciendum  sit.  qdue 
emendandü.    nee  non  penitendum  ea   que  conmisimus    de  regula    ea  uidelicÄ  ra- 

10  cione.  ut  unü  annum  rennenses  ffs  habeant  &  altem  suburbani.  idest  circa  engen. 

&  ubicumque  legit'  ad  capitoliü  cantetur  mihi statt  semensis  wird  scinensis 

{Wattenbach  GQ  l^  285)  %u  lesen  sein.  —  Rc.  [P.  153.  S.\  621—631.]  [67 
Aug.  CCXXXI  (119)  in  quart,  Jijhs.,  l^bll:  1)  bl.  1*  mitte  Hrabans 
commentar  zu  Leviticus;         2)  bl.  28*  (27  urspr.  leer,  jetzt  auf  der  rückseite 

15  teilweise  beschrieben)  commentar  zur  Genesis ,  54^  zur  Exodus,  in  dem 
zum  Leviticus  mehrere  deutsche  gll.,  meist  im  context,  in  dem  zur  Exodus  eine 
interlineare  (XL.  XX V^  nachtr.).  —  AHoltzmann  Germ.  11  (1866),  64.  — 
[P.  50.]  [68 

Aug.    CCXIi    in  quart,    viii  jhs.,    126  bll.    {fünfzehn    quaternionen    und  ein 

20  ternio,  welche  meistens  am  schluss  bezeichnet  sind,  zh.  24^  q  iii)  von  mehreren 
sclweibern,  deren  erster  mit  so  blasser  dinte  schrieb,  dass  seine  schrift  später  viel- 
fach aufgefrischt  werden  muste:  Gregors  Cura  pastoralis  vollständig,  darin 
zwei  deutsche  interlinear  gll.  zweier  hände  saec.  xi  (DCLVII^  nachtr.).  bl.  1% 
urspr.  leer,    weist  federproben  mehrerer  hände  des  xi  jhs.  auf.  —  erste  nachricht 

25  bei  ThLängin  aao.  s.  84  nr  27.  [69 

Aug.  CCXIiVIII  (115)  in  quart,  168  bll.:  1)  saec.  vni/ix  zweispaltig 
{mit  den  lagenbezeichnungen  i — v)  bl.  1 — 20  ein  bibelglossar ,  bl.  20 — 39  ein 
alphabetisches  luörterbuch,  aus  denen  ÄHoltzma?m  Germ.  8  (1863),  404 — 413 
{vgl.  11,  69)  auszüge  gegeben  hat,  die  FDiez  Ältromanische  glossare  (1865)  s.  7  yf 

30  m,it  einem  anhang  und  erläuterungen  vermehrt  wider  abdrucken  liefs;  2)  saec. 
viii/ix  zweispaltig  bl.  40 — 62  {dann  ein  bl.  ausgeschnitten;  Signatur  A  auf  47^ 
"Bauf  55^).  40*  In  xpl  nomen  Incipiunt  glose  quod  est  congregatio  sermonum.  De 
nouo  et  uetus  testamento  Do  gracias  Amen,  alphabetisch,  nach  jedem  buchstaben 
ist  räum    für    nachtrage  gelassen.     59*  erklärung    der  hebräischen  buchstaben- 

35  namen,  59^  stück  eines  commentars  congregamini  filii  israel  et  audite  patrem 
uestrum;  3)  saec.  viii/ix  zweispaltig    bl.  63^    (63*  leer)  —  101^   {dann    ein 

bl.  ausgeschnitten)  Incipit  expositio  quattuor  Euuangeliorum  Sei  Hie- 
ronimi  {Matthaeus  bis  83%  Johannes  bis  90*,  Marcus  bis  94*,  dann  Lucas),  auf 
den  bll.  10\  7S\  86^  94^  finden  sich  die  lagenbezeichnungen  .J.  .JJ.   -SSS-   -SSSS- 

40  aber  hs.  3)  scheint  früh  mit  hs.  2)  vereinigt  worden  zu  sein,  da  eine  and.  hand 
den  angegebenen  Signaturen  auf  70^  usw.  die  weitern  D.  E.  f.  g.  hinzufügte 
und  auf  101^  h  einsetzte;  4)  saec.  x  zweispaltig  mit  neuer  lagenbezeichnung 
bl.  102^  {102^  leer)  —  154  {dann  drei  bll.  ausgeschnitten)  Incipiunt  glose  ueteris 


Carlsruhe  Aug.  ccxx  —  SPeter  87  409 

ac  noui  testanienti.  ansxüge  gab  AlloUxmann  Germ.  8,  401  f,  vgl.  11,  69  (XLII. 
LXVII.  CXVI  und  gelegentlich  in  den  anm.  des  ersten  handes).  der  rest,  ein- 
spaltig beschrieben,  ei?i  quaternio  und  ein  terriio  (bl.  IGO^  signiert  viiii,  168^  x), 
enthält  einen  allegorisier enden  conwientar  zur  Genesis,  156*  Incipit  cöme- 
5  moratio  de  apocalysin,  162»  Incipit  Homelia  de  Paenitentia  und  ebenda 
Excarpsum  de  libro  Sapientiae.  —  [F.  49.]  [70 

Aug.  CXXXI  (158)  in  octav,  wiijhs.,  2Mbll.:  1)  blV>(l^leer)  —  130* 
(130^  leer)  cammentar  des  Hieronymus  zu  Matthaeus  buch  1  und  2;  2)  bl. 
131^^  (131*  leer),    wenig  jüngere  aber  and.   hs.,    da  neue  lagenbezeichnung,    die 

10  fortsetxung.  am  schluss  ivar  ein  stark  beschädigtes  stück  einer  folio-  oder  quarths. 
des  X  jlis.  aiigebunden,  ivelches  auf  seiner  Vorderseite  das  Verzeichnis  des  inven- 
tars  eines  klosters  (Formas  casei.  lxxiii.  Buttes  uinarias.  xv  usw.),  auf  der  zwei- 
spaltigen rückseite  nanien  von  kirchengeräten,  gebäuden  und  tieren  mit  neben- 
stehenden deutschen  gll.  (MCXXXIV.  MXCIII.  DCCCCLXXVII)  aufweist:  jetzt 

15  ist  es  abgelöst  und  wii'd  unter  der  bezeichnung  Reich,  fragm.  60  aufbewahrt 
{ThLängin  aao.  s.  80).  —  FJMone  Änz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  4  (1835), 
92.  —  Rg.  8.  [P.  326.]  [71 

Fragment  UH  (=  unbestimmter  herkunft)  1,  ein  zweispaltiges  foliobl.  zu 
45  Zeilen,    das   früher   als   einbanddeckel   gedient   hat,    xi  jhs.:    bruchstück    des 

20  Liber  glossarum,  von  Laus  bis  Leges  reichend,  mit  zwei  deutschen  interli- 
near gll.  (MCLXXIII).  seine  Zugehörigkeit  zum  Liber  schliefse  ich  aus  den  marginalen 
quelleyiangaben,  in  Sonderheit  aus  de  gto  und  de  ortogphia  [s.  GGötz  Der  liber 
glossarum  266  (56)  ff),  als  initiale  für  die  mit  Lebes  anhebende  Jje-reihe  dient 
eine  federzeichnung ,    darstellend  einen  mann,   der  mittels  einer  kelle  krapfen  oder 

25  ähnliches  aus  einem  kessel  in  eine  schüssel  schöpft.  —  erste  nachricht  bei 
ThLängin  aao.  84  wr  29.  [72 

Reich,  fragment  60  s.  Aug.  CCIiXI. 

SPeter  87  {dort  angekauft  1781  laut  eintrag  auf  bl.  3*:  Emit  Philippus 
Jacobus  abbas  äö  1781;    die  jetzige  nr  S7  entnehme  ich  ThLängin  aao.  81)  in 

30  folio,  106  zweispaltige  bll.:  1)  saec.  xiv  bl.  3 — 57  alphabetisches  lat.  glos- 
sar;  58 — 61  leer;  2)  saec.  xi  bl.  62^ ff  Glosae  divinorvm  librorv,  lat.  und 
deutsche  gll.  {letztere  meist  interlinear),  und  zwar  zunächst  zu  den  biblischen  büchern 
alten  und  neuen  testaments  (XVII.  XXXVII.  L.  LXII.  LXXII.  LXXVII. 
LXXXVII.    XCV.    CIX.  CXXV.    CIX.    CXXV,  CXLII.    CLV.    CCLXXXI. 

35  CCCin.  CCCXIV.  CCCXIX.  CCCXXIII.  CCCXL.  CCCXLVIII.  CCCLII. 
CCXIV.  CCXXII.  CCLXXXVIII.  CCXXXII.  CCXLI.  CCLI.  CCLXII. 
CCLXXI.  CLIX.  CCVII.  CLXXXII.  CXCV.  CCCLXXIII.  CCCLXXXIII. 
CCCXC.  CCCCLXXIII.  CCCCXVI.  CCCCXXIII.  CCCCXXXV),  dann  82^2 
De    virtutibus  apostolorum    (DCCCXCII),    83^^  De    scö    Martino    (DCCCCXII), 

40  84*2  De  scö  Sebastiane  (DCCCCXXI),  De  scö  Dionisio  (DCCCC),  84^2  De  pasto- 
rali(DCLI),  85*2  p^  Regvla  sei  Benedicti  abbat  (DLXV),  85biDedialogo(DCLXX), 
85^2  Versvs  seqvent  (DCCXXXVIII^  nachtr.),  86*^  Incipivnt  Capitvla  legis  ri- 
bvariae  (DCCXXXIII:  mit  sämmtlichen  lat.  gll.  wider  abgedruckt  MG  LL\,  277), 


41(1  Vekzeichni«  Der  Hhh.  73  —  79 

8G»2  Do7mt(DCXX),  HO^^ Prudentius  (DCCXCVni),  93^^^  jy^  Sedulio  (DCCCXLII), 
94*^  Scclvlivs  de  greca  (DCCCLIII),  94'^^  Incipivnt  glosae  de  diversis  avctoribus 
(MCCXXVII)  bis  100*'S  rest  dieser  spalte  und  lOO'^^  ipj,^.  3j  g^j^^  xi/xii 
bl.  101^^  In  nomine  dnl  nrl  ihü  xpl  in  hoc  corpore  continentur  Glose  ide 
5  interpretationes  uJ  j^roprietates  sermonü  excerpte  de  libris  autenticis  auctx)rum  or- 
thodoxorum  tarn  ueteris  qm  noui  testamenti.  |  In  xpl  nomine  incipit  liber  sei 
eusebii  hieronimi  pbri  super  hebraica  nomina  Hcdm  hebraicä  ueritatem.  Incipit 
prologvs.  102^^  Explicit  prefatio  Incipiunt  glose  translate  ab  eusebio  hieronimo 
presbitero.  Aaron.  mons  fortitudinis  usw.    umfasst  bis  bl.   106**  (urspr.  aufgeklebt) 

10  die  buchstaben  A  und  B.  zu  diesem  teil  der  hs.  gehören  noch  die  bll.  1  (dem 
Vorderdeckel  aufgeklebt)  und  2.  —  ef'ste  rMchricht  im  Morgenbl.  f.  gebildete  stände 
1825wr297  5.1187/:  EGQraffDiut.  1  (1826),  341/:  2  (1827),  168—188.308— 
355.  FJMone  Änz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  5  (1836),  229  ff.  VEMourek 
Die  ahd.  gll.  in  dem  SO  aller  codex  nr  292  wid  in  dem  aus    S Peter  stammenden 

15  codex  zu  Karlsruhe  {^wogramm  des  cechischen  gymnasiums  zu  Budweis  1873). 
ÄHolder  Germ.  22  (1877),  392 — 406  {s.  dort  s.  404/*  über  die  lagenverhältnisse). 
schlechter  widerholt  von  JHOallee  Alts.  Sprachdenkmäler  (l'^^A)  s.  284:  ff  riebst  facs. 
auftafel  xiii.  —  D.  i.  341/*.  D.  ii.  168.— 188.  D.  ii.  311 /f.  Do.  Gc.  12.  Gd.  5. 
Ka.  Mart.  2.  Pt.  RB.  2.  VS.  [H.  §  130.  P.  9.  S.  i  661—698.]  [73 

20  CASSEL, 

KGL.  LANDESBIBLIOTHEK. 
Astr.   fol.  2  {aus  Fulda,  s.  u.),  84  bll. :         1)  saec.  ix  bl  1^  (1»  leer)  —  8, 
ein  quaternio  7nit    oster  tafeln,    denen    annalistische    notate    beigefügt  sind, 
gedruckt  MO  SS  ii,  237  und  besser  ni,  116*    {übrigens  rührt  der  letzte   eintrag 

25  zum  j.  838  vo7i  and.  haiid  her);  2)  saec.  x  bl.  9  ff  mit  eigener  quaternimun- 
zählung  Bedas  Computus  und  De  temporum  ratione,  diese  schrift  mit  einer  reilie 
deutscher,  meist  interlinearer  gll.  des  xi  jhs.  (DLIV).  bl.  9,  urspr.  leer,  entJmlt 
auf  seiner  rückseite  aufser  mehreren  kalendarischen  notizen  gesammelte  gll. 
saec.  XI,  darunter  drei  deutsche  (MCCV).     hs.  1)  und  2)  wurden  aber  schon  früh 

30  vereinigt,  wie  der  allem  anschein  nach  alte  und  originale  einband  beweist,  welcher 
ganz  gleich  bei  dem  Casseler  ms.  Astr.  4^  1  {ebenfalls  Bedas  Computus  und  De 
temporum  ratione,  aber  ohne  die  Chronik,  befassend)  widerkehrt;  für  beide  Codices 
haben  Orein  {Das  Hildebrandslied  1858  s.  14)  und  Oi'oss  {Über  den  Hildebrands- 
lied-codex  1879  s.  26)  Fuldaer  Ursprung  dar  getan,     wisere  gll.  lernte  JCh'imm  1826 

35  kennen:  denn  zwei  derselben  citierte  er  Oramm.  3,  96. 158,  während  er  eine  dritte 
in  seinem  handexemplar  des  zweiten  ba?ides  nachtrug  {Gramm.  2*,  625),  und  er- 
freute gleich  nach  dem  erscheinen  des  ersten  baiides  der  MO  Pertz  mit  eiiier  copie 
der  oben  erwähnten  a?inalistischen  aufzelchnungen.  abschrift  von  E Sievers  wurde 
benutzt.  [74 

40  Phys.  et  bist.  nat.  fol.  lO,  ix/x  jhs.,  jetzt  noch  40  unsignierte  bll.  {lagen 
3—10;  11—18;  19—24:  hier  fehlt  das  äufsere  doppelbl;  25—32;  33—40; 
das  weitere  aus  dem  band  herausgerissen) :  bl.  1*  bild  eines  sitzenden  gelehrten  mit 
der  inschrift  scolapivs  {davor  vielleicht  ein  buchstab  erloschen)  medicvs  Magister, 


Carlsruhe  SPeter  87  —  Cassel  Theol.  4®  24  411 

1*>  bild   mit    der    Unterschrift    saec.  xiv    Constantinus  mag,    2^  hild,    2^  incipit 

HERBARIUM    FELICITER  |   ANTONIUS   MUSA    M    AORIPPE    SALUTEM    CESARI  AG  |  Piae- 

stantissimo  oninium  inortiiliuni  scd  et  iudicibus  proxiniuni  auxilium  tcsw.,  dh.  der 
hrief  des  Antonius  Micsa,  welcher  vor  s.  1  der  ausgäbe  QHumelhcrgs  {Ant.  Mvsae 
5  de  herha  Vetonica  libcr  i.  L.  Apvlci  de  medicammibvs  herbarvm  über  i)  von  1537 
gedruckt  steht,  sein  schluss  ist  mit  der  untern  hälfte  des  blattes  2  abgerissen,  darauf 
fehlen  verschiedene  bll.  3*  beginnt  mitten  im  caj).  xxi  (De  nasturcio)  des  pseudo- 
Apulejus,  welclier  35*  mit  explicit  Herbarium  antonin  {der  rest  des  wortes 
ahgerieben)  endet,     aber  35^  fährt  unter  Weiterzählung  fort  cxxxiii  Nom  her  ele- 

10  lisfascos,  cxxxiiii  tauriferas,  36*  cxliii  {liier  fehlt  offenbar  etwas)  dracontea, 
cxLiiii  Aristologia,  36^  cxlv  heliotropia,  cxlvi  Lunae  herba,  37*  cxlvii  her  Sa- 
turni.  Semper  uiuum,  cxlviii  Martis  her,  37^  cxlviiii  her  panachia,  cl  her  flo- 
nimon.  38*  in  kleinerer  schrift  des  x/xi  jhs.  recepte,  38**  bild  des  Chiron ,  der 
in  den  händen  pflanzen  hoch  hält,    mit  der  Unterschrift  ctrs  m  s  (=  Centaurus 

15  medicus?),  39*  bild  des  stehenden  Hippocrates,  39^  Apollo  hi  einem  tempel  auf 
dem  thron  sitzend,  40*  bild  der  betonica  und  darauf  die  schrift  De  herba  be- 
tonica,  40*^  mitten  m  §  16  Ad  uentris  dolorem  abbrechend,  den  pflanzenbildern 
des  pseudo-Apulejus  shid  vo7i  mehreren  händen  deutsche  gll.  beigeschrieben 
(MXXXV.    das  genauere  dort   in  den  anm);    noch  eine   hand  des  xvi  jhs.  hat 

20  deutsche  deutungsver suche  zugesetzt,     abschrift  von  ESievers.  [75 

Poet«  et  roio.  fol.  6,  ix  jhs.,  109  bM. :  Servius  zu  Aen.  1 — 6  mit  einer 
deutschen  marginalgl.  saec.  mlxii  (DCCCLXXIX).  eingehend  beschreibt  die  hs. 
Thilo  in  seiner  Serviusausgabe  (Lipsiae  1881)  s.  xlviii  ff.  —  ESievers  Zs.  15 
(1872),  371.  —  [P.  297.]  [76 

25  Tbeol.  fol.  SS,  viii  jhs.,  72  bll.:  Gregors  Cura  pastoralis  mit  zwei  deut- 
schen randgll.  saec.  ixjx  (DCLVII^  nachtr.),  mitgeteilt  von  ESievers.  [77 
Tlieol.  fol.  60  (aus  Abdinghof,  s.  u),  xjxi  jhs.,  159  bll:  die  vier  evan- 
gelien.  auf  bl.  3*  sind  eine  reihe  biblischer  namen  aus  dem  anfang  des  Matthaeus 
deutsch  interlinear  erklärt  (CCCLXXV),  von  einer  hand  saec.  xi/xii.     die  hs.  ge- 

30  hörte  früher  dem  benedictinerkloster  Abdinghof  vor  Paderborn,  wie  folgender  eintrag 
auf  der  innenseite  des  vorderdeckeis  erweist :  E  Bibliotheca  Monasterii  Abdinghof  in 
Paderborn  consentiente  atque  donante  R.  Abb.  Feiice  procurante  vero  R.  E.  Raspe 
transiit  in  Bibl.  S™^  Hass.  Landgr.  mense  Oetobri  1773  (vgl.  die  analoge  notiz 
in   der  originalhs.    der   Vita  Meinwerci  Anz.  f.  künde   des    deutschen    mittelalters 

35  3,  143).  ebendahin  weist  das  auf  1^  eingetragene  alte  Verzeichnis  des  kirchen- 
schatzes,  welches  beginnt  Iste  est  thesaurus  que  ff  Andreas  consignante  epö  me- 
ginwerco  &  cömendante  abb  Sigehardo  in  custodia  recepit  conseruanduni,  abge- 
druckt von  RWilmans  Additamenta  zum  westfäl.  urkunden-buche  (1877)  5.  4  wr  6. 
Meinwerk  war  bischof  von  Pade7'born  1009 — 36,   Sigehard   der  erste   abt  des  von 

40  Meinwerk  1015  gestifteten  Abdinghof,  s.  Wattenbach  GQ  2^  37.  abschrift  von 
ESievers.  —  [P.   96.]  .  [78 

Theol.  4**  24  (aus  Fulda),  ix  jhs.,  60  bll.  in  acht  lagen:  unmittelbar  hinter 
der    Exhortatio   bl.    15* — 17^  von   zwei   and.    händen  die   glossae    Cassel- 


412  Verzeichnis  Der  Hss.  79 — 82 

/awae(DCCCCXXXII),  auf  15».  16^  dreispaltig,  15^  16»  zweispaltig,  11^^  un- 
abgesetzt,  meiner  bcschreibung  des  codex  MSD  2^,  323  Mbe  ich  nur  hinzuzu- 
fügen, dass  auf  bl.  1*  oben  der  eintrag  steht:  iNcipit  oraleoiu.s  |  ian  &  decbr  ora: 
i:  &  xi:  ped  |  xxviiii :  nona:  ped  xvii  (x  undeutlich):  ora  im:  |  (der  anfang 
5  dieser  notiz  auch  bei  Ja  ff c- Wattenbach  Ecclesiae  Coloniensis  Codices  s.  102),  und 
auf  derselben  seite  unten  lant  uueri.  i.  mis  liutfrid.  iii.  mis,  |  salt,  was  wol  unam 
missam,  tres  missas  saluti  bedeutet,  collationen  von  KKochendörffer  und  ESievers 
wurden  benutzt.  —  JGabEckhardt  Commentarii  de  rebvs  Franciae  orientalis  1 
(1729),  853—863.     EGGraff  Diut.  3  (1829),  211  f     FDiez  Zs.  1  {1S4:9),  3^6  ff. 

10  W Grimm  Abhandlungen  der  kgl.  akademie  der  Wissenschaften  zu  Berlin  aus  dem 
jähr  1846  s.  437 — 476.  498 — 503  mit  facsimilibus  (ohne  diese  mit  geringer 
Sorgfalt  wider  abgedruckt  in  W Grimms  Kleineren  Schriften  3,  381 /f).  derselbe 
Abhandlungen  usw.  1853  s.  159 — 1^2  [Kleinere  Schriften  S,  466 /f).  AHoltzmann 
Kelten  und  Germanen  (1855)    s.  138 — 140.   171  ff.     FDiez   Altromanische  glos- 

15  sa7'e  (1865)  5.  71  yf.  EMonaci  Facsimili  di  antichi  manoscritti  per  uso  delle  scuoU 
di  filologia  neolatina.  fasc.  i  (1881).  PMarchot  Les  gloses  de  Cassel  le  plus  ancien 
texte  reto-roman  (Collectanea  Friburgensia  fasc.  iii),  Friburgi  Helvetiorum  1895 
(s.  bd.  3,  723).  BKögel  Gesch.  der  deutschen  litteratur  1,  2  (1897),  502—506.  — 
C.  [H.  §  69.  P.  407.  S.  0  186—194.]  [79 

2Ö  CHELTENHAM, 

BIBLIOTHECA  PHILLIPPICA. 

4:XH2  {aus  Weingarten) in  folio^  xiijhs. ,  unpaginiert :  verschiedene  heilig enleben, 

darunter  die  Vita  Gregorii  von  dem  diacon  Johannes,    hinter  dieser  ist  zweispaltig 

ein  kleines  lat.  glossar  mit  einer  deutschen  interli?ieargl.  eingetragen  (MCXCEX).  für 

25  mich  sah  dr  RPriebsch  den  codex  ein.  —  Neues  archiv  4  (1879),  592yf  mit  fal- 
scher nr.  [80 
TOST  {bl.  1^  Lib^  Marie  uirs  in  campo  s  Marie,  d}i.  der  westfälischen,  1185 
gegründeten  cistercienserabtei  Marienfeld;  ebenda  Codicem  hunc  egregium  accepi  a 
B.  F.  B.   1827  mens.  mart.  C.  L.  Tross  Dr.;    1830  erivarb    die  hs.  sir  ThPhil- 

80  lipps)  in  folio,  168  ziveispaltige  bll.  und  ein  nach  bl.  1  später  eingeheftetes: 
1)  saec.  XII  bl.  1  — 144,  achtzehn  quaternionen ;  2)  saec.  xni  bl.  145 — 168, 
drei  lagen  und  ein  einzelnes  bl.  die  erste  hs.  enthält  von  bl.  2^^ — 143^^  mitte 
achtunddrei fsig  väterleben  und  denUiber  apollogeticus  domüii  Bernhard!  cla- 
reuallensis  abbatis,  obwol  ein  auf  2^^  vorangehendes  inhaltsverzeichnis   {abgedruckt 

35  Allg.  litt.  anz.  1800  sp.  644  /*)  vierzig  stücke  aufzählt,  nämlich  als  nemiU7id- 
dreifsigstes  das  Opus  hugonis  de  quiijque  septenis,  das  im  codex  selbst  fehlt, 
das  leere  bl.  1^^  wurde  im  xiii  jh.  zum  eintrag  des  bibliothekskatalogs  von 
Marienfeld  dreispaltig  be7iutzt  {abgedruckt  Allg.  litt.  anz.  1800  sp.  521 /f.  Zs.  f. 
vaterl.  gesch.  43,   167  ff:  berichtigungen  dazu  aus  der  hs.  Neues  archiv  22,684/), 

40  auf  der  zweiten  spalte  des  gleichfalls  leeren  blattes  2^  gab  eine  and.  hand  einen  nach- 
trag  zmn  Liber  apollogeticus  und  das  eingeheftete  bl.  1*^^  wurde  im  xiv  jh.  mit 
dem  Speculum  monachorum  beati  Bernhardi  besch7'iebe?i.  den  hauptbestandteil 
der  zweiten  hs.  bildet  bl.   146^^ — 164^^  mitte  Osberns  Panormia,  an  welche  sich 


Cassel  Theol.  4^  24  —  Cheltenham  9303  413 

bis  166**^  mitte  eine  grammatik  mit  metrischem  prolog  (Gramatice  qiiedam 
fragmenta  studentibus  edam  usw.)  und  bis  IGG^^  ende  ein  and.  grammatisches 
stück  anschliefst,  das  urspr.  leere  hl.  145  wurde  beschrieben  mit  auslegungen 
des  Vaterunsers  und  des  apostolischen  glaubenshekenntnisses  sowie 
5  mit  eitler  abhandlung  über  das  jüngste  gericht.  nachdem  beide  codd. 
vereinigt  ivaren,  benutzte  eine  and.  Iiand  den  rest  vo7i  hl  143^  bl.  144.  167. 
168  %u  folgenden  eintragen :   1)   143^^  mitte  verschiedene  wort  er  klär  ungen,  be- 

cT       .i.  similes  ul  eqles 

ginnend    mit  solchen  von    zahlworten:  Quodcüq;    I  xii     ^portionales  partes  diui- 

dir  as  ul  assis  uocat".  Si  remou^is  .i.  parte,  qd  remouet"  uocat"  uneia.  qd  manet 
10  deunx  usw.;  2)  143^^  mitte  ein  nach  sachlichen  categorien  geordnetes  vo- 
cabular  mit  zahlreichen  übergeschriebenen  deutschen  gll.  (DCCCCXLV  und 
nachtr.  bd.  3),  anfang  (N)omina  tprrii  Annus.  Hyemp^.  ver.  Estas.  Autüna  usw. ; 
3)  144^^,  unmittelbar  anschlief  send,  ein  alphabetisches  glossar  mit  einigen  deut- 
schen gll.,  zumeist  im  context  (MCLXXIX),  anfangend  Abraham   pat^  muItoB.  s. 

15  gentiü.  Ab  ancilla  usw.,  das  144^^  bis  Diluit.  dilignt^  lauit  reicht  und  167^^  mit 
Deriuat  fortgesetzt  wird  ;  4)  168''^^  ein  kürzeres  alphabetisches  glossar  ohne  deutsche 
gll.,  das  mit  Proles.  i.  soboles.  filii  origo  abbricht,  dann  fügte  eine  hand,  die  mit  der 
des  bibliothekskatalogs  identisch  sein  kann,  dem  inhaUsverzeichnis  auf  bl.  2^ 
hinzu:  Glosari'.  Deriuationes.    Expositio  sup  symbolü.    Item  expositio  sup   dnicä 

20  oratione.  Questiones  de  diuersis  reb'  collecte.  —  auszüge  und  beschreibung  von 
VNKifidlinger  im  Ällg.  litt.  anz.  1800  sp.  644 — 46,  auf  grund  sehies  im  Staats- 
archiv zu  Münster  aufbewahrten  nachlasses  widerholt  von  WDiekamp  Zs.  f.  vater- 
ländische gesch.  und  alter tumskunde.  hg.  von  dem  verein  f.  gesch.  und  altertums- 
kunde  Westfalens  43  (1885),  161 — 176.     die  widerauffindung  der  lange  von  mir 

25  vergeblich  gesuchten  hs.  gelang  EPriebsch,  dem  ich  ihre  copie  zu  danken  habe.  — 
Tz.  [R  §  40.]  [81 

9303  (provenienz  s.u.)  in  klein  folio,  xiiijhs.,  116  bll.  {nach  bl.  102  sind  drei 
weitere  ausgeschnitten):  bl.  1 — 24:  die  Vita  der  hl.  Hildegard  von  Gotfrid 
und  Theodorich^{Migne  197,    91 /f)^    25 — 56    Epistole   beate    uirginis    hilde- 

30  gardis  De  causis  per  quas  diabolus  fallacie  sue  artibus  se  implicat  hominibus. 
56''.  57^  sind  leer,  57^  enthält  nur  eine  Zeichnung,  nämlich  die  roten  buchstaben 

K 

A  p  H  in  gelber  Umrahmung,  denen  die  deutungen  unter  geschrieben  sind :  A  =  al- 

tare,  ascende,  alas,  P  =  poculum,  presbiter,  plangitur,  pupille,  primum,  H  =  ha- 
bet, hauriendo,  habet,  D  =  deest,  derisit,  de  crimine,  K  =  kirio,  kristum,  kristo. 

35  58* — 62*  (diese  partie  der  hs.  einspaltig,  alle  übrigen  zweispaltig)  das  alp ha- 
bet und  das  Wörterverzeichnis  der  lingua  ignota  der  Hildegard,  letzteres 
mit  übergeschriebenen  deutschen  gll.  (DCCCCXLIII).  62^  bis  auf  einen  mo- 
dernen namenszug  leer.  63* — 102^  excerpte  des  Gebeno  aus  den  Prophetien 
der  hl.  Hildegard  {Pitra  Analecta  sacra  Spicilegio  Solesmensi  parata  viii,  483  ff); 

40  am  schluss  102^  Explicit  prophetia  hyldegardis.  hiis  omnibus  completis  petit  actor 
{sie)  grates  de  benedictis.    et  ueniam   de  obmissis.     Et    quia  difficile    est  inuenire 


414  Verzeichnis  Der  Hsb.  82 — 84 

supra  illiul  qiiod  inueritum  est  et  difficiliuH  inuenire  quod  non  est.  Guillelmus 
de  valle  scripsit.  103*  (vorn  unvollständiy ,  s.  oben)  —  IIG*^  von  and.  Jiand 
(anfang  rum  infrigidari  permittantur.  Sed  tarnen  ad  cibum  aliquantum  ualent. 
quia  cum  cibo  fortiter  coquuntur;  schluss  At  ille  transeunt  in  tenebras  que 
5  sunt  super  puteum  infernalem,  ita  quod  qui  in  infernalibus  penis  sunt  et  sciunt 
et  uident.  sed  ipse  exterius  permanebunt)  eine  heilmittellehr e.  oh  dieselbe,  vne 
mir  wahrscheijilich,  dem  zweiten  buch  des  Liber  compositae  medicinae  der  hl.  Hilde- 
gard entflammen  ist,  lässt  sich  aus  den  dürftigen  auszügen  dieses  Werkes  bei  Pitra 
468 — 482    nicht   mit    siclierheit  ersehen,     darin  begegnet,    ähnlich   wie    im    Liber 

10  simplicis  medichme  (=  Physica),  eine  reihe  deutscJier  ausdrücke:  103^^  suco  ar- 
dentis  urtice  perfundatur  et  vehedistel  superponatur ;  cum  aura  sicca  est  me- 
dulla  et  uene  in  crure  marcescunt  et  ita  svinet  marcescit  crus ;  tunc  scarifatio- 
nem  in  lendenun  sepe  faciat;  104^^  uene  hominis  in  eo  dampherrovch  id 
est  fumum  commouent;  104^^    qui  superfluum  sanguinem  id  est  &berbläthdich 

15  habent;  Isti  scarifationem  accipiant  et  propter  noxium  liuorem  id  est  troffun 
cum  wolfesmiliche  pustulas  faciant;  cum  ictu  paralisis  id  est  gith  in  homine 
superhabundant ;  104^^  quidam  homines  propter  defectum  caloris  huffehalz  fiunt; 
Isti  helwehuth  accipiant  eamque  aruina  dasses  interius  inunguant  et  gelan- 
kin  sepe  circumcingant ;    cum  in    sicca  aura  homo  interdum  siccus  est  inneruel 

20  eins  interdum  exsiccatur;  cum  aceto  in  patella  dissoluat  id  est  sweice;  104^^  ita 
quod  inde  lanchsuth  nascitur;  Iste  wackun  qui  in  aquis  reperiuntur  ad  ignem 
calefaciat;  105^^  in  patella  dissoluant  id  est  sweizen;  105^^  Iste  in  müldam  po- 
natur  et  aqua  cum  betonia  et  kerbela  modice  cocta  in  idem  uas  fundatur;  uen- 
trem  et  genua  illius  sepe  bewe;    planeta  mars    sub  isto   minister   et    reithman 

25  solis  est;  dein  de  cum  swertdela  balneum  sibi  faciat;  105^^  crus  in  uenis  manu 
commoueat  id  est  striche;  Tunc  insanas  herbulas  id  est  cicutam  et  nathscathdo 
contundat;  105^^  Iste  de  vlwrm  et  de  iecore  talpe  .  .  .  unguentum  faciat;  106*^ 
Secundus  planeta  ex  quatuor  inter  australem  et  occidentalem  uentum  ad  medullam 
dich  sinistre  partis  tendit  [dies  wort  in  ähnlichem  Zusammenhang  noch  einige  male); 

30  Supercilia  posita  sunt  ut  {dann  zerrissene  stelle  des  pergaments)  vach  ante  aquas 
ne  superinundent ;  107^^  et  isti  murram  et  andorn  in  uino  calefaciant;  et  pecora 
scabrosa  id  est  scebech  erunt;  fagi  et  hagenes;  107*^  homo  caput  ad  nach  et 
ad  supercilia  .  .  .  calefaciat;  109^^  Si  superflue  humidus  est  febres  et  gelwesuth; 
carnes  pingues  comedat  .  .  .   et  brunnecrasso;  si  siccus  war  zun  nascuntur;  ut 

35  liuor  id  est  troffo  in  eo  cesset;  110^^  insanas  herbulas  scilicet  cicutam  et 
nathscathdo  contundat;  de  vi  wurme  et  de  iecore  talpe.  sir  Thomas  Phillipps 
erwarb  die  hs.  von  dem  antiquar  Thorpe;  früher  gehörte  sie  dem  jesuitencolleg  in 
Ägen  (1^  oben  saec.  xvii  CoUegii  Aginn.  societ.  Jesu  Catalog.  inscript.  und  ebenda 
von  etwas  älterer  hand    S.  Hyldegar  . . .   vita  et  oper  . .    M.  S.  xi.  M.  S.),   von 

40  dem  zahlreiche  mss.  unter  den  Harleianis  des  British  museum  aufbewahrt  sind, 
mehrere  aus  sir  ThPhillipps  bibliotJiek  1896  verkauft  wurden  (s.  defi  auetionskatalog 
wr  357  und  1044).  abschrift  verdanke  ich  dr  HPatzig,  genauere  beschreibung 
dr  RPriebsch.  [82 


Cheltenham  9303—18908  415 

16375  in  odav,  x  {uüch  dem  Nemii  archiv  4:,  GO'i  xi)  jhs.,  IGbll.  {zwei  lagen): 
die  Vita  S Solae  des  Ermenricus  mit  einigen  deutschen  interlinear gll. 
(DCCCCXXIII).  dass  die  hs.  ebenso  wie  nr  16374  und  1G359  früher  einen 
hestandteil  des  codex  bildete,  dessen  anfang  in  der  Londoner  hs.  Add.  22793  vor- 
5  liegt  und  der  aus  SPeter  in  Erfurt  stammt,  wies  KHampe  Neues  archiv  22  (1897), 
64 G/*.  689  nach,  ahschrift  verdanke  ich  dr  IlPatzig  und  prof.  EMartin.''^  erste 
erwähnung  im  Caialogue  of  the  extraordinary  collection  of  splendid  manuscripts . . . 
formed  hij  7n.  Guglielmo  Libri  (1859)  s.  244  nr  1103  nebst  facs.  pl.  xx.  xxxvi, 
vgl.  EDibnmler  Forschungen  zur  deutschen  gesch.   13  (1873),  476.  [83 

10  18908,  fünf  verschieden  beschnittene  bll.  des  ix  jhs.  in  modernem  papj^bd. 
(Libri  1112),  wie  es  scheint  reste  dreier  hss.:  1)  bl.  1  (20,4  cm.  hoch,  14,2 
breit),  stark  zerfressen  und  durch  feuchtigkeit  beschädigt,  sodass  nur  ein  teil  seines 
Inhalts  noch  lesbar  ist:  auf  der  Vorderseite  in  drei,  auf  der  rückseite  in  zwei 
spalten  abgesetzte  lat.-deutsche  glossierungen    der  bäume,  (kräuter,)  körperteile, 

15  insecten,  fische,  vögel,  haustiere  und  gerätschaften  (MV^.  MXXV*  5.572  anm.ll. 
DCCCCLX.  DCCCCLXXXVIII.  DCCCCXCV.  DCCCCXCVII^  DCCCCLXXIX. 
MCII);  2)  bl.  2.  3    (je  23,5   cm.   hoch,   15  und  16,1    breit),  zweispaltig  m^it 

breitem  rande  beschrieben  und  gut  conserviert :  gll.  zu  Gregors  Dialogen  (DClJXJll)^ 
welche  mitten,  auf   3^  unter  der  Überschrift  Incip   uerba   excerpta  in  dialogOE  be- 

20  ginnen  und  3^^  sowie  2^~^  fortgesetzt  werden,  während  3*^  wenige  gll.  zu  Cassian 
(DCXIV)  stehen,  welchen  bis  3*^  mitte  lat.  unglossierte  stichworte  aus  Gregors 
Dialogen  folgen :  also  sind  die  bll.  jetzt  verbunden,  einige  wenige  gll.  setzte  eine 
and.  liand  zu;  3)  das  doppelbl.  4.  5  (je  23,5  cm.  hoch,  aber  beschnitten, 
13,7  und  18,2  breit),  urspr.  das  äufserste  der  ersten   läge  eines  codex,  zweispaltig 

25  beschrieben  aufser  der  einspaltigen  5.4^:  zunächst  das  inhalts Verzeichnis  einer 
hs.  (In  hoc  corpore  continentur  multa  de  quibus  pauca  nomina  usw.,  12  Zeilen), 
facsimiliert  bei  Libri  pl.  xviii,  sieben  Zeilen  des  Reginbertus  scriptor,  ebenda 
facsimiliert,  darauf  Metrum  Heroicum  hexametrum.  Magno  in  honore  dei  domini 
genetricis  et  almae  usw.y  dh.  das  MG  Poetae  lat.  2,  424  aus  später  Überlieferung 

30  und  von  HOmont  im  Bulletin  de  la  societe  nationale  des  antiquaires  de  France 
1889  s.  134/*  aus  unserm  codex  abgedruckte  gedieht,  beide  stücke  des  Regin- 
bert  stehen  übrigens  au^h  in  der  Rheinauer  hs.  73  bl.  1^  der  Zürcher  cantonalbibl., 
s.  P Geyer  im  Erlanger  gymnasialprogramm  1897  s.  16.  sodann  4^  Versus  Sei 
Cypriani    De  Resurrectione  (rot)  =    Cyprian  ed.  Hartel    3,  3,  308    v.  1 — 76; 

35  5* — 5*^  mitte  schluss  der  zuletzt  von  EDümmler  Zs.  40,  B16ff  herausgegebenen 
Versus  de  Jacob  et  Joseph;  endlich  5*^  Incipit  uersus  de  Resurrectione 
domini  (rot),  davon  die  drei  eisten  Zeilen  facsimiliert  bei  Libri  aao.,  das  ganze 
abgedruckt  von  Mone  Lat.  hymnen  1,  186.  da  nun  der  hymnus  auf  dem  bl.  ge- 
nau ebenso  abbricht  wie  bei  Mone,  so  unterliegt  es  keinem  zweifei,  dass  ihn  Mone 

40  unserm  bl.  entnahm,  das  damals  einer  Cyprianhs.  vorn  eingeklebt  war,  welche 
der  Pfarrer  Maimbourg  in  Colmar  besafs.  da%u  stimmt  Libris  notiz  'these  leaves, 
which  we  have  reason  to  believe  were  brought  from  Alsatia  to  Paris,  where  they 
were  soUT.     4:^^  und  5^*»  bekunden  noch  durch  ihre  jetzige  beschaffenheit  deutlich, 


41 G  Verzeichnis  Der  Hbs.   84 — 94 

dass  sie  einmal  einem  deckel    aufyekleht  waren:    also  wird  bl.  5  auf  dem  vorder-, 

hl.  4  auf  dem  rilckdcckel  jener  hs.    sich  befunden    haben,     ich  verdanke  ahschrift 

und  beschreihung  dr  IlPatzig   und  dr  RPriebsch.  -—   Catalogue   of  the   extraordi- 

nary  collection   of  splendid  manuscripts . . .  formed  hy  m.   GUbri  (1859)  s.  24:6  f 

5  nebst  faes.  pl.    iv.  xviii.  xix,  daraus  widerhoU  von  Kilo f mann   Germ.  8  (1863), 

11  —  15.  [84 

COBLENZ, 
GYMNASIALBIBLIOTHEK. 

^ei  quartbll.    (V^    oben  Carmeli  Boppardj.  |  Clafsis  2d8e  Lin:  6.  nuni:   3)  zu  je 

10  27  Zeilen,  xii  jhs. :  bruchstücke  der  gewöhnlichen  bibelglossatur  aus    dem  an- 

fang  von  Canticum  cant.  und  den  Psalmen  mit  deutschen,  meist  interlinearen  gll. 

(CCXLIX.  CCXXI).  —  EDronke  Änz.  f.  künde  der    teutschen  vorzeit  5  (1836), 

463  f  in  unrichtiger  folge.  —  Bp.  [P.  73.J  [85 

CÖLN, 
15  DOMBIBLIOTHEK. 

XIX  in  quart,  ix  jhs.,  146  bll. :  bl.  5.  6  {über  den  sonstigen  inhalt  s.  den  ge- 
druckten Katalog)  ein  al2)habetisches  vocabular  zu  Bedas  Hist.  ecclesiastica  mit 
einigen  eingestreuten  deutschen  gll.  (DLI).  ^  hinweis  auf  die  gll.  von  HFKnust 
Archiv    der   gesellschaft    8    (1848),    622.     abdruck   bei    PhJaffe    et    O  Wattenbach 

20  Ecclesiae  metropolitanäe  Colo7iiensis  Codices  mss.  (1874)  s.  103  /*^  den  ich  wider- 
holte. [88 
liVII  in  folio,  IX  jhs.,  72  bll.:  bl.  1 — 56^  des  Hieronymus  MattJmeus- 
commentar  i — ii,  18  mit  einer  deutschen  randgl.  (DCXCIII^  nachtr.);  über  den 
sonstigen  inhalt  s.   den  gedruckten  Katalog.  ^  PhJaffe  et   G  Wattenbach  Ecclesiae 

25  metropolitanäe  Coloniensis  Codices  mss.  (1874)  s.  18;  geheimrat  W Schmitz  hatte 
die  gute,  für  mich  die  hs.  von  neuem  einzusehen.  [87 

liXXXI  in  quart,  xi  jhs.,  112  bll.  (je  eins  nach  bl.  93  und  110  ausgeschnitten, 
auch  die  läge  38 — 40  fälschlich  vor  statt  hinter  41 — 48  gebunden):  Prudentius 
mit  zahlreichen  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DCCCVIII),    welche  von 

30  zwei  hauptsächlich  durch  die  färbe  der  dinte  sich  unterscheidenden  händen  her- 
rühren, bl.  1^  und  112^  bis  auf  einige  federproben  leer.  62^  nach  schluss 
der  Hamartigenie  ein  abschnitt  vom  glossator  Xpc  lector  fuit  usw.  (vgl.  Bedae 
opp.  ed.  Col.  8,  495.  Denis  Codd.  mss.  i,  1,  987.  Archiv  der  gesellschaft  7, 
738  uÖ.),     dann  städtenamen  mit  deutscher   Übersetzung  (MLXXII).     63.  64 

35  lat.  über  messe  und  priesterliche  kleidung  aus  Hrabanus  De  institutione  cleri- 
corum.  65^  De  octo  principalibus  uitiis  [poenitential)  mit  einer  deutschen 
interlinear  gl.  (DCCLIX).  65^  beginn  der  Psychom.;  für  bilder,  von  denen  nur 
einige  ausgeführt  sind,  ist  räum  gelassen.  94^ — 96*  notizen  de  domo  cae- 
lesti,  de  .xii.  lapidibus,  über  cappellani  aus   Walahfrid  De  rebus  eccL,  die  ora- 

40  tio  dominica  usw.  112*  sp.  2  lat.  wort  er  klär  ungen.  vgl.  auch  die  beschrei- 
hung bei  P Stettiner  Die  illustrierten  Prudentiushss.  (1895)  s.  HS  ff.  —  E Stein- 
meyer Zs.  16  (1873),  2  f  94—107.  PhJaffe  et  GWattenbach  Ecclesiae  metro- 
politanäe Codices  mss.  (1874)  s.  112 — 124,  daraus  richtiges  und  falsches  wider- 
hoU von  KBartsch  Germ.  19  (1874),  383/:     —  [P.  226.]  [88 


Cheltenham  18908  —  Cöln  ccxi  417 

CVII  in  folio,  IX  jJis.,  122  blL:  Alcuins  Johannescomnientar  i — v.  am  rechten 
rande  deshlattcs  3*  laL-deutsche  gll.  zur  öeweÄ/Ä  (XVIII).  —  erste  nachricht  gab 
HFKnust  Archiv  der  gescllschaft  8(1843),  G19.  EDilmmler  Z«.  14  (18G9),  189/*. 
PhJaffe  et  GWattenhach  Ecclesiae  7netropolitanae  Coloniensis  codd.  mss.  (1874) 
5  s.  137  f.    darnach  von  mir  widerholt.  —  \P.  58.]  [89 

CXCIX  in  octav,  xi  jJis.,  63  zweispaltige  blL:  gll.  zu  Lucan,  Macrobius 
Soninium  Scipionis,  Juvenal  und  Persius,  init  wenigen  deutschen  im  Juvenal 
(DCCXYlll^  naehtr.).  — -  PhJaffe  et  G  Wattenbach  Ecclesiae  ^netropolitanae  Co- 
loniensis codd.  mss.  {1^1 4)  s.  Sa  f.  139 — 152.     darnach  von  mir  widerholt.     [90 

10  CC  in  folio,  170  bll:  1)  saec.  x  bl.  1  — 140*  Priscians  Institutionen 
I — XVI  mit  zahlreichen  lat.  und  einigen  deutschen  interlinear-  und  marginalgll. 
(DCCLXYII),  140^  saec.  xi  des  Fulgentius  Expositio  sermonum  antiquorum 
mit  zwei  deutschen  gll.  (DCXXXV);  2)  saec.  xi  bl.  141^ — 170*  Priscians 
Institutionen  xvii.  xviii    und  De    figuris  numerorum  bis  4,07,  11  Hertz,  mitten 

15  im  satz  abbrechend,  genaueres  hn  gedruckten  Katalog  s.  87 — 89.  —  PhJaffe  et 
G  Wattenbach  Ecclesiae  metropolitanae  Coloniensis  codd.  mss.  (1874)  s.  152/".  dar- 
nach V071  mir  widerholt.  [91 
CCII  in  folio,  xi  jhs.,  204  bll.  {eins  fehlt  vor  und  nach  1):  Priscians  In- 
stitutionen I — VII  unvollständig  {bis  364,  22  Hertz)  mit  zahlreichen  gll.,  darunter 

20  einigen  deutschen  (DCCLXVI).  —  PhJaffe  et  G  Wattenbach  Ecclesiae  metropoli- 
tanae Coloniensis  codd.  mss.  (1874)  s.  154/*.  darnach  von  m^ir  widerholt.  [92 
CCIV  in  grofs  quart,  x  jhs.,  226  bll.  in  neunundzwanzig  bis  bl.  225^  je  am 
schluss  {läge  xv  bl.  107*  am  an  fang)  signierten  quaternionen  {nur  xi  bl.  81.  82 
unio,  XVIII  bl.  132 — 135  binio,  123  und  226  einzelne   bll,  136.  137  ein  einge- 

25  heftetes  doppelbl.):  bl.  1^  ff  eine  grammatische  Ar s ,  in  der  anläge,  wenn  auch  mit 
starken  änderungen  der  reihenfolge,  wesentlich  auf  Priscian  fufsend,  den  inhalt 
aber  teils  aus  ih7n  teils  aus  and.  grammatikern  schöpfend  {vgl.  zb.  15*  et  a  ta- 
berna  iuxta  scottos  tabernaculum).  sie  zerfällt  in  drei  teile,  deren  jeder  durch  rot 
geschriebene  hexameter  eingeleitet,  der  erste  auch  mit  eine^n  schwarz  geschriebenen 

30  geschlossen  wird:  Wattenbach  hat  sie  m^itgeteilt.  der  erste  teil,  welcher  mit  excerp- 
ten  aus  Isidors  Etymologien  buch  i  beginnt,  umfasst  den  i?ihalt  von  Priscian  n 
s.  55,  6 — 126,  17,  der  ziveite  Priscian  iii — xvi,  der  dritte  xvii.  xviii.  bl.  1* 
und  den  untern  teil  von  bl.  226^  hat  eine  and.  hand  zwn  eintrag  ziemlich  ord- 
nungsloser excerpte  aus  Priscians    buch   xvii.   xviii  benutzt:    in  einem  abschnitt 

35  folgt  dort  auf  286,  21—23.  288, 13.  305,  19.  314,  18.  315,  5.  317,  10,  357,  16 

Et  nom  -r  m  iarland'.  7  iarlandi.  &  iarlando.  &  iarlandü  =  Priscian  360,  12  no- 
men  est  mihi  lulus  et  luli  et  lulo  et  lulum.  also  hat  wol  der  excerpent  Garlandus 
geiieifsen.  bl.  100*  neben  einem  nicht  auf  Priscian  beruhenden  abschnitt  eine 
deutsche  randgl.  (DXXXVI^  nachtr.).  —  PhJaffe  et  G  Wattenbach  Ecclesiae  ms- 
40  tropolitanae  Coloniensis  codd.  7nss.  (1874)  s.  91.  [93 

CCXI    in  octav,   ix  jhs.,  84  bll.:     gll.  zu  den  biblischen  l^üchern  mit  wenigen 
interlinearen  deutschen  zu   Genesis  (XIX)  und  Regum  iii  (CXLI),  einer   contextgL 
XU  Begum  i  (CII),   darauf   Gennadius  De  ecclesiasticis  dogmatibus.  —  PhJaffe 
Althochdeutsche  glossen  IV.  27 


418  Verzeichnis  Der  Hss.  94 — 101 

et   GWattenhach  Ecelesiae  metropolitanae    Coloniensis  codd.   mss.  (1874)  s.   \^)1  ff, 
denen  ich  die  (jll.  entnahm.  —  \l\  57.]  [94 

CÖLN, 
BIBLIOTHEK  DER  KATHOLISCHEN  GYMNASIEN. 

5  Zwei  dopj)elhll.  des  xiv  jJis.  mit  namen  und  erläuterunyen  der  fische,  vöyel, 
tiere,  bäume  und  kräuter,  den  vögel-  und  tierstimmen  und  einem  mora- 
lischen tractat:  eingestreut  sind  zahlreiche  deutsclie  gll.,  welche  zum  teil  den 
hexametern  De  volucribus,  bestiis,  lignis  entlehnt  sind,  ich  habe  dieselben  in  den 
text  so  weit  aufgenommen  (DCCCCXXXIV),  als  sie  namen  bringen,  welcfie  in 
10  den  hexametern  begegnen :  im  übrigen  verweise  ich  auf  den  von  mir  benutzten  ab- 
druck  WSchmitzs  Zs.  f  d.  ph.  11  (1880),  286—298.  [95 

DARMSTADT, 
GROSSHERZOGL.  HOFBIBLIOTHEK. 

O  in  kleinstem  formal  {die  seilen  zu  je  13 — 18  Zeilen),  von  verschiedenen  händen 

15  des  XIII  jhs.,  102  blL,  deren  einige  palimpseste,  andere  aus  zwei  stücken  zusam- 
mengenäht sind,  in  dreizehn  lagen,  von  welchen  die  dritte  bis  zur  achten  (bl.  17 — 
57)  je  am  an  fang  die  Signaturen  .i.  bis  .vi.  tragen,  während  die  letzte  {bl.  97  — 
102)  aus  einem  binio  mit  zwei  vorgehefteten  bll.  besteht:  das  Summarium 
Heinrici  {ohne  bucheinteilung)  iii,  10 — v,  17.  x,  24 — 26.  vi,  8 — 11.  x,  16 — 20. 

20  IX,  16.  17.  iii,  3  —  9.  darauf  folgt  bl.  93^^  ein  abschnitt  J)q  vestibus  und  bl.^Q^ 
ein  alphabetisches  bis  in  den  buchstaben  D  reichendes  und  bl.  102^  schliefsendes 
{102^  nur  federproben)  gl  ossär,  welche  beide  in  den  sonstigen  fassungen  des  Sii7n- 
marium  keine  analoga  haben(pQCCQ^KXXNllKundanhangh.J)QQQ(JXXXNlllY). 
folgender  umstand  stimmt  dazu:  die  capitelüber Schriften  stehen  bis  bl.  76*  schräg 

25  am  rande  mit  schwarzer  dinte  verzeichnet  und  sind  dann  von  dem  ruhricator, 
nicht  ohne  versehen,  in  den  text  rot  eingetragen;  in  der  weitern  partie  bis  91^, 
wo  die  marginalvermerke  fehlen,  stehen  gleichfalls  noch  rote  Überschriften ;  aber 
von  bl.  93*  an  sind  die  Überschriften  schwarz.  —  MRieger  Oerm.  9  (1864), 
13 — 29;    doch  schon  HRoffmann  hatte   von  der  hs.  am  6 — 8  october    1834  eine 

30  copie  genommen,  welche  jetzt  auf  der  kgl.  bibliothek  zu  Berlin  im  Ms.  lat.  4^  331 
karton  9  convolut  h  aufbewah't  wird.  —  [P.  415.]  [96 

DESSAU, 
HERZOGE.  BIBLIOTHEK. 

A  (1*  Liber  beate  Marie  uirginis  sanctique  Cipriani  episcopi  et  martiris  In  Nlge- 

85  bürge  saec.  xvi)  in  folio,  x  jhs.,   103  bll.,  ausführlich  von  CKirchner  Novae  qieae- 

stiones  Horatianae  (1847)  s.   11 — 13  beschrieben:    die  werke   des   Horaz  {ganze 

lagen  sowol  wie  einzelne  bll.  fehlen)  mit  zahlreichen  interlinear-  und  marginalgll., 

darunter  einer  deutschen  (DCCIII).  —  AHolder  Qerm.  18  (1873),  76.    für  unsere 

Sammlung  ist  der  codex  nicht  von  neuem  eingesehen  worden.  —  [P.  278.]      [97 

^Ö  DILLINGEN, 

KGL.  LYCEALBIBLIOTHEK. 
Unsiigiiiert,  doppelbl.  {das  äufserste  eines  quaternio)  in  quart  zu  je  22  Zeilen 
auf  der  seite,    xii  jhs.,    von   eineyn   bucheinband   abgelöst:    Horazs  Serm,  i,  1, 


CÖLN  ccxi  —  Düsseldorf  419 

1 — 43  und  3,  50 — 93  viit  mehreren  tat.  interlinear gll.  und  einer  deutschen 
(DCXCIX»  nachtr.).  [97^ 

DRESDEN, 

KGL.  ÖFFENTLICHE  BIBLIOTHEK. 

5  I>€.  150  (ans  Augsburg  stammend,  wie  der  eintrag  saec.  xvii  auf  der  sofist  nur 

federprohcn  cntlialtenden  scite  1^  8uin  Bibliothecae  Moiiasterij  SS.  Vdalrici  &  Afrae 

August ae  Vind.  erweist,  später   VELösclicr  gehörig,  der  die  hs.  für  3  thlr.  12  gr. 

erwarb)  in   quarf,  xi  jJis.,   71   bll.  {bl.   2  doppelt  vorhanden,  das  zweite  mal  als  2° 

bexeichnet) :  die  am  schluss  unvollständigen  gcdichte  des  Älcimus  Avitus  bis  Yi, 

10  98    7)1  it  wenigen    deutschen   interlinear  gll.,    einer    marginalgl.   verschiedener  häfide 

(DIV^^  7iachtr.).  — i  erste  nachricht  von  den  gll.  gab  F Schnorr s  vCarolsfeld  Katalog 

der  hss.  der  kgl  öffcntl.  bihliothek  zu  Dresden  1  (1882),  32G.  [98 

DÜSSELDORF, 
KGL.   LANDESBIBLIOTHEK. 

15  A«  14  in  folio,  ixjlis.,  14:6  bll.:  die  Paulinischen  und  katholischen  briefe 
nebst  praefationen  und  argmnenten,  mit  zwei  deutschen  randgll.  (CCCCVII^  7iachtr.). 
bl.  1*,  früher  dem  decket  aufgeklebt,  ist  leer,  145^  enthält  eine  notiz  über  Pet^'us 
und  federproben,  bl.  119*^.  120*  nach  dem  Hebräerbrief  bilder  vo7i  Titus  und 
Paulus,  schreiberid;    120^  ivider  leer.   —    G^-aff  hatte    die   gll.    gekannt   und    an 

20  Schmeller  mitgeteilt,  s.  dessen  Gl.  i  631.  [99 

F.  1  in  folio,  XI  jhs.,  69  zweispaltige  bll.  und  ein  vorsatzbl.  mit  federproben: 
die  werke  des  Prudentius.  bl.  1 — 64  bilden  acht  quaternionen,  65 — 69  einen 
verbundenen  ternio,  dem  ein  bl.  mit  P.  Agn.  S  —  P.  Eidaliae  136  abgeht,  auch 
nach  bl.  69,  das  mit  Dittoch.  94  schliefst,  fehlt  mindestens  ein  bl.    bis  zum  schluss 

25  der  fünften  läge  je  32,  später  je  34  Zeilen  auf  der  spalte,  in  der  hs.  finden  sich 
zahlreiche  deutsche  gll.  verschiedener  hände,  welche  zum  kleinern  teil  von  den 
Schreibern  der  tat.  scholien  herrühren  und  dann  mit  feiner  hand  geschrieben  sind, 
zum  g7'öfsern  von  meh7'eren  g7'obe7i  händen  staimnen:  die  letzteren  gll.  sind  alt- 
sächsisch  (DCCCXI).     hinter  der   Apotheosis   bl.   Ib^   stehen   auf  frei   gelassenem 

30  räum  19  lat.  worte,  abgedruckt  Zs.  16,  18.  —  {E Steinmeyer)  Zs.  15  (1872), 
517—532,  vgl.  16  (1873),  IS  f  Anz.  iv  (1878),  135  #".  schlechte  ausgäbe  von 
JHGallee  Alts.  sp7'acMenk77iäler  {IS 9 4)  s.  121  ff  mit  facs.  auf  tafel  iii%  vgl.  Anz.  xxii 
(1896),  269  f  —  [P.  239.]  [100 

Unsigniert  m  klei7i  folio,  x  jhs.,  vier  doppelblL,  je  das    erste  und    das  dritte 

35  zweier  auf  eitiander  folgeiider  lage7i  einer  Prude7itiushs.  bl.  1  Perist.  x, 
776—825,  bl.  2  x,  876—925,  bl.  3  {grofsen  teils  abgerieben)  x,  1026—1075, 
bl.  4*  X,  1125 — 1140.  darauf  Finit  Roman vs  Avf  Prvdentii  Clemeiitis  v  c.  In- 
cipit  über  ^istephaton  {sie).  Ymnvs  in  honore  scörvm  martyrvm  Emiterii  et  Che- 
ledonii  Calagvrritanorvm.     Metrü  trochaicum  qd  archilogiü  dicitur.     Constat  tetra- 

40  metro  catalectico,  aber  auf  bl.  4^  folgt  die  erste  praefatio  zur  Apotheosis,  sodann 
De  scä  Maria  Magdalena.  Invitat.  Ploremus  coram  dno  cum  maria  ut  ueniam 
mereamur  cum  illa,  welcher  hymnus  auf  bl.  5*  sich  fo7'tsetzt.  bl.  5^  zweite  praef. 
zur  Apotlieosis  2—24.     bl.  6  Apoth.  16—63,  bl.  7   159—205,  bl.  8  255—301. 

27* 


420  Vkrzkkunis    Der   IIhb.    101  — 105 

die  ersten  4  hll.  anili/illan  einige  deutsclie,  de?-  Düsseldm-fer  hs.  F.  1  nächst  ver- 
wandte intcrlinenrfjll,  (DCCCXI  na/;htr.),  die  hll.  5 — 8,  die  grofsen  teils  von  and. 
händen  geschrieben  sind,  keine.  —  JHQallee  Alts.  Sprachdenkmäler  (1894)  s.  328/" 
imd  facs.  auf  tafel  xviii*.  [101 

5  EINSIEDELN, 

STIFTSBIBLIOTHEK. 

15  {früher  23)  in  klein  folio,  x/xi  jhs.,  111  hll.  {doch  springt  die  Zählung  vo7i 
hl.  70  auf  hl.  91):  1*  Incipiunt  Glosae  ueteris  ac  noui  testamenti  feliciter  von 
verschiedenen  händen  {die  gewöhnliche  glossatur,  aher  oh?ie  deutsches),  schliefsend  41* 

10  nach  der  Apocalypse  mit  einem  ahschnitt  De  duodecim  lapidibus,  41^  des  Eutyches 
Ars  de  verho  (vgl.  dazu  HHagen  Oramm.  lat.  Suppl.  lv  ff)  mit  ivenigen  deutschen 
interlinear-  und  marginalgll.  (DCXXX),  60^  Priscijxns  Institutio  de  nomine  et 
pronomine  et  verho,  68^ — 102^  Prospers  Epigrammata  und  Ad  coniugem  eben- 
falls mit  deutschen  interlineargll.  (DCCLXXVI).    hl.  103  enthält  davon  den  schluss 

15  und  des  Prudentius  Psychomachie  bis  v.A:2,  ergänzet  im  xii  jh.;  es  folgt,  wider 
von  älterer  hand,  der  weitere  teil  der  Psychomachie  mit  deutschen  interlinear-  und 
marginalgll.  (DCCCIII).  sie  schliefst  auf  der  ersten  spalte  von  hl.  lll'',  das  stark 
abgescheuert  ist;  den  rest  desselben  nimmt  eitie  Glosa  in  Psychomachiam  mit  ein- 
gemischten deutschen   Worten  im    context  ein,  die  auf  dem  folgenden  hl.,    von  dem 

20  7iur  gei'inge  reste  erhalte?i  sind,  sich  fortsetzte  (DCCCII).  —  EGGraff  Diut.  2 
(1827),  337/7:  —  D.  ii.  337 /f.  Pro.  [P.  210.]  [102 

16  (früher  35)  in  quart,  xi  jhs.,  167  hll:  die  Briefe  Pauli  mit  einigen 
deutschen  meist  in  geheimschrift  geschriebenen  gll.,  die  über  die  lat.  worte,  inehrfach 
auch  unter  dieselben  gesetzt  sind  (CCCXCIX.  CCCCIX.  CCCCXVII.  CCCCXXIV. 

25  CCCCXXX.  CCCCXXXVI.  CCCCXLIII.  CCCCLVII.  CCCCLIX.  CCCCLXI).— 
[P.  98.]  [103 

29  (früher  177)  in  quart,  239  55.  .*  1)  saec.  x  s.  1 — 102  (Signaturen  i — ni 
s.  16.  32.  48).  s.  1,  urspr.  leer,  ist  saec.  xi  mit  einem  verzeich?iis  von 
kirchen  des  Einsiedler  sprengeis  und  der  daten  ihrer  weiJie  beschrieben,    s.  2  De 

30  euangeliorumPraefatione.  Utrum  über  an  codex  an  uolumen  eiiangelium  dicitur  — 
6  Expt  praefat.  7  Incipiunt  glosae  ex  euangelio.  cata  lue  am  scarpsatae  pene  ad 
uerbum  editae.  71  Incipit  in  Mar  cum  euanget.  vgl.  hierzu  oben  nr  58.  s.  SS — 95 
annalen  bis  930,  s.  96—100  dgl.  bis  1006,  MG  SS  in,  138 /f.  s.  101.  102  ein 
receptar  Ad  coxas  et  tibias,  Ad  quartanas.  Ad  paralisin,  Item,  Ad  impetiginem,  Ad 

35  renium  dolorem.  Ad  uicium  podagrae  annorum.  x..  Ad  eiv^dem  tvmorem.  Ad  cancrum 
sanandvm,  Ad  eundem  sanandum,  Ad  faciem  splendidam  faciendam,  Ad  genu- 
culorum  dolorem  et  ad  podagros,  Ut  non  se  mutet  vinum,  Ne  boues  aegrotent, 
Item,  Ad  porcos.  Item,  Ut  uinum  albvm  sit,  Ne  Ivpv^  pecora  noceat,  Ad  sol- 
vendum.  Ad  stringendum  mit  zwei  deutschen  Worten  im  context  (MLX^  nachtr.); 

40  2)  saec.  xiv  s.  103  — 161  zweispaltig.  5.103  Incipit  astralabium  messehelle. 
141  Incipit  spera  magistri  lo.  de  sacro  bosco.  152  Incipit  über  iudicum 
ihesu   sirac.   et   primo    de   uita    (astrol.   gedieht);  3)  saec.  x    s.  162 — 173. 

s.  162  Anno  dorn  incarnat.  dcccviii.  Legatus  regis  psarü  nomine  abdella  usw.  = 


DÜ8SELDOKF  ElNHIEDELN    32  421 

Amiaks  Einhardi  r.J.  807,  MG  SS  h  194,  14—30.  1G3.  164  leer.  IGöScrmo 
de  ysagogiö  Po rp h  i  r  i  i.  Isagoga  grece.  Latino  Introdiict.io  dicitvr  uaw. ;  4)  sacc.  xi 
6\  174  —  scliluss.  Ilclphricus  De  arte  cahulaioria  {über  dem  anfang  steht  von 
ami.  hand  Me  legat  anniües  qui  vult  cognoscere  cyclos.  tenipora  qui  varia.  qui 
5  siniul  astra  poli),  woran  sich  s.  236  wie  Chi.  4622  hl.  34*  bemerkungen  über  An- 
nus  solaris  srhlicfsen.  238  Ad  boree  pai'tcs  usiv.  {Riese  679)  sowie  zeichen  und 
namen  der  griech.  zahlen,  239  Dm  intellegam'  oe  sine  quantitate  inagiiv.  sine 
qualitate  boiiü  usw.,  endlich  erklärungen  von  Xristus,  Synagoga  usw.  [104 

32  {früher  203)  in  quart,  357  S5.;         1)  saec.  x  s.  1 — 222  zweispaltig  {s.  39 

10  dreifach  vorlianden ;  bis  s.  190  zivölf  je  am  ende  signierte,  191 — 222  zwei  un- 
signiertc  lagen;  aufserdem  von  jüngerer  hand  am  anfang  der  lagen  Signaturen  a — o), 
glossensammlung  in  abgesetzten  Zeilen,  am  schluss  unvollständig.  1*  (I)nclp 
glose  ex  primo  libro  Prn  {Prisciani),  17»  buch  2,  29^  3,  33»  4,  45^  5,  60»  6, 
70^   7,    76»   8,    85»   9,    93»  Ite   de    verbo   lib  viii,    100^    Incip   de    temporibvs 

15  (i,  404  Hertz),  101^  Incip  de  modis  (i,  421),  De  Speciebvs.  incip  (i,  427), 
103^  De  figvris.  incip  (i,  434),  105^  de  civgationibvs  (i,  442),  106»  De  dictionibvs 
(i,  452),  107»  De  secvnda  civgatione  (i,  476),  108^>  De  pto  pfecto  lib.  viiii. 
incip  {buch  10),  111»  Incipit  de  qvarta  civgatione  (i,  538),  112»  De  participio 
lib  XI.  Icipit,    115^  De  ppositione   liber.  xiiii.  Icipit,    116»  Incipit  liber.  xv.  de 

20  advbio,  117^  Incipit.  de  conivnctione  lib  xvi,  118»  Incipit  lib.  De  cstrvctione  xvii, 
132»  Explic  de  libro.  i.  Incp  de.  ii  {buch  18),  162»  Liber.  vi.  de  nominatiuo  et 
genitiuo  casibus,  175^  De  prepositione  {buch  13),  176»  De  constuructione  {sie. 
buch  17),  185^^  De  .ii.  libro  constructiös  {buch  18),  endend  18S^  nach  bemerkungen 
zu  II,   322,  4.    335,  1.  17.    346,  26    mit   Finit.      einige   auszüge   aus   diesen 

25  Prisciangll.,  welche  auch  deutsche  entlmlten  (DCCLXIX),  in  den  Gramm,  lat.  Suppl. 
CLXXiv  ff.  unmittelbar  schliefsen  sich  erklä^-ungen  an  von  Pecuatus.  Cicutiare.  luxta. 
(189»)  Salacitas.  Fundamus  {vgl.  unten  nr  255  bl.  30»),  daym  folgen  Exempla 
auctorü,  189^  De  superioribus  diuersis  (DCCXLII),  De  demente,  190»  De  dia- 
logis.    Greg,    191»  De    libris   sermonv  Avgst  (DXLII),    De  catalago  Hiern,    De 

80  tract  Hier  in  mat  (DCXCIII),  ein  auszug  dessen,  was  in  nr  258  unter  der  Über- 
schrift \  evhorwm  interpretatio  steht  {CGL  5,  416.  417),  192»  De  sinodalibvs  (DC), 
192**  De  actibus  apostt  und  darauf  ohne  Überschrift  unbestim7nbare  gll.  (MCXCVIII), 
194^  De  geness  ppol  U7id  ohne  überschift  gll.  zu  Aldhelm  De  laudibus  virginum 
(DXIV),    196»  /f  gll.   zu  Hieronymus   briefen  (DCLXXXIV),    welche   wider  von 

35  solchen  zu  Aldhelm  beschlossen  werden,  200»  De  epl  Pauli  (CCCC.  CCCCXXI), 
De  conflictv  leron  ctra  lovinianum  (DCLXXXIX),  202»  gll.  zur  Exodus  (XXIII), 
zu  Regum  und  Esther,  203»  De  libro  Eusebii  (DCCCXXVIII),  204^^  De  vita 
sei  Antonii  qvä  Athanasivs  edidit.  De  Rotarvm  lib,  205»  De  libro  officiorum,  De 
regiüa,  Glose  de  aritmetica  Boeti,  206»  Terentivs  de  verbo  tractans  hanc  differen- 

40  ciam  die  {Gramm,  lat.  Suppl.  cxxxiii),  207»  Incipit  de  constructione  {Priscian 
bimh  17),  220^  De  evangelio  Luce,  De  evangJ  lohannis,  2211^  De  actibus  aposto- 
lomm,  222^  Glosse  de  libro  Genesis,  mitten  im  satz  abbrechend;  2)  saec.  xiii 
s.  223 — 310   einspaltig.     223  Incipiunt  ysagoge   ihoannicii,    243  Incipit  liber 


422  Vkrzkichnih  Dkk  Hsh.  105—111 

aplioriBmorvm  ypocratiö,  2G9  Incipiunt  pronostica  ypocratiB,  284  Incipit  über 
vrinaiTin  a  voce  tehophili,   305  Incipit  über  pvlsvvni  philareti;  3)  saec.xiil 

s.  33  1  //"Tegiii  Galieni,    aiu  untern  rande  von  s.  340,  wmjelcfJirt  (jeyen  den  text, 
epilhcla    oiitantla   der  pingfrau  Marm  von  einer  hajid  deji    xiv  jhs.  —  Hllagen 
5  Oerm.  Studien  2  (1875),  297—299.  —  [P.  29.]  [105 

J54  {/riiher  25)  in  folio,   98  hll.:  1)  saec.  xii   hl.  1 — 24   ipl.  3   zweimal  vor- 

handen; ein  dojypelhl.  und  drei  quaternionen ,  deren  drittem  das  letzte  hl.  foii- 
geschnittcn  ist).  1*  leer.  \^  verschiedene  fiotize7i  und  verse  saec.  xiii/xiv,  zb. 
Sei  spc  assit  nob  grä,  Iste  lib^  est  mon  h^emitap,  Sex  abet  opposita  sibi  scemata 

10  lingua  latina,  Afra  dei  martyr  fac  v  t  usociem',   Nemo  tarn  fortis  q  frangat  vin- 

cula  mortis,  Roma  tenens  more  ndü  saciata  priore,  Don  ans  donanti  partis  t  par- 
ticipanti   und   der  eintrag  saec.  xv    deß    buch    gehört    geny sedein   yn  daß    closter. 

2*  die   verse   saec.  xii   Exul  abit   sine   spe  parit   pateq;   suiq;.     Inscript^  manet  I 

pata.  reb^  spoliat^  ibide.     Amitit  {sie)  pscpt~  opes.    nee  posse  reuerti.     Quiq;  rele- 

15  gat~.  sua  cü  remeabit  habebit  (aus  Eberhards  Graecismus  xiii,  223  ff  Wrohel). 
2^.  3^  zweispaltig  die  gedieht e  Orta  fluunt.  cmnulata  ruunt  (Neues  archiv  20,  641/); 
Plangis  homo  migrare  domo  (aao.  642);  Quisquis  ades  qui  morte  cades  (aao.);  Sex 
habet  opposita  sibi  scemata  lingua  latina  (Anz.  des  germ.  museums  1859  sp.  208); 
Accipe.   sume.  cape  tria  sunt  gratissima  pape  (s.  Zs.  15,  474);  Roma  sitit  sitiens- 

20  que  bibit.  bibit  atque  bibendo  (Zs.  6,  303);  Disco  libens.  et  quere  frequens.  utrivs- 
que  memor  sis.  Dilige  (e  aus  i  co7T.)  doctorem  simul  et  metuas  monitorem.  He 
claues  quinque  tibi  pandunt  claustra  sophie;  Obsecro  per  dominum  tu  suscipe  me 
peregrinum  (Anz.  des  germ.  museiuns  1859  sp.  207  f);  Roma  tenens  morem  nondum 
saciata  priorem  (Zs.  15,  499);  De  troia.   Pergama  flere  uolo  fato  danaum  data  solo 

25  (Zs.  15,  495);  De  Pollinice  et  THeocle.  Diri  patris  infausta  pignora  (Zs.  19,  89/f). 
3b_22b  Williram  (Seemüllers  0),  23^—24^  Theoduli  Ecloga  his  v.  344  der 
ausgäbe  von  ABeck  (Marburger  diss.  1836);  2)  saec.  xi  hl.  25 — 98  (neun  un- 

bezeichnete  quaternionen  und  das  doppelbl.  97.  98)  Juvenals  Satiren  mit  aus- 
fühiicliem,  bis  bl.  92^  reichendem  lat.  commentar  und  einer  reihe  deutscher,  Tneist 

30  interlinearer  gll.  (DCCXVI).  98^  leer,  nur  federproben.  —  facs.  von  bl.  26*  bei 
EChatelain  Paleographie  des  classiques  latins  tafel  cxxx,  2.  [106 

12T  (früher  110)  in  folio,  x.ujhs.,  136  ss.:  s.  1  Incip.  üb.  beati.  Hieronimi  de 
mansionib;  filioE  Israhel  (Epist.  lxxviii).  19  hieronim^  ad  quendä  de  pdigo  filio 
(Epist.  xxi).     31   Epistola.     Hieronimi.    ad    Amandvm    (Epist.  lv    abschn.  5  ff). 

35  Epistola.  eivsde.  ad  Marcellä  (Epist.  xlii).  33  (anfang  der  dritteti  läge,  wahr- 
scheinlich urspr.  leer)  gll.  zu  Exodus  26,  5 — 28,  18  mit  ühergesch'iehenen deutscJien 
(XXVIII).  34  Incip  expositio.  Bede  prespti  de  tabernacvlo  et  vasis  ei^.  ac 
vestib;  sacerdotum  —  134;  dann  (H)ortatvr  nos  vas  electionis  et  magister  gentiü 
ad  lectione  diuinoif  eloquiop  usw.  (dazu  von  moderner  hand  Praefatio  ad  praecedens 

40  opus  Bedae),  136  (Q)vod  edificatio  tabernacvli  et  templi  unä  eandeq;  xpl  ecclesiam 
designet  usw.,  (D)omvs  dei  qvam  edificavit  rex  salomon,  bricht  mit  den  Worten  ah 
Dicit  aü  apis  de  nob.    Nescitis  qa.  —  [P.  70.]  [107 


Einsiedeln  32—174  423 

131  {früher  ISl)  in  1dcin  quart,  272  ss.:  1)  saec.  xi  s.  1 — 178  {%wölf  lagen, 
deren  elf  erste  je  am  schlnss  signiert  siml)  u?id  ungezähltes  vorsatzhl.  1  ff  der 
Liber  vironim  iUustrium  des  Ilierongnius  mit  der  fartsetz^mg  des  Gennadiiis; 
das  vorwoi't,  dem  die  erste)i  abschnitte  fehlen,  beginnt  Scripta  sua  de  bis  quo  non 
5  legi  iiosse  potui.  158  In  nomine  dnl  nrl  ihü  xpl  incipit  concilium  iirbis  rome 
sub  damaso  papa  de  explanatione  fidei  {Mansi  3,  462).  162  (zweispaltig)  In 
Xpl  Nomine  In|pit  {sie)  Decretale  de  recipiendis  &  n  recipiendis  libris. 
qd  scriptü  e  a  gebisio  papa  cü  lxx.  eruditissimis  {Mansi  8,  157).  168  Incipit 
notitia    librorum    apocrificorum    {ib.   165).      173   Incipit    diligentia   beatorü 

10  monacborum.  armen ii  &  bonorii  de  libris  canonicis.  ueteris  atq,  noui  testa- 
iiiti.  sed  &iä  confessio  fidei  catbolice.  qua  breuit  uiro  illustri  tbeopbilo  direxerunt 
{Migne  74,  1243—46).  genau  dasselbe  scheint  die  SGaller  hs.  191  bl.  1 — 113 
zu  entlmlten;  2)  saec.  xi  5.  179  {leer) —  212.  180  Inclp  pauca  nominum  l  sen- 
tentiaE  ueteris  ac  noui  testamenti.    scdm  sPiritalem  intellectum.    edita   ab   isidoro 

15  ad  Orosimn  —  211  Explicivnt  deflorata  {Isidor  ed.  Arevalus  5,  115 — 151).  daran 
schliefse7i  sich  unmittelbar  und  ohne  Überschrift  eine  7'eihe  von  Worterklärungen 
mit  zwei  deutschen  gll.  (MCCVI),  sodann  s.  212  de  figvris  aptoE.  Matbeus  niger 
erispus  barba  rufa  usw.;  3)  saec.  xii  s.  213  —  schluss  {drei  unsignierte  qua- 
ternio)ien  und  ein  ternio).     213  Qvinq;   sunt  septen::  Septe  dona  sei  sps.  vii.  uicia. 

20  VII.  peticiones.  vii.  uirtutes.  vii.  beatitudines ,  ein  tractat,  der  mehrfach  wörtlich 
mit  Hugo  De  qimique  septenis  übereinkommt;  ih^n  folgt,  wie  es  scheint  von  5.  224 
an,  eine  belmndhmg  der  sieben  sacramente.  [108 

149  {früher  174)  in  quart,  xi  jhs.,    178  ss.:    bis  5.  51  die  gedichte  Prospers; 
s.  d2  ff  des  Boethius  Gonsolatio  philosophiae  mit  einer  reihe  deutscher  interlineargll., 

25  meist  in  geheimschrift,  auf  den  ss.  68 — 115:  von  da  ab  beginnt  ein  and.  glos- 
sator  {DLXYUI).  ^  EG Qraff  Diut.  2  (1827),  306.  307.  —  Bo.  3.  [P.  267.]  [109 
171  {früher  142)  in  quart,  xii  jhs.,  119  ss.  (31  doppelt)  sowie  vorsatz-  und  schluss- 
blatt:  ein  sehr  nachlässig  gesch7'iebenes  und  vorn  unvollständiges  Sum^narium 
Heinrici  (n,  18  —  x).    die  meisten  der  zahlreichen  correcturen  7'ühren    von  einer 

SO  Jüngern  hand  her  (DCCCCXXXVIIA :  berichtigung  bd.3,  723  zu  IM  amn.  12).— 
erste  nachricht  gaben  das  Serapeum  1  (1840),  60  und  genauer  das  Archiv  der  ge- 
sellscJiaft  8  (1848),  738.  an  mehreren  zweifelhaften  stellen  hatte  p.  GMeier  die 
gute,  die  hs.  nochmals  einzusehen.  [HO 

174  {früher  166)  in  quart,  x  jhs.,  82  blL:         1)  bl.  1—67   {auf  S\  IQK  24^ 

35  32^.  40^  48^.  56^  die  Signaturen  mnopqrs,  es  folgt  von  etwas  jüngerer  hand  der 
unsignierte  quaternio  57 — 64  und  der  binio  65 — 67,  dem  das  letzte  bl.  fehlt). 
1*  leer.  1^  Incipit  Expositio  Bedae  presbiteri  in  Actus  aptorum,  schluss  67^  oben, 
67^  abgesehen  von  federproben  leer;  2)  bl.6Sff.  ()S%  ursp?'.  leer,  ist  mit  diät- 
regeln  beschrieben.    68^  Incipit   compvtus  Grecorv.      69^  kalendar   mit  ein- 

40  zelnen  neurologischen  notizen,  zb.  zum  8  februar  von  jüngerer  hand  Embricvs  abba 
{von  Einsiedeln,  f  1052),  und  einer  als  federprobe  dienenden  ^deutschen  marginalgl. 
(MCCXLII).  1'^^  ff  verschiedene  computistische  eintrage.  82  ist  ein  angenähtes 
foliobl.  saec.  xi,  das  auf  seiner  Vorderseite  links  Beda  De  ratione  unciarimi  {Opp,  1, 


424  Verzkichnih  Der  Hhh.   111—121 

141.  142),  rechts  die  anweisung  zum  geh-aueh  der  auf  82**  beßndlwhen  kalen- 
darisdiett  tafeJ  enthält,  fast  wörtlich  mit  nr  11  hl.  101*  übereinstimmend.  —  Archiv 
der  fjesellschaft  8  (1843),   738.  [111 

1T9  (früher  138)  in  folio,  x  jhs.,  191  ss.:  1)  s.  4  (mit  dieser  seile   beginnt 

5  der  codex)  —  93  Gregors  hriefe;  2)  .s-.  95  (94  bis  auf  federproben  leer)  —  187 
{ney£>  lagenbezeichnung)  zweispaltig  geschriebener  commentar  zu  des  Boethius  Ckm- 
solatio  mit  einer  reifte  vorwiegend  interlinearer  deutsclier  gll.  (DLXVII).  .s*.  188 — 191 
über  die  metra  bei  Boethius.  [112 

184  (früher  116)  in  folio,  xjxijhs.,  411  .95.  (doch  springt  die  Zählung  von  s.  166  auf 

10  HO)  in  sechsundzwanzig  je  am  schluss  signierten  lagen,  aufserdem  leeres  vorstofs-  und 
nachstofsbl. :  s.l  commentar  des  Hrabanus  zur  Genesis,  1'^^  zur  Exodus  in  der 
bearbeitung  des  Walahfrid  Strabus  mit  einer  deutschen  randgl.  (XXV  nachtr.), 
woran  sich  s.  272 — 275  schliefst  De  hominibus  qvi:  quodam  psagio  nomina  ac- 
ceperunt  (abgekürzt  aus  Isidors  Etym.  7,  6).     276  Expositio  super  Leuiticum 

15  mit  einer  deutschen  interlinear-  und  verschiedenen  contextgll.  (XL  nachtr.),  gleich- 
falls in  der  Walahfridschen  gestalt,  ebenso  336  zu  Numeri,  378  zum  Deuterono- 
mium,  wider  mit  mehreren  deutschen  contextgll.  (LXV  nachtr.).  [113 

S05  (früher  192)  in  folio,  ix  jhs.,  230  ss.:  die  Canones  mit  wenigen  deutschen 
interlinear-  und  marginalgll.  im  anfang  (DCII).     über  die  redaction,  der  diese  hs. 

20  angehört,  s.  Maafsen  Sitzungsberichte  der  Wiener  akademie,  hist.-phil.  Masse  56  (1867), 
20b  ff  und  Gesch.  s.  16.  821.  —  erste  nachricht  von  den  gll.  Archiv  der  gesell- 
schaft  8  (1843),  740.  [114 

239  (früher  161;  nach  einem  eingeklebten  vermerk  des  xrv  jhs.  aus  Engelberg 
stammend)  in  grofs  quart,  xiijhs.,  784  ss.:  Frowini  abbatis  de  monte  angelorum 

25  De  libero  arbitrio  libriYii;  s.  784,  zum  teil  abgescheuert,  die  Versus  de  volucri- 
bus,  bestiis,  arboribus  mit  deutschen  interlinear  gll.  (DCCCCXXXIV).  — 
MGerbert  Iter  alemannicum  (1765)  anhang  s.  136 — 141.  —  [JT.  §  62.  S.  o 
168—175.]  [115 

257  (früher  80 :  über  die  wechselvollen  Schicksale  der  hs.  s.  MG  Scriptores  merov. 

30  3,  629)  in  folio,  x/xi  jhs.,  426  ss.:  die  Viten  der  heiligen  Silvester,  Martin, 
Hilarius,  Gregorius ,  Ambrosius,  Columban  (diese  mit  einer  deutschen  marginalgl.: 
DCCCXCVIII),  Gallus,  Othmar,  Pirmin,  Desiderius,  Verena,  Lucius,  Thecla, 
Bonifatius.  [116 

302  (früher  193)  in  folio,  144  ss.  (ehedem  gänzlich   verbunden  und  darum  laut 

35  vermerk  auf  dem  rückdeckel  1838  umgebunden  und  dwch  neu  gefundene  bll.  ver- 
mehrt): 1)  saec.  X  5.  1 — 26  verschiedene  lateinische  ge dichte  (1  monostica  de 
aerumnis  .xii.  Herculis,  1 7  Horologium  Wandelberti  diaconi  metrice,  2 1  De  crea- 
tione  mundi  metrice,  vgl.  dazu  Dümmler  Neues  archiv  4,  99);  2)  saec.  xi  5.  27 
(urspr.  leer)  O  qui  perpetua  mundü  ratione  g\jihevn2i?,  (Boethius  iii  metr.^)  — in 

40  se  ipsa  reuertitur  motusque  eins  rationa|.  28 — 65  Arator  mit  deutschen  inter- 
linear gll.  (DXXVIII),  65 — 112  Boethius  De  consolatione  desgl.  (DLXVII), 
113 — 117  Prosper  mit  einer  deutschen  interlineargl.  (DCCLXXVIII),  118 — 124 
Prudentius     Psychomachie    mit    deutschen    marginal-,     seltefi     interlineargll. 


Einsiedeln  174—321  425 

(DCCCII).  endlich  \2h  ff  Aldhclms  Rätsel  wid  daziviscJien  s.  126 — 131  das  ge- 
dieht dfs  Bonifaiius  De  virtutilnis  et  vitiis  (MG  Foetae  lat.  1,  3 //*).  —  EGGraff 
Dint.  2  (1827),  305.  30G.  337  #*.  3(1829),  435.  Hllagen  Germ,  studiert  2  {\^lb\ 
299—302.  —  Ar.  3.  Bo.  4.  D.  ii.  337  ff.  [P.  200.  201.  215.]  [117 

5  303  ifrüJier  155)  in  folio,  97  hlL:  1)  saec.  x  Incipit    über  prognosticorum 

futui'i   seculi.     A    luliano    Toletane    sedis    opiscopo    editus;  2)  saee.    xi/xii 

bl.  58  bis  zu  ende  Sallusts  Catiliiia  und  Jugurtha  mit  zahlreiclien  lat.  und 
deutscheji  interlinear gll.  des  xii  jlis.,  welche  im  allgemeinen  von  einer  hand  her- 
riihreji.     nur  wenige,    bei  denen  dies  besonders  angegeben  wurde,    sind  von  zweiter 

10  JuDid  zugesetzt  (DCCCXXXI:  RMollweide  Über  die  gll.  zu  Sallust,  Strafsburger 
pi'ogramm  von  1888,  s.  18  fügt  noch  hinz^i  YidiQin  haldi  (/.  huldi)  Jug.  lOjp.  232, 6, 
und  Inpar  unginz  oder  ungiiih  (/.  ungilih?)  Jug.  11  p.  233,  13).  —  SC.  SI. 
[P.  285.]  [118 

312  {frülier  172)  in  quart,    xi  jhs.,  296  ss.  {s.  24zl  ff  zweispaltig    und  unschön 

15  geschrieben):  die  werke  des Prudentius  von  s.  5  an,  die  mit  H.  ad  galli  cant.  35 
beginnt  [s.  1  leer,  s.  2 — 4.  15.  16  stammen  aus  dem  xii  jh.).  partienweise  sind 
lat.  und  deutsche  gll.  übergeschrieben,  zahlreicher  nur  saec.  xiii  in  der  ersten  hälfte 
der  Psycho77iachie  (DCCC).  —  EGGraff  Diut.  2  (1827),  311—344.  —  D.  ii. 
311  ff.  [P.  213.]  [119 

20  316  {früher  173)  in  quart,  xi  jhs.,  238  bll.  {doch  beginnt  die  Zählung  erst  mit 
bl.  13,  es  gibt  auch  kein  bl.  16.  17.  179.  234,  bl.  38  dagegen  ist  doppelt  vor- 
handeii):  die  werke  des  Prudentius  {Psychomachie  fehlt)  7nit  zahlreichen  deut- 
schen interlinear-  und  marginalgll.,  ineist  in  geheimschrift,  welche  von  zwei  häfiden 
herrühren  (DCCXCIX).     von  diesen  hat  aber    die   im  abdruck  als  zweite  bezeich- 

25  nete,  welche  weit  weniger  gll.  eintrug,  früher  als  die  erste  geschrieben,  wie  zb.  aus 
bl.  147b.  152*  hervorgeht.  —  EGGraff  Diut.  2  (1827),  311 /f.  —  D.  ii.  311  ff. 
[P.  214.]  [120 

321  {früher  39)  in  quaii,  198  ss.:  1)  saec.  x/xi  s.  1 — 26  {s.  3  vierfach 
vorhanden,  vor  s.  1  sind  3  bll.  ausgeschnitten)  kalendarischen  inhalts,  nur  dass 

30  s.  25  nach  dem  abschnitt  Vnde  oriatvr  saltvs  Ivnae  zwei  recepte  Ad  flegmä  in- 
cidendam  und  Ad  inflat  ydropicorvm  und  s.  26  dieselben  recep)te  wie  im  codex  29 
s.  101.  102  von  Ad  faciem  splendidam  faciendam  an  sich  finden,  mit  einem 
deutschen  wort  im  context  (MLX^  nachtr.):  doch  fehlen  die  zweiten,  mit  Ite  be- 
zeichneten heilmittel  bei  Ne    boues  aegrotent    und  bei  Ad  porcos  sowie  Ut  uinum 

35  albvm  sit,  wogegen  nach  dem  recept  Ad  solvendum  ein  solches  Ad  surdos  hinzu- 
kommt."^    5.  26  enthält  ferner  von  and.  hand  die  Zauberformel  Pur  illo  expur. 

*  teiliveise  kehren  die  gleichen  recepte  im  codex  319  {früher  34)  s.  280  wider,  dort 
steht  s.  281  der  blutse gen  saec.  xi :  Sangui.  stati  stupi  de  nasa.  N.  qd  tibi  uena 
sie  st&  iordanis  |  fecit.  ubi  dins  baptizatus  e.  qui  cuertit  p&rä  usq,  in  fontes  |  aquarü.  Pat 
nf  usq,  in  fine.  Hoc  fac  ter  in  aure  dexträ.  |  Fef.  n.  Adoram^  xpc.  Adoram^  crucis. 
Fef .  rn.  Crux  alma.  |  crux  bened.  FeR  lui.  Dulce.  Ecee  cruce.  FeR  v.  Hosan.  |  0  magnü. 
Feg  VI.  P-  signii.  Saluator.  Sabb.  Salua  nos.  Tuä.  cruce.  dieselbe  lis.  bietet  auch  s  274 
in  einer  aus  dem  j.  996  herrührenden  chronologischen  notiz  über  der  zahl  CXCVKII  die 
deutsche  gl,  niunzinc  niunu. 


426  Verzeichnis  Der  Hsa.   121      129 

lllo  erugo  I  inopia  acst  in  puUo  in  pullis  |  a  par(3  fregneont  eregneont ;  2)  saec. 

xjxi  s.  27 — 150  (acht  am  sehluss  siynierle  lagen),  (jleichfalls  bis  auf  s.  70.  71 
De  pondoribus  uiul  De  mensuris  kalendarischen  inJt/xlls,  sodass  ich  mich  auf 
die  millelliuu)  eines  eintrays  über  vitia  gentium  (vgl.  die  analoga  hei  Gerhert  Iter 
5  aleniannicuin  anhang  108  und  MG  Äuct.  antiq.  xi,  2,  389/")  hescl tränken  kann, 
der  s.  136  unten  in  2  spalten  steht:  Inuidia.  ludeorü.  |  Astutia.  grecorum.  |  Supbia. 
romanorü,  |  Auaritia.  francorum.  |  Commertia.  gallorum.  |  Fortitudo.  saxonum.  | 
Ira.  brittonum.  |  lactantia.  pictonum.  |  Libido,  scotorum.  |  Saxones.  cparant~  equis.  | 
(sp.  2)    Brittones  cparanf    capris.  |  Pictones.  conparant~   iumentis.  |  Scoti.    conpa- 

10  rant~  auib,  |  ludei.  duri  ceruice  &  graui  corde.  |  Greci.  leues.  |  Cr&enses.  mendaces.  | 
Dalmate.  feroces.  Mauri.  vani.  |  Franci.  tumidi.  Athenienses  in|geniosi.  Galatae. 
indocibiles  ve|corde8  tardiores  ad  sapientiam.|;  3)  saec.  xiv  s.  157 — 198  zwei- 

spaltig die  capp.  91  — 115  eines  moralischen  tractats  De  virtutibus  et  vitiis.[\2\ 
S22  (früher  103)  in  quart,    308  ss.:         1)  saec.  xi    bis   s.  186  (s.  2  dreifach 

15  vorhanden)  die  Consolatio  pJiilosophiae  des  Boethius  mit  wenigen  deutschen  inter- 
linear- und  marginalgll.  (DLXX);  2)  saec.  xii  s.  187  bis  zum  sehluss  die 
Vita  SWolfgangi.  [122 

345  {früher  220)  in  folio,  xii  jhs.,  192  zweispaltige  ss.  in  zwölf  qu/iternio- 
nen,  die  am   sehluss   meist  von  alter,   am  anfang  von  junger  hand    signiert  sind, 

20  und  ein  unbezeichnetes  leeres  vorsatzbl.:  das  Bellum  iudaicum  des  Josephus  in 
Eufins  Übersetzung  bis  ins  24  cap.  des  7  bu^hs  (sehluss  Lex  aut  rom^  =  bl.  320* 
der  Cölner  ausgäbe  von  1524)  mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  von  grober  hand 
(DCCIV«  na^htr.).  [123 

356  (früher  175)  in  quart,   152  ss.:         1)  saec.  x  s.  1  —  64.   s.  1  leer.    2 — 19 

25  Martyrologium.  20 — 25  tafeln  für  die  jähre  931 — 1044.  26  tafel:  Cursus 
solis  p  XII  signa.  27 — 64  annalen  von  Christi  geburt  bis  z.  j.  1064  (letzter 
eintrag  bei  1057),  31 G  SS  ui,  138  yf.  zwischen  896  U7id  897  ist  do^  doppelbl. 
55 — 58  (58  leer)  eingeheftet  mit  excerpten  aus  Regi^io  zu  den  jj.  867 — 890; 
2)  saec.  xs.  65 — 118  {diese  seile  leer).     66  Liber  Gallieni  logici,  arzneibuch  in 

30  94  capp.,  darnach  von  and.  hand  ein  recept  mit  zwei  deutschen  Worten  (MLX^ 
nachtr.).  65,  urspr.  leer,  wurde  im  xi  jh.  mit  gebeten  beschrieben;  3)  saec.  xi 
s.  11%  ff  (zwei  lagen)  Sermo  beati  augustini  epi  de  psalmo  cxxxvi  (^*?^c?  cxxxvn, 

.  am  sehluss  unvollständig,  MigneZl,  1761 — 1784  ideo  tua  sunt  magis  quam  mea). 
151.  152  ein  lee7xs  einzelbl.,  auf  der  Vorderseite  für  eine  tabula  abaci  liniert,    auf 

85  der  rückseite  mit  dem  eintrag  Iste  lib^  est  custodis  h^etart  (ausgestrichen)  h^e- 
mitar.  [124 

364,  Sammlung  von  fragmenten,  97  ss.:  darin  s.  45 — 48  zwei  octavbll.  (die 
äufsersten  einer  läge)  saec.  xiii  aus  buch  iii,  10 — 14.  iv,  5 — 7  von  Heinrici 
Summarium,    ziemlich  schlecht  geschi'ieben  (DCCCCXXXVIIA).  -^  Es.  (Graff 

40  benutzte  nur  die  ihm  abschriftlich  von  Mone  mitgeteilten  ss.  45  wnd  48,  da  die 
bruchstücke  damals  noch  dem  deckel  eines  medizinischen  pflanzentractats  —  codex 
177,  alt  165,  s.  Archiv  der  gesellschaft  8,  738  —  aufgeklebt  waren:  s.  Schmel- 
lers  Gl.  0  454  f).  [P.  447.  S.  o  454—455.]  [125 


P^iNsiEDEJ.N  321   —  Erfurt  O.  8  427 

305,  sannulung  von  fragmenten  verschiedenen  fminats,  174  ss.:  darin  s.  1 — 4 
xwei  hll.  aus  einei'  sehr  verhUclicncn  qiwrtlis.  des  Vergil  {Ed.  und  Georg,  i) 
saec.  ix/x;  ferner  s.  39/40  (^?<  G-raffs  zelten  noch  dem  decket  von  codex  169  = 
jetzt  63  anfgehiebt)  ein  xerrisseties  octavhl.  ei)wr  Prosperhs.  saee.  xi,  sowie  s.  41 — 44 
5  zwei  solche  gleichen  alters  mit  den  14  schlussversen  eines  unbekannteti  christ- 
lichen gedichts  und  den  vv.  1 — 85  von  Prosper  Ad  coniugem,  alle  mit  ein- 
zelnen deutsclien  marginal-  und  interlinear gll.  (DCCCLXIX.  DCCLXXIX).  — 
Pro.  2.  [P.  211.]  [126 

ENEMONGO  IN  FKIAUL, 
10  BIBLIOTHEK  DES  PFARRERS  DON  LUIGI  PASCOLI. 

Chart,  in  klein  qnart,    xiv  jlis.,  56    hll.    {von   denen    das  5  fehlt) :  über  den  sehr 

bunten  inlialt  berichtet  ASchö)ibach  Zs.  29  (1885),  348,    dem   ich    au^h   abschrift 

des  kleinen  kräuterglossars  zu   Mac  er  bl.  54**  verdanke,    ich   ^mhm    es   auf    weil 

seine  zahlreiclien  Verderbnisse  eine  ältere  vorläge  zu  verraten  scheinen  (MXL).    [127 

1^  ENGELBERG, 

STIFTSBIBLIOTHEK. 
I^/ii  {jetzt  66;    nach   Graff  aus  SBlasien  stammend)    in  grofs   quart,    xii  jhs., 
78  bll.  zu  23  Zeilen:    bl.  2^  (2^  leer,    1   und  ein  davcn-  befindliches,    früher   dem 
Vorderdeckel  aufgeklebtes  bl.  ebenso    mit    hymnen    beschrieben  wie  78  und   das  ehe- 

20  mals  dem  rückdeckel  aufgeklebte  bl.)  — 67^  gll.  zu  den  biblischen  büchern  alten 
und  neuen  testaments  mit  übergeschriebenen  deutschen  (VIII.  XXVIII.  XLIII. 
LVI.  LXEX.  LXXIX.  LXXXVIIL  XCIV.  CHI  mit  nachtr.  bd.  1,  821.  CXIX 
mit  7iachtr.  bd.  1,  821.  CXXXV.  CXLVIII.  CLVIII.  CLXIII.  darauf  Inter- 
pretatio  hebraicorum  nominum  imd  Testimonia  zu  den  evangelien,  vgl.  unten  nr  654. 

25  CCXXI.  CCXXIX.  CCXL.  CCXLIX.  CCLXI.  CCLXIX.  CCXII.  CLXXXVI. 
CXCIIL  CLXIX.  CLXXVI.  CGI.  CCCLVII.  CCCLXIV.  CCLXXIX.  CCXCI. 
CCCI.  CCCXI.  CCCXXXIV.  CCCXXXIX.  CCCXLII.  CCCLXX.  CCCLXXVII. 
CCCLXXXI.CCCLXXXIX.CCCXCILCCCCLXVIILCCCCLXXI.CCCCLXXVI. 
CCCCLXXXV.  CCCCLXXXVIIL  CCCCXCI.  CCCCI.  CCCCXI.  ccccxxv. 

30  CCCCXXXI.  CCCCXXXVIL  CCCCXLL  CCCCLIV.  CCCCLXIII).  &/.  68t>— 77^ 
von  derselben  hand,  aber  zweispaltig,  das  bis  in  den  buchstaben  C  reichende  h'uch- 
stück  eines  alpJmbetischen  glossars ,  dessen  deutsche  gll.  zumeist  im  context  stehen 
(DCCCCXXXVIIIe).  den  rest  von  77^  füllen  verse  als  federproben.  —  EG  Graff 
Diiit.  8  (1829),  4:22  ff,    berichtigt  umd  ergänzt   von   WWackernagel   Zs.  3  (1843), 

85  123  — 127,  nochmals  unnützer  weise  von  KBartsch  abgedruckt  Germ.  18  (1873), 
46—49.  —  Bibl.  10.  Eng.  [P.  7.]  [128 

ERFURT, 

KGL.  BIBLIOTHEK. 

Octav  89  127  bll.,  davor  ein  ungezähltes  leeres:         1)  saec.  xv  bl.  1 — 68  und 

40  2)  saec.  xv  bl.  69 — 80  zumeist  werke  des  Johannes  de  Garlandia,  auch  ein 
lat.  Cato.  vgl.  hierzu  und  überhaupt  zur  hs.  WSchum  Beschreibendes  Verzeichnis 
der  Ämplonianisclien  hss.-sammlung  (1887)  s.  674 — 677;  3)  saec.  xii  bl.  81ff. 
81*   urspr.    leer,  jetzt    zweispaltig    mit  bemerkungen    über    accentu^tion    beschrie- 


428  Verzeichnis  Der  Hss.    129—135 

hen.  81'* — W^^^  Tfonatus,  darauf  v er se  über  versißcation,  über  verwandtschafts- 
(jradc,  differentien ;  4)  saer.  xii  bl.  11^) ff.  115*  leer,  115*^  Regvlae  com- 
puii,  IIG*"^  versültledene  notizen  saec.  xiv.  117*  {hiermit  begann  ursjpr.  diese  lis.) 
commentar  zu  Sedulius  jrrolog,  117^^  physiologisches ,  fortgesetzt  und  beendet 
5  auf  bl.  123K  118* — 123'*  grammatische  ausz^üge.  124*  lat.verse  sarx.  xiii. 
124^  125*  lat.  gedichte,  darauf  lat.-deutsrftes  vocabular  (DCCCCXLVI. 
DCCCCLVI),  an  das  sich  125^  anschliefst  Graminatice  artis  nomiiia.  grece.  et 
latine  notata.  12G*  von  and.  Iiand  Cvm  fecisset  deus  adam  non  erat  nomen 
Uli  7.1SW.,    endlich    lat.    gedichte  bis   127*;    127'*  /eer.  —  GWaitz  Zs.  2  (1842), 

10  204 — 208.  facs.  der  ersten  seile  des  vocabulars  (125*)  bei  WSchum  Exenvpla  co- 
dicum  Ä7nplonianorum  (1882)  nr  11.  vgl.  FDietrich  Zs.  3  (1843),  116 — 123.  — 
[P.  331.]  [129 

Quart  IS89  189  /;//.  und  ein  leeres  vorsatzbl.,  ausreiche^id  beschrieben  von 
WSchum  Verzeichnis  6'.  888 — 391,  sodass  es  genügt,  wenn  ich  die  verschiedenen  hss. 

15  angebe,  aus  denen  der  codex  besteht:  1)  saec.  xii  bl.  1 — 38  {drei  quaternionen, 

ein  ternio,  ein  quaternio) :  darin  am  unleni  rande  von  bl.  8^  ein  kreis,  in  den 
lat.-deutsche    windnamen    eingetragen   sind  (MLXVIII);  2)   saec.  xrv  zwei- 

spaltig bl.  39 — 113  (dies  bl.  leer):  von  alter  hand  tragen  die  bll.  die  bezeichnung 
108 — 181;         3)    saec.  xv    cha7i.    bl.  114 — 117;  4)  saec.    xiii    zweispaltig 

20  bl.  118 — 129  (senio);  5)  saec.  xiii  bl.  130 — 139  (quinio);  6)  saec.  xrv 
bl.  140  — 189  (fünf  lagen  verschiedenen  umfangs;  bl.  146  eingelief teter  papier- 
streifen).  —  auf  die  windnamen  machte  Schum  aufmerksa^n.  [130 

Unsigniert,  zwei  z/weispaltige  doppelbll.  zu  6B  Zeilen  in  folio,  die  äufsersten 
einer   läge  {zwischen  ihnen  fehlen  nä?nlich   zwei),    aus  dem  an  fang    des  xiii  jhs., 

25  welche  früher  einein  buch  des  Erfurter  carthäuserklosters  vom.  j.  1495  als  Um- 
schlag die^iten:  bruchstücke  aus  Heinrici  Summarium  buch  iii — vi,  beginnend 
{bd.  3,  90,  14)  mit  |disfliga;  am  ende  des  fimften  buchs  steht  Fin  l  vi.  Incip  l 
VII  (DCCCCXXXVIIA).  —  vollständig,  aber  nicht  ganz  correct,  abgedruckt  von 
ÄHortzscha7isky  Zs.  f  d.  ph.  12  (1881),  305—322.  [131 

^^  BELANGEN, 

KGL.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 
242  {bl.  1^  Liber  Sancte  Marie  v'gis  In  Haylsbrunn,   185^  Liber  iste  bte  Marie 
v'gis  In  fönte  salut,  est  saec.  xv)  in  klein  folio,  xii  jhs.,   185  von  mir  gezeichnete 
bll.  zu  je  33  zeMm  {signatureyi  8^*1,   16^  11,  24^111,  40^  v,  55^vii;  152 — 160  qui- 

35  nio,  deon  das  letzte  bl.  fehlt;  185  das  erste  bl.  ei^ies  binio):  bl.  1  leer.  2*  Incipit 
glosari^  sup  nouü  &  uet^  testaintü  mit  einer  deutschen  ^narginalgl.  {XXll  ?iachtr.) 
und  mehreren  im  context  (XLI*  iiaehtr.  CCXXXVII*  7iachtr.  CCXVI*  7Uichtr. 
CLXXIII*  7iachtr.  CCCXIV*  nachtr.).  einmal  ersclwint  ein  deutsches  wort  latini- 
siert: (89^)  Coturnices  sunt  aues  parue.  similes  illis  auibus  quas  uulgus  wahdilas 

40  uocat  {Ps.  104,  40).  153^  De  serpente  eneo.  Serpens  eneus  q  in  scö  evangelio 
legit"  —  spirituali  morte  liberaret  (aus  Beda  zu  Joh.  3,  14,  Opp.  ed.  Co/.  5,  477); 
De  VII.  manufactis  q  fuef  oll  1  mundo.  Primü  e  capitoliü  rome  —  Septiinü 
miraculü  e  templü  diane  (im  wesentliche^i  =  Beda  ed.   Col.  1,  400).     154*  Incipit 


Erfurt  0.  8  —  Escorial  b-iii-2  429 

plogv'  Moysi  in  g^cas  dictiones  q  inueniunr  in  |)logis  sei  leronimi.  Preteriere 
iani  plurcs  anni  usw.,  154'*  Expositio  de  gcis  dictionib^  diu  einer  deutscJien  con- 
textgl.  [C^IV^  nachtr.).  IGO*^  Vere  soror  mea  e  filia  patris  inei  (Oen.  20,  12)  usw.: 
verschiedene  worterkUirungen ,  namentlwh  xu  Recjum  ii.  iir,  schliefsend  mit 
5  hyems  sine.  p.  scribitur.  IGl  {wo  zwei  initialen  misgeschnitten  sind)  —  185*  Ma- 
ximi  abhntis  ad  Elpidium  presbgteruni  De  caritate  ecatontas  i — iv  {der  griech.  text 
bei  Migue  ser.  graeca  90,  9G1  — 1073)  in  der  lat.  Übersetzung  des  Cerbanus. 
185**^  lat.  gebete  mehrerer  zierlichen  Juinde.  [132 

2006«  ein  foliobl,   1886  vom  einband  von  JNPfitzer  Dr  Joh.  Fausts  leben  {Nimt- 

10  berg  1726)  abgelöst ^  die  vo7'derseite  vielfach  abgescheuert  und  auch  mit  hilfe  von 
reagentien  nicht  völlig  zu  lesen,  die  rückseite  gut  erhalten,  zweisjmltig  mit  je  44 
vorgeritzten  Zeilen  beschrieben,  xii/xiii  jhs.:  sp.  a  schluss  eines  sachlich  geord- 
neten {?)  lat. -deutscJien  vocabulars  (MCXLIII),  die  voces  animantium  lat., 
dann  nach  einem  absatz  mit  roter  vor  die  columne   gerückter  initiale  Plinius  poeta 

15  dicit  apes  de  biibus  de  equis  scrabrones  de  mulis  fucos  de  asinis  uespes  creari. 
Prudens  dicitur  quasi  prouidus  tmd  weitere  tvorterklärungen  von  Thiasi.  Thia- 
sos  {diese  mit  der  deutschen  gl.  dieimus  saltationes  in  honorem  bachi  fecte  {sie)  sed 
proprie  tudocholbin).  Achademia.  Fana.  Profanum.  Profanum.  Sacrilegium  (?), 
Sätze  aus  Cicero s  Laelius  §   64.  65.  67.  52.  44.  40,  darauf  der  segen  In  no- 

20  mine  domini  nostri  ihesv  christi  cardian.  cadentiä  nesciat  symphoniä.  tribus  uicibus 
die  (s.  MSD  2^,  53).  Carta.  canca.  censo  . . .  simlr.  pater  noster.  Agnus  dei.  Saneti- 

domine 

fica  nos,  p^rtoi  . .  Ecor  . .  . ,  endlich,  wider  nach  einem  absatz  mit  roter  vorgerückter 
initiale  in  der  letzten  zeile  der  spalte  beginnend,  ein  kurzes  alpliabetisches  lat.- 
deutscJies  ^/ossa?*  (DCCCCXXXVIIIc),  das  sich  auf  den  weitern  spalten  6«s  Tan- 
25  tum.  nefas.  tantv  scelus  fortsetzt,  anfang  Affectare  appetere.  Anilibus.  senilibus. 
Angina  {sp.  b)  ehelwarch.  [133 

2OO89  ein  zweispaltiges  bl.  in  grofs  folio,  xijhs.:  Cassiodors  commentar  zu 
Psahn.  119.  120  {Migne  70,  904 — 907)  und  am  äufsern  rande  beider  seilen  ge- 
sammelte deutsche,  stellenweise  stark  abgeriebene  gll.  De  canibus,  De  diuersis, 
30  De  saerariis,  De  vasis,  De  ferramentis  ebenfalls  von  einer  hand  des  xi  jhs. 
(DCCCCLXXXII.  MCL.  MCXXXIV.  MXCIII.  MCXV.  MCI),  das  bl,  welches 
im  XVII  jh.  (1665)  zum  Umschlag  von  acten  diente,  gehörte  früher  dr  EDroysen, 
dann  prof.  RHenning.  von  diesem  kam  es  als  geschenk  an  mich,  und  ich  übergab 
es  unser'er  Universitätsbibliothek.  [134 

35  ESCOKIAL, 

REAL  BIBLIOTECA  DE  SAN  LORENZO. 
b  -  III  -  S  in  quxirt,    xi  jhs.,  217  bll.:    in    der  hauptsache   des    Hieroriymus 
Liber  de    SMariae  virginitate  perpetuu  und  seine  Briefe  mit  einer  reiJie  deutscher 
interlinear  gll.  (DCLXXXVI).     vgl.  über    die   hs.    Archiv   der    gesellschaft  8,  810, 

40  Neuss  archiv  6,  233,  WvHartel  Bibliotheca  patrum  latinorum ^  Hispaniensis  i  {Wien 
1887),  31yf=  Sitzungsberichte  der  Wiener  akademie,  phil.-hist.  klasse  111(1886), 
4:4:0  ff .  —  TCTychsen  Hessische  beitrage   zur  gelehrsamkeit   und  kunst  1  {Frank- 


430  Vkrzehhxis  Dkr  Hh8.    135—137 

fürt  ajM.  1785),  652/;  vgl.  BJDocen  in  Äretina  Beylr.  3,  3  (1804),  74  anm.= 
Miscell.  1  (ISOl),  179  anm.  abschriften  verdanke  ich  G Batst,  P Ewald,  GLöwe.  -^ 
[IL  §  109.  P.  115.]  [135 

ESSEN, 
5  MÜNSTERKIRCHE. 

Un^i^niert  in  folio,  ix  jhs.,  188  von  mir  gezeichnete  bll.:  die  vier  evan- 
gelien  mit  reichem  künstlerischem  schmicck,  über  welclien  ausführlich  G Humann 
in  der  Zs.  des  bergischen  geschichtsvereins  xvii  (1882),  120  —  15G  geltawMt  Itat. 
die    lagen,    welche    nicht    signiert    sind,    verteilen   sich   folgeyuler   mafseii:  bl.   1.  2 

10  (1*  leer,  1^  federproben,  2^^  ve7'zeichnis  von  texten  der  messe,  von  verschiede- 
nen händen)  gehörten  ursjpr.  wol  nicht  nur  hs.  3  — 10  und  11.  12  leetionar. 
13  einzeln,  Vorderseite  leer,  rückseite  grofses  kreuz  (Crvx  almifica  in  xpö  credentes 
beatifica).  14 — 22  {nach  16  ein  bl.  ausgeschnitten)  und  23 — 28  vorrede  des  Hiero- 
nymus  an  Damasus,  prologus  quatuor  evangeliorum,  canones  der  evangelien,  p-ae- 

15  fatio  evangelii  Matthaei,  capitelüher sieht  des  Mattlmeus.  29 — 36  (29*  leer,  29^. 
30^  grofse  initialen,  30^  a^ifang  des  Matthaeus).  37 — 44.  45 — 52.  53 — 61  (60 
eingeheftetes  blättchen).  62—69.  70—75.  76—83.  84—91.  92—97.  98—104 
(nach  102  ein  bl.  ausgeschnitten).  105 — 112.  113 — 119  {nach  115  ein  bl.  aus- 
geschnitten).   120—127.   128—135.    136—139.  140—147  {oben   am    rande    von 

20  143*  steht  undeutlich  lundram  prb).  148 — 155.  156 — 163  {diese  läge  ist  verbun- 
den; die  beiden  äufsersten  doppelbll.  gerieten  in  die  mitte).  164 — 170  +  188  {dies 
bl.  nur  teilweise  erhalten  und  nur  auf  der  Vorderseite  von  verschiedenen  händen  be- 
schrieben), zwischen  170  (170*  endet  Johannes;  auf  170^  von  onehreren  händen 
zusammengestellte    messetexte)  und  188  sind    eingeschoben  zwei  lagen   einer  lat. 

25  homilienhs.  in  quart  saec.  x,  bl.  171 — 186,  und  ein  einzelnes  bl.  187,  welches 
von  zwei  händen  des  xi/xii  jhs.  wider  mit  m^essetexten  für  einen  teil  des 
kirchenjahrs  beschrieben  ist.  die  evangelien  enthalten  von  verschiedenen  händen  eine 
ziemliche  anzahl  deutscher  glL,  teils  dem  text,  teils  den  randnoten  ühergeschrieberi, 
teils  in  deren  context  verstreut    {letztere  wurden  im   abdruck    angemerkt,    die  inter- 

30  lineargll.  nur  dort,  wo  zweifei  entstehen  konnten,  du7xh  ein  vorgesetztes  komma 
bezewhnet:  CCCLXVIII  nrn^htr.  CCCLXXVI  nachtr.  CCCLXXX  mmhtr. 
CCCLXXXVIII  nachtr.).  —  WCreeelius  Jahrbu/ih  des  Vereins  für  nd.  Sprach- 
forschung 4  (1878),  44 — 53,  auxih  separat  als  begrüfsungsschrift  für  die  Trierer 
Philologenversammlung  erschienen,     der  herausgeber  hat  aber  nur   die  gll.  zu  Mat- 

35  thaeus  und  Marcus  mitgeteilt  und  übersehen  oder  verschwiegen,  dass  im  Lmns  und 
Johannes  sich  eine  weitere  gleich  grofse  anzahl  vorfindet,  vollständiger  abdruck  bei 
JH Gallee  Alts.  Sprachdenkmäler  (1894)  s.  29  ff  nebst  facs.  auf  tafel  ii'^^  vgl.  dazic 
Änz.  xxii  (1896),  271.  278.  —  [P.  101.]  [136 

FLORENZ, 
40  LAURENTIANA. 

XVI,  5  in  quart,  142  bll.  (142^,  fälschlich  als  144  bezeichnet,  enthält  grasten 
teils  federproben,  auch  eine  notiz  saec.  xv  über  entleihung  des  codex) :  1)  sae^.  xi 

bl  1 — 42^  Beda  Super  Donati  grammaticam,  42^ — 74-^  Äymerici   Ars  leetoria 


EscoRiAL  l)-iii-2  —  Florenz  xvi,  5  431 

ad  episcopuni  Ademannn,  74** — 82*^  Serviolus  De  jw///r<Ä  f^yllabis  in  ciuwtis 
partibus  {vgl.  unten  nr  510  bL  1G2*),  83* — 8G^  Priscianus  De  accentihus; 
2)  saec.nui  in.  hl.  %1^  ff  {sieben  quaternionen,  .s'igniert  ii.  im.  v.  vi.  auf  hl.  102^ 
118^  126^.  134^),  xweispaltig,  lat.-dcutsclie  vocahulare.  zunächst  bis  121^  ein 
5  grofses  alphabetisches  (DCCCCXXXVIIId) ;  darauf  folgen  erklärungen  der  name?i 
der  apostel  und  erxählung  ihrer  Schicksale,  122*  unter  der  Überschrift  De  fiele  ca- 

tholica  ei'-^q,  minists  lat.  gll.  (Eclesia  grece  est  qiiod  in  latinum  uertitiir  conuocatio, 
Catholica,  Cleros  usw.  aus  Isidors  Etym.  8,  1.  7,  12  oder  aus  Hrabanus  De  uni- 
verso  4,  3.  5),     123*  gll.  zu  Priscmn  (DCCLXXII)    und  zu    einer  unermittelten 

10  Schrift  (MCCI),  an  deren  schhiss  die  ^tumien  der  musen;  123**  Incipiunt  glose 
de  canone  Apostolorvm  ohne  deutsches,  126**  gll.  zu  Äldhelms  Bätsein  (DXI), 
127**  zu  Pnidsntius  PsycJwmachie  und  andern  seiner  gedichte  (DCCCV:  537,  21 
Assuesceret]  das  letzte  e  aus  i  eo'ir.),  135^^  ge^'ätschaftsgll.  von  fremden  umgeben 
(MCXXIV.  MCCXV),  135b  fortsetzung  der  gll.  zu  Äldhelms  Rätseln  (DXI),   137* 

15  gll.  zu  Aldhebn  De  laudibus  virginum  (DXVI*),  139^  zu  Aldhelm  De  octo  prin- 
cipalihus  vitiis  (DXIX),  140*  bis  zum  schluss  verschiedene  sachglossare,  z.  t.  durch 
absätze  und  farbige  anfangsbux^Jistaben  von  einander  gesondert  (DCCCCLXIII. 
DCCCCLXV.  MLXXXII^  MLXXVIII.  MCLVII.  MCXI.  MCXXVI. 
DCCCCLXV.  DCCCCLb  mit  nachtr.  bd.  3,  723  zu  426, 16.  MCVIII.  DCCCCLXV. 

20  DCCCCLIV.  MLXV.  DCCCCXCIX.  DCCCCLXXXIV^.  DCCCCXCI*.  MLXII. 
MV*.  MXXVI.  DCCCCLXXXII.  MCLII).  —  zuerst  benutzte  die  gll.  und  gab 
von  ihnen  zahlreiche  proben  FLindenhrog  im  glossar  zu  seinem  Codex  legvm  anti- 
qvai'mn*  (1613).  aus  seinem  nachlass  befinden  sich  zwei  abschriften  auf  der 
Hamburger   stadtbibliothek.     die  eine,   Codex   germ.  22  p.  366    Excerpta    ex    ms. 

25  Glossario  latino-theotisco.  Exemplar  extat  Florentise  in  bibliotheca  Laurentiana 
Magni  Ducis,  stimmt  genau  zu  dem  ersten  abdruck  der  gll.  bei  JQabEckhart 
Commentarii  de  rebvs  Franciae  orientalis  2  (1729),  981  —  991  (der  sie  schon  vor- 
her, namentlich  1720  in  den  Leges  Fraricorvm,  reichlich  citiert  hatte),  nur  dass 
sie   eine   reihe  unbedeute^tderer    druckfehler  Eckharts    nicht    teilt  und  fiach  Lancea 

30  spiez  vel  ruzente  (Eckh.  985*,  351)  noch  Amento  lazze  (bd.  2,  533,  31)  aufweist, 
ebenso  stimmt  zu  Eckhart  Dietrichs  von  Stade  cojne  im  Oötti?iger  Codex  philol. 
249  bl.  186 /f.  die  andere  Lindenbrogsche  hs.,  Codex  phil.  253  Glossarivm  La- 
tino  Tevtonicvm  in  bibliotheca  D.  Lauren tij  Floren tiae,  zeigt  abweichende  Ordnung. 
es  folgen   sich  (nach  Eckharts  abdruck  gezählt)  87 — 273.   1 — 86.  510 — 515.  509. 

35  576.  600.  577.  578.  620.  653—663.  601.  585.  681.  621—623.  572.  553. 
624—629.  302.  303.  664—668.  eme  bei  Eckh.  fehlende  gl.  (bd.  3,  301,  65). 
669.    670.  672—680.  545—547.    544.  548.    535.    551.  550.    565.    549.  671. 

*  da  Gerhard  Vossius  die  sämmtlichen  citate  lat. -deutscher  gll.,  welche  er  in  sei- 
nem werk  De  vitiis  sermonis  bringt,  aus  Lindenbrogs  glossar  schöpft,  so  lässt  sich 
nur  annehmen,  dass  seine  bemerkung  (s.  213  der  ausgäbe  Giessae  1666)  ostendit  illud, 
in  veteri  glossario  Latino-Theotisco,  quod  in  bibliotheca  est  Ducis  Floretini:  Friskinga 
frussing  im  vergleich  zu  Lindenbrogs  warten  s.  1404^^  einer,  hier  allerdings  richtigeUj 
Verallgemeinerung  der  Lindenbrog sehen  notiz  den  Ursprung  verdankt. 


432  Vehzeiohnib  Der  Hss.   137—142 

G82— G91.  G93.  G94.  G02.  G95.  G9G.  771-779.  781.  782.  780.  783—848. 
eine  bei  Eckh.  fehlende  rjl  (hd.  3,  310,  45).  849— 8G0.  8G2.  307.  305.  30G.  304. 
308—311.  301.  312—351.  die  oben  erwähnte  bei  Eckh.  fehlende  gl.  {hd.  2,  533, 
31).  352— 3G6.  eine  bei  Eckh.  fehletide  gl.  (bd.  2,  533,  78).  3G7— 382.  274—298. 
5  472—478.  eine  bei  Eckh.  fehlende  gl.  {hd.  ^,  293,  bl).  479—485.  299.  48G— 488. 
300.  489—508.  51G— 543.  552—575.  578-59G.  G02— GOG.  597—599. 
607— G19.  G30— G52.  697—770.  383—471.  863-890.  die  gröfsere  ursprüng- 
lichkeit dieser  fassung  zeigen  die  mehrgll,  zeigt  holtzmua  {hd.  3,  302,  34  /")  gegen 
holtzruna  Cod.  22.    Eckh.  674,    geburlichgedige   {bd.  3,  304,  8)    gegen  geburliche 

10  dige  resp.  dinge*  Cod.  22.  Eckh.  691,  Spelta  dinchil  uel  fesa  Speculum  warta 
iiel  spigil  {bd.  3,  309,  19.  20)  gegen  Spelta  dinchil  vel  spigil  Cod.  22.  Eckh. 
805  usw.  sie  wird  auch  dadurch  erwiesen,  dass,  dem  Florentiner  ms.  entsprechend, 
auf  Eckh.  862  Eckh.  307—382  folgt  und  dass  an  Eckh.  274—298  sich  Eckh. 
472 — 508  anschliefst:  bei  der  spätem   umordnmig  wurde  falsch    abgeteilt,  nämlich 

15  298,  das  seinen  platz  hätte  vor  472  erhalten  sollen,  hhiter  297  belassen,  doch  er- 
geben schon  eigentümliche  fehler  des  Cod.  253,  von  denen  ich  nur  Ancilla  dim 
statt  diu  Eckh.  14  {bd.  3,  426,  40)  nenne,  dass  er  nicht  die  vorläge  von  Cod.  22 
resp.  von  Eckhart  gewesen  sein  kann,  diese  vorläge,  dh.  das  urspr.  excerpt  Lin- 
denbrogs,  muss  vielmehr  die  gll.  in  dieser  folge  enthalten  haben:  1 — 86.  510  usw. 

20  —862.  307  usw.  —382.  383—471.  87—273.  274—298.  472  usw.  —170. 
863 — 890.  so  erklärt  sich  a^n  leichtesten  Lindenbrogs  arbeitsweise :  er  zog  zu- 
nächst die  Schlusspartie  des  codex  flüchtig  aus,  dann  begami  er  vorn  und  nahm 
ihn,  immer  reichlicher  eoccerp)ierend,  bis  zu  ende  durch,  schliefslich  fügte  er  noch- 
mals auszüge   aus  dem  alphabetischen  glossar  hinzu,     so  erklärt   sich  ferner    die 

25  umordnung  im  Cod.  22  und  bei  Eckhart:  87 — 298  tvurde  vertauscht  mit  den  zum 
alphabetischen  glossar  4:12  ff  gezogenen  gll.  510 — 862.  endlich  weist  auf  diese 
Ordnung  zurück  die  unvollständige  {nur  bis  zum  anfang  des  P  reichende)  durch- 
alphabetisierung,  welche  ThWright  A  second  volume  of  vocabularies  1873  s.  153  ff 
aus  Vespas.  E.  vi  des  British  museum  hat    drucken    lassen,     diese  lis.    teilt    mit 

30  Cod.  253  gegen  22  und  Eckh.  die  lesarten  holtzmua  und  geburlichgedige  sowie  die 
mehrgll.  bd.  2,  533,  78.  3,  301,  65.  die  alphabetisierung  folgt,  verschiedeite 
versehen  und  zusammenziehungen  abgerech?iet,  der  oben  vorausgesetzten  Ordnung, 
nur  dass  einige  mal,  so  beim  buchstaben  E,  hinten  statt  vorn  angefangen  umrde. 
auffällig  bleibt,    dass   der  nachtrag  863 — 890    weder    hier  berücksichtigt  noch  i7n 

35  Cod.  22  oder  bei  Eckhart  an  seiner  stelle  eiyigereiht  erscheint.  EGGraff  Diut.  2 
(1827),  231—239.  ESteinmeyer  Zs.  15  (1872),  332—368  nach  einer  abschrift 
OJänickes.  —  Can.  14.  Ep.  P.  5.  F.  F.  2.  Prud.  5.  [H.  §  72.  P.  177.  S.  a 
3—24.  846—850.  i  123—142.  566.  572.  1200.]  [137 

SFLORIAN, 
40  STIFTSBIBLIOTHEK. 

IH  222  B  in  octav,  173  bll.  {1  und  HS  saec.xy;  2 — 4  verbilden:  das  urspr. 

*  da  auch  Lindenbrog  im  glossar  1407b  geburliche  dinge  citiert,    so  folgt,    dass  er 
sich  dafür  der  abschrift  im  Cod.  22  bedient  haben  muss. 


I 


Florenz  xvi,  5  —  Frankfurt  13ü  433 

anfangsbl.  ivar  3,  dann  ist  ein  hl.  verlm'en,  darauf  folgte  2,  hinter  dem  wider  ein 
hl.  fehlt,  endlieh  4;  auch  narJt   5  mangeln  einige  hlL):  1)  saec.  ix/x  Gregors 

Oura  pastoral is  mit  einigen.  deutscJien  interlineargll.  (DCXLIII),  darnach  unter  der 
iiherschrift  Incipiunt  Glosae  super  Pastorale  hl.  123 — 127  gem)nmelte  lat. -deutsche 
b  gll.  XU  der  seihe  )i  schrift  (DCXLVII).  auf  dem  mspr.  leefren  hl.  3*  hinter  ei^wm 
predigtfrag ment  unahgesetüe  lat.-deutsclie  gll.  zu  den  Canones  (DXCI),  die  aber  so 
stark  vcrhlasst  sind,    dass  nicJit  alles  mehr    gelesen  werden  kann;  2)  saexi.    xi 

hl.  128 — 171  Disputatio  de  vera  philosophia  Älhini  magistri,  171 — 172  Wipos 
Proverhien.  —  erste  imchricht  von  den  gll.  hei  BPez  Thesaurus  anecd.  novissimus 

10  r,  1  (1721),  diss.  isag.  lxi;  eirm  copie  der  seihen  he  nutzte  HPez  für  sein  glossar 
zum  dritten  hand  der  Scriptores  rerum  austriacarwn  (1745).  ahdruck  durch 
FKurz  Wiener  jhh.  der  literatur  xxxvii  (1827),  Änzeigehl.  1  ff.  xli  (1828),  Än- 
xeigebl.  13  ff,  collationiert  von  EGGraff  Diut.  3  (1829),  195— 197.  —  Gc.  8.  [H. 
§  106.  P.  154.  S.  i  1181—1199.]  [138 

15  XI,  54  {ehemals  im  hesitz  des  canonicus  Georg  Sparsguet  zu  Mattighoven)  in 
quart,  xiY jhs.,  143  6//.  (s.die  heschreihung  hei  Czerny  s.20f):  darin  hl.  13^ — 96^ 
Mac  er  De  viribus  lierharum  mit  deutschen  rot  am  rande  eingetragenen  gll.,  so- 
dann hl.  97*  gesa^nmelte  lat. -deutsche  kräuternamen  aus  dem  iv  huch  des  Sum- 
marium(MXXXYIT}.  —  nach  einer  ahschrift  JChmels  7nitgeteiU  Wiener  jhh.  der 

20  literatur  xl  (1827),  Änzeigehl.  18.  19;  collation  verdanke  ich  p.  Ä Czerny.  [139 
XI,  T5  m  folio,  xi  und  an  jhs.,  133  hlL,  eingehend  von  Czerny  5.  30/  he- 
schrichen:  in  des  Boethius  Consolatio  hl.  46*^  eine  deutsche  interlinear  gl.  saec.  xi 
(DLXXX).  [140 

FRANKFUET   AM   MAIN, 

25  STADTBIBLIOTHEK. 

64  {früher  50;  auf  der  rückseite  des  vorderdeckeis  Ad  Bibliothecam  Ecclesiae  S. 
Bartholomei  Francof,  ptinet  hie  liber)  i?i  folio,  ix  jhs.,  176  ss.  {elf  am  schluss 
gezeichnete  quaternionen,  .q.  i.  usw.):  die  Canones  conciliorum  der  Dionysio-Ha- 
driana  his  zum  Africanischen  xxcv  incl.    den  schluss  hildet  s.  175.  176  von  einer 

80  haiul  des  xi  jhs.  der  hrief  des  pahstes  Clemens  {iivon  1047)  an  den  et'zhischof 
von  Mainz  De  symoniaca  heresi,  vgl.  Jaffe Reg.  nach  dl4i6.  dem  rückdeckel  ist  eine 
Aschaffenhiirger  Urkunde  vom  14.  x.  1455  aufgeklebt,  dem  vorderdeckel  eingeklebt 
ein  brief  Bickells  an  Böhmer  über  den  codex  vom  13.  ix.  1825.  zahlreiche  deutsche 
randgll.  sind  s.  4 — 145  du7'ch  häkchen  auf  den  text  bezogen;  ?iur  an  wenigen  stel- 

35  len  stehen  die  gll.  hiterlinear  (DXCVIII).  —  zuerst  benutzt,  wol  in  Mafsmanns 
copie,  von  J Grimm  Gramm.  2(1826),  vgl.  Kleinere  Schriften  A.,  4tOb.  HFMafsmann 
Denkmceler  1  (1828),  83—90.  LDiefenhach  Germ.  18  (1873),  IQ  f  vgl.  MSD^ 
vorr.xff.  Anz.  Yiii  {18S2)y  301.  RKögel  Gesch.  der  deutschen  litter atur  i,  2(1897), 
521  Z';  der  aber  irrt,  wenn  er  behauptet,  der  codex  sei  zu  Eckharts  zweiten  in  Würz- 

40  hurg  gewesen:  die  vo7i  Eckhart  FO  1,  768  gemeinte  hs.  befindet  sich  vielmehr  alsr 
Mp.  th.  f.  72  nach  wie  vor  in  Würzburg,  s.  Oegg  Korographit  535.  —  Caii.  4. 
[H.  §  131.  P.  174.  S.  i  575—592.]  [141 

139  in  quart,  xii  jhs.,  70  bll.  zu  je  27  Zeilen:  Arator  und  hl.  4cQff  Prospers 
Althochdeutsche  glos8en  IV.  28 


434  Verzeich>J]B  Der  Hhs.   142—146 

Epigrammata,  beide  mit  zaJdreif^lien  lat.  tmd  manchen  deutschen  interlinear-  und 
marginalf/lL  (DXXIX.  DCCLXXVII):  doch  fehlt  auf  einer  reiJie  von  bll.  jeglicJier 
scholieneintrag,  so  10'^— 20*.  59^  —  70*.  —  LDlefenbach  Germ.  18  (1873),  77— 
80.  —  [P.  204.]  [142 

5  UnNi^iiiert,  fragment  eines  blattes  einer  quarths.  des  viii/ix  jhs.,  teilweise  zer- 
fressen, früher  dem  codex  117  der  domblbliothek  (Epistolae  Paidi  saec.  xii)  einge- 
leimt: das  sündenver zeich? ds  aus  Gregors  Moralia  in  Job  xxxi  cap.  45,  auf  der 
Vorderseite  mit  deutschen  contextgll.  (DCLXXXI),  au^h  einigen  federproben  zweier 
hände  saec.  xiv.     die  reste  eines  zweiten  blattes,    die  daran  hangefi,    weisen  stücke 

10  aus  dem  71  und  72  cap.  der  Benedictinerregel  auf.  eine  ihrer  zeit  für  Kelle 
angefertigte  Photographie  liegt  bei.  ^^  EGGraff  Sprachschatz  1  (1834),  xxxiv. — 
Asc.  2.  [P.  185.  S.  i  593—594.]  [143 

Unsigniert,  zweispaltiges  doppelbl.  in  folio,  frühe}-  im  Stadtarchiv,  abgelöst 
durch  FBöhmer:    auf  seiner   vm'dern  hälfte    {sp.  b  urul  c  stellenweise  durch  aus- 

15  bröckeln  beschädigt) die  hexameter  über  b aum- {begimiend mit  v.  7),  vögel-,  fisch- 
und  kraut  er  n  amen  mit  übergeschriebenen  deutschen  glL,  welcfie  von  einer  zweiten, 
nur  wenig  sich  unterscheidenden  hand  mehrfach  ergänzt  und  corrigiert  sind 
(DCCCCXXXIV,  vgl.  nachtr.  bd.  3,  723  zu  51,  41);  jede  spalte  zählt  52  mit 
färbe  linierte  Zeilen,     den  inhalt  der  hintern  hälfte,  mit  je  42  oder  43  Zeilen  auf 

20  der  spalte,  bildet  ein  abriss  der   urkundenlehre:  der    roten  Überschrift   (sp.  b 

unten)  Incipiun^  exceptöes  canonice  7  pmo  9  sigilluni  folgt  eine  übersieht  der 
gründe  für  unechtheit  von  Urkunden,  der  schriftcharacter  dieses  zweiten  blattes 
weist  zweifellos  auf  das  xiv  jh. ;  aber  auch  den  des  ersten  möchte  ich  lieber  dem 
beginnenden  xiv  als  dem  xiii  [sicher  nicht  dem  ausgehenden  xii)  zuiveisen.     auf 

25  den  untern  rand  der  Vorderseite  von  bl.  2  hat  die  hand  des  zweiten  glossatws  der 
hexameter  einige  jetzt  sehr  beschädigte  notizen,  auf  den  der  rückseite  verse  über 
Vita  clericorum  (Vis  tibi  depingi  breuiter  vitam  qiioque  stringi  Sancte  rectonim 
fidei  quoque  prespiteroriim  usw.)  eingetragen.  —  erste  nachricht  von  HFMafsmann 
Denkmcßler  1  (1828),  92  {vgl,  J Grimm  Kleinere  Schriften  4,  405).     abdruck  durch 

30  KWe/igandZs.^{\^bZ\  388—398.  vgl.  11  (1859),  175.  —  [P.  458.  S.  0  168—175. 
466—475.]  [144 

FEEIBURG  IM   BREISGAU, 

GROSSHERZOGL.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 

380    {aus  Beromünster :    1^    oben  Iste  liber   est  eccle  B^onen    site  in  pago  qui 

35  dicit~  Argovvia  zweimal  von  verschiedenen  händen  saec.  xiv;  als  späterer  besitzer 
nennt  sich  auf  derselben  seite  J.  V.  Lasperg  1793;  2*  oben  Josephus  Laspergius 
Suo  Leonardo  Hugio  1794,  aber  aufser  der  zahl  auf  rasur ;  aus  Hugs  nachlass 
gelangte  1846  die  hs.  in  den  besitz  der  bibliothek)  in  klein  quart,  xii  jhs.,  147 
von  mir  gezählte  bll.  in  neunzehn  von  10*  (11) — 146*  signierten  lagen:  bl.  1*  wo- 

40  tizen  saec.  xiv,  1^  bild  des  Cassian:  dies  bl.  vor  geheftet.  2* — 144*  die  Collatio- 
nen  18 — 24  des  Cassian  mit  zwei  ziemlich  jungen  deutschen  interlinear gll. 
(DCXIII:  das  dort  anm,  20  als  unbekannt  bezeichnete  Lubetsch  ist  von  Lexer  1, 
1999.  Nachtr.  ^04:  belegt).     14:4:^  folgen  unter  der  Überschrift  Glose  de  eodem  libro 


Frankfurt  139  —  Fulda  Aa  2  435 

gesammelte  glL  zu  diesem  schriftsteiler  mit  zwei  deutscJien  im  context  (DCXI),  an 
welelie  sich,  ohne  vermerk,  solche  zu  Gregors  Dialogen  (DCLXII)  anschlicfsen. 
145^ — 147^  luteiTogatio.  Avg.  epi  AiigloB  ad  Grcgoriv  papain  (Beda  Ilist. 
eccles.  I,  27).  darauf  noch  zehn  lat.  verse  saec.  xiii  Heu  modo  presbiteri  cum 
5  presulibusque  decani  zisu\  [145 

FULDA, 

KGL.  LANDESBIBLIOTHEK. 

Aa  2  {hl   1»  oben  Monasterij  Weingailensis  An'   IG  .  .,  die  zwei  letzten    Ziffern 

von    dem  Ftddacr  bibliotheksstempel   fast  verdeckt,    vielleicht  1628)    in  klein  folio, 

10  :si  jhs.,  204  blL:  1)  bl.  1 — 6  (ternio)  und  ein  angeheftetes  ungezeichjietes  blatt- 
stück,  das  auf  seiner  rückseite  leer  ist,  predigten.  1^  In  angusti::  corporis  me- 
bris  sustinuit  Quicquid  sustinent  celi  plena  sunt  uiscera  &  nullü  nouit  uirginitas 
conscientia.  cum  essent  —  3*  Maria  oboediens  consecuta  est  gratia  quia  genuit 
onmiü.  credentiü  saluatore  qui  uiuit  cü  patre  &  spü  scö  in  secula  seculoE.    In  dl 

15  nomine  p  sagitte  f  uolante  palamites  -j*  palamius  f  palamitas  f  remisit  f  corpus 
meü  per    ista  tres  nominas.    patris  &  filii  &  sps   sei.  agius.  agius.  agius.    kyrius. 

sion 

kyrius.  kyrius.  aü.  aü.  all.  kirielei:  iii.  ds  mens,  custodiat.  amen,  d^  (and.  hand) 
Lee  sei  euanc  sec  tön.  In  illo  tepr.  Nuptiae  faete  sunt  in  chanan  galilee  &  erant 
mat  ihü   ibi  &  reL     Omelia  lec  eivsde  Baedae.     Quod  dns  atq;   saluator  nf  ad 

20  nuptias  uocatus  non  solü  uenire  (nicht  die  bei  Oiles  5,  124  abgedruckte  homilie)  — 
5^  eins  inheremus  mandatis.  ut  post  banc  psente  uitä  a&erna  gaudia  cum  omnib; 
scis  habere  mereamur;  p  eum  qui  uiuit  &  regnat  ds  p  omnia  scla  scIoe  amen. 
darauf  von  and.  hand  Nupcie  sunt  requisicio  &  reparacio  nrä  sicut  reditus  filius 
adulterii  vi  hydrie  vi  etates  mundi  ternas  metr&as  fide  sce  trinitatis  continent  — 

25  (Vorderseite  des  zugehefteten  blattes)  ut  urat  uicia  &  peccata  &  accendat  animas  p 
caritate  atque  Inlumin&.  bl.  1%  urspr.  leer,  ist  von  einer  and.  hand  in  drei 
durch  striche  gesonderten  abschnitten  mit  einem  gebet,  excerpten  über  die  todsünden 
und  christlichen  lügenden  und  mit  Sex  s  que  bic  n  inueniunt~  uita  sine  morte  lux 
sine  tenebras  usw.  beschrieben;         2)  bl.   7 — 19  (quaternio  und  ternio,  dem   ein 

30  bl.  vor  19  fehlt),  l^ff  Incipit  über  de  definitiobus  (sie)  ecclesasticoE :  dogmatum. 
sei  augustini  epI  m^7  vorhergehendem  inhaltsverzeichnis  der  capp.  15^  explicit 
ecclesias  dogmatum.  In  dl  nomine  pauca  ex  eruditorum  uirorum  uoluminibvs  ex- 
cerpta  Incipiunt  de  catholica  ecclesia  et  ei  ministris  et  de  babtismatis  officio  (die 
anfangspartie    aus    Isidors  Etym.  8,  1.  7,  12.   14.    6,   19,  43),    17^  De  officiis 

35  (aus  Isidor  6,  19,  1  ff  mit  einem  zusatz  and.  hand).  18^  Incipit.  sermo.  de 
natale  dni.  Hodie  Tfrs  kini.  salutis  dies  inluxit  usw.,  19^  It  al.  sermo  de  nt 
dnl  sei.  agustinus.  epI.  Scä.  atq  gloriosa  natiuitiuitas  (sie)  hodie  gloria  ref^l- 
si:t  usw.,  abbrechend  19^  mit  Creuit  enl  In  el  partu  Integritas  corporis  qua  de- 
creuit  &  uirginitas  ampliata  est  potius  qua  fugata;         3)  bl.  20 — 35  (zwei  qua- 

40  ternionen).  Alcuins  Orthographia  (Gramm,  lat.  7,  295)  6is,31^  dann  Incip 
Glosa.  svp  Albin vm  mit  deutschen  contextgll.  (DV:  es  fehlt  34^  Examina  sua 
rema  (nach  6,  55;  p.  529  Canisius);  aufserdem  steht  6,  31  Axis,  6,  43  salaha, 
6,  63  Trano.  nas;  6,  9.  38.  41.  51  ist  U  statt  V  zu  lesen;  die  pwncte  nach  pasi- 

28* 


43G  Verzeiciinib  Dkr  Hs8.  14G— 147 

tastester  5,  10,  ab  6,  3,  Lepus  G,  35  sind  zu  tilgen,  dagegen  sokhe  zu  setzen 
nach  equitate  G,  3,  lielphant  G,  4,  nagaber  G,  12,  t  G,  25),  endend  mit  Imbuo. 
is.  it.  ui.  imbui;  4)  hl.  S(j  ff  {einundzwanzig  qyxiternionen  —  nur  G8 — 73  ist 

ein  ternio  und  129  ein  einzeln  in  den  quaternio  122 — 130  eingelegtes  hl.  — 
5  und  das  doppelhl.  203.  204).  3G*  urspr.  leer,  jetzt  von  zwei  händen  beschriehen: 
die  erste  trug  ein  Annos  hab&  .xir.  mens.  &  ebd.  In  usw.  und  Tres  habuit  tur- 
ris  scriptas  in  fronte  figuras  usw.  {vgl.  nr  147  hl.  97^),  die  zweite  die  notizen, 
welche  Gerhert  Iter  alemannicum  239  und  hesser  Wattenhach  Schriftwesen  ^129 
ahgedruckt  hahen,    sowie,    durch   ein    kreuz   davon   getrennt,    die   mahnung    zum 

10  schönschreihen  hei  Wattenhach  aao.  ^267.  36^  Epistola!  Hieronimi!  ad  Marcellani 
de  elementis.  ebreorü  (ü  durch  loch  zerstört)  id  est  literarum  (xxx  Vallarsi). 
dS^  ff  gll.  zu  den  hihlischen  hüchern  alten  und  neuen  testaments  mit  wenigen 
deutschen  im  context  (XXXII.  XLII:  nach  capiet  345,  21  ist  der  punct  zu 
tilgen.  LXVII.  LXXXV.  CXVI.  CXXX.  CLVI  nachtr.  CCXX.  CCVIIIb  ^acktr. 

15  CCCLXI.  CCXVIII.  CCCXXIX»  yiachtr.).  stellemveise  ist  der  text  sehr  schmal 
gehalten,  sodass  rechts  und  links  oder  nur  auf  einer  seite  oder  dem  teil  einer 
solchen  freier  räum  verhlieh,  der  dann  von  der  hand  des  schreihers  für  kleiner 
geschriebene  glosseneinträge  verwendet  wurde,  offenbar  in  nachahmung  der  vorläge, 
in  welcher    der  text    von    marginalscholien  and.  hand  begleitet  gewesen    war.     am 

20  schluss  des  Hehräerbriefs  hl.  117^  Octo  s  principalia  uitia.  que  humanü  infestant 
gen'  usw.  118*  Epla  Geronimi  ad  Dardanum  de  generib;  musichop  (xi,  2,277 
Vallarsi).  120^  ohne  Überschrift  auszüge  aus  Isidors  Etym.  (beginnend  Vsü 
primi  fenices  inuenef)  1,  3,  5  —  4,  16.  5.  7,  14.  9,  1.  10,  1.  21, 1—3.  28,  1.  2. 
29,  1.  3.  4.  30.  32,  1.  3.  4.  34,  1—10.  3G,  1.  5.  37,  1—30.  39,  1—6.  17—21. 

25  40,  1 — 3.  41,  1.  44,  4.  5  und  das  vollstmidige  capitel  27,  mit  geringfügigen  Zu- 
sätzen und  einigen  änderungen  der  heispiele;  am  schluss  126^  Finit  dccclxv.  und 
unmittelbar  anschliefsend  Ars  Uictorini  =  Gramm,  lat.  6,  188,  1 — 12,  127* 
De  Latinitate  ==  ebenda  189,  1 — 7  eorü  que  e  medio  loquendi  usu  |  placita  assü- 
ptaq;  i  uUa  forma  in  dö  nulla  circüscriptio  |  usw.    mit  ulla  {dessen  N  in  der  vor- 

30  läge  nicht  ausgeführt  war)  beginnt  ein  freundes  stück  über  gottes  wesen,  endend 

unten    auf   der    seite   mit  Elatio  uero  &  disperatio.    interi.us  &    mortis  e   causa. 

o  to 

127^  Gr.  In  Libro  Moralium.  xxx.  im.  Cunctis  näq;  supbis  usw.  =  Gregor 
Moralia  34,  23;  It  xxx.  iii.  Initiü  omnis  peccati  supbia  usw.  =  31,  45;  128* 
De  Ti moreT>m  {auf  rasur).  Cü  principiü  nre  salutis  ac  sapiencie  scripturas  timor 
35  dni  sit  usw..  Item  De  Ira.  Ire  stimulis  accensü  cor  palpitat.  corpus  tremit. 
lingua  se  ppedit  usw.,  129*  In  Pastorale.  Sic  superbis  pdic&ur  bumanitas  ut  ti- 
midis  n  augeatur  m&us  —  129^  nee  du  credunt  sufficere  nequäquä  tandantur  ad 

.Go 

summa,  es  folgen  wider  gll.,  zunächst  Glosa  de  dialo. rum,  an  welche  sich  {ivie 
in  nr  258,  s.  CGL  5,  423/)  ohne  Überschrift  oder  absatz  130*  gll.  zu  den  Ca- 
40  nones  schliefsen  (DChK:  244,  13  auch  h  id.  DC).  130^  De  regvla  sclBe:::ne- 
dicti  {rasur  von  ati),  alphabetisch  ohne  deutsches.  136*  Incipit  closa.  deuerv  {sie), 
deca!^°nibvs.  edita,  alphabetisch  und  bis  zum  E  reichend  (DLXXXIX :  vor  93,  15 


Fulda  Aa  2  —  C  11  437 

/cM  Austerius  ar'eiulof  (.s/r)  13G*  —  Conc.  Sard.  I  [dlxxxiu.  di.xxxiv.  dxc]), 
137^  In  libro.  ccclesiastico.  historiae  (DCCCXXVII),  138^  Aliqva  ucrba.  de  libro. 
pastorale(DCXLIV:  es  fehlt  Ohstimnliim  ir  rida  217,  17  und  218,27  steht  hole). 
139*  In  libro.  Antonii.  139^  oJinc  ühersclirift  capitelvemeichnis  von  Ilraban  De 
5  itistitutione  ckricorum  r  und  140* /T  dies  werk  selbst.  148"  Explicit  Üb  primus. 
Sententiao  de  alio  Yihvo  {ausxug  aus  ii,  b2\  148^  De  libris  veteris  tcstamenti  ac  noui. 
V&ns:  testaiiitü  lex  &proph&e  usw.  {auszug  aus  ii,  53),  149*  Incip  de  diversis  sen- 
tentiis  libri  officiorvni  :::::::  Exoniologesis.  gre.  latine.  confessio  usw.  {der  anfang 
aus  Is  idor  G,  1 9,  75  ff').  15 1"  Alle  sententio  glosatice.  Virge  a  uiriditate  usw.  {auszüge 

10  aiis  Isidor  5,  27,  18.  20.  22.  32).  Isidori.  Disciplina  a  discendo  usw.  =  Etym. 
1,  1,  1  —  1,  3,  5  Gregaruni  literarü,  woran  sich  direct  der  vermerk  anschliefst  qd 
hie  dee  in  ultimo  libro  inuenitur:  das  verweist  also  auf  120*  Vsü  primi  fenices 
inuenef  und  setzt  eine  andere  Ordnung  in  der  vorläge  voraus.  152^  Ascensio- 
nes    spiritales    sunt  Septem.     Interrogare  humiliter.  Audire  diligent.  intellegere 

15  sapienter.  Credere  fideliter.  Operare  utilit.    Sperare  fortiter.    Diligere  ardent.  Dicta 

sei  Hieron  im  i  prb.  De  ista  misera  &  breuita  {sie),  festinemus  ad  illa  scörum 
beata  pmia  usw.  152^  let7Je  zeile  In  xpl.  nomine  incipit  glosa  und  es  folgt 
153* — 194*  zweisjMltig  ein  alphabetisches  lat.  wb.,  beginnend  Abba  syru.  pa- 
ter.    grece.    genitor    latine,    das    sich  aufs   nächste  7nit  dem    CGL  4,  201    abge- 

20  druckte?!  S Galler  berührt.  194^ — 195^,  ebenfalls  zweispaltig,  ein  aljohabetisches 
lat. -deutsches  glossar  (DCLXXVIII:  318,33  F&e]  F&  auf  rasur.  319,  5 
forauuizida.  36  scriptatarent),  welches  erst  aus  einer  von  einejn  ags.  Schreiber  her- 
gestellten hs.  alphabetisiert  ist,  denn  195^^  steht  im  P  paccillantes !  nutantes. 
196*  Incipit  fides  catholica  quam  sei  Atthanasivs  Alexandrie.  eps  ex  consensu 

25  Niceni  concilii  dö  inspirante  dictauit  {auszug  aus  der  dem  Fortunatus  beigelegten 
erklärung,  MG  Äuct.  antiq.  iv,  2,  106  ;f).  200^  Incipit  Altercatio  Athanasii. 
epi.  contra  Arrium.  Sabellium.  uel  Fotinum  hereticos  — 204*.  204*^  theol.  no- 
tizen  von  derselben  hand  wie  auf  1*.  —  die  Älcuingll.  entdeckte  HFKnust,  vgl, 
Archiv  der  gesellschaft  8  (1843),  110.   161  und  FBöhmers  briefe    ed.  Janssen  1, 

30  284.  ausgäbe  durch  EDronke  im  Fuldaer  gymnasialprogramm  von  1842  5.  11  ff.  ^^ 
[P.  71.]  [146 

€J  11  chart.  in  folio,  xv  jhs.,  380  bll.  und  vor  1  ein  herausgerissenes  und  ein 
ungezähltes,  vor  45  ein  ungezähltes,  nach  380  zwei  ungezählte  leere),  vereinigt 
eine  reihe  urspr.  selbständiger  hefte,    deren  2i(^pi^'>^  zum    teil  keine,    zum  teil  vier 

35  verschiedene  Wasserzeichen  führt,  daher  die  vielen  leeren  bll.  avi  ende  von  lagen, 
diese  lagen  verteilen  sich  so:  abgerissenes  bl.  — 12.  13 — 24.  25 — 38.  39 — 51. 
52—67.  68—82.  83—92  93—104.  105—116.  117—126.  127.  128  angeklebt. 
129—138.  139—148.  149—157.  158-169.  170—179.  180—191.  192—201. 
202—211.  212—219.   220— 231  {hier  der  einzige  custos).  232—243.  244—255. 

40  256—261.  262—273.  274—285.  286—295.  296—307.  308—321.  322—337. 
338—349.  350—362.  363—378.  379.  380.  die  beiden  leeren  bll.  nachdem  der 
codex  gebunden  ivar,  klebte  man  bei  dem  unbezeichneten  anfangsbl.  sowie  bei 
bl.  38.  69.  158.  244.  262.  289  unterschiede  mit  den  buchstaben  a — g  ein.     in-' 


438  Vekzkiciinjs  Diok   Hsh.    147 

halt:  ungezähltes  hl.  Vorderseite  —  4*  mitte  (rest  von  4"  und  bl.  4*^  l&>.r)  Lauri 
quirini  in  gignasijs  florentinis  (dialog  zwisdten  Mercur  und  dem  aus  der  unter- 
weit aus  neurjier  em2)or(jesiie(jenen  Charon:  beide  hören  ua.  zu  Florenz  eine  rede 
des  Laurus  Quirinus  (f  14G6)  contra  inuidiam  an;  von  Laurus  heifst  es  de  quo 
5  haut  parua  est  expectatio  in  his  gimnasiis  und  als  hervorragendster  Florentiner 
der  zeit  wird  Albertus  Baptista  (14.04: — 77)  gepriesen) ;  ob  hiermit  identisch  ist  der 
von  OdegliÄgostini  Notizie  istorico-critiche  intorno  la  vita  e  le  opere  degli  scritiori 
Viniziani  1  (1752),  223  angeführte  Tractatus  perlepidus  in  Gymnasiis  Florentinis 
des  Laurus,  kanfi  ich  nicht  entscheiden.     5* — 25*  mitte  (rest  von  25*  und  bl.  25^ 

10  leer,  ebenso  12**  und  der  graste  teil  von  12*)  die  comoedie  Philogenia  des  Ugo- 
linus  Parmensis  (vgl.  JKlein  Gesch.  des  dramas  4,  245),  26* — 34*  mitte  der 
brief  des  Äeneas  Silvius  de  miseria  curialium  (ep.  166  der  Basler  ausgäbe  von 
1551),  34^  scherzhaftes  aufnahmediplom  in  den  sauf  er  or  den  für  Andreas 
Toblar  aus   München,  kleriker  der  diöcese   Freising:  zeugen    eques  dominus  Sigis- 

15  mundus  patauie,  dominus  Vrbanus  de  Saltzburga,  dominus  et  magister  Johannes 
Busser  de  Landshueta,  dominus  et  magister  lacobus,  magister  Chunradus  de  Crai- 
burga,  dominus  et  magister  Georgius  Pieresel  de  Saltzpurga,  dominus  et  magister 
Lesschenprecht  de  MuldorfF,  dominus  et  Magister  leorgius  lelmar  de  Aw,  domi- 
nus et  magister  Petrus  Sörbel  de  Mespurg,  dominus   et  magister  Albanus  Swert- 

20  veger  de  Prawnaw;  es  folgt  35*  ein  emp fehlung sbrief  an  die  geistliclikeit  der  diö- 
cesen  Salzburg,  Freising,  Regensburg  für  denselben  Andreas  Toblar,  ausgestellt  am 
25.  VI.  1467  zu  Salzburg  von  Steffan  Schrotet,  plebanus  in  Zell.  35^  leer, 
36* — 37^  oben  brief  des  kais.  secretärs  Joha7i7ies  Rot  {über  ihn  MHerrmmm 
AvEyb  128 — 130)  an  den  cardinal  Franciscus  von  Siena,  ex  noua  ciuitate  idibus 

25  ianuariis  {zwischen  1461  und  1468),  37^  der  im  Archiv  f.  österr.  geschichtsqudlen 
16,  399  abgedruckte  brief  des  Aeneas  Silvius  an  Johannes  de  Capistrano. 
38*  Incipit  epistola  beati  bernardi  de  modo  regendi  se  et  familiam,  7nit  dem 
vermerk  am  schluss  39*  Impressa  est  presens  epistola  in  agusta.  per  Gintherü 
zainer  de  reutlinge;    doch    finde  ich  den  hier  copierten  druck  bei    Hain  1,   1,  374 

30  nicht  aufgeführt.  39^  Caspari  abbati  sancti  galli  (1442 — 1463)  suus  michael 
(ein  brief;  vgl.  unten  54*).  40* — 47*  die  bekannte  kreuzzugsbulle  Pius  n 
vom  22.  X.  1463.  47^  {schluss  auf  49*)  rundschreiben  des  abts  Johaimes 
vom  benedictinerkloster  Seon  i?i  Obe^'bayern  d.  d.  20.  vi.  1471,  und  48*^  ein 
gleiches  des  jjrobsts    Johannes    vom  augustinerkloster   Oars    bei  Landshut  d.  d. 

35  12.  VI.  1471,  fürbitte  für  die  verstorbenen  hisassen  ihrer  Stifter  betr.  49^  fol- 
gender Vorlesung sanschlag:  Cum  cunctos  mortales  vitam  ea  instituere  racione 
deciat.  Ne  a  teneris  ut  greci  ayunt  vnguiculis  in  senectutem  vsque  aliquid  tem- 
poris  amitant  quin  totum  illud  preclaris  negocijs  obtimisve  ocijs  vacet.  Magister 
N  die  lune  hora  vndecima  plutarcum    grecorum    clarissimum  de   educandis  liberis 

40  legere  proponit.  Quem  nuper  guarinus  veronensis  e  greco  latinum  fecit.  qui  totam 
humanam  institutionem  ab  yneunte  etate  adeo  dilucide  explicit  vt  ipso  lecto  facile 
agnoscas  qualiter  et  ibi  (/.  tibi)  et  liberis  tibi  regendis  precipere  queas.  Ne  ex 
ocio  negocium  et  ex   negocio  ocium   vUum  inscicia  perdas.     Hoc  itaque  oppuscu- 


Fulda  C  1 1  439 

luiii  perbreiie  audire  aftbctantes  quam  pluriini.s  sapieiitissiinoruni  givcorum  seuten- 
tijs  refertum  oxeniplariuni  copiani  habobunt.  darunter  in  besonderer  zeile  Hanc 
sine  affixiuii  qui  antehac  furtiin  rapiiisti  cediüani.  50^  nur  wenige  Zeilen  einer 
lat.  Synonymik ,  50*^ — 52  leer,  b'6^  ein  lieheshrief  Multa  ipso  ego  animo 
5  mecuni  voliii  tacitus  quonani  modo  tuam  pudicitiam  veibulis  alloqui  possem  usw., 
unten  verse  auf  pahst  Sixtus  iv  {l^ill — 84)  Non  am*uin  nee  nobilitas  sed  viulda 
virtus  Sixte  tibi  imperium  pontificale  dedit  usw.  ho^  h'ief  des  baccalaureus 
Wenceslaus  Na  tau,  piiruulorum  in  baden  eruditor,  an  den  rector  scolarum  in 
SGallen  vom   7.  x.  mit  der  bitte,    ihm  durch    deti  cantor  Rauenspurgensis  bücher 

10  zu  schicken,  54*  brief  des  7nagister  Michael  Wildeck  an  den  genannten  Wences- 
laus vom  22.  VII.  1470,  bedauert  die  tragödien  des  Seneca  nicht  schicken  zu  kön- 
nen; dann  ein  ausgestrichenes  brieffragment,  54^  schreiben  des  Michahel 
Cristan  de  ConMantia  an  den  magister  Jacobus  scolasticus  in  SGallen  vom  30.  ix., 
55*  Urkunde  des  bischofs  Hermann  von  Constanz,  betr.  die  feier  der  p^^aesentatio 

15  Mariac  am  21  nov.  in  seiner  diöcese,  d.  d.  14.  vii.  1471.  55^  leer,  56*  über 
viererlei  art  schriftauslegung  und  über  weitere  von  einzelnen  kirchenleh7'ern 
empfohlene  gattungen  derselben,  bl^ff  Worterklärungen,  62^^  erklärungen  von 
Probatica  piscina,  Saba,  Tharsis,  Celebs,  Clamis,  Zelus,  63 — 66  leer,  67* — 68^ 
wöer  luxuria,  aufzählimg  antiker  göttinnen,  Verteilung  der  himmelszeichen 

20  auf  die  Wochentage,  liexameter  zum  lob  des  klosterlebens  Cellam  secteris  si  ihm 
cernere  queris  usw.  {zwei  Zeilen  damus  Ro7n.  forschungen  6,  241  nr  82,  3),  vier 
hexameter  über  sämyntliche  Wochentage  und  je  zwei  für  jeden  einzelnen,  endlich 
verse  gegen  die  weiher,  diese  von  mehreren  händen.  69''^ — 71^  die  poetische  le- 
bensbeschreibung  des  abts  Hugo  von  Clugny,  gedi'uxikt  ÄA  SS apr.  iir,  Q64:  ff, 

25  an  welche  sieh  72*  das  kurze  epitaj)h  desselben  (aao.  653)  anschliefst,  darauf 
nach  einem  absatz  die  verse  Prelia  magnatum  uideo  consangwinis  vnda  Et  terras 
uacuas  populi  conbustaque  regna  usiv.  mit  der  Unterschrift  Datum  parisius  anno 
domini  1466,  aber  viel  älter,  da  sie  schon  auf  dem  vorsatzbl.  der  hs.  191  zu 
Bourges  saec.  xiv  sich  finden.     72^  notizen  über  den  tod  Karls  vii  von  Frank- 

30  reich  1461  und  die  thronbesteigung  seines  sohns  Ludwigs  xi.  73* — 74*  De 
lupo  {Voigt  Kleinere  denkm.  58  ff),  74^  Sacerdos  et  lupus  {MSD^  xxv,  die 
Varianten  unserer  hs.  teilte  Dümmler  mit  Zs.  15,  452),  75.  76  leer.  77*  auf- 
zählung  der  biblischen  bücJier  nach  den  categorien  Legales,  Hystoriales,  Sapientiales, 
Prophetales,  77^ — S2leer.     8^^  ff  ab  Schriften  aus  der  SGaller  hs.  899  {unten 

35  nr  218),  als  sie  twch  vollständiger  denn  jetzt  war,  und  zwar  83*  Incipit  Epistola 
Symmachi  =  SG  2,  83^.  84  leer,  85*  Incipit  de  pictagoricis  diffinitionibus  nai- 
keov  =  SG  3,  Incipit  de  etatibus  animantium.  Hesidion  =  SG  4,  85^  Incipit 
Versus  in  Lavde  Larii  Laci  =  SG  5,  86*  Fabulae  vitulo  et  ciconia  =z  SG  ßf 
Fabula  podagrae  &  pulicis  =  SG  6,  86^  Pavli  contra  Petrum  =  SG  7,  87*  Petri 

40  =z  SG  8,  87^  Versus  martialis  damma  =z  SG  11,  Ne  vinum  inmoderate  bibamus 
—  SG  11,  Ad  ebrium  ==  SG  12,  De  Vino  =  SG  12,  88*  De  Culice  =  SG  12, 
Versus  in  tribunali  —  SG  12  f,  Versvs  Pavli  Diaconi  =:  SG  13,  89*  Petri  = 
SG  15,  schliefst  cmf  S9\   rest   der  seile  leer.     90*  Aegrum   fama  fuit  usw.,  in 


440  Verzeichnis  Der  Hhh.   147  — 150 

SG  }0  nur  Icäweise  erhalten  (vr/l.  Zs.  14,  496),  — 91^  reut  der  neue  leer.  91** 
VersvH  Stnibi  de  beati  Blaithniaic  vita  et  finc  =  SG  49,  94»  (V)Na  fide«  vnum 
baptiHiiia  usw.  =  SG  57,  (C)Aisibus  innumcris  usw.  =  SG  109,  (SjV.scipe  sethe 
libeiis  =  SG  109,  95*  Accipe  queso  usw.  =  SG  1 11,  9G*  Hoc  iacet  in  tumulo  = 
5  SG  114,  (E)Cce  supcrno  usw.  =  SG  114,  90^  (S)ic  homo  consistit  sie  corporis 
illiuö  artiis  (fehlt  SG),  Walahfrids  Verzeichnis  der  glieder  des  menschlichen 
körpers  mit  deutschen  gll.  im  context  (DCCCCLIX^),  97''  De  ymno  triuni  puerorum 
(MG  Poetae  lat.  2,  394,  fehlt  SG),  darauf  von  and.  Iiand  Tres  habuit  turris  usw. 
=  SG  46,  98*  die  predigt  Intueamur  usw.  =  SGallen  nr  397  s.  5,   102^ — 104* 

10  genealogie  von  Adam  bis  zum  j.  867  =  SG  68,  dann  spatium  und  104*^  theo- 
logische notizen.  105* — 124*  {von  alter  hand  oben  als  1 — 20  gezählt)  Libellus 
differentiarum  Ciceronis,  ?nit  der  Vorbemerkung  Verba  collucij  olim  cancel- 
larij  Florentinorum.  Reperi  eciam  in  antiquissimo  codice  libellum  de  differentiis 
ciceronis  quem  tarnen  ciceronis  satis  mihi  constat  usw.,  also  derselben,  welche  PDes- 

15  champs  Essai  bibliographique  sur  Ciceron  (1863)  s.  154  anführt,  nur  dass  fälsch- 
lich non  fuisse  nach  ciceronis  fehlt;  dazu  zwei  alphabetische  register  124^' — 128*; 
128^  leer.  129* /f"  Synonyma  Ciceronis,  zum  teil  mit  deutschen  randerklä- 
rungen  {oben  am  rande  steht  129*  Exemplar  incorrectum  meam  ut  deuiaret  ma- 
num  coegit);    schluss  136*^  Marci  tulij  ciceronis  synonyma  vocum    iuxta  alphabeti 

20  ordinacionem  feliciter  expliciunt  anno  domini  1466  die  post  sancti  lohannis  ante 
portam  latinam  hora  quasi  prima.  Sequuntur  nomina  synonima,  nichtalphabetisch 
und  wider  mit  deutschen  gll.  am  rande,  bis  138*,  138^  leer.  139* — 144^  sach- 
lich geordnetes  synonymisches  glossar,  zuerst  gleichfalls  mit  deutschen  er- 
klärungen.    145 — 148  leer.    149* — 150^^  CoUatio  magistri  walachß  in  con- 

25  firmacione  sui  tituratus  (=  tituliatus,  doctorwürde?).  151* — 155*  lat. -deutsches  con- 
versationsbuch  für  den  Jugendunterricht  von  Samuel  de  Liechtenberg  {über 
ihn  Wattenbach  Zs.  f.  den  Oberrhein  28,  38/f  und  Voigt  Humanismus  2^,  303 
anm.),  beginnend  Iuxta  terrarum  climatumue  diuersitatem  ita  et  ydioma  quodque 
diuersificatmn  est.     Inter  omnia  autem  linguagia  latinum  hac  nostra  in  tempestate 

30  insignius  atque  prestantius  exstat.  auf  dem  halb  abgeschnittenen  bl.  153,  vor  dem 
ein  iveiteres  ausgeschnitten  ist,  stehen  allerhand  rhetorische  floskeln.  155^ — 
157^  leer.  158* — 218*  Synonyma  sententiarum  Stephani  Flisci  {s.  JMüller 
Quellenschriften  2^0  f)  7nit  deutschen  Übersetzungen,  geschrieben  1474.  218^.  219 
leer.    220.  221  Verzeichnis  g riech,  worte  mit  erklärungen,  das  hebräische  al- 

36  phabet,  krankheitsnamen.  222*yf  sachlich  geordnetes  lat. -deutsches  voca- 
bular,  zweispaltig;  schluss  243^^  Exspicit  {sie)  exspositor  Reuerendi  magistri  ar- 
cium  liberalium  Johannis  Jäckler  rectoris  scole  constant.  (?)  anno  1450  qui  obiit 
eo  anno  in  ciuä  ro  (?).  244* — 261^  Cornutus.  262* — 287^  Eemigii  expositio 
Catonis.    288^  disticha  i,  8.  26.  iv,  35  des  Cato,  ausgestrichen.     288^  v er s e  {Q)Yi 

40  cupis  esse  bonus  usw.  =  oben  87'^  Die  mihi  die  ebrie  =  oben  87^  aber  mit  einer 
neuen  zeile  nach  v.  2  Egra  quies  oculos  letali  pondere  clausit,  dann  O  mortalis 
homo  usw.  {Eugenius  Tolet.,  Migne  87,  359),  289*  Epithaphium  parasiti. 
(Q)Vid  tibi  mors    faciam    que  nulli  parcere   nosti  usw.  {Riese  683),    290*   (S)Int 


•ü 


Fulda  C  11  —  SGallen  9  441 

tibi  diuicie  diuine  docniata  legis  Corporis  oxupcrat  vires  })rudciitiii  mentis  usw., 
2 dO^ prosaisch  über  die  inulier  hoiiesta(=r:  Anz.  des  germ.  museums  1878  sj).  316), 
darauf  fünf  V  er  se  gegen  die  weiter,  Est  niulier  morbus  noli  mo  tangcre  dictus  be- 
ginnend, 291 — 295  leer.  29G" — 321*  (308  und  321*^  leer)  commentar  zum 
5  Cato  norus  r.  1  — 156  {Zarncke  Bcrichtr  der  sächs.  gesellschaft  1863  s.  24:  ff), 
in  dem  auch  die  verse  des  alten  textes  bcriieksiclitigt  werden.  322*^ — 323*  lat.  worl- 
erklärungen,  323^^  leer,  324"^  lat.- deutsche  rät  sei,  325*^ — 326  Martiaiius 
Capella  De  nuptiis  iv  §  327—338,  327«'^  Horaz  Carm.  iv,  7,  327^  leer, 
sodann  ge dichte  328*  Exhortatio  super  vita  fugitiua   {darüber  fugienda)  et  eius- 

10  dem  floccipendicio  mira.  Heu  mundi  vita  usw.  =  Dumeril  1847  s.  108 — 114, 
329»  (F)As  et  nefas  ambulant  usw.  =  Carm.  Bur.  s.  2,  (A)d  fontem  philo- 
sophie  ^isw.  =  Carm.  Bur.  s.  92,  329^  (F)rigescente  caritatis  usw.  =  Mones 
Anz.  7,  110,  Notices  et  extraits  32,  1,  211  f,  darauf  das  bettelgedicht  Clericorum 
optime  tu  es  deus  (/.  decus)  ecclesie  bis   ut  viuas  eualeas   cum    salute  permaneas, 

15  das   0 Kernstock    Anz.   des   germ.    museums    1877    sp.  12  f  nach    einer   Vorauer, 

GMDreves  Zs.  39,  362  nach  einer  Stuttgarter  hs.  gedruckt  hat,    und  einige  and. 

verse,  330—337  leer,     endlieh  338*— 343^  und  350^—380^  (344—349.  361  lee?-) 

eine  lat.  quantität sichre  in  tabellenform.  —  EDronke    im  Fuldaer  gymnasial- 

p'ogramm  von  1842  s.  1%  ff.  —  [S.  o  228—235.]  [147 

20  SGALLEN, 

STADTBIBLIOTHEK. 
TO  in  folio,    xiv  oder  xv  jhs.,    277  bll,    beschrieben   in    GScherrers   Verzeichnis 
der  7nss.  und  incunabeln  der  Vadianischen  bibliothek  (1864)  s.  29 — 31.    ain  schluss 
ist   eingeheftet  ein   bl.  und  ein  blattbruchstück  einer  uncialhs.   saec.  vi,    enthaltend 

25  Evangelium,  Johannis  19,  13 — 17.  24 — 27.  28  —  42  nach  dem  Italatext;  vier- 
zehn weitere  bll.  derselben  hs.  mit  stücken  aus  MattJiaeus  und  Marcus  {dort  am  untern 
rande  eines  Mattes  vielleicht  eine  deutsche  gl.,  s.  Old-latin  biblical  texts  ii,  xxvii  f.  10 
anm.)  im  codex  1394  der  Stiftsbibliothek  {facs.  Palaeographical  society  ii,  50  und 
in  den   Old-latin  biblical   texts  ii).     über   mehrere    worte  des   38  verses   sind  von 

30  einer  hand  des  ausgehenden  viii  jhs.  deutsche  gll.  geschrieben  (CCCXC^  nachtr.). 
ich  verdanke  facsimilia  und  copien  JBaechtold  und  FWilkens.  —  GScherrer  aao. 
30.  Old-latin  biblical  texts  edd.  JWordsworth  WSanday  HJWhite  ii  (1886), 
XXIX.   67.  [148 

336  {früher  A.  C.   15)  m  quart,  xi  jhs.,   118  ss.:    Arator  De  actibus  aposto- 

35  lorum  mit  einer  rxilis  deutscher  interlinem^-  und  marginalgll.  von  vier  auf  enmnder 
folgenden  händen,  welche  jetzt  allerdings,  da  die  hs.  total  vei^bunden  ist,  mit  einander 
abzuwechseln  scheinen:  die  erste  hand  trug  die  gll.  ein  auf  s.  1- — 12.  45 — 61,  die 
zweite  auf  13 — 24  und  114:  ff,  die  dritte  auf  24 — 28.  77  —  95,  die  vieiie  auf 
29—44.     62—77.     96—113    (DXXX).    —    EGGraff    Diut.  3    (1829),    434/'. 

40  HHattemer  Denkmahle  3  (1849),  594—596.  —  Ar.  2.    [P.   199.  365.]  [149 

SGALLEN, 

STIFTSBIBLIOTHEK. 

9  in  quart,  ix  jhs.,  319  ss.:         1)  5.  1  {leer)  —  261  {vmi  250  an  and.  hand; 


442  V^KKZKiCHNi.s   I>i:k   IIss.   150—165 

262.  2G.H  fehlen),  s.  2  Tobias,  74  Judith,  165  Esther,  248  Canticum 
cant.;  2)  s.  264^  zweispaltiges  lat.-deutsc/ies  hihelfjlossar  {beginnend  mit 
dem  schluss  der  (Jeuesis)  zu  Exodus  (XXIV),  Levitü-us  (XLI),  Numeri  (LIII  mit 
tiachlr.bd.  1,  821),  Deuteronomium  (LXVIII),  Josue  (LXXVI),  Judicuiu  (LXXXVI), 
5  mah  (XCIII),  nerjuvi  I— III  (XCVIII.  CXVII.  CXXXII),  Sapientia  (CCLIX), 
Eccli.  (CCLXVI).  .s\  319  ist  fast  völlig  erloschen.  —  Hllattemer  Denkmahlc  1 
(1844),  231- 230.  ESievers  Zs.  15  (1872),  124/'.  —  Bibl.  12.  [P.  40.|  [150 
S8  in  folio,  ixjhs.,  2G5  ss.:  die  biblischen  bücher  Parabolae,  Eccles.,  Canticum 
cant.,  Sapientia,  Eccli.    auf  der  letzten,  urspr.  leeren  und  dem  dec/cel  aufgeklebten  seite 

10  der  hs.  eine  reihe  gll.,  meist  zur  Sapientia,  au^hzum  Eccli.,  von  denen  einzelne  ganz 
verblasst  sind;  darunter  mehrere  deutsche  im  context  (CCLXXV).  —  HHattemer 
Denkmahle  1  (1844),  312.  —  [P.  46.]  [151 

44  in    folio,    368   ss.:  1)  saec.  viii    s.   1  — 184    Ezechiel    und    Daniel; 

2)  saec.  IX  s.  1S6  ff  ein  medizinisches  Sammelwerk,  das  indes  nichts  deutsches 

15  enthält,  denn  die  bei  Hattemer  Denkmahle  3  (1849),  597*  aus  den  ss.  280.  281. 
324  {der  codex  hat  bisasa.  id  est  ruta  agreste).  326  gegebenen  excerpte  sind  lat.: 
s.  CGL  3,  549,  26.  550,  11.  2.  4.  554,  28.  565,  1,  und  rapano  godego  {s.  285 
in  dem  recept  Folio  probata  tissicis  pentafili."  vi.  enula"  .x.  anegalico"  x.  betonica 
lib  .1.  rapano  godego^  v.  appio  ^  v.  petrosilino  ^  vi.  fenuculi  ^  vi.)  ist  es  allem  an- 

20  schein  nach  ebenfalls.  —  [P.  366.]  [152 

03  in  quart,  x  jJts.,  320  ss.:  die  Briefe  Pauli,  die  Acta  apostolorum,  die 
katholischen  b riefe  und  die  Apocalypse.  in  der  Actis  eine  deutsche  marginalgl. 
(CCCXCVI).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  409^  —  [P.  83.]  [153 

TO  in  klein  folio,  viii  jhs.,  258  ss.:    die  Paulinischen  b riefe  mit  deutscJten 

25  interlinear-  und  marginalgll.  zum  Römer-  und  ii  Corintherbrief,  die  in  jenem  sehr 
spärlich  und  schwer  zu  lese^i  sind,  in  diesem  s.  97 — 107  von  einer  hand  herrühren, 
die  der  der  Benedictiyierregel  aufserordentlich  ähnelt  (CCCCII.  CCCCXIX).  nach 
dem  schluss  des  Philemonbriefs  steht  s.  250  Expliciunt  epistule  pauli  .xiiii. 
amen.    In  nomine  domini  ihesu  christi  saluatoris   nostri  incipit  uersiis  uuinitharis  "^ 

30  {der  name  auf  rasur)  presbiteri  qui  hunc  librum  scripsit  und  es  folgt  eine  prosaiscJie 
anspräche  Winithars  an  seine  mitbrüder.  —  auszüge  bei  EG  Graff  Sprachschatz  1, 
(1834),  LXiii.  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  250—252.  —  Sg.  70.  [P.  82.]  [154 
lOS  in  folio,  xjhs.,  305  ss.:  Ambro sius  De  spiritu  sancto  libri  in  mM  einer 
deutschen    interlinear  gl.  von   der    hand   Ekkehards  iv  (DXXIV),    De  incarnatione 

35  domini,  De  laude  sanctorum,  nach  Scherrer  abschliß  des  codex  98.  —  HHattemer 
Denkmahle  1  (1844),  409^.  —  [P.  340.]  [155 

105  in  klein  folio,  212  ss.:  1)  saec.  x  s.  Iff  Sulpicii  Severi  Vita  SMartini, 
unvollständig,  i7iit  drei  deutsche^i  interlinear  gll.  (DCCCCXIII) ;  2)  saec.  xi 
s.  167  /f"  bruchstücke  des  Liber  de  7nedici?ia  des   Gas  sius  Felix,    gleichfalls  mit 

40  drei  deutschen  interlineargll.  (MXLVI);  s.  209 — 12  fragmente  eines  grammatischen 

*  ein  Uuimdharius  peccator  schrieb  die  Wiener  hs.  743  saec.  vill  {so  Denis  l,  1,  313, 
ICO  auch  s.  314  aus  bl.  9^  die  deutsche  interlinear  gl.  Recipientes  uuider  uuindende 
Hörn.  1,  27 ;  saec,  ix  die  Tdbulae). 


SG ALLEN  9—159  443 

frayehüchleins.  über  die  ro)i(lbci)ierknngen  auf  s.  1.  202.  204  liat  KMüllenhoff 
Zs.  18,  261  f  gehandelt.  —  lIHaitemer  Denkmahle  1  (1844),  319.  320.  —  Sg.  105. 
[P.  128.]  [156 

HO  in  qtiart,  x  jJis.,  558  ss.,  ausreichend  beschrieben  von  Scheirer  s.  41  f:  im 
5  commentar  des  Jus  tu  s  xum  Canticum-  cant.  s.  213  eins  deutsclie  interlineargl.  von 
der  hand  Ekkehards  iv  (DCCXV).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  409»>.  — 
[P.  341.]  [157 

119  in  folio,  X  jhs.,  170  ss.:  des  Hieronymus  commentare  zu  Johel  und 
Micha;  in  letztei'em  eitie  deutsclie  randgl.  (DCXCV).  —  HHattemer  Denhnahle  1 

10  (1844),  410»>.  —  [P.  342.]  [158 

127  in  folio,  IK  jhs.,  470  ss.:  die  commentare  des  Hieronymus  zu  MaitJmeus 
und  Marcus,  atn  ende  des  ersteren  s.  379  der  name  Ratger  (?)  in  runen;  am  schluss 
des  ganzen  auf  dem  dem  riickdeckel  aufgeklebten  letzten  bl.  eine  federprobe, 
in  der  ein  deutsclies  wcni  (DCXC).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  410^.  — 

15  [P.  343.]  [159 

134  in  quart,  266  55..*  1)  saec.  x  s.2 — 76  Prudentius  Kathemerinon,  P.  Ca- 
lagutritanorum ,  P.  Vincentii  und  der  an  fang  der  P.  Laurentii  mit  einer  reihe 
deutscher  interlinearer,  zuweilen  marginaler  gll.  (DCCXCVI);  2)  saec.  xiii 
5.  77 — 147  zweispaltig  commentar  zu  Aristoteles  Perihermenias ;         3)  saec.  xi 

20  s.  l^'^ff  Boethius  De  trinitate  und  and-  Schriften.  —  EOGraff  Diut.  2  (1827), 
311  ff.  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  272  ff.  —  D.  n.  311.— 319.  [P.  229.]      [160 

135  in  quart,  527  ss.:  1)  saec.  xiii  bis  s.  101  Isidorus  In  Oenesifri  {ge- 
riaueres  bei  Scherrer  5.  50);  2)  saec.  xi  5.  126 — 62ß  Prudentius  gedichte  mit 
sehr  spärlichen  lat.  gll.  und  einer  deutschen  interlinearen  (DCCXCI).     s.  526  von 

25  and.  hand  Roma  caputmundi  tenet  orbis  freiia rotundi  wsi/;.  {vgl.  Ozanam  Docu- 
msnts  inedits  174.  175).  vgl.  die  eingehende  beschreibung  bei  EStettnier  Die  illu- 
strierten Prudentiushss.  (1895)  s.  131  ff.  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
410b.  —  [P.  344.]  [161 

136  in  quart,    ix  jhs.,    369  ss,  {von  denen  1 — 3  fehlen):    die  werke  des  Pru- 
30  dentius  mit  einer  reihe  deutscher  interlinear-  und  marginalgll.,  die  zum  teil  stark 

verblasst  sind  (DCCXCV).  —  EGGr äff  Diut.  2  (1827),  311  #:  HHattemer  Denk- 
mahle 1  (1844),  270—272.  —  D.  n.  311.— 346.  [P.  230.]  [162 
141  in  octav,  xi  jhs.,  114  ss.:  verschiedene  Schriften  des  Augustin,  Joharmes 
Chrysostomus  usw.,  worüber  Scherrer  5.  53  das  genauere  angibt,  sodann  s.  10  ff 

35  der  pseudo-augustinische  Gonflictus  vitiorum  atque  virtutum  {gedruckt  zb.  Isidori 
opp.  ed.  Arevalus  7  app.  vii),  worauf  sich  s.  10^  ff  Gregors  Moralia  xxxi 
cap.  45  mit  deutschen  contextgll.  anschliefst;  dabei  ist  oft  räum  für  nicht  ein- 
getragene Übersetzungen  gelassen  (DCLXXXI).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
313.  —  Asc.  3.    [P.  186.]  [163 

40  143  in  quart,  x  jhs.,  168  ss.:  Augusti^ius  De  Genesi  mit  einer  deutschen 
interlineargl.  von  der  hand  Ekkehards  iv  (DXXXIX).  —  HHattemer  Denkmahle  1 
(1844),  410^.  —  [P.  345.]  [164 

159  in  folio,    x  jhs.,    384  ss.   {von   5.  51    an   zweispaltig):    zumeist  Briefe  des 


444  VhiizKirnNiH   Dkk   IIh.s.   Inf)      170 

llieronymus  {ganauares  hei  Scherrer  .v.  59)  7nü  einigen  deuiscJien  inlerlinear-  und 
marginalgll.,  welche  mit  ausnalime  der  ersten  neun  auf  s.  197  von  der  Jiand  Ekke- 
hards  iv  lierrühren  (DCXCVII.  DCLXXXVII:  zu  327,  21  vgl  Hattemer  3,  599'^ 
p,  187).  ^  Jlllattemer  Denkmahle  1  (1844),  255.  250,  wozu  berichtigend  zu  he- 
5  merken  ist,  dass  der  name  auf  s.  'Ul  nicht  Auemot,  sondern  Anemot  lautet. 
EDümmlcr  Zs.  14  (1869),   18  anm.  1.  —  Ep.   \1\   113.J  [165 

163  in  folio,  x  jhs.,  374  ä.9..'  Augustins  com^nentar  zu  Psalm.  1 — 36  mit 
zwei  deutschen  interlinear gll.  von  der  hand  Eklcehards  iv  (DXLI).  —  IIHattemer 
Denkmahle  1  (1844),  411^    PPiper  Zs.  f  d.  ph.  11  (1880),  273.  —  [P.  346.J     [166 

10  106  in  folio,  X  jhs.,  434  ss.:  Augustins  commentar  zu  Psalm.  101 — 118  mit 
je  einer  deutscheji  marginal-  tmd  interlinear  gl.  von  der  hand  Ekkehards  iv  und 
einer  federprohe  (DXLI).  —  IIHattemer  Denkmahle  1  (1844),  411*.  PPiper  Zs. 
f  d.  ph.  11  (1880),  273.  —    [P.  347.]  [167 

168  in  folio,  ixjhs.,  408  ss.:  s.  5 — 404  Augustins  hornilien  über  das  Johannes- 

15  evangelium  mit  einer  deutschen  interlineargl.  von  der  hand  Ekkehards  iv  (DXL). 
V07lier  geht  s.  2 — 4  eine  aufxeichnung  der  Ratpertsche^i  sequenz  auf  den 
hl.  Gallus  (MSD  xii),  den  schluss  bildet  s.  4^05  f  das  gedieht  Ekkehards  iv, 
das  EDümmler  Zs.  14,  S 4:  ff  abgedruckt  hat.  —  HHattemer  Denkinahle  1  (1844), 
411b.  _  [p.  348.]  [168 

20  1*74  in  folio,  xijhs.,  194  zweispaltige  ss.:  s.3 — 189  Augustins  Briefe  mit  einigen 
deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  von  der  hand  Ekkehards  iv  (DXXXVIII). 
genaueres  über  die  hs.  bei  Scherrer  s.  62.  ^  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
282/:  —  [P.  114.]  [169 

183  in  folio,  ixjhs.,  268  zweispaltige  ss.:  s.  S  ff  die  Institutionen  des   Cassian 
25  {einige  capp.  fehlen),     auf  s.  1  stehen  in  zwei  spalten  eine  reihe  lat.  und  deutscher 

unabgesetzter  gll.  zu  derselben  schrift  von  vier  händen  des  xi  jhs.  eingetragen 
(DCXII).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  307.  308.  —  Sg.  183.  [P.  339.]     [170 

184  hl  folio,  XI  jhs.,  266  5s..-  1)  5.  1 — 188  Pro sp er s  Expositio  super  Psal- 
mos    100 — 150;         2)  s.   189  ff  verschiedenes,    von  J^ugustin    ua.,    s.  die    be- 

80  Schreibung  bei  ScJierrer  5.  64 /"  und  vgl.  Neues  archiv  5,  428,  MO  SS  xiii,  717. 
auf  der  leer  gelassenen  s.  255  sind  lat.- deutsche  abgesetzte  gll.  zweispaltig  ein- 
getragen (MLXXVI.  MCXI),  ebenso,  aber  unabgesetzt  und  dreispaltig,  auf  den 
ss.  261.  262,  diese  letzteren  bis  auf  den  schluss  der  rein  lat.  endpartie  {über  ver- 
wandtschaftsnamen)   von   einer   hand    (MV^.    MCXV.    MXCIII.    MCI.    MXXV*. 

35  MLXXVI.  MCXXI.  DCCCCLXIV.  MCXI.  DCCCCLLX«.  MLXXXII«. 
MCXXXI V).  6*. 2 6 3 — 266  zwei  bll. ewies  c o m m e n tars  zum  neuen  testa m ent , 
die  urspr.  einer  and.  hs.  angehörten.  —  einige  auszüge  bei  IvArx  Geschichten  des 
kantons  SOallen  1  (1810),  191 — 201.  ob  MGerbert  Iter  alemannicum  (1765) 
5.  101,    wo  er  eines    nomenclator   linguae   Theotiscae   in    codice  quodam  S.  Galli 

40  gedenkt,  unser  ms.  im  sinn  hatte,  bleibt  zweifelhaft.  FHvdHagen  Denkmale  des 
ma.s  (1824)  6-.  35.  36.  EGGraff  Diut.  3  (1829),  224—226.  HHattemer  Denk- 
mahle 1  (1844),  292/:  308—311.  PPiper  Zs.  f.  d.  ph.  13  (1882),  446—450.  — 
Sg.  184.  [H.  §  42.  136.    P.  418.    S.  o  434—444.]  [171 


SGallen   159—242  445 

193  in  odav,  ix  jhs.,  303   ss.,  palhnpsest:    homilien,  hauptsächlich  de,s  Cae- 
sar ius;  der  inhalt  ist  von  KHaJni  in  den  Sitzungsberichten  der  Wiener  akademie, 
hist.-phil.  Masse  50  (1865),   131  {vgl.  CPCaspari  Briefe,  abhandlumjen  und  jjredig- 
ten  aus  den    zwei   letzten  jhh.  des  kirchlkluiu  altcrtums,   Chri.stiania  1890,  s.  411 
5  und  CFArnold    Caesarius    von    Arelate    (1894)    s.  454 — 457)   genauer  angegeben, 
auf  s.  302.  303  eine  reihe  gesammelter  deutscJwr  gll.  zu  diesen  homilien  von  zwei 
händen,    deren    zweite    bedeutend  jünger  ist    (DLXXXI).     die    cxorcismen   der 
ss.  274 — 282  bei  PPiper  HöfiscJie  epik  3,  G96 — 700.  -^  einige  auszüge  bei  IvArx 
Geschichten    des  kantons  SOallen  1  (1810),   191' — 201.    EGGraff  Sprachschatz  1 
10(1834),    Lxiii/:     HHattemer  Denkmahle    1    (1844),    311.  312.    PPiper    Zs.  f  d. 
ph.  11   (1880),  265/:  —  Sg.  193.  [H.  §  136.   P.  349.    S.  o  206.]  [172 

197  inquart,  ixjxjhs.,  SdSss.:  1)  s.  1 — 92  Di  dys  und  anderes  {s.  Scherrer 
und  zu  s.  92  Wimer  Studien  2,  75—78);  2)  .^.  93  {leer)  —  122  (121  leer, 
122  bild  des  labyrinths)  Daves;         3)  s.  123  (leer)  —  280  Alcimus  Avitus 

15  mit  ivenigen  deutschen  intevlineavgll.  (DI);  4)  s.  281 — 328  vevschiedene  lat. 
gedichte,  s.  Schetrev;  5)  s.  329—397  {^9  fedevproben,  398  leev,  331.  332 
leeres  papier)  Juvencus  und  Sedulius.  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
415.  —  [P.  351.]  [173 

198  in  octav,  x/xi  jhs.,  150  ss.:    die  gedichte  des  Alcimus  Avitus  mit  zwei 
20  detäschen    interlineavgll.    (DIU)   und   s.   141  /f  das  MG  Poetae   lat.   1,  275  ff  ab- 
gedruckte Alcuins.  —  HHattemer  Denkmahle  1  {IS 4:4t),  415^^.  —  [P.  188.]     [174 

215  in  follo,  X  jJis.,  417  ss.:  Gvegovs  Dialoge  mit  einev  deutschen  interlineargl. 
(DCLXVII).  —  [P.  367.]  [175 

216  in  folio,  mjhs.,  256  ss.:    s.  4 — 223  Gregors   Cuva  pastovalis  mit  einigen 
25  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  mehrevev  hände  (pO\j\l\  224^  ff  des  Hier o- 

nymus  Epistola  de  gvadibus  sacevdotalibus.  auf  s.  3  die  fedevpvoben  cers  hodo 
ciuius.  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  283.  416*.  PPipev  Zs.  f  d.  ph.  13(1882), 
450  {seine  abweichimgen  von  meinem  texte  sind  falsch).  —  [P.  147.]  [176 

218  in  quxivt,    x  jhs.,    194  ss.:     Gvegovs  Cuva  pastovalis    von    vevschiedenen 
30  Mnden  geschvieben  und  am  schluss  unvollstmidig  mit  einigen  deutschen  intevlineavgll. , 

die  ebenfalls  von  vevschiedenen  händen  hevvühven  (DCLV).  —  HHattemev  Denk- 
mahle 1  (1844),  284.  PPiper  Zs.  f  d.  ph.  13  (1882),  452  {liest  bd.  2,  243,  12 
fälschlich  lerit).  —  [P   149.]  [177 

219  üi  quavt,  ix  jhs.,  234  ss.:  Gvegovs  Cuva  pastovalis  von  einev  hand  mit 
35  wenigen  deutschen  intevlineav-  und  mavginalgll.  (DCLIV).  —  PHIattemev  Denk- 
mahle 1  (1844),  314.  PPipev  Zs.  f  d.  ph.  13  (1882),  452  {hat  noch  zu  bd.  2, 
243,  9  die  gl.  Recoluit  er :  :  : :  ta  45 :  er  ta  steht  in  dev  tat  da,  abev  von  einer 
rasuv  zwischen  beiden  silben  ist  keine  rede,  er  vielmehr  vovsatzpavtikel,  ta  endung, 
also  erhugita  gemeint).  —   [P.   150.]  [178 

40  242  in  quuvt,  272  ss.:  1)  saec.  xi  s.  3 — 16,  eine  läge  {ein  hl.  nach  s.  10 
ausgeschnitten),  viev  hymnen  des  Notker  Balbulus  auf  den  'hl.  Stephanus  und 
Notkev  Labeo  Von  dev  musik  {abgedvuckt  bei  HHattemev  Denkmahle  3,  586 — 590); 
2)  saec.  x   s.  17 — 20,    ein  doppelbl.,    Pas  sie  SApollinaris   vovn   und  hinten 


446  VKKZKifHNis  Der  Hhh.  179—100 

unvoUsUindig ;  3)  -sar^.  x  s.  21  Aid  hei  ms  Aenig^nala  ynit  deutscJien  interlinear- 
und  marginalfjll.  (DX),  49  leer,  50  Äldhelm  De  lattdibics  viryinum  mit  deutschen 
interlinear-  und  margittalgll.  (DXVI*),  148  Aid  heim  De  odo  principalibus  vitiis 
desgl.  (DXIX)  und  mit  schreiherversen  am  schluss  167  Vorderseite,  167  rikk- 
5  Seite  leer,  168  Sedulius  Carmen  pasdiale  mit  zwei  deutschen  interlinear gll. 
(DCCCL),  243  Sedulius  Hymnus  i.  es  folgt  247 — 252  ein  lat.-deutscJies  voca- 
hular,  dreispaltig,  durch  reagens  vef'dorben  und  sehr  schwer  zu  lesen  (DCCCCXXXIII) ; 
namentlich  auf  ä.  252  ist  jetzt  nichts  mehr  zu  erkennen  ;  4)  saec.  xi  s.  253 — 268, 
eine   läge,    stück    aus   Ambro sius  L/ucascommentar,    Sententiae   morales,    ab- 

10  gedruckt  von  PPiper  Höfische  epik  3,  706  ff;  5)  saec.  viii  s.  269 — 272  bruch- 
stücke  des  ersten  buchs  Reg  um.  —  IvArx  Geschichten  des  kantons  S  Gallen  1 
(1810),  191  ff.  FHvdHagen  Denkmale  des  ma.  s  (1824)  s.  33—85.  EGGraff  Diut.  3 
(1829),  221—224.  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  278—282.  294—300.  PPiper 
Zs.  f  d.  ph.  11  (1880),  258—264.  266—273.  —  Sg.  242.  [H.  §  43.  81.  136. 

15  P.  196.    S.  0  445—453.    i  827—833.]  [179 

345  in  quart,  xi  jhs.,  526  ss.:  der  zweite  teil  {buch  6  — 10)  von  des  Ambro- 
sius  Ansbertus  commentar  zur  Apocalypse  mit  einigen  deutschen  interlinear  gll. 
von  der  hand  Ekkehards  iv  (DXXV).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  416^.^ 
[P.  352.]  [180 

20  S51  in  folio,  i:x.  jhs.,  186  ss.:  verschiedenes  kalendarische,  genauer  verzeichnet 
von  Scherrer  s.  94,  darunter  auch  Beda  De  temporum  ratione  mit  einer  deutschen 
interlineargl.  (DLV).  —  HHattemer  Denkmahle  3  (1849),  597^.  —  [P.  368.]  [181 
S60  in  quart,  ix/x  jhs.,  392  55.  (5.  390  Monachi  iiuichranuni  monitis  Hart- 
pertus  ecce  diaconus    ornauit   thecam    hanc):   Beda  In  Actus   apostolorum  mit  je 

25  einer  deutschen  interlinear-  und  'tnarginalgl.  (DXLVI),  s.  159  Beda  De  situ  loco- 
rum  quorundam  {anJiang  zum  vorigen,  s.  Opp.  ed.  Col.  5,  666  ff),  s.  181  Beda 
In  Apocalypsin.  —  HHattemer  Denkmahle  3  (1849),  598^  —  [P.  369.]  [182 
!36S  in  quart,  x  jhs.,  220  ss.:  s.  1  ff  Beda  De  miraculis  SCuthberti,  62  ff 
Aldhelm  De  laudibus  virginmn  und  De  octo principalibus  vitiis  mit  einigen  deutscJien 

30  interlinear-  und  marginalgll.  (DXVI*.  DXIX),  201  ff  die  gedichte  des  Theodulf 
und  Modo  in,  welche  MG  Poetae  lat.  1,  563.  560.  569  abgedruckt  sind.^^  HHatte- 
mer Denkmahle  3  (1849),  598^  —  Aid.  5.  [P.  193.]  [183 
!368  in  quart,  ix  jhs.,  168  ss.:  Grammatica  Albini.  auf  s.  1.  2.  119  einige 
deutsche  gll.  als  federproben  (MCCXLVII).  —    HHattemer  Denkmahle  3   (1849), 

35  598^  [184 

270  in  quart,  x  jhs.,  68  ss.:  s.  4  (3  Zeer)  Alcuins  Dialectik,  39  Cassiodor 
De  musica  disciplina,  45  Cassiodor  De  definitionibus,  50  De  doctrina  christiana 
Augustini,  51  das  gedieht  über  die  winde  Riese  484,  52  runenalphabet  und 
über  die  verschiedenen  arten  der  runen,  53  Topicorum  siue  locorum  ex  quibus  ar- 

40  gumenta  ducuntur  triplex  est  diuisio  usw.,  55  erklärung  griech.  rhetorischer 
ausdrücke,  57  erklärung  grammatischer  termini,  58  (von  hier  an  zwei- 
spaltig und  abgesetzt)  In  Matheo,  59  In  Luca  (erklärung  der  eigennamen  und 
der  griech.  namen),  60  ff  mehrere  kleine  griech.- lat.  Wörterbücher,  64  Quibus 


SGallen  242—292  447 

locis  apostoli  iaceant,  darauf  sp.  2  Anticristus  appollatur  quia  contra  Christum 
uenturus  est.  Syrnia  portus.  siue  ora  uestimenti  2(s^w.  mit  einigen  deutschen  gll. 
(MCCXXIX),  G5  De  regnis  inilitiaqiie  uocabula.  Regiium  a  regibus  usw.  {auszug  aus 
Isidor  Etijm.  9,  3. 4),  G6  Anco  grece  cubitus  dicitur  usw.,  tvidcr  mit  einigen  deutschen 
5  gll.  {ib.);  nach  Kikosus  67  sp.  2  steht  ein  feiner  roter  strich  und  es  folgen  die  hexa- 
meter  Hoc  subter  iaceant  defuncta  cadauera  fratrum  usw.,  herausgegeben  nach  der 
S Galler  hs.  878  in  den  Wieiier  Studien  2,  73  {wol  auch  erhalten  in  der  Wiener 
lis.  806,  6\  Denis  i,  1,  993).  darauf  wider  zwei  feine  rote  striche  und  dann  ver- 
schiedene excerpte  und  Sprichwörter  bis  68  sp.  1;  rest  der  seile  leer.  —  HHatte- 

10  mer  Denkmahle  1  (1844),  417  f  —  Sg.   270.  [P.  265.]  [185 

278  in  quarty  m  jhs.,  514s5.;  A^nalarius  De  e^clesiasticis  officiis  und  s.  514 
di>e  federprobe  saec.  xi  fFrxnt  pphkr  cpnxf  :  kkm  :  :  [rasur  von  bb)  pfrlkqxkdb  gbzbs, 
worin  tvenigstens  der  biblische  name  ophir  und  der  Jiexameterschluss  per  liquida 
gazas  deutlich  sind,    sodass    nicht  an   ein  deutsches  wort   gedacht  ^verden  darf.  — 

15  HHattemer  Denkmahle  3  (1849),  598.  [186 

2*79  in  folio,  ix  jhs.,  695  ss.:  erster  teil  von  Florus  (resp.  pseudo-Beda)  Collec- 
tanea  aus  Augustin  zum  Römerbrief  mit  drei  deutschen  inte7iineargll.,  einer  mar- 
ginalen von  der  hand  Ekkehards  iv  (DCXXXII).  —  HHattemer  Denkmahle  1 
(1844),  419*.     EDilmmler  Zs.  14  (1869),   18  anm.   1.  —  [P.  353.]  [187 

20  283  {s.  2  von  alter  hand  über  sei  galli)  in  quart,  ix  jhs.,  684  ss.:  commentar 
des  Hrabanus  zum  Pentateuch,  von  der  Exodus  an  in  Walahfrids  Strabus 
gekürzter  gestalt.  hinter  dem  Deutei'onofnium  s.  678  ff  noch  ein  abschnitt  Item  de 
Numero,  im  texte  stellenweise  deutsche  gll.  zwei  aitch  übergeschrieben  (XXVII.  XL 
mit    nac'htr.    bd.   1,  821.    LXV  und   bd.  4,  259    anm.  12.    LIV).     vgl.   Scherrer 

25  s.  106/:  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  315/".  —  Sg.  283.  [P.  44.]  [188 
280  in  quart,  iK  jhs.,  270  ss.:  a^n  schluss  {über  das  vorhergehende  s.  Scherrer 
s.  107)  s.  262 — 270  der  Epylogus  breuiter  digestus,'^^//^.  das  letzte  capitel  der  Re- 
gula canonicorum  von  816,  mit  drei  deutschen  randgll.  (DCCCXX^  nachtr.).^ 
HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  419^.  [189 

30  292  in  duodez,  210  ss.:  1)  saec.  x  s.  1 — 198  {zwiscJien  98  und  99  ist  ein 
bl.  ausgeschnitten)  von  verschiedenen  händen  und  sehr  u/nsauber.  1  erklär ung 
biblischer  namen,  2  Incipivnt  gl  ose  siue  interpretationes  nominum  ignotorum 
de  uetere  et  nouo  testamento  mit  deutschen  gll.,  meist  im  context,  seltener  inte?'- 
linear,  und  zwar  zur   Genesis  (XVII),    7  E(codus  (XXXVII),    15  Leviticus  (L), 

35  20  Nmneri  (LXII),  23  Deuteronomium  (LXXII),  26  Josue  (LXXVII),  28  Ruth 
(XCV),  Rßgum  i  (CIX),  33  Regum  ii  (CXXV),  36  Regum  iii  (CXLII),  42  Re- 
gum  IV  (CLV),  45  Esams  (CCLXXXI),  54  Ezechiel  (CCCIU),  60  Daniel 
(CCCXIV),  61  05ea5(CCCXIX),  (y2  Micheas  {GQQXL\  63  Sophonias  {CCCXLNlll), 
64  Zacharias  (CCCLII),  65  Job  (CCXIV),  75  Psahnen  (CCXXII),  daran  anschliefsend 

40  103  das  Cantimm  Ezechiae  (CCLXXXVIII),  104  Parabolae  (CCXXXII:  die  obere 
hälfte  der  s.  105  ausradiert),  108  Eccles.  (CCXLI),  109  Canticum  cant.  (COLI), 
112  Sapkntia  (CCLXII),  114  Eccli.  (CCLXXI),  117  Paralipp.  i  (CLIX), 
121  Estiier  (CCVII),  122  Tobias  (CLXXXII),  123  Judith  (CXCV),  126  Matthaeus 


448  Vkrzkiciini.s  Dfk  Hss.    190-194 

(CCCLXXni),  132  Ijueas  (CCCLXXXIII),  134  Johannes  (CCCXC),  135  Ada 
(CCCXCVri),  140  Ejnstola  Peiri  i  (CCCCLXXIII),  141  Epistola  ad  Corinthios  i 
(CCCCXVI),  143  Epistola  ad  Galatas  (CCCOXXIX),  146  Epistola  ad  Hebraeos 
(CCCCLXVII),  149  Ahdiae  Acta  apost.  zweispaltiij  ohne  Überschrift  (DCCCXCII), 
5  153  Sulj)icius  Severus  De  sancto  Martino  desf/l.  (DCCCCXII),  157  Donat  loider 
einspaltig  (DCXX),  165  Prudentius  (DCCXCVIII:  166  wid  von  170  an  zwei- 
spaltig), 191  .SWw/ms  (DCCCXLII),  192  Sedulius  De  greca  {DCCCLlll),  196  No- 
mina holerum  (MXV).  197  saec.  xi  zweispaltig  mit  medizinischen  Vor- 
schriften für  die  einzelnen  monate  beschrieben  (verwandt  denen  der  nr  39  bl.  81^^^), 

10  198  leer;  2)  saec.  xi  s.  199 — 210  (ein  ternio)  astronomischen  i7ihalts, 
mitten  im  satz  a7ifangend:  Überschriften  De  solis  ac  Ivne  deliqvio  (stimmt  zu 
JJeda  De  temporum  ratione  c.  25),  De  eqvinocciis  et  solsticüs,  De  qvatvor  tempori- 
bvs  usw.  —  EGGraff  Diut  2  (1827),  167—188.  311—354.  HHattemer  Denk- 
mahle 1  (1844),  245—249.  262—264.  265—270.  276.  277.  291.  307.  —  D.  ii. 

15  168.— 188.  311.-354.  Pfl.  6.  Sg.  292.  [P.  10.  S.  o  492—493.]  [190 

304  in  quart,  ^  jhs.,  188  zweispaltige  ss.:  die  gewöhnliche  bibelglossatur , 
aber  nur  mit  einem  deutschen  wort  im  context  (CII).  —  HHattemer  Denkmahle  1 
(1844),  419b.  —  [P.  45.]  [191 

^95  in  quart,  ix  jhs.,  240  ss.  (138.  139  doppelt  vorhanden,  nach  11^  und  20^ 

20  je  ein  bl.  ausgeschnitten):  s.  1  ff  gll.  zu  den  vier  evangelien  mit  einer  deutschen 
im  Matthaeus  (CCCLX^XII),  zu  den  Actis  apostolorum,  den  katholischen  brieferi 
und  der  Apocalypse.  es  folgt  s.  44  Incipit  interpretatio  nominum  hebraicorum, 
54  De  gentibus,  56  Incipit  de  locis,  57  De  fluminibus,  58  De  mensibus,  De  so- 
lemnitatibus,  60  De  idolis,  61  De  ponderibus,  62  De  mensuris,  De  grecis  nomini- 

25  bus,  dh.  Eucherius  Instruct.  2,  1.  4 — 9.  12 — 15;  angehängt  ist  5.  65  ein  stück 
ohne  Überschrift  mit  einer  deutschen  gl.  (MCCVIII).  66  Incipit  glosa  de  psal- 
terio,  95  Epistola  Hieron  im  i  de  nominibv^  qvibv^  apvd  Hebreos  deus  vocatvr, 
96  gll.  zur  Genesis  (IV:  299,  1  Obtrectatorum.  300,  1  uuazzertrogun]  das  erste 
r  aus  e  corr.)  mit  einem   fremden  anhang  s.   110  (MCCIX),    Hieronimus  (De- 

30  canus  usio),  111  vii  poene  Cain,  vii  tenebre,  vii  genera  supplicii, 
De  uocibus  uariis  animantium,  112  De  septem  liberalibus  discipli- 
nis,  De  mensura  terre,  113  De  ponderibus,  11h  gll.  zur  Exodus (XXYV)^ 
125  zu  Leviticus  (XLI),  132  Numeri  (LIII),  135  Deuteronomium  (LXVIII), 
139^  Josue  (LXXVI),    139^  Judicum  (LXXXVI),    141  Ruth  (XCIII),  145  Re- 

35  gum  i  (XCVIII),  154  Regum  ii  (CXVII),  161  Regum  iii  (CXXXII),  166  Re- 
gum  IV  (CXLVII),  168  Esdrae  i  (CLXVII),  170  De  neemia,  Maccab.  i 
(CCCLIX),  173  Maccab.  11,  175  De  libro  pastoris,  woran  sich  die  verse  Riese  4:88 
schliefsen,  176  Job,  179  schluss  des  Eccles.,  Canticum  cant.,  183  Sapientia, 
184  Eccli.,  189  Paralipp.i,  191  Paralipp.  u,   19^  Esther,  194  Tobias,   19b  Judith, 

40  197  Esaias  (CCLXXVII),  darauf  wider  gll.  zu  Job,  209  Parabolae,  216  anfang 
des  Eccles.  (es  sind  also  die  lagen  179 — 202  und  203 — 216  in  falscher  folge  ge- 
bunden), 219  Jeremias,  222  Ezechiel  (CCXCIX),  229  Oseas,  230  Johel  (CCCXX), 
231  Arnos,  Äbdias,  Jonas,  232  Micha,  233  Nahum,  Abacuc,  Sophonias,  2^4  Ag- 


SGallkn  292  -  299  449 

gaetis,  Zaeharias,  23 G  Malachias,  Daniel.  —  IlllaUemer  Denkmahlc  1  (1844), 
224—231.  257.  419.  —  Bibl.  9.  [P.  20.]  [192 

290  in  quart,  ix/x  ^7/**.,  23G  .»«.v..*  1)  s.  3 — 32,    ^wei  lagen,    Canones  der 

Mainxer  k  ir  che  n  vor  Sammlung  unter  llrahan  im  j.  847,  und  ein  stück  von 
5  Hieronymus  commeniar  zu  Nahum;  2)  s.  33 — 168  (169  und  die,  weil 
170 — 189  iiberspru7igen  ivurde,  folgende  5.  190  bis  auf  die  /et/erjt>ro6e  Hadamuote. 
Hadam'  leer)  gll.  zu  den  hiblvichen  hüchern  von  Genesis  bis  Begum  incl.mit  mehreren 
deutschen  worten  im  cotitext,  interlinear  oder  am  rande  (VI.  XXV.  LH.  LXI. 
LXIV.    LXXVIII.    LXXXV);         3)  .s».   191    (leer)  —  236  [leer),    zwei    lagen, 

10  Isidors  Synonyma.  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  317.  318.  —  [P.  43.]  [193 
299  in  quart,  ixjxjhs.,  336  ss.,  teilweise  durch  moder  geschädigt:  1)  s.  1 — 73 

(s.  4  dreifach  vm'handen,  s.  65  doppelt),  wo  der  text  schon  tnit  den  drei  ersten 
zeile7i  aufhört  uml  das  bibliothekszeichen  von  S Gallen  folgt;  2)  5.  74  bis  zum 
schluss.    dieser  teil  besafs  früher  eine  lagenbezeichnung  ii  (s.  106)  —  xvi,  sie  ist 

15  aber  ausradiert  und  dafür  eine  die  ganze  hs.  umfassende  und  von  xxviiii — xlviiii 
(s.  330;  es  folgen  noch  zwei  beschriebene  blL,  ein  ausgeschnittenes  und  ein  leeres) 
reicliende  von  a7id.  liand  durchgeführt,  beide  teile  enthalten  glo ssensammlungen, 
und  zwar:  1)  s.  1.  2  leer.  3  De  Hester  (CC),  4i>  De  Hesthra  (CLXXIV.  CLXXI), 
6  De  lob  (CCIX),   7  De  Daniele  (CCCX),  Item  alia  glosa,  8  De  Esaia  (CCLXXVI), 

20  11  De  Hieremia  (CCXC),  12  De  Ezechiel  (CCXCVIII),  13  Item  alia  glosa 
(CCXCIX),  14  De  xii.  prophetis  (CCCXV.  CCCXXXVII.  CCCXXIV.  CCCXXXII. 
CCCXLIII),  15  Item  alia  glosa.  in  xii.  prophetas  (CCCXVI.  CCCXXI.  CCCXXV. 
CCCXXXIII.  CCCXXXVIII.  CCCXLVI),  17  In  prologo  libri  Salomonis  pro- 
uerbiorum  und  In  libro  prouerbiorum  (CCXXVII),  darauf  20  ohne  Überschrift  ein 

25  unbestimmbares  stück  (MCCXXVI),  24  Item  alia  (MCCVI),  De  lapidibvs,  25  Alia 
(MCXLVIII),  28  Verba  .vii.  epistolarum,  De  epistolis  Hieronimi  et  Augustini 
(DCLXXXIII*),  30  Verba  de  ecclesiastica  ystoria  (DCCCXXIV),  31  De  arboribus 
(MV^),  De  oleribus.  et  herbis  diuersis  (MXXV^),  32  De  bestiolis  (DCCCCLXIX), 
33  De    uolatilibus  (DCCCCXCVII^),    De    piscibvs  (DCCCCXCI^),    De    membris 

30  (DCCCCLIX^),  De  parentibus  (DCCCCL^  MLXIV.  MCXXVIII),  Item  de  parenti- 
bvs  (DCCCCL*),  von  5.  26  bis  hierher  in  abgesetzten  spalten,  34  De  Leuitico 
(XLIX),  42  Incipit  de  Numero  (LV),  52  Incipit  de  Devteronomio ;  2)  s.  74 
(75  fehlt)  De  .i.  libro  Regum  (CI),  92  Incipit  de  secvndo  (CXVII),  102  Incipit 
de  tercio  (CXXXIII),  112  Incipit  quartus  (CXLVII),   122  Epistola  Hieronimi 

35  ad  Dardanvm  de  generibvs  mvsicorvm  (xi,  2,  277  Vallarsi),  128  Item  Isidorvs 
in  tertio  libro  sie  ait  =  Et  gm.  3,  19 — 22,  11,  129  Epistola  Hieronimi  ad 
Marcellam  de  elementis  Hebreorum  id  est  literarum  (xxx  Vallarsi),  135  De 
Ecclesiaste.  incipit,  137  In  libro  Syrasirim.  id  est.  Cantica.  canticorvm  (CCXLVIII), 
142  De  Sapiencia  incipit  (CCLVIII),   153  Explicit,  154  Qve  svperivs  omissa  svnt 

40  hie  repetvntur,  Incipit  de  libro  Hiesv  filii  Sirach  qvi  ecclesiasticvs  dicitvr  (CCLXVIH), 

158  Canones  generalium  conciliorum  a  temporibus  Constantini  e'sse  coeperunt  ^<sw;., 

161  De  canone  apostolorvm  usw.  (DXCIII),  186  Ite  glosa  {alphabetisch:  DLXXXIX), 

209    Item   de    Melibitano.   L.  viiii.  capitvlvm   (DXCIII),    212    Item    alia    glossa, 

Althochdeutsche  glossen  IV.  29 


450  Verzeichnib  Der  Hbs.   194—197 

213  über  Oregois  Ifomilien  (DCLXXIII),  245  De  primo  libro  Machabeorum 
(CCCLVI),  251  Inci])it  de  secvndo  (CCCLXJII),  25G  De  psalmi«  (CCXIX)  mit 
anyelUlnytem  Canticum  Exechiae  (CCLXXXIX),  257  De  Penilxmciali.  qvi  de  mvltis 
aliis  penitencialibvs  1  eanonibvB  excerptvs  est  (DCCLVIII),  200  über  Gregors 
5  Dialoge  (DCLXP),  207  De  Cassiono  (DCX;  s.  208.  209  zweispaltig  abgesetzt), 
270  De  Evsebio  (DCCCXXIIIa),  278  Incipivnt  glose.  in  Epi.stolas  Hieronimi 
(DCLXXXIII*),  288  De  catalogo  virorvm  inlvstrivm.  Hieronimi  (griech.-lat.  und 
bis  s.  291  incl.  zweispaltig),  293  De  natvra  rervm  Bede  presbyteri  (DLIII),  301  De 
chronicis    (DXLIX),     302    De    mvlta    blasphemia    hereticorvm,    303    zu    Orosius 

10  (DCCXL*),  334  Finit.  deo  gracias  (diese  beiden  worte  viel  jünger).  —  HHattemer 
Denkmahle  1  (1844),  238—245.  257—202.  287—290.  303—300.  —  Bed.  Bibl. 
Can.  1.  Ec.  3.  Ep.  2.  Gd.  4.  Gh.  0.  Or.  1.  Po.  Sg.  299.  [P.  42.]  [194 

•-{SO  in  folio,  x  jhs.,  200  ss.:  eine  reihe  von  commentaren  zu  Paulinischen 
briefen  [Galater — Philemon),  der  so  genannte  Ambro siast er.     s.  134  unten  am 

15  rande  die  federprobe  m  (ansatz)  muazo.  —  HHattemer  Denhnahle  1  (1844),  419^.  — 
[P.  354.]  [195 

393  in  quart,  xijhs.,  203  ss.  (203  doppelt  gezählt):  Ekkehards  iv  Codex  be)ie- 
dictionum,  von  ihm  geschrieben  und  mit  zahllosen  gll.  verseilen,  darunter  au^h  ein- 
zehien   deutschen  (DCXXV).     ich  verweise  für  das    detail   auf  die   beschreibungen 

20  von  EDümmler  Zs.  14,  31  Z'  und  von  GScherrer  s.  134.  —  HHattemer  Denlc- 
mahle  3  (1849),  598—001.  vgl  1  (1844),  339.  —  [P.  370.  S.  o  200.]  [196 
307  in  quart,  14:8  ss.:  1)  reste  verschiedener  hss.  des  xi  [resjy.  35.  30  des 
x)  jhs.  bis  s.  52.  s.  1  leer,  2 — 4  messet  ext  ed.  Goldast  Älam.  verum  scrip- 
tores  2,  175,   6  predigt  Intueamur  primani  lectionem  sancti  Danihelis  (Augustinus, 

25  Migne  40,  710,  aber  mit  ausfährUcherem  schluss),  17  Benedictio  ferri  (MG 
Fo7'mulae  004),  dann  fiotizen  über  die  jähre  815  (tod  Karls),  840  (tod  Ltidwigs), 
807  (sämmtlich  S Galler  mitt.  19,  214/"),  18  Benedictio  aquac  (MG  aao.). 
20  stand  die  notiz  über  den  tod  Karls  nochmals,  ist  aber  ausradiert;  soiist  diese 
seile  leer.    21  (urspr.  leer)  enthält  die  verse  Riese  488  und  von  and.  JuDid  histo- 

30  rische  notizen  Pridiae  nonas  febroarias.  ansker  usiv.(S Galler  mitt.  11,  03  z.  1 — 0), 
22  recepte,  notizen  über  mondfinsternisse  (SGaller  mitt.  19,  218),  auf- 
zeichnung  von  todestagen,  23  v.  kL  febr  in  palatio  aqiiis  grani  karolus  impr 
obiit  usw.  (SGaller  mitt.  19,  210),  darauf  von  and.  hand  xii.  kl.  octobris.  goz- 
baldus    usw.  (SGaller  mitt.  11,   03  z.  19  bis  04  z.  8),    24  Incipit   Orologium 

35  (=  Beda  1,  393  ed.  Col.  Jaffe  -  Wattenbach  Codices  Col.  102),  25  namen  und 
zeichen  des  griech.  alphabets,  20  Dies  aegyptiaci,  rechts  Nomina  Men- 
sium  scdm  thodiscam  tmd  Nomina  Uentorum,  veröffentlicht  von  Hattemer  und 
Piper,  27  vii.  k  iut  usw.  die  beiden  SGaller  mitt.  19, 218  /"  abgedruckten  7i achrichten 
aus  dem  j.  841,  dann  nach  einer  zeile  spatium  notiz  über  Ludwigs  des  frommen  tod 

40  (SGaller  mitt.  19,  210),  darauf  über  quatuor  affectiones  imd'Res  ecctae  nihil  aliud 
sunt.  Nisi  uota  fidelium.  pr&ia  peccatorü.  Patrimonium  pauperum  (aus  Jidianus 
Pomerius  De  vita  contemplatlva  2,  9,  Migne  59,  454).  28  .x.  kl  ian  hildigarda  usw. 
(SGaller  mitt,  19,  217),    sodann  von  and.  hand  kl  iul  Perehtheid   obiit  (SGaller 


SGallkn  299—397  451 

mitt.  lljG4:  z.  21).  29  De  sex  cogitatioiiibus  scöHim,  30 — 33  bcjicdictio'ucn, 
unten  auf  33  von  and.  ha nd  Condid'it  hoc  sein  usw.  {S Galle?'  mitt.  19,  218).  34  leer, 
35. 36  Beda  De  temponnn  ratione  r.  17  saec.  x.  31(ivider  saec.  xi)  Idem  est  OYCIAN. 
esse  quod  essentia  usw.,  Prostabis  parentibus  pietatem  usw.  {=  S Gallen  899  s.  107. 
5  108,  abgedruckt  xb.  Sitxungsberichte  der  Wiener  akademie,  hist.-phil.  Jclasse  44,  61 
anm.).  38  Xenodochivm  usw.  (s.  oben  391  anm.).  Catagorie.  Augustinus  niagnus 
orator  filius  illius  stans  in  templo  hodie  Infulatus  disputando  fatigatur  {Schulbeispiel 
der  decem  catcgoi'iae,  aufgenommen  zb.  auch  in  die  Gll.  Salom.,  bl.  110*  des  alten 
drucks),    Difinitio    est   breuis   oratio   usw.    (=  SGallen    899    s.  59).     darauf  die 

10  dis  t  icJien  Ahiecta  in  triuiis  usw.,  Fleuerunt  alii  usw.,  Non  minus  ergo  ictu  usw., 
Sic  utinam  certos  usw.,  39  Turpe  pecus  mutinum  usw.  =  SGallen  899  s.  48; 
form  ata  Nicea  hunc  ordinem  inter  episcopos  in  faciendis  epistolis  conseruandum 
esse  instituit.  Greca  elementa  usw.  {Maafsen  Gesch.  s.  400).  40  Expositio  ser- 
monum  antiquorum  Fulgentii  {vgl.  Philol.  34,  179),  darauf  42  Canticum  est  uox 

15  cantantis  in  laeticia.  Psalmus  .  .  .  Accepto  fero,  gesammelte  gll.  mit  einigen 
deutschen  darunter  im  context  und  am  rande  (MCCIV).  43  f  das  gedieht  Uer  erat 
et  blando  umv.  {Riese  646),  darauf  von  and.  hand  Quae  fueram  quondam  tenere 
uagina  medulle,  gedruckt  Änecdota  Oxoniensia.  Classical  series  i,  5,  24,  45 — 47  wort- 
erklärungen  i;ow  AUeluia,  Amen, Diapsalma,  Osanna,  Rama  usw.  {=  SGallen  899 

20  s.  GO  ff),  48 /f  Incipit  breuis.  adnotatio  de  ciuitatibus  metropoleis  uel  quales 
sub  se  habent  ciuitates  {s.  darüber  MG  Auct.  antiq.  ix,  563),  52  Splendida  mar- 
moreis oniata  est  aula  columnis  usw.  {Mitteil,  der  Zürcher  ant.  gesellschaft  xii,  213  f); 
2)  saec.  X  5.  53/f  (68  Signatur  A,  84  B,  100  C,  116  D,  132  e,  148  f).  53,  urspr. 
leer,    über   Prudentia,     iusticia,    fortitudo,    temperantia.      54/f  calen- 

25  darium.  65  Uersus  de  singulis  mensibus.  Primus  romanas  usw.  {Riese  639), 
Item  uersus  de  numero  dierum  singuloiiim.  Dira  patet  usw.  {Riese  394),  Tetrasti- 
con  autenticum  de  singulis  mensibus.  lanuarius.  Hie  iani  mensis  usw.  {Riese  395), 
68  Uersus  de  duodecim  signis.  Primus  adest  aries  {Riese  615),  69  Item  uersus 
de  signis  xii.  mensium.    Respicis  apriles  aries  {Beda  De  temporum  ratione  c.  14), 

30  70  De  kalendis.  nonis.  et  idibus.  ac  diebus  .xii.  mensium,  71  epactentafel 
und  weiter  kalendarisches  bis  78,  79  Zahlzeichen,  80  De  generibus 
numerorum,  81  Argumentum  ad  annos  ab  initio  mundi  inueniendos 
udgl.  bis  83  Conflictus  ueris  et  hiemis  {Riese  687);  86  De  compotv  vel 
loquella  digitorum  {Beda),    88  De  anno   et  partibvs  eius  usw.  kalendarisches 

35  bis  114  De  Eclypsi  Lunae.  115/7"  De  mensuris  ac  ponderibus  =  Gromatici 
veter  es  ed.  Lachmann  s.  371 — 376.  119  von  and.  hand  Hoc  quicunque  uolit 
Carmen  cognoscere  lector  usiv.  {c atonische  disticha),  120  Ciceronis  Disertissimi 
oratoris.  Crede  ratem  uentis  {Riese  268),  dann  catonische  verse,  121  Tvllii. 
Fontibus  in  liquidis  paruum  requiesce  uiator  Atque  tuum  rursus  carpe  refectus  iter. 

40  Alii.  Uulturis  in  siluis  miserum  mandebat  homonem.  O  quam  crudeli  mandabat 
membra  sepulcbro  {aus  Ennius  angeführt  von  Priscian  1,  20 6,-  24  f),  Alii.  Noii 
archana  dei  usw.  {DisticJia  Catonis  n,  2),  Porphirii  Ad  constantinum  imperatorem 
christianum.    Constantine  decus  mundi  usw.  {Migne  19,  398  iv).  De  ratione  un- 

29* 


452  Verzeichnis   Der   Hbs.   197—210 

ciarum.  123 — 140  Beda  de  natura  rerv/m.  141 — 144  Adam  cum  esset  usw. 
über  die  sechs  weit  alt  er  {MO  Auct.  antiq.  xiii,  349//*).  145  Ouidii  Nasoiiis. 
Quantum  uirgilius  usw.  (Riese  1),  Et  eiusdeni  de  xii  libris  eiieidorum.  Primus 
habet  pelagi  usw.  (Baehrens  Poetae  lat.  4,  178),  Item  eiusdem.  Aeneas  \iv\n\o  usw. 
5  {Riese  1,  i — xii),  Rure  morans  usw.  (Riese  26,  1 — 7),  14G  nochmals  das  Oro- 
logium,  147  Fönte  lauat  gonitor  usw.  (Riese  G88),  In  causa  ippoliti  usw.  (Riese 
G88^),  links  Nomina  mu.sarum,  rechts  Uersus  de  musis  [Riese  664),  148  er- 
klärung  von  Isagoga,  Categoria  usiv.^  das  weitere  fast  völliy  erloschen.  —  IvArx 
Geschichten  des  kantons  S Gallen  1  (1810),  191 — 201.  HHattemer  Denkmahle  1 
10  (1844),  835  f.  3  (1849),  601.  PPijJer  Zs.  f.  d.  ph.  13  (1882),  453/:—  8g.  397. 
[H.  §  136.  P.  258.]  [197 

432  in  folio,  ixjhs.  (in  S Gallen  unter  abt  Grimald  geschrieben,  s.  Scherrer  s.  142), 
542  zweispaltige  ss.:    homilien   für  den  sommerteil    des  kirchenjahrs.     auf  der 

letzten    seile  die  federprobe    kenestotas.    a.  ^- HHattemer  IJcnkmahle  1   (1844), 
15  419b.  —  [P.  355.]  [198 

454,  368  SS. :  1 )  in  folio  saec.ix  s.2 — 340  das Ma rtyrologiumÄdonis  mit 
drei  deutschen  interlinear-  resp.  marginalgll.  (CCCCXCVII).  341—343  Epistolae  ii 
Cypriani.  343 — 356  Passio  Ignatii  und  e xc er pt  De  institutione  rogationum  ; 
2)  in  quart  saec.  xii  s.  357 — 368  Passio  Ger eonis  und  Severini.  368 
20  saec.  xiii  epistolae  apocryphae.  -^  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  419/".  ^ 
[P.  356.]  [199 

550  in  octav,  ix  jhs.,  242  ss.  (den  Inhalt  s.  bei  Scherrer  s.  169/*.  Neues  archiv 

8,  477.  481):  am  rande  der  s.   169  steht  nach  freundlicher  mitteilung   KZeumers 

die    federprobe  suonpuch,    die  offenbar   liber  poenitentiarum  bedeuten  soll:  denn 

25  5.  162  beginnt  das  Poenitentiale  Gummeani.  [200 

552  in  quart ,  382  ss.  (aber  es  ist  von  107  gleich  auf  208  übergesprungen): 
1)  saec.  XI  s.  1 — 274  {meist  mit  lagenbezeichnungen)  die  Viten  des  Hierony- 
mus,  Ambro sius  und  atid.  heiligen,  darin  am  untern  rapide  der  s.  233  vom 
Schreiber  des  textes  die  federprobe  oia  Ixrfbrbnt;  2)  saec.  x    s.  275 — 350  die 

30  Viten  des  Paulus  monachus,  Clemens  und  Benedict;  3)  saec.  ix 
s.  351 — 382  des  Sulpicius  Severus  Vita  Martini  unvollständig.  —  HHatte- 
mer Denkmahle  3  (1849),  601;  was  dieser  vom  rande  der  5.  363  als  erbbr.  m. 
anführt,  lautet  in  der  hs.  rbdkckbxs  erbbrxm  dh.  radicibus  erbarum.  —  [P. 
371.]  [201 

35  55T  in  quart,  ix  jhs.,  277  ss.:  die  Vita  Martini  des  Sulpicius  Severus  mit 
zwei  deutschen  gll.,  einer  interlinearen  und  einer  marginalen  (DCCCCXIV),  s.  261  ff 
die   Vita  Briccii.  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  420^  —  [P.  357.]     [202 

558  in  folio,  ix  jhs.,  322  ss.:  s.  ^  ff  des  Hieronymus  Vitae  Paidi,  Hila- 
rionis  —  diese  mit  zwei  deutschen  gll.,  einer  interlinearen  und  einer  marginalen 
40  (DCCCLXXXIX)  —  und  Malchi  sowie  die  unechte  Vita  Antonii  des  Athana- 
sius.  s.  1^3  ff  die  homilien  des  Caesarius ,  ebenfalls  mit  wenigen  deutschen 
i^iterlinear-  resp.  marginalgll.  (DLXXXII).     über  den  sonstigen  inhalt  s.  Scherrer s 


8GAIXEN  397—844  453 

Verieichiis  sAliSf,  riß.  mich  CFArnold  Cacsnrms  vo)i  yl?rfo7c  (1894)  s.  4:57  f.  — 
Illlattcmcr  Dcnkmahlc  1  (1844),  420^  —  |7^  358.]  [203 

57S    in  foUo,    x  j}is.,    294  ^ircispnJiige  ss.:    des    Johannes    diaconus    Vita 
Gregor ii    mit     vrnigcn     dcutsclien    i}itcrlincargll.    von    der     hand    Ekkchards    iv 
5  (DCCCCIII).  —  Illlattcmcr  Dcnkmahlc  1  (1844),  420»».  —  [P.  3G0.J  [204 

570  in  folio,  xjhs.,  324  6-5. ;  s.  2 — 197  des  Ilicronynius  Vitae  Pauli,  Ilila- 
rionis  and  MalcJii  sowie  des  Athanasia  s  Vita  Antonii,  letztere  mit  zwei  deut- 
schen gll.y  einer  interlinearen  und  einer  marginalen  (DCCCLXXXVII).  über  den 
sonstigen  inhalt  s.  Scherrer  s.   188.  —  Illlattemer  Denkmahle  1  (1844),  420^.  — 

10  [P.  361.]  [205 

G31  in  folio,  IX  jhs.,  356  zweispaltige  ss. :  Orosius.  genauere  heschreihung  hei 
Schen'cr  s.  202.  einige  deutsche  gll.  interliuear  oder  am  rande  finden  sich  durch 
den  codex  verstreut  (DCCXLI),  zum  teil  von  der  hatid  Ekkchards  iv  {vgl.  EDümm- 
ler  Zs.   14,   18  anm:).  —  HHattemer  Denkmahle  3   (1849),  609^.  601»^  f  —  [P. 

15  372.]  [206 

T51  in  folio,  X  jlis.,  500  5.5.^  ehie  medizinische  sammelhs.,  für  deren  in- 
Juilt  im  einzelnen  ich  auf  Sch&irers  Verzeichnis  s.  246  /"  und  auf  VRose  Hermes 
8,  4:%  ff  verweise,  zahlreiche  hesegnungen  hat  aus  diesem,  codex  BHeini  Jbb.  f. 
2)hil.  19  supplemcntbd.  s.  555  ff  abgedi'uckt.     hier  kommt  nur  in  betracht  ein  zwei- 

20  spaltig  geschriebenes  alphabetisclies griechAat.  kräuterglossar  s.2  {der  text  von  s.  1 
ist  kaum  noch  zu  lesen)  —  34  unter  der  Überschrift  Incipiunt  hermeneum :  de  re- 
bus medicamentoruin,  welchem  von  zwei  jungem  händen  s.  2  —  4  einige  deutsche 
interlineargll.  (MVII)  und  s.  28  am  rande  die  federprobe  engil  drud  beigesetzt 
sind;  ferner  der  so  genannte  ps endo- Plinius  s.  183 — 292  mit   einer  deutschen 

25  marginalgl.  (ML).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  314.  PPij^er  Zs.  f.  d.  ph. 
13(1882),  450.  —  [P.  472.]  [207 

752  in  quart,  x  tutd  xi  jhs.,  326  ss.:  für  diese  von  mir  nicht  gesehene  7nedi- 
zinische  hs.,  deren  eine  deutsche  gl.  (MXLIX)  ich  VRoses  Verzeichnis  der  Meer - 
mannhss.  entnahm,  muss  ich  auf  Scherrer  s.  247  f  vei'weisen.  [208 

30  820  in  folio,  x  jhs.,  176  ss.:  1)  s.  2 — 62,  zweispaltig,  Boethius  com- 
mentar  zu  Aristoteles  Per ihermenias  und  ein  werk  De  dialectica;  2)  s.  64 
— 172,  einspaltig,  Cicero  De  inventione  i.  11  mit  einleitung  aus  Alcuins  Rhe- 
torik; auf  der  urspr.  leeren  5.  63  ist  der  brief  eines  Notker  a)i  Ruodpert  de  exilio 
eingetragen,    im  2   Ciceronischen  buch  einige  deutsche  interlinear-  und  marginalgll. 

35  (DCXVI).  über  s.  172—176  s.  Scherrer  s.  277.  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
422.  423.  —  [P.  362.]  [209 

844  in  quart,  x  jhs.,  186  ss.:  5.  13  bis  zum  schluss  die  Consolatio  des  Boe- 
thius mit  einer  reihe  deutsclier  interlinear-  und  marginalgll.,  vo)i  denen  verschiedene 
ganz  verblasst  uml  abgescheuert  sind  (DLXIX).     über  s.  1 — 12  s.  Scherrer  s.  287. 

40  JKelle  Gesch.  der  deutschen  litteratur  1  (1892),  247  sieht  in  diesem  codex,  den  er 
mit  Scherrer  dem  ix  jh.  zuweist,  das  von  abt  Grimald  dem  kloster  geschenkte  wid 
von  Notker  für  seine  Verdeutschung  benutzte  Boethiusexemplar.  —  HHattemer  Denk- 
mahle 3  (1849),  602  f  —  [P.  375.]  [210 


454  VKRZHirHNis  Dkk  Hhs.  211    -210 

84»'5  in  qtiarl,  x  jhs.,  240  ss.:  commmitar  zu  Boethius  De  consolatiom  i — iv 
mit  zaJdreiclien  deutschen  gll.  sowol  im  coniext  als  übergeschrieben  (DLXVII).  — 
EOQraff  Diut.  2  (1827),  302—305.  lUlaitemer  Denkmahle  3  (1849),  603— G08. 
PPiper  Zs.  f.  d.  ph.  13(1882),450/'.  —  Bo.  (1.)  [P.  26G.  S.  i  10G7— 1068.]  [211 
5  862  {fortsetzung  der  hs.  861,  deren  lagen  weitergezahlt  sind)  in  qu^rt,  x  jhs., 
369  ÄS..*  Servius  zu  Vergils  Äeneis  viir,  686  — xii  m,it  zwei  deutschen  inter- 
linear gll.  in  Fer^^7^'erse?^  (DCCCLXXX).  genaueres  bei  Scherrer  s.  295  ff  und 
i7i  Thilos  Serviusausgabe  (1881)  s.  lxxxi.  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
423^  —  [P.  363.]  [212 

10  8T1  in  quart,  xi  jhs.,  170  ss.:  Juvenals  Satiren  mit  einigen  deutschen  inter- 
linear gll.  und  einer  marginalen  (DCCXVII).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
423*.  facs.der  s.  18  bei  EChatelain  Paleographie  des  classiques  latins  tafelcxxxiu, 
1.  —  [p.  279.]  [213 

STO  in  quart,  aus  mehreren  hss.  des  viii  und  ix  jhs.  bestehend,  526   ss.:  ver- 

15  schiedene  grammatische  Schriften,  welche  von  Scherrer  s.  SOS  ff  genau  ver- 
zeichnet sind,  darunter  s.  341 — 397  die  Ars  major  des  Donat  mit  deutschen 
interlineargll.  (DCXXII).  —  HHattemer  Denkmahle  1  (1844),  428».  —  [P. 
264.]  [214 

STT  in  quart,    x  {nur    nr  5   xi)  jhs.,    370    (rectius  470)  ss. :  1)  s.  3 — 32 

20  (1  und  2  sind  papierbll.  mit  inhaltsang aben  saec.  xvii  und  xix)  Ars  Victorini 
und  eine   Confessio;  2)  5.  33  In  Christi  nomine   incipit    medicinalis   ars 

Ypogratis  magistri  mit  einigen  deutschen  interlineargll.  (MXLVII).  50  leer. 
51  Incipit  ortographia  und  sonstiges,  worüber  Scherrer  s.  305  auskunft  erteilt, 
s.  74:  steht    zwischenzeilig  von  einer  hand   des  xi  jhs.  rot  ds  adiuua  mihi  famulo 

25  tuo  Notkero,  s.  82  auf  unten  leer  gebliebenem  räum  mehrfach  die  federp^obe  ad- 
nexique  globum  [vgl.  dazu  Wiener  Studien  2,  71,  unten  nr  352.  359)  und  der 
name  Ruadker.  die  lagen  dieses  codex  sind  mit  i,  ii,  ii,  iii  auf  den  ss.  44.  56. 
68.88  signiert;  3)  5.  89  Incipiunt  eglogae  de  libribris  (s^c)  grammaticorum 

de   littera  et  syllaba  (104  sign,  i,   105 — 116  zwei   einzelne  bll.  und   ein   binio ; 

30  116  leer);  4)  s.  117 — 132  {dort  das  bibliothekszeichen  von  S Gallen)  register 
über  Sedulius  Opus  paschale,  fragment  seines  prosaischen  Opus  paschale  und 
sein  Prolog  an  Macedonius;  5)  s.  133 — 163  und  6)  s.  164 — 203  Sedulius 
Carmen  paschale  und  Hymnus  {vgl.  Huemers  ausgäbe  5.  xiii);  7)  s.  204 — 225 

Donat  US  minor,  unvollständig;         8)  s.  226 — 189  {dh.  289;    es  wurde  näm- 

35  lieh  bei  der  Zählung  von  259  aicf  160  übergesprungen)  Do  natu,  s  major  mit 
einigen  deutschen  interlijiear-   und  marginalgll.    (DCXXIII);  9)  s.   190 — 354 

{die  lagen  sind  mit  ii — xi  signiert)  ein  dialog  über  Donat  zwischen  magister 
und  discipulus.  darin  s.  203  quer  am  rande  von  einer  hand  des  xi  jhs.  Car- 
mina  qui  quändä  studio  florente  pegi  mit  der  übergeschriebenen  Verdeutschung  dei 

40  sanch  dei  iuuuenni  mit  pluontemo  flizzi  teta,  dh.  der  anfa^ig  des  Notk  er  sehen 
Boethius  {Hattemer  Denkmahle  S,  15);  10)  s.  357 — 368  unvollständiger  com- 

mentar  zu  den  Paulinischen  briefen,  eingeschlagen  in  das  jüngere  doppelbl. 
355/6.  369/70.     355  Christusbild,  356.  369  Prosper  ad  coniugem,  370  feder- 


SGallen  845—878  455 

proben.  —  auf  die  deutschen  gll.  niacJitc  mich  Jlluemcr  frcwidlichsi  mifmcrk- 
sam.  [215 

W7H  (aus  Tsrliudis  hesifi)  iu  qtiart,  xr  jlis.,  394  iw.  {die^  xählunrj  beginnt  s.  5, 
5.  16  doppelt):  1)  s.b — 177,  von  Scherrer  ausi'eichend  beschrieben  (zu  den  ge- 

5  dichten  s.  10  ff  vgl.    Wiener  studien  2,  73.   3,  159);  2)  s.  178—321   (193  Sig- 

natur XIII,  209  xiiir,  225  xv,  241  xvr,  273  xviii,  289  xviiii),  mitten  im  satz 
beginnend :  nur}/  liier  genügt  der  liinweis  auf  Scherrer  und  für  s.  24^0  f  sowie 
302/'  auf  MG  Auct.antiq.  ix,  32,  für  s.  218  ff  auf  MG  Auct.  antiq.  xiii,  349/7"; 
3)  5.  322 — 339  (322  f  nur  ein  angenähtes  bl.)  s.  ebenfalls  Scherrer ;  s.  327  steht 

10  7iicht  et  potuni,  sondern  l  potionü,  331  f  recepte,  333  steht  von  einer  schönen 
liand  des  xijhs.:  ^Ad  ilium  dolorem.  Millemorbia  et  cortex  pensici.  |  ^Iteni.  lappa 
&  piboz  I  ^~^drei  Zeilen  frei  gelassen  \  ^Ad  fracturam  iiel  uulnera  ferri.  Farina 
ordeacia.  |  "^Adeps  aprinus  uel  uerrinus.  Urtica  minor  |  ^~^^  drei  Zeilen  frei  |  ^^Ad 
pleurisiii    Cortex    corili    albae  |  '2— 14  ^^g^-    xeileii    frei  \  ^^  Capia  capis  |  ^^  Contra 

15  carbonem.  Ruta  &  dictamnum  |  i"^— ^'^  vier  zueilen  frei,  von  and.  hand  ist  nun  über 
^  geschrieben  Incipivnt  medicamina  qvedä  und  ilium  von  ^  mit  der  interlinear  gl. 
.i.  lumborum  versehen;  ferner  wurde  über  ®  Farina  ordeacia  geschrieben  melo 
kirstin,  w6c?' ^  Adeps  smero,  i^öer  "^  Urtica  nezzela,  w&er  ^^  Cortex  corili  rinda 
haselis,   in  den  freien  räum  12—14    j^  ^q^q  gg^  pumz  jPlasenars  a\iat?iQ,\A  (doch 

20  sind  diese  beiden  zeilen  wider  ausgewischt),  endlich  in  den  freien  räum  i"^— 20  lu- 
zelin  sine  luselin  razelin  kernen  fac,  auch  diese  ivorte  ivider  halb  ausge- 
wischt, daran  schliefst  sich  von  einer  groben  hand  die  grabschrift  Prespiter 
electus  iacet  hac  siib  mole  sepultus  Dictus  adelbertvs  !  spes  populique  salus  Mori- 
bus  oruatus  duple  iiirtutis  amicv^.    Eius  odore  bono!  fumat  adhuc  regio  Qui  legis 

25  hos  uersus  in  celum  dirige  uultus;  der  rest  der  seite  mit  9  vorgez^ogenen  linien 
leer.  334  U7izenbestimmu7igen  für  zwei  7xcepte ;  4)  s.  340 — 351  (diese 
Seite  leer)  schluss  von  Älcui?is  Grammatik  (322/3,  die  den  anfang  enthielten, 
gehörten  also  zu  dieser  hs.),  344  Argumentum  ad  inueniendos  reguläres  fe- 
riae    kalendarum,    348    Seneca    Lucillo    suo    salutem    (Ep.  120,   1  —  13); 

30  5)  s.  352 — 367  (eine  läge)  der  brief  der  Anthimus  (ed.  VRose  1877  mit  be- 
nutzung  dieses  codex)  und  366/*  Conseruatio  fleotomiae  &  dies  canicu- 
iares,  zum  teil  =  nr39  bl.  8P^;  6)  5.  368  bis  zum  schluss.     3ß8ff  geO' 

ponische  stücke:  Mense  Nouembrio.  De  pomis,  370  De  uino  dulce  faciendo, 
371  Aliter  uinum  dulce   condire,    372   Mustum  dulce    seruari  ne  mutet    saporem, 

35  Uini  curatio.  De  cibis  accipiendis,  373  De  Melancolia,  374  Si  qui  siringiones 
(=  siriones  ?)  in  carne  habuerint.  De  obseruatione  totius  anni  ut  incolomitas  cu- 
stodiatur,  375  Hippocrates  archiater  antigono  regi  scribens  usw.,  377  einige 
historische  notizen,  dann  freier  räum  und  in  der  letzten  zeile  Excerptum 
ex  storia  ecclesiastica,  380  Excerptum  de  libro  Horosii  (s.  darüber  MG 

40  Auct.  antiq.  ix,  33).  390  unten  eine  beschwör U7ig  (Germ.  25,  70):  die  warte 
Also  beswere  den  tufelskoph  gehören  aber  erst  dem  xiv  jh.  an.  —  HHattemer 
Denkmahle  3  (1849),  009^  PPiper  Zs.  f.  d.  ph.  11  (188Ö),  275.  —  Sg.  878. 
[P.  377.]  [216 


45()  Vkkzkichnih  Der  Hhh.  217  —  218 

882  m  (juarl,  x  jhs.,  198  verbundene  ss.:  mehrera  fjrammatische  Schriften 
(das  genauere  hei  Scherrer  s.  310),  darunter  des  Donatus  Ars  mit  einer  (DCXXIV), 
des  Eutychcs  Ars  mit  zwei  (DCXXXI)  deutsehen  interlinear-  resp.  marginahjll. ; 
zu  diesen  tritt  noch  eine  dritte  von  Piper  gefundene  aber  falsch  gelesene,  nämlich 
5  Obex  .i.  lilii  77  (455,  11).  —  Illlattemer  Denkmahle  1  (1844),  423^  PPiper 
Zs.  f  d.  ph.  13  (1882),  446.  —  [P.  263.J  [217 

809  in  quarty  x  jhs.,  144  ss.,  miscellanhs.  aus  mehreren  urspr.  selbstän- 
digen teilen  bestehend,  verbunden  und  unvollstätidig :  sieben  ihrer  bll.  befinden  sich 
jetzt  in  der  römischen  hs.  Reg.  421  {Zs.  20,  213);  s.  ferner  oben  nr  147  bl.  SS'^/f. 

10  die  lagenverhältnisse  sind:  1 — 18  (unsigniert),  19- — 34  (19  Signatur  vi,  34  i), 
35 — 54  (35  VII,  54  ii),  55 — 60  (drei  an  einander  geJdebte  bll,  55  viii,  60  viii), 
61—68  (binio,  68  viiii),  69—84  (84  x),  85—100  (100  vi),  101—108  (ein 
doppelbl.  und  zwei  einzelne  bll.,  unsigniert),  109 — 116  (unsignierter  binio),  117  — 
136  (117  villi,   136  im),   137 — 144  (unsignierter  binio).     da  der  codex  zwar  oft, 

15  aber  nirgends  erschöpfend  beschrieben  ist  (zu  den  bei  Scherrer  s.  316  angeführten 
beschreibungen  kommen  noch  die  von  Schenkt  Sitzung sbey^ichte  der  Wiener  akade- 
mie,  hist.-phil.  Masse  43,  67  und  von  Dümmler  Neues  archiv  4,  107.  276.  MG 
Poetae  lat,  1,  31/".  2,  264),  so  gebe  ich  eine  neue  Übersicht  seines  inhalts :  s.  1 
(urspr.  leer')    einkünfteverzeichnis    (abgedruckt    S Galler  urkundenbuch  3,   850 

ad  Ausonium 

20  nr  2),  darauf  eine   ausradierte  zeile,    2  Incipit   epistola  Symmachi  ad  eusebium 

(Epistolae  Symmachil,14.,  MG  Auct.  antiq.  vi,  1,  91),  Sff  lat.  gedichte:  Incipit 
de  pythagoricis  diffinitionibus  Naikeoy    (Riese    645.    MG  Auct.  antiq.   v,  2,   150), 

4  Incipit  de  etatibus  Animantium  Hesidion  (P^ese  647.  MG  Auct.  antiq.  y,  2,  152), 

5  Incipiunt  uersus  in  laude  Larii  laci  (MG  Poetae  lat.  1,42),  6  Fabulae  vitulo  et 
25  ciconia  (das  erste  i  aus  o  corr.;  Poetae  lat.  1,  64),  Fabula  podagrae  et  pulicis  (Poe- 
tae lat.  1,  64),  7  Pauli  contra  Petrum  (Poetae  lat.  1,  54),  8  Petri  (Poetae  lat.  1,  50) 
V.  1 — 15,  9.  10  der  schluss  der  tierfabel  Aegrum  fama  fiiit  usiv.  v.  41 — 68  (Poe- 
tae lat.  1,  62),  darauf  in  kreuzform  je  drei  hexameter  senkrecht  und  wagrecht  riebst 
erläuterung  (abgedruckt    Zs.    12,  460),   11  schluss  von  s.  8   Petri   v.   16 — 25,  De 

30  iuene  (sie)  qui  apruin  occidit  et  ipse  a  serpente  percussus  est.  Anguis  aper  usw. 
(Riese  160  und  31,  2),  De  Narcisso  Dum  putat  usw.  (Riese  39),  Item  uersus 
Martialis  damma  (Martial  13,  94),  Ne  uinum  inmoderate  bibatur.  Qui  cupis  esse 
bonus  usw.  (Eugenius  Tolet.,  Migne  87,  360.  vgl.  Wattenbach  Codd.  Col.  s.  34, 
Notices  et  extraits  32,   2,  104),   12  Ad  ebrium.   Die  mihi   die  ebrie  usw.  (ib.).  De 

35  uino.  Magnus  tu  bache  usiv.  (unediert?),  Epitafion  balliste  latronii  (Riese  261), 
De  culice  (Vergils  Culex  4.11  f),  De  calicae  fracto  (Riese  259),  Item  Uersus  in 
tribunali  (Poetae  lat.l,  11),  13  Uersus  Pauli  Diaconi  (Poetae  lat.  1,51),  15  Petri 
(Poetae  lat.  1,  52),  17  (davor  eine  zeile  spatium)  Rustice  lustriuage  (Riese  682), 
darauf,  gleichfalls  nach  einer  zeile  spatium,  Martial  1,  19,  Pavli   Diaconi    (Poetae 

40  lat.  1,  54),  18  Hoc  saltus  in  uiridi  usw.  (Poetae  lat.  1,  71  v.  1 — 4).  19  (neim 
läge  und  and.  hand)  Prosper  ad  uxorem  v.  ß6 — 122,  21  von  and.  hand  Con- 
didit  hoc  sanctum  stabili  fundamine  templum  usw.    (Mitteil,  der  Zürcher  ant.    ge- 


SGallen  882     899  457 

sflLschaß  VIII  beil.  s\  7  nr  5),  darauf  der  poilantelcr  Roma  tibi  .subito  motibus 
ibit  anior.  Sinii.  xi.  viiii;  xviiii.  v;  xvii'  |  xvir.  v.  xviiii.  xvir.  xiiii.  xvii; 
XVIII.  XX.  XII.  XI.  v;  VII.  v'  {=  Siiuiliter  retrorsuni  löge;  vgl.  die  analoge  spie- 
lef-ci  Bcitr.  21,  188).  22 — 45  Äusonii  Mosella,  45  Ouidii  Nasonis  versv*"  Vt 
5  belli  sonuere  tube  usw.  [Riese  392),  Sus  iuuenis  serpens  usw.  {Riese  100),  Mo- 
nastica  De  aervmnis  Hercvlis  (i??^6"C  641.  MG  And.  antiq.  v,  2,  153),  46  Tres  ha- 
buit  tuiTis  scriptas  in  fronte  figuras  Quas  modo  (.liuerso!  vir  famiilusquc  lagxxwi  ^isw. 
(Jbh.  f.  phil  11  ud  paed.  97,  391,  vgl.  Codex  Guelpherh.  Helmost.  454  hl  130^,  oben 
nr  39.   146,  wUeii  nr  405),  darauf  Cui  tu  sponte    uiani  laxas  ego  claudo  cruori 

10  und  von  and.  liand  G  Argue  coequales  Obsecra  seniores.  |  G  Increpa  iuniorcs. 
47  De  Iiistitvtione  viri  boni  {Riese  644.  MG  Auct.  antiq.  v,  2,  149),  48  Alibi.  Spi- 
cula  cuniato  .  .  .  Gramineo  formose  .  .  .  Turpe  pecus  ...  Et  sine  fronde  .  .  .  {Riese 
ad  641),  Alibi  Abiecta  in  triuiis  inhumati  glabra  iacebat  usw.  {Äusonii  ejng):  08, 
MG  Auct.  antiq.  v,  2,  214),    49//"  Versv^  Strabi  de  beati  Blaithmaic  vita  et  fine 

15  {Poetae  lat.  2,  297),  57  De  emiiientia  vnitatis  {Poetae  lat.  2,  418),  Epita<2>ion  Ge- 
roldi  comitis  {Poetae  lat.  1,  114),  Epita^ion.  Constantii  {Poetae  lat.  1,  78).  59 — 
64  Worterklärung en  (I)sagoga,  Periermenie,  Epicerema,  Categorie  usw.,  Alle- 
luia,  Amen,  Diapsalma  usw.  =  Eucherius  Instruct.  2,  2  {Migne  50,  814  f), 
die    mit  dem  stück  (A)ccepto  fero    usw.,  das  mit  deutschen  interlinear-  und   con- 

20  textgll.  versehe? i  ist  (MCCIV),  enden  wie  in  unserer  nr  197  s.  42.  05  (C)lio 
gesta  usw.  {Riese  664);  es  folgt  7iach  einzeiligem  spatium  Scolapius.  Archiatrum. 
non  obstetricem  profitebatur.  Helluones  et  nebulones  usw.  worterkläriingen 
bis  66,  wo  fortgefahren  wird  (I)sti  sunt  quos  beatus  petrus  princeps  apostolorum 
pariter  ad  predicandum  euangeliuni  in  galliam  transmisit  usw.,    (N)icea  livnc  ordi- 

25  nein  usw.  {s.  nr  197  s.  39),  68  (A)Dam  cum  esset  .c.  xxx  annorum  usw.  über 
die  sechs  weit  alt  er  {MG  Auct.  antiq.  xiii,  349  /^)  und  daran  anschliefsend  eine 
genealogie  der  Frankenkönige  bis  zwnj.861  {MG  >S*S' xiii,  242),  78ffvo7i 
and.  hand  genealogie  der  Maccabaeer,  81  wider  von  ayid.  to^c?  A  captiuitate 
troie   usque  ad  olympiadem    primam  anni  ccccv  {über  olympiadenr echnung), 

30  82  aufzählung  der  ketzersecten  nach  Augustin  und  Da^nasus,  83  von  and. 
hand  recepte  Ad  fistula  sanan.  Item  ad  frigoras,  84  ad  tercianas.  Item  ad  fri- 
goras;  der  rest  der  seite  ist  gefüllt  mit  lat.  Übersetzungen  griech.  Wörter. 
85  {urspr.  wol  leer)  De  uestimentis  sacerdotalibvs,  m,ii  Verweisung  fort- 
gesetzt auf  s.  136,  86 — 92  brief  Karls    an    Alcuin    Peruenit  ad  nos  {Jaffe 

So  Bibl.  6,  403 — 407),  93  ff  De  ieiunio  quatuor  t  empor  um  (P)nmi  igitvr 
mensis  ieivnivm  trivm  dierum.  quarta.  vi.  feria  et  sabbato  ideo  celebratur  usw., 
96  und  auf  dem  untern  rande  von  97  von  and.  hand  Qui  dimiserit  uxorem  suam 
excepta  causa  fornicationis  usw.  {Matth.  5,  32),  97  (Q)valis  esse  debet  vxor  quo 
habenda  est  secundum  legem.    Uirgo  casta  et  desponsata   in  uirginitate.  et  dotata 

40  legitime,  et  a  parentibus  tradita  usw.  bis  102,  wo  von  and.  hand  folgt  Parua  lo- 
quor.  Pauca  mihi  conuenit  loqui  si  facta  .i.  dei  signa  omnia  Xangere  uolo.  quia 
generale  est  id  est  magnum  l  maximum.  Ideo  quia  non  omnia  sufficit  edicere  per 
species    explanabo    cum    tamen    sit  generale.     Lxx  duo    bisontici   auream    libram 


458  Vkkzkkunis  Dkk   Hsh.  21  H- -221 

apiul  grocos  faciuiif.  1  03  (A)riiin.'»  j)ro  diucrKis  actihus  diuorsji  nomina  sortitur  ?as^;., 
De  .IUI.  uirliifjhus,  104  (I))o  .vi.  cogitationibv.s  Hanctorvin,  107  über  ovoinv, 
ovGiooiv,  vnooTaniv,  JiQogonov,  lOS  (Pjrostabis  parentibui?  piotatem  usvj.  wie  in 
tir  107  s.  37;  (D)iviKione.s  iiiu.sico  artis  svnt  tres,  100  Vor.svs  sei  Colvmbani.  Ad 
5  hviialdvm  achrosticlii.s  (MG  EpisL  iir,  182),  Eiv.sdeni.  ad  Hethum  {ib.  183),  111 
C()lvnd)aiiVH  Fcdolio  (ib.  18G).  114  ro?^  and.  hand  Hoc  iacet  in  tumulo  christi 
dignissima  uirgo  Hildigarda  usw.  =  nr  197  s.  28  (Mitteilungen  der  Zürcfier  ant. 
gcsellschaft  viii  beil.  s.  7  nr  5),  daneben  x  kl  ian  hild  obit  &  humata  est  in  ecla 
sce   reg.  &  f  in  castello  turego.     darauf  Versvs    de  laetitia  (Poetae  lat.   2,  418), 

10  115  Somnus  abest  oculis  usiv.  (MG  Epist.  in,  184  v.  27 — 68),  117  Uersvs  de 
cvcvlo  (Poetae  lat.  1,  209),  118  Yninvs  de  natali  domini  (Poetae  lat.  2,  245), 
120  Uersus  theotolfi.  episcopi  (Poetae  lat.  1,  558),  Uersvs  eivsdem  (Poetae  lat.  1, 
577)  bis  123,  %vo  nacli  einer  zeile  spatium  folgt  Albin us  precibus  usw.  (Canisius 
Lect.    ant.  ed.    Basnage  2,   1,  377/"),    darauf  wider  eine    zeile  s'patium    und  dann 

15  Runipitur  inuidia  usw.  (Martial  9,  97),  124  lonae.  episcopi.  En  adest  cesar  usw. 
(Poetae  lat.  1,  529),  126  Ad  Hlvdovvicvm  Regem.  In  persona  cvivsdam  presbi- 
teri.  Rex  pie  usw.  (Poetae  lat.  2,  410),  127  In  adventv  Karoli  fili  Avgvstorvm. 
Ecce  uotis  'nsw.  (Poetae  lat.  2,  406),  128  In  adventv  Hlotharii  imperatoris.  In- 
nonatur  nostra  usw.  (Poetae  lat.  2,  405)  bis  129,  deren  zweite  spalte  teilweise  mit 

20  bemerkungen  über  saphirus  und  iaspis  gefüllt  ist.  130  Versus  in  qvodam  mantili. 
Versus  ad  VVerdrichvm  monachum,  Versus  vi.  in  bacvlo.  Versus  in  flagello.  In 
capvlo  cvltelli,  Item  in  dlio  (sämmtlicJi  Poetae  lat.  2,395),  131  Versus  in  Manicis, 
Versus  in  tabvla,  Versus  in  cereo,  Versus  in  convivio  (sämmtlich  Poetae  lat,  2, 
396),  dann  von  and.  hand  recepte  gegen  fieber  und  De  Fico  emendando  mit  den 

25  deutschen  wo7ien  uerena (^.  uerbena)  isarnina,  acerem  gundereba,  seuum  unslit 
(abgedruckt  Zs.  20,214:).  132Dicta  Philosophorvm  Bonum  est  mulierem  non 
tangere  usw.  Hieronimus  in  libro  in.  tractatus  epistole  pauli  ad  galatas.  Pulchre 
quedam  de  noetericis  (ä?'c)  grecum  uersum  transferens.  elegiaco  metro  De  inuidia  lusit 
dicens.  lustius  inuidia  nihil  est  quo   pro-.*%us    ipsum  Auctorem    rodit.  excruciatque 

30  animum  (Migne  26,  445).  Verba  ambrosii  qvae  moriens  sibi  vitam  a  domino 
precari  hortantibvs  respondit.  Non  sie  uixi  ut  me  pudeat  inter  uos  uiuere.  Sed  nee 
mori  timeo  quia  bonum  dominum  habemus,  133  Alterivs  episcopi  morientis  sen- 
tentia  .  .  . ,  Terrentiv^  Bonum  legere  et  utile  est  currere  et  aptum  scribere  usw., 
Hieronimvs  Duabus  qualitatibus  lectio  utitur  duplici  simplicique    ustv.,     134  viil. 

35  genera  suppliciorvm,  vii  poenae  Cain,  Septies  peccavit  (vgl.  nr  620),  propria  (corr. 
aus  proprivm)  diaboli  svnt,  propria  hominis  svnt,  qvadriga  domini,  vii  luminaria, 
VII.  tenebrae,  tria  svnt  quae  mentem  facivnt.  135  Pangite  celi  tisw.  (Poetae  lat. 
2,  418),  136  Ex  libro  sancti  Avgvstini  episcopi  de  sancta  trinitate.  Qui  pre- 
distinatus  est  filius  dei  usw.  sowie  der  rest  des  auf  s.  85  begonnenen,     137   Con- 

40  fectio  timiamatis.  Item  alia,  Exortationes  Ihesu  filii  Syrach  (Eccli.  13,  26),  138 — 
142  allerhand  recepte,  darunter  das  Mitteil,  der  Zürciier  ant.  gesellschaft  xii, vi/* 
abgedruckte,  welches  die  Überschrift  trägt  Confectio  liquaminis  quod  omogarum  uo- 
cant  und  in  älterer  gestalt  aus  cod.  752  von    VRose  Hermes  8,  226/*  bekannt  ge- 


SGallen  899—913  459 

macht  ivurde,   143  leer,  144  Postqiiam  primo  homini  usw.  (Poetae  tat.  2,  392).— 
Hllnttomr  Denkmahle  1  (1844),  423^.  —  |7^.  364.]  [218 

90<{  in  folio,  xjh^.,  350.95..*  Prise  laus  Institutionen,  i — xvi  unvollständig/ [doeh 
beginnt  mit  detn  achten  buch  s.  175  eitie  neue  Jis.,  da  die  Zählung  der  lagen  dort 
5  von  vorn  anfängt :  daher  siiid  denn  auch  die  beiden  ersten  capitel  dieses  bur.hs  doppelt 
v&rJuxtiden)  mit  wenigen  deutscJien  interlinear-  und  marginalgll.  (DCCLXVIII).  — 
HHattcmer  Denkmahle  3  (1849),  609».  —  [P.  376.]  [219 

911  in  oclav,  \i\i  jhs.,  323  .<?«.;  1)  s.  4 — 289  (1.  2  papiervorsatzbl.,  3.290 

leer)    unabgesetzt    die   so  genannten  Keroni sehen    gll.  (I:   einige   beriehtigungen 

10  dazu  bd.  1,  821)  auf  neunzehn  signierten  quaternionen  {deren  fünfzehnter  ver- 
loren ist)  von  vielen  Schreibern  und  meh/reren  ruhricatoren ;  2)  s.  291 — 323 
(291  und  323  leer,  303  bei  der  Zählung  übersprungen),  zwei  quaternionen. 
Incipit  doctrinae  fides  aeclesiae  und  s.  319 — 322  das  SGaller  paternoster 
U7id  credo  {3ISD  lvii;  facs.  bei  MEnneccerus  Die  ältesten  deutschen  sprach- 
ig denkmäler  (1897)  tafel  18 — 20).  —  erste  nachricht  bei  M Gerbert  Iter  aleman- 
nicum  (1765)  s.  100.  IvArx  Geschichten  des  Jeantons  S Gallen  1  (1810),  191  ^. 
CLachynanyi  Specimina  lingvae  francicae  (1825)  s.  2  [seiyie  abschrift  auf  der  kgl. 
bibliothek  in  Berlin  Ms.  germ.  4^  629)  imd  in  HHoffnianns  Ähd.  gll.  (1826)  s. 
XXXIV /".     über    LFügUstallers    beschäftigung  mit   dem  glossar  s.  Anz.  x   (1884), 

20  154/:  EGGraff  Sprachsclmtz  1  (1834),  xliv.  HHattcmer  Denkmahle  1  (1844), 
131—218.  ESievers  Zs.  15  (1872),  120—124.  RKögd  Über  das  Keronische 
glossar  (1879).  ESteimneyer  Anz.  vi  (1880),  136 /f.  RKögel  Gesch.  der  deut- 
schen litt.  1,  2  (1897),  431/".  facs.  in  GKönneckes  Bilderatlas  "^  (1895)  s.  8. — 
Gl.  K.  [H  §  68.  136.  P.  380.  S.  a  167—372.]  [220 

25  913  in  duodez,  vin  jhs.,  206  ss.  {s.  3.  4,  mit  denen  der  codex  beginnt,  ein 
selbständiges  leeres  bl.,  dann  bis  s.  196  zwölf  quaternionen,  endlich  s.  197 — 206 
ein  binio  mit  dem  eingehefteten  ganz  kleinen  blättcheyi  201/2):  5.  181 — 206  zwei- 
spaltig {doch  s.  201  —  203  einspaltig)  abgesetzt  der  so  genannte  Vocabularius 
SGalli  (DCCCCXXXI).     der   beschreibung    des    codex    in    Scherrers   Verzeichnis 

30  habe  ich  nur  kleinigkeiten  hinzuzufügen:  5.  99  steht  incipit  de  geumetrica  aR8  {sie) 
Geumetrica  ars  unde  primitus  inuenta  est  ab  egiptiacis  ut  opinior  {sie)  ^^bitatori- 
bus;  105  Litterae  h  sunt  indices  rerum  signa  uerboRum;  117  Crucis  xpl  adore- 
mus  imaginem;  118  Uaria  K  obseruantia  opiniorum  paschalis  festiuitas  tdü  {sie) 
errorem  gignit    (119)    latini  namque    usw.:  astronomisches  bis  s.   124;    125  nach 

35  dem  hcn'ologiwn  die  mihi  nox  imde  uenit  et  dies  ubi  uadit.  die  tiernamen 
s.  1S9  ff  aus  Leviticus  c.  11,  welche  zwar,  weil  ags.,  in  unsere  sammluyig  nicht 
gehören,  aber  zur  erläuterung  der  nrn  XXXIX  ff  dienen  und  seitens  der  heraus- 
geber  ags.  gll.  unbeachtet  blieben  —  nur  Kluge  Ags.  lesebuch^  9  f  macht  eine 
rühmliche  ausnähme  — ,  druc/ce  ich  hier  nochmals  vollständig  ab;    dabei  löse    ich 

40  die  abbreviaturen  auf  {rejTroduction  von  Graffs  copie  mit  sämmtlichen  abkürzungen 
bei  JCHBüchler  Vocabularius  SGalli  (1869)  s.  10  f),  setze  die  einzelnen  gll.  ab 
une  Hattemcr  {1, 10),  aber  richtiger,  und  notiere  endlich  die  Zeilenschlüsse  des  codex. 
die  lat.  erklärungen  selbst  kehren  grofsen  teils  wider  in  den  bei  Arevalus  Isidor  1, 


460 


Vi:k/-i:i(iini,s   I)i;i:    IIss.    221      225 


1  Alii  f  lirransfjrfjphrthrH  hihcJjjll.  soum  in  d/iu.  (jlosmren  Ih.  1!<I.  und  Ja.  102'^.   103*^ 

2  (139)  Clicrogillus  animiil  spino|Runi(vor     .stxilio   bostia|  inuenta-l-similiH  &(^u^'e«/c/- 42 


3  K  ist  s   zufjefnyl)  nuüor   quam  hiricis 

4  [V.  5] 

5  gripheni  |  .güg.   |''.    1 3| 

G  alctuin  Hiiiiilcnn    aquilo  |  luaior    auls   ta- 

7  nicii   minor  quam  |  ultor.   [/6.J 

8  gaiTula.  hroc.  |.s'.  hd.   1,  342  amn.  10] 

9  noctuam  (140)  necstrepiii.   [v.  IG] 

10  bubonem.  auf.  \v.   17] 

11  larum.  |  meu.  1  mog.   [v.   16] 


h((fl)  lacorte  |  \ih.\  43 

Siffu.ssa    (/.  Diffusa),  fuerit    supor  cum  |  44 

aqua  i(l  -i- in  aqua  labun'tur  h'/c  uassa  45 

[v(jL.  r.  32 1  4G 

alio|tum  museri  modicus  |  [v.   13]  47 

miluum   glida  [v.   14]  48 

uultor    modico.     ma|ior    quam    aqua    (/.  49 

aquila)   et  per  .c.   milia.   sentire  (143)  50 

potest  cadaues  [ib.]  51 


12  merguluni  niger.  |  auis  mergit.  sub  aquam     larum  hragra  |  adrianus  dicit  meum  esse  52 

13  pisces  I  quaerere  id  -^  dobfugul.  |  [v.  17]  [v.    IG]  53 

14  ibin    auis     in    affrica.    habens.  |  longum     ibinen  |  id    -r  screb.    qui    mittit    aquam  54 


15       rostrum.  [ib.] 

c 

IG  cinnun  {das  erste  n  ausgestricheyi).  su|on. 

17  [v.   18] 

18  onocratulum.   auis  que  soiiitum  |  facit  in 

19  aqua  raredum  lae  t  |  felufor.  [ib.] 

phi 

20  porfirionem.   non  fit  |  in  brit*ania.   [ib^^ 

21  erodionem.  (141)  ualuchaebuc  [v.  19] 

22  charadrion.  [ib?^ 

23  opu|pam.  hupupa.   [//j.] 

24  uespertiliorem  quel|derede  [ih.\ 

25  bruchus.  similis  —  |  locus    tamen    maior 
2G       [v.  22] 

27  attacus  |  ignö  [ib?\ 

28  opimachus.  igiio.  |  [v'6.] 

29  locusta.  gres  hoppae.  |  reod.  [ib.] 

30  corcodillus  bestia  |  in  flumine  similis  la- 

31  certe  I  id  -i-  adexan    tamen  maior  -4- 

32  ita  ut  I  homines  manducat.  [v.  29] 

33  migale    ignö  (142)    nisi  similis  -7-  came- 

34  lioni.  [v.  30] 

35  camelion.  |  similis  -f-  lacert(3    tamen  sub 
3(5       aspectu  |  motat  colores  [ib.] 

37  — .  erste  nachricht  von  den  gll.  bei  IvÄrx  Geschichten  des  kantons  S Gallen  1(1810), 

38  191—201,  gröfsere  probe  bei  CLachmann  Specimina  lingvae  fr ancieae  {lS2o)  s.  1 

39  {seine  abschrifl    in    Berlin    Ms.  germ.  4^  G29;    vgl.  auch    seine  notiz   in  HHoff- 

40  manns  Ahd.  gll.  (182G)  s.  xxxiv),  vollständige   abdrücke   von  EGGraff   Sprach- 

41  schätz    1    (1834),    lxv— lxvii,    WWackernagel    Altd.    lesebuch    (1835)   s.  1—6, 


de  ore  |  suo  in  cuculum  (/.  culum)  55 
suum  ut  possit  de|gerere  indeque  me-  56 
dici  ipsam  ar|tem  dedicerunt  [v.  17]       57 

Onocratulum  |  quasi  anata  non  eadem  58 
-r  tamen  nee  nos  \  habemus  [y.  18]     59 

Charadrion.  et  ipsam  |  non  habemus  sed  60 
tamen  dicitur  et  ipsam  |  uolare  per  61 
medias  noctes  in  sub|limitate  coli.  62 
[v.   19]  63 

porphirionem  dicitur  (144)  quod  ipsa  in  64 
libia  sit  esseque  auium  |  pulcherrima  65 
pene  ideoque  eam  |  uolunt  reges  ha-  66 
bere  in  domibus  |  suis,  sepissime  [v.  1 8]  67 

Migale  modi|cus  quasi  catte   [v.  30]  68 

stelio  minor  -7-  quam  |  lacerta  id  -r  adexe  69 
ualdeque  |  uenenosa  omnemque  parie-  '^'O 
tem  I  penetrat  licet  lapidium  non  re-  71 
sis|tit.   [ib]  72 

Cherogillum  et  hirix.  unum  |  sunt  pene  73 
in  omni  similitudine  |  ut  porcus.  nisi  74 
quod  minores  sunt  (145)  quam  porci  75 
sed  tamen  longe  |  statura  sint  in  76 
monte  sinai  |  in  scissuris  petras  ma-  77 
xime  I  habundant:  •   [v.  5]  78 


SG ALLEN  913   —  Göttingen  RJohannis  401 

CGreith  SpicUegium  F<7//m/??/;;/ (1838)  s.  33 — 45,  Hllattemcr  Denkmahle  l  (lSii\ 
7  — 14  (rollaf  10 flirrt  von  ESirverft  Zs".  1  5  (1872),  120),  lillennhii)  Über  die  sancl- 
gallischen  sprachdenJünäkr  bis  xuni  lüde  Karls  des  grofse?i  {1814::  QF3).  letztere 
ausgäbe  verglich  ich  1893  nochmals  Diit  der  hs.,  ohne  nennenswerten  gewinn,  ich 
5  habe  dnnwi  nur  a?i  den  wenigen  stellen,  über  die  ich  anders  als  Henning  urteile, 
meine  abweichnng  lur\  notiert,  im  übrigen  verweise  ich  hinsichtlich  des  grades  der 
lesbarkeit  der  eitixelnrn  gll.  den  nachprüfendoi  auf  Hennings  detaillierte  mit- 
teilungen.  RKögel  Gesch.  der  deutschen  litt.  1,  2  (1897),  4^1  ff.  —  Sg.  913.  [//. 
§  67.  P.  40G.  Ä  0  19G— 204.]  [221 

10  1394:  i)i  folio,  200  ss.,  der  erste  band  einer  von  IvÄrx  angelegten  fragmenten- 
sammlung,  der  genau  von  Scherrer  s.  45G  ff  beschHeben  ist:  für  uns  kommen  nur 
i)i  betracht  die  auf  der  sonst  leeren  seile  92  (91  schluss  des  Marcusevangeliums 
in  Italafassung ,  vgl.  oben  nr  148)  befindlichen  fed erproben,  unter  denen  fol- 
getide  deutsche:    calamitas  harmida.  calomnia  scada,  honida,  dann  noch  eine 

15  zeile  ausgewischt;  ferner  die  Vergilfragmente  saec.  x/xi  s.  109 — 112  7nit 
einer  deutsclicti  interlinear  gl.  (DCCCLXX).  ^  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
423b.  _  Sg.  1394.  VG.  3.    [P.  293.]  [222 

1395  in  quart,  473  ss.,  der  zweite  band  der  fragmentensammlung  [Scherrer 
s.  40 1 //").'  darin  s.  450 — 455  drei  quartbll.  saec.ix  mit  einem  unabgesetzten  lat.- 

20  deutschen  bibelglossar  zu  Paralipp.  bis  Esther  (CLX.  CCXXXI.  CCLII.  CCLVI. 
CCLXVI.  CCX.  CLXXXV.  CXCII.  CGI);  s.  455  {bezeichnet  453«)  enthält  nur 
federproben.  —  EGGraff  Diut.  2  (1827),  378/".  HHattemer  Denkmahle  1  (1844), 
230  f  —  D.  n.  378.  379.  [P.  41.  S.  i  1204.]  [223 

GÖTTINGEN, 

25  KGL.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 

Ijüneburg.  2  {vorher  im  besitz  des  rectors  Niclas  zu  Lüneburg)  chart.  in  folio, 
XV  jhs.,  251  bll.,  aus  verschiedenen  teilen  zusammengebunden^  welche  eingehend 
{von  dr  Boysen)  in  der  Philolog.  tvochenschift  1882  nr  48  sjj.  1525 — 1532  {s. 
jetzt  auch   WMeyers   Verzeichnis  der  hss.  im  preufs.  slaat  1,  2,  493  yf )  beschrieben 

30  sind:  auf  den  rändern  von  bl.  181*^  äie  hexameter  über  vögel-,  tier-, 
bäum-,  fisch-,  insecten-  und  hundenamen  mit  deutschen  interlinear  gll. 
(DGCCCXXXI V).  abschrift  verdanke  ich  E Schröder.  -^  erste  erwähnung  im  D  WB 
42  (1877),  2001.  [224 

RJohannis,  ein  mir  1890  von  W Meyer  mitgeteiltes  doppelbl.  in  quart  saec.  xii, 

35  dessen  eine,  unten  durch  einen  querschnitt  um  fast  ein  viertel  verkleine^ie  hälfte 
auf  der  voi'der seile  ein  alplmbetisches  kr äut erglos sar  mit  meist  übergeschriebe- 
nen nd.  gll.  enthalt  (MXIX),  während  die  rückseite  lat.  angaben  über  die  heil- 
kräfte  der  Betonica  {nix^ht  aus  pseudo-Apulejus)  und  der  Archintilla  bringt, 
die   and.  auf  ihrer  rückseite  stark  abgescheuaie  hälfte  des  doppelblattes  befasst  re- 

40  cepte  mit  folgenden  eingestreuten  deutschen  worten:  Wed^de  kelestophen.  Bi- 
bat  sepius  coctum  cum  vino.  et  ungento  anserino.  de  eodem  osse  raso  [seil,  ele- 
fantis].  et  curabitur.  Femina  que  patitur  fluxmn  sanguinis.  Misceat  de  eodem  pul- 
uere  cum    suco    colcroppen    {vgl.   kölkropf    Schneller    1^,   1379)    et   curabitur. 


4G2  Verzkichnih  Der  Hss.  225—230 

Tzä  den  .spolwoniieii.  Rade  cornv  cerui.  et  bibe  cum  viiio.  Tzo  der  heve- 
mot*.  vi  ad  imitationem  wultus.  Conbure  albam  anserem  viuani  cum  pennis  in 
oUa.  po.stea  sume  fauillam  carnis.  et  cetaurien.  et  ceruinum  cornv.  totum  equali 
pondere.  et  pondus  lapidis  agathensteinis.  vi.  nummorum.  rutam.  absinthium. 
5  alerun.  varnis.  equali  pondere.  v*  supra.  et  aloes.  v.  pondera.  et  puluera.  dans 
pacienti  bibere.  equaliter  miscens  in  aqua,  et  prodest;  (rücksPÄte)  cum  herba  na- 
derenwort;  zo  d^  stichede;  testilien  tres  fasciculos  (m  einem  recept  Contra 
ydropisim;  in  dern  vorhergehenden  Ad  dolorem  cordia  heifst  es:  Sume  testiliam.  hec 
herba  crescit  in  antiquis  locis  deuastatis).  das  doppelhl.  war  friXher  dem  rück- 
10  decket  der  hs.  SJobannis  2  saec.  xv  {s.WMeyer  Verzeichnis  der  hss.  im  preufs. 
Staat  1,  3,  525/")  aufgeklebt.  [225 

GÖTTINGEN, 

DEUTSCHES  SEMINAR. 

Müller  I9  O,    einseitig  beschriebenes  foliobl.    oder  spalte   eities  solchen,    xweiie 

15  hälfte  des  xiiijhs.:  die   Versus    de    arboribus ,  volucribus,    bestiis    unter 

den  nachträglich  eingefügten  roteyi  übe^'schy^iften  Nomina  lignoE  (auf  den  eingangs- 

vers  folgt  %.  4 — 7,  dann  1 — 3,  endlieh  8 — 16),  Nomina  volucrum,    Nomina  fera- 

rum   mit  zahlreichen  deutsclien    interlineargll.  (DCCCCXXXIV  nachtr.  bd.  3).  — 

erste  nachricht   gab   WMeyer   Verzeichnis    der   hss.    im  preufs.  staat    1,  3  (1894), 

20  508.  [226 

GÖTTWEIG, 

STIFTSBIBLIOTHEK. 

44  (34,  früher^.  7)  in  folio,  xi  jhs.,  108  zweispaltige  blL:  bisbl.9b^  die  werke 

des  Prudentius    mit    einigen    deutschen    interlineargll.    (DCCLXXXIII),     dann 

25  95*^ — 96^  Versus  de  uolucribus.  Bestiis.  vi  iumentis  und  De  filomela 
(indes  ohne  deutsche  glossierung) ^  darauf  Glosule  supprudentium  mit  zahl- 
reichen deutschen  worten  im  context  (nur  ganz  selten  übergeschrieben):  aber  sie 
brechen  ab  bei  Contra  Symmachum  i,  118  (DCCLXXX).  ^  E Steinmeyer  Zs.  16 
(1873),  4.  26  f  nach  einer  äbschrift  HHoffmanns,  der  den  codex  in  seinen  Fundgr. 

30  1  (1830),  354  erwähnt  hatte.  —  [P.  227.]  [227 

103  (der  roten  bezeichnung,  früher  E.  5,  auf  dem  decket  von  alter  hand  Q.  3 
signiert)  in  quart,  xii  jhs.,  94  bll.,  von  denen  das  letzte  auf  seitier  dem  hinter- 
deckel  aufgeklebten  rückseite  den  vermerk  Lib  S.  MaRie  Gotwic  V07i  einer  hand 
des  XII  jhs.  trägt f    während  vorn  und   auf  bl.  94^  Gottwik    saee.   xv   eingetragen 

35  steht:  1)  Imago  mundi,  dann  bl.  40  ein  kaiserverzeichnis  bis  auf 
Heinrich  vi,  41  eine  pabstreihe,  die  von  erster  hand  bis  Adrianus  iv  (1154) 
geführt,  von  and.  händen  bis  Cetestinus  iii  (1191)  fortgesetzt  ist,  42  teer; 
2)  bl.  43 /f  Explanatio  noui.  et  ueteris  testainti,  eine  glossensammlung  mit 
sehr  zahlreichen  deutschen  fast  immer  rot  geschriebenen  interlineargll.;    nur  ganz 

40  wenige,  und  diese  dann  schwarz  eingetragen,  stehen  im  context  (VIII.  XXVIII. 
XLIII.  LVI.  LXIX.  LXXIX.  LXXXVIII.  XCIV.  CHI.  CXIX.  CXXXV. 
CXLVIII.  dann  nachtrage  zu  CHI.  CXIX.  CXXXV.  CXLVIIL  darauf  (JLYlll. 
CLXIIL  CCLXXIX.  CCXCI.   CCXCV.  CCCI.  CCCXI.  CCCXVII.  CCCXXII. 


\ 


Göttingen  SJohannis         Goslar  4G3 

CCCXXVI.  CCCXXXT.  CCCXXXIV.  CCCXXXIX.  CCCXLIL  CCOXLIV. 
CCCXLVII.  C^CCXLIX.  (^CXl.I.  CCCLIV.  CCXII.  CCXXI.  CCLXXX.  CVI. 
CCCXLV.  LXX.  CCXXIX.  CC^XL.  CCXLIX.  CCLXI.  CCLXIX.  CLXXXVI. 
CXCIII.  CLXVIIL  C(X1I.  CGI.  CCCLVII.  CCC^LXIV.  GGGXC^II.  GCCCLXVIII. 
5  CCCCLXXI.  CCCCLXXVI.  CCCCLXXIX.  GCCCLXXXII.  CCCCLXXXV. 
GCCCLXXXVIII.  CCCCXC).  nicht  (/los.nni  sind  nur  die  prologe  zu  Judicum 
bis  Zacliariae  59^*—  G9",,  dann  In  apokalipsin  luid  die  p'ologe  zu  Job,  libri  Salo- 
monis,  Daniel,  Paralipp.  79* — 94'**.  —  gekatuit  hat  die  gll.  M Gerbert  iiach  der  notiz 
im  anhang  seines  Her  alemannicuni  (17G5)  s.  5*    gloss.  Gottwic.  Elawatz  fulvum 

10  (rr=  bd.  1,  300,  68),  vielleicht  auch  eine  copie  besessen,  s.  Sp)rengs  bemerkung  ebenda 
s.  110  anni.  a  v.  gloss.  Gottwic.  p.  7  in  med.,  bezüglich  auf  bd.  1,  359,  53.  -^ 
[H.  §  132.  P.  13.]  [228 

1X3  {früher  B.  22)  in  octav:  1)  saec.  xiii  69  bll.  alphabetisches  Verzeichnis 
von  kraut  er  n  und  ihren  kräften  gegen  krankheitcfi,  von  einer  hand  des  XYiijhs. 

15  als  monasterii  Damiensis  bezeichnet;  2)  saec.  xiii  ä.   1 — 44  tractat  über  die 

himm  eis  zeichen  mit  bildern;  3)  saec.  xii  s.  45 — 174  miscellanhs.,  Vielehe 
hinter  astronomischen  excerpten  s.  4.1 — 69.  123/7"  alphabetische  und  and. 
glossare,  s.  69 /f  die  verschiedenartigsten  auszüge  aus  Isidor,  Augustin,  den 
Canones  usw.,  96 — 122  einen  Physiologus  usiv.  enthält,     darin  steht  s.  93  über 

20  den  ivoi'ten  autem  dies  cum  auferetur  hab  eis  sponsus.  et  timc  (Matth.  9,  15) 
luupes  min  sun,  und  über  der  nächsten  zeile  ieiunabunt.  Dicitur  enim  per  re- 
surrectionem  dasselbe  südslavisch  Vi uhi  moi  sinec:  beides,  ivie  es  scheint,  nur  feder- 
P'oben.  [229 

GOSLAK, 

25  STÄDTISCHES  ARCHIV. 

2  in  folio,  145  zweispaltige  bll.  auf  den  äufsern  vorderdeckel  ist  eingetragen  IstQ 
liber  donatus  sine  appropri|atus  est  ppetue  cömunitati  vica|riorum  ecclle  scön  aploE 
Simo|nis  et  Jude  in  goslaria  de  tes|tamento  dnl  petri  de  langele  |  cöuicarii  nostri  per 
testame|tarios    eiusdem,    darüber  die   Signatur  B,    darunter   eine    inhaltsangabe  des 

30  codex,  beides  auf  atifgeklebten  pergamentstücken,  den  imiern  vorderdeckel  schützt 
ein  stück  einer  Urkunde  voin  9.  viii.   1382:  1)  saec.  xiii  bl.  1^^ — 40^^  {fünf 

V071  verschiedenen  bänden  geschriebene  quaternionen)  Gregors  Cura  pastoralis; 
40^^  De  VIII.  viciis.  Octo  sunt  principalia  uicia.  que  humanuni  infestant  genus  usw. 
und  Nascentia  eorum.     He  sunt  proles  de   supradictis  uiciis   usw.,    wesentlich  = 

35  Wasserschieben  Bufsordnungen  387  bis  detractio;  2)  saec.  xiii  bl.  4:1 — 91  {fünf 
quaternio7ien,  ein  quinio,  zum,  schluss  ein  binio,  dessen  zweites  bl.  ausgeschnitten 
ist).  41*^ — 45^^  Hugo  de  Folieto  De  bestiis  bis  ins  xliv  capitel  {Migne  177, 
15 — 45),  45^^'^  von  jüngerer  hand  aus  dem  Physiologus  die  capp.  Leo,  Vni- 
comis.  De  syrenis  et  onocentauris.  De  symea.     bl,  46 /f  Incipiüt  po stille  sup 

40  pethat,^vcü.  7  pmo  d^  Genesi,  ein  bis  Deuteron.  34,  1  reichender  commentar; 
denn  tiach  bl.  91  ist  ein  bl.  ausgeschnitten ;  3)  chart.  saec.  xiv/xv  bl.  92 — 109 
{ein  senio  und  ein  quaternio,  dem  die  beiden  letzten  bll.  fehlen  und  dessen  dritt- 
letztes halb  abgeschnitten  und  auf  der  rückseite  leer  ist).    92 — 96*^,  wo  die  unter- 


4G4  VioKZKKiixrs  Dkk  Hbs.   2?/J— 235 

Schrift  Expliclunt  g(;Kta  romanorum  pociora  pulchorrime  moralisata,  erzählungen 
der  Oesta  Romanorum  ohne  bestimmtes  ordmmgsjrrirudp  {anfangend  mit  nr  51. 
126)  und  formell  v^esentlich  von  dem  gedruckten  texte  abweichend:  vielleicht  ist  vor 
bl.  92  eine  ganze  läge  oder  mehr  verloren.  9G^'  ff  eine  zweite  exempelsammlung, 
f)  ebenfalls  grasten  teils  mit  moralisationen  versehen;  sie  beginnt  mit  mehreren  er- 
zählungen über  gesetzliche  Vorschriften  in  Athen;  4)  chart.  saec.  xrv  bl.  110 — 
133  {drei  quaternionen)  gll.  zu  den  biblischen  büchern  alten  und  neuen  testaments 
mit  manchen  deutschen  im  context  (VIII  nachtr.  XXVIII  nachtr.  XLIII  nachtr. 
LVI  nachtr.  LXIX  nachtr.  LXXIX  nachtr.   LXXXVIII  nachtr.    XCIV  nrxchtr. 

10  cm  nachtr.  CXIX  nachtr.  CXXXV  nachtr.  CXLVIII  nachtr.  CLVIII  nachtr, 
C^jXlll  nachtr.  CCXXl  7iachtr.  CCXXIX  nachtr.  CCXL  nachtr.  CCXLIX  nachtr. 
CCLXI  nachtr.  CCLXIX  nachtr.  CCXII  naMr.  CLXXXVI  nachtr.  CXCIII 
nachtr.  CLXIX  nachtr.  CLXXVI  nachtr.  CGI  nachtr.  CCCLVII  nachtr.  CCCLXIV 
nac?Ur.  CCLXXIX  nachtr.  CCXCI  nachtr.  CCCI  nachtr.  CCCXI  naehtr.  CCCXVII 

15  9mchtr.  CCCXXII  nachtr.  CCCXXVI  nachtr.  CCCXXXIV  nachtr.  CCCXXXIX 
nachtr.  CCCXLII  nachtr.  CCCXLIX  7iachtr.  CCCLI  ?iachtr.  CCCLXX  nachtr. 
CCCLXXVII  nachtr.  CCCLXXXI  nachtr.  CCCLXXXIX  7iachtr.  CCCXCII 
nachtr.  CCCCLXVIII  nachtr.  CCCCLXXI  7iachtr.  CCCCLXXXV  nachtr. 
CCCCLXXXVIII  nachtr.    CCCCXCI    nachtr.    CCCCI  nachtr.    CCCCXI    7iachtr. 

20  CCCCXXV  nachtr.  CCCCXXXI  nachtr.  CCCCXLI  nachtr.  CCCCXLIX  7iachtr. 
CCCCLIV  nachtr),  schliefsend  131^^  mit  dejn  datum  Anno  dnl  mccclii  scd^o 
{sie),  feria  quinta  pt^  festum  michahelis  archangeli,  darauf  von  and.  gleichzeitiger 
hand  —  133^^^  der  brief  des  Hieronymus  an  Paulinus  (i,  210  ff  Vallarsi); 
5)  chart.  saec.  xv  bl.  134 — 145  {senio)  zwei  lat.  predigten  über  Sap.  6,  2  und 

25  Ezech.  22,  26;  145^^  leer,  145^^  federproben,  zb.  Deme  Erwerdigen  Ingodo  vader 
vnvnde  {sie)  hrn  hern  Gunthere  Ertzbisß  sß  {wol  Günther  ii  von  Magdeburg, 
1403 — 45).  dem  rücMeckel  aufgeklebt  waren  zivei  ziveispaltige  perga^neJitbruch- 
stücke  saec.  xiii  aus  Petrus  de  Riga  und  aus  einem  formelbuch.  -^  aufmerk- 
sam auf  die  bibelgll.  machte  UHölscher  im  osteiprogramm  des  realgymimsiums  u)id 

30  gym^iasiums  zu  Goslar  für  1896  s.  5.  [230 

GKAZ, 
K.  K.  UNIVEESITÄTSBIBLIOTHEK. 

859  {früher  ^  4^)  in  quart,   xiii  jhs.,    24  zweispaltige   bll.  und  ein  vorsatzbl: 

bl.  1^ — 15^  das   XI    buch   von    Heinrici  Summariu^n    (DCCCCXXXVIIIa2), 

35  15^ — 19^  dasselbe  in  kürzerer  der  Trierer  hs.  gleicher  fassung  (DCCCCXXXVIIIal), 
19*^ — 24^  einzelne  abschnitte  früherer  bücher  des  Summai'ium  —  viir,  8.  iii,  1.  2. 
II,  19.  III,  3.  4.  5.  6.  7.  8.  v,  1.  2.  3.  4.  6.  7  und  x,  27  von  De  iiiior  humoribus 
{s.  bd.  3,  Ql)  an  —  (DCCCCXXXVIIA).  —  imerhebliche  auszüge  lieferte  HHoff- 
mann  Ältd.  bll.  2  (1840),  195.  196.     auch  HFMafsmann  kämmte  wid  benutzte  die 

40  hs.,  s.  Zs.  1  (1841),  381  amn.  4.  6.  [231 

1531  {früher  ^  4<^)  in  sedez,   192  bll:  1)  saec.  xiii  bl.  1^—82^  nach  einer 

vorgehefteten  fast  gänzlich  erloschenen  und,  wie  es  scheirit,  aus  Salzburg  sta^mnen- 


Goslar  —  Heidelberg  465 

den  Urkunde  des  Ilonorius  Äugustodunetisis  Exposiiio  in  Canticum  cantkorum ; 
2)  saec.  Uli  i/.  83  leer.  84* — 124:^  zweispaltig  Augustinus  De  spiritu  et  anima. 
125*  her,  125^  twi  einer  hand  wol  des  xiii  jhs.  die  fünfzehn  vorzeicheii  des 
jüngsten  gerichts,  tat.  12G* — 143^'  lat.  gebete  und  predigtentwürfe; 
5  3)  saec.  xiii  hl.  144* — 191^  {die  letzten  hll.  von  feuchtigkeit  beschädigt;  vor  172 
zwei  ausgeschnitten)  lat.  predigten.  144^  unten  lat.  recept  gegen  augenschmerzen, 
172*  lat.  recepte,  181^  Sprüche  Senecas.  hl.  192*^  verkehrt  eingeheftet,  rest 
eines  p'achtvoll  geschriebenen  calendariums  saec.  xii.  ferner  noch  ein,  früiier 
deyn  hinterdeckel  aufgeklebt  geivesenes  bl.  saec.  xii,  entlialtend  auf  seiner  Vorderseite 

10  das  bruchstück  einer  berechnung  der  aeren  des  alten  testaments,  dann  sechs 
hex  am  et  er  über  die  zehn  geböte  (Disce  dominum  colere  nomenque  dei  reuereri  usw., 
vgl.  zb.  Douai  533  bl.  210*,  S Gallen  753  s.  144),  darauf  Nunc  iungo  fini  pisces 
in  carmine  tali,  vier  hexameter  mit  deutsch  glossierten  fischnamen,  denen 
sich    verschiedene    unhexametrische,     gleichfalls     deutsch    widergegebene     anreihen 

15  (DCCCCXXXIV),  endlich  erklärungen  griech.  namen.  auf  der  rückseite  lat. 
diebssegen  und  kurze  auseinander setzung  über  triplex  paupertas.  beschreibung 
und  abschrift  verdanke  ich  ÄSchönbach.  [232 

HAMBURG, 
STADTBIBLIOTHEK. 

20  IT  in  folio,  xiv  jhs.,  138  unbezeichnete  bll.:  Wilhelmi  procuratoris  Egmondani 
chronicon  comitum  et  nobilium  HoUandiae  vorn  unvollständig,  nach  dieser  hs. 
von  ihrem  ehemaligen  besitzer  Antonius  Matthaeus  herausgegeben  in  seinen  Veteris 
cBvi  analecta  {ed.  secunda,  Hagce  comitum  1738)  2,  4:60  ff.  später  gehörte  die  hs. 
ZCUffenbach,  s.  dessen  katalog  von  1720  abteilung  2  s.lßQff  und  von  1730  teil  3 

25  s.  109;  vgl.  auch  JMLappenbergs  beschreibung  im  Archiv  der  gesellschaft  6,  235. 
am  schluss  ein  quartbl.  saec.  ix,  enthaltend  Evangelium  Matthaei  17,  10 — 26 
mit  einer  reihe  lat.  U7id  deutscher  interlinearer  und  ^narginaler  gll.,  die  von  and. 
hand  als  der  text  herrühren  (CCCLXVIII).  —  KMüllenhoff  Zs.  13  (1867),  192 
nach  einer  abschrift  PhJaffes.    MSD^  vorr.  xviii.  —  [P.  88.]  [233 

30  141*  {früher  83;  auf  der  sonst  leeren  s.  1  von  einer  hand  saec.  xiv  Liber  iste 
ptinet  ecce  corbeie  Liber  Juris)  m  g'war^^  ixln  jhs.,  275  ss.:  s.2 — 14.5  Ansegisi 
Capitularia  mit  drei  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DXXVII).  145 — 157 
dxis  Capitulare  Wormatiense  von  829  {MO  Capit.  ii,  9 /f);  158.  159  von 
and.  hand  eoccerpte   aus   concilienbeschlüssen.     160  Lex  Salica,    208  Lex 

35  Ribuariorum,  238  Lex  Alamannorum,  diese  wider  mit  zwei  deutschen 
marginalgll.  (DCCXXX).  274.  275  von  and.  hand  auszüge  aus  Gregor  an  den 
defensor  Johannes  über  anklagen  gegen  geistliche.  —  die  gll.  wurden  im  Varianten- 
apparat  der  MG  LL  i  (1835)  und  iii  (1863:  vgl.  auch  i,  265.  iii,  6)  zu^erst  mit- 
geteilt,   ohne  neues  ergebnis  widerholt   von  JHGallee  Alts.  Sprachdenkmäler  (1894) 

40  s.  211  f  mit  facs.  auf  tafel  vii.  [234 

*HEIDELBERG, 
GROSSHERZOGL.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 

Zwei  bll.  in   klein  quart,    xii  jhs.,   das   erste   oben   um  etwa  ein   drittel  gekürzt: 
Althochdeutsche  glossen  IV.  30 


466  Verzeichnis  Der  Hsh.  235—237^^ 

stücJce  aus  Heinriei  Summarium  (iii,  16.  17.  iv,  7.  8:  DCCCCXXXVIIA). 

sie  waren  frülier  einem  aus  Sahnansweil  stammenden  Vocabularius  juris  saec.  xv 
eingeleimt  und  dürften  urspr.  das  zweite  doppelbl.  einer  läge  gebildet  liaben.  -^  zuerst 
mitgeteilt  durch  FJMone  Anz.  f.  künde  der  teutscJien  vor  zeit  4  (1835),  95.  96, 
5  dann,  ohne  kenntnis  der  bereits  erfolgten  lier  aus  gäbe,  durch  KBartsch  Germ.  19 
(1874),  215/'.  beide  haben  die  f7'agmente  in  unrichtiger  folge  abdrucken  lassen, 
gegenwärtig  sind,  KZa^igemeisters  mitteilung  vom  14.  i.  82  zu  folge,  die  bll.  nicht 
mehr  aufzufinden.  —  [P.  416.  479.]  [235 

HEILIGENKKEUZ, 

10  STIFTSBIBLIOTHEK. 

1*7  (1^  oben  von  einer  hand  saec.  xii/xiii  Iste  über  est  See  Marie  u:  {rasur  von 
g)  I  scä  cruce)  in  folio,  xii  jhs.,  275  blL:  1)  bl.  1  —  22  {drei  lagen,  denen 
das  erste  bl.  der  ersten  und  das  letzte  der  dritten  fehlt)  in  sechs  je  von  2  roten 
linien  eingesäumten  spalten  unter   der    roten  Überschrift  Sacti  {sie)  Spiritvs  Assit. 

15  Nobis.  Gratia  die  Pseudo-dositheanischen  interpretamente  CGL  3,  119 — 
218,  56  ohne  deutsche  gll.;  2)  bl.  23 — 275  in  dreiunddreifsig  lagen  (bl.  89 
bei  der  Zählung  übersprungen,  nach  31.  223.  229  je  ein  bl.  ausgerissen,  nach  21  o 
zwei  ausgeschnitten;  nach  161  und  191  fehlt  je  in  der  lagenmitte  ein  doppelbl) 
dreispaltig  die  beiden  Salomonischen  glossare  {das  zweite  beginnt  bl.  230*)  bis 

20  Testis  v  falsidicus  .  .  .  din  piuran  (=  incunabel  bl.  287*^  mitte)  mit  zahlreiche?! 
deutschen  gll.  im  context,  die  vielfach  von  den  rubricatoren  rot  oder  gelb  angemalt 
sind;  nur  ganz  vereinzelt  finden  sich  rote  oder  schwarze  interlinearglL  (MCLXXVa). 
die  vorläge  besafs  viel  zahlreichere  gll.,  da  massenhaft  worte  begegnen,  die  jeder  er- 
klärung  ermangeln  und  hinter  denen  freier  räum  gelassen  ist.  — -  erster  hinweis  auf 

25  die  deutschen  gll.  von  WWattenbach  im  Archiv  der  gesellschaft  10  (1851),  596.  [236 
23  {auf  dem  sonst  leeren  bl.  1»  der  eintrag  saec.  xv  Hie  Über  e  scte  crucis  in 
austria)  in  folio,  xii  jhs.,  180  zweispaltige  bll.:  1)  bl.  1 — 16  {zwei  lagen). 
1^  Incipiunt  intptationes  u^bor,  gll.  zum  alten  und  neuen  testament  {den  schhiss 
bilden  die  Psalmen)  mit  einer  deutschen  im  context  (CII  nachtr.);         2)  bl.  17 — 40 

30  {drei  lagen)  Incipit  expositio.  beati  Avgvstini  epi  svper  eplam  lobls  apü  et  evan- 
geliste  in  zehn  tractaten  (in,  2,  ^01  ff  der  Mauriner  ausgäbe,  Antwerpen  1700); 
3)  bl.  41  —  schluss  {urspr.  neunzehn  lagen,  von  denen  aber  jetzt  die  17  zwischen 
bl.  168  und  169  fehlt;  vor  41.  48.  154  je  ein  bl.  ausgeschnitten;  177 — 180  nur 
die  Vorderhälfte  eines  quaternio.    Signaturen  vollständig  oder  in  spuren  auf  bl.  47^. 

35  56^  64^  80b.  §8^  96^  129^.  145^  153^.  160^  168^  176^)  ein  homiliar  von 
advent  bis  himmel fahrt,  dem  noch  einige  predigten  auf  heilige  angehängt  sind;  die 
letzte  schliefst  180^^  unvollständig,  die  homilien  rühren  vorwiegend  von  Augustinus, 
MaximuSj  Fulgentius,   Chrysostomus  und  Leo  her.  [237 

57  in  folio,  xiii  jhs.,  131  bll.  {bl.  2  doppelt  vorhanden)  und  darnach  ein  unsignier- 

40  tes  quer  eingebundenes  quartdoppelbl.  aus  einem  missale  saec.  xin:  1)  bl.  1 — 84, 
ein  quinio  und  neun  quaternionen,  die  9^ — 81^  am  schluss  mit  i® — x^  gezeichnet 
sind,  darauf  der  binio  82 — 84,  dem  das  letzte  bl.  fehlt,  der  inhalt  stimmt  völlig 
überein  mit   dem  unserer   nr  132    bl.  1 — 160.     1* — 81^  mitte  ohne  Überschrift 


Heidelberg  —  Heiligenkreuz  57  467 

glossar  %u  den  biblischen  büchern  alten  und  neuen  testaments  mit  folgenden  deut- 
schen gll.:  12*  (Pulpa  autem  .i.  caro  sine  pinguedine  dicitur  eo  quod  palpitet) 
Pulpa,  brato  uel  Tantering  {xu  XXII  nachtr.);  19*  Larus  ipse  est  gaia.  que 
solet  semper  supersedere  aquis.  Larus  teutonice  est  mösaere;  20*  In  umbraculis 
5  teutonice.  lobe  (beides  zu  XLI*  nachtr.);  35^  Tipsane  de  hordeo  fiunt  fesun 
{xu  CCXXXVII*  nachtr.);  50*  Scirpus  a  quo  segetes  sine  nodo  teguntur.  latine 
scirpus.  teutonice  ^chWxxi  {zu  QCXNl^  nachtr.);  53*  Cratere  ul  cassure  ide  sunt  .i. 
bichere  {xic  QUKXUl^  nachtr);  60^  Discoforuin.  discum  ferentem.  Nam  discus 
est  uas  .i.  scutella.    foron.   grece.  latine  ferens  (;i;w  QCC^IY^  nachtr).     auch  das 

10  latinisierte  deutsche  ivort  von  Ps.  104,  40  steht  48*  Coturnices  sunt  aues  parue 
similes  illis  auibus  quas  uulgus  vvahdilas  uocat.  81*  De  Serpente  eneo,  De 
.vn.  miraclis  manufcis  q  fu'int  oll  I  mdo  {beides  aus  Beda),  81^  Icip  plog^  moysi 
I  gcas  dictiöes  und  sei7ie  Expositio  selbst  mit  der  deutschen  contextgl.  83*  Item 
quod  sequitur  in  regimi  prologo  quod  ex  ipsa  phrasi  probari  potest.    hoc  est.   Phrazo 

15  ul  uideo  ul  loquor  dicitur.  unde  pbrasis  locutio  ul  stilus.  unde  phraster  siue 
pbrastes  .i.  locutor.  hinc  conponitur  metaphraster.  ul  metaphrastes.  i.  interpres. 
quod  teutonice  quoque  dicitur  antifriston  {zu  CXIV^  nachtr).'^    84^  VeRe  Soror 

mea  —  biems  sn.  p.  scbr:  es  ist  also  nicht  richtig,  wenn  am  untern  rande  der 
Seite  eine  Jmnd  saec.  xviii  bemerkt  Hie  Plurima  desiderantur;         2)  bl.  85 — 112, 

20  drei  quaternionen  und  ein  binio  ohne  Signaturen,  sonst  ganz  ebenso  eingerichtet  wie 
die  erste  hs.  Expositio  frls.  B.  sac^dotis  7  Monachi  in  nouissimä  uisione 
Ezecbielis;  3)  bl  113 — 120,  bestehend  aus  drei  einzelbll.,  dem  binio  116 — 119 
und  dem  nur  angeklebten  obern  stück  eines  blattes  120,  das  auf  seiner  rückseite 
federp'oben    trägt.     113*  Summa   cöffessionum.    RubHi  epi   olomocensis.    ordinis 

25  cysterciensis,  119*  Expositio  Domince  {sie)  orols,  119^  Expositio  symboli; 
4)  bl.  121 — 131  zweispaltig,  ein  quinio  mit  dem  eingehefteten  bl.  124.  121*^  Me- 
ditatio  cuiusdam  afflicti  de  passione  dnl.  qua  qui  intente  legit.  in  omni  tribu- 
latione  faciUime  consolatuR,    122*^  Exhortatio  eiusdem  ad  Monachü  instabilem, 

125^^  Exortacio  ei^  cuius  sup  ad  quel;  carnalem  de  contemptu  mundi,  127^^  Item 

30  exortacio  eiusdem  ad  qml;  ouHi  nolentem:  alle  diese  stücke  mit  roten  quellen- 
atigaben  am  rande.  129*^  Incipit  plog^  in  uisione  Rudolf i  monachi  ordinis  cyster- 
ciensis [von  Kaisheim  bei  Donauwörtli\  de  sacmento  corpis  7  sanguinis  x  q  sibi  diui- 
nit^  est  ostensa.    dum  missarü  sollepnia  celebraret:  diese  interessante  vision,  in  der 

*  inzwischen  ist  eine  neue  ausgäbe  der  Expositio  des  Moses  durch  FGustafsson 
{Helsingsfors  1897,  Acta  societatis  scientiarum  Fennicae  xxii,  3)  erschienen,  er  hat 
aufser  den  drei  von  mir  benutzten  hss.  Clm.  2551.  2571  {denn  seine  Signatur  2751  be- 
ruht auf  einem  druckfehler)  und  Lips.  107  noch  verivertet  den  Lips.  13  saec.  xrn/xiv, 
wo  das  werkchen  bl.  238 — 242  hinter  Regum  iv  steht  {s.  Pi'iscillian  ed.  Schepss  s.  xxxvi) 
und  das  deutsche  wort  antiphristen  {ebenso  im  Parisinus  15732  =  Sorb.  359  bei 
JBPitra  Änalecta  sacra  et  classica  Spicilegio  Solesmensi  addita  1888  s.  130*)  lautet* 
ferner  ist  nach  Gustafssons  nachweis  die  Expositio  und  sehr  wahrscheinlich  auch  die 
deutsche  gl.  enthalten  in  den  Pariser  hss.  548.  2590  sotvie  in  den  codd,  24  zu  Dijon 
und  22  zu  Luxemburg. 

30* 


4G8  Vekzkichnis  Der  Hbs.    237'^— 243 

auch  ein  deutsches  wmi  vorkoinmt  {129^^  sie  lana  bambacis  q  uulgo  bovra wolle 
df),  ist  von  ASteicIiele  Das  histmn  Augsburg  2  (1804),  G23  aus  einer  Jüngern 
Mütwltner  hs.  abgedruckt.  1^1^^  vmi  ganz  and.  liand  Epystola  Sei  ygnacii  ad 
Sem  lohe  cw.,  Item  alia  eiusdem  ad  evndem  und  131*^  Ite  epystola  eiu^d  ad 
5  Seam  Mariam,  Ite.  epystol'  See  Marie  adygnaeiü,  darauf  wenige  federjrroben,  zb.  Anno 
milleno  dueenteno  duod'no  Ad  mare  stultoE  tend'bat  iter  pueroc.  1^1^  leer.  [237^ 
13 O  {auf  dem  sonst  leeren  bl.  1*  von  einer  liand  saec.  xv  Iste  lib^  est  See  Marie 
in  Scä  cce  in  austria  ordinis;  ob  dahinter  noch  etwas  stand,  ist  zweifelhaft)  in 
quart,  xii  jhs.,   121  blL:         1)  bl.  1  —  92  {vorgeheftetes  doppelbl.  1,  dessen  vordere 

10  hälfte  bis  auf  einen  schmalen  streifen  fortgeschnitten  ist,  elf  quaternionen,  ein  binio, 
dessen  letztes  bl.  ausgeschnitten).  1^  bild  der  Fortuna,  2*  Qvinque  libros  Phylo- 
sophice  consolationis  usw.  =  Peiper  Boethius  xxv — xxvim,  dann  über  die  musen 
nebst  den  versen  Clio  gesta  canens  usw.  {Riese  664).  5*  bild  des  Boethius  mit 
den  neun  musen.     5^ — 76^  Boethius    Consolatio   mit    zahlreichen    lat.  marginal- 

15  und  interlinear gll.,  wenigen  deutschen  interlineargll.  (DLXXI^  nachtr.),  76^  leer, 
11^  ff  ohne  Überschrift  ein  commentar  zu  Boethius,  beginnend  mit  einer  Vita, 
92^  leer;  2)  bl.  93 — 121^  {drei  quaternionen  und  ein  ternio,  dessen  letztes  bl. 
dem  rückdeckel  aufgeklebt  ist)  Incipiunt  Glose  in  Boetivm.  121^  und  auf 
dem  rückdeckel  verschiedene  notizen  saec.  xiv,  die  umfangreichste  (V)t  queant  laxis 

20  resonare  fibris  usw.  {Daniel  i,  209).  [238 

227  in  klein  folio,  xii  jhs.,  109  bll.:  predigten  des  hl.  Bernhard  und  werke 
des  Petrus  Damianus ,  sodami  bl.lSffein  Florilegium  aus  lat.  dichtem,  über 
welches  JHuemer  Zs.  f.  d.  österr.  gymn.  1881  s.  4:16  ff,  dem  ich  auch  die  ein- 
zige in  deyn  codex  enthaltene  deutsche  interlineargl.  (DCCXLIV)  verdanke,  berich- 

25  tet  hat.  [239 

HERTEN  BEI  RECKLINGHAUSEN, 
BIBLIOTHEK  DES  GRAFEN  DROSTE  -  NESSELRODE. 

Ein  in  neuerer  zeit  zusammengefügter  mischband,  enthaltend:         1)  saec.ixDios- 

corides  De  nominibus  herbarum;         2)  saec.  x  den  brief  des  Hipp  o  erat  es  an 

30  Maecenas;  3)  saec.  xii  die  drei  ersten  bücher  des  pseudo- Plinius,  einen 
tractat  De  obseruatione  totius  anni  ut  incolomitas  custodiatur,  einen  über 
kräuter  und  medizinalpflanzen,  ein  kurzes  griech.-lat.  glossar,  Q.  Se- 
renus  Sammonicus ,  ein  gedieht  De  eultura  hovtoxMm  {Walah fr ids Hortulus?), 
ein  recept  mit   deutschen  gll.  (MLX^  nachtr),   endlich  verschiedene  stücke  theo- 

35  logischen,  meteorologischen  und  legendarischen  hihalts.  —  WHarless 
Alem.  18  (1890),  138.  139,  dem  ich  vorstehende  inhaltsangabe  und  die  gll.  ent- 
nehmen muss:  denn  mein  1896  an  den  besitzer  gerichtetes  gesuch  um  Übersendung 
des  codex  blieb  unbeantwortet.  [240 

INNSBRUCK, 
40  K.  K.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 

355  {notiz  auf  der  inne^iseite  des  vorderdeckeis:  Iste  liber  datus  est  monasterlo 
saneti  iohannis  in  Stams  a  venerabili  domino  Ludwico  de  Ramung  ob  memoriale 
perpetuum  salutis  anime  sue)  in  quart,  xiYJhs.,  136  bll.:         1)  bl.  1 — 69.    l^an- 


Heiligenkreuz  57  —  Innshruck  711  469 

Weisungen  für  heichtväter ,  in  dem  sündenve/i'zeiclinis  mit  reichlicJien  deutschen 
gll.  10^  ff  ouszüge  mis  der  Summa  de  confessione  des  cardinals  Berengarius. 
13^  lat.  Hexameter  über  fisch-,  insecten-  %tnd  hundenamen  mit  deutschen 
interlinear  gll.,  1 4*  verse  über  tiersti7nmen,  14i}^  ff  lat.  Hexameter  über  vö  gel-, 
5  tier-,  insecten-  und  baumnamen  mit  deutschen  interlinear gll.(DCQQCX^XX]N\ 
darauf  dk  Hexameter  Ossito  sternuto  uml  and.  ebenfalls  deutsch  glossiert.  17* 
Istis  scriptores  errai'e  solent  aliquando.  Est  feodum  lehegSt  nee  non  depaccio 
dinge  {s.  darüber  JZaclier  Zs.  f.  d.  pH.  11,  317  ff);  dann  Mit  disen  wappen 
ziernt  sich  niilites  mit  den  knappen  (Jieooameter).    es  folgen  weitere  Hexameter,  zum 

10  teil  aus  den  terminis  iuristarum,  zum  teil  über  kranldieiten,  de7i  Spinnrocken, 
scHmiedegeräie  und  nochmals  über  waffen  und  p)f^'>'de  Handelnd.  IS^  ff  die  pseudo- 
aristotelischen  Secreta  secretorum,  denen  andere  ähnlich  apocryphe  angehängt 
scJieinen;  2)  bl.  70 — 82  Cor?iutus  mit  glosse  {vgl.  Ducange  s.  v.  Hippo- 
coercium,  Leyser  Hist.  poetarum  340  und  namentlicH  Notices  et  extraits  27,  2,21  ff; 

15  einige  späte  deutscJie  gll.  aus  imserer  Hs.  teilte  RPeiper  Zs.  f.  d.  pH.  5,  211  mit; 
ein  ags.  glossierter  text  bei  Wright-Wülker  Q22  ff) ;    82^  Anno  domini   millesimo. 

ccc.  xxxnn.  in  die  beate  Lucie  virginis  (13  dez).  completus  est  auctor  iste  no- 
mine Cornutus  per  manus  Rudolffi  Scolaris,  in  Tyrol;  3)  bl.  83^  citate  aus 
Aristoteles,  Plato,  Amhrosius,  Augustinus,  dann  verschiedene  recepte,  teils  deutsch 
20  {initgeteilt  Germ.  29,  339/");  teils  lat.,  von  86^  an  ein  alphabetisches  lat. -deutsches 
kräuterglossar  bis  93%  wo  der  rest  des  blattes  mit  federproben  späterer  Hand 
gefüllt  *s^  (MXXEE).  93^  Vö  priest^  Iohan(/a^.)  — 99^  diese  hs.  zweispaltig; 
4)  bl.  100  ff.  nachdem  die  hss.  3)  ujid  4)  vereinigt  waren,  ivurde  der  rest  von  99*, 
bl.  ^%^und  ein  teil  des  blattes  100^  zum  eintrag  von  geburtsdaten  benutzt,  zb.  Sub 

o 

25  anno  domini  M.  ccc.  xxxv  die  Vltimo  Maij  Natus  est  Engelinus  filius  meus. 
Conpatres  mei  Dominus  Albertus  de  Vellenberch  usw.  100^  Wie  man  Varbe 
machet  {abgedruckt  Germ.  29,  338).  101^  lat.  Wetterregeln  (abgedruckt  Anz. 
des  germ.  museums  1870  sp.  391).  102*  apocryphe  epistolae  PHaraonis  {die 
eisten  IS  bei  Fabricius  Codex  pseudepigrapHus  veteris  testamenti  5.  441/f)  — 132^: 

o        mo  o 

30  Anno  domini.  m.  ccc.  xxxv.  die  Sabbati  proximo  post  ascensionem  domini.  mensis 
maij  (27  mai).  in  Tirol  in  domo  Notariorum.  complete  sunt.  xx.  Epistole  pha- 
raonis.  per  manus  Rudolffi  Scolaris  de  merano.  do  walther  sein  hutel  verlos  Ma- 
nus scriptoris  benedic  deus  omnibus  horis.  133*  und  anfang  von  133^  notate 
über  Sterbetage  tirolischer  fürsten  usw.     134*  leer,    134^/7' lohannes  Epi- 

35  scopus  seruus  seruorum  dei  Venerabili  fratri  lohanni  Argentinensi  Episcopo  usw., 
also  aus  den  jähren  1316 — 1328.  136^  federproben,  ich  verdanke  sehr  sorg- 
fältige abschrift  OvZiyigerle.  •—  erste  nachricht  von  der  Hs.  gab  FJMone  Anz.  f.  künde 
der  teutschen  vorzeit  8  (1839),  99.  den  inhalt  der  bll.  13^ — 18*  und  das  kräuterglos- 
sar bl.  86^—93*  druckte  AJeitteles  Germ.  33  (1889),  290—311  a&.  — [P.  274.]  [241 

40  474  s.  unten  note  zu  m*  618.  '  [242 

7U  (ii  3  F  17)  in  octav,  xuijhs.,  125  bll.:  verbundene  lagen  {die  Signaturen  i  8^ 
II 16^  —  auf  24^  keine  bezeichnung  — _,  viii  32^  viiii  39^  x  49^  xi  57^  im 


470  Verzeichnis  Der  Hsb.  243 

65^  V  73^  vr  81^  vii  89^  xii  97^  xiii  105^,  xim  109^  xv  117^  xvi  125^^ 
xeigen  die  richtif/e  folge  an)  einer  grofsen  glossensammlung,  die  1»  unten  den 
fast  erloschenen  roten  titel  Incipit  excerptl  sintagma  qd  est  codicell^  |  ex  libris  spar- 
sim  collectus  näq;  gregatim  trägt,  während  auf  derselben  seite  oben  eine  hand  des 
5  XV  ^7^5.  schwarz  bemerkt  liat  Expositoes  vocabulorü  biblie  et  aliquorü  doctorü.  der 
text  selbst  beginnt  mit  den  Worten  Incipit  über  cömatic^  .i.  breues  sent  bns.  siue 
collactane^  .i.  diu'^sis  reb^  collectus.  Karisma  gf  donvm  intpret  lät  v^w.,  erklä- 
rungen  g riech,  worte,  die  jedoch  noch  auf  derselben  seite  1*  in  gll.  zum  Peti- 
ta teuch  usw.  bis  Ruth  übergehen,  an  sie  schliefsen  sich  Q^^  ohneabsatz  oder  son- 
10  stiges  kennzeichen  gll.  zu  den  vier  evangelien,  darauf  zu  den  übrigen  bücliern 
des  neuen  testaments  (13^  In  act^  aplou,  15^  Sup  epistolä  iude  apli,  15^  Sup 
apocalipsin  lofe,  17*  Sup  epistolä  pauli  ad  romanos,  18^  Sup  epistolä  ad  corin- 
hios  (sic)^  19^  In  .ii.  ad  corinhios  (s^c);,  20^  Sup  eplam  ad  galat,  21*  Sup  eplam 
ad  ephesios,    22*  Sup  eplam  ad  thesalonice,  Sup  scdam,    22^  Sup  eplam  ad  co- 

15  losen,  23*  Sup  eplam  pmä  ad  tymot,  23^  Sup  eplam  scdam  ad  thimotheum,  Sup 
eplam  ad  tytum,  Sup  eplam  ad  philemonem,  24*  Sup  eplam  ad  hebr,  24*^  unten 
schwarz  schliefsend  Hieronim^  sup  epistolä  ad  corinhios).  m  dieser  partie  vier 
deutsche  marginalgll.  und  eine  i^iterlineare  (CCCCXCIY^^).  25* — 34^  ein  sachlich 
geordnetes  lat. -deutsches  g los sar  (MCXLV).     35*  aufzählung  von  v erben  in  erster 

20  und  zweiter  person  sg.  praes.,  gelegentlich  mit  nennung  auch  des  praeteritu77is. 
36* — S 9^  alphabetisches  vocabular  mit  zwei  deutschen  contextgll.  (M.CLiX.'XXVlT), 
39*  unten  De  diuersis  animalium  uocibus,  39^  erklärungen  von  Armonia, 
Parabola,  Pbilosophia  usw.  40* — 47*ww^47^ — 49^  gll.  zu  Priscian,  beginnend 
Tripoda  .i.  msa  hns  tres  pedes  (253,  23)  und  schliefsend  Mancipi  e  auctor  eptio- 

25  nis  usw.  (121, 13).  sie  sind  recht  flüchtig  mid  in  willkürlicher  Ordnung  aus  einem 
interlinear  erklärten  Prisciantext  zusammeyigeschrieben  (vgl.  zb.4t7^  Succido  lenit  cano 
Pnsc.  46, 10 :  die  erklärung  gehört  zu  dem  bei  Priscian  vorangehenden  wort  Succino). 
darin  einzelne  deutsche  context-,  marginal-  und  hiterli7iearglL  (DCCLXXIII^  nachtr. 
DCCLXXIII*  nachtr).      50*  über  die  menschlichen  glieder  Homo  ab  humo. 

30  anima  a  uentis  nom  traxit  —  uni'cui'q;  psone  agnitio,  wenige  Zeilen  mit  einer 
deutschen  contextgl.  {pQQCChTKß),  erÄ;/ä>w^^ew  i?o?i  Ethimologia.  Uirga.  Erudit'. 
Dentes.  Cubile.  Frumentü,  gll.  zu  des  Hieronymus  praef.  in  Pentateuchum  und 
einzelnen  seiner  briefe  mit  einer  deutscheyi  contextgl.  (DCLXXXIII^  nachtr.),  50^ 
gll.  zu  Acta  apost.,  widerum  zu  Priscian,  den  katholischen  und  Paulini- 

35  sehen  briefen,  51*  zu  einem  unermittelten  stück  mit  einer  deutschen  contextgl. 
(MCCX),  zu  Genesis  bis  Leviticus  mit  einigen  deutschen  im  context  (IV. 
VII.  XXIX.  XXIV.  XLI).  52^  abermals  Prisciangll.  mit  einer  deutschen 
im  context  (DCCLXXIII),  54*  gll.  zu  einem  unermittelte^i  stück  mit  deutschen 
im  context  und  am  rande  (MCCXXV*),  wenige  anderweitige  w orterklär U7igen, 

40  endlich  55*  wider  gll.  zu  Parabolae,  Canticum  cant.,  Eccli.  und  Acta  mit 
deutschen,  zumeist  im  context  (CCXXVII:  dort  ist  525,  29  nachzictrageji  Dam- 
mula  timidum  animal  et  imbelle  tä  c  55*.  CCXLVIII.  CCLXVI.  CCCXCIV), 
und  zu   den    Psalmen.    58*^  erklärungen    zu   den    Corinth erbriefen   (vgl. 


Innsbruck  711  471 

hl.  24^'    unten).       58**  Difinitiones    cassidori    sup   spsaltiü,    61*  Incipit  ethimo- 

logie  cassidari  (Lex,  Dies,  Fructiis,  Hereditas  usw.),  62^  Figiire  qdä  de  libro 
cassidori,  fortgesetxt  (dQ>^  unter  der  Überschrift  Dg  scandaliis,  G8^  De  septe  artib; 

i  i 

libalib;  =z  Isidor  Etym.  1,  2,  ebenda  weiter  unten  am  rande  Qd  sit  historia  Qd 
5  ephemeris  {ausxug  aus  Isidor  1,  41.44),  dann  etymologien  von  Sol,  Luna,  Stelle, 
69^  am  rande  De  diuersis  passionib;  (ausxüge  aus  Isidor  4,  G — 11),  darauf 
70^  ff  ohne  Überschrift  erkläningen  aus  Isidor  b — 9,  5,  10.  14^  beginnen  unter  der 
Überschrift  Traiislationes  sl  intptaiöes  wider  biblische  gll.  %u  Regum,  Para- 
Upp.,  Psalm iy  Parabolae,  Eccli.,  Job,   Tobias,    Judith,  Ilester,  Esaias 

10  ufid  den  atid.  propheten,  hin  und  wider  mit  deutscher  erklärung  am  rande. 
da  diese  partie  sich  ergänzetid  zu  dem  an  fang  des  codex  verhält  {das  geht  au^h 
daraus  liervoi',  dass  bl.  74*  scheinbar  sinnlos  vor  der  Überschrift  Traiislationes 
mit  den  worten  sex  ordines  habeiis  beginnt,  denselben  Worten,  mit  denen  9*  an- 
liebt,  dort  im  guten  anschluss  an  8^  Exapla  .1.  pibliotheca  codex,     die  läge  lA^^ff 

15  sollte  also  urspr.  der  läge  1 — 8  folgen),  so  habe  ich  ihre  wenigen  deutschen  gll.  je- 
nen fünf  ersten  unmittelbar  angereiht  (CCCCXCIV^).  85*/*  verwandt schafts- 
namen  mit  einigen  deutscJien  randgll.  (DCCCCXLVIII),  an  die  bis  89^  and. 
glossierungen,  grasten  teils  auszüge  aus  Isidor s  Etym.  (fortsetzung  zu  73^),  eben- 
falls mit  spärlichen  deutschen  marginalien  (MCLXVI),  sich  anschliefsen.     90*  De 

20  libro  illustriü  uiroB  excerpta.  aber  die  gll.  zu  Hieronymus-Oennadius  {mit 
zwei  deutsclien  im  context:  MCCXXXIX)  beginnen  erst  95^  7nit  Digerä.  exponä 

lind  reichen  bis  99^  Suffragante:  voran  gehen,  beginnend  mit  Defe^^gat^.  Quoq. 
Me  niou&.  Recenti'.  Specilla,  gll.  zu  einer  mir  unbekannten  schrift  mit  einer 
deutschen  im  co7itext  {M.CC).     es  folgen  99^ — 100^  einige  and.  auszüge,  darunter 

25  solche  aus  Priscian  174,  23.  176,  1.  9.  100^  De  baptismo  {darauf  rotes  dei 
teilweise  ausradiert),  101^  Qve  sIt  csidanda  I  bapte,  102^  De  forma  sacmti  {der 
taufe),  102^  Qvid  sit  saciTitum  7  res  sac,  103^  De  susceptione  sacm,  105*  Vtrvm 
paruuli  sine  baptismo  saluentur,  105^  und  ?iochmals  107*  De  dnica  oratione, 
107^  De  symbolo   aplorum,   108^  am  rande  De  spalmoB  (s  in  p   hineincorr.)  mo- 

30  dulatiione  {rasur  von  s);  daran  schliefsen  sich  109^  ohne  absatz  lat.  Pulgen- 
tiusgll.  110*  Tractatvs  de  fide  7  spe  {anfang  De  fide  et  spe  que  in  nobis  est 
omnia  poscenti  rationem  reddere  ut  ait  petrus  in  epistola  sua  usw.;  darin  lll'^ 
hild  von  Fides,  Amor,  Spes),  113^  De  fide  antiqoE.  115^  unter  der  Überschrift 
Interptatione^  excerpte  aus   dem   buchstaben  C  des    Salomofiischen   glossars, 

35  und  zwar  so,  dass  stücke  des  zweiten  vocabulars  (Censeo  estimo  diiudico  cöputo  usw. 
=.  incunabel  250^  U7id  Circücelliones  gen'  e  monachoE  ubiq;  uagantiü  usw.  = 
ine.  253*^)  die  auszüge  aus  dem  ersten  einschliefsen.  darin  deutsche  marginal-, 
interlinear-  und  contextgll.  {MCLiXXVsi  1.  2),  120*;^  folgeyi  lat.  gll.  zu  Esaias, 
den  übrigen  propheten,   Job,    Psalmen,    Parabolae,    Eccles.,    Sapientia 

40  und  dem  neueii  testament ,  darauf  123* — 124*  auszüge  aus  Hieronymus 
contra  Jovinianum  (ii,  282.  332.  338.  335.  264.  274.  310  Vallarsi),  124*— 125* 
aus  Isidor s  Etym.  5  und  and.     die  ganze,  sehr  interessante  und  wichtige  hs.  ist 


472  Verzeichnis  Der  H«s.  243—247 

wenig  sauber  und  correct  geschrieben.  —  FJMone  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vor- 

%eü  7  (1838),  587-  G02.  —  [P.  28.]  [243 

KIEL, 
KGL.   UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 

5  47  in  octav,  xi  jhs.,  28  zweisjjaltig  beschriebene  bll.,  davor  l^/g  leere  pergament- 
und  mehrere  papierbll.  {vier  lagen:  die  l^j^  leeren  bll.-{- 1 — 4,  wcyrauf  liXcke,  5 — 12, 
wo  von  später  hand  die  Signatur  xii.  13 — 20.  21 — 28):  lat. -deutsches  alpiMbeti- 
sches  vocabular  unter  der  Überschrift  saec.  xvi  Glossarivm  latino-theotiscvm 
(DCCCCXXXVIIIb).     verschiedene  gll,,  lat.  ivie  deutsche,  sind  von  jüngerer  hand 

10  rot,  zahlreichere  von  noch  späterer  (saec.  xvii,  wie  es  scheint)  schwarz  unterstrichen, 
die  hs.  befand  sich  früher,  aus  Lindenbrogs  nachlass,  auf  der  Hamburger  biblio- 
thek;  später  erwarb  sie  AW Gramer  in  Köln  und  ver inachte  sie  der  Kieler  Univer- 
sitätsbibliothek {vgl.  HRatjen  Verzeichnis  von  hss.  der  Kieler  universitäts-bibliothek, 
Kiel  1873,  s.  20).  —  einzelne  gll.  führte  zuerst   FLindenbrog  im  glossar  zu  sei- 

15  nem  Codex  legvm  antiqvarvm  (1613)  an  {zb.  1365^  Licisca  bracco;  1365^  Bu- 
balus  wisant;  1430^  Mancus  einhender);  m  einer  abschrift  benutzte  IDiecmann 
{Specimen  glossarii  1721  s.  6)  den  codex,  eine  solche  liegt  noch  in  London  s. 
ThWright  A  second  volurne  of  vocabularies  (1873)  s.  159/".  JGabEckhart  Com- 
mentarii  de  rebvs  Franciae  orientalis  2  (1729),   991 — 1002    {er  sagt  schon  1713 

20  in  der  Catechesis  theotisca  s.  132:  Glossarium  Latino-Theotiscum  MStiim  Seculi 
undecimi,  quod  ex  reliquiis  Lindenbrogianis  mecum  benevole  communicavit  Sena- 
tus  Hamburgensis  und  gibt  1720  in  den  Leges  Francorvm  reichliche  citate).  GWaitz 
Zs.  5  (1845),  565 — 575.  vgl.  JGrimm  Kleinere  Schriften  4,  405.  —  L.  [H.  §  73. 
74.  S.  a  27—58.]  [244 

25  145  (84 ;  geschrieben  zu  Augsburg,  wo  sie  sich  noch  im  xv  jh.  einer  auf  bl.  2^ 
ausradierten  inschrift  zu  folge  befand:  Monasterii  S.  Vdalrici  Aug.,  zwischen  1^12 
und  1014,  wie  sich  aus  bl.  4^  ergibt,  wo  oben  s  afre,  unten,  fast  erlosclien, 
REGiNB  steht ;  nachmals  der  Ebnerischen  bibliothek  zu  Nürnberg  gehörig :  im  auxi- 
tionskatalog  derselben  1,  25  nr  201 ;    laut    handschriftlichem   vermerk  in  meinem 

80  exemplar  für  2,30  fl.  von  prediger  Banner  ersteigert;  dann  im  besitz  des  Juristen 
AW  Gramer,  der  sie  der  Kieler  Universitätsbibliothek  schenkte)  in  octav,  xi  jhs., 
179  bll.  {14z4:  doppelt) :  die  werke  des  Prudentius  bis  Psychom.  605  mit  zahl- 
reichen deutschefi  interlinear-  und  marginalgll.,  welche  zum  gröfsern  teil  von  den 
jeweiligen  Schreibern  der  lat.  scholien,  zum  kleinern  von  mehreren  and.  liänden  her- 

35  rühren;  letztere  wurden  im  abdruck  gekennzeichnet  (DCCXCIII).  vgl.  über  die  hs. 
noch  Serapeum  31  (1870),  347.  —  JGabEckhart  Gommentarii  de  rebvs  Franciae 
orientalis  2  (1729),  1002 yf.  ESteinmeyer  Zs.  16  (1873),  Bf  79—84.  —  Eb. 
[R  §  118.  P.  242.  S.  i  55—61.]  [245 

KLOSTERNEUBURG, 
40  STIFTSBIBLIOTHEK. 

109S  in  klein  folio,  xii  jhs.,  57  ungezeichnete  bll.  sowie  vorn  und  hinten  je 
ein  quer  eingeheftetes  schutzbl.  aus  einer  viel  gröfsern  hs.  liturgisclien  inhalts  mit 
neumen:   Osberns  Panormia  in  der  gestalt  von  C/m.  17154  und  14:584=  {Wlley er 


Innsbruck  711  —  Laibach  473 

Rhein,  mtis,  29,  181),  dh.  gefolgt  von  xusammenstellungen  über  vasa  vinaria  usw., 
de  na^^bus,  de  proprietatibus  feraiaim.  am  sclduss  derselben  hinter  Explicit.  Ex- 
plicit  stehen  in  xicei  spalten  lat.  hexameter ;  die  xivölf  der  linken  spalte  sind 
gänzlich  abgerieben  und  Knieserlich,  die  fünf  der  rechten  cntsp'echen  den  Zeilen 
5  7 — 10.  13  der  Versus  de  bestiis  und  weisen  einige  deutsche  interlineargll.  auf 
(DCCCCXXXIV).  icli  verdanke  dr  CKraus  eine  sorgfältige  abschrift.  —  FJMone 
Anx.  f  künde  der  teutschen  vorxeit  8  (1839),  93.  —  [P.  425.]  [246 

LAIBACH, 
STÄDTISCHES  ARCHIV. 

10  Zehn  bll.  in  grofs  octav,  abgelöst  vo)i  rechnungsbüchern  der  stadt  {bl.  5^  noch  ein 
actenvermerk  mit  der  jahrzahl  1712),  xii  jhs.:  reste  des  zweispaltig  und  abgesetzt 
geschriebenen  lat.  glossars  Äbavus  major,  die  vollständigen  bll.  2.  3.  5.  8  wei- 
sen je  32,  die  unten  beschnittenen  1.  4  je  29,  6.  1  je  28,  9.  10  ^'e  27  cinge- 
ritzte  Zeilen  auf   der  seile  auf.     den  anfang   beider  spalten  und    deyi   schluss    der 

15  zweiten  markieren  je  zwei  6 — 7  mm.  von  einander  abstehende  senkrecht  über  die 
volle  länge  des  blattes  gezogene  Urnen:  der  jedes  mal  von  ihnen  eingeschlossene 
spaltenraiün  beträgt  6,5  cm.  ebenso  gehen  die  beiden  obersten  und  die  beiden  unter- 
sten der  32  wagrechten  linien  von  einem  blattende  ztmi  andern,  während  die 
übrigen  28  7iur  bis  zu  den  einfassenden  senkrechten  reicheji.    die  gröste  höhe  eines 

20  blattes  beläuft  sich  auf  23,5,  sei7ie  grÖste  breite  auf  18,4  cm.  die  gll.  umfassen 
bl.  1  Captio — Caterua,  bl.  2  Cathedra — Chiliasta,  bl.  3  Chithiis — Citerius,  bl.  4 
Cythara — Choreb,  bl.  5  {von  hier  ab  and.  hand,  welche  die  32  Zeilen  auf  21,1  cm. 
höhe  verteilt,  wähxnd  vorher  nur  21  gebraucht  waren,  und  welche  die  grofsen  an- 
fang sbuchstaben  der  gll.   nicht  mehr  in  die  mitte  des   durch  die  beiden  senkrechten 

25  begränzten  raums,  sondern  dicht  vor  die  zweite  senkrechte  rückt,  sodass  zwischen 
dem  anfang  sbuchstaben  und  dem  übrigen  wortkö^per  kein  leeres  spatium  verbleibt) 
Fartbiira — Falcarius,  bl.  6  Ferrugine — Findit,  bl.  7  Fingens — Fluctuans,  bl.  8 
Frugi — Funes,  bl.  9  Propudio — Prurientes,  bl.  10  Raama — Rates:  ohne  lücke  fol- 
gen eitiander  also  nur  die  bll.  1.  2,  3.  4,  6.  7.     gröfsere  anfang  sbuchstaben  finden 

30  sich  blofs  zweimal,  4^^  Clades  und  4*^^  Cotta  bei  beginn  der  gruppen  CI  und  Co, 
nicht  bei  den  initien  Ce,  C(h)i,  Fi,  FL  Fu,  Pru.  dem  Aba^vusglossar  wurde  an 
den  aufse7irändern  der  bll.  von  zwei  {bl.  1 — 4  und  5 — 10)  Schreibern  mit  klehierer 
Schrift  ein  and.  alphabetisches  lat.  glossar,  ein  Salomonisches,  gleichfalls  in 
abgesetzten  Zeilen,  hinzugefügt,  das  vollständig  leider  nur  auf  den  bll.  2.  4.  5.  6.  9 

35  erlialten  ist,  während  von  bl.  3  und  7  etwa  die  hälfte  des  besch'iebenen  randes, 
von  bl.  1  und  8  die  ersten  drei  bis  vier  buchstaben  und  einige  wmienden,  vo?i 
bl.  10  gar  nur  die  anfang  sbuchstaben  R  auf  der  obern  hälfte  der  Vorderseite  und 
wenige  wortschlüsse  auf  der  obern  rückseite  sich  gerettet  haben,  da  indes  der  um- 
fang   des  randglossars  demjenigen    des    textglossa7's   sticht    durchweg    entsprach,    so 

40  blieben  die  initien  des  erstem  stellenweise  hinter  de7ien  des  letztern  zu7'ück;  daher 
erklä7't  sich,  wenn  zb.  der  rand  des  blattes  5  noch  gll.  aus  tZem'  E  (Exobliuiscit — 
Exprodere)  bringt,  wäh7'end  das  bl.  selbst  be7'eits  die  gruppe  Fa  beha7ideU.  dies 
randglossar  befasst  bl.  1  Cap  ...  —  {so  viel  sich  erschliefse7i  lässt)  Cas  . .  . ,  bl.  2 


474  Verzeichnis  Der  Hss.  247—249 

Castum — Cautcrium,  hl.  3  Cherub  .  .  .  — Cir  .  .  . ,  hl.  4^  Circenses — CH  .  .  .,  hl.  6 
Faiia— Fauni,  hl.  7  Faunum—  ?Fe  .  .  . ,  />/.  8  Fla  .  .  .  —  ?,  hl.  9  Probare— Prof . . ., 
hl.  10  K  ...  .  ahcr  die  scJireiher  des  randglossars  haben  hei  solchen  vx/rten,  die  m 
dem  Abavusfjlossar  und  in  dem  Salomonischen  gleich  oder  ähnlich  voricamen,  er- 
5  Idürungen  des  randglossars  vielfax^h  direct  dem  texte  zwischenzeilig  einverleibt,  ohne 
sie  dann  immer  im  randglossar  fort/Mlassen :  doch  werden  die  interlinear gll.  von 
bl.  5  an  seltener  und  verschwinden  auf  hl.  9.  10  fast  gänzlich,  wo  sie  der  über- 
geschriebenen notiz  Require  in  glosis  platz  macJien.  die  randgll.  und  die  inter- 
linearen, welche  beide  deutsche  worte  (MCLXXVb)  enthalten,  durften  deshalb  nicht 

10  getrennt  werden,  sie  bilden  ein  ganzes:  das  Ahavusglossar  sollte  durch  das  Salo- 
monische ergänzt  werden,  und  es  gieng  die  absieht  dahin,  aus  beiden  ein  einheit- 
liches Wörterbuch  zu  gestalten;  ein  compliciertes  system  von  correspondierenden 
buchstahen  und  siglen,  das  sich  leider  nur  an  wenigen  stellen  nachprüfen  lässt, 
teils  weil  die  sehr  feinen  buchstahen  fast  erloschen,  teils  weil  viele  ränder  beschnit- 

15  ten  sind,  diente  dazu,  jedes  mal  den  ort  anzuzeigen,  an  welchem  eine  randgl.  dem 
texte  einzureihen  war.  sämmtliche  deutsche  worte,  sowol  in  den  durch  vorge- 
setztes ( )  kenntlich  gemachten  rayidgll.  als  in  den  durch  vorangehendes  komma  oder 
durch  eine  note  bezeichneten  interlinear  gll.,  sind  also  Salomonisch;  nur  die  lat. 
worte  vor  den  kommata  stammen  aus  dem  Ahavusglossar.     ich  habe  dank  heson- 

20  derer  gefälligkeit  des  hm  prof.  dr  JSorn  z^u  Laibach  die  hll.  läjigere  zeit  in  mei- 
nem hause  benutzen  dürfen.  —  MPetschenig  und  E Schröder   Zs.  35  (1891),  407 

—411.  [247 

LAMBACH, 

STIFTSBIBLIOTHEK. 

25  M.  eart.  291  (auf  dem    rücken  noch    die  Signatur  MS  345)  in  klein  quart, 

XV  und  XVI  jhs.,    187  Ml.  (dafin  noch  ein  leeres  zenissenes) :  1)  bl.  1 — 16 

verschiedene  ge dichte.     1^  Metra  Orthographie  Incipiunt  feliciter  Vitia  communia 

scribendi  extirpantia.  Rectos  scriptores  apicum  quoque  compositores  Inueni  paucos 

popon 

quare  uolo  ponere  uersus  usw.,  9*  Exhortatio  M.  p.  p.  adolescentü  studia  repre- 
30  sentans.  Tempus  adest  pueri  quo  dogmata  uisere  clara  Omnes  debetis  dulcia 
nam  studia  usw.,  10^  Metrum  saphicum  melliflui  doctoris  sancti  bernhardi  de 
uariis  mundi  reatibus,  12^  Carmen  ad  diuinam  dei  genitricem  puerperamque  ca- 
stissimanque  [sie)  O  Regina  poli  tu  tronus  inclitus  usw.,  14^  Publii  maroiiis  de 
littera  pitbagore  [Riese  632),  15*  ohne  Überschrift  lam  satis  diu  iuuenes  senesque 
35  Aure  cepistis  patulaque  mente  Dogma  quod  popon  dedit  ille  petrus  [also  hiefs 
der  Verfasser  der  Exhortatio  bl.  9%  wie  auch  der  glossator  andeutet,  magister  Pe- 
trus Popon,  und  der  autor  dieses  gedichts  war  ein  anderer),  16^  Publii  v  m  Car- 
men de  fortuna  [Eiese  629);  2)  bl.  17 — 32  Nomina  deorum  et  dearum, 
Sammlung  von  adverhien,  alphabetisches  Wörterbuch ,  synonyma,  ele- 
40  gancie  dnl  phielphi(s*c);  Colecte  huiuscemodi  terminorum  elegantie  per  Venera- 
bilem  bonarum  litterarum  baccalaureum  almi  gimnasii  Viennensis  lacobum  vese- 
mair  Ex  augusta  retia  Anno  uirginei  partus  1495  quinto  decimo  kalendas  octo- 
bris;         3)  hl.  33 — 4.0  grammatischer  tractat;         4)  ^/.  41 — 76  tractatulus 


Laib  ACH  —  Leiden  191e  475 

übet'  den  modus  latiiiisandi  7üid  modus  conficiendi  epistolas;  5)  bl.  77  bis 
xtnn  schluss  ein  schon  von  seinem  schrciher  gesondert  j)aginiertes  hymnarium 
mit  einJeitimg  und  comrnentar,  vcrfasst  durch  frater  Jacohus  jiini  1506  — jnnuar 
1507  für  die  fratres  Ämhrosius,  Lconhardiis,  Sehastianus  pro  tunc  Elementis 
5  operam  daiitibus.  hs.  1)  4)  5)  mit  zahlreichen  deutschen  gll.  als  decket  dient  ein 
pergamentdoppclbl.  in  folio,  xii  jhs.,  tvelches  dreispaltig  zu  je  46  oder  47  Zeilen 
mit  einem  abgesetzten  lat.  iiach  den  drei  anfangsbuchstaben  geordneten  alphabe- 
tischen glossar  aus  dem  buchstahen  C  beschrieben  ist:  im  context  drei  deutsche 
gll.,    eine   vierte  interlinear  (MCLXXVIII).     die  spalten  beginnen   1*^  Cacescit  (/. 

10  Capescit).  accipit,  1"^  Capit.  fruitur.  potitur,  1*^  Cardian.  cor.  carpilio  sardina; 
1^^  Castalidas.  ni™plias.  nepharias  deas  \  monticule,  1^^  Catadiaforan.  p  differentiä, 
1^^  Ca,"sari'  litis  amator;  2*^  Cominisci.  recordari,  2*^  Comissus.  comixt',  2*^  Co- 
namine nisi;  2^^  sita  {davor  loch),  l  statio  cui'dä  qualitatis  1  cpositio.  l  decretü. 
2^^  Couglomero.  ogrego,  2^^  Connecto.  oiungo:  es  fehlen  also  zwischen  bl.l  und  2 

15  ein  bis  drei  doppelbll.  rote  initialen  bei  Caro,  Carla,  Castus,  Caus,  Cecus,  Cedit; 
Compages,  Concidit,  Conflictus,  Congeries,  Conicit,  Conlatum,  Conpendiunt,  also 
meist,  wenn  der  dritte  bucJistab  sich  ändert,  zuweilen  auxih,  wenn  das  beim  vierten 
der  fall  ist,  obwol  eine  Ordnung  nach  diesem  vierten  nur  stellenweise  sichtbar 
wird,     sm-g fältige  abschrift  verdanke  ich  JSeemüller.  —  FJMone  Änz.  f.  künde  der 

20  ieutschen  vorzeit  7  (1838),  602.  -—  [P.  429.]  [248 

LEIDEN, 

UNIVEESITÄTSBIBLIOTHEK. 

191  E  in  quart,  xiijhs.,  ISO  bll.  und  ein  ungezähltes  vorsatzbl.,  aus  defn  west- 

phälischen  llbo  eingeweihten  cistercienserkloster  Hardehause^i  bei  Warburg  stammend^ 

25  in  welchem  der  codex  noch  zu  anfang  des  vorigen  jhs.  sich  befand:  1)  vor- 
satzbl.  und  bl.  1 — 60,  sieben  je  am  schluss  signierte  quaternionen,  von  denen  der 
zweite  nach  dem  dritten  steht,  und  zwei  mit  viii  bezeichnete  doppelbll.  auf  der 
Vorderseite  des  Vorsatzblattes  Liber  sancte  Marie  ppetue  uirginis  in  | :::::: :  (rasur 
von  hersuithehusen.)  tollenti  maledictio  seruä|ti   benedictio  {saec.  xiii),  etwas  höher 

30  von  and.  hand  blass  liber  sancte  Marie  ppetue  uirginis  in  h^swidehusen,  ganz  oben 
Lib  sce  Marie  :::::::::  llenti  maledictio  1  Seruäti  Benedictio,  auf  der  rückseite  in- 
hxiltsverzeichnis  der  teile  1)  —  3)  des  codex  saec.  xii  mit  jungem  nachtragen, 
darunter  Sedulius  Carmen  pasch.  5,  188 — 195.  l^ff  die  briefe  des  Ivo  in 
folgender   reihe:    236.  156.    2.  16.    161.  1.    anhang  zu  2.  12.  25.  43.  46.  48. 

35  65.  67.  81.  88.  89.  92.  94.  95.  103—105.  108.  109.  110.  117.  135.  84.  87. 
93.  133.  54.  55.  59.  60.  61.  63.  66.  68—74.  77.  78.  80.  82.  83.  85.  86.  90. 
91.  96—102.  106.  107.  111—113.  115.  114.  116.  118.  119.  122.  125.  123. 
49 — 53.  dann  38*^  ein  brief,  den  ich  bei  Migne  162  nicht  finde,  Philippo  dei 
gratia  serenissimo  regi  francorum.     luo  humilis  presbiter  suus.    salutem.     Aposto- 

40  lica  institutio.  et  paterni  canones  habent  bis  De  cetero  ora  pro  me  frater  karissime! 
ne  remigantem  in  alto  maris  tempestas  dimergat  me.  weiter  155.  162.  184. 
185.  206  {hier  lautet  der  name  des  adressateii  Alberto).  231.  220.  234.  245.  186. 
dann  44^  der  brief  Fratri  iohanni  secundum  sua  merita.  non  suus  wazo  {MG  SS 


476  Vi:Hzi:r(;iiNiK  Dick  Hhh.   240 — 250 

vri,  211—215.  Neues  archiv  20,  223/'),  emJlich  47*yf  192.  4—11.  13—15. 
17 — 24.  darauf  57^ — 58**  eine  Sammlung  von  anfangen  verschiedener 
(niclU-Ivonischer)  hriefe,  58^  der  von  Marlene  und  Durand  Colleetio  1,  535  aus 
dieser  hs.  veröffentlichte  brief  an  den  hischof  von  Paderborn,  59'*  von 
r)  jüngerer  hand  Alt orGatio  inter  misericordiam  et  ueritatem  {Migne  177, 
G23),  desgl.  GO*  Altercatio  inter  deum  et  diabolum  {Mig)ie  177,  590), 
GO^  ivider  von  and.  hand  ein  recept  zu  einer  salbe,  von  der  es  am  schluss 
heifst:  quacunique  infirmitate  periclitaueris  siue  paralisy.  siue  inflatura.  siue  ulce- 
ribus  uel   etiam  dolore  dentium  seu  oculorum.  unctus  hoc  ungento  sine    uUa  am- 

10  biguitate  conualesces.  seinen  kräuternamen  sind  deutsche  gll.  übergeschrieben 
(ML VIII);  2)  bl.  61  — 112  (sechs  quaternionen  und  zwei  doppelbll.  mit  den 
fortlaufenden  Signaturen  viiii — xv)  Älberts  von  Sieg  bürg  Glosarius  in  uetus 
et  nouum  testamentum  mit  prolog,  der  bei  Maiiene- Durand  Colleetio  1,  978  und 
bei   Geel  im   Catalogus  librorum   mss.   p.  84  abgedruckt   steht  (s.  au^h  Hoffmann 

15  Ahd.  gll.  xxxii  anm.  28).  dem  texte  eingemischt  sind  deutsche  gll.,  welche  meist 
ein  übergesetztes  teut,  teuton,  teutonicum  kenntlich  macht,  minder  zahlreich  sind 
die  deutschen  interlinear  gll. ;  einige  von  erheblich  jüngerer  hand  blieben  fm't.  die 
reihenfolge  ist  In  epistolam  ieronimi  ad  paulinum.  Genesis  (VIII^  nachtr.),  Exo- 
dus (XXVIII^  nachtr.),  Leviticus  (XLIII^  nachtr),  Numeri  (LVI^  nachtr),  Deu- 

20  teronomium  (LXIX^  nachtr),  Josue  (LXXIX*  nachtr),  Judicum  (LXXXVIII^ 
nachtr),  Ruth  (XCIV*  nachtr),  Regum  i  (CHI*  nachtr),  Regum  ii  (CXIX^  nachtr), 
Regum  iv  (CXLVIII*  nachtr),  Esaias  (CCLXXIX*  nachtr),  Jeremias  (CCXCI* 
nachtr.),  Ezechiel(CCCl^  nachtr),  Daniel (CCCXl^  nachtr),  Oseas{CC(JKNll^  nachtr), 
Johel  (CCCXXII^  nachtr),    Ämos  (CCCXXVI^  nachtr),    Micheas  (CCCXXXIX* 

25  nachtr),  Zacharias  (CCCLI^  nachtr),  Job  (CCXIP  nachtr),  Psalmi  (CCXXI» 
nachtr),  Parabolae  (CCXXIX^  nachtr),  Canticum  cant.  (CCXLIX*  nachtr),  Sa- 
ptientia  (CCLXI^  nachtr),  Eccli.  (CCLXIX»  nachtr),  Tobias  (CLXXXVI*  7iachtr), 
Matthaeus  (CCCLXX^  nachtr),  Johannes  (CCCLXXXIX^  nachtr),  Acta  apost. 
(CCCXCII^  nachtr),  Apocalypsis  {CCCCX.CI^ nachtr).    nach  dem  Hebräerbrief  97^  In- 

30  cipit  ortographiavenerabilis  Bede  presbiteri  mit  drei  deutschen  interlineargll.  (DLIP 
nachtr).  107^*06  diptongis  et  articulis  grecorum,  108*  Minutie.  siue  pon- 
dera,  108^  Mensure  in  liquidis,  Mensure  :  :  agrestium,  De  ignotis  uer- 
bis  (Fulgentius),  110*  Voces  mutorum  animalium,  110^/f  (111*^  112*  zwei- 
spaltig,  112*^  leer)  memorialverse  für  lange  Stammsilben,  nach  den  vocalen  und 

35  dem  ihnen  folgenden  consonanten  geordnet;  anfang  Qve  non  noseuntur.  si  non 
exempla  sciuntur.  Que  producuntur  partes,  hie  inueniuntur.  Que  non  ponuntur 
hie.  omnes  corripiuntur.  (a.b)  Nabilis  et  labes  et  labor.  pabula  tabes.  darin  über 
dem  Schlusswort  des  verses  Cum  mala,  malus,  et  malum.  maloque  malus  110^  die 
deutsche  gl.  Mastbao  (o  =  oberer  ayisatz  von  g)  sowie  über  dem  der  zeile  Lilia. 

40  cum  nilo.  pilentum.  pilaque.  pilo  lll'^^  uriuel  (=  wrivel  vgl.  DWB  8,  909  5. -y. 
riebein).  112*^  schliefsen  sich  ähnliche  memorialverse  an  Strigilis  et  strigilis. 
repo  repo.  rudo  rudoque  usw.,  endlich  stehen  112*^  unter  der  Überschrift  J^q 
agnoscendo  colore  agnorum  natorvm.  l  sexu.   ex    auditv.    non   uisu    die  aus  dem 


Leiden  191e  —  Perizon.  F.  17  477 

Su)}i7}iarium  Ileinrici  {Gerbert  CG)  inid  Diiminlers  abdruck  Anz.  des  germ.  museums 
1875  sp.  312  (vgl.  1878  *;/;.  88)  bekannten  Hexameter  (die  vier  ersten  auch  Pro- 
verbia  rnstici  G5 — 68)  in  der  etwas  abweiclienden  gestalt:  Quis  color  est  pecudis 
si  forsan  noscere  queris.  His  poteris  sigiiis  sine  uisu  iioscere  certis.  Agnus  enini 
5  natus  he  (sie)  statini  clamitat  albus.  Me  resonatque  niger  repctitis  uocibus  agnus. 
Alternat  uai'ius  be.  ne  sie  uoce  sonorus.  Talibus  indiciis  pretendunt  signa  Co- 
lons. Si  sexum  queris  hunc  sie  agnoscere  quibis.  Femina  noscitur  a  mares  e 
uoce  serenat.  Hoc  habeas  signuni.  si  uis  dinoscere  ueruni.  Nunquam  falleris. 
si  sie  uigilabis  in  istis;         3)  bl.  113 — 128   (zwei  mit  xvi  und  xvii  gezeichnete 

10  qnaternionen  iind  zwei  unsignierte  doppelblL).  113^  Incipit  ortographia  prisciani 
cesariensis  gramatici  =:  Priscian  Instit.  i.  ii  bis  56,  27  Hertz,  123*  rest  wnd 
123^  grammatische  bemerkitngen  verschiedener  hände.  124*  Primas  sillabas 
omnium  partium  orationis.  v.  modis  cognoscimus  und  and.  grammatische  ex- 
cerpte,  124^  von  and.    hand  zweispaltig  zahlreiche   hexameter  über  das  thema 

15  (MSD  XXVII,  2,  86)  Infelix  mus  est  cui  non  uno  lare  plus  est,  zb.  Mus  gaudet 

minime  nisi  sint  plures  sibi  rime.   125*  Incipit  ortographia.  isidori  (=^i(2/m.  1,27), 

125^  Incipit  ars  capri  de  ortographia  ( (7ramm.  lat.  7,  92 — 106,  12),   127^  Scien- 

dum  quod  propria  nomina  ciuitatum  in  genitiuo  casu  aduerbialiter  accipiuntur,  ob- 

jectionen  zu  verschiedenen  stellen  von  Prisci  ans  Institutionen,  beginnend  m^Y2,66,4; 

20  4)  bl.  129 — 14:0^ (eine  läge  und  die  vier  vorderbll.  einer  zweiten)  Computus  magistri 
Reinher  i  decani  patherhrunnensis  (die  vorrede  abgedruckt  bei  Martine Collectio  1,977/". 
eine  Hannoversche  hs.  Archiv  der  gesellschaft  8,  633).  140"^  und  schluss  auf 
freiem  räum  von  142^  brief  des  Echehardus  von  Prulliacum  (dep.  Seine  et 
Marne)  an  abt  E.  von  Herswithehusen,  gedruckt  Marlene  1,  793 /f;         5)  bl.  141 

25  — 178  (fünf  lagen,  der  letzten  fehlen  die  beiden  schlussbll. ;  ganz  verschiedenes  per- 
gament).  141*  eine  astronomie,  beginnend  Quoniam  cuivsque  actionis  quanti- 
tatem  temporis  spatium  metitur,  schliefsend  156^  Intrabitur  itaque  in  tabulam  per 
stellam  quemadmodum  in  alias  per  annos.  157*  Incipit  über  hermanni  de  com- 
positione  astrolabii  (Pez  Thesaurus  iii,  2,  95  ff),  162*  Incipit  liber  gerberti  de 

30  compositione  et  exercitio  instrumenti  (aao.  109  //^  doch  mit  starken  abweichungen 
und  Umstellungen):  darin  165*  auf  freiem  räum  von  and.  hand  verschiedene  leo- 
niniscfie  hexameter:  Crux  roseis  picta  notulis  et  regis  amicta  usw.,  174*  Incipit 
Über  hermanni  de  compositione  orologii  (aao.  131 — 138  schluss  von  aap.  5). 
177^ — 178^  astronomisches  von  jüngerer  hand;         6)  &/.  179.  180  zwei  ein- 

85  zelne  bll.  179*  (zweispaltig)  über  paternitas  und  filiatio,  179^  ISO*'^  (ein- 
spaltig) Cursus  de  sancta  trinitate  und  bericht  eines  gewissen  ludewicus 
über  die  geschichte  seiner  einführung,  am  schluss  unvollständig.  —  erste  notiz 
über  die  deutschen  gll.  im  Archiv  der  gesellschaft  8  (1843),  572.  [249 

Perizon.  F.  17  in  folio:         1)  saec.^i  bl.l — 65  bücher  der  Maccabaeer; 

40  2)  saec.  xi  bl.l — 84  Vegetius  De  re  militari  mit  einigen  deutschen  interlinearglL, 
einer  7nargi?ialgl.  (DCCCLVIII);  3)  saec.  xv  bl.  1—14  Registrü  siue  tabula 
libri  Vegetii  De  re  militari,  15 — 20  Vocabularius  lib'  Vegetii  De  re  militari, 
21 — 62  Sexti  Fron  ton  ii  Stratagemata.  jede  hs.  ist  für  sich  foliiert.  —  beschrei- 


478  Verzeichnis  Der  Hss.  250—254 

hung  des  codex  in  der  Vegetiusausgahe  von  CLang  (1869)  s.  xxvii/*,  wo  auch 
die  deutschen  gll.  ^mtgeteilt  sind;  collation  verdanJce  ich  E Sievers.  [250 

Voss,  f^raeciis  4**  T  (nach  hl.  1  ehemals  im  besitz  des  arztes  Christian  Rumpf), 
xjhs.,  42  blL:  hl.  3* — 39^  die  griech.-lat.  Pseudo-dositheanischen  vocahulare, 
5  gedruckt  CGL  3,  3  ff,  mit  einer  deutschen  contextgl.  (MCLXVII),  denen  hl.  39^ — 
42*  medizinische  recepte  und  traciate,  gleichfalls  mit  eitier  deutschten  randgl.  (MJjX.^ 
nachtr.)  folgen,  ilher  de?i  codex  vgl.  die  CGL  3,  viii  angeführte  litteratur.  ^ 
mitteilung   von   den   beiden   deutschen   gll.  machte  mir  1880    WMeyer.  [251 

Voss.  lat.  fol.  24,  x  jhs.,  jetzt  noch  111  vierspaltige  bll.,  da  die  erste  läge 

10  fehlt,  urspr.  119,  welche  von  einer  hand  des  xy  jhs.  gezählt  sind:  1)  bl.  1*^ — 

87^^  {signiert  8^ — 85^  mit  B — M,  da^'auf  zwei  einzelne  bll.)  interpoliertes  Aba- 

.i. 

vusglossar  nach  CGL  4,  xxxvi.     die    worte  Castrimargia  uentris   ingluues  {sie) 

.i. 

und  Caux  Noctua  bl.  38^^   sind  am  aufsenrande  glossiert  durch    .i.  glathni  und 

.1. 
.i.  couhann,  unter  Oricallum  (/.  Oricalcum).  metallum  inter  aurum   et  serem  {letzte 

.i.  .go 

15  Zeile  von  bl.  61^*)  ist  .i.  ourcalch  geschrieben,  neben  Penace  (/.  Pinace).  ima.  pul- 
cerrima  63^*  endlich  steht  .i.  arrith.  diese  gll.  sind,  wie  mir  Zimmer  freundlichst 
bestätigt,  keltisch  und  zwar  sj^eciell  bretonisch;  2)  bl.  88* — 111*^  {vier  unsig- 
nierte  lagen).  88*^  Incipiunt  Glose  spiritales  iuxta  Evcherium  episcopuni, 
89*^  Incipiunt.  Synonima  Cycefonis,  92**  Incipiunt  nomina  per  alfabetum  disti- 

20  nata  de  reliquis  nominibus  iuxta  ordinem  elementorvm  de  quibusdam  uocabvlis 
hominum  per  denominationem,  dh.  im  wesentlichen  das  10  buch  von  Isidors 
Etymologien.  100^^ /f  kürzte  gll.  zu  biblischen  und  einigen  and.  büchern,  sehr 
verderbt,  mit  spärlichen  eingestreuten  ags.  Worten,  und  zivar  De  prologo  Geneseo, 
De  Exodo,  De  Leuitico  (XLI  nachtr.).  De  Numero,    Deuteronomio,  In  Osee,    In 

25  libro  psalmorum,  De  Hiesu  Naue  (LXXV  nachtr.),  De  libro  iudicum.  De  libro 
Ruth,  De  libro  Regum  (CXV  nachtr.).  De  Parlyppomenon,  De  Salamone,  De 
Cantica  canticorum,  De  Sapientia,  De  ecclesiastico  (CCLXV  nachtr.),  De  Esaie  pph, 

De  Hieremiae,    De  Ezeclii,el  (CCXCVIII  nachtr.    CCCXV  nachtr).    De  Dani,el, 

De  lohel  (CCCXXXVII  nachtr.).   De  lib  lob.   De  Tobia,  De  ludith.  De  Bester 

30  (CG  nachtr.),  De  Ezre,  De  Mattheo,  De  Marco,  et  Luca.  et  lohanne.  De  libro.  offi- 

ciorum,  De  libro  rotarum  (DCCXI  nachtr),  De,bro  antonii,  Incip  uerboru  inter- 
pretatio  (DCXCIII  nachtr),  Secunt~  negotiis  alia  uerba  occvlta,  De  catalogo  Hie- 
ronimi  in  prologo,  Incipit  de  ponderibus  (DCCLXI^  nachtr).  De  ponderibus, 
darauf  105^^  ohne  Überschrift  gll.  zur  Genesis,  106*^/f  De  Exodo  {gll.  zu  verschie- 

35  denen  bibl.  büchern),  De  Salomon,  De  Eclesiast,  De  libro  lob,  De  libro.  officii 
(DCCXII  nachtr).  De  libro  Eusebii  historiarvm.  De  libro  Anastasii,  De  libro  Ro- 
tarum. nach  Explicit  108**  folgt  das  ganze  zweite  buch  der  Instructio7ten  des 
Eucherius  sammt  prolog,  dann  noch  110^^  Similiter  de  Hebreorum  nomi- 
nibus und  110^*  De  locis,  111*^  Uoces    uarie  animancium,  111*^  Cum 

40  albino  scolastico  disputatio  regalis  et  nobilissimi  iuueni  {sie)  Pippini  (Alcuini 


Leiden  Perizon.  F.  17.  —  Voss.  Lat.  8*^  15  479 

opp.  ed.  F)'ohen  2,  'Sb2  ff'),  deren  beide  Idxten    spalten  lll^^'^  fast  erloschen  sind. 
llli'^-i  ker.  [252 

Voss.  lat.  r*>l.  63,  XI  jlis.,  129  hll.  in  sechsxehn  je  am  schhcss  signierten 
lagen  (die  15  xäJilt  9  blL):  die  PJiarsalia  des  Luc  an  mit  zahlreichen  gll.,  darunter 
5  einigen  deutschen  (DCCXXXV*  nachtr.),  die  mit  den  umgehenden  lat.  aus  der  vor- 
läge ühertionimen  sind,  am  ende  des  10  hiichs  hl.  129*  (129*^  leer)  steht  mit  ca- 
pitälchcn  in  vier  Zeilen:  Pavlvs  Coustatinopolitanvs  einen |davi  manv  mea  solvs  | 
M  Annei.  Lvcani.  civilis  belli  |  über.  :  :  (wol  rasur  von  x.)  cxplicit.  hl.  4G  des 
codex,  auf  seiner  voi'derseite  (rückseite  leer)  mit  dein  distichon  Fluniinis  in  morem 

10  qiie  sunt  niiranda  citentur  Hoc  uero  sapiet  dictio  que  fieret,  darin  hemej'kungen 
XU  I,  1  über  civile  und  plus  quam  civile  bellum,  endlich  der  Vita  Lucani,  welche 
in  der  Mnemosyne  n.  s.  16,  394  gedruckt  ist,  hat  jetzt  seinen  platz  hinter  129: 
urspr.  befand  es  sich  wol  am  anfang  der  hs.  denn  die  erste  läge  zählt  nur 
7  bU.  und  das  hl.  teilt  mafse  und  einrichtung  mit  den  hll.  der  lagen  i — vi.  ix — xi, 

15  hei  denen  die  zwei  obersten  und  die  zwei  untersten  Zeilen  über  die  seitlichen 
gränxlinien  hinaus  bis  zu  den  rändern  eingeritzt  sind,  während  auf  den  übrigen 
lagen  dies  nur  bei  der  obersten  und  der  untersten  zeile  geschieht,  vgl.  auch  die  he- 
Schreibung  hei  WSteinhart  De  emendatione  Lvcani  (Bonnae  1854)  s.  4 — 6.  eine 
abschrift  der  deutsclien  gll.   gab   HUsener  am   21.  v.  65  an  ÄHöfer ;    aus  dessen 

20  nachlass  habe  ich  sie  durch  ÄBeiffer scheid  am  12.  i.  85  empfangen  und  im  märz 
1893  meinerseits  mit  der  hs.  verglichen.  ^  facs.  von  hl.  89^  hei  EChatelain  Paleo- 
graphie    des  classiques  latins  tafel  clx.  [253 

Toss.  lat-  8**  15  {aus  SMartial  in  Limoges;  später  im  besitz  von  Paulus  Pe- 
tavius),  xfxi  jhs.,  212  hll.      da  der  hihalt  dieses  grofsen  teils  durch  Ädemar  von 

25  Chabannais  geschriebenen  {VRose  Lat.  Meermannhss.  197 — 203),  jetzt  in  seine 
achtundzwanzig  lagen  aufgelösten  codex  oft  verzeichnet  wurde,  namentlich  von 
LBethmann  Archiv  der  gesellschaft  8,  bli^ff,  von  LHervieux  Les  fahulistes  latins 
1  (1884),  228  ff  =  12  (1893),  251  ff  und  neuerdings  von  NduBieu  hei  LDelisle 
in  den  Notices  et  extraits  xxxv  (1896),  303 — 309,  so  genügt  es,  wenn  ich  mich 

80  auf  einige  ergänzungen  der  angaben  des  letztgenannten  gelehrten  beschränke, 
läge  iv:  das  doppelbl.  12.  13  enthält  auf  13^  den  anfang  von  Donats  Ars  minor 
{Gramm,  lat.  4,  355  bis  z.  17),  auf  12*  in  fragen  und  antworten  den  eingang 
eines  commentars  zu  einer  einleitung  dazu,  der  auf  12^  fortgeführt,  aber  aus- 
radiert ist.     12*  stehen  rings  am  rande  von  and.  hand  erklärungen  namentlich 

35  griech.  worte,  doch  auch  ein  recept  ad  splenis  dolorem,  die  gleiche  hand  hat 
die  r ander  von  12^.  13*  und  die  ganze  seile  13^  mit  wenigen  recepten  und  mit 
gll.  zu  Genesis — Judicum  beschrieben,  fortsetzung  dieser  gll.  {Regum  bis  zum 
beginn  des  Daniel)  auf  läge  v  hl.  15^ — 19^*  {daraus  entimhm.  Stratoria.  lectaria. 
l  tapetia   16^   und    Aporia.    uertigo  l  passio    capitis    18*  Nyerup  382)    und   auf 

40  läge  vii  hl.  22*  {rest  des  Daniel  bis  ins  evangelium  Marci),  hl.  29*  untere  hälfte 
sowie  29^  {schluss  des  Marcus  bis  Apocalypse;  daraus  Bissum  Jn  arbore  nascitur 
ad  uestimentum.  est  et  aliud  genus  mollissimi  .i.  papaten  29*  =  Luc.  16,  19  bei 
Nyerup  385).     dazwischen  hl.  22^ — 29*  von  Ademars  hand  eine  grofse  Sammlung 


480  Verzeichnis  Der  Hss.  254—258 

von  Worterklärungen,  mit  wenigen  deutschen  untermischt  (M.CCKXI;  Nyerup 
382  Cai)uluni  —  385  Lihniriuni);  die  grÖfsere  Mlfte  des  hlaltes  22^  haben  übri- 
gens and.  hünde  auf  bl.  14^^.  15^  der  v  läge  fehlerhaft  copiert.  läge  vi  umfasst 
nur  die  bll.  20.  21.  30.  31,  läge  viii  32 — 36  (33  einzeln),  läge  ix:  über  die 
5  bilder  %ur  Psychomachie  s.  RStettiner  Die  illustrierten  Prudentiushss.  (IH^b)  s.l\  ff. 
läge  x.  xi:  bis  60^  die  vollständige  Psychomachie  des  Pruxlentius,  welche  bis  53^ 
von  zahlreichen  interlinear gll.  begleitet  ist  (DCCXCIV  nachtr.;  Nyerup  385  Ver- 
nulos — Inffercire,  hs.  Vernulas  und  Infercire).  lagexYiu — xxii:  der  so  genannte 
No?ne?iclator  bl.  115 — 147  ist,  wie  schon  aao.  203  Rose  bemerkte,  nichts  als  ein 
10  excerpt  Ademars  aus  Isidors  Etymologien  in  der  folge  ii,  1  —  iii,  13.  ix,  2.  8. 
XTV,  3—8.  XV,  1.  2.  xm,  14— xiv,  2.  xiii,  4—13.  iii,  41.  42.  27.  29.  30.  43. 
47.  48.  54.  55.  58—60.  65—71.  iv,  1.  2.  5—12.  x.  v.  vi,  1—18.  vii,  11—14. 
VIII.  IX,  1.  3 — 7.  XI.  XII.  XV,  3 — 9.  11 — 16.  xvi.  xvii.  xvni.  xix,  1 — 25. 
29 — 34.  XX.   i.    auszüge,    doch  nicht  ohne  mehrfache  versehen  und  Umstellungen, 

\  brunnic' 

15  aus  bl.  134^ — 142^  bei  Nyerup  385  (Mannus  vel  bruunnicus  usw.,    hs.  Mannus) 
— 387:  die  einzige  gl.  darin,  welche  deutschen  ursp'ungs  sein  könnte,  bd.  2,  340, 

1  durmer 

15  auch  so  gefasst  wurde,  134*  Burdo  ex  equo  et  asina  {Isidor  xii,  1,  61),  ver- 
mxig  ich  bisher  nicht  sicher  zu  deuten,  der  umstand,  dass  die  von  Holder-Egger 
Neues  archiv  7,  630  und  schon  von  Bethmann  aus  bl.  141^  (Ademar  Imtte  do7't 
20  eine  Jialbe  seile  frei  gelassen  für  ein  excerpt  von  Isidor  xix,  26' — 28;  facs.  dieser 
seile  jetzt  bei  Delisle  aao.  tafel  iii)  mitgeteilte  notiz  über  die  provenienz  des  codex 
mit  der  bei  Nyerup  s.  xxx  ausgehobenen  übereinstimmte,  liefs  mich  alsbald  in  der 
Leidener  hs.  das  original  des  vorher  nur  durch  FJunius  copie  (Jun.  116^  in  Ox- 
ford) bekannten  glossars  If.  ahnen;  ihre  spätere  ge^mue  prüfung  bestätigte  meine 
25  Vermutung.  ^^  ein  citat  in  Junius  Glossarium  gothicum  (1665)  5.102.  {PFSuhm- 
RNyerup)  Symbolce  ad  literaturam  teutonicain  antiqvmxm  (1187)  sp.  SS2 — 387.— 
If.  [H.  §  79.  S.  i  199—201.]  [254 

Voss.  lat.  8**  37?    x/xi  jhs.,    145  bll.  und  ein  ungezähltes  vorsatzbl,    dessen 
rückseite  zweispaltig  im  xi  jh.  beschrieben  ist:         1)  bl.l — 30  [bis  29*  von  einer 
30  ha7id  etwa  des    XYii  jhs.  als  s.   1 — 57    gezählt;    30^  leer,    dann  zwei    bll.  ausge- 
schnitten: vier  lagen,  deren  drei  erste  auf  8^.  16^.  24^  signiert  sind)  kurzer  com- 
mentar  zu  Priscians  Institutionen  i — xviii  {bis  ii,  375,  15  Hertz)  mit  wenigen 
deutschen  worten  im  context  (DCCLXIX  nachtr.).     am  schluss  bl.  30*  folge^i  von 
derselben  hand  die  verse  Martial  11,  19,  2.   Vergil  Ecl.  5,  69.  Aen.  12,593.  Hö- 
rn raz  Epist.  1,   13,   10.  2,  1,  212.   1,  16,  78.   Serm.  1,  3,  88.  2,2,  12,   dann  tvort- 
erklärungen  von  Cicuciare.    luxta.    Salacitas.    Fundanus.    Pecuatus    (/.  Peculatus), 
endlich  Lucan  1,  73.  2,  270 :  zum  teil  dieselben  verse  als  Exempla  auctorum  auf 
bl.  4:7^  des  verwandten  Clm.  6408;         2)  bl.  ^1 — 75  {lagen  unsigniert).    31*  In- 
cipit  ars  Consentii  [Gramm,  lat.  5,  d^8  ff  vgl.  330),  61^  Incipit  commentarium 
40  Sergii  de  litteris  (Gramm,  lat.  4,  475 — 485),  67^  De  soloecismo  (G^-amm.  lat. 
5,  327  f),    68*  De    tropis,    70^  De   metaplasmis    (varr.    aus   diesen   beiden 
Gramm,  lat.  1,  272 — 279,   21),  darauf  71* — 75^  h'udistück  eines  Donatcom- 


Leiden  Voss.  Lat.  8«  15  —  4.^  69  481 

mentars,  ganz  klein  geschrieben;  3)  hl  TG^ff  {lagen  ebe7i falls  unsigniert) 
Fes  Ins  vollständig,  142^  Incipit  libellvs  Ser  vati  Lupi  cpiscopi  de  tribiis  que- 
ytionibus,  vollständig  {Mlgne  119,  021 — 648),  aber  namentlich  hl.  144  und  145 
(145^  leer)  arg   xerstört.  [255 

5  Voi^i«.  lat.  8**  T8  (in  einein  perganientwnsehlag,  auf  dessen  vorderer  Innenseite 
Silin  Boxhoriiy  steht),  xiii  jJis.,  78  (bis  74  gezeichnete)  ss.  in  fünf  lagen,  die  von 
jüngerer  hand  je  am  anfing  wnd  am  schluss  mit  den  buchstaben  a — e  signiert 
sind  (die  letxte,  s.  65  beginnende  zählt  nur  14  ss.,  weil  ein  bl.  zwischen  s.  68.  69 
ausgeschnitten  ist):  bis   s.  74  Mac  er  De   viribus   herbarum    7nit    deutschen,    teil- 

10  weise  recht  verblassten  marginalglL;  jüngere  hände  Imben  weitere  randgll.  zugefügt 
(MXXXIX).  75 — 77  erklärungen  medizinischer  t  er  mini  von  and.  hand 
(oben  auf  s.  71  jüngere  deutsche  gll.  wie  yctericia  gelesucht,  ydropesis  wat'- 
sucht),  77.  78  eintrage  medizinischen  inhalts  von  verschiedene^i  händen."-^ 
(FPSuhm-RNyerup)  Symbolce  usw.  (1787)  5/:>.  406 — 409  nach  Rostgaards  abschrift 

15  von  Junius  copie  (Oxford  Jun.  116^).  dass  die  originalhs.  ein  Vossianus  sei, 
erwähnte  die  voirede  zu  F Junius  Glossarium  gothicum  (1665).  —  Im.  [P.  461. 
S.  o  368—371.]  [256 

Voss.  lat.  4**  51,  X  jhs.,  163  hll.:  Lucan  mit  wenigen  deutschen  inter- 
lineargll.  (DCCXXXVI) ;  unmittelbar  anschliefsend  an  dessen  letzten  vers  (x,  545) 

20  bl.  162^.  163^^  von  einer  hand  saec.  xi  unabgesetzte  lat. -deutsche  contextgll. 
(MTV.  MCXLII.  MCCXIX.  MCXLI).  zu7n  teil,  najnentlich  auf  den  untern 
hälften  der  seilen,  sind  sie  gänzlich  erloschen,  eine  abschrift  AHolders,  der  noch 
mehr  lesen  konnte,  als  jetzt  siMbar  ist,  liegt  der  hs.  bei;  ihr  entnaJmi  ich  die  we- 
nigen gll.  des  blattes  163^.  —  LBethmann  Zs.  5  (1845),   198.     EMartin  Zs.  14 

25  (1869),  192.  facs.  des  blattes  40*  bei  EChatelaiii  Paleographie  des  classiques  la- 
tins  tafel  clvii  und  in  CMFranckens  Lucan  vol.  1.  —  [P.  280.]  [257 

Toss.  lat.  4**  69  in  klein  folio,  anfangs  des  ix  jhs.,  54  bll. :  1)  bl.  1^  In- 
cipit pfatio  in  libro  sibille  (sämmtliche  Überschriften  in  uncialen),  darauf  die  sy- 
hillinischen  Weissagungen,    4*  (T)ibi  igitur  xpe  cü  patre  spüq;    scö   gta  sit 

30  ppes  honorque,  ein  gebet,  4*  unten  predigt  (V)idite  itaq;  kmi  frs  &  filii  .  .  ., 
4^  unten  über  ein  bildnis  Christi,  am  schluss  davon  6*  oben  hvcvsq.  Atha- 
nasivs,  darauf  wider  ein  kleines  predigtstück;  6*  mitte  Incipit  tractat'  ex 
libro  Sirorv.  translat'  in  latinv  a  domno  Smira  archiatrali.  de  qvodä  linteo  di- 
vinit'  transformato.  qvi  in  hac  sollepnitate  Q\ii\mQ  cowgvVii  (brief  an  Ab  gar),  bricht 

35  6^  mitten  im  satz  ah.  diese  ersten  6  blL  bilden  eine  läge  von  etwas  klehierem 
format;  2)  bl.  7*  leer,  7^  (von  hier  ab  zweispaltig)  Incip  op;  Furtunati  in 
lavde  scäe  Mariae  (MG  Äuct.  antiq.  iv,  371),  Haec  estpraefatio  de  ihü  xpo 
dnö  inter  uespasianü  et  titü  quomodo  uindicauerunt  xpm  (p  aus  r  radiert),  8^  ff 
gedichte    und  zwar  Uersus  de  asia  et    de  uniüsi  mundi  rota  (Pertz  in  den  Ab- 

40  handlungen   der  Berliner  akademie  1845,   254 /f)_,     9*  de   sex  etatib;    mundi  (Zs. 

22,  423),  9^  incip  uersus  de  aduentu  dnl  (Dumeril  Poesies  inedites  280),   10*  it 

uersus  de  ihü  dnö  xpo  (anfang  Angelus  uenit  de  celo  directus  a  domino  ut  ma- 

ria  conciperet  de    spiritu  sancto:    scheint   Variation   des    vorhergehenden    hymnus), 

Althochdeutsche  glossen  IV.  31 


482  Vkrzhichnis  Der  Hss.  258 

10^*  ite  uersus  de  ihü  xpo  dno  {MG  Poeiae  lat.  2,  252),  12^  De  bone  (sie)  sa- 
cerdote  (MO  Poetae  lat.  1,  79),  13*  de  malo  sacerdote  {MG  Poeiae  lal.  1,  81), 
13^  Do  diuite  et  paupero  Lazaro  {der  von  EDümmler  Zs.  23,  271  )iach  atul. 
hss.  edierte  rhythmus);  dann  hytnnen  des  Prudentius  {bis  zur  Passio  Quirini); 
5  18*  Uersus  Damasi  epi  urbis  Romae  einspaltig  {Migne  18,379),  18^  oh7ie  Über- 
schrift Contin&  hec  ara  retqs  beati  gregorii  pape,  Ite  eiusde  sei  Gregorii  pape. 
In  icona  sei  Petri  hü.  duo  s  üsi.  In  basilica  sei  Pavli.  ap.  Romae,  In  uelo  quodä 
Chintilane  rege  Rome  dictü  e  {Riese  494),  Ephitafiü  papae  Damasi  qd  sibi  edidit 
ipse  {Migne  13,  408),   19^  Ephitafiü  beate  Monnice  genetrieis  sei  Agustini  {Riese 

10  670),  Uersus  in  avla  ecete  in  aquis  pat  {MG  Poetae  lat.  1,  432),  19'^  oratio  Eu- 
genii.  ToUetane  sedis  episcopi.  Rex  deus  inmensi  usw.  {Migne  ^l^^b^).  20*  {von 
hier  ab  blassere  dinte)  glos sensammlungen:  Glosae  uerb  de  canonib;,  alplia- 
betisch  geordnete  lat. -lat.  glossierung;  21*  interpretatio  serm.  de  regulis  ebenso; 
22^    uerba    de    sei   Martyni    stof    {bis    M    auf  rasur)    mit    deutschen   contextgll. 

15  (DCCCCIX),  Incipit  in  libf.  ecclesiastice  istor  dgl  (DCCCXXI),  23^  Item  de  ec- 
clesiastica  storia  (DCCCXXII),  incp  breuis.  exsolutio  ohne  deutsclies,  De  parali- 
pomenon  (CLVI),  De  Salamone  (CCXXV),  24^  De  eclesiasten.  In  cantico  canti- 
COE  (CCXLVII),  De  sapientia,  24^  De  ecclesiastieo  (CCLXV),  In  libro  Isaie  pro- 
phete  (CCLXXVI),    am  schluss    drei   Zeilen    spatium,    dann   Incp    in   Hieremia, 

20  25^  wider  nach  drei  Zeilen  räum  Incip  in  Hiezeehiel  (CCXCVIII.  CCCXV),  It  aJ, 
26*  Incip  in  Danielem  (CCCX),  De  lohel.  ul  de  pphetis  minorib;  (CCCXXXVII. 
CCCXXXII),  26b  Incip  in  lob  (CCIX),  Incip.  in  Tobia  (CLXXXI),  Incipit  in  lu- 
dith(CXCI),  27*  De  Ester  (CG),  Incip  in  Esdra,  Incip  in  Matheum  (GCCLXVII), 
27^  De  Marc  et  Luc  et  lohan  (h   aus  a  rad.:    CCCLXXXVII),  In  libro  ofiici- 

25  OB  (DCCXII),  in  libro  rotarum  (DGCXI),  in  libro  antonii  ohne  deutsclies ,  28^ 
Incip  uerbop  intptat  (DCXCIII),  29*  De  calogo  {sie)  Hieronimi  in  prolog,  30* 
De  ponderibus  incipit,  De  ponderibus  mit  einer  gl.  (DCCLXP  'nachtr),  De  pon- 
derib;  scd.  Eucherium;  30^  De  Cassiano  (DCX),  31*  De  Eusebio  (DCCCXXIII*), 
32b  De   Orosio  (DCCXXXIX),    De  sei  Agust  (DXLII),   De  demente,    33*  De 

30  dialogorum  (DCLX),  33^  Item  incip  uerb.  Item  de  nominib;  diuersis,  34*  Incip 
ex  diuersis  lib  {dies  stück  und  die  meisten  weitern  7nit  ags.  gll.,  die  nicht  aufge- 
nommenen sind),  It  de  diuersis  nominib;,  .im.  genera  poetarum,  34^  It.  alia  de 
cselo,  35^  Uerba  de  multis,  It  alia,  35^  It  alia,  It  de  Cassiano  (DCIX),  am  schluss 
davon  36*  sicut  Inueni  scripsi  ne  reputes  scriptori.    darauf  eine  Sammlung  verschie- 

35  dener  excerpte:  Agüst  in.  xii  lib  de  ciü  dl,  36^  AI.  de  incision  lignoE,  37*  De 
seruis  Hieroia,  De  septem  miraculis  manuf actis,  37^  Subputatio  Hestre  sacerd, 
Saluiani  epI  dicta,  38*  Lactantius  haec  de  format  pl  {dh.  de  formatione  prolis), 
38^  De  uiuo  arg  Isid,  De  insuris.  De  agricultura  Isid,  De  trib;  generib;  demoniö. 
De  mans,  Agüst,  39*  De  Cain  et  Abel,  De  paradiso.  De  arca,  3  9^  Haec.  C.  Ple- 

40  nius  Secundus.  Int  celü  terräq;  spü  que  greci  nrlq;    eade  {sie)  uocabulo    sera  ap- 

Ve 

pellant  usiv.,    Pavca   de  planetis.  De  Saturno,  De  loue,    40*  De  Sole,    De  nere 
{das  letzte  e  auf  rasur),  De  siderib;,  De  luna,  40^  De  defectv  vario,  De  siderib;, 


Leiden  Voss.  Lat.  4^  G9  483 

De  luna,  De  sole,  De  rationc  übrau,  De  iiiuentorib;  defectos,  De  fluminib;  \  unde 
de  niari,  41-'*  De  intualla  sider.  a  ira,  Do  conietib;,  De  fatib;  {dJi.  facibus),  Do 
stellis,  41^  De  signis,  De  imbrib;,  Do  altano,  De  hccho,  De  uem  {dh.  vere),  De 
fabonio,  42^  De  subsolano,  De  cane,  De  choro,  De  uult'no,  De  natura  uentx)r, 
5  De  avstro.  De  sole,  Do  reditii  tepestatuni,  De  fubnina,  42^  De  genere  fubiiinum, 
Unde  ueniunt  fulg,  De  arcu,  De  tre  noiii,  De  forma  orbis,  43*  De  antipodis,  De 
loco  terre,  De  longitiulino  dioF  ul  noctiü,  De  iiaria  obseruantia  diei,  De  gentib; 
uariis,  48^  De  tre  motu,  De  signo  tep  futf,  De  aestib;  maris,  44*  De  accessu, 
De  accessu   uario,    De   diuersis,  44^   De  malda  ul    natura   ignis,    De    nepta,  De 

10  Ethna  mon,  De  mensura  orbis  trarü  dt,  De  latitudine  tre,  45*  De  circuitu  terre, 
De  colünis  Herculis,  De  Brittania,  De  Hibernia,  De  orcadibus,  45'^  De  Tyle, 
De  insula  Tabrö,  4G*  De  umbris.  De  Maleo  monte.  De  luna.  De  salsü  mare,  De 
quinq;  circulis.  46^ — 4=7^  saec.  iiz.  ex.  hrief  an  Alcuin  über' die  quadragesimalxeü 
{Jaffe  Bihl.    6,  403),    48  {davor  3  hll.    ausgeschnitten)    saec.  xi    bruchstück    eines 

15  gedichts  auf  die  marter  der  hl.  Fides  {Neues  archiv  10,  337).  49  erldärung 
lat.  Worte,  gleichfalls  saec.  xi.  50.  51  leer,  papier.  52  SG aller  Urkunde 
von  1262.    5B  saec.  XU  die  7  weitwunder.   64:^ {die  rückseite  auf  papier  gezogen) 

o 

Verzeichnis  der  SGaller  übte,  von  erster  hand  bis  auf  Vdalricus  (1277),  von 
zweiter   bis    auf  Franciscus  (1521),  besprachen  SOaller  mitteilungen  11,  135  /".— 

20  wahrscheinlich  befand  sich  der  codex,  bevor  er  in  Vossius  hände  gelangte,  zu  S Gal- 
len und  dort  wird  ihn  Goldast  kennen  gelernt  haben,  der  daraus  Paraenetici  ve- 
ter es  {1604:)  s.Sl  GlosscB  Änonymce ;  Sarabaita  lingua  Aegyptiaca,  in  Latino  dicitur 
Rennuitae,  qui  refutant  Abbatem  habere  (=  CGL  5,  414,  50),  5.  88  Interpretatio 
sermonum  de  Regulis;    suggectionem,  supplicationem,   indicationem,  suffragationem 

25  (=  CGL  5,  414,  56),  s.  100  Glossce  in  Histor.  Eccles.  Exitiali,  mortali.  Et  in 
Cassianum ;  Letheo,  mortali  {letzteres  =  CGL  5,  417,  27),  s.  114  Gloss.  vett. 
Grauitas,  modestia  (=  CGL  5,  413,  43),  s.  118  Gloss.  in  histor.  Eccles:  AfFecit, 
ditauit,  s.  123  Glossce  vett.  in  Esdrani;  Cratera,  patena  siue  calix.  In  demen- 
tem; Climacteras,   partes  caeli  {letzteres  =■  CGL  5,  422,  60),  s.   126  f  Glossce  vett. 

30  in  Esdram ;  Memores  salis:  pro  cibo  posuit  sal  vel  doctrina,  5.  131  Glossce  vet. 
Kyri eleison.  Domine  miserere  nobis  (=  CGL  5,  413,  58),  5.  136  Gloss.  vett.  in 
lib.  Rotarum;  Faria,  eloquia  (=  CGL  5,  415,  32),  5.  235  Interpretatio  sermonmn 
de  Regul:  Regula  dicta  eo  quod  recte  ducit  (=  CGL  5,  414,  34),  s.  241  Inter- 
pretatio sermon.  de  Regul.  Acidiosus,  ociosus,  instabilis,  tristis,  vagus  (=  CGL  5, 

35  412,  30),  s.  423  Gloss.  vett.  Talpa,  voond  (:=  Sweet  OET  116,  227)  und  s.  430 
Glossce  in  Dialogm'um  Gregorij ;  Fledomum  blodsaex  (=:  Gll.  2,  244,  7)  citiert. 
derselben  quelle  werden  dann  auch  die  drei  weiterri  von  Goldast  aus  "Gloss.  vett? 
angeführten  interpn^etamente  entnommen  sein,  wenngleich  auf  grund  unserer  frag- 
mentarischen  kenntnis  des  Lugdunensis  sie  sich  nicht  belegen   lassen:  5.  39   No- 

40  centia,  culpa,  reatüs,  5.  85  Alternandis,  alternis  vicibus,  5.  93  Carus,  nomen  ho- 
minis auari,  qui  transportare  dicitur  in  infernum.  sodann  spärliche  citate  inFJu- 
nius  Glossarium  gothicum  (1665).  {FPSuhm-RNyerup)  Symbolce  ad  literaturam 
teutonicam  antiqviorem  (1787)  sp.  360 — 382   nach  Rostgaards   abschrift  von  Ju- 

31* 


484  Verzkkhnis  Der  Hhh.    258—203 

nius  copie  (Oxford  Jun.  IIG^).  LDethmann  Zs.  T)  (1845),  1  94— 198.  EMartin 
Zs.  14(1809),  191.  JlSweet  The  oldest  enylish  lexts  (1  HS fj:  EETS  83)  .v.  Hi- 
ll?: über  den  wert  dieser  ausgäbe  s.  Zs.  33,  24:8  f  anm.  mid  HLogentan  im 
Moyen  age  sepL  1890,  der  sich  zwar  den  anschein  gibt  gegen  mich  zu  polemisie- 
5  reu,  in  Wahrheit  aber  nur  für  mein  urteil  über  Sweets  leistung  neus  belege  bei- 
bringt, reichliche  auszüge  aus  dem  inhalt  der  bll.  20* — 30*  jetzt  im  CGL  5, 
410—425.  —  le.  [P.  20.  S.  i  183—190.]  [258 

LEIPZIG, 
STADTBIBLIOTHEK. 

10  liep.  I.  JJ6'*  {früher  Rep.  B.  18;  Naumann  s.  19)  in  quart,  x  jhs.,  272  bll.: 
des  Servius  Vergilcommentar  mit  einigen  deutschen  interlinear-  und  marginalgll. 
zu  Buc.  und  Georg  i.  ii.  (DCCCLXXV).  am  schluss  von  Geo'rg.  iv  steht  bl.  12^ 
EXPLiciT  LiBER  QU  ARTUS.  AMEN;  OTRiRFD.  genauere  beschreibimg  in  Thilos 
Serviusausgabe    (1881)    s.  lxxix/:   —    ESievers    Zs.    15   (1872),    372.   —    [P. 

15  298.]  [259 

Rep.  !•  4.  53  {Nauynann  s.  20)  in  quart,  TS.  jhs.,  11  bll:  des  Walahfrid 
Strabus  Hortulus  mit  emer  reihe  deutscher  ifiterlineargll.,  die  mit  austiahme  der 
letzten  von  einer  hand  des  x  jhs.  herrühren  (DCCCCXXVIII).  —  ESievers  Zs. 
15  (1872),  532—534,    vgl.  EDümmler  Zs.  20  (1870),   115  amn.   1.     Neues  ar- 

20  chiv  4  (1879),  280.  EDüm7nler  MG  Poetae  lat.  2(1884),  3B6  ff  variantenapparai 
mit  facs.  auf  tafel  i.  —  [P.  247.]  [260 

Rep.  II.  A.  O  {Naumann  5.  78;  aus  Hildesheim,  s.  u.)  in  folio,  ix  jhs.,  IdQbll.: 
die  Canones  conciliorum  und  Decreta  pontificum  der  Dionysio-Hadriana  mit 
deutschen  interlinear-  und  marginalgll.   (DXCVII),  welche  von  zwei    händen   he^'- 

25  rühren,  deren  Verschiedenheit  schon  das  facs.  bei  W Arndt  Schrifttafeln  ii  (1878), 
41,  insbesondere  aber  der  umstand  zeigt,  dass  nur  die  erste  hand  für  die  rune 
wyn  das  zeichen  p,  nur  die  ziveite  v  verwendet,  über  zeit  und  ort  der  entstehung 
des  codex  belehrt  die  Unterschrift  auf  190^  ego  adalhartus  indign'  p'b  scripsi  re- 
ginfeto  epö  hunc  librü  sie  potui  uoluntarie,    über  seine  weitern  Schicksale  der  ein- 

30  trag  auf  105^  Biso  uenerabilis  ant.  donaü  hunc  librü  carissimo  filio  suo  sigi- 
mundo  epö  me  meinuuardo  prbo  astante.  vgl.  Arndt  Schrifttafeln  ii  vorwort. 
aufserdem  sind  auf  dem  urspr.  leeren  bl.  1^  von  mehreren  händen  federproben 
und  gll.,  darunter  wenige  deutsche  (CCCLXVI^.  MCCXXXVI),  eingetragen 
(1*  z.  1    von    verschiedenen    hmideyi    uuaninegus    seipsit  UUanincgus  scipsit,    vgl. 

35  auch  Hattemer  1,  411),  desgl.  oben  auf  190^  (MCCXXXVI).  —  WArndt  Zs.  23 
(1879),  95—99.     neu  verglichen  durch  ESievers.  —  [P.  74.]  [261 

LEIPZIG, 
KGL.  UNIVEESITÄTSBIBLIOTHEK. 
Paulinus  106  {Feller  s.  00)  in  quart,  um  jhs.,  100  zweispaltige  bll.  {der  ternio 
40  bl.  1 — 0  ist  den  zwanzig  quaternionen  7 — 100  erst  nachträglich  vorgesetzt,  wie 
die  Signaturen  i^— vii^  auf  14^.  22^.  30^.  38^  40^.  54^.  02^  erweisen):  bl.  1»^ 
bis  auf  eine  inhaltsang  ahe  saec.XY  leer.  1^ — 2^  die  lat.  hexameter  über  vögel-, 
tier-,  insecte7i-  und  baumnamen  mit  deutschen  m^e/Äear^//.  (DCCCCXXXIV: 


Leiden  Voss.  Lat.  4"  69  —    Leipzio  Paulinus  107  485 

40  anvf.  14  streiche  Uimiis  A"),  daran  anschliefsend  verschiedene  verse  (zb.  Incaustü 
uino.  lexiua  diluo  iiiiuiin  {derselbe  vers  Oenij).  355  bl.  82'').  Si  celum  rueH.  multe 
capenr  alaudo),  na))ie)itlich  grammatisclie  nieynorialverse,  zum  teil  aus  Eberlmrds 
Graeci^inis  XX.  2^ — 3^  De  diu^sitate  uersuum,  hg.  von  Zarncke  Berichte  der 
5  sächs.  gesellschaft  1871  s.  8(j  ff\  4* — 4^  oben  (D)e  signis  xx  dierum.  5^^  von 
jüngerer  hand  ausxüge  ans  Augustin.  b^ — 6^  fmigcsetzt  auf  den  untern  hälften 
von  Q^^  ufid  7*  sowie  auf  7^  über  den  antichrist,  etwas  verkürzte  fassung  des 
Zs.  10,  265  ff  abgedruckten  textes,  vorn  unvollständig  (beginn  quia  =  Zs.  10,  267 
z.  7).    6*^**  weltiafel  mit  angahe  der  windnamen,  7*  oben  über  die  weltalter, 

10  7*^ — 69*  Incip  glosari^  noui  7  uet^is  testamti  mit  manclien  deutschen  gll.  im 
context  (VIII«  nachtr.  XXVIII*  nachtr.  XLIII*  nachtr.  LVI'-^  nachtr.  LXIX» 
nachfr.  LXXIX*  nachtr.  XCIV»  nachtr.  CHI*  nachtr.  CXLVIIP  nachtr. 
CCLXXIX^^  7iachtr.  CCXCL''  nachtr.  CCCI*  7iachtr.  CCCXI*  nachtr.  CCXXI» 
nachtr.  CCXXIX»  nachtr.  CCLXP  nachtr.  CCLXIX*  nachtr.  CLXXXVI^  nachtr. 

15  CCCXCll^  nachtr.  J^XXXYUl^  7iachtr.  CIII'-^  nachtr.  prolog).  69«  Incipit  speculü 
ecc  [des  Hugo  vo7i  SVictor,  Migne  177,  335 /f)  — 102^  Explicit  speclm  e. 
102*^  ohne  Überschrift  ein Poenitentiarius  in  fünf  büche^'n,  welcher  mit  einem 
abschnitt  De  uita  sacMot  bl.  119''  zu  schliefsen  scheint,     darauf  allegorien   zu 

Genesis  und  Exodus,  anfangend  Adam  pmo  obdormiuit  Eua  casta  pdiit.  allegoria. 
20  xpö  dormiente  in  cruce  de  uulnere  lat^s  eccla  pcessit.      120^  ufiteii  rot  Ex  dcis 

i       .       .  ^ 

ierol  .yiii.  capbn.  pmi  lib,  anfangend  120*^  Mensura  tempis  in  agenda  pnla.  es 
folgt  120"^ — 160^  eine  grofse  se^itenzensam^nlung ,  als  deren  quellen  teils 
durch  rote  Überschriften,  teils  im  texte  selbst,  teils  in  7'andnotizen  Ambrosius,  Au- 
gustinus, Beda,  Boetius,  Cesarius,  Cyprianus,  Evsebius  in  sermonibus  paschalibus, 

25  Flaccus,  Gregorius,  Isidorus,  Leo  papa,  Seneca  usw.  bezeich^iet  sind.  160*^  Hes- 
dras  tytulos  psalmis  appasuit  {sie)  ut  quasi  in  forib;  psalinou  ad  eorum  intelli- 
gentiam  patzet  ingress^  wsi^;.  162^ — 163*^  oben  poetisches  florilegium,  nament- 
lich aus  Ovid,  begijinend  mit  den  bekannten  versen  Tres  trib,  anna  uiris  fertur 
pepisse   marias.     IßS^^   unten    verschiedejie    verse   jüngerer    hände.     164*'^   leer, 

30  164*^^  und  165*  oben  sporadische  eintrage  mehrerer  hände,  165^  leer.  165^^  Hec 
inquirantur  circa  canonicos  seculares;  Hec  circa  abbates  reguläres;  Hec  circa  mo- 
nachos;  Hec  circa  plebanos  rurenses  vel  ciuitatvm,  ganz  knappe  inhaltsajigaben 
van  einer  jungem  hand.  166*  aufzählmig  der  feste  des  kirchenjahrs, 
^^gßb— d  /gg^.^     j-y^^.  di^  gii^  ^g^,  hexameter  wurde   benutzt  eifie  copie  von  E Sievers; 

85  die  ahschrift  der  bibelgll.  und  die  beschreibmig  des  codex  rührt  von  mir  her,  — 
HLeyser  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  4  (1835),  93 — 95  {alphabetisch  um- 
geordnet). [262 

Paulinus  107  {Feller  s.  72,  8;  a^n  untern  rapide  von  bl.  3^  4*  abwechsehid 
rot  und  blau,  von  bl.  250^.  251*  und  536^.  537*  rot  Liber  Ueteris  Celle  Sancte 
40  Marie  —  Virginis  setzt  bl.  251*  hinzu  — )  chart.  et  memhr.  in  klein  folio, 
xiv/xv  jhs.,  541  bll.  {doch  ist  eins  nach  252  ungezählt  geblieben)  in  fünfund- 
drei fsig  lagen  zu  1^  oder  16  bll.;    die  lagen  9 — 26,  abgerechnet  jedes  mal  einen 


480  ViOKZKiCHNiH  Dj:k  Hsb.    263 — 2(35 

pergamerUfalz  in  der  mitte,  bestehen  nur  aus  jpajner,  während  hei  läge  1 — 8.  28. 
35  je  das  üufserste  und  innerste,  hei  läge  27.  29 — 34  je  das  äufserste  dojypelhl. 
pergamenten  ist.  der  ersten  läge  hl.  2 — 15  wurde  das  einzelne  pergamentbl.  1  v(/r- 
gcheftet,  welches  auf  seiner  rückseite  {Vorderseite  leer)  von  einer  hand  sa£c.  xv  ein 
5  Registrum  Biblie  und  verdeutschte  titel  biblischer  büclier  enthält;  die  mitte  der  28 
läge  ni7)mit  kein  dojjpelbl.,  sondern  das  einzelbl.  425  ein.  die  von  verschiedenen 
händen  bis  hl.  48*  z,weispaltig ,  nachher  einspaltig  geschriebene  hs.  liat  gegen  den 
schluss  {hl.  4:94:  ff)  durch  moder  gelitten:  hl.  2^^  De  nominibus  numerorum. 
2^^  Mensure    in  liquidis.     2^^  Mensure    agre.stium,    dann    von  jüngerer   hand 

10  ein  auf  den  inhalt  der  nächsten  spalte  bezüglicher  vermerk  ühefr  homerocentonas 
vergiliones.  2^^  Commentum  magistri  moysi  de  grecia  über  die  griech.  worte 
in  den  prologen  des  Hieronymus  zu  den  biblischen  büchem  mit  einer  deutschen 
contextgl.  (CXIV^  nachtr.).  6^^  Incipit  prologus  alberti  monachi  sigebergen- 
sis  in    glosarium  noui    et  ueteris  testamenti.     Satis  profuerunt  usw.  =  nr  249 

15  hl.  61^  6^^  Incipit  glosarius  noui  et  ueteris  testamenti  — 39^^  mit  deutschen  glL, 
die  meist  im  context  stehen  (VIII*  nachtr.  XXVIII'*  nachtr.  XLIII*  nachtr. 
LVP  7ia^htr.  LXIX*  fiachtr.  LXXIX*  nachtr.  LXXXVIII*  nachtr.  XCIV» 
nachtr.  anm.  CHI*  nachtr.  CXIX*  nachtr.  CXLVIII*  7ia€htr.  CLXXXVI* 
nachtr.     CCXXI*  nachtr.     CCXXIX*  nachtr.    CCLXI*  nachtr.  anm.    CCLXIX* 

20  nachtr.  CCLXXIX*  nachtr.  CCXCI*  nachtr.  CCCI*  nachtr.  CCCXI*  nachtr. 
anm.  CCCXVII*  nachtr.  anm.  CCCXXII*  7iachtr.  amn.  CCCXXVI*  nachtr. 
anm.  CCCXXXIX*  nachtr.  amn.  CCCLI*  7iachtr.  a7im.  CCCLXX*  7iachtr. 
CCCLXXXIX^  nachtr.  an7n.  CCCXCm  nachtr.  CCCCXCl^  nachtr.).  39^.  40*^ 
41*.  46*  7ne7norialverse  über  das  alte  und  neue  testa7nent  mit  inte7'linea7'en  er- 

25  läuterungen,  darin  41*^  auf  freiem  räum  von  and.  hand  Verdeutschung  einzelner 
kräuternamen.  41^ — 45^  bemerkungen  über  die  vier  evangelieji  nebst  ve7''- 
schiedenen  registeim  zu  denselben.  46^ — 48*  De  indulgentiis.  Quid  sit  indul- 
gentia  et  quid  sit  plena  remissio  omnium  peccatorum.  Quid  karena  et  quantum 
ualeat.     Quid  iubeleus.     48^  begin7it  ein  sehr  ausführlicher,  steUe7iweise  7nit  deut- 

30  sehen  erklärimgen  versehe7ier  Matthaeuscom7ne7itar ,  welcher  bis  537*  7xicht,  wo 
rot  geschrieben  sieht:  Explicit  euangelium  secundum  Matheum  glosatum  quod 
(scheint  mit  rasur  aus  que  corr.)  comparauit  frater  nicolaus  preuzse.  Orate  deum 
pro  eo.  das  alte  dem  vorderdeckel  des  codex  aufgeklebte  inhaltsverzeichnis  legt  ihn 
dem  dr  Matthaeus  (von  Königssaal,  f  1427)  bei.     537^  538*  über  Matth.  25, 

35  32  mit  heziehung  auf  Gregors  Moralia  26,  20.  538^ — h 4,1^  verschiedenes  über  die 
horae  canonicae.  vgl.  jetzt  auch  Neues  archiv  f.  sächs.  gesch.l8{1897),218. 248.  [263 

LINDAU, 
PRIVATBESITZ  DER  BARONIN  RENNE  (1877),  JETZT  DES  FREIHERRN  MAX 

LOCHNER  VON  HÜTTENBACH. 
40  Unisig'iiiert  {aus  Elten,  s.  u.)  in  grofs  quart,  x  jhs.,  jetzt  7ioch  266  (267  Hol- 
der bei  Gallee  s.  88)  ungezeich7iete  bll. :  die  vier  eva7igelien,  sodan7i  5  sehr  ver- 
letzte bll.  saec.  XI :  Incipiunt  capitula  euangeliorum  de  anni  circulo.     die  an- 
fa7igscapitel  des  Matthaeus  sowie  der  diesen  V07'a7igehe7ide  hrief  des  Hierony77ius 


Leipzig  Paulinus  107  —  Linz  Cc.  vii.  7  487 

an  Damasus  bis  hl.  35*  sind  von  Jat.  und  einigen  deutschen  interlinear'  und 
7)iarginalgll.  (CCCIjXVIII)  begleitet,  der  aufsenseitc  des  vordem  hohdeckels  scJicint 
früher  ein  bild  oder  sonstiger  zierrat  eingelegt  gewesen  zu  sein;  auf  der  innen- 
sei te  befindet  sieh  ein  papiercJien  rnit  der  modernen  nummer  138.  schon  im 
5  XII  jh.  war  die  hs.  in  dem  7iomienstift  Elten  hei  Emmerich  {aus  dessen  hihliothek 
nach  dei'  1811  erfolgten  saectdarisation  sie  indirect  der  haron  Renne  erwarb), 
wie  folgender  gleichzeitiger  eintrag  auf  dem  urspr.  leeren  hl.  1^  beweist  {die  ab- 
kürzungen  löse  ieh  auf):  In  nomine  DomiNi  Anno  incarnationis  doniinice  (ce  aus 
con-.)  millesimo  centesimo  .lxxi.  pridie  Nonas  Augusti.  ego  G8da  custos  ecclesie 
10  sancti  viti  in  alten  adhibita  consideratione  ad  uestimenta  quibus  in  ministerio  al- 
taris    utendvm  est  altaris  niinistris.    quorum    custodia    mihi  commissa    erat,  mueni 

ta 

in  armario.  casulas.  xxx.  cappas.  xvii.  dalmaticfts.  vii.  tunicas  quas  subtilia  apel- 
lamus.  vii;  turribula  argentea  tria;  candelabra  argentea  duo.  Calices  aureo' 
(o  aus  corr)    duos.  quorum  alter   patenam  non  habebat.     Calicem   unum    factum 

15  de  lapide  qui  perle  dicitur.  marginaliter  deauratum.  et  aures  aureas  habentem. 
Quinque  {davor  am  zeilenschluss  Quinque  cali  auf  rasur  und  unterstrichen)  calices 
argenteos.  Quinque  (i  aiis  a  radiert)  Ampullas  {das  letzte  a  aus  e  corr)  quserum 
{l.  quarum)  una  argentea  {das  letzte  a  scheint  nachgetragen);  una  de  lapide  oni- 
chilo.  due  cristalline.    quinta  uero  erat  de  lapide  berillo;    Vnam   cruceni  auream. 

20  que  in  teka  aurea  sancti  viti  quandoque  circumfertur  locata.  parua  quidem;  sed 
lapidibus  preciosis  obsita;  Maiorem  etiam  hac;  aliam  crucem  ligneam.  incrustatam. 
{dann  rasur)  cuius  crusta.  quedam  aurea.  quedam  autem  erat  deaurata.  lapidibus 
etiam  preciosis  ornatam  {der  strich  über  dem  letzten  a  scheint  jünger) ;  Inueni 
etiam  duas  crues    (/.   cruces)  ligneas  incrustatas  argenteis  crustis.     Vnum    urceum 

25  argenteum.  neben  diesem  Verzeichnis  steht  am  linken  rande  die  zahl  xxxi.  seine 
eingangswmie  citiert  auch  AFahne  Das  fürstliche  stift  Elten,  Bon7i,  Brüssel  und 
Cöln  (1851),  s.  12  anm.  —  neuer  ergebnisloser  abdruck  der  deutschen  gll,  aber 
mit  aufnahyne  der  lat.,  hei  JHGallee  Alts,  Sprachdenkmäler  (1894)  s.  86/f  nebst 
faes.  auf  tafel  ii^.  —  [P.  94.]  [264 

30  LINZ, 

ÖFFENTLICHE  BIBLIOTHEK. 
Cc.  VII.  T  {früher  B.  vii.  54;    aus  Baumgartenberg  stammend  nach  den  ein- 
tragen  saec.  xii/xiii  auf  der  Vorderseite  des  Vorsatzblattes,  auf  s.  1  tond  335)  in 
folio,  XII  jhs.,  336  ss.  {bis  s.  318  zweiundzwa^izig  je  am  schluss  signierte  qua- 

85  ternionen,  von  denen  jetzt  der  siebente  und  der  siebenzehnte  fehlen;  s.  319 — 336 
ein  quaternio  mit  dem  einzelnen  6Z.  321/2);  als  vorsatzbl.  dient  ein  oben  und  un- 
ten gekürztes,  der  h'eite  nach  eingeheftetes  zweispaltiges  foliodoppelbl.  saec.  xii, 
welches  ausführlich  über  den  tauf  er  Johannes  Jmndelt.  s.  1  Verzeichnis  der 
15  in  der  hs.  enthaltenen  legenden,  ferner  von  and.  hand  unter   der  Überschrift 

40  Iste  reliquie  habentur  in  crvce  argentea  et  deaiu-ata  vier  um  ein  kreuz  gruppierte 
fünf  zeilige  reliquienlisten ,  2*  {vo7i  hier  ab  zweispaltig)  Silvester  {Mombritius 
2,  278^  ff  mit  kürzungen  und  and.  schluss),  35^  Nicolaus  von  Johannes  dia- 
conus  {s.  Zs.  21,  4:17  ff),  82^  Incipit  passio  sancti  Eustachii  et  uxoris  filiorumque 


488  Verzeichnis   Der   Um.   265 

eius  martyrum  (AA  SS  sept.  vi,  123  ff),  94»  Incipit  ulta  sancti  Ambrosii  episcopi 
(schluss  fehlt:  Lipoman  1  (1551),  288^^—289^),  97»  Vita  Ilieronymi  {vorn  deferA, 
jetzt  beginnend  christi  uestem  Kuspiciens.  presbiter  quoque  cardinalis  est  ibidem 
ordinatus),  105'*  De  inuentione  sancte  crucis  (anfany  Anno  dvcentesimo  (.siV-)  tri- 
5  cesimo  tercio  regnante  uenerabili  dci  cultore  magno  uiro  constantino,  schluss  Qui- 
cunque  uero  memoriam  faciunt  crucis  christi  accipiunt  partem  cum  sancta  dei  ge- 
nitrice  Maria.  Amen),  lll*'  De  exaltatione  sancte  crucis  (anfang  Tempore  illo 
postquam  constantino  augusto  contra  maxentium  tyrannum  properante  ad  bellum), 
115*  Incipit  uita    sancti  Augustini  episcopi  ypponiensis  A  possidio  episcopo  con- 

10  scripta  {Lipoman  1,  409» — 418»),  141^  Incipit  prologus  hincmari  episcopi  in 
uitam  sancti  Remigii  ramensis  episcopi  {AA  SS  od,  i,  131  — 165^,  134),  181»  In- 
cipit narratio  Leontii  episcopi  neapoleos  ciprorum  insule.  De  uita  et  actione 
sancti  patris  nostri  lohannis  Alexandrini  episcopi  {AA  SS  ian.  ii,  498 — 517), 
221^  Incipit  Epistola  Egipii  in  uitam  sancti  Seuerini  {schluss  fehlt:  3IG  Au^t.  antiq. 

15  I,  2  bis  s.  21,  11),  239»  Vita  SCorbiniani  auctore  Aribone,  vorn  defect  {AA  SS 
sept.  III,  283^E  — 295),  254^  Incipit  vita  sancti  Seueri  archiepiscopi  rauennati^  ci- 
uitatis  [AA  SS  febr.  i,  82  ff),  265^  Incipit  de  miraculis  sancte  Marie,  die  Samm- 
lung des  pseudo-Potho  {Mussafia  Sitzungsberichte  der  Wiener  akademie,  hist.-phil. 
Masse  113,  936  ff),    320^  De  sancta  Maria  Magdalena   {anfang   Narrat  iosepbus. 

20  quod  maria  magdalena  post  ascensionem  domini  saluatoris  nostri  pro  ardente  ka- 

ritate  et  tedio  uisionis  ipsius),  endend  322»  7nit  der  roten  Unterschrift  Explicit  de 

miraculis  sancte  Marie  virginis.     322*^  beginnen  ohne   Überschrift   mit  den  Worten 

■  Nothus  dicitur  qui   de  patre  nobili   matre  ignobili  nascitur  zunächst   auszüge  aus 

Isidors  Etym.  5,  23 — 25.  20.  22.  26 — 30,  aus  Eucherius  Instructionen  2,  9. 

25  5.  6  usw.,  aus  den  Serviusscholien  zu  Vergils  Eclogen  mit  zwei  deutschen  hi- 
terlineargll.{T)CCCLX'X.YllV'  nachtr.);  es  folgt  324^  {s.  den  anfang  MCCXXIVb 
an7n.  19)  eine  sonderbare  Sammlung  der  disparatesten  Worterklärungen,  grasten 
teils  wol  aus  scholien  zu  einzelnen  Schriftstellern  geschöpft,  ohne  dass  es  aber  ge- 
länge, bestimmte  gruppen  {abgerechnet  einige  bibelgll.  gegen  das  ende)  auszuscheiden : 

30  darin  mehrere  deutsche  interlinear-  und  contextgll.  (MCCXXIV»).  den  schluss 
bildet,  beginnend  328»  onit  Greca  uerba.  Ematb  sanguis  ei?i  griech.-lat.  wb., 
das  hin  und  wider  Ordnung  nach  sachlichen  categorien  wahrnehmen  lässt,  aber 
auch  gebete  an  gott  zu  glossieren  scheint:  es  endet  328^  istus.  in.  eonas.  secula. 
toneonen  seculorum  {eig  rovg  alcovag  icbv  aicovcov).     darauf  folgen  excerp)te  aus 

35  Isidors  Etym.  7,  11 — 14.  8,  6  bis  Epicurei;  sodann  329»,  betitelt  De  auibus, 
aus  demselben  werk  12,  7.  8.  5.  6,  endlich  De  bestiis  ebendaher  12,  2  {Jiier  aber 
nur  die  namen  in  der  Isidorischen  folge,  ohne  erklärungen) :  schluss  Istrix.  Eni- 
dros.  Swillos.  Furo.  Melo  os.  xxiii.  und  dann  ausgestrichen  Scriptorem  libri  be- 
nedicat  dextera  christi.     335  in  vier    spalten  k  atalog  der   Baumgartenberg  er 

40  bibliothek.^^     336  allerlei  fedei'proben,    darunter  aus  den   Versus  de   nummo 

*  ich  drucke  das  bisher  nur  im  Archiv   der  gesellschaft  10,  613  und  von  ThGoU- 
lieh  Über  mittelalterliche  bibliotheken  s.  28  nr  22  kurz  erwähnte  Verzeichnis  ab  {die  abkür- 


Linz  Cc.  vir.  7  489 

(s.  XU  nr  601)    drei  xeilen  Vidi    cantantcm  numuni    missam    celebrante]    Numus 
cantabat  numus  responsa  parabat  {Car))f.  Bur.  29.  30)  Numus  emit  uillas  numus 

Zungen  wurden  aufgelöst,  Zeilenschlüsse  angezeigt) :  (335*)  Isti  sunt  libri  pertinentes  ad| 
armarinm  beate  et  gloriose  |  semper  uirgiuis  dei  (übergeschr.)  gcnitri|cis  MARIE,  in  bÖm- 
gar.  {bis  hierher  rot)  \  Qvatuor  (Q  rot)  partes  biblio|thece.  Tcxtus  cwangeb'orura  |  Tria 
breuiaria.  \  Quatuor  antifoDarii.  |  Quatuor  missalia  integra.  |  et  .v.  {diese  zahl  mit  dunJc' 
lerer  dinte)  alia  sed  non  plenarie.  |  Quatuor  gradualia.  Epistolare.  |  Evangelium.  Regula. 
Collecta|neum.  Ordo.  Mater  uerborum.  Za|charias  super  quatuor  cvangelia.  Gi|silbertus 
super  apostolum.  Item  corpus  |  epistolarum  pauli  et  canonice  epistole  |  in  uno  uolumine. 
Omelie  |  origenis  super  leuiticum  et  |  iudicum.  in  uno  uolumine.  Idem  super  |  numerum 
in  uno.  |  8  Zeilen  leer  \  Hylarius  de  trinitate,  et  alia  |  eins  opuscula  in  uno  uolumine.  | 
De  actione  missarum  et  1  glose  super  Matheum.  in  uno  |  uolumine.  (De  —  uolumine  von 
and.  hand  mit  dunklerer  dinte)  \  2  Zeilen  leer  \  Ambrosius  super  beati  imma|culati. 
Idem  de  sacramentis  in  uno.  |  7  Zeilen  leer  \  Regula  basilii  et  alia  opusculla  in  uno  uo- 
lumine. I  2  Zeilen  leer  \  (335^)  hieronimus  contra  ioui|nianum.  et  apollogeticum  |  eiusdem 
ad  pammachium.  et  |  item  contra  eluidium  in  uno  |  uolumine  {jetzt  in  Wien,  Denis  il, 
1,  622  jf).  Item  epistole  hieronijmi  in  uno  uolumine.  |  augustinus  de  uerbis  domini  in  uno' 
nohimme{jetzt  in  Wien, Denis ii,l,10Q).  Idem  super  epistolam  iohannis.  I  et  prognosticon 
in  uno  uolumine.  |  Idem  super  psalteriura  in  quatuor  j  uoluminibus.  Idem  de  doctrijna 
christiana.  et  breuiarium  hi|eronimi  super  evangelia  in  uno  {jetzt  in  Wien,  Denis  n,  1, 
791).  I  Questiones  orosii  et  re:|sponsiones  {rasur  von  s)  augustini  in  uno  {jetzt  in  Wien, 
Denis  n,  1,  760).  |  augustinus  de  magisterio  et  ]  actus  alexandri.  et  honorius  ]  de  imagine 
mundi.  et  |  cronica  in  uno  uolumine.  Enchijridion  augustini  {es  steht  nur  aug^).  et  hugo 
de  1  quatuor  uirtutibus  et  soliloquium  |  eiusdem  de  anima  et  discretione.  ]  et  uisio  tugdali 
et  bernhar|dus  et  de  corpore  et  sanguine  |  domini  in  uno  {jetzt  in  Wien,  Denis  ll,  1, 
721).  I  De  Constructione  taber|naculi.  Et  super  cantica  can|ticorum  in  uno  uolumine.  et 
alia  I  plura  in  eodem  uolumine.  |  Hylarius  contra  arrianos.  |  Opusculum  de  actione  |  mis- 
sarum. Glose  super  apo|calypsin.  Et  alia.  in  uno  |  uolumine.  {dieser  ganze  abschnitt 
von  De  Constructione  an  mit  dunklerer  dinte  von  and.  hand)  \  2  Zeilen  leer  \  Cassiodorus 
super  .L.  psalmos  |  in  uno.  j  3  Zeilen  leer  \  Glose  super  sequentes  .l.  psalmos  1  in  uno.  | 
2  Zeilen  leer  \  Item  glose  super  tercium  .l.  sed  |  non  perscripte.  Item  glose  |  super  to- 
tum  psalterium.  in  uno  |  2  Zeilen  leer  \  (335c)  Cassianus  de  institutis  |  patrum  et  coUatio- 
nes  I  in  uno.  |  1  zeile  leer  \  Gregorius  papa  prima  pars  mo|ralium  in  uno.  uolumine.  Item] 
secunda.  et  tertia  in  uno  {dieser  band  jetzt  in  Wien,  Denis  li,  1,834).  quarta  ]  in  uno. 
quinta  in  uno.  et  sexta  in  1  uno  {desgl.  in  Wien,  Denis  li,  1,  836).  Quadraginta.  ]  ome- 
lie eiusdem.  et  dialogus  \  idungi.  et  ysidorus  dif|ferentiai-um  in  uno.  Cura  ]  pastoralis 
beati  gregorii  in  |  uno  {jetzt  in  Wien,  Denis  li,  1,  864).  Omelie  eiusdem  super  1  primam 
uisionem  ezeclii|elis  in  uno.  Item  omelie  |  eiusdem  de  edificio  iam  [  dicto  prophete  ostenso. | 
in  uno.  Dialogus  sancti  gregorii  |  in  uno.  Registrum  gregorii  in  |  uno.  |  5  Zeilen  leer\ 
Uita  martini  et  epistole  |  ivonis  in  uno.  Uita  |  patrum  in  uno.  Passio|nes  sanctorum 
in  uno.  Item  pa^jsio  anastasii  et  aliorum  |  sanctorum  in  uno  uolumine.  |  1  zeile  leer  \  Ysi- 
dorus sententianim  !  et  bernhardus  de  considera|tione  in  uno  uolumine.  Ser|mones  beati 
bemhardi.  |  super  cantica  canticorum  |  in  duobus  uoluminibus  {jetzt  in  Wien,  Denis  II, 
1,  998  jf).  I  Item  sermones  eiusdem  in  |  duobus  libellis.  Item  bern|hardus  de  duodecim 
gradijbus  humilitatis.  et  ex|positio  super  cantica  ]  canticorum  in  uno  uolumine.  |  3  Zeilen 
leer  \  (335^)  Cassianus  de  institucione  {von  and.  hand,  wol  nur  federprobe,  vgl.  erste 
zeile  der  sp.  3)  |  2  Zeilen  leer  \  Prosper  de  contemplatiua  (u  aus  a  corr.)  \  uita.  et  cassio- 
dor  {das  zeichen  für  us  radiert)  de  ori|gine  anime.  et  maximus  philo|sophu8  et  notkerus 
de  illustribus  |  uiris  in  uno.  Item  ysydorus  |  super  uetus  testamentum  et  gregorius  \  super 
cantica  canticorum    in   uno.  1  Tractatus   domini   anshelmi  de  1  ueritate   in  uno.  I  5  Zeilen 


490  Vkkzeichnih  Dkr  Hhs.  265—268 

destuit  (sie)  illas  {Motte  17).  i—  FJMone  Anz.  f.  künde  der  teidsdien  voixeü  7 
(1838),  G02.  —  \P.  459-1  [265 

LONDON, 
BRITISH  MUSEUM. 
5  Add.  15000  (früJier  im  besitz  von  TOWeigd,  s.  Serajjetmi  1847  .s-.  217)  in 
folio,  xijxu  jlis.,  112  blL:  die  gedickte  des  Prudentiiis  bis  ApotJieosis  441  mit 
einigelt  deutschen  interlinear-  und  niarginalgU.  in  der  vordem  hälfte  (DCCCXIII).  — 
erste  nachricht  von  den  gll.  in  List  of  additions  to  the  departenunt  of  mss.  1844 
s.  85,    ausgäbe  durch   ESteinmeyer  Zs.  16  (1873),  4.  108  f  nach   einer  ahschrift 

10  von  E Sievers,  welcher  1879  die  hs.  nochmals  verglich.  ^  [P.  224.]  [266 

Add.  16S94  {aller  Wahrscheinlichkeit  nach  ivie  auch  Add.  16898  tind  16900 
früher  in  S Peter  zu  Salzburg,  wo  der  codex  die  Signatur  A.  6.  19  führte  mid 
von  HHoffmann  {Mein  leben  2,  264)  entdeckt  wurde)  in  octav,  xi  jhs.,  265  blL: 
die  werke  des Prudentius,  6/.  244^ — 246*  dis  Versus  de  uolucribus  et   iu- 

15  mentis,  beide  mit  deutschen  interlinear-  imd  marginalgll.  (DCCLXXXIII. 
DCCLIV).  es  folgen  zweispaltig  die  Glo  so  superPrudentium  7nit  deutschen 
contextgll.  (DCCLXXX).  —  ESteinmeyer  Zs.  16  (1873),  4.  6.  21  ff  nach  einer 
ahschrift  von  E Sievers,  welcher  1879  die  hs.  nochmals  collationierte.  —  [P. 
223.]  [267 

20  Add.  183*79  {am  8.  x.  1850  von  dem  buchhändler  Äsher  in  Berlin  erworben, 
früher  S  Georgenberg  bei  Schwaz  in  Tirol  —  dies  stift  wurde  nach  dem  brand  von 
1705  7iach  Fiecht  verlegt  —  gehörig,  wie  aus  der  bleistiftnotiz  2*  unten  ad  Biblio- 
thecam  Monasterij  Montis  S.  Georgii  1659  hervorgeht,  vgl.  unsere  nr  292)  in 
folio,    XIII  jhs.,     151   bll.  {dabei  ist  das  moderne  vorsatzbl.   mitgezählt)  in  sieben- 

25  zehn  von  der  zweiten  ab  je  am  schluss  signierten  quaternioneti  oder  {läge  3 — 9) 
quinionen:  bl.  2^^ — 14^9^^  dreispaltig  unter  der  roten  Überschrift  Incv^it  mat^  v^boE 
op'  laudabile  von  einer  hand,  deren  züge  jedoch  88*^  88^^  tmd  von  104  an  je 
in  der  dritten  spalte  der  vorder-  und  der  ersten  der  rückseiten  erheblich  kleiner  und 
enger  werden,  die  beiden   Salomonischen  glossare  mit  dem  Abavus  major 

30  zusammengearbeitet,  begleitet  von  zahlreichen  deutschen  gll.  im  context  und  inter- 
linear (MCLXXVc).  der  Schreiber  der  zwischenzeiligen  deiitsclien  worte  Jmt  ge- 
leer I  Duo  uolumina  hugonis.  |  de  sacramentis.  exameron.  ]  Item  regula  hugonis  clau|stra- 
lium  et  traetatus  super  magnificat.  )  et  de  perpetua  uirginitate  |  sanete  MaRie.  et  alia 
eiusdem  opusjcula  in  uno  uolumine,  Bernhardus  |  de  .xn.  gradibus  humilitatis  |  et  de 
gratia  et  libero  arbitrio  ]  et  item  de  dispensatione  ]  regule  et  de  diligendo  deo  in  |  eodem.j 
2  Zeilen  leer  \  Haimo  super  apocalipsin.  |  et  liber  zosime  et  uita  MaRie  |  egiptiace.  in  uno. 
Barlaam  |  et  collationes  cassiani  .vii.  {scheint  mit  dunklerer  dinte  in  .vili.  corr)  \  et 
uita  saneti  bonefacii  in  uno  |  uolumine.  Speculum  ecclesie  in  duabus  |  partibus,  onorius 
{davor  ein  loch)  de  cognijtione  uite  et  alia  opuscula  |  in  uno.  liber  qui  scribitur  clauis| 
l^hisice  in  uno.  Seneca  in  uno.  1  Decreta  ivonis  in  uno  uoliunine  {die  Linzer  hs.  des 
Johannes  baptista,  Kraus  s.  121).  |  De  expedicione  ierosolimitanorum  \  tempore  gotfridi 
ducis  et  solinus  in  j  uno  uolumine.  Effrem  de  conpunctione.  |  et  musica  widonis  in  uno 
{jetzt  in  Wien,  Denis  ii,  1,  477).  |  Uita  saneti  siluestri  et  aliorum  sanctomm  |  in  uno 
uolumine  {unsere  hs.). 


Linz  Cc.  vii.  7  —  London  Adü.  18370  491 

kgentlich  auch  ganze  gll.  nachgetragen,  am  schhiss  Finito  libro.  sit  laus  et  gloria 
christo.  Scriptori  roquiem  donet  deus  in  Icmsalem.  Laus  tibi  sit  Ihesu,  darauf 
mehrere  verwischte  leiten.     149^^ — 150*^  Mir  acta  s  Georgii.  Gcorius  clr  a  geos 

i  a. 

q  e  terra.  7  orge  qd  e  colere  qi  coles  terra  usw.     150*^  von  jüngerer  hand  unier 

5  der  Überschrift  excerpta  qdam  ei)i  weitere.^  Lehen    des    hl.    Georg    Erat  conies 

in  ciuitate  palestia  I  puincia  Capadocie  {)bus  7  nobil  noie  Geori^  tisw.     150^^ — 

151^^  ein  mirakel    des   hl.   Jacob us*.     dem  bl.  1*  sind  zwei  papierzettel  auf- 

*  ich  lasse  dies  für  fränh'sche  localgescMchte  nicht  uninteressante  stücJc  folgen, 
indem  ich  seine  zahllosen  dbkürzungen  auflöse  und  interpunction  einführe.  (150^1)  Quo- 
niaiu  ad  placaiidum  diuine  miserationis  clementiam  beati  lacobi  apostoli  patrocinium  ple- 
rosque  appetere  cognoscimus  ac  per  longa  terranim  spatia  miro  affectu  ad  memoriam 
illiiis  currere  nonnullos  uidemus,  quoddam  ipsius  beneficium  cuidam  nuper  supplici  suo 
impensiim  memorie  commendare  satagimus,  qiiatenus  qui  nunc  illi  fideli  deuotione  famu- 
lantur  ardentiori  postmodum  desiderio  ad  amorem  eins  accendantur  (hs.  accendat").  Qua 
autem  dicturi  sumus  deo  teste  ab  eo  cui  res  ipsa  impensa  est  audiuimus.  Gernianus  ergo 
(hs.  g)  Bvcchonis  wormaciensis  episcopi  [Burkhard  ii  1115 — 1149,  welcher  nach 
JFSchannat  Historia  episcopatus  Wormatiensis  1,  350  ducebat  suge  stirpis  originem 
ex  veteri  claraque  Ahomiorum  gente;  Kirchahorn  und  Freyahorn  liegen  südöstlich  von 
Waischenfeld  in  der  fränkischen  Schweiz'],  Heinricus  videlicet  de  Aharin,  uir  bo- 
nus  et  iuxta  modum  secularem  religiosus,  ad  memoriam  beati  lacobi  apostoli  se  iturum 
deuouebat;  set  negligenti  uotum  desidia  differens  iustam  dei  castigationem  pro  sponsione 
intermissa  incurrebat.  Nam  pius  dominus  qui  corripit  quos  diligit,  qui  flagellat  omnem 
quem  filimn  recipit  [Hehr.  12,  6]  delictum  illius  non  dissimulans  graui  eum  uerbere  ca- 
stigauit  et  uniuersum  Stratum  eius  in  infirmitate  uersans  [Ps.  40,  4]  diuturna  illum  in- 
ualitudine  perurgebat.  Quid  plura?  Post  longam  itaque  egritudinem  iacet  per  triduum 
sine  voce,  sine  tocius  motu  corporis,  affuitque  coniux  merens  omnisque  familia  plorans, 
nichil  aliud  nisi  extrema  domini  sui  expectans.  Tum  ecce  iuuenes  duos  in  albis  conspicit 
ingredi  preclaros,  quos  a  domino  sibi  gratulabatur  transmissos.  Set  illis  cum  silentio 
abeun(150b2)tibus  senior  quidam  pulchre  uisionis,  mire  auctoritatis  ingredi tur,  egrum  et 
ipse  contemplatur :  set  infirmus  ab  eo  sicut  et  ab  illis  sine  consolatione  relinquitur.  Post 
senioris  autem  abscessum  uir  quidam  truci  uultu,  teterrimus,  omni  horrore  plenus,  festi- 
nus  uenit,  derelictum  comprehendit  et  ad  tormentorum  pertrahere  loca  crudeli  nisu  sine 
omni  miseratione  contendit.  Quid  ageret  ille,  quo  se  uerteret  ignorauit.  Circumspexit 
et  non  erat  auxiliator,  quesiuit  et  non  fuit  qui  adiuuaret  [Esai.  63,  5].  Respiciens  erat 
ad  adiutorium  hominum  et  non  erat  [EccU.  51,  10]:  periit  quippe  fuga  ab  eo  et  non 
erat  qui  requireret  animam  eius  [Ps.  141,  5].  Trahitur,  angustiatur  et  ad  penarum  loca 
perducitur  ibique  uia  deorsum  uergens  lata  fumanti  sulphure  et  acutis  clauibus  asperrima 
ad  trahendum  animas  infidelium  ad  penas  ignis  eterni  preparata  ei  monstrata  est.  In 
cuius  uisione  nimium  exterritus  turbatur,  set  ad  lacum  ire  dei  [Äpoc.  14,  19]  omnipo- 
tentis  per  illam  non  trahitur,  uerum  in  sublimi  portatur.  Ibi  vero  fletus  et  Stridor  den- 
tium,  ibi  fumus  tormentorum  qui  ascendit  coram  deo  in  secula  seculorum  [Äpoc.  14, 11]. 
Ibi  plurimos  conspicit  quos  in  seculo  dum  uiueret  agnouit;  set  dum  per  fetorem  et  fu- 
mum  densissimum  duceretur  iamque  lq  ignem  mergeretur,  ecce  senior  iUe  de  quo  supra 
dictum  est  affuit,  desperatum  per  brachium  adprehendit  et  ut  sibi  mitteretur  cum  magna 
auctoritate  imperauit.  Territus  nequam  spiritus  paruit,  hominem  dimisit,  fugit,  nusquam 
comparuit.  (150^3)  Tum  vero  anime  miserorum  qui  sedebant  in  tenc^bris  et  umbra  mortis 
[Luc.  1,  79  uö.],  videntes  hominem  ad  seculum  reduci  (hs.  reducti),  uoce  lacrimabili  ut 
sui  misereretur  (hs.  mis'erent")  clamabant,  ut  diuinam  pro  se  clementiam  placare  digna- 
retur  postulabant.    Inter  quos   etiam   Adalbero   de   Nolesbach,    vir  notissimus,   qui 


492  Vkrzeichnih  Dkr  Hhh.  268 

gcklehl,    dnrcn  einer  die  wmie  It  niater  vcrborum,    der    zvjeiie  Legatarig   gerhab 
(s.  Schmeller  1^,   930)  f'on  einer  Itand  nae/i.  xv/xvi  enthält.  —  auf  die  deutschen 

nupcr  dcfnnctus  grauitcr  et  ipse  ibi  crvciabatur,  hec  per  eum  vxori  sue  verba  depreca- 
tionis  mandauit  dicens.  'Die  queso'  ait  'uxori  mec,  ut  memor  coniugalis  fidci,  memor 
oranium  bonorum  que  uiuens  sibi  contuli,  elemoninis  pro  ereptionc  mea  insistat,  raissas 
pro  mc  cclcbrari  faciat,  de  predio  buo  ad  ecclcsiam  beate  Marie  tribuat  et  a  pressura 
flamme  {hs.  flame),  a  tribulatione  que  circumdedit  me  [Eccli.  51,  6]  per  hec  eripiendura 
me  agnoscat/  His  ita  peractis  dum  progressus  inde  esset  paululura  deducente  eum  se- 
niore,  accessit  quidam  quem  minime  recognouit  et  qualiter  Berenhardi  filius  de  Ra- 
de kke  se  haberet  sollicite  inquisiuit.  Cui  cmn  dictum  foret,  freneticum  fore  iuue- 
nem  grauiterque  torqueri,  respondit  'insania  hec  quam  patitur  non  suis  set  ex  peccatis 
Bernhardi  patris  sui  illi  accessit,  qui,  cum  ex  misericordia  dei  filium  ad  consolacionem 
uite  presentis  accepisset,  non  deo  gratias  egit,  set  bona  beati  Georii  martiris  in 
episcopatu  Babenbergcnsi  diripuit  hecque  diuino  iudicio  in  pignore  suo  pati  pro- 
meruit.  Die  ergo'  ait  'illi  {darauf  ait  ausgekratzt),  ut  episcopo  cleroque  Babenber- 
gcnsi {hs.  Babenb^si)  pro  rebus  inuasis  satisfaciat  et  ut  in  castello  aharensi  {hs.  aba- 
resi)  filium  suum  super  altare  beati  Nicolai  confessoris  ad  annualem  censum  offerat  sic- 
que  illum  pristine  restituendum  sanita(151a^^)ti  agnoscat.  Quod  si  rennuerit,  a  spiritu 
immundo  aperte  eum  uexari  uidebit.'  Hiis  finitis  ad  campum  floribus,  lumine  omni- 
qiie  arnenitate  plenum  perductus  super  gramen  mollissimum  conlocatur  et  suauissimam 
celestis  exereitus  hauriens  armouiam  sie  effatur:  'O  qualis  suauitas,  quam  mira  ioeunditas! 
si  mauere  hie  iugiter  ualerem,  meliora  numquam  requirerem'.  Tum  senior  iubet,  ut  se  erigat, 
celum  respieiat  et  que  ibi  sint  sollicite  adtendat.  Quo  saneto  circulum  in  celo  haud  par- 
uum  conspieit  apertum  {hs.  aptu)  angelosque  in  splendidissimo  habitu  per  ipsum  stantes, 
crvees  in  manibus  tenentes  et  celestem,  incomparabilem  suauitate  cantum  proferentes.  Hec 
autem  Heinrieus,  dum  hoc  mihi  narraret,  cum  suspiriis  multis  testabatur,  quia  lux  quam 
inferius  ante  mirabatur  respectu  illius  que  de  eirculo  et  angelis  procedebat  obscura  et 
quasi  tenebrosa  uidebatur.  lubetur  preterea  per  circulum  et  angelos  argutius  contemplari 
et  ibi  etiam  quid  appareat  subtilius  intueri.  Quo  iussa  complente  quid  uiderat  interrogatur : 
'"circulum'  ait  ille  'paruulum  incomparabili  fulgore  splendidum  uideo  et  in  ipso  uelud  figu- 
ram  hominis  considero,  set  qualem  {hs.  qle)  habeat  speciem  reuerberante  quod  de  ipso  pro- 
cedit  lumine  oculos  meos  contemplari  non  ualeo'.  Et  senior  'hie  est'  inquit 'Xristus  domi- 
nus noster,  set  mundos  oculos  non  habes  et  ideo  ipsum  uidere  non  preuales'.  Et  iterura 
'placetne  ait  'lux  et  amenitas  que  apparet?  absque  ambiguitate  tibi  constet,  quia,  si  in 
Monte  sancti  Georii  martiris  qui  in  parte  Bauarie  est  que  Intal  uoeatur  a  religiosis  uiris 
seruitium  dei  studiose  ageretur,  hec  singulis  annis  in  Dedicatione  ecclesie  eins  a  Nona 
prime  diei  usque  in  (151^^)  Nonam  sequentis  diei  manifeste  cerneretur.  Oportet  te  iterum 
ad  seculum  redire  et  uotum  tuum  persoluere.  Sum  quippe  apostolus  Xristi  lacobus,  quem 
ideo  adiutorem  habere  meruisti,  quoniam  meam  ad  memoriam  te  iturum  spopondisti :  visio- 
nem  haue  omnibus  narra,  que  dieta  sunt  tibi  diligenter  obserua.  Die  etiam  episcopo  baben- 
bergcnsi, in  hoc  eum  deliquisse,  quod  altare  ueteris  strueture  in  ecclesia  prothomartiris 
Stephani  a  religiosis  uiris  dedieatum  deposuit  omnisque  illa  edificatio  ex  negligentia  eins 
delapsa  sit.  Grauiter  quippe  martir  ille  apud  iudieem  omnium  eum  aceusabit,  nisi  negli- 
gentiam  haue  emendare  studuerit.'  Porro  ne  sermo  hie  in  dubium  ueniat,  ego  qui  hec 
scribo  minister  ipso  die  episcopi  eram,  quando  altare  uetus  ex  uili  seemate  destruebatur  et 
nouum  ex  quadratis  lapidibus  in  patrocinium  eorundem  sanctoriun  quibus  et  uetus  quod  de- 
struebatur construebatur  et  dedicabatur.  Hainricus  autem  auditis  sermonibus  apostoli 'quis% 
ait 'domine,  fidem  verbis  meis  adhibebit?  Somnia  me  narrare  inutilia  dicturi  sunt,  friuola 
hec  et  quasi  deliramenta  deridebunt*  Tum  apostolus  'cum  reuersus  fueris',  inquit  'uisionem 
presentibus  narrabis  et  hoc  sibi  indicium  a  me  transmissum  doceas,  quod  protinus  de  lecto 


London  Add.  18379  493 

glL,  deren  miihsanir  tind  xeitrauhende,  capie  ich  dr  RPriebsch  verdanke,  macliten 
der  Catalogue  of  ndditions  to  Die  niss.  in  Ute  British  nmseum  in  the  years  1848 
to  1853  (1868)  6\   105  und  das   CGL  4  (1889),  xxxv  aufmerksam,  [268 

siirgens  ad  fociim  sine  adiiitorio  alioruin  sedcre  perges  et,  cum  Stratum  tibi  fucrit,  reuersus 
ad  grabattum  pristina  deuuo  iufirmitati?  fatigabcris.  Crastiua  autcm  die  iuxta  domus  tue 
ianuam  super  sellam  sedcas  ibique  perfcctam  sospitatem  recipies.'  Hin  dictis  Heiuricus  ad 
se  reuersus  in  lecto  continuo  resedit,  (151»')  circumspicit,  ubi  sit  senior  qui  secum  loque- 
batur,  perquirit.  Qui  assistebant  ei  de  subitanea  eins  permutatione  perterriti  fugam  para- 
baut,  alii  de  morte  eum  resurrexisse,  alii  eum  insanire  existimabaut.  Ipse  autem  se  sanc 
fore  mentis  asseruit,  seniorem  secum  fuisse,  secum  plura  locutum  esse  constanter  affirmauit. 
Mulier  bis  auditis  propius  accedebat  et  amplexans  uirum,  ut  eum  ab  aliena  locutione  auer- 
teret,  alia  aliaque  illi  uerba  ingerebat  et  sie  a  narratione  uisionis  que  precepta  illi  fuerat 
eum  abstrahebat.  Itaque  cum  in  lecto  iuxta  eum  resedisset,  reclinato  super  eam  capite  ob- 
dormuit  itorumque  assisteus  apostolus  per  brachium  illum  fortiter  comprehendit  et  acri 
inuoctione  multisque  uerbis,  quare  uisionem  non  enarrasset,  increpauit.  Ipse  vero  non 
habens  quid  responderet  humiliter  se  emendaturum  promisit.  Et  apostolus  'uide',  ait  'ne 
aliquid  eorum  que  uidisti  et  audisti  pretermittas  set  omnibus  quibus  uales  exponas'.  Sta- 
timque  Heinricus  expergefactus  presentibus  'nonne'  inquit  'uerum  est  quod  de  seniore  dice- 
bam  uobis?  Ecee  enim,  cum  obdormisse  uobis  uisus  sum,  iterum  mihi  astitit  et  similia 
prioribus  mandata  iniunxit.'  Et  exorsus  sermonem  cunctis  qui  aderant  uisionem  fideli 
naiTatione  reuoluit  multumque  audientibus  mirationis  tam  insolita  narratione  ingessit.  Pon'o 
cum  inditium  quod  ad  credulitatem  eis  missum  est  exposuisset,  subito  de  lecto  consurgens 
remotis  omnibus  ueluti  sanus  ad  focum  sedere  cepit  et  (151^^),  cum  sibi  stratus  esset  com- 
positus,  reuersus  denuo  ad  grabattum  pristina  inualitudine  uergi  cepit.  Sequenti  autem 
die  ad  ianuam  domus  sue  sedentem,  ut  promissum  sibi  est,  perfecte  eum  febris  deseruit. 
Nee  mora  compositis  rebus  suis  ad  memoriam  sancti  lacobi  apostoli  cepit  pergere  multos- 
que  relacione  uisionis  sue  edificare.  Uxor  autem  Adalberonis  auditis  que  circa  uirum  suum 
gerebantur  haud  parum  est  perterrita  et  expletis  bis  que  sibi  precepta  sunt  erga  ereptionem 
eins  pie  extitit  sollicita.  Bemhardus  uero  et  ipse  agnoscens  mandata  sibi  de  episcopo  clero- 
que  Babenbergensi  de  erroribus  suis  satisfecit  filiumque  suum  super  altare  beati  Nicolai 
obtulit  eumque  ab  omni  frenesi  et  insania  liberum  recepit.  Set  quoniam  Heinricus  vene- 
randi  episcopi  Ottonis  [1102 — 1139]  gratiam  non  habuit,  familiäres  ipsius  qui  hec  sibi 
insinuarent  conuenit,  ipseque  presul  ad  ecclesiam  prothomartiris  predium  tribuens  tectum 
nouum  super  monasterium  cum  ti:gnis  et  trabibus  construxit  et  claustrum  ibi  edificare 
inchoauit  quod  adhuc  tamen  non  perfecit.  Nunc  autem  in  monte  sancti  Georii  sollicitu- 
dinem  gerant,  quabter  deo  suoque  patrono  deseruiant:  quia  cum  omnia  que  dicta  sunt 
aliis  fideliter  sint  completa,  que  sibi  sint  promissa  non  possunt  esse  nisi  uerissima,  maxime 
cum  Heinricus  testetur,  que  de  eis  sunt  predicta  ter  sibi  postea  esse  reuelata.  Hec  ueraci 
illius  qui  uisionem  uiderat  relatione  ilbV^"^)  cum  audissemus,  ad  edificationem  fidelium  me- 
morie  commendare  studuimus,  quatenus  qui  beato  lacobo  apostolo  famvlantur  ad  deside- 
rium  illius  magis  magisque  accendantur;  quoniam  sicut  huic  adiutor  in  oportunitate  \vgl. 
Ps.  9, 10]  extitit,  sie  et  illos  nullatenus  deserit,  set  de  omni  tribulatione  et  angustia  ereptos 
ad  uisionem  pacis  eterne  perducet  ac  redemptori  nostro  in  quem  desiderant  angeli  prospi- 
cere  [1  Petri  1,  12]  feliciter  offeret.  Sit  ergo  ei  gloria  qui  consolatur  nos  in  omni  tribu- 
latione nostra  [2  Cor,  1,  4].  Qui  vivit  et  regnat  deus  per  omnia  secula.  Amen.  —  das 
stück  ist  somit  ein  nach  SGeorgenberg  gerichteter  und  einige  zeit  vor  1139  abgefasster 
mahnbrief  eines  Bamberger  geistlichen,  vielleicht  eines  canonikers  von  S Jacob:  denn  die 
Relatio  de  püs  operibus  Ottonis  episcopi  (MG  SS  xv,  2, 1163)  meldet,  dass  Otto  Ad  sanctum 
Stephanum  . . .  inter  cetera  pietatis  suae  beneficia  claustrum  cum  officinis  aedificavit  et  tur- 
rim  exstruxit,  während  unser  bericht  nur  von  dem  anfang  dieses  baus  zu  berichten  weifs. 


494  VioRzioH'HNis  J)ek  Um.  2G9— 273 

Adel.  I8400  in  quari,  x  jhs.,  162  zweispaltige  hlL:  hl.  1^  ff  die  Clemen- 
tinischen  Recognitionen  mit  drei  deutschen  interlinear gll.  (DCXVII),  welche 
JZiipitxa  für  mich  verglich,  über  den  sonstigen  inhalt  des  codex  s.  Catalogue  of 
additions  to  the  mss.  in  the  British  museum  1848 — 1853  s.  107.  —  K Zange- 
5  meister  Sitzungsberichte  der  Wiener  alcademie,  hist.-phil.  klasse  84  (1877), 
526.  [269 

Add.  19723  {p'ovenienz  s.  ii.)  in  quart,  x  jhs.,  54  bll.  {zwischen  hl.  16  und 
17  fehlen  zwei):  hl.  2» — 53  die  Libri  evangelicn-mn  des  Juvencus  bis  4,  723 
mit  einer  reihe  interlinearer,   meist  aber  marginaler  deutscJier  gll.  einer  hand,  die 

10  namentlich  auf  den  ersten  bll.  sehr  stark  abgerieben,  zum  teil  sogar  unleshar  sind 
(DCCXXIII^  nachtr.).  bl.  1^  steht  das  fast  ganz  abgescheuerte  Carmen  rhythmi- 
ciim  de  canonihus  evangelicis  (s.  darüber  Sedulius  ed.  Huemer  s.  xii),  1^  die  un- 
echte Praefatio  de  quatuor  evangelistis,  ein  citat  aus  Hieronymus,  eine  sub- 
scriptio  und  der  verwischte  eintrag  Codex  s.  alexandri,  der  von  einer  jungem  hand 

15  (saec.  xi  ex.)  als  Codex  s.  alexandri  sup  widerholt  wurde,  daraus  hat  Marold 
geschlossen,  dass  die  hs.  früher  dem  stift  Ottobeuern  hei  Memmingen  gehört  habe : 
wol  mit  recht,  denn  die  gleiche  inschrift  kehrt  in  einer  andern  der  wenigen  er- 
haltenen hss.  des  klosters  wider,  s.  FBaumann  Gesch.  des  Ällgäus  1,  569.  hinter 
sup  sollte  wol  noch  der  name  des  flüsschens    Oünz  folgen,     dazu  stimmt,    dass 

20  Marold  sämmtliche  auf  bl.  54*  um^  ein  tierhild  herum  eingetragene  namen, 
nämlich  Hainricus,  Sigemarus,  ferner  gervnc  |  m'  marcv|art  |  Öto,  dann 
WECIL  WECIL  I  WERiNHERi,  endlich  HEINR.  aiifscr  RiCHiLT,  wic  er  fälschlich 
hinter    werinheri    statt    esculus    las,    in     den    Ottobeurer    necrologien    nach- 

o 

weisen    konnte,     in    dem    Index  bihliothecae    Vttenpurrensis    des    f.   DAicheler   v. 
25  j.  1574  auf  der    Münchner  hof-  und    Staatsbibliothek   (Cbm.   cat.    442^)   freilich 
finde  ich  keinen  Juvencus  genannt ;   doch  sind  dort  möglicher  weise  {vgl.  praef.  6*) 
die  hss.  nicht  vollständig  verzeichnet,     denn  der  Catalogus  Librorum  manuscriptorü 
Bibliothecae  Ottoburanae  aus  dem  an  fang  unser  s  jhs.  im   Clm.  27134  verzeichnet 
^.20  einen  Juvencus,  dem  wie  unserer  hs.  am  schluss  86  ^^z;.  mangelten,     aller- 
go dings  enthielt  die  hs.  noch  and.  stücke,  die  Canones  conciliorum  und  verschiedene 
briefsammlungen.     hl.  54^  auszüge  aus  Beda  De  temporum  ratione.  —    CMarold 
Germ.  32   (1887),    351—355   vgl.  508   und  31  (1886),   120.     ich  verdanke  eine 
collation  dr  RPriehsch.  [270 

Add.  21910  {bl.  1  saec.  xiii  Liber  de  Rindorp  Majori)  in  folio,  xujhs.,  62  bll: 
35  Vergils  Äeneis  bis  8, 161  {es  fehlt  6,  451 — 817)  mit  wenigen  deutschen  interlinear- 
und    nmrginalgll.    (DCCCLXVIII).    —    ESievers    Zs.   15  (1872),  371.    —    [P. 
296.]  [271 

Add.  23931  {aus  Speier,  s,  u.)  in  quart,  x  jhs.,  133  {resp.  141)  bll:  bl.  3^ 
unten  —  129  Bedas  commentar  zu  Matthaeus.  unmittelbar  vor  dessen  an  fang  be- 
40  finden  sich  auf  3^  in  einem  mit  der  feder  flüchtig  gezeichneten  parallelogramm  die 
gleichaltrigen  verse:  Me  Godefrid  sanctae  presul  dedit  ecce  Mariae.  Munere  pro 
tali  teneat  pia  gaudia  caeli.     Quo  residet  regum  rex  omni  laude  per  aevum  * ;  der 

*  diese  drei  verse  nebst  einem  vierten  finden  sich  auch  in  der  Wiener  hs.  806  {De- 


London  Add.   18400—34248  495 

erste  davon  steht  mich  auf  dem  sonst  leeren  hl.  1»  eingetragen,  gemeint  ist  hisehof 
Gotfrid  von  Speier  950—61.  die  hll.  l\  2.  3»  sowie  130—133  sind  na.  mit 
aus\ügen  ans  des  Ilierongnins  commentaren  xu  Esaias  und  MattJiaeus  gefüllt, 
die  der  erläuterung  des  Bedatextes  dienen  sollen  ttnd  imn  der  gleichen  liand  her- 
5  rühren,  ivelche  diesen  selbst  durchcoiri gierte  und  mit  zahlreichen  interlinear-  und 
margi)ialgll.,  dai'unter  manclien  deutschen  (DLII*^  nachtr),  versah,  vm'geheftet  ist 
eine  heschreibung  des  codex  und  alphabetische  übersieht  seiner  deutschen  gll.  durch 
fFJMone  auf  8  quartbll.,  die  hei  der  nunmehrigen  blattzähhmg  mitgerechnet  sitid. 
das  museum  erwarb  die  hs.  am  28.  vii.  1860  von  HTross  in  Paris,   früher  gc- 

10  hörte  sie  dem  minister ialrat  FröJdich  in  Carlsi'uhe  (s.  DCXCIV).  vgl.  aueh  die 
beschreihung  Serapeum  1854  nr  1.    abschrift  verdanke  ich  dr  liPriebsch.  [272 

Add.  34248  (at(f  dem  rücken  die  zahl  97,  auf  der  Innenseite  des  deckeis  die  Signatur 
XXIII.  E.;  p'ovenienz  s.u.)  in  octav,  xi  jhs.,  203  bll.:  bl.  1^ — 201  die  werke  des 
Prüde ntius   7nit  zahlreichen  deutschen   interlinear-  und  marginalgll.  (DCCCVI), 

15  202*  zwei  augenrecepte  und  lat.  und  deutsclie  bibelgll.  (XXIV),  202^  die  in 
den  text  des  Prudentius  Contra  Symm.  ii  gewöhnlich  vor  v.  910  eingeschalteten 
stellen  aus  Symmachus  Briefen,  ebenfalls  mit  deutschen  gll.  (DCCCYI),  20S^  gll. 
deutsch  und  lat.  zu  den  Canones  (DCIV)  und  De  xii.  lapidibus,  203^  federproben 
und  ein  augenrecept.     auf  bl.  1^  die  notiz  von  neuerer  hand  D.  Aur.  Prudentius 

20  Clemens  poeta  Christianus  Jam  nuper  integer  apudCampidon:  repertus  ab  antiquitatis 
aliquot  studiosis  .Dxxiii  (die  erste  Ziffer  fehlt,  dh.  1528).  die  hs.  gehörte  dann  dem 
karthäuserkloster  Gaming  in  Osterreich,  zu  anfang  des  XYiijhs.  dem  Augsburger  arzt 
Karl  Widmann  (f  1638)  und  wurde  damals  von  IWeitz  für  seine  ausgäbe  des  Pruden- 
tius (Hanau  1613)  benutzt,     aus  ihr,  die  er  W  nannte,  und  einer  Bongarsischen  hs. 

25  {unserer  nr  32)  teilte  er  im  anhang  5.  771  ff  unter  dem  titel  Isonis  magistri  glossse 
eine  Sammlung  lat.  scholien  zu  Prudentius  mit,  bei  der  auch  deutsche,  durch  fractur- 
druck  kenntlich  gemachte  unterliefeyi.  später  kam  der  codex  an  den  grafen  Bran- 
dau  (f  1813),  darauf  in  die  gräfl.  Äpponyische  bibliothek  zu  Pressburg,  und  wurde 
in  den  Wiener  Jahrbüchern  bd.  xxxi  (1825),  Anzeigeblatt  s.  SS  f  näher  beschrieben. 

30  damals  tiahm  von  den  deutschen  gll.  StEndlicher  eine  sehr  unvollständige  abschrift, 
welche  HHoffmann  mir  überliefs  und  ich  Zs.lß  (1873),  85 — 92  (vgl.  s.  5  f)  ver- 
öffentlichte, die  hss.  der  Apponyischen  bibliothek  verbrachte  man  später  auf  das 
gräfliche  stammschloss ;  dort  blieben  sie  ungeordnet  und  unzugänglich,  bis  anfangs 
1878  acht  mss.  und  sechszehn  incunabeln  dieser  bibliothek  auf  dem  österr.  museum 

35  XU  Wien  ausgestellt  wurdem.  nachde^n  ich  aus  der  beilage  zur  Deutschen  zeitung 
vom  29.  I.  1878  ersehen,  dass  unter  denselben  auch  der  Prudentiuscodex  sich  be- 
fand, liatte  J Seemüller  auf  meine  bitte  die  grofse  freundlichkeit,  sich  dem  mühsamen 
v/nd  zeitraubenden  geschäft  der  abschriftnahme  zu  unterziehen,  nur  in  einem  punct 
entsp'och  die  von  ihm  angefertigte  copie  nicht  den  in  dieser  Sammlung  sonst  be- 

40  folgten  'nortnen.  es  kommen  nämlich  viele  gll.  in  geheimschrift  vor:  diese  hat  See- 
müller fast  stets  aufgelöst  und  nur  auf  den  ersten  bll.  seiner  abschrift  jedes  mal  die 

nis  I,  1,  993),  welche  darnach  aus  Speier  zu  den  regiiUcrten  canonikern  in  Ilayne  ge- 
langte. 


49G  Verzeichnih  Der   Hhh.  273—280 

tatsache  der  steyanographie  constatiert.  ührigans  ist  diese  yeheimschrifl  eine  d/jjrpelte : 
einmal  die  ühlicfie,  welche  die  vocale  durch  die  folgenden  consonanlen  ersetzt,  sodanii 
eine  besondere,  deren  Schlüssel  im  anfang  des  codex  mitgeteilt  und  hei  der  jeder 
hucJistab  durch  ein  eigenes  zeichen  widergegeben  wird.  na/-}idem  aber  1892  d/is 
5  British  museum  den  codex  erworben  hatte  {vgl.  Catalogue  of  additions  in  tlce  years 
1888 — 1893  s.  2G0  ff),  verglich  ihn  nochmals  RPriebsch,  sodass  ich  jetzt  au/ih 
über  die  in  geJieimschrift  geliaUenen  gll.  genaue  auskunft  geben  kann,  der  zweiten 
art  bedienen  sich  538,  43.  55.  542,  55.  60.  72.  74.  75.  77.  543,  1.  8.  14.  17. 
20.  25.  45.  51.  uuereuo  65.  67.  68.  74.  80.  544,  1.  8.  9.  31.  33.  40.  63.  68. 
10  69.  70.  71.   72.  76.  78.   545,  3.  5.  9.     brestunga  {sie)    15.     tauernun    16.    31. 

antlazic  {sie)  32.  33.   546,  8.  9.   10.     liz  {sie)  11.  36.  37.  40.  43.  55.  547,  39. 

548,  1.  11.  58.  61.  62.  64.  549,  46.  550,  12.  die  erste  art  wird  verwandt 
542,  24  xxbrnpntf.  26  agbdstfkn.  29  smkddon.  57  fkrnfknnfn.  543,  4  chfrrxngpn. 
21  hppffrhxs.    27  xxbra.     29  ffrgbngfnkx.     544,  64  chbllpt.     545,  13  kmbkntkt. 

15  25  xxblzxn.     65  hflzb.    547,  40  bksmkzzknku.     54  hpxpktpbnt.    548,  44  chknnf. 

549,  37  nkgkrtk.  44  chksmpgknkn.  60  vukslkchp.  64  vvkzskn.  66  rkngks. 
68  fkrmbnfst  {sie).  69  gpvvkm.  71  chkbpzkn.  550,  1  mblbntf.  aicfserdem  ist 
545,  48  zu  vey'bessern  130*  in  130^  und  zu  bemerken,  dass  550,  29  vor  hielen 
ein  c  sich  erkennen  lässt.  —  [P.  62.  222.]  [273 

20  Arund.  283  in  klein  quart,  xii  jhs.,  32  bll.  {vier  lageyi,  deren  letzter  die  beiden 
schlussbll.  fehlen;  dafür  sind  hl.  31.  32  zugeheftet,  die  von  zwei  händen  des 
xni  jhs.  beschrieben  wurden):  Mac  er  De  viribus  herbarum  bis  bl.30^  unvollständig, 
mit  deutschen  gll.  einer  hand,  welche  zumeist  den  roten  capitelangaben  am  rande 
übergeschr.   sind   (MXXXVI*    nachtr.);    aufserdem    einige    deutsche   gll.    saec.  xv, 

25  welche  von  der  hand  herzurühren  scheinen,  die  am  obern  rande  von  30^  bemerkte 
Kowin  vendid*  bo^  sua  frid^ca  Schellen  p  xxx  lib  mancipiü.  31*^  ergänzung 
des  Macer  v.  1 6 Qb  ff  zweispaltig,  endend  mit  cap.  uxi  v.  1961.  32***  einspaltig 
bruchstück  eines  gr ammati sehen  tractats.  —  erster  hinweis  auf  die  gll.,  deren  ab- 
schrift  ich  dr  RPriebsch  zu  danken  habe,  im  Archiv  der  gesellscJmft  8  (1843),  758.    [274 

30  Arund.  393  in  octav,  ixjhs.,  93  bll:  die  Cafiones  conciliorum  der  Dionysio- 
Hadriana  bis  zum  concil  von  Carthago  {Maafsen  Gesch.  s.  441)  mit  einer  reihe 
deutscher  interlinear-  und  marginalgll.  auf  den  ersten  34  bll.,  die  leider  durch  be- 
schneiden vielfach  gelitten  haben  (DXCIX).  -^  aufmerksam  auf  die  gll.  machten 
das  Archiv  der  gesellschaft  8  (1843),  759  und  FMaafsen  Sitzimgsberichte  der  Wiener 

35  akademie,  hist.-phil.  Masse  56  (1867),  167.  benutzt  in  abschrift  von  E Sievers; 
nachtrage  gab  PPiper  Litteraturbl.  f.  germ.  und  rom.  phil.  1897  s^.  76.  facs.  von 
bl.  5^  im  Catalogue  of  ancient  mss.  in  the  British  museum  pari  ii  Latin  (1884) 
tafel  46.  [275 

Arund.  514    in  quart,    miscellanhs.   des   x/xi  —  xv  jhs.,    173   {na^h  früherer 

40  Zählung  174)  bll.,  ausführlich  beschrieben  im  Catalogue  of  mss.  in  the  British 
museum.  new  series  vol.  i  pari  i  (1834)  s.  146 /",  vgl.  au^h  Catalogue  of  ancient 
mss.  in  the  British  museum  pari  ii  Latin  (1884),  76*:  darin  ua.  zwei  in  un- 
richtiger folge  gebundene  {denn  bl.  153 — 160,  früher  154 — 161,  gehört  vor  145 — 152, 


London  Add.  34248  —  Luxemiutik;  44  497 

friüier  146 — 153)  quaternionen  einer  hs.  saec.  x/xi  vo7i  Boethius  De  consolatione 
buch  III  —  V  mit  xolilreich^^u  deuUchen  und  lat.  interlinear-  und  marginalgll. 
(DLXXIX).  —  henntxt  in  ahschrift  von  E Sievers;  navhti'äge  gab  PPijwr  Litte- 
raturbi  f.  gcrm.  und  vom.  phil.   1897  sp,  70.  [276 

5  llarl.  2610  (hl.  41*  von  einer  haml  saec.  xvii  Monasterii  S.  Vdalrici  Augustae) 
in  qnart,  50  hll.:  1)  sacc.  x  hl.  1* — 37*  (37**  leer)  Ovids  Metamorphosen 
I — 111,622  mit  einigen  deutsclien  interli7iearglL(DCCX.IjlV^  nachtr.);  2)  saec.  xiii 
hl.  38* — 40^  {unvollständig)  stücke  aus  dem  huchstahen  S  des  Papias;  3)  saec. 
xjxi  hl.  41* — 50^   Chalcidius  in  Timaeum  i  und  teilweise  ii.     aufserdeni  steht 

10  auf  hl.  1*.  38*.  41*  der  nur  in  kleinigkeiten  variierende  eintrag  20  die  Octobris 
A.B.  1725,  dh.  das  datum  der  erwerhung  des  codex  durch  Edward  Harley  earl  of 
Oxford,  ahschrift  verdanke  ich  J Seemüller.  —  der  gll.  gedachte  zuerst  REllis  in 
den  Änecdota  Oxoniensia.  Classical  series  i,  5  (1885)  s.  v,  dann  [worauf  mich 
K Zangemeister  himuies)  EChatelain  Paleographie  des  classiques  latins  tafel  xcvii,  1, 

15  der  dort  hl.  5^  des  codex  widergiht.  [277 

Harl.  2719  in  quart,  ix  jhs.,  177  zweispaltige  ss.  von  drei  händen:  Nonius 
Marcellus  Liher  de  pivprietate  sermonum  mit  einer  deutschen  marginalgl. 
(DCCXXXVIII^  nachtr.)  und  einer  keltischen  {zu  strabones  27,  1:  qui  oblicum 
habent   aspectum    guelcb).   ^    ich    entnehme    heide    sowol   der    vergleiehung    von 

20  JHOnions  in  den  Änecdota  Oxoniensia.  Classical  series  i,  2  (1882)  als  LMüllers 
Noniusausgahe ,  welcher  für  den  Harleianus  eine  coUation  von  E Sievers  be- 
nutzte. [278 
Harl.  4986  {hl.  1  Liber  Chuonradi  Peutinger),  früher  mit  5294  zusammen- 
gebunden, in  klein  folio,  xijhs.,  83  (1*,  2*,  24*  tmd  80  gezählte)  hll:    hl.  1* — 44^ 

25  des  Apulejus  Platonicus  Liber  de  medicaminibus  herbarum  mit  farbigen  ab- 
bildunge?i  der  pflanzen,  denen  häufig  deutsche  gll.  teils  von  dem  Schreiber  des  tex- 
tes,  teils  von  einer  zweiten,  jungem  und  blässern  hand  beigefügt  sind;  zuweilen 
fehlt  dann  der  lat.  name  der  j9/?an;?^6.  interlinear  gll.  finden  sich  nur  vereinzelt 
(MXXXIII).     44^ — 50*    Sexti  Placiti    Papyriensis   Medicinae   ex   animalibus ; 

30  50^  leer.  51*  —  56^  Epistola  Anthimi  ad  regem  Francorum  Theodericum, 
56^ — 64*  das  4  buch  des  pseudo-Plinius  De  re  medica,  64* — 66*  capitel  aus 
der  Diaeta  Theodori,  endlieh  66* — 80^  eine  heilmittelsammlung:  in  diesen 
letztgenannten  vier  stücken  wenige  deutsche  inteiiineargll.  oder  deutsche  worte  im 
context  der  recepte  von  der  hand  des  Schreibers  des  ganzen  codex  (MXLV.  MXLVIII. 

35  MLII.  MLX).  ahschrift  verdanke  ich  AWagner;  einige  stellen  verglich  RPriebsch 
nach.  —  auf  die  deutschen  gll.  zu  Apulejus  machte  OCockayne  Leechdoms  1 
(1864),  Lxxxii,  auf  die  zu  Anthimus  und  zur  Diaeta  Theodori  VRose  Änecdota 
grcBca  et  grcecolatina  2  (1870),  59/*.  83  aufmerksam.  [279 

LUXEMBUKG, 
40  ATHENAEUM. 

44  {früher  79;  aus  Echternach:  hl.  5*  saec.  xiii  Codex  sei  willibrordi  und  oben 
von  älterer  hand  die  Signatur  a  17)  in  klein  quart,  ixjhs.,  129  von  mir  gezählte 
hll.:         1)  hl.  5 — 48  das  erste  buch  der  Dialoge  Gregors  mit  einigen  deutschen 
Althochdeutsche  glossen  IV.  32 


498  Verzicichnis  Der  Hhb.  280—280 

interlinear gll.,  einer  marginalen  (DCLXXI).    davor  hl.  2 — 4  ein  capitelverzeichnis  für 
buch  lund^]  2)  ^/.  49  his  zum  schluss  das  vierte  buch  desselben  werkes  ohne 

alle  lat.  oder  deutschen  gll.     die  Selbständigkeit  dieses  teils  erweist  die  auf  bl.  50^ 
mit  I   beginnende  lagenzühlung.     bl.   1^'  (sonst  leer)  enthält  acht  deutsche  namen, 
5  welche  jetzt  in  NvWervekes   Catalogue  des   mss.  de  la  bibliothcque   de  Diixemhourg 
(1894)  5. 102  abgedruckt  stehen.  [280 

MADRID, 

AKADEMIE  DER  GESCHICHTE. 

AemilianuiB}  44  {dh.  aus  SMilla7i  de  la  Cogolla),  jetzJ  P  212   in  follo,  vom 

lOy.  9G4,  172  zweispaltige  unsignierte  blL:  lat.  Äbavusglossar  der  umfangreiclisten 
species  (vgl.  CGL  4,  xxxv/")  und  am  schluss  gesammelte  lat.-deutsche  sehr  ver- 
derbte gll.  zu  den  Gaiiones;  die  erste  seile  derselheyi  ist  aber  grasten  teils  weg- 
geschnitten (DLXXXIII).  vgl.  über  die  hs.  auch  Neues  archiv  6,  334 :  die  dort 
erwähnten  vv.  sind  MO  Poetae  lat.  2,  92   gedruckt,     abschrift  verdanke  ich  GLöwe. 

15  —  facs.  bei  GLöwe  und  PEwald  Exemipla  scripturae  visigoticae  (1883)  tafel 
XXIV.  [281 

MAINZ, 

STADTBIBLIOTHEK. 

C  131  (aus  der  bibliothek  des  karthäuserklosters,  dann  der  Universität  laut  Stempel 

20  auf  ^^)  in  quart,  x  jhs.,  163  von  mir  gezählte  blL:  die  vier  evangelien,  am 
schluss  unvollständig,  deutsche  gll.  finden  sich  nur  auf  bl.  2^^  und  3*  in  der 
vorrede  des  Hie^^onymus  übergesch7'ieben  (CCdjXYIlT),  in  den  evangelientext  selbst 
sind  weder  deutsche  noch  lat.  eingetragen.  —  [P.  87.]  [282 

Unsigniert     provenienz  s.  u.)  in  quart,  xi  jhs.,  207  gezählte  bll.,  davor  und 

25  darnach  je  zwei  unbeschriebene  (nur  auf  der  Vorderseite  des  zweiten  Vorsatzblattes 
der  vermerk  saec.  xvii  Liber  Statutorum  Ecclesiae  Sancti  Mauritii  Moguntin.):  die 
vier  evangelien  7nit  deutschen  dem  texte  oder  de7%  marginalnoten  übergeschrie- 
benen gll.  (CCCLXVIII  mit  7iachtr.  bd.  1,  821.  CCCLXXVI.  CCCLXXX. 
CCOLXXXVIII).     aber  auf  den  bll.  61- — 72^  ist  im   xiv  jh.    eingetragen   lura- 

30  mentü  Canonicorum  ecclie  saucti  Mauricii  Maguntin.;  167^  urspr.  leer,  wurde  von 
einer  hand  saec.  xvii/xviii  beschriebeji  mit  nomina  praepositorum.  diese  leeren  zu 
spätem  eint?'ägen  verwandten  räume  sind  daher  entstanden,  dass  jedes  der  evan- 
gelien für  sich  hergestellt  wurde,  wie  die  selbständige  lage^tbezeichnmig  des  Johmi- 

a  a  a  a 

nes  (183^  .ii.,  190^  .in.,  198^  .im.,  206^  v)  zu7n  überfluss  bestätigt,  und  da^s 
35  man  sie  erst  nachher  zusamiiienfügte.  ebendaher  rüh7i  es,  dass  dort,  wo  netce 
evangelien  anheben,  7nehrfach  abschnitte  fehlen:  zb.  begi7int  die  läge  bl.  13*  nicht 
mit  de77i  a7ifang  des  Matthaeus,  sondern  mit  Cum  esset  desponsata  1,  18;  168* 
(nachdem  auf  167*  mitte  der  Lucas  geschlossen  hatte)  7nit  pheta;  Respondit  eis 
iohannes  (Joh.  1,  26)  usw.  es  war  also  darauf  gef'cchnet  worde7i,  dass  die  feh- 
40  lenden  partien  noch  auf  der  je  vorhergehenden  läge  platz  fänden;  doch  der  sch7'ei- 
ber  dieser  unterliefs  den  7iacht7'ag.  die  hs.  gehÖ7ie  ehede7n  der  Morizkirche  zu 
Mai7iz.  das  bezeugt  beso7iders  der  kostbare  ei7iba7id,  welcher  rückwä7'ts  auf  einer 
blechplatte  ein  bild  7nit  der  Überschrift  s  mavkitivs  zeigt,  vorn  eine  reihe  von  oben 


LuxEMHiTR(}  44  —  Mayhingen  I.  2.  (Lat.)  Fol.  21  499 

vier,  unten  fünf  medaUlons  mit  hildcrn:  die  namen  der  vier  obcrn  lieiligen  sind 
Vincentius.  Stephaniis.  Lauron tius.  Mauricius,  von  den  fünf  untern  sind  namentlich 
nur  genannt  Candidus,  Exvperiiis,  Victor,  der  erste  und  der  letzte  bleiben  unbe- 
x^ichnet ;  gemeint  waren  wol  Innocentius  und  Vitalis,  weitere  genossen  der  Theba- 
0  nischen  hgion.  —  EGGra/f  DiuL  2  (1827),  282—287.  MSD^  vorr.  xiir.  xvi  tisw. 
Rom.  forschungen  G  (1891),  431  und  Germ.  37  (1892),  191  machte  FWERoth 
auf  den  codex  und  seine  gll.  als  gänzlich  unbekannt  aufmerksam!  —  D.  ii. 
282.-287.  [P.  86.  S.  i  594—607.]  [283 

MARBURG, 

10  KGL.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 

A  2  chart.  in  folio,  xv  jhs.,  132  ungezählte  blL:  Justin,  dann  nach  4  durch- 
aus leeren  bll.  die  Iiiuectiua  tulii  in  catilinam,  dh.  Cicero s  vier  catilinarische 
reden,  darauf  unniittelbar  ein  kleines  alphabetisclies  vocabular  A — Pmt7  einigen 
deutschen  contextgll.,    zwei   sjMlten    einer  halben    seile    und    eine  viertelsjmlte   ein- 

15  nehmend  (MCLXXXIX).  iveiter  2^/^  seilen  über  Ciceros  Catilinarien,  de  de- 
mentia aug'  cesaris  in  hostes,  endlich  ein  leeres  bl.  —  KFHeronann  im 
Marburger  Universitätsprogramm  von  1838  5.  1.  2  und  von  1841  5.  4 — 7.  [284 
I>  2  {bl.  1^  unten  Liber  sce  Marie  V^  de  Aulesburg,  1^  saec.  xiii  lib^.  s.  Marie 
v^   de  aulisb~g)  in   quart,   159   unbezeichnefe  bll,    davor  und  darnach  ein  bl.  aus 

20  einer  hs.  saec.  xi:  1)   saec.  xiii  das  Evangelium    Johannis    und  Marci 

mit  glosse;  2)  saec.  xii  bl.  14.Sff  ostertafeln,  dann  ein  lat -deutsches  vo- 
cabular: die  deutschen  ivorte  zuerst  übergeschr.,  später  stehen  sie  im  C07itext 
(DCCCCXLVL  DCCCCLVI).  darauf  ein  bruchstück  aus  Augustin;  3)  saec. 
XII  zweispaltig  bl.  1d2  ff  lat.  gedieht  in   distichen,    beginnend    Destituit    terras 

25  decus  orbis  gloria  rerum.  Virtus  mortali  dicta  negare  mori  =  Hildebert  De 
nummo  s.  1329  Beaugendre:  darin  über  migalis  des  verses  Mustelam  meminit 
Candida  se  migalis  das  deutsche  wort  härm.  —  beschrieben  von  KFHermann  im 
Marburger  Universitätsprogramm  von  1838  s.  13;  derselbe  hat  auch  das  vocabular 
herausgegeben    im  programm    von    1841    s.  23 — 26,    vgl.  dazu   FDietrich    Zs.   3 

30  (1843),  117.  [285 

MARIENFELD,  STIFTSBIBLIOTHEK.   S.  JETZT  NR  81, 

MAYHINGEN, 

FÜRSTL.  WALLERSTEINSCHE  BIBLIOTHEK. 

I.  2.  (I^at.)   fol«  21  {auf  dem  äufsern   vor  der  decket  die  alte  Signatur  20  I; 

35  früher  gleich  manclien  and.  hss.  der  bibliothek  eige^itum  des  benedictinerstifts 
Füfsen:  bl.  1^  saec.  xv  Istü  libc  dedit  möst^o  S  magni  In  faucibus  |  dns  lohs 
wiltzgefert  Cano*^^.  augustn  1465%  ^ui  jhs.,  175  zweispaltige  bll.  in  dreizehn  je 
am  schluss  rot  signierten  senionen,  einem  qu^ternio  (bl.  157 — 164)  und  einem  se- 
nio,    dessen    letztes   bl.    fortgeschnitten    ist    und    der    darum    des    custos   entbehrt 

40  (bl.  165 — 175):  bl.  1^ — 162^  kein  Mammotrectus,  wie  es  auf  dem  vorderdeckel 
heifst,  sondern  de?t  eingangsversen  Difficiles  studeo  partes  quas  biblia  gestat  Pan- 
dere  usw.  {COudin  De  scriptoribus  ecclesiasticis  3,  1018)  nach  Brito  De  voca- 
bulis  bibliae.     162^ — 166^  mitte  alphabetische  Worterklärungen   Acoliti  grece. 

32* 


500  VKiiZKFfiiNis  Dior  Hss.  2HG--29() 

latine  ceroParij  dur.  n  deportandis  cereis  usw.  167*  Uttilitatem  operis  predilecti 
confratris.  B.  mihi  caritatis  uinculo  spiritualiter  copiilati.  ac  propriani  uttilitatem 
attendens.  substratum  opusculum  conpilarci  decioui.  [ji  quo  quideni  de  virgiiiis 
marie  genetricis  dei  altissimi  meritis  gloriosis  reuerentcr  confiden.s.  ac  de  confessoris 
5  eximii  gloriosi  francisci  stigmatibus  in  corpore  ob  crvcis  aniorem  patrocinio  spe- 
ran8  usw.:  erklärung  einzelner  worte  der  legenden  in  der  folge  des  kirclie7ijahrs 
(Andreas — Matthaeus)  aus  Donat,  llugutio,  Papias  — 175*.  175^"'^  die  hexa- 
meter  über  die  vögel-,  tier-  und  haumnamen  mit  deutschen  interlinear gll. 
(DCCCCXXXIV)*,  darauf  acht  hexameter  über  tierstimmen(y)Rsus  dum  fren- 

10  dit.  elephas  barit.  leo  rugit  —  Clocolat  aiinosis  nudata  ciconia  pennis,  endlich 
nach  einer  %eile  spatimn  (T)res  sacras  partes  de  christi  corpore  signant  usiv.,  vier 
hexameter.^-  KBartsch  Germ.  8  (1863),  4.1  f  —  [P.  441.]  [286 

I.  2.  (liat.)  4".  3  (aus  Tegernsee,  s.  u.),  xijhs.,  113  bll.  (das  letzte  leer)  und 
vorn  ein  unsigniertes  halbes  mit  federproben:         1)  bl.l  und  2.    1*  unechte  bulle 

15  des  pabsts  Nicolaus  i,  in  welcher  alle  rechte  des  klosters  Blandiniimi  bestätigt 
wer  den y  zuletzt  abgedruckt  Neues  archiv  7,  177  f.  1*^  Urkunde  Ottos  i  für 
SPantaleon  zu  Cöln,  abgedruckt  von  ABirlinger  Anz.  des  germ.  museums  1863 
sp.  166/"  (Stumpf  4z01).  ich  berichtige  folgende  fehler  des  abdrucks  (abgesehen 
V071  V   für  u,   e  und  ae   für  e  und  Vernachlässigung  der  hslichen  interpunction) : 

Pp&im 

20  z.  1  honestatis.  7  uvllhelmi.  27  cunctis,  credat~.  31  uvillihelmi  archi  cappellani. 
döni.  diese  beiden  stücke  von  verschiedener  hand,  dann  1^  von  dritter  zimächst 
eine  anweisung  über  den  zahlenwert  der  griech.  buchstaben,  dann  eine 
fomiata,  endlich  ein  schreiben  erzbischof  Brunos  von  Cöln  an  seine  geist- 
lichkeit.      bl.  2*    windtafel     mit    den    deutschen    namen   (MLXVII),     2^    leer; 

25  2)  bl.  3 — 57  Boethius  De  consolatione  mit  zahlreichen  intei^linear-  und  mar- 
ginalgll.,  darunter  einer  reihe  deutscher  (DLXXI).  der  Schreiber  nenyit  sich  auf 
dem  sonst  leeren  bl.  3^:  Hunc  ego  Froumundus  librum  ecce  colonie  scripsi  Atque 
huc  deuexi  tibi  sancte  quirine  Decreui;  3)  bl.  58  bis  zum  schluss  lat.  com- 
mentar  zu  Boethius  De  consolatione  von  mehreren  sich  ablösenden  händen,  zum 

30  teil  zweispaltig,  mit  neuer  lagenbezeichnung.  ■—  BPez.  Thesaurus  anecd.  ^novissi- 
mus  I,  1  (1721),  diss.  isag.  'k.y  f  (damals  noch  zu  Tegernsee).  KLachmann  in 
HHoffmanns  Ahd.  gll.  (1826)  s.  xxxix.  JASchmeller  im  BWB  öfters,  zb.  1^,  51. 
78.  223.  268.  284.  ABirlinger  Qerm.  8  (1863),  298.  Boethius  ed.  Peiper  s.  vii. 
ausführlich  hat  inzwischen   über   die  hs.    gehandelt    OSchepss    im  p^ogramm   der 

35  kgl.  Studienanstalt  Würzburg  für  das  schuljahr  1880/1,  vgl.  Neues  archiv  9(1884), 

*  wenn  PPiper  Litteraturhl.  f.  germ.  und  rom.  phil.  1897  sp.  75  behauptet,  die 
gll.  dieses  codex  seien  'nicht  gut'  verglichen,  so  kann  er,  falls  sein  tadel  nicht  rein  aus 
der  luft  gegriffen  ist,  nur  dadurch  in  seiner  palaeographischen  hyperakribie  sich  be- 
schioert  gefühlt  haben,  dass  ich,  loie  auch  sonst  bei  jungen  hss.  vielfach  überlieferter 
texte,  die  sporadisch  über  i  auftretenden  und  ganz  wertlosen  accente  iyn  abdruck  fort- 
liefs.  eine  nochmalige  collation  der  gll.  (mai  1897)  ergab  nämlich  keinen  einzigen  irr- 
tum  meiner  copie,  sondern  blofs  den  irrelevanten  druckfehler  palmban  statt  Palmbaü 
(37,  82). 


Mayhingen  I.  '2.  (Lat.)  F'ol.  21   —  Mkf.k  K  51  501 

173//".  aber  bcxiehinigen  der  schollen  des  %weiten  codex  xic  Nolkcrs  Boethius 
J Kelle  Sitxungsherichte  der  Münchner  nkadcmlc,  philos.-philol.  klassc  189G  s.  SdO//*.^ 
[IL  §  89.  P.  271.  ^\  i  1295—1296.1  [287 

I.  S.  (liiit.)  4**.  14,  xi  jlis.,  50  hlL,  dann  ein  leeres  und  ein  wnschlagbl. 
5  saec.  xiv:  1)  bl.   1* — 12^  ein    calendaritimy   tvelches    nach  Tegernsee  weist, 

denn  bl.  C*  steht  Translatio.  s.  quirini,  mit  rot  belupften  buchstaben,  was  sonst 
nirgoids  bei  einem  heiligen  der  fall  ist.  einige  deutsche  iiamen  sind  hier  und  da 
eingetragen ;  2)  etwas  größere  hs.,  die  aber  mit  der  ersten  schon  früh  vereinigt 

gewesen  xu  sein  scheint,  da  bl.   \.^  von  einer  hand   des  xv  jhs.  steht   kallendariü 

10  7  i^puto.  13^^  kalendarische  berechnungen ,  alles  auf  rasur.  13^ — 21*  Ex- 
cerptü  a  coputo  donini  bede  pbri  {rot,  darüber  dasselbe  schwarz  von  einer  hand 
des  XV  jhs.)  mit  einer  reilie  deutscJier  interlinear gll.  und  einer  marginalen  von 
eijier  hand  (DLVI).  21'' — 23^  auszüge  aus  Beda  De  ratione  computi.  rest  von 
23^  leer.     24*  beginnt  ein  iveiteres  kalendarisches  auf  Beda  beruhendes  werk, 

15  darin  36*  über  f asttage,  36^ — 3  9''^  De  obseruatioiie.  et  sanguine  minvare,  S9^  griech. 
zahlennamen.  39^ — 40*  indictionen-  und  epactenberechnungen  für  die 
jähre  982 — 1028.  41*  epactentafel.  41^ — 43^  kalendarisches,  darunter 
auAih  de  aetatibus  mundi  usiv.;  3)  bl.  44* — 50^  kleinern  formats  Liber  tertius 
de    igne    purgatorio    et  de  aduentu  Christi   ad   iudicium  usiv.  ^  Bed.   2.  [P. 

20  106.  S.  i  499—502.]  [288 

MELK, 
STIFTSBIBLIOTHEK. 

IC  8    in  quart,   jetzt   aufgelöst,     der  für  uns    in   betracht  kommende  teil  besteht 

aus   zwei    hss.    saec.  xiii/xiv:  1)  bl.    1*  und  42^    leer,     1^ — 42*    Galfredi 

25  Poetria  {Leyser  SG2  ff);  2)  bl.  43 — 49,  zweispaltig.  Macer  De  viribus  herba- 
rum  mit  deutschen  interlinear-  und  margijialgll.  (MXLI).  49*^  Unguentum  Op- 
timum ad  vuliiera.  —  HHoffmann  Sumerlaten  (1834)  s.  65.  66.  [289 
ü  ol  in  quart,  xiv  jhs.,  250  ss.  und  ein  unsigniertes  leeres  vorsatzbl.  {unio, 
fünfzehn  quaternionen,  die  von  5.  18  bis  194  als  i^ — xii^  bezeichnet  sind,  binio): 

30  s.  1  {zweispaltig)  gedieht  über  die  enget  Hie  ardet  seraphin  flammata  calore 
Supern«  —  Consulit  in  specvüo  deitatis  singula  cernens,  fünf  hexameter  Hilde- 
berts über  die  plagen  Egyptens  (Prima  rubens  unda  plagarum  rana  secunda: 
Migne  171,  1336),  zehn  hexameter ,  in  denen  diese  plagen  zu  den  zehn  geboten 
in  beziehung  gesetzt  werden  (anfang  Prima  rubens  unda  deitatem  mens  cole  munda, 

35  vgl.  Denis  Codd.  mss.  i,  1,  1187),  ein  gedieht  über  die  geschichte  der  dreifsig 
silberlinge,  für  welche  Judas  den  herrn  verriet,  bis  2*  7nitte,  abgedruckt  bei  EDu- 
meril  Poesies  populaires  /a^mes  (1847)  .s.  321 — 324;  rest  der  seile  leer.  5.3 — 180 
oben  einspaltiges  abgesetztes  alphabetisches  lat.  vocabular^,  je  44  mit  dinte  gezo- 

*  ein  auszug  desselben  scheint  in  der  Grazer  hs.  742  saec.  XV  bl.  181* — 188^  unter 
der  Überschrift  Vocabula  bona  et  rara  vorzuliegen,  die  gl.  188,  65  lautet  dort  {nach 
Schönbachs  ahschrift)  Murena  eciam  est  lignum  inter  trabem  et  parietem.  proprie  ein 
spang  (184<i),  191,  28  SenuUus  lapis  criminalis.  marchstain  (187fi).  so7ist  wäre  noch  die 
randgl.  erwähnenswert  Satyrion  est  flos  campi.  videlicet  rote  pl&mel  hat  es  oben  in  terra 


502  Verzkichnia  Der  Hss.   200—295 

gene  linien  auf  der  seite,  mit  zahlreichen  deutschen  gll.  im  conlext  (MCLXXXI) : 
ar)h  rande  liat  eine  etwas  jüngere  hand,  die  nachher  s.  242  /f  beschrieb,  nachtrüge, 
darunter  vereinzelte  deutsche,  angebracht;  auch  im  texte  hat  sie  correcturen  vorge- 
nommen und  Zusätze  gemacht.  1^^  erklärung  der  hebr.  buchstaben  (Aleph 
5  doctrina.  beth  domus  usw.),  namen  der  winde,  dann  bis  181  unten  der  schlu^s 
von  Osberns  Panormia  (nachwort,  namen  von  gerätschaften  und  schiffen,  tier- 
stimmen), endlich  fünf  hexameter  über  die  griech.  partikeln  xäv,  ei,  äv,  äoa. 
182  ein  etymologisches  Schulbuch  in  hexametern  Istud  (?)  pueris  libo  puerili 
carmine    libo    Ponipas    uerborum    postponens    grandiloquorum    usw.    {dasselbe   im 

10  Clm.  2622  bl.S2^.  1409G  bl.  102.  Paris  Arsenal  I22b)  mit  der  roten  Unterschrift 
s.  202  Fiüito  libro  sit  laus  et  gloria  chr^sto.  203  auszüge  aus  Isidors  Etym. 
XI,  1.  VII,  11 — 14.  VIII,  2 — 5.  I,  3.  VIII,  6 — 11.  ix.  x.  vii,  8.  2 — 4,  darnach 
22S  wenige  befnerkungen  über  die  drei  Marien  und  ein  am  rande  De  creacione 
hominis  (rot)  bezeichneter   abschnitt,    welcher  beginnt    Si  quis    enim    coierit   cum 

15  mulieri  menstruata  non  concipit  usw.  229  verschiedene  excerpte  Irasci  dicitur 
deus  non  anime  motu  l  perturbacione  que  illi  omnino  accidere  non  potest,  über 
penitentia  dei,  über  Solus  deus  creator,  De  arbore  boni  et  mali,  230  Deus  ab 
eterno  omnia  simplici  oculo  diuinitatis  preuidit  usw.,  Peccata  ad  mortem  beatus 
gregorius    et    cassianus  describunt,     233  Initium  sacerdocii    inquit    aaron    in    lege 

20  fuit  usw.,  235  Tres  infelicitates  sunt  usw.,  Tres  sunt  martiria  usw.,  Duodecim 
abusiones  sunt  usw.,  Tres  sunt  gradus  conuersionis  usw.,  236  rot  De  uirtute  et 
Efficacia  Psalmorum,  schliefsend  241  mit  der  von  and.  hand  herrührenden  schwar- 

lib« 

zen  Unterschrift  Iste  intytulat"  paganus.  hiermit  endete  urspr.  die  hs.;  das 
weitere    von    der  jünger?i    hand,    welche   zu    dem    alpJiabetischen   glossar   zusätze 

25  machte,  die  ss.  242.  243  nehmen  die  hexameter  de  volucribus ,  feris,  lig- 
nis,  yiscibus  (hmner  je  zwei  verse  in  einer  zeile)  ein  mit  deutschen  inter- 
linear gll.,  von  denen  mehrere  wider  aus7'adiert  sind  (DCCCCXXXIV) ;  die  zweite 
reihe  der  fischnamen  übrigens,  die  unglossierten  windnamen  und  einige  zahlen- 
anweisungen  auf  s.  243  schrieb  eine    and.    hand.     244/5  die    buchstaben    des 

80  griech.  alphabets  nebst  ihren  zahlenwerten;  246  die  verse  Alfa  patrem  singnat 
quoniam  caput  esse  videtur  —  co  finis  perfecta  ligans  et  cuncta  resoluens  {MG 
Poetae  lat.  3,  699/);  247  leer.  248  brief  des  soldanus  Babiloniorum  an  den 
römischen  papst  vom  j.  1305:  warnt  ihn  vor  einem  neuen  kreuzzug;  249  ant- 
wort  Clemens  (v)  an  den  sultan,  Avigno7i,  pontificatus  nostri  anno  octavo  (1313), 

35  vgl.  E Steffenhagen  im  Königsberger  i  universitätsprog7'amm  von  1872  s.  5;  250 
formularbrief,  in  welchem  decan  und  convent  eines  klosters  dem  prepositus, 
decanus  und  capitulum  ecclesiae  pat  {Passau)  die  neuwahl  eines  probstes  anzeigen, 
Urkunde  könig  Friedrichs  {Wien,  7  märz  1316)  a^i  die  kardinale  der  röm. 
kirche  {fehlt  Böh^ner).  —  geringfügige  auszüge    aus   dem  alphabetischen  vocabular 

40  gab  HHoffmann  Altd.  bll.  2  (1840),  191  f;  auf  die  gll.  zu  den    vögelnamen  wies 

in  radice  hat  es  zway  hodel  et  eciam  dicit  testiculos  vulpis  secundum  medicos  et  ponitur 
super  fornacem  in  balneo.  et  sie  viris  surgunt  membra  viriha.  donec  deponitur  (187c). 


Melk  K  51   —  Montpellier  125  503 

derselbe  hin  Ahd.  cjll  (182G)  s.  xxxni  und  Fmulgniben  1  (1830),  351.  —  {IL 
§  64.]  [290 

R  StS  in  octar,  xi  jlis.,  370  ss.,  davor  xwei  ungexäkUe  hlL,  auf  deren  zweitem 
von  einer  hand  des  xiv  jhs.  sieh  ebenso  wie  s.  158  die  notiz  Iste  über  e  mona- 
5  steril  mcWiccn  findet ;  .v.  369  steht  Iste  lib  redintegrat^  est  ab  odelrico  cui^  &  erat 
und  rorJier  von  and.  Jiand  Iste  über  rediiitegrat^ :  die  werke  des  Horaz  mit  we- 
nigen deutsclien  interlinear gll.  verschiedenen  alters  (DCCII).  der  lis.,  aber  nicht 
ihrer  deutschoi  gll.  tut  ÄHolder  Horati  opera  2,  xi  erwähnung.  [291 

Unsi filiert  (1850  angekauft,  früher  S  Georgenher g  hei  Fiecht  in    Tirol  gehörig 

10  nacli  dem  auf  hl.  1  ausradierten  eintrag  Ad  Bibliothecam  Monasterij  Montis  S.  Ge- 
orgii  1659;  vgl.  oben  nr  268)  in  quart,  xii  jhs.,  228  blL,  von  denen  viele  mo- 
dern ergänzt  sind:  hl.  2^  ff  {Biw.  i,4:Sff;  hl.  1  jüngere  ergänzung)  Vergils  Buc, 
Gewg.,  Äoieis  und  kleinere  gedichte  mit  zahlreichen  deutschen  interlinear-  und 
marginalgll.  bis  Äen.  v  resp.  vii  (DCCCLXIII).  —  EHoffmann  Germ.  17  (1872), 

15  18—27.  ESteinmeyer  Zs.  16  (1873),  110/:  facs.  von  hl.  211  hei  EChatelain 
Paleogra2)hie  des  classiques  latins  tafel  lxxiv  A  2.  —  [P.  299.]  [292 

Uiisigiiiert,  octavhl.  des  ix  jJis.:  abgesetzte  lat.  und  deutsche  gll.  aus  dem 
buchstaben  D,  entnommen  Gregors  Dialogen,  dem  Liber  comitis  und  dem  glossar 
Affatim  (DCLXVIII.  CCCCXCVI.  MCLXIX).  —  JZ)^■em6r  Germ.  3  (1858),  351— 

20  353  mit  falscher  folge  der  seilen.  RKögel  Gesch.  der  deutschen  litt.  1,  2  (1897), 
523.  —  [P.  102.]  [293 

MONTECASSINO, 

STIFTSBIBLIOTHEK. 

541  in  folio,  xi  jhs.,   146  zweispaltige  bll.  in  achtzehn  quaternionen :  hl.  5  ff  die 

25  Concor dia  canonum  des  Cresco?iius,  hl.  61.  62  eine  Expositio  fidei  con- 
cilii  Calcidouensis,  abgedruckt  im  Spicilegium  Casinense  complectens  analecta  sacra 
et  profana  1  (1893),  347 — 349,  dann  nach  verschiedenartigen  stücken  hl.  71.  72 
gll.  zur  Benedictinerregel  (alphabetisch)  und  zu  den  Canones,  beide  mit  eingestreu- 
ten deutschen  im  context  (DLXIII  Jiachtr.  DLXXXV  nachtr.).     hl.  76  beginnt  die 

30  so  genannte  Dacheriana,  hier  in  vier  büchern  (Maafsen  Gesch.  s.  849.  853). 
hl.  144 — 146  Rescriptum  SGregorii  papae  Felici  Siciüae  episcopo,  woran  sich 
weiterer  canonistischer  inhalt  auf  den  fälschlich  vorgebiindenen  bll.  1 — 4  schliefst: 
so  FBlume  Bibliotheca  lihrorum  mss.  italica  (1834)  s.  221  f.  ^  Spicilegium  usw. 
s.  349 — 352  und  daraus  von  mir  widerholt;  wenn  die  hs.  würklich,  wie  das  Spi- 

35  cilegium  s.  lxxxv  behauptet,  in  Montecassino  geschrieben  wurde,  so  hegreifen  sich 
die  vielen  fehler  der  deutscJien   worte.  -  [294 

MONTPELLIER, 
ECOLE  DE  MEDECINE. 
125  {aus  Lorsch:  hl.  80^  saec.  x  Codex  sei  Nazari  Martlris  XPI,  später  PPi- 
40  thoeus  gehörig,  dann  in  Tr'oyes)  in  quart,  ix  jhs.,  80  bll,  davor  ein  ungezähltes 
und  3  papierbll.,  in  zehn  von  dem  zweiten  an  signierten  quaternionen  (hl.  80  ist 
einzeln  und  jünger):  bl.  P — 13*  Persius,  13^ — 79^  Juvenal  von  einer  hand, 
80*  saec.  x   zwei  Viten   des  Juvenal,    80^  federprohen.     unter  den   reichlichen 


504  Verzeichnis  Der  Hb«.  295-300 

Juvenalscholien  einer  xweiten  liand  befinden  sich  aicch  drei  deutsche  gll.  (DCCXVIII* 
nachtr.).  ich  entnahm  sie  den  Quaestiones  Juvenalianae  von  ELommatsch  im  22  sup- 
2)lcmenthd.  der  Jhh.  f.  class.  phiL  {18dQ)  .9.375.402%  während  vors tef^i£7ide  beschreib 
bung  des  codex  aus  RBeers  Spicilegium  Juuenalianum  (1885)  s.  9 — 12  geschöpft 
5  ist.  —  facs.  des  blattcs  13^  bei  Beer,  der  bll.  2^.  41*  bei  ECfuxtelain  Paleographie 
des  classiques  latins  tafel  cxxiii.  cxxvii,  auf  grund  deren  ich  freilich  die  hs. 
lieber  dem  x  jh.  vindicieren  möchte.  [295 

MÜNCHEN, 
KGL.  HOF-  UND  STAATSBIBLIOTHEK. 

10  CODICES  GERMANICI. 

IST?  ei7ie  fragmentenmajjpe,    enthaltend:  1)    e^,  ein  ^zweispaltiges  doppelbl.  in 

folio,  XI  jhs. ;  von  dem  vordem  bl.  sind  die  äufsern  sjmlten  bc  zv/ni  gröfsern  teil 
weggeschnitten,  auf  1^^  und  2  stehen  lat.  predigt  entwürfe,  ebenso  oben  auf 
1*  %.  1 — 4  anfang  (rest  von  %.  4  und  z.  5.  6  ausradiert,  z.  7.  8  von  and.  hand 

15  Qui  seminant  in  lacrimis  in  gaudio  metent.  Semina  nrä  significant  opera  nrä 
bona;  höher  obe^i  am  rande  von  sp.  b  liest  man  ia  wrnamot  ires  vns).  der  leer 
gebliebene  räum  von  1*  und  sp.  1^  wurde  zum  eintrag  eines  lat.-deutsclien  unab- 
gesetzten  glossars  aus  den  buchstaben  A,  B,  C  verwendet  (MCXCI);  2)  e^, 
ein    dreispaltiges    foliobl.,  xi/xii  jhs.,    anfang  des    Salomonischen    glossars , 

20  mit  einer  reihe  deutscher  interlinear  gll.  (MCLXXVal).  die  initialen  der  nicht  ab- 
gesetzten lat.  stichwo7ie  sind  meist  noch  flicht  rot  ausgeführt.  —  EGGraff  Diut. 
3(1829),  415  f.  —  Sal.  6.  [P.  390.  S.  a  499—538.];  3)  e^  ein  quartbl.  aus 
Notkers  Psalmen,  ist  jetzt  Cgm.  188;  4)  e*,  zwei  zweispaltige  dojypelbll.  in 
quart,   ix  jhs.,  bruchstücke  einer  hs.  des   zweiten  Ampi oniani sehen  glossars, 

25  s.  darüber  Änz.  xxii,  276.  —  HHoffmann  Zs.  3  (1843),  383.  —  [P.  308.] ;  5)  e^*, 
bruchstück  eines  octavdoppelblattes  einer  lat.  grammatik,  xii  jhs.,  das  auf  der 
Vorderseite  seiner  ziueiten  hälfte  nach  den  Worten  Sic  declinantur  et  alia  uerba  ac- 
tiua.  ut  eine  reihe  von  verben  der  dritten  conjugation  in  inehrmals  sich  erneuernder 
alphabetischer  folge  7nit  deutschen  interlinear  gll.  enthält  (MCCXX).     aufserdem  hat 

30  die  mappe  laut  beschreibung  auf  dem  Umschlag  noch  befasst:  6)  e^,  '^ein  dop- 
pelbl. in  klein  S'^  von  feinem  perg.  fragm.  eines  ähnlichen  vocabulars  mit  bey ge- 
setztem deutsch" .  aus  den  weitern  angaben  geht  aber  zweifellos  hervor,  dass  dies 
doppelbl.  identisch  war  mit  dem  jetzt  Cgm.  5153*  bezeichneten  bruchstück  der 
Hrabanischen    gll.;         7)  e^^  'zwei    doppelbll.  in  8^    2^^^'9-f    ^^^    Alcimus 

35  Ävitus"  buch  2 — ^  mit  deutschen  interlmeargll. :  sie  sind  gegenwärtig  mit  sonstigen 
bruchstücken  dieses  autors  unter  der  Signatur  Cbii.  29032^~^  vereinigt.  [296 

649  {früher  in  Indersdorf ,  s.u.)  chart.  in  folio,  :k.\  jhs.,  bdS  bll.  {davor  zwei,  dar- 
nach eins  ungezählt):  bl.  1* — 526*  alphabetisches  lat.-deutsches  wb.{l^  Sancti  spiritus 
assit    nobis  gracia  Assit    in   principio    sancta    maria    meo  Presens    hiiic    operi    sit 

40  gratia  pneumatis  almi  Ne  scribam  vanum  maria  uirgo  duc  mihi  manum  Vt  sanc- 
tam  scripturam  vnusquisque  facile  et  litteraliter  intelligere  possit  Ego  iohannes 
presbiter  hmnilis  tunc  temporis  plebanus  et  rector  in  Gablungen  villa  dyocesis 
augustensis  collegi    presens  vocabularium    tractum    ex   diuersis  auctoribus    scilicet 


Montpellier  125  —  München  Cg.  5250,  28^^  505 

hugutione  katholicon  .  .  .  Anno  ab  incarnacione  doniini  m®  cccc^  29;  iuäe)i  Fra- 
triini  ]\Ionasterij  ...  in  Yndcrstorff  1(U7;  526^  ro^  Finitus  est  über  iste  per  mc 
Caspar  Rädolf  Seolareni  tunc  temporis  Auguste  Anno  donüni  m®  cccc°  Ixviii^ 
post  festum  vdiürici).  526'*.  527"  die  lat.  verse  über  vögel-,  tier-,  baiiDi-, 
b  fischuamcu  mit  dcidschcu  iNferlincargU.  {DCCCCXXXIY),  527^.  528"^,  y^,^_ 
ristischc  anweisungen.  529*  Sequitur  de  partibus  quo  sunt  in  corpore  hu- 
mano.  Caput  häpt  usw.,  sachlich  geordnete  lat.-deutsche  glossare;  594^^  noch- 
mals Conpletouni  (sie)  est  hoc  opus  per  nie  Caspar  cognomine  Rfidolf  (dann  zwei 

68" 

verschmierte  huchstahen)  scolarem  tunc  temporis  auguste  Anno  domini  m®.    cccc 

LXVIII 

10  proxima  die  ante  festum  Sancte  martyris  afre.  595*^^  zweispaltig  zahlen.  596* 
— 598^  ebenfalls  zweispaltig  ableitungen  lat.  worte,  alphabetisch.  -^  gelegent- 
liche citate  der  deutsclien  gll.  in  JÄSchmellers  BWB,  zb.  l^,  441.  942.  [297 
5153%  früher  auf  den  deckein  von  Clm.  14429  (Rat.  SEnnn.  E  lii),  ein  doppelbl. 
in  octav,  ix  jhs.,  7nit  je  zwei  spalten  zu  14  Zeilen  auf  der  seite:    bruchstück  des 

15  Hrabanischen  glossars  aus  dem  buchstaben  I  (1,173 — 179.  191  — 199:  177, 
11  gameit^n.  amn.  6  (i)ndicare.  193  anm.  8  IncuJ'uat;  aufserdem  ist  93,  35  ay 
hinzuzusetzen).  —  X.  [P.  383.  S.  a  379—494.]  [298 

53489  2 :  1)  ein   doppelbl.    {das   äufserste  einer    läge)    in  folio,    dreispaltig, 

XI  jhs.:    auf  seiner  vordem    hälfte   stehen  deutsche  gll.    zur  Historia  ecclesiastica 

20  (DCCCXXV),  aiif  seiner  hintern  solche  zu  Gregors  Dialogen  (DCLXIV)  soivol 
im  context  ivie  interlinear,  nächst  verwandt  denen  des  Clm.  18140,  der  auch  die 
gleiche  äufsei'c  einrichtung  zeigt,  die  innern  seiten  sind  schwer  zu  entziffern; 
2)  ein  doppelbl.  (dazwischen  fehlt  mindestens  ein  gleiches)  in  folio,  ix  jhs. :  1*'^  von 
der  legende  des  Johannes  Eleemosynarius  das  stück  AA  SS  ian.  11,  515*, 

25  86  confessio  bis  515^  90  tremisse,  2*  und  mit  einigen  Zeilen  auf  2^  hinüber- 
ixichend  der  schluss  der  Passio  Sisinnii  in  einer  von  dern  druck  AA  SS  mai. 
VII,  41*  hyf  eticas  abweiche^iden  fassung ;  darauf  unter  der  Überschrift  De  uermi- 
bus  et  de  diuersis  vasis  zunächst  acht  Zeilen  mit  schlangen-  und  insecten- 
namen,  deren  jedem  die  deutsche  glossiermig  im  context  /b/^^DCCCCLXXXIV^), 

30  dann  nach  zweizeiligem  spatium  zwanzig  Zeilen  mit  g erätschafts-  und  tier- 
namen,  die  an  fang  sbuchstabe^i  eines  jeden  rot  betupft,  nebst  übergeschriebenen  deut- 
schen gll.  (MXC VIII.  DCCCCLXXII).  —  CMeichelbeck  Hisi.  Frisingensis  2  (1729), 
XIV  f  ex  vetustissima  membrana  archivi  nostri  Benedictoburani.  dass  das  für 
verloren    angesehene    bruchstück     nach    München    gekommen    sein     müsse,    ergab 

85  JÄSchmellers  citat  BWB  Y^,  441  'Parbredum,  barefed',  gl.  in  fragm.  Monac.  — 
Fr.  [H.  §  48.  P.  476.  S.  0  5—7.]  [299 

5S5O9  28**9  die  obere  und  die  untere  hälfte  eines  octavdoppelblaites,  zwisclien 
denen  ein  schmaler  streifen  verloren  ist  (urspr.  wei'den  die  bll.  eine  höhe  von 
14  cm.  gehabt  haben,  jetzt  beträgt  sie  für  die  obere  hälfte  vo?i  1  0,9,  von  2  6,8  cm., 

40  für  die  untere  hälfte  von  1  6,3,  von  2  6,5  cm.;  die  h^eite  bei  1  "ist  9,  bei  2  9,3 cwl), 
1877  abgelöst  durch  WMeyer  von  Clm.  I^^b2  und  19526  aus  Tegernsee,  xijhs.: 
1*  gesammelte  gll.   mit  deutschen  im  context    (MCCXXVIII),    denen  sich  wenige 


r>()<j  Vkiizkfchnis    I)i:it    Msh.   :-K)(i      305 

rein  laL.  yll.  zu  Leviticus  und  Numeri  anschliefsen,  die  in  der  fünften  xeile 
von  1''  emlen.  es  folgen  lal.-deutsche  f/ll.  zu  den  Her-,  haum-  und  fiseh- 
na7nen  ganz  in  der  Ordnung  der  Versus  de  bestiis  usw.  (DCCCCXXXV),  emilich 
auf  der  untern  hälfte  von  V^  wider  gesammelte  gll.  mit  eingemischten  deutscfien 
5  (MCLT).  bl.  2,  von  and.  hand  geschrieben,  hringt  auf  der  Vorderseite  hinter  re- 
ce])ten  und  einem  Carmen  ad  profluum  sanguinem  kit.  kräuternamen 
mit  deutschen  interlineargll,  (MXXX);  2^  stehen  die  vv.  1  —  23.  28 — 30  (24 — 27 
verloreti)  des  Mac  er  mit  z.wei  deutschen  vwn  abgeschnittenen  nuirginalgll.  (eleauht 
zu  Yctericos  v.   15    U7id  ganv  pulegiv  [  este  =  Origanum    doste    nebeti   v.   17), 

10  den  schluss  bilden  ividerum  lat.  recepte:  in  einem  derselben,  das  von  dem  nutzen 
des  piretrum  handelt,  begegnet  ein  deutsches  wort  (Et  qui  subito  sich  ercome,°t). 
beide  Ml.  haben  stark  gelitten  und  liefsen  sich  auxih  mit  hilfe  von  reagentien  nur 
mangelhaft  lesen,  was  mit  Sicherheit  ergänzt  werden  konnte,  wurde  kursiv  ge- 
druckt,    möglicher  weise  gieng  urspr.  bl.  2  voran.  [300 

15  CODICES  LATINI. 

2  {aus  Augsburg  nach  bl.  115^  unten  Ecce  aug,)  hi  grofs  folio,  xii  jhs.  {im  Ka- 
talog irrig  auf  1135  datiert  nach  der  stelle  bl.  38^  Denique  a  passione  diii  usq; 
in  hunc   aniiü  diii  m.    c.   xxx.  v  usw.),    115  bll.:  1)  bl.   1 — 17  U7id  112  ff. 

über    den  inhalt    s.  den   Katalog,     darhi  bl.   1^^  nach  dem  testament  des  bischofs 

20  Embrico  ö^öä  Excerptum  ex  gallica  historia  mit  deutschen  gll. {DCKQYILI); 
2)  bl.  18 — 87  (25''  unten  Signatur  i,  33^  ii;  die  beide^i  erstell  lagen  sind  verbun- 
den) He  i  m  o  n  i  s  presb .  Bamberg.  Chronik  und  oster  tafeln  in  der  ersten  fas- 
sung  von  1137  {Jaffe  Bibl.  5,  540);  darin  auf  dem  früher  halb  freien  bl.  38^ 
von  and.    hand.  die  Schwäbische    trau  formet    eingetragen  {MSD  xcix),    83^ 

25  späte  armenische  randbemerkungen;  3)  bl.^S  — 111  s.  den  Katalog.  ^^ 
JGrimjn  Deutsche  mythologie  1  (1835),  182.  facs.  aus  den  Amiales  Augustani 
der  hs.  1)  MG  SS  in  tafel  2  und  bei   WArndt  Schrifttafeln  i^  ?ir  21.  [301 

280A  in  folio,  x/xi  jhs.,  168  blL,  davor  und  darnach  je  ein  ungezeichnetes 
leeres  pergamentbl.  und  mehrere  papierbll.,   in  zweiundzwanzig  lagen,   welche   von 

80  alter  ha?id  bl.  7^ — 157^  je  am  schluss  mit  i — xx  (165^  fehlt  die  Signatur;  die 
letzte  läge  160 — 168  nebst  dem  leeren  bl.  besteht  aus  einem  doppelhl.  und  zwei 
einzelbll.;  von  läge  5  ist  nur  das  zweite  doppelbl.  32.  33  vo7'handen  und  deshalb 
fehlt  auch  dort  die  signatur;  läge  1  ein  ternio  mit  dem  einzelbl.  7;  läge  7  und  12 
quinionen),  von  junger  je  am  an  fang   init  a — y  signiert  sind:  bl.  1* — 106^  Pri- 

35  scians  Institutiones  i — xYi{doch  fehlt  in  folge  der  Verstümmelung  der  fünften  läge 
nach  bl.  31  175,  14—181,  9,  nach  bl.  32  186,  19  —  221,  9,  nach  bl.  33 
228,  17 — 235,  22)  mit  zahllosen  stark  verblassten  und  schiver  lesbaren  lat.  und 
vereirizelten  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DCCLXIV:  im  abdruck  fehlt 
7*  Agguilla,  al  piscis  — 30,18;  8^  (Scena)  Scena  est  quod  nos  dicimus  loiiba  — 

40  38,  4  [dcclxix];  9^  Puls,  prio  —  42,  7;  10^  Soccus,  so  eh.  1  ferrum  ad 
arandum  —  47,  5;  10^  (Congilius)  Congiv^  sex  sexarios  capit  et  unde  sexariv^  quod 
sex  (s  aus  e  co7'r.)  eorum  congium  faciunt  .i.  eimber  —  49,  13;  11^  (Examussim) 
Examussis  est  regula  fabromni  unde  aduerbium  tractum  est  examissim.    ide  regu- 


München  Co.  5250,  28^  —  Cl.  375  507 

larit<^r  \  abundantor  .i.  ricstap  (p  nicht  sicher,  könnte  mich  f  sein)  —  53,  25; 
15'"^  Horiio,  hoc  anno  huiro  —  75,25;  Populnus,  de  popiilo  albarinor  —  76,2; 
24^  Molo,  malo  —  133,  0;  26*  (Fiber)  Fiber  .i.  biber  —  142,  8;  26»>  (Talpo) 
aninial  scero  —  144,  14;  27*^  (Laquear)  Laquear  et  lacunar  vnvm  sunt  .  .  . 
5  leze  (orfer  lezi;  /.  hiniileze)  lacuna  fossa  —  150,9;  29*  Cespes,  vvaso  —  158,6; 
30*  Culex,  .i.  niiza  —  164,23;  Pollex,  digitus  dumo  -  164,  23;  Lodix,  herba 
1  zussa  —  165,  14;  Spinx,  .i.  erinalis  acv*^  spenela  —  167,  1;  31^  Uerres, 
ber  —  174,10;  34^  Pedes,  veudo  (jui  pedibus  incedit  —  240,  8;  35^  (Glis) 
Glis    gliris   est  animal,    .1.   sisi  mvs  —    249,  8;    Pollis,    genus   farine    candidis- 

10  sime  .i.  polla  —  250,  17;  37*  Galeola,  gellita  —  263,  1;  50^  (Peripetasmatis) 
.i.  desuper  adiectionibus  .i.  limbus  vvlsti  —  357,  4;  55*^  lubas,  .i.  mano  — 
395,21;  aufserdeni  steht  6*  (24,  9)  iiyt ysso,  (/e/iö'W  1 5^  Antesignanus,  gund  fanari 
XU  77,  19,  scheint  30'^  (168,  12)  Pulps  zu  lesen  und  heßidet  sich  34^^  (241,  18) 
es  ro/i  Obses  aufrasur).    100^  107*  die  drei  stücke  Pronomina  primitiua  sunt  usw., 

15  Paulisper  taiitisper  In  asinaria  usiv.  und  Flv  Heodorus  (sie)  usw.,  welche  in 
Hertzs  Friscianausgahe  1,  575.  2,  58/"  und  107,  1  ff  abgedruckt  stehen.  107^  das 
erste,  131^  das  zweite  buch  Priscians  De  constructione  =  Institutiones  xvii. 
XVIII,  nur  im  anfang  von  interlinear-  und  marginalgll.  begleitet,  darunter  aber 
keinen  deutschen.     160*  Priscian    De  figuris  numerorum,    163^  Priscian  De 

20  metris  fabularum  Terentii,  166*  Priscians  Praeexercitamina  de  fabula,  alles  bei 
Hertz  2,  4.0b  ff.  168^  Commentuni  Rufini  in  metra  Terentiana,  abbrechend  mit 
den  ^6'oWe?^  Nominauit  et  flauius  caper  in  artibus  {Granwi.  lat.  6,  554 — 556,  20).  — 
Pr.  m.  [P.   260.   S.  i  1125—1137.]  [302 

305    in    quart,    xi  jhs.,    223   bll.    und   ein    leeres    ungezeichnetes    nachstofsbl.: 

25  1)  bl.  1 — 62,  aclit  am  schluss  gezeichnete  quaternionen  (dem  zweiten  fehlen  nach 
14^  die  beiden  letzten  bll.)  und  2)  bl.  ßS  ff,  zwanzig  auf  70^.  78^  am  schluss, 
von  79*  ab  zu  anfang  signierte  quaternio7ien  {läge  xviii  bl.  199  —  208  quinio), 
zwei  ganz  gleichartige,  von  vornherein  für  einander  bestimmte  mss.  mit  je  34  Zeilen 
auf  der  seile  (das  erste  schliefst  mit  Georg.  4,  455,  das  zweite  beginnt  mit  v.  456): 

30  in  der  lutuptsache  die  säm7ntlichen  werke  Vergils  (das  genauere  s.  im  Katalog) 
mit  deutsclien  interlinear-  und  marginalgll.  (DCCCLX).  —  diese  hs.  meinte  BJDocen 
in  Aretins  Beytr.  7  (1806),  287.  ESteinmeyer  Zs.  15  (1872),  97—100.  — 
[H.  §   126.  P.  289.]  [303 

33 O  in  quart,    75  bll.:         1)  saec.  xi   bl.   1 — 58   (sieben  quaternionen  und  die 

35  einzdbll.  17  und  26,  von  denen  das  letztere  vor  das  erstere  gehört)  Alcimus 
Avil  US  mit  deutscJien  interlinear-  und  marginalgll.  (CCCCXCIX  nebst  den  nachtr. 
bd.  2,  777).  vgl.  RPeqm'  MG  Auct.  antiq.  Vi,  2,  Lxxiii;  2)  saec.  x  bl.  60 — 75 
(zwei  quaternionen).  60*^yf  (60*  leer)  Persius,  75*  (75^  leer)  das  Rhein,  mus. 
32,  531   abgedruckte  lat.  gedieht,    bl.  59,   später  eingelegt  und  cm f  seiner  vorder- 

40  Seite  leer,  enthält  auf  der  rückseite  dieselben  Persiusverse  (Prolog  und  1,  1  —  7)  wie 
bl.  60^.  —  auf  die  deutschen  gll.  machte  zuerst  der  Katalog  aufmerksam.  [304 
375  in  quart,  xii  jhs.,  169  blL:  bl.  2* — 164^  die  iverke  des  Iloraz  mit  deutschen 
interlineargll.  und  einigen  in  marginalnoten  (DCXCIX),  1^^  (1*  leer)  und  164^ — 169* 


508  Vi:i!/i:i(iiNis   I)i;ll   liss.   oOf)  —  ÜOO 

(109''  leer)  die  von  Wchrisf,  in,  den  Münchner  aitxungsherichten  1893  i,  77 — 82 
hcrausgegeheucn  Viien  des  Iloraz  und  hemerkungen  über  seine  metra.  der  quaternio 
121—128  ist  verbunden:  seine  blL  sollten  sich  folgen  121.  124.  123.  122.  127. 
12G.  125.  128.  —  BJDocen  in  Aretins  Beytr.  7  (1800),  287.  CKirchner  Novae 
5  quaestiones  lloratimiae  (1847)  .9.47  mit  facs.  AJIolder  Germ.  18  (1873),  73 — 75: 
er  meint,  die  hs.  stamme  aus  Freising,  indem  er  sich  auf  den  mohrenkopf  in  sil- 
bernem feld  bl.  2^  imd  den  eintrag  St.  C.  n.  34  aMf  dem  innern  vorderdecJiel  beruft, 
dass  dieser  eintrag  nicht  Sancti  Corbiniaiii  bedeuten  Jcann,  geht  schon  aus  dem  um- 
stand hervor,  dass  er  erst  auf  das  kurfürstliche  buchxeiclien  geschrieben  ist.    unter 

10  diesem  befindet  sich  ein  zweites  gleichfalls  kurfürstliches,  unter  letzterem  aber  steht 
auf  dem  decket  rot:  f.  |.Liber.  Doctoris.  Hartmäni.|  .Schedel.  Nvrembergesis -r  | 
6.  34.  und  der  mohrenkopf  ist  das  Schedeische  wappen  {Forschungen  zur  deutschen 
gesell.   11,  352).  —  Hör.  [//.  §   111.  P.  275.   S.  i  819—820.]  [305 

4*75  in  quart,    xilxn  jhs.,   58  bll.:    des  Prudentius  Harnartigenie  und  Contra 

15  Symmachum  mit  einer  reihe  deutscher  interlinear-  und  marginalgll.,  die  bis  auf 
wenige  speciell  bezeichnete  von  einer  liand  herrühren  und  aus  Clm.  14895  ah- 
geschriebcn  sind  (DCCXC).  —  ESteinmeyer  Zs.  16  (1873),  4.  76.  —  Pmd.  4. 
[P.  234.  S.  i  533-572.]  [306 

614  {früher  Hartmann  Schedel  gehörig)   in  quart,    32  bll.:         1)  saec.  xiii/xiv 
20  bl.  1 — 10  (eine  läge   mit  den  eingeschobenen  bll.  2.  3).     2^ — 9*  eine   Chirurgia 

de  vulneribus  et  ajjostematibus  mit  vielen  randgll.  und  notizen  jüngerer  hände,  auch 
deutschen.  1^^,  9*  unten,  9^  recepte  von  späterer  hand,  10^  {urspr.  leer)  Ain  crut 
haisset  ysencrut  das  ist  für  manig  gut  [im  wesentlichen  =  Haupt  Über  das  md. 
arzneibuch  des  meisters  Bartholomaeus  s.  499),  10^  verschiedene  federproben  und 
2b  recepte;  2)  saec.  xiii  bl  11^- 32i>  {drei  lagen:  11—17.  18—25.  26—32; 
vor  12  und  27  je  ein  bl.  ausgeschnitten),  bis  30^  Mac  er  mit  den  deutscJien  be- 
zeichnungen  der  pflanzen  rot  ei7igezäunt  am  rande  (MXXXVI).  31^  Ipocrates 
archiater!  Antigono  regi  scribens  per  anni  spacia  qualiter  ad  precauendas  inbecilli- 
tates  se  obseruare  deberet!  ita  dicit  usw.,  darauf  die  verse  Cloto   colum  baiolat. 

30  lachesis  trahit.  attropv  occat.  Per  ternas  metas  fatorum  uuluitur(sic)  etas.  Principium 
uite  moderatur  cloto  perite.  Lachesis  affatur  sors  uite  que  teneatur.  Attropus 
inmitis  uoto  trahit  omnia  ditis  {bei  Riese  792  nur  der  erste  vers,  smnmtliche  bei 
Lübben  Versus  memoriales  156.  157  und  oben  nr  39  bl.  60^),  und  Apheresim 
dico  de  uertice  quando  recido.     Et    mediestina  fit  sincopa   parte    recisa.     Fineque 

35  subtracta  dicetur  apocopa  facta,  endlich  31^ — 32^  die  hexameter  über  die  vögel- 
namen  (DCCCCXXXIV),  gll.  zu  insecteimamen  (DCCCCLXXXVII),  die 
hexameter  über  tier-  und  fiscJi?iamen{'DCCCCX.'XXrV),  sowie  gesammelte  tier-, 
fisch-,  kräuter-  und  baumnamen  (DCCCCLXVIII.  DCCCCXCIV.  ÄIXXX. 
MV*.  MXXX),   alle  mit  deutschen  interlinear  gll.  und  durch  7  rote   initialen   von 

40  einander  unterschieden.  —  Ve.  1.  [P.  443.  S.  o  168—175.  458—464.]       [307 

615  {früher  Hartmann  Schedel  gehörig:  auf  dem  dem  vorderdeckel  aufgeklebten 
vorsatzbl,  das  noch  teiliveise  von  dem  buchzeichen  der  kurfürstl.  bibliothek  bedeckt 
ist,    steht   Libelb  hartmani  schedel    de  Nuremberga   und  von    derselben  Imnd  ein 


München  C\..  375—632  5(19 

inJiaUsi'er:.ei€hnw  d^s  codex  aus  dem  j.  1460)  in  quart,  xiv  jhs.,  127  hlL: 
1)  hl.  1 — 40  (vier  lageii,  eins^jxiUig)  Secrefa  seerc  forum,  de)u  schriftcharader 
nculi    italienischen    oder  franwsi^sr/icn  Ursprungs;  2)  hl.  41-64  (zwei  lagen, 

zweispaltig)  und  65 — 74  (eine  läge,  ein-  und  zweispaltig).  41*  Incipit  über  ma- 
f)  gistrl  petri  yspaiii  de  regiminc  sanitatis  beiic  utilis,  fy'S^  ff'  die  Modi  medendi 
de.s  Copho  (Coli.  Salem.  4,  415 — 438,  aher  mit  dem  zusatz,  den  der  abdruck 
Opera  Mesuac  (Venedig  1568)  2,  314  aufweist).  65'^ — 68*  kurze  erläuterung  von 
Ixva  nkheitsnamcn ,  beginnend  mit  Capitis  dolor,  aui  sciduss  von  and.  hand 
einige    recepte;  vor  68    ist    ein  unsigniertes  ^>a/Mer6/.    sasc.  xiv  quer  eingeheftet 

10  7nit  hemerkungen  üher  hernia.  QS^^  (zweisjmltig)  — 72*^  alplmhetisclus  abgesetztes 
lat. -deutsches  kräuterglossar(MXX.)  mit  wenigen  eingemischten  polnischen  Wor- 
ten, deroi  dialect  nach  WNehrings  freundliclier  mitteilung  auf  die  gränze  des  pol- 
nischen und  höhmischen  Sprachgebiets  deutet;  von  jungem  händen  sind  an  den 
rändern  nachtrage  zugefügt;    vor  71  wider    ein   unsigniertes  papierbl.  mit  medi- 

15  zinischen  notizen  saec.  xv.  72*^ — 73^^  Verzeichnis  pharmaz^eutischer 
ersatzmittel:  Qvoniam  ea  que  sunt  utilia  in  medicinis  quandoque  inueniri  non 
possunt.  discamus  quid  pro  quo  in  ipsis  poni  possit.  Pro  aristol.  ro.  ru.  dome- 
stica  duplex  usw.  (vgl.  darüber  Choulant  Handbuch  der  bücherkunde  s.  291  und 
Ber?i.  295  bl.  82^),    73*^^  De    quantitate    medicinarum,    Hec    sunt    signa 

20  morientium.  14:(urspr.  leer)  enthält  auf  der  Vorderseite  von  späterer  hand  einen 
abschnitt  über  aderlass  mit  citierung  des  Ävicenna;  3)  bl.  75 — 102  (vier 
lagen,  einspaltig).  75*  Incipit  liber  de  effectibus  planetarum,  81*  capittu- 
lum  in  narratione  saturni  quid  accidat  in  mundo  de  mutatione  sua  de  signo  in 
Signum  (daneben  von  einer  hand  saec.  xv  amrande:  Tractatus  sem  filii  haym), 

25  83*  (oben  von  derselben  Jmnd  saec.  xv  Tractatus  alius)  — 87*  nativität  für  die 
einzelnen  monate,  Sl^  leer.  8S^  ff  P all adiiis  De  insertione  arborum  in  der  bear- 
beitung  des  Godefridus,  101^.  102**^  leer,  die  lagen  der  hss.  2)  und  3)  smc? 
von  einer  hand  saec.  xv  je  auf  der  Vorderseite  der  anfangshll.  signiert;  4)  hl. 
103  — 108    (ebie  läge,    zweispaltig,    am    schluss  unvollständig)  Epistola    amati 

30  (oder  auiati  oder  auieti)  filii  abraham  qui  dignus  est  nominari  filius  Marcel- 
larii,  vgl.  Mmwhner  Sitzungsberichte  1867  ii,  171 Z';  b)  bl.  109  bis  zum 
schluss  (zwei  lagen).  109*  (unten  von  and.  hand  der  segen  Contra  pircil  Münch- 
lur  Sitzungsberichte  1867  ii,  171)  — 119^  Incipit  circa  instans  des  Platearius, 
dreispaltig,  dann  119^  (nunmehr  vier  spaltig)  — 124*  ein  abgesetztes  alphabetisches 

35  lat.-deutscfies  kräuterglossar  (MXXII),  weiter  bis  125*^  kr ankheit snamen 
mit  lat.  erklärungen,  125*^  lat.  kräuternamen  ohne  Ordnung  und  erklärung, 
wol  zu  recepte7i  gehörig,  125^ — 126^  lat.  namen  der  herbae,  cortices,  f  le- 
res, ligna  usw.,  127*  der  nacht s eg en  (Mwichner  Sitzungsberichte  18Q1  ii,  1 /f 
und  Zs.  41,  335 /f)^  127^  notiz  über  fasten.  ^  KHofmann  Münchner  sitzungs- 

iO  berichte  1867  ii,  159 — 172;  einzige  der  kräutergll.  hatte  schon  JASchmeller  im 
BWB  angeführt,  zb.  V,  811.  ^  [308 

632  Chart,  in  quart,  xv  jhs.,  von  Hartmann  Schedel  geschrieben,  184  blL:  den 
inJialt  s.  im   gedruckten  Katalog,     es  folgen   noch  (185 — 187)    drei  pergamentbll. 


510  Vkrzkichnih  J)i:it  Hsh.  309— 31G 

saec.  XIII  mit  Int.  gedickten;  187^'  entluilt  die  hexameter  über  haumnamen 
mit  deutsclien  iiiterlinearfjll.  (DCCCCXXXIV).  den  schluss  bilden  vier  bis  auf 
ein  bricffragment  (188^)  leere  papierbll.  [309 

006  chaii.  in  klein  quart,  xv  jhs.,  unfoliiert  (453  blL),  zum  grasten  teil  von 
5  Ilartrnann  Schedel  geschrieben:  zunächst  das  gedieht  des  Walahfrid  Strabus 
De  cultura  hortorum.  7nit  einer  reihe  lat.  und  deutscher  aus  einer  alten  vorläge  ab- 
geschriebener interlineargll.  (DCCCCXXVIII),  auf  die  EDümmler  Neues  archiv  4 
(1879),  280  zuerst  aufmerksam  machte,  über  den  sonstigen  inhalt  s.  den  Ka- 
talog. [310 

10  2551  (Aldersbach  21;  auf  dem  dem  rückdeckel  aufgeklebten  bl.  Liber  sce  Marie 
in  alderspach)  in  klein  folio,  xnjhs.^  136  bll.  {sechszehn  von  8'^ — 128'^  meist  ge- 
zeichnete quaternionen ;  129 — 131  und  das  dem  rückdeckel  aufgeklebte  bl.  binio, 
133 — 136  gleichfalls  binio  mit  dem  angeklebten  bl.  132):  1^  ff  Isidors  comfnen- 
tare  zum   Pcntateuch,  Josue,  Judlcum,  Regum  i — iv,   Hesdrae  und   Maccabaeorum 

15  (Opp.  ed.  Arevalus  5,  259  —  552),  schliefsend  mit  den  w.  Svnt  hie  iDlura  saera  — 
Pigmta  germiuö  pocula  nulla  damus  (Opp.  7,  179 — 182).  84*  Incip  I  noie  dnl 
expositio  I  canticis  canticop  a  capite  de  exceda  reuelata  dnl  greg  pp  urb  Rome, 
der  angebliche  commentar  Gregors  zum  Hohen  lied  {Opp.,  Paris  1705,  iii,  2, 
397 — 462),    unterbrochen  92^  tmter  der  Überschrift  Incip  gregori^  in  cantica  can- 

20  ticorvm  — 95^  durch  eine  zweite  behandlung  von  cap.  1,  1 — 8.  120^  ff  brief  des 
Hieronymus  an  Damasus  und  seine  Übersetzung  zweier  homilien  des  Origenes 
über  das  Hohe  lied  (in,  499 — 532  Vallarsi).  131^  Incipit  PlogusMoysi  in  g^cas 
dictiones  que  inueniuntur  in  plogis  sancti  leronimi  onit  einer  deutschen  contextgl. 
(CXIV^  nachtr.).     135^  Vere  soror  mea  usw.,   135^  De  Serpente  eneo.  De  vii. 

manufactis 

25  miraculis  q  fuerunt  olim  in  mundo,  s.  oben  nr  132.  136*  grasten  teils,  136*^ 
ganz  leer,  das  dein  rückdeckel  aufgehlebte  bl.  enthält  mehrere  federproben  verschie- 
dener hände,  darunter  die  sechs  vv.  Gloria  sanctor  lux  omni  tempore  lucens  — 
Mortis  agone  redeptor  adee  meinto  grauato.  der  hs.  vorgebunden  sind  zwei  bll., 
das  zweite  bis  auf  eine  inhaltsangabe  saec.  xii   leer,  das  erste,  früher  dem  vorder- 

30  decket  aufgeklebt,  saec.  xiv  historischen  inhalts.  [311 

3571  (Aldersbach  41)  in  folio,  xii  jhs.,  155  bll.,  davor  und  darnach  ein  unge- 
zähltes, in  neunzehn  von  16^ — 152^  am  schluss  zumeist  signierten  quaternionen 
(153 — 155  binio,  dem  das  letzte  bl.  fehlt):  1*  Incipit  liber  utilis  ualde  Glosari^ 
in  nouü  et  uet^  testamtü  mit  einer  deutschen  marginalgl.  und  mehreren  im  context 

35  (XXII.  XLI*  nachtr.  CCXXXVII^  nachtr.  CCXVI^  nachtr.    CLXXIII*  nachtr. 

e 
CCCXIY^ nachtr.).     149*  De  Serpente  eneo.  De  .vii.  miraculis  q  fuerunt  olim 

in  mundo,   149^  Incipit  plog^  moysi  in  g^cas  dictiones  q  inueniunt~  in  plogis  sei 
ieronimi,    150*  Explicit  plogus.     Incipit  expositio    mit    einer    deutschen  contextgl. 
(CXIV^  nachtr.),    155^   Uerc    soror  mea  usw.,  unvollständig   mit  .i.   xn.  tribub^ 
40  abbrechend,     vgl.  oben  die  nr  132.  —  [P.  31.]  [312 

;S612  (Aldersbach  82 ;  Schmeller  und  Mafsmami  Denkmcßler  92  geben  dem  codex 
die  nr  345,    welche  sich  auf  der  rückseite  des  frülier  dem  deckel  aufgeklebt    ge- 


München  Cl.  032—3215  r>1 1 

wesenen  vorsatMattes  saee.  xiv  inif  hleistifl  c'uigf tragen  findet)  in  folio,  xii  jhs., 
93  xweufpaltige  bll.  xu  je  38  xeilen  in  zwölf  lagen,  deren  Signaturen  von  der 
fünften  bl.  33-'^  an  noch  mehr  oder  minder  iwhanden  sind:  hl.  1^^ — 91*^  das 
vollständige  Sion  niari um  Jleinrici  mit  seiner  jwetischen  und  prosaische)i  vor- 
5  ?-e^e  (DCCCCXXXVIIA  mit  nachir.  bd.  S,72d  ^u  69,  G8.  DCCCCXXXVlIIa2)*; 
91a2 — 93b2  ^^ig^  ^i^^  alpliabetisdies  lat. -deutsches  kräuterglossar  (MX),  das 
leere  bl.  1^  birgt  nur  federproben,  darunter  IG  vv.,  beginnend  Mira  loquor  secl 
digna  fide.  bernharde  quid  est  hoc  {dieselben  in  der  hs.  1G87  zu  Troges,  lOG 
nr  11  XU  Charleville;  auch  in  Melk,  s.   Wieiier  Studien  9,  G2 ;  abgedruckt  bei  De- 

10  nis  Codd.  7nss.  i,  2,  2253).  solche  federproben  stehen  auch  auf  93^^.  —  erste 
erwähnung  in  Äretins  Beytr.  2  (1804),  5,  92.  4  (1805),  G6G.  EGOi'aff  DiuL 
3  (1829),  235— 2GG.  —  Hs.  Pfl.  1.  [K  §  77.  P.  410.  S.  a  G41— 691.  o  10—18. 
19-166.  i   1021.]  [313 

S633    (Aldersbach  92)  m  quart,   128  bll.    und  je  ein  von  den  deckein  abgelöstes 

15  vor-  und  nachstofsbl.:  1)  chart.  bl.  1 — 3  und  ein  leeres,  alphabetische  inhalts- 
angäbe  der  hs.;  2)  saec.  xiii  bl.  4 — 39  Elucidarius ;  3)  saec.  xiv 
hl.  40 — 79  verschiedene  excerpte,  s.  den  Katalog;  4)  saec.  xiii  bl.  80*  zwei- 
spaltig, die  äufsere  spalte  halb  weggeschnitten,  fragen  über  unterschiede  lat.  worte. 
81* — 82*,  einspaltig,  lat.  Worterklärungen.     82^  ff  (8S.  84.  93  von  kleinerem  for- 

20  mat)  das  lat.  gedieht  Quod  pueris  libo  usw.  {s.  oben  nr  290);  5)  saec.  xiii 
bl.  HS  ff  Prudentius  Psychomachie  mit  commentar ;  darin  eine  deutsche  inter- 
lineargl.  (DCCCXIX).  —  ESteinmeyer  Zs.  16  (1873),   7.  [314 

S944  (Altm.  14)  in  octav,  x  jhs.,  134  bll.:  Gregors  Dialoge  {vorn  unvoll- 
ständig, anfang  dei  famulum  eorum  multi  2,    1  j?.  212;    die  lagenbezeichnung  be- 

25  gimit  auf  bl.  9*  mit  vii,  auch  fehlt  zwischen  40^.  41*  ein  quaternio,  der  elfte) 
mit  einigen  deutschen  interlinear gll.  ^nehrerer  hände  (DCLXXII  mit  nachtr.  bd.  2, 
778).  der  schluss  der  hs.  bl.  122*/f  besteht  zwneist  aus  palimpsestbll,  die  erst  in 
späterer  zeit  beschrieben  sind.  133*  (133^  und  134  leer)  Incipit  breiiiarium 
apostolorum  ex  nomine  ul  locis  ubi  predicauerunt  orti  l  obiti  sunt  {vgl.  Scher- 

30  rers  S Galler  katalog  s.  4:1  unten).  [315 

3215  (Aspach  15;  bl.  1^  steht  mit  bleistift  N  1231)  in  klein  quart,  xiiilxiY jhs., 
72  bll.:  1)  zweispaltig  bl.  1* — 28*  ein  in  abgesetzten  Zeilen  geschriebenes  al- 
phabetisches vocabular ,  dessen  deutsche  bestandteile  von  moderner  hand  durch  unter- 
streichen mit  roter  dinte  grösten  teils  kenntlich  g&macht  sind  (DCCCCXXXVIIIb). 

35  28^#'CoIlectio  florum  Augustini  metncsi  von  Prosper  Aquitanus.  38*^ — 40*^ 
commentar  zu  Prosper.  40*^ — 40^^  eintrage  späterer  hände.  der  früher  hier 
folgende  Tobias  des  Matthaeus  Vindocinensis  ist  lierausgenommen  und  mit 
der  Signatur  Clm.  3217  besonders  gebunden;  2)  einspaltig  &/.  41*  Incipit  Ysto- 
ria  de  s.  trinitate  mit  neunten.     44^  Incipit  ystoria  de  corpore  xpl.    49* 

40  hystoria  de  s.  maria  magdale.     53*  hystoria  de.  s.  afra.     56*  De.  s.  ka- 

*  das  nur  hier  deutsch  glossierte  capitel  n,  12  steht  übrigens  auch  für  sich  in  der 
aus  dem  Elsass  stammenden  hs.  27773  des  Germ,  museums  saec.  xn  mit  teils  densel- 
ben teils  andern  deutschen  interlinear  gll.,  abgedruckt  Anz.  des  museums  1872  sp.  121. 


512  ViOK/KKiHNis  J)i:ii  ilss.    :iu;— :r2i 

th^iiia.  58*  Hystoria  de  concepcione  s.  marie.  Gl»  Hy.storia  d'.  s. 
Nycolao.  GS'^De.  s.  Gicgorio.  00^  des.  Benedicto.  08^  De  annun- 
ciacioiie  s.  marie.  71*  De  corpore  xpl.  7P  De.  h.  maria  magdale 
ymnus.  72^  De.  s.  afra  ymnus.  ^  einige  de?'  deutschen  gll.  teilte  EGG  raff 
5  Diut.  3(1829),  2^0  ff  mit.  —  Mon.  \1\  412.   Äa  041—691.]  [316 

351 0  (Aug.  civ.  19,  früher  im  besitz  von  MWelser ;  Cim.  iv.  3.  b)  in  quart, 
XII  jhs.;,  49  hlL,  welche  auf  8^.  IG^.  24^\  32^.  40'\  48*^  6Zie  eingeritzten  Signa- 
turen III — VIII  tragest;  49  is^  em  auf  modernes  pergament  geklebtes  einzelnes  blatt- 
stück,    die  hs.  ist  erst  in  bleuerer  zeit  in  rotes  leder  gebunden;  früher  enthielt  sie 

i 

10  mehr,  ivie  der  eintrag  saec.  xiv  auf  1^  oben  Lex  bawariop  7  aug^  7  alij  d'  Tnitate. 
7  symon  d'  num^is  (?)  erweist:  bl.  1*  In  noie  dul  nrl  ihu  xpl.  Incipit  plogus 
legis  baioriorum  {MG  LL  iii,   257),  Incipiunt  cap.  de  libro  legis  institutionis  usw. 

(ib.  2G1  ff),     G^  Hoc  decretü  ap  rege    &    pncipes  ei^  7  apiit  cunctü  pplm  xplanü 

q  infra  regnü  st,  die    Lex  Baioariorum   selbst    (ib.  269 — 334  resp.  450)  mit 
15  einigen  deutschen  hiterVmeargll.  (DCCXXXII).     36^  Explic  lex  baioarioE.  Hec  st 

decreta  que  constituit  scä  synod^  in  loco  q  dr  dingoluingen  döno  tassilo  me- 
diante  {ib.  459  ff),  37^  De  collaudatioe  q  epi  &  abbtes  in  baioaria  inter  se  fecert 
p  def.  frlb^  {ib.  461),  De  concilio  qd  dux  tassilo  aput  dingoluingä  celebrauit  {ib. 
462),  De  popvlaRib^  legibvs  («6.  464 — 4.6 Q  und  All  f).     39^  Hec  cap  nRä  missi 

20  nrl  cognita  faciät  olb^  {MG  LL  i,  146.  127).  40^  Cp  qvoBi  lege  salica  mittenda 
{ib.  113.  Edictus  Rothari  180.  179.  178).  43^  Verzeichnis  der  deutschen  kö- 
nige  von  Pipin  bis  auf  Heinrich  v,  der  päbste  {zweispaltig)  bis  auf  Calixt  ii 
{Mon.  Boi.  II,  375 — 381),  schliefsend  47^^  mit  der  roten  Unterschrift  ^scripto 
libro  sit  lavs  et  gloria  xpo.     47^^ — 49^  (49^  leer)  das  unechte  capitulare  Karls 

25  des  grofsen  de  expeditione  romana  {MG  LL  ii,  2,  3).  ^  Variantenapparat  der 
MG  LL  III  (1863);  ebenda  facs.  auf  tafel  3  nr  5.  [317 

353*7  (Aug.  civ.  37;  provenienz  s.  u.)  chart.  in  folio,  XYJhs.,  343  zweispaltige  bll. : 
bl.  2^  {de7n  bl.  1  mit  einer  inhaltsangabe  der  hs.  und  zwei  leere  bll.  vorangehen)  — 62^ 
eine  biblische  geschieht e:  Incipiunt  hystorie  parue  de  hystorys  maioribus  abs- 

30  tracte,  dann  der  Vocabularius  Britonis,  das  Lucidarium  legendarum, 
der  Vocabularius  Lutiani  — 330^;  330^^'^  die  hexameter  über  vögel-, 
tier-  und  baumnamen  mit  deutschen  interlineargll.  (DCCCCXXXIV).  darauf 
folgen  2  leere  bll.,  endlich  331 — 343  das  Calendarium  des  Johannes  de 
Gamundia.     über  frühere  besitzer  der  hs.  geben  auskunft   die  7iotizen  bl.  330^^ 

35  unten  {ausgestrichen)  Liber  iste  pertinet  ad  Monasterium  Sancte  Marie  virginis 
in  älchingen  ordinis  Sancti  Benedicti  Augustensis  dyocesis  usw.  und  1*  Ex  parte 
reuerendi  patris  Jobannis  weylhamer  prouincialis  atque  prioris  localis  huius  con- 
uentus  Augustensis  ordinis  fratrum  carmelitarum.  —  erste  erwäh?iung  der  deutschen 
gll.  bei  JASchmeller  Carmina  Burana  (1847)  s.  267.  [318 

40  3767  (Aug.  eccl.  67)  in  quart,  ix  jhs.,  96  bll.  {sechszehn  ternionen):  Gregors 
Cura  pastoralis,  am  schluss  unvollständig,  mit  einer  reihe  deutscher  meist  tnargi' 


München  Cl.  3215—4112  513 

naler,  selten  interlhiearer  gll.  verschiedener  hände.  sie  sind  zum  gröfsern  teil  in 
geheimschrift  geschrieben  und  stark  rerblasst  (DCXLI  ?nit  nachtr.  hd.  2,  778).  — 
Gc.  2.  [P.  143.]  [319 

3860«  (Aug.  eccl.  ICO»)  in  folio,  209  zweispaltige  bll:  1)  sacM.ix  i/.  4^— 
5  17G,  einundxwanxig  je  am  schluss  signierte  quaternionen  und  ein  binio,  die  Ca- 
non es  conciliorum  und  Decreta  pontifiinini  der  Dionysio-Hadria?ia  mit  deutschen 
interlinear-  und  marginalgll.  mehrerer  hände  (DXCI  mit  nachtr.  bd.  2,  777;  über 
obsecrationeni  7*^  ei?ie  gl.  in  einer  mir  nicht  verständlichen  gcheimschrift,  eine  an- 
dere gleichartige  auf    1^  ausi'adiert).     175^  im   anschluss   an  die   formata  griech. 

10  zahlzeic h e n  und  Zahlwörter,  dann  von  späterer  Jiand  Decreta  Marcellini 
papae  und  auf  dem  ursp'.  leeren  bl.  176*~^  ein  pabstverzei  chnis  bis  auf 
Nicolaus  (f  867),  das  von  zwei  and.  händen  bis  Innocentius  ii  (f  1143)  und 
Adriajius  (f  1159)  fortgeführt  wurde,  der  aus  dem  auf  den  vorderdeckel  geklebten 
bl.  imd  1 — 3  bestehende   binio  sowie    die  urspr.  leere   s.  4^    enthalten   argumenta 

15  concilioruni  and  atideres  canonistische  saec.  xi;  2)  saec.  x/xi  bl.  111  ff 
canojiistische  auszüge.  177*  Incipiunt  decreta  papae  Zachariae  u^sw.,  In 
epistola  gregorii  papae  ad  sein  bonefacium  missa  usw..  In  constitutis  gregorii  pa- 
pae usw.,  In  aethimologiarum  sei  ysidori  libro  usw.,  177^  In  dl  nomine  incipit 
epla  que  formata  dicitur  usw.,  178^  Hie  continentur  prouint  Galliae  atq.  ciuitates 

20  eius  metropolitanae  (MG  Äuct.  antiq.  ix,  572),  180*  Item  sei  Gregorii  pape  ad 
Brunhildä  reginam  usw..  De  inter  cetera  concilia  usw.,  180^  Capitula  de  diuersis 
conciliis,  184*  Incip  concilium  Nicenum  .xx.  epöB  qui  in  greco  non  habentur  wsz^;.^ 
184^  Incipiunt  regule  xl.  apud  Sardicam  constitutae,  187*  Incipit  lex  data  Con- 
stantini  Augusti.  De  Arrii  damnatione  usw.,   187^  griech.   buchstaben  und  zah- 

25  len,  188*  Incipit  quemadmodum  formata  fieri  debeat,  188^  Incipiunt  institute  (.sie) 
antiqua  orientis,  191*  Incipit  epla  Hieroni  (s2c)  pbri  ad  Damasum  papam  (briefxY 
Vallarsi),  192*  Incip  rescriptum  Damasi  papae  ad  petitum  Hieronimi.  ad  Paulinü 
epm  Antiochiae  usw.,  Incip  concilium  urbis  Rome.  Sub  damaso  papa  de  expla- 
natione   fidei   mit  dem  Verzeichnis    der  canonischen    bücher   und  der    apocryphen, 

30  194^  Incip  lib  sei  Augustini  epi  de  eccle  regulis,  199*  Incipit  decretum  Zacba- 
riae  papae,  201*  Incip  epla  canonica  quibus  debeant  adimplere  pbri  diaconi.  seu 
subdiaconi,  201^  Constituta  sei  gelasii  papae,  202*  De  anathema  usw..  De  ido- 
lorum  cultorib^  gregorius  papa  ianuario  epö  sardiniac,  202^'  Responsio  beati  pape 
gregorii   ad   consulta.  Reuerentissimi  augustini  epI  cantuariorü    eccle.     203* /f  die 

35  Concordia  cananum  des  Cresconius  (Maafsen  Gesch.  s.  807).  209^  V07i  and. 
hand  deutsche  namen  aus  dem  j.  1130.  ^  Can.  5.  [P.  166.  S.  i  1023 — 
1031.]  [320 

411S  (Aug.  SCrucis  12)  m  qun,rt,  xii  jhs.,  158  bll.  (signaturenxii^  und  xiii^  auf  91^. 
105^):  bl.  1*^  pfacio.  s.  leronimi  sup  Itpretacionib^  lieb*icoB  nominvm  (iii,  3  Val- 

40  larsi),  1*^  Ebraice  litere  cü  intpretacione  sua,    1*^   Grece  litere  cü  numero 

suo,  1^^  mafsbezeiehnungen,  1^^ — 6^^  Aaron — Zacheus,  di6  bekannten  erklä- 

rungen  der  biblischen    eigennamen,  6^^  Divina   scriptvra    qvot    modis 

distinguit*?  Quatuor  usw.,  7*  De  figuris  sentenciau  Ex  rethorica  sumptis, 

Althochdeutsche  glossen  IV.  33 


514  Verzeichnis  Der  Hrs.   321—322 

De  vicii.s,  De    Barbarisnio,    7^  De    soleciBmo,  8*  De  metaplasino,  De 

sccmatib^,  8^  De  tropis,  9*  Descptio  libroE  ueteris  ac  noui  tentamenti, 
schliefsend  9'^  mit  Hos  orifis  libros  suscepit  eecla  catholica  legndos  7  eosde  glossis 
seqntib^  aliqiitulü  repies  ehicidatos.  es  folgt  nun  eine  umfängliche  erklärung 
5  der  hlhli  schert  hü  eher  alten  und  neuen  testaments  mit  mehreren  deutscJien 
co)itextgll.,  einer  marginal-  und  einer  interlineargl.  (XXII  nachtr.  XXXII*  nachtr. 
XLI^  nachtr.  CLV^  michtr.  CCXXXVIP  nachtr.  CCXVI»  ^mcJür.  CLXXII^ 
niichtr.  CCCXIV-'*  nachtr.).  129^'  De  .sacerdotalib^  uestimentis.  Primvm  Sacer- 
dotü  mdufntü  e  effod  bat  —  130**  scdm  modvlü  ingenioli  iiiT  buit  dixim*  n 
IvO  piudicantes    hos  qui  de  eade  re  possimt  scribere  &  pleni^  disputare  r=r  Hrahan 

De  clericorum  ins tüutiotie  1,1  rj — 23.  dann  Q,\  a.t wo p^  modis  opaT  ds.  pnio  in 
uerbo.  sedo  in  materia  informi w-si^;.;,  Qvatvor  s  regule  scripturarü,  De  dvo- 
decl  abusiuis  vn  destrvir  ecclesia.  Sapiens  sine  bonis  opib;  usw.,  Nomina 
mensivni  secundvni  Hebreos.  Egyptios.  Grecos.  Latinos  (hieraus  die  deutschen 
15  hei  Schmeller  BWB  1^   1009),   131*  De  penitencia  Salemonis,  De  genea- 

logia  s.  Marie,  Ite  vfi  Sup,  131*^  De  ligno  crucis  scptü.  qd  I  antiqs  libris 
reptü  e,    Do    serpente    eneo,   Incipit  de  ortv.    vel  obitv  Scob  Patrv.    In  novo 

Testamto.  8.  ysidori  epi  {Arevalus  5,  178 — 189).  134^  In  x  noTe  Incip  epla 
Hieronimi    pbri  ad  Damasv  papam  (xi,  2,  375   Vallarsi),    Item.    Damasi    pp. 

20  ad  Hieronimv  pbrv  i(ib.).  134^  135*  dreispaltig  ein  pah stver zeichnis  bis  auf 
Adrian^  .iiii^.  (1154  — 1159),  dem  von  and.  hand  noch  zugesetzt  sind  Alexander 
.111^.  Luci^  .111^.  Urban^  .ni^.  (f  1187).  135^  bis  zum  schluss,  wo  die  hs.  un- 
vollständig abbricht  (dem  ternio  154 — 158  fehlt  das  letzte  hl.),  pabstg  eschichte  bis 
au, f  den  75  y^ais^  Theodor^  Natiöe  g^ciis. -^  BJDocen  kannte  die  gll.  dieser  hs.  [321 

25  4350  (Aug.  SUlr.  50)  chart.  in  schmal  folio,  xiv  jlis.  (1338),  vorn  drei  unge- 
zählte (auf  der  rückseite  des  zweiten  inJmltsverzeichnis  saec.  xv),  dann  92  ge- 
zählte^  endlich  ivider  drei  wigezählte  leere  Ml. :  hl.  1* — ^^  mitte  lat. -deutsches  voca- 
hular  über  körperteile,  verwandtschafts7iamen,  Ideidungsstücke,  3*^  die  lat.  hexa- 
meter    über   vögel-,    Her-    und    haumnamen    mit   deutschen    interlineargll. 

30  (DCCCCXXXIV),  verse  über  die  voces  animantium ,  dannOscio  singulto  ster- 
nuto  nauseo  sterto  mit  deutschen  iriterlineargll.  soivie  weitere  memorial verse, 
hin  und  ivider  mit  deutsch  am  rande.  4-^  Incipit  contemptus  mundi.  Cartula 
nostra  usiv.  (s.  Notices  et  extraits  xxvii,  2,  20)  mit  deutschen  marginalgll.  6^  Ex- 
plicit  contemptus   mundi    Incipit    phisologus  (Hildeberts).     8^^*  lat.  ivorterklä- 

35  TU 71  gen.     9^  lat.  Cato.     11^  Volperti  de  Ahusia  liber  de  miraculis  s.  marie 

or 

(Überall  hin  und  wider  deutsche  gll.).  28*  Anno  dnl  m^  t^cetesimo  t'cesimo  vini 
pxla  Pia  qrta  an  dominicä  Circumdederüt  me  finiui  istü  auctore  (20  jati.),  dann 
Vita  Ädae,  ei'wähnt  von  W Meyer  in  den  Äbhandl.  der  Münchner  akademie  i,  14,3 
5.  210  anm.  30^  Anna  autem  tres  habuisse  viros  dicitur,  dann  hu  fsver  ord- 
40  nun  gen  mit  deutschen  Zeilen  untermischt,  30^  verse  und  benedictio  macule 
lat.  31*  lat.  erklärung  des  vaterunsers.  31^  (später  einfrag)  It  daz  ist  daz 
pulu^  da  mit  man  auf  d^  phühss  schiust.     32* — 34*  (von  34*  nur  ein  stück  vor- 


München  Cl.  4112—4350  515 

lianden,  34^  leer)  theologisches  und  Worterklärungen,  lat.  35*  (spätere 
hand)  8w*  wil  g'en  ze  den  ainsitlel  da  vns^  fraw  rastet,  angäbe  der  r  eiser  oute. 
35^^  lat.  erklär loig  der  griech.  huclistahen ,  darauf  ^aw  salbe  diu  ist  gftt  zä 
räudigen  rossen.  3G*  lat.  Worterklärungen  zur  bibel,  36^  unten  fortgesetzt; 
5  36**  oben  Ich  man  dich  herr  iesu  christ  usw.  (aus  einer  and.  hs.  G^erm.  22, 363). 
37*  De  VII  noniinibus  terra,  dann  das  gedieht  Ich  rattir  werd^  edel  man  (aus 
dieser  hs.  MSH  3,  350^  vgl.  4,  038^  anm.  4).  37^  38*  wider  lat.  worterklä- 
rungen  zur  bibel,  38»  unten  das  gedieht  Hutt  d*  eren  ze  aller  stund  (daraus 
MSH  3,  420"),    dann  von  and.  hand    Almsehtig    schephaer  milder    kunik  sabaoth 

10  du  kreftn  raicher  got  u^w.  und  von  noch  and.  jüngerer  hatid  ein  segen  für  die 
trSsen.  Fliuch  tr&s  vn  geswer.  3S^  ff  lat.  Worterklärungen  und  diverse  ex- 
cerpte.  41*  Sentencia  Augustini  de  antixristo.  42*  Incipit  summa  contem- 
plaria  magistri  lacobi  de  vita.  46^^  lat.  predigt.  46^  47*  lat.  verba.  47^. 
48*  (grasten  teils  leer)  lat.  Worterklärungen.     48^.  49^ /a^.  Worterklärungen 

15  zur  bibel  U7ul  lat.  verse.  4td^  ff  wider  wort  er  klär  ungen  zur  bibel.  51*  In- 
cipit libellus  ex  illustrissimis  viris  coUectus  Cintillarius  dictus  (vgl.  unten 
nr  335).  68*  unten  von  jüngerer  hand  lat.  verba.  68^  (Q)uandoquidem  recen- 
tia  placent  et  quia  humana  natura  nouitatibus  gaudere  solet  nouo  quodam  et  re- 
centi  expositionis  modo    quendam  psalterij  versiculum  exponere    volo.    seriatim  et 

20  quasi  fabulose  non  tarnen  mendose.  Versus  autem  iste  est.  Misericordiaet  ve- 
ritas  obuiauerunt  sibi  iusticia  et  pax  osculate  sunt.  Quidam  pater  familias 
diuicijs  et  honoribus  pollens.  habuit  quatuor  filias.  quarum  vna  uocabatur  miseri- 
cordia  usw.  (wesentlicli  =  Beda  ed.  Col.  vii,  367/").  G 9^  ff  lat.  beichten.  72^ 
lat.  verba  erklärt.     73*^  lat.  Sequenzen,  73^  unten  segen  (f)ur  daz  vngenant 

i 

25  haisse  ein  wazz^  schephen  mit  trein  pf  nost^  in  dem  name  der  tvaltichait  usw. 
(MSD  2^,  275),  daz  ist  d^  wolf  segen  (spätere  hand)  Ich  enphilch  dich  I  den 
frid  d^  gesworn  wart,  da  d*  hailig  krist  geporn  wart  usw.,  abgedruckt  von  ÄSchön- 
bach  Eine  auslese  altd.  segensformeln  (1893)  s.  7.  74*  Item  oratio  de  sancta 
maria  (hymnen),    74^  lat.  gebete,    75*  Confessio  bona,    75^  Inuocaciones 

30  sancti  spiritus  und  and.  gebete,  79^  Oratio  de  sancta  Maria  und  weitere 
gebete.  81^  Sw*  el  ros  hat.  daz  die  wrm  peizzent  Iwendikleichen.  Der  sol  nemen 
ain  rinderhor  usw.  82*  segen  wider  feinde  (Schönbach  aao.  22)  und  von  and. 
hand  weitere  segen.  82^  Rex  quidam  habuit  filiam  pulchram  et  dilectam.  habuit 
et  canem  nimium  ferocem  usw.,  dann  über  die  sieben  todsünden  und  von  and. 

'35  hand  gebete;  unten,  wider  von  and.  hand,  d^  rossen  gut  h&f  machii  welle.  83* 
De  miseria  hominis  capitulum  primum  (von  Innocenz  iii).  83^  lat.  verba, 
84*  gebete  usw.,  unten  deutsche  Ortsnamen.  84^  Vniuersum  tempus  presentis 
vite  in  quatuor  distingwitur  tisw.  85*  Incipiunt  errores  iudeorum.  91*  Qui 
me  scbebat  ludocus  noin  habebat   Anno  dnl  m.  ccc.  xxxvii]   pxima  f^ia   quarta 

40  an  galli  finiui  librü  istü (14 oc^.);,  darauf  zeichen  des  jüngsten  tages,  92^  Ver- 
zeichnis von  einkünften  usw.,  über  eine  heus  ehr  eckenplage  in  Baiern  im 
sept.  1338;  92^  lat.  verse.  —  die  hs.  ist  von  JASchmeller  für  das  BW B  benutzt 
worden,  zb.  1^  163.  [322 

33* 


51G  Vkrzkkhnis  Dkk  Hrs.  323—328 

4460  {hl.  1^  uü.  Conv.  Bani}).  ord.  Pred.  vmi  einer  hand  saec.  xv)  in  quart, 
190  hll.  {aiifserdem  je    ein  schutzbl.  vorn    und    hinten  saec.  xv):  1)  sopm.  xi 

hl.  1» — 2*  Prologus  lef/i.s  Baioariorum.  2* — 22^  Lex  Alamannorum 
mit  deutschen  yll.  im  context,  zwischen  den  Zeilen  und  am  rande  (DCCXXVIII). 
5.22*' — 24'^  und  33*^  {die  vierte  läge  ist  irrtümlich  hinter  die  fünfte  gebunden)  Zu- 
sätze Karls  zur  Lex  Alamannorum.  33^ — 40.  25 — 32.  41  — 101**  An- 
segisi  Capitidaria.  dann  noch  eine  notiz  saec.  xiv,  die  auf  das  sonst  leere  6/.  102 
hinüberreicht;  2)  saec.xu  fe/.  103* — 114:^  Bamberg  er  glaube  und  beichte, 
Himmel    und   hölle    {MSD  xci.    xxx).      114^    115**»   leer;         3)  saec.    xiv 

10  hl.  IIG — 168  zioeispaüig  Incipit  tabta  sup  tabl.  |  sümam  ray**'.  169%  urspr. 
leer,  Priuilegium  quod  fratres  predicatorum  et  minorum  possunt  audire  conffes- 
siones  irrequisitis  parrochianis  saec.  xv;  4)  saec.xv  hl.  170* — 190*^  Errore.s 
in  Talmut.  ^  variantenappai-at  der  MG  LL  iir  (1863)  nebst  facs.  auf  tafel 
2,  10.  [323 

15  4503  (Benedictob.  3)  in  folio,  xijxii  jhs.,  160  blL:  Gregors  Moralia  in  Job 
bis  zum  16  buch;  hl.  169^  f  die  Passio  Petri  et  Pauli  in  distichen,  denen 
eine  deutsche  randgl.  beigeschrieben  ist  {zu  v.  193  der  inzwischen  in  den  Novem 
vitae  sajictorum  metricae  ed.  GHarster,  Lipsiae  1887,  gedruckt  erschienenen  Passio : 
DCCXLV).     auf  dem  urspr.  leeren  bl.  1*  steht,  von  einer  hatid   des  xii  jhs.  ein- 

20  getragen,  eine  Urkunde,  mittels  ivelchcr  Sigimar  iuuenis  comes  teitius  aduocatus 
noster  dem  kloster  Benedictheuern  aus  der  Verlassenschaft  seines  bruders  Adalpero 
ein  prediuni  in  uilla  phruniari  und  Adalpero  miles  frater  Atonis  ein  predium  in 
uilla  Chrouuilingun  vereignet.  Hec  acta  sunt  Dominica  die.  in  translat  Sei  Bened 
Sub  abbate  Ratmundo  {dieser  nanie  ausradiert),     dieselbe  Urkunde  findet  sich,  mit 

25  etwas  jüngeren  sprachformen,  in  dem  codex  traditiommi  des  kloster s,  Mon.  Boiea 
VII,  45.  sie  kann  aus  den  jähren  1064.  1070.  1081  oder  1087  stammen,  bl.  1*» 
Epigrammata  svp  operib;  apli  Petri.  die  nachricht  des  Katalogs,  da^s 
dieser  codex  sowie  Chi.  4504  von  Adelbertus  um  1065  geschrieben  seien,  beruht 
auf  einer  in  beide  hss.  eingetragenen  notiz  ex  chronico  monasterii  saec.  xviii,  dass 

30  dbt  Gothehn  die  Moralia  durch  Adelpertus  habe  herstellen  lassen.  —  die  deutsche  gl. 
citierte  JASchmeller  BWB  2^,  62.  [324 

4559  (Benedictob.  59)  in  quart,  xi  jhs.,  bbbll.:  1)  Sallusts  Catilina  und 
Jugmiha  mit  einigen  deutschen  interlineargll.  (DCCCXXXII).  den  am  schluss 
bl.  44*^  befindlichen  eintrag  hat   OHolder-Egger  Neues  archiv  13,  570  drucken  las- 

35  sen;  2)  Martianus  Capella  De  nuptiis  ztveispaltig  (45***  lee?')  mit  zahl- 
reichen gll.,  auch  mlat.,  zb.  46*^  (Interula)  Interiore  tunica  hoc  est  supparum  quod 
uulgo  dicitur  camisia  (4,  9  Eyfsenhardt);  desgl.  bl^  (Uestem,  interulam)  Interula. 
que  uulgo  camisia  dicebatur  (31,  12);  46^  ricinio,  i.  acu  l  spinula  (4,  9);  47*  elec- 
tro,  i.  smalto  (7,  15);    auch  in  dem    50*^  über  fallax  (28,  17)    stehenden  kippist 

40  kann  ich  kaum  mit  Schmeller  1^,  1271  eine  deutsche  gl.  sehen.  —  erste  erwäh- 
nung  der  gll.  in  JA  Schmeller s  BWB,  zb.  1^,  1620,  und  in  RDietschs  Sallust- 
ausgäbe  {1859)  i,  5.—  [P.  287.]  [325 

4583  (Benedictob.  83)  injjuart,  79  blL:         1)  saec.xm  fcZ.  1*— 40»  {4:0^  feder- 


München  Cl.  44G0— 4606  517 

proben)  Regula  SBencdicti  mit  uvci  angehängten  lat.  gedickten;  2)  saec.mi 
bl.  4:1 /f.  xunäclist  mehrere  medizinische  ahhandlungcn:  Corpvs  hominis  ex  qua- 
tuor  humoribus  constat,  Incipit  urinale,  Do  infirinis  probatio,  dann  4.1^  ff  Macer 
mit  einigen  deutschen  interlinear'  und  ynarginalgll.  saec.  xiv,  ivelche  nicht  berück- 
5  s^ichtigt  wurden  (Mone  hat  sie  abgedi-ucld) ;  am  schluss  77^  alphabetisch  geordnete 
kräuternatnen  saecxw,  die  eine  art  reg  ister  %u  Macer  bilden  und  zum  teil  deutsch 
glossiert  sind.  78*^  {ta'spr.  leer)  medizinisches  saec.  xii,  darauf  die  Versus 
de  arboribus  mit  deutsclien  interlineargll.  (DCCCCXXXIV).  endlich  hat  auf 
bl.  47*  eine   hand  des   xiii  jhs.    ein    im  grofsen  ganzen  alphabetisch   geordnetes 

10  kräuterver zcichnis  nebst  deutschen  interlineargll.  unabgesetzt  eingetragen,  eine 
spätere  dessen  lat.  immen  bis  Irudo  incl.  .sotvie  einige  der  deutschen  gll.  7nit 
dunklerer  dinte  nachgezogen  (MXXXI).  —  FJMone  Anz.  f.  künde  der  teutschen  Vor- 
zeit 8  (1839),  94— 9G.  PPiper  Germ.  26  (1881),  401—403.  —  [P.  450.]  [326 
4593  (Benedictob.    93)  in  quxirt,  xi  jhs.,  146  bll.    (b^ — 140^^  siebenzehn  je  am 

15  schluss  signierte  quaternionen,  davor  ein  unbezeichnetes  leeres  bl.  sowie  die  dop- 
pelbll.  1.  2  und  3.  4,  darnach  141 — 146,  zwei  ei^izel-  und  zwei  doppelbll): 
bl.  5^ — 145^  die  PJmrsalia  des  Lucan  mit  sehr  zahlreichen  interlinear-  und  mar- 
ginalglL,  darunter  woiigeti  deutschen  (DCCXXXV  nachtr.).  1*  Proemium  in- 
testini    a  Lucano    heroico   stilo    exanclati.  Prima  ingenii  usw.,    die   Vita   Suetons, 

20  abgedruckt  in  Hosius  Lucanausgabe  (1892)  s.  332/*^  1^  Compendiosa  primi  libelli 
exp[ositio]  {Hosius  s.  339),  Epitaphion  Lucani  poete  (Hosius  s.  338),  Causa.  Cum 
tres  imperatores  romanum  tenerent  imperium  —  et  cesari  uenienti  caput  eius  obla- 
tum  est,  2*  Mannevs  Lucanus  patrem  habuit  usw.  (Hosius  5.334 — 336),  3*  Item 
Prefatio  libri  Lucani.    Expulsis  regibus    ob    sui  superbiam   usw.      146^  Tres  esse 

25  stilo^  nouimus.  humileni.  Mediocrem,  grandiloquvm  —  est  prologi  non  propositionis. 
146**  Vt  gaudere  solet  fessus  iam  nauta  labore  (31 G  Poetae  lat.  2,  402),  Carmina 
si  ixienntusw.  (Riese  675),  Xenodoxhium  locus  uenerabilis.  vbi  peregrini  suscipiun- 
tur  —  Brephotrophium.  locus  uenerabilis.  in  quo  infantes  aluntur  (oben  391 
anm.).  [327 

30  4606  (Benedictob.  106)  in  quart,   161    bll:  1)  saec.   xiv  bl.   1—83  (ternio 

1 — 5,  dann  ein  bl.  ausgeschnitteJi,  binio  6 — 9,  quaternio  10 — 17,  binio  18 — 21, 
quaternionen  22—29.  30—37.  38—45.  46—53.  54—61.  62—69.  70—77, 
binio  78 — 81,  doppelbl.  82.  83,  von  bl.  6 — 78  je  am  anfang  mit  2 — 12  im 
xiY  jh.  signiert)  zweispaltig  Historia  scolastica.     bl.  1,  urspr.  leer,  trägt  nur  auf 

35  der  Vorderseite  den  vermerk  Iste  Über  est  Monasterij  Benedictnpeiren  und  eine 
kurze  inlialtsangabe  des  ganzen  codex;  2)  saec.  xii  bl.  S'i  ff  (neun  quaternionen 
und    der    ternio  148 — 153,    signiert    99^.   107^  von   alter  hand   mit  ii.  iii,  91^. 

i 

115**.  123^  131^.  139^  147^  153^  154*  von  einer  hand  saec.  xiv  mit  pmg. 
4.5.  6.  7.  8.  9.  10)  einspaltig  gll.  zu  den  biblischen  büchern  alten  utui  neuen 
40  testaments  mit  zahlreichen  deutsclien  interlinearen,  vereinzelten  itn  context  (VIII. 
XXVIII.  XLIII.  LVI.  LXIX.  LXXIX.  LXXXVIII.  XCIV.  CHI.  CXIX. 
CXXXV.  CXLVIII.  CLVIII.  CLXIII.  CHI  .s'.  bd.  1,  399  anm.  7.  403  anm.  1. 
CXXXV  s.  bd.  1,  433    anm.  18.  22.   437  anm.  3.  CCXXI.  CCXXIX.    CCXL. 


518  Verzeichnis  Der  Hsb.  328—329 

CCXLIX.  CCLXI.  CCLXIX.  CCXII.  CLXXX  VI.  CXCIII.  CLXIX.  CLXX  VI.  CGI. 
CCCLVII.  CCCLXIV.  CCLXXIX.  CCXCI.  CCXCV.  CCCI.  CCCXI.  CCCXVII. 
CCCXXVI.  CCCXXIL  CCCXXXIV.  CCCXXXIX.  CCCXLII.  CCCXLIX. 
CCCLI.  CCCLIV.  CCCLXX.  CCCLXXVII.  CCCLXXXI.  CCCLXXXIX. 
5  CCCXCII.  CCCCLXVIII.  CCCCLXXI.  CCCCLXXVI.  CCCCLXXXII. 
CCCCLXXXV.  CCCCLXXXVIII.  CCCCXCI.  CCCCI.  CCCCXI.  ccccxxv. 
CCCCXXXI.  CCCCXXXVII.  CCCCXLI.  CCCCXLIX.  CCCCLIV.  CCCCLX. 
CCCCLXIII).  die  Überschriften  der  einzelnen  biblischen  biicher  sind  auf  den  stark 
beschnittenen  rändern  schwarz  vc/rgeschrieben,  im  text  nur  selten  rot  ausgeführt. 
10  nach  dem  Explic   des   Hebräerbriefs  bl.  159*  folgt  eine  reihe  sehr  verschiedenartiger 

j         o  

Worterklärungen,  an  die  sich  bl.  1^1^  das  stück  Die  m  qt  annos  uix  adä  an- 
schliefst, welches  unten  aus  nr  620  bl.  8*  zum  abdruck  kommen  wird,  endend 
161^  m.it  Non  penituit.  ut  vag®,  darauf  noch  späte  federproben.  —  Aretins  Beytr. 
2,  5  (1804),    92.     BJDocen   ebenda  3,  3  (1804),    77    =  Miscell.  1  (1807),   182. 

15  198.—  Bibl.  6.  Ep.  can.  7.  Ep.  P.  3.  Le.  5.  [K  §  11.  P.  4.  S.  i  211—498.]  [328 
4622  (Benedictob.  122)  in  quart,  11^  bll. (111  doppelt  vorhanden):  1)  5ae^.  xn 

bl.  1 — 8  (eine  läge).  1*^,  urspr.  leer,  enthält  von  einer  hand  des  xii  jhs.  den  teil- 
weise von  Schneller  BWB  1^,  755  angeführten  segen  famulum  dei.  N.  Pater 
noster.  Pater  de  celo  libera  hunc  famulum  dei  a    uermo   malo  cancro    talpo    far- 

20  cone.  et  ab  omnibus  uermibus  malis  amen,  iob  uermes  habuit  qui  euanuerunt. 
Adiuro  uos  per  patrem  et  filium  et  spiritum  sanctum  et  per  sanctam  mariam  ma- 
trem  domini  nostri  ihesu  christi.  et  per  nouem  ordines  angelorum.  et  per  omnes 
sanctos  et  electos  dei.  ut  ita  euanascatis  et  nunquam  crescatis.  amen  (die  letzten 
Worte  von  ut  an   stehen  nach    spiritum  sanctum,    sind  aber  durch  zeichen  hierher 

25  gewiesen).  1^ — l^calendarium,  S^monatsregeln,  Sauber  embolismus (stim- 
mend zu  Bedaly221)  und  De  controversia  trivm  annorvm;  2)  saec. xii 
bl.  9 — 34  (drei  quate^mionen,  ein  unio).  Help  her  icus  De  arte  calculatoria  (Pez 
Thesaurus  ii,  2,  183 — 215  und  222,  denn  zwischen  bl.  33  und  34  fehlt  ein 
doppelbl.),  34^^^^&er  Annus  solaris,  schluss  ausradiert ;         3)  saec.xiibl.So — 80 

30  (am  ende  unvollständig,  jetzt  noch  sechs  lagen;  davor  ein  einzelnes  als  34*  sig- 
niertes bl.  mit  stücken  aus  Canticum  cant.  nebst  Willirams  poetischer  para- 
phrase)  ein  medizinisches  werk,  das,  wie  es  scheint,  aus  eoccerpten  verschie- 
denen Ursprungs  besteht:  35*  eine  abhandlung  De  quatuor  humoribus  corpm'is  mit 
einigen   wörtlichen  anklängen  an   die  gleichnamige    in  der   Coli.  Salem.  2,  411  /) 

35  36*  Sicut  asserit  galienus  duplex  est  anathomia  uiuorum  usw.:  es  wird  gehandelt 
von  der  anatomia  capitis,  anatomia  spiritualium  und  anatomia  nutritiuorum  (dh. 
stomachus  mid  epar),  38*  Quoniam  interiorum  membrorum  corporis  humani  usw., 
dh.  die  Anatomia  porci  Coli  Salem.  2,  388 — 390  oben,  39^  Diuidimus  igitur  cor- 
pus hominum  in  quatuor   partes    scilicet  in  caput  pectus  uentrem  atque  uesicam: 

40  über  zeichen  und  heilung  der  von  diesen  vier  körperteilen  ausgehenden  krankheiten, 
40*  Omne  opus  medicine  quod  in  hoc  uolumine  contuli  propter  hominem  descri- 
bere  statui.  Incipimus  igitur  a  membrorum  (hs.  mboE)  qualitate  et  quibus  ossibus 
quibusue  neruis  quibus    conpaginibus  (hs.   cpagim®)  homo  contineatur   placuit  tibi 


München  Cl.  lüOG— 4622  519 

exponere.  Miiioribus  onini  auctoribus  hoc  est  prioribus  in  alexandria  agentibus 
{/w.  agentb^)  inetlicinain  i.  rufo  et  philippo  lupo  (p  aui^  b  corr.).  et  arasistrato 
(=  ErasUtratus)  pelope  et  creo})hilo  (das  Irtxte  o  aus  e  corr.;  =  Ilcrophilus) 
ypocrate.  et  apollonio.  et  ceteris  anathoniicif.  licuit  mortuos  exeiiterare.  ut  scircnt 
5  linde  \  quoniodo  «inorerentur.  sed  hoc  nobis  facere  iain  non  licet,  quia  prohibitum 
e^t  iisw.  [Thcodonis  Pinsclanus  ed.  Rose  4:28  ff ),  eine  aufxiihlung  der  menschlichen 
köiyerteilf ,  knochrn,  nerven  un/I  ädern,  beginnend  Antie  sunt  cincinni  dependentes 
prope  auriculas.  45"*  auszug  aus  Constantinus  Africanus  De  coitu  (Basel 
153G  s.  299//'),  46*  aufzähhoig  und  erklär ung  der  menschlichen  glieder  in 

10  alphabetischer  folge,  47**  Übersetzung  des  briefs  des  Aristoteles  an  Alexander 
de  dispositione  reginiinis  ans  den  Secreta  secretorum  durch  Johannes  von  Se- 
villa mit  der  Widmung  an  die  königin  von  SjMnioi  (Suchier  Denkmäler  der  prw. 
litt.  1,  4:1S  ff.  RFörster  Centralbl.  f.  bibliotheksivesen  Q,  71  ff)  ^  50^  auf  Zählung 
medizinischer  ausdrücke  (AfForisnms,  Arteria  usw.)  nach  dem  cdplmbet,    52** 

15  Cvra  leuco  f  lecmäcie,  53^  über  ()a\.m.  malan(=  malus  malannus),  ^i:^  über 
Fistula   quando  solet  nasci  inter  anum  et  pudenda,    54'^  De  pulsibus,     55* 

Epistola  ypocratis  (hs.  ypoctas)  de  racione  uentris  ac  uiscerum  ad  antiochum 
regem.  Diuidimus  hominum  corpus  in  quatuor  partes  usw.  (über  diese  fassung  s. 
StEndlicher  Codd.   phiL    Vind.    s.   133)    mit  einigen  deutschen    randgll.  saec.   xiv, 

20  55^  Regi  egyptiorum  octauiano  augusto  salutem,  der  brief  des  Sextus  P la- 
dt us  in  der  bearbeitwig  Constantins  (Parabilium  medicamentorum  scriptorcs  ed. 
Ackermann  s.  115),  58-'^  über  die  heilkräfte  der  Avrea  alexandrina,  59^  Pro- 
secutis  illis  qiie  et  husvni  medicinarum  laxatiuarum  tarn  simplicium  quam  conpo- 
sitarum  spectabant  uestris  conpulsvs    peticionibus  omnium    tamen    utilitatibus  pre- 

25  cognita  de  utilitate  et  iisu  opiatarum  ad  perfectionem  instructionis  subiungere  non 
negligo  usw.:  über  die  generellen  und  speciellen  eigenschaften  der  opiate,  teil- 
weise wörtlich  mit  dem  Antidotarium  Nicolai  übereinstimmend,  65*  über  öle, 
66*  erklär  ung  en  von  Gramen,  Salsa  marina,  Vitis  alba,  Barba  siluana,  Hipe- 
rico,  Mater  siluia,  Artemesia,  Fei  terre,  Ancusa  usw.,  dann  ßl^  ein  alphabetisches 

30  Verzeichnis  (A — V)  von  kräutern  und  ihren  kräften  mit  mehreren  deutschen 
interlineargll.  (MXLIII),  am  schluss  75^  unalphabetisch  über  die  Wirkung  einiger 
Jieilmittel.  76*  beginnend  mit  den  versen  aus  dein  Circa  instans  des  Platearius 
Mirabolanorum  species  sunt  quinque  bonorum  Citrinos  chebulvs  bellericus  (hs. 
b'llMc®)    emblicus    indus  über    fructus    und   radices    verschiedener   pflanzen, 

35  über  mehrere  arten  gummi,  über  steine.  79^  Incipit  microtegni  Galeni. 
translata  a  constantino  monasterii  casinensis  monacho  de  corporis  et  anime  ar- 
monia  consemanda,  die  ersten  drei  capitel  und  die  Überschrift  des  vierten  bei  Char- 
tier  (Hip])oc^'atis  et  Galeni  opera)  3,  229;  4)  saec.  xiii  bl.  81 — 93  (93*^  nur 
federproben)  Prudentius  Psychomachie  bis  v.  831   und  v.  915;         5)  saec.  xii 

40  bl.  94 — 111  (111^^  leer;  darauf  ein  unsigniertes  bl.  einer  2)redigths.  saec.  ix 
quer  eingeheftet)  Prudentius  Psychoynachic  vollständig;  6)  saec.  xiii  bl.  112 
— 167  (sieben  lagen,  die  von  der  dritten  an  je  auf  der  ersten  seite  durch  einge- 
ritzte Signaturen  bezeichnet  sind;  ?iach  167   ei7i  unsigniertes  hl.  einer  zweispaltigen 


520  Verzeichnis  Der  Hss.  329—333 

hs.  saec.  xiv  quer  eingeheftet)  Constantinus  Äfricanus  De  stomachi  affectio- 
nibus,  am  schluss  unvollständig,  s.  215 — 270  der  ausgahe  Basel  1536  mit  einigen 
auslassungen ;  7)  saec.  xii  bl.  168 — 179  {zwei  lagen,  deren  zweite  ihr  letztes 

hl.  verloren  hat)  Dialogus  inter  Bern  abbatem  augiensis  cenobü  et  monachum 
5  Gerungum  habitus,  aus  dieser  hs.  von  Fez  Thesaurus  iv,  2,  55 — 68  Iieraus- 
gegehen;  177^  Mensvra  Guidonis  (Pez  vi,  1,  22h  f),  178*  Mensura  boetii 
{Gerbert  Scriptores  de  musica  1,  344),  178^  Organica  dispositio  secundum 
aribonem,  Mensura  quadr ipertite  figurae  {Pez  vi,  1,  226 — 228),  179*> 
über  das    leben   nach    dem    tode   und    über    auferstehung.     dem  rückdeckel 

10  aufgeklebt  ist  ein  stück  einer  pergamenturkunde  von  (14)39.  ^  die  deutschen 
gll.  kannte  BJDocen.  [329 

4660  (Benedictob.  160)  in  folio,  xiiijhs.,  112  blL,  der  bekannte  codex  der  Car- 
niina  Burana  {über  seine  urspr.  Ordnung  Zs.  f.  d.  österr.  gymn.  40,  103 yf;  col- 
lationen   Zs.  35,  328.  36,  187):    auf  dem   urspr.    leeren  bl.  56*    zweispaltig    die 

15  Versus  de  volucribus  et  bestiis  mit  deutschen  interlinear  gll.  einer  hand 
saec.  xiii/xiv  (DCCCCXXXIV).  —  JASch^neller  Carmina  Burana  {1^4.1)  s.  11h. 
176.—  Ve.  2.  [P.  444.  S.  o  168—175.]  [330 

5116  (Beurberg  6)  in  folio,  xii  jhs.,  169  bll.,  bestehend  aus  zweiundzwanzig 
zumeist  am  anfang  {der  erste  am  schluss)  signie7ien  quaternionen  {nur  xx  bl.  148 

20  — 153  ist  ein  ternio,  xvi  bl.  122.  123  ein  unio)  und  dem  einzelbl.  1:  bl.  1*  bis 
auf  wenige  federproben  leer,    1^  k ata  log   der  Beurberger   bibliothek   v.  j.  1428*. 

*  ich  setze  diesen  von  ThGottlieb  Über  mittelalterliche  bibliotheken  (1890)  nicht  er- 
wähnten katalog  unter  auflösung  seiner  abbreviaturen  und  angäbe  der  Zeilenschlüsse 
hierher.  Anno  domini.  m°.  ccco°.  xxviij".  Monasterium  sanctorum  petri  et  pauli  aposto- 
lorum  1  repertum  est  habuisse  libros  subnotatos.  primo  videlicet  |  Eemigium  super  gene- 
sym  et  deutronomium.  Rabanum  in  exodum.  ludicum  et  ruth.  Walfridum  in  leuiticum. 
et  numeri  [unsere  hs.]  \  ausradiert  Item  pbylonem  [?]  super  genesim  questiones  super 
eodem  cuius  supra  et  visionem  thundali  [nicht  Clm.  4569  gleichen  inhalts,  der  als  eigen' 
tum  Benedictbeuerns  von  einer  hand  saec.  xv  auf  dem  vorsatzbl.,  auf  1^  und  119^  be- 
zeichnet ist]  I  Item  haymonem  super  epistolas  pauli.  lacobi.  petri.  lohannis  et  lüde  apo- 
stolorum  [Clm.  5112]  |  Item  partes  moralium  gregorij  super  lob.  primam.  seeundam. 
quintam  et  sextam.  quatuor  Codices  [noch  drei  bände,  Clm.  5118  —  5115]  |  Item  exposi- 
cionem  in  libros  regum  [0^^.5122]  |  Item  bonorium  super  cantica  cauticorum  [C'Zin.5118]| 
Item  gregorium  [dies  wort  unter punctiert]  super  cantica  canticorum  [Clm.  5123]  |  Item 
gregorium  super  ezechielem  |  Item  ewangelium  luce  |  Item  ewangelium  marci  |  Item  epi- 
stolas pauli  I  Item  epistolas  pauli  cum  canonicis  [Clm.  5121]  \  Item  honorium  super  se- 
eundam quinquagenam  psalterij  [Clm.  5117]  |  Item  enchyridion.  Sancti  patris  nostri  Au- 
gustini [darauf  eiusdem  ausgestrichen]  de  fide  et  operibus  Item  dubiorum  soluciones. 
Item  librum  eiusdem  contra  faustum  |  Item  librum.  S.  augustini  ad  petrum  de  fide.  et 
leronimum  super  danielem  |  Item  viaticum  constantini  |  Item  librum  anthidotorum  [da- 
neben links  am  rande  Omnia  in  pergameno,  rechts  auf  die  beiden  letzten  Zeilen  bezogen 
medic,]  [  Item  pastorale  gregorij.  Item  dyalogum  gregorij  [diese  drei  werte  mit  blasserer 
dinte  zugesetzt]  \  Item  paterium  gregorij  [Clm.  5119]  |  Item  decreta  sanctorum  patrum! 
Item  mamatrectum  |  Item  vocabularium  de  deriuatiuis  |  Item  regulam.  S.  benedicti  |  Item 
bernhardum  ad  episcopum  senonensium  |  Item  librum  prenosticorum  sermonum.  et  johan- 
nis  beleth  de  diuinis  officiis  1  Item   librum  qui   dicitur  pharetra  |  Item  librum  sermonum 


München  Cl.  4622  —  5260  521 

2*  commentar  des  Rcmigius  zur  Genesis,  3(j^  des  Ilrahaniis  xiir  Exodus 
in  der  hearhcitung  des  Walahfrid  Strahus  mit  einer  dciäschen  co}Ufxlgl.  (XXV 
nachtr.;  abweichungcn  des  prologs  von  dem  abdruck  bei  Ilaltemer  Doikniahle  1,  315 
:  r'aban^  {rasur  von  h).  augustini.  ysidori.  strab®.  de  memoria  (das  ztveiic  e  aus  o 
5  corr.).  inuenire  {das  ^urite  i  zu  e  coir.,  das  zweite  e  indcrstriclien  und  darüber  it). 
fi  magistro  imputet,  tarditatis  ignauie.  uoluntatis.  hec  labore  aiisi  fuim^.  apud  dm; 
auch  in  den  w.  Hviic  librvm  exposvit  voi'  Raban^  rasur  von  H),  72^  dgl.  zum 
Leviticus    ))ut    wenigen  deutschen   context-  und   iiiterlineargll.  (XL  nachtr.;    ab- 

ebat  a 

weichungen  des  iwologs  von  Hattcmer  eloqiis.  pmitt,  it.    pictatia.  glo.ssarü.   tnsfudit. 

10  m  in  me  semiiiata.  amen  am  schluss  fehlt),  94^  dgl.  zu  Numeri.  110^  com- 
7nentar  des  Rcmigius  zum  Deuter onomium ,  124*  des  Hrabanus  zuJudi- 
cum  (153^  teilweise,  153^  völlig  leer  ohne  lücke  im  text)  und  160*  zu  Ruth. 
169^  ursp}'.  leer,  ist  zweispaltig  von  einer  hand  saec.  xiijxui  beschrieben  mit  Dum 
mediü  silentiü  t.  o.  7  c^.  Tria  s  silentia  usw.,  osiderans  feo  p  lege  nemine  i^tificari 

15  posse  usw.  und  pposuit  miam.  pmisit  ueniä.  &  cepunt  eg  c'rere  ad  medicü  usw.  -^ 
der  gll.  gedachte  JASehmeller  BWB  1^,  556.  [331 

51S5  (Beurberg  15)  in  qu£trt,  xiiiI^tv  jhs.,  246  zweispaltige  bll.,  zu  anfang  in 
quxiternionen,  später  meist  in  senionen,  deren  Signaturen  v^ — xxi^  auf  bl.  33* — 197* 
sich  erhalten  haben:    1^  Incipit   nouü   Passionale,  dh.  der  winterteil    der  Legenda 

20  axirea  des  Jacobus  de  Voragine,  endend  mit  der  geschichte  des  pabstes  Pela- 
giujs  (Oraesse  824 — 844).  242*^  von  and.  hand  Incipit  liber  danielis  pphete 
de  somniorü  qualitate,  244*^  7iac]i  absatz  von  derselben  hand  stück  eines  alphabe- 
tischen lat.-deutschen  kraut  er  g  los  sars  in  abgesetzten  Zeilen  (MK^  nachtr.).    245*^ 

o 

wider  von  and.  hand  legende    des  hl.    Ulrich    Egregius  xpl  cöfessor  Vdalricus 

25  ex  alamänorü  psapia  exstitit  oriüdus  usw.  {scheint  =  Graesse  903  f).    245'\  246* 

von  ganz  and.  hand  einspaltig  Urkunde  könig  Ludwigs,  München  19.  xii.  1322, 

worin  er  dem  baierischen  clerus  seine  fy'eiheiten  bestätigt,  246^  nur  wenige  feder- 

proben.     1*  {urspr.  leer)   notiz,   dass    der    codex   gestolen    tvar,    aber   durch  decan 

Ruppert  von    Chirchdorf  wider  aufgefunden  dem  kloster   Pewrberch  1305  zurück- 

30  gestellt    wurde,    sowie   von  späterer    hand   zwei   weitere  eintrage   {nach    1383).  — 

einen  der  kräuternamen  citierte  JASehmeller  BWB  2^,  683.  [332 

5360  (Cim.  iv.  3.  c;    früher   eigentum  der  ecclesia    Chiemensis  laut  dem  buch- 

zeicJien  von  1654,  dann  im  besitz  Lipperts,  Ms.  in  4*°  N*"^  6)  in  quart,  xujhs., 

39  bll.    in  fünf  von  später  hatid  je  am    anfang  gezeichneten  lagen,    deren  letzte 

35  33 — 38  (39  eijizeln)  ein  ternio  ist;  dazu  ein  vorstofsbl.  saec.  xi  aus  Daniel  c.  3 

und  ein  ^nachstofsbl.  saex.  xiv  aus   einem  gebetbuch:  dem  inhalt  nach    völlig  iden- 

qui  incipit  Nemo  vestrum  |  Item  passionale  antiquum  |  Item  statuta  pvincialia  ]  Item  anu- 
lum  rudberti  [s.  Migne  170,  559].  tractatus  paschasij  de  sacramento  ewkaristie  [de — ewk« 
mit  blasserer  dinte,  mit  derselben  paschasij  ühergeschr.]  \  Item  ysidoi:um  de  summo  bono 
alchuinum  de  tiinitate  [67m.  5124]  |  Item  lucidarium  |  Item  passionale  nouum  in  duobus 
codicibus  [Clm.  5125.  5126]  |  Item  haymonem  super  apokalipsim  [67m.  5120]  |  Item  ser- 
monem  S.  lerouimi  de  assumpcione  S.  Marie,  bernhardum  ad  episcopum  scnonensem. 


522  Vkkzkkunih  Dkk   Uhh.   :ia:S-  338 

lisch  mit  unserer  nr  317  U7id  wol  deren  voiiarje.  denn  die  deutschten  inter- 
Uneairjll.  zur  Lex  Baioariorum  (DCCXXXII)  rühren  hier  von  meJireren,  in 
nr  817  von  derselben  hand  her;  ebenso  stammt  dris  letzte  stück  bl.  SS'' — 39*»  In 
nomine  scc  &  individve  tnitatis  usw.  hier  von  einer  jungem,  hand.  nur  die  unter- 
5  Schrift  in  nr  317  /;/.  47^^  4^scripto  usw.  fehlt  unserem  codex.  ^^  variantenapparal 
der  MO  LL  iii  (18G3);  facs.  daselbst  tafel  3  nr  G.  [333 

5508  (Dicfsen  8)  in  folio,  x  jhs.,  213  zweispaltige  bll.  (88.  94.  107.  144.  185 
dojypeÜ  vorhanden;  Signaturen  iii — xxix  auf  1^ — 152^),  aufserdem  vor- und  nach- 
.<>tofsbl.  saec.  XII  mit  lat.  messen:  eine  vwn  unvollständige  conciliensammlung, 

10  rvclche  eingehend  von  Maafsen  Gesch.  s.  G24 — 03 G  beschrieben  ist,  mit  mehreren 
deutschen  interlineargll.  einer  liand  (DXCI  nachir.),  a,uf  die  mich  FKeinz  auf- 
merksam machte,  sie  sind  wol  mit  denen  des  Clm.  38G0*  aus  der  gleichen  vor- 
läge geflossen.  [334 
5515  (Diefsen  15)  in  folio,  1G5  /;//..•          1)  saec.xiii  M.  1—126  (bis  120  fünf- 

15  zcJin,  je  am  ende  schwarz  oder  rot  signierte  quaternionen  —  nur  112^  ma^igelt  die 
Signatur  —  ;  121  —  12G  ein  quaternio,  dem  die  beiden  letzten  bll.  fehlen).  1*  In 
xristi  nomine  incipit  speculum  ecclesiae  sancti  bernhardi  clareuallensis  ab- 
hath  (viel mehr  des  Honorius),  118*  Sermo  beati  Cesarii  episcopi.  in  presentia 
cleri;  2)  sacc.   xii  bl.   128  ff  {ein  bl.   127  existiert  nicht;    unsignierte  qiiater- 

20  nioncn,  hinter  1G5  viel  herausgerissen:  nach  dem  inhaltsverzeichnis  saec.  xv  auf 
der  innenseite  des  vorderdeckeis  entJiielt  der  codex  früher  noch  ua.  eine  Imago 
mundi).  128%  urspr.  leer,  ist  mit  notizen  verschiedener  Zeiten  zur  Diefsener 
klo st  er g e  s c hie hte  bescJirieben.  128^ — 152^  Incipivnt  diffinitiones  rararvm  dic- 
tionvm  tarn  grecarvm  qvani  latinarvm.  veteris  et  novi  testamenti,  die  gewöhnlicJie 

25  bibelglossatur  mit  einigen  deutschen  interlineargll.  (XXIV  naehtr.  L^  nachtr. 
CX.C^  nachtr.  CXCVII^  nachtr.;  im  Ezechiel  bl.  145*  zwei  nicht  aufgenomme')ie 
gll.  saec.XTv).  153*  Liber  ethimolo^iarmn,  verschiedene  Worterklärungen.  154*^ 
mitte  auf  zählten  g  der  römischen,  grlech.  und  deutschen  kaiser  bis  zum  regie- 
rungsantritt    Heinrichs  v.      150*^  Incipit    libellus    ex    illustrissimis    iiiris    collectus 

30  eintillarius  dictus,  165^  mitten  im  satz  abbrechend,  an  fang  De  inicio  querendi 
regniim  dei.  Dei  omnipotentis  filius  inter  cetera  sacre  sue  locutionis  uerba.  suis 
loquens  discipulis  dixit.  Primvim  querite  regnum  dei  und  nun  folgen  einschlägige  lese- 
früchte  aus  Ysidorvs,  Syxtvs,  Gregorivs,  leronimvs,  Avgvstinvs,  Alcwinvs,  Seneca.  — 
die  deutschen  gll.  kannte  BJDocen,  eine  führte  JASchmeller  an  BWB2^f  1137.     [335 

tis 

35  60S8  (Ebersberg  228;  bl.  1^  tmten  Residentiae  Soc.  Jesv,  Eberspergse,  1596) 
m  klein  quart,  G4  bll.:  1)  saec.xiii  bl.V^  ff  Expositiones  locoru7n  bibliae. 

•ib^  ff  gll.  zu  bibliscJien  und  nicht  biblischen  Schriften  mit  eingestreuten  deutschen, 
welche  meist  im  context  stellen,  zuweilen  interlinear  sind  (VIII  nachtr.  XXVIII 
nachtr.     XLIII    nachtr.   LXIX    nachtr.     LXXXVIII  nachtr.     LXXIX    nachtr. 

40  cm  nachir.  CXIX  nachtr.  CXXXV  7iachtr.  CXLVIII  iiachtr.  CLVIII 
nachtr.  CCLXI  nachtr.  CCXII  nachtr.  CLXXXVI  naehtr.  CXCIII  nachtr. 
CCCII  ?ia€htr.  CCCLVII  ?iachtr.  CCCLXIV  nachtr.  CCXXI  tiachtr.  CCLXXIX 
nachtr,      CCXCI    nachtr.     CCCI   nachtr.     CCCXI    ^lachtr.      CCCXVII   nachtr. 


München  Cl.  5260-0221  523 

CCXCI  nuchtr.  CCCXXVI  nachir.  CCCXCII  tiacktr.  CCXCI  nachtr.  CCCT.XXXI 
nmhtr.  DCCCXXV.  DCLXIV.  DCXXXVIII.  DCLXXIV.  DXCI  wfl^////-.  hd.2. 
MCCVII).  49^  Septem  sunt  liberales  artes,  aus  Isidor,  dem  auch  die  dann 
folgoiden  aufxählungen  der  inen  seitlichen  g  He  der  mit  deutschen  interlinear gll, 
5  (DCCIX)  entnommen  s^ind ;  2)  saec.  xii  hl.  54*  De  coniugio.  58^  leer; 
3)  saec.  XII  bl.  59*  Sermo  Leonis  und  sonstiges.  64^  /per.—  JÄSchmeller  citiert 
im  DWB  die  gll.  gelegentlich,  16.  P,  68G.  1058;  auch  BJDocen  kannte  sie.  [336 
6217  (Frising.  A.  H.  4;  bl.  25^  iste  lib  e  sce  marie  7  sei  corbl  frisige)  in  quart, 
85  bll. :         1)  saec.  xiii/xiv  bl.  1 — 24  (zwei  quinionen  und  der  iernio  21 — 24, 

10  de77i  zwischen  23  und  24  zivei  bll.  durch  ausschneiden  fehlen).  1*  Incip  col- 
lectio  glosap.  in  nouü.  et  super  uetvs.  testamentü  bis  zum  Ilebräerbrief  bl.  23^ 
mit  zahlreichen  deutschen  wmien,  die  fast  ausnahmslos  im  context  stehen  (VIII. 
XXVIII.  XLIII.  LVI.  LXIX.  LXXIX.  LXXXVIII.  XCIV.  CHI.  CXIX. 
CXXXV.   CXLVIII.  CLVIII.  CLXIII.  CCXXI.  CCXXIX.  CCXL.  CCXLIX. 

15  CCLXI.  CCLXIX.  CCXII.  CLXXXVI.  CXCIII.  CLXIX.  CLXXVI.  CGI. 
CCCLVII.  CCCLXIV.  CCLXXIX.  CCXCI.  CCXCV.  CCCI.  CCCXI.  CCCXVII. 
CCCXXII.  CCCXXVI.  CCCXXXIV.  CCCXXXIX.  CCCXLII.  CCCXLVII. 
CCCXLIX.  CCCLI.  CCCLIV.  CCCLXX.  CCCLXXVII.  CCCLXXXI. 
CCCLXXXIX.      CCCXCII.       CCCCLXVIII.     CCCCLXXI.      CCCCLXXVI. 

20  CCCCLXXXV.  CCCCLXXXVIII.  CCCCXCI.  CCCCI.  CCCCXI.  CCCCXXXI. 
CCCCXXXVII.  CCCCXLI.  CCCCXLIX.  CCCCLIV.  CCCCLX.  CCCCLXIII). 
bl.  24  leer  bis  auf  die  federprobe  der  rückseite  Multifariam  manicualtich  (ftd  1,782 
anm.  6);  2)  saec.  x  /;/.  25  —  77  {drei  auf  32^.  40^.  48^  signierte  quaternio- 
nen,  der  binio  49 — 51,  dem  vor  51   ein   bl.    durch  ausschneiden  fehlt,    die  quater- 

25  7iione7i  52 — 59.  60 — 67,  der  ternio  68 — 73  und  der  binio  74 — 77).  2b%urspr. 
leer,  entMlt  ein  Ictt.  Marien  gebet  saec.  xi.  25** — 77*  (77**  leer)  Omelie  Bede 
super  Euangelia  ferialia  quadragesime;  3)  saec.  x  bl.  78  (78*  leer)  — 85  (dies 

bl.  leer),  eine  läge,  Incipit  exposicio  Haimonis  Lee  sei  Euangelii  secundum  Lucam. 
den  innendeckeln    aufgeklebt    sind    2  bll.  saec.  xi    aus    Boethius    Consolatio.  — 

30  BJDocen  in  Äretins  Beytr.  3,  3  (1804),  77  —  Miscell.  1  (1807),  183.  198/:  — 
Bibl.  4.  Ep.  can.  5.  Ep.  P.  4.  Le.  4.  [H.  §  14.  P.  5.  S.  i  211—498.  1085— 
1092.]  [337 

6221  (Frising.  A.  I.   1 ;    bl.   1^  oben  über  sce  Marie  sciq;    Corbiniani    Frisinge) 
in  quart,  xi  jhs.,   102  bll.  sowie  mich  3  und  nach  49  ein    bei  der   Zählung  über- 

35  sprungenes,  endlieh  ein  ungezeichnetes  vorsatzbl.  (Signaturen  i — vviiii  atif  6^.  14^. 
22*».  28^  (ternio).  36^.  44*».  51*>.  58^  (ein  bl.  nach  56  ausgeschnittett).  65**  (ternio; 
59  vargekleht).  73**.  81b.  ggb,  93b  (^binio).  102**:  94—97  doj^pelbl.  und  zwei  ein- 
xelblL,  98 — 102  zwei  doppelbll.  und  ein  einzelbl.) :  vorsatzbl.  Vorderseite  Remigii. 
8vp   gen  und  tiefer  Et  dedit,  wohinter  vielleicht  noch  mehr  stand;  rückseite  oben 

40  der  von  Schmeller  Serapeum  2,  248  mitgeteilte  kurze  ausleihkatalog  (die  worte 
Wolferamm'  decan'  Terenciü  stellen  höher  und  rühren  von  and.  hand  her  als  der 
rest;  es  heifst  ferner  in  der  hs.  sei  colübe).  1*  des  Remigius  commentar  zur 
Oenesis ,  98**  Hrabans  commentar  zur  Exodus    in   der  bearbeittmg  des   Wa- 


524  Verzeichnis  Der  Hm.  338—847 

lahfrid  Slrahiis  {nh Weichlingen  des  p'ologs  von  dem  text  bei  Hatlenier  1,  315: 
lir{il)jin'.  aiigu.stini.  isidori.  do  memoria,  retitudinis.  n  magistro.  tarditatis  ignauian. 
uolimtatiri.  hacc  laborc  au.si  fuim'.  apud  dm.  in  den  vi),  friuolis  hos  triulo.s),  dissei' 
mil  einer  deutschen  contextgl.  (XXV  nachlr).  er  bricht  luivollständig  mitten  im 
5  satx  hei  den  ivorten  Moralit  docet  nc  in  terra  ah.  dem  vorderdeckel  ist  ein  stück 
eines  doppelblatles  saec.  xi  aus  Vergils  Georg,  in.  iv  quer  eingeklebt,  mit  einer 
deutschen  interlinear  gl.  (DCCCLXXIII* :  die  nahe  Verwandtschaft  des  fragments 
mit  dem  Tegernseer  Clm.  18059  bezeugt  der  fehler  GeloNus,  gens  fatarum,  vgl. 
bd.  2,  G41   anm.  4);    das    dem  rückdeckel    früher    aufgeklebt  gewesene    Prosper- 

10  fragine7it  saec.  viii  ist  abgelöst,  vgl.  GTIwmas  Münchner  Sitzungsberichte  1869 
I,  3.  [338 

0!2!3S  {die  alte  Freisinger  Signatur  ist  verloren)  in  quart,  ix  jhs.,  115  bll.,  von 
bl.  16  an  aufser  bl.  92  palimpseste  eines  Italatextcs  saec.  vi,  den  L  Ziegler  Bruch- 
stücke   einer  vorhieronymianischen  Übersetzung    des    Pentateuchs,    München    1883, 

15  herausgegeben  hat:  Job,  Tobias,  Judith  ( — 16,  8;  ein  bl.  mit  dem  schluss 
fehlt),  Esdrae  i.  ii,  Estjier  ( — 11,  3).  allen  diesen  büehern  sind  von  verschie- 
denen zum  teil  recht  ungeübten  händen  deutsche  gll.  zwischen  den  Zeilen  oder  am 
rande  mit  verweisungszeichen  beigeschrieben;  einige  gll.  sind  auxih  wider  ausradiert 
(CCXII.  CLXXXIX.  CXCIV.  CLXVIII.  CLXXX.  CGI).—  schon  JA  Schmeller 

20  hatte  die  gll  gekamit,  s.  zb.  BWB  1^,  1070;  ausgäbe  durch  FKeinz  Germ.  15 
(1870),  346—348.  —  [P.  39.]  [339 

6227  (Frising  A.  I.  8)  in  quart,  xijhs.,  86  bll.:  bl.  1^  {bl.  1»  leer)  des  Remigius 
conmientar  zur  Genesis,  20^  des  Walahfrid  Strabus  zur  Exodus,  44'^  des- 
selben zmn  Leviticus  {diese  beiden  mit  wenigen  deutscheyi  gll.  im  coiitext :  XXV 

25  nachtr.  XL  nachtr.;  über  die  vorrede  zum  Leviticus  Münchner  sitzmigsberichte 
1869  I,  Q  f),  58^  desselben  zu  Numeri,  72^  des  Remigius  zmn  Deutero- 
nomiu7n.  86^  federprobe^i.  ^  dies  ist  der  in Äretins  Beytr.  7  (1806),  blS  f  {vgl. 
HHoffmann  Ähd.  gll.  s.  vi  anm.)  beschriebene  codex.  [340 

6230    (Frising.    A.    I.   13)  m   quart,    x  jhs.,  126  bll.:    Acta    apostolorum, 

30  Epistolae  catholicae  und Apocalypsis.  hierund  da  sind  deutsche  gll.  über- 
geschrieben, mehrere  ivider  ausradiert  (CCCXCIII.  CCCCLXXV.  CCCCXCIII).  — 
FKeinz  Germ.  15  (1870),  349.  —  [P.  77.]  [341 

6241  (Frising.  B.  F.   1)  in  folio,  x  jhs.,   142  bll.,  aufserdem  ein  ungezähltes  auf 
den  vorderdeckel  geklebt:    die   Canon  es  concilioriwi  und  die  Decreta  pontificum 

35  nebst  mehreren  anhängen  bis  38*  {s.  Maafsen  Gesch.  s.  467),  tvo  ein  kurzes  glos- 
sar  zu  den  Canones  mit  einigen  deutschen  worten  im  context  sich  anschliefst 
(DXCVI).  39^  leer,  40—51  die  Mainzer  synode  von  847,  51^—77*  das 
concil  zu  Tribur  895,  von  da  ab  sehr  verschiedene  canonistische  stücke 
{vgl.  Neues   archiv  17,  292—294),    unter   ihnen  100»^  der   Priestereid   {MSD 

iO  Lxviii).  -^  HFMafsmann  AbscJmönmgs formein  (1839)  s.  60  anm.  55.  KRoth 
DenkmäJüer  (1840)  s.  x.  —  [P.   165.  170.  S.  i  1265.]  [342 

6242  (Frising.  B.  F.  3)  in  folio,  x  jhs.,  311  bll.  {doch  beginnt  der  lagen- 
bezeichnung  zu  folge  die  eigentliche  hs.  erst  mit  bl.  24 ;  1*  rot  Responsiones  bea- 


München  Cl.  6221—6324  525 

tae  memoriae  Nicolai  papc  ad  Salonionein  Venerabiloni  Constaiitiensis  sedis  epi- 
scopum  =  Jaffc  Reg.  2156;  l'>  -  22*  die  tituli  canomun):  die  Canones  con- 
cilionon  und  die  Decreta  pontifieion  der  Dionysio-IIadriana  mit  einer  reihe 
deutscher  interlinearer,  selten  marginaler  gll.  (DXCI).  292»  Incipiuiit  opuscula  sei 
5  Augvstini  de  diuersis  heresibus ;  299*  Item  de  heresibus  in  libro  sciYsidori 
mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  (DCCVIII).  303*  bis  \uni  schluss  verschiedene 
canonistische  excerpte.  —  erste  erwähnung  des  codex  und  seiner  gll.  durch 
BJDocen  in  Aretins  Beytr.  7  (1806),  287.  —  Can.  6.  \1L  §  98.  P.  167.]  [343 
6244  (Frising.  B.  I.   1)  in  klein  folio,  ix  jhs.,   147  bll. :  die  Canones  concilio- 

10  nun  der  Dionysio-Hadriana  mit  einer  deutschen  interUneargl.  (DCIII),  sodann 
144^  145^  der  laL,  145*.  146*'*  der  deutsche  text  der Exhortatio  (MST)  liv;  facs. 
bei  MEnneccerus  Die  ältesten  deutschen  sprach-denk77iäler{lS91)tafel'S2.3B),  146^ 
die  ba ierische  provinzialsynode  vom  j.  805.  [344 

6277  (Frising.  C.  F.  10)  in  folio,  ixjhs.,   154  {bl.  118  doppelt)  sehr  häußg  ver- 

15  bundene  bll.  {qu/iternionen  und  quinionen;  24**  Signatur  iii) :  Gregors  Cura  pa- 
storalis  unvollständig  mit  zahlreichen  deutschen  gll.  (einige  mit  dem  griffel  einge- 
ritzt), die  zum  teil  übergeschrieben  sind,  zum  gröfsern  teil  am  ratide,  und  dann 
meist  7nit  Verweisung,  stehen  (DCXXXVII).  —  BJDocen  in  Aretins  Beytr.  7  (1806), 
286.  —  Gc.  3.  [H.  §  104.  P.  144.]  [345 

20  6295  (Frising.  C.  O.  6 ;  bl.  V*  Life  iste  e  sce  marie  sciq,  corbiniani  frisinge) 
in  qu^rt,  anfangs  des  x  jhs.,  224  bll.:  Gregors  Homilien,  aber  imvollstäiidig, 
lüie  schon  eine  hand  des  ^i  jhs.  an  mehreren  orten  notierte,  zb.  127*\  173'^.  176^. 
die  zwei  deutschen  gll.  auf  bl.  4^.  5^  rühren  von  and.  Jiand  her  als  die  des  blattes 
65^  (DCLXXV).  —  FKeinz  Germ.  15  (1870),  849.  [346 

25  6324  (Frising.  C.  I.  26)  in  quart,  x  jhs.,  106  bll.  (davor  ein  auf  den  vorder- 
deckel  geklebtes  und  nicht  mitgezähltes;  dreizehn  am  schluss  signierte  quaternio- 
nen  und  ein  ternio,  dem  die  beiden  letzten  bll.  fehlen),  abschrift  des  Clm.  6325 
bl.  8^/7*.'  Isidors  Offlcieni.  ii  mit  zwei  deutschen  niargwialgll.  (DCCXTV^  nachtr.) 
— 96^    97*  Haec  sunt  que  iussa  s  discere  oms  ecctasticos  (MG  LLi,  107). 

30  97**  her  wegen  dünne  des  pergaments.  98*  In  ordine  totius  misse  septe  o ra- 
tio n  es  continentur.  98**  Ordo  de  catezizandis  (Clm.  6325  rebaptizandis) 
rudibus  uel  quid  sin  (Clm.  6325  sint)  singula  quae  geruntur  (Clm.  6325  cerun- 
tur)  in  sacramento  baptismatis.  100^  ff  aus ^üge  aus  kirchlichen  Schriftstellern: 
Niceta  in  libro  primo  ad  competentes.     100**  In  libro  Clementis  secundo.   Petrus. 

35  Ysidorus  in  libro  officiorum.    Idem  in  libro  aethimologiarum.     101*  De  scrutinio. 

to 

101**  De  abrenuntiatione.    Niceta  in  libro  .v.  ad  conpetentes.    102**  Item  in  libro 

secundo.     103**  De  symbulo  Augustinus  ait.    Hieronymus.   Ysidorus.    Cur  caticu- 

minus  exsufflatur.  Ysidorus  in  libro  aethimologiarum  viii.     104*  Cur  caticuminus 

accipit  sal.    Beda  in  oml    Exiens   Ihs  de  finibus  Tyri.    De  tactu  narium  et  auriü 

40  Beda  in  oml.    Exiens  Ihs  de  finibus  tyri.     104**  De  baptismo    Ysidorus  in  libro 

_         to 
aethimologiarum.     105*  Augustinus   in  lib.  .iiu.  De  Beain  (?).  Item  Aug  in  epJa 

ad  Bonifaciü  epin  de  paruulis.     105**  Cur  albis  induitur  uestiintis   Origenis  in  IIb 


526  Verzeichnis  Der  Hss.    347—357 

to 

V  tracüitus  in  opJa  ad  romanos.  lOG*  Cur  corpore  et  sanguine  dominico  confir- 
matu^  De  confirmatione  Athanasiuß  (lOG*')  in  lib  viiii.  de  scä  trinitate  {darin 
scheint  neben  der  zeüe  p  grafn  uitae  donatus  a&ernae  als  federprobe  kilou|uua(?) 
zu  stehen).  Ut  se  quisque  custodiat  post  baptisma  Beda  in  omelia  die  wancto  theo- 
5  phaniae.  [347 

^•i*2*i  (die  alte  Freisinger  Signatur  nicht  mehr  zu  erkennen)  in  octav,  ix  jhs., 
142  bll.  {eins  fehlt  nach  140):  ist  von  8^  an  (8*  leer,  federproben)  vorläge  des 
Chn.  6324  {s.  dort),  nur  dass  er  am  schluss  etwas  weiter  reicht  als  dieser,  anderer- 
seits in  folge  des  blattverlustes  die    beiden  excerpte  aus  Augustinus  nicht   aufweist, 

10  die  Clm.  6324  bl.  105*^  enthält,  vorgebunden  aber  ist  eine  läge  1*  {etwas  beschä- 
dlgl)  — 7^  (7^  leer,  federproben),  der  das  erste  bl.  fehlt,  saec.  ix  ineunt.  mit  abge- 
setzten lat. -deutschen  gll.  zu  Isidors  0//^c^e?^  (DCCXIII).  —  BJDocen  inAretins 
Beytr.  7  (1806),  246—252.  289,  vgl.  Miscell.  1  (1807),  199 /*.  KRoth  Denkmähler 
(1840)  .s'.  xvii— XX.  —  Da.  [H.  §  112.  P.  138.  S.  i   1141  —  1148.]  [348 

15  6355  (Frising.  G.  N.  5)  in  folio,  ix  jhs.,  270  bll.  {meist  j^cilimpseste) :  die  Ca- 
non es  conciliorum  und  die  Deere ta  pontificum  der  Dionysio-Hadriana  mit  we- 
nigen deutscheii  marginalgll.  (DCI).  bl.  260^ — 261*  gesammelte  lat.  und  deutsche 
gll.  zu  den  Canones  (DLXXXVII*),  datin  erklärungen  der  ketzernamen 
mid  km^ze  ayigaben  über  häretische  meinungen.  —  FKeinz  Oerm.  15  (1870),  346.— 

20  [P.  168.]  [349 

6358  (Frising. H  . .  .  .)  in  folio,  xivjhs.,  81  bll.:  Justinians  Institutimus.  den 
innenseiten  des  vorder-  und  rückdeckels  ist  ein  doppelbl.  aus  Vergils  Georg,  iv 
saec.  XI  in  quart  mit  gll.,  darunter  einer  deutsehen  (DCCCLXXIII^),  eingeklebt, 
s.  O Thomas  Münchner  Sitzungsberichte  1869  i,  3.  [350 

25  6375  (Frising.  L.  F.  31)  in  folio,  x  jhs.,  227  bll.:  die  elf  bücher  von  Ruf  ins 
Übersetzung  der  Kirchengeschichte  des  Eusebius  mit  einigen  deutschen  inter- 
lineargll.  und  einer  marginalen  sowol  wie  mit  gesammelten  gll.  auf  der  letzten  seile 
(DCCCXXVI).  ^  G Thomas  Münchner  Sitzungsberichte  1869  i,  5.  FKeinz  Germ. 
15  (1870),  346.—  [P.  122.  405.]  [351 

30  6394  (Frising.  M....  1)  in  folio,  xi  jhs.,  193  bll.  {bl.  28  bei  der  Zählung  über- 
sprungen;  Signaturen  C,  D,  F,  G,  H,  L,  M,  O,  Q,  R,  Y,  zum  teil  nur  in  spu- 
ren, auf  IIb.  19b.  36b,  44b.  52b.  74b.  02^.  93^.  109^.  117^  158^  noch  sicht- 
bar): Servius  In  Bucolica,  Georgica,  Aeneideyn  vorn  und  hinten  unvollständig 
{anfang  B.  i,  23,  schluss  A.  xii,  931);  ebenso,  da  von  läge  C  nur  die  bll.  9 — 11 

35  vorhanden  sind,  lücke  zwischen  B.  iii,  74  und  x  vorwort,  sowie  mangel  der  er- 
sten 18  vv.  von  G.  I.  darin  sechs  deutsche  interlinear  gll.  (DCQCIJKXNI  tutchtr). 
da  der  codex  in  einzelnen  lagen  an  verschiedene  Schreiber  ausgeteilt  war,  so  ver- 
blieben freie  räume,  die  von  and.  händen  zu  eintragen  benutzt  wurden:  so  18* 
am  schluss  von   G.  1  dreispaltig  ein  neumiertes    lied    an   Heinrich  iv  aus  dem 

AO  j.  1084  Iste  dies  celebris  decet  ut  sit  in  omnibus  annis  {ed.  WMeyer  Münchner 
Sitzungsberichte  1882  11,  253 /f)^  164^  figur  des  labyrinths  mit  versen  {aao. 
267),  165^  neumierte  verse,    179^  brief  des  bischofs  Meg inivard  von  Freising 


München  Cl.  6324—6411  527 

an  Berthold  von  Salxhurg  {nao.  259  ff'),  darunter  ncumiert  Maria  plorans  ad  mo- 
nunientuni  foris  stabat  et  Heiulo  so  inclinans  usiv.  131^  unten  ist  eingeritzt  Ad- 
iioxiq,  globü  {rgl.  oben   nr  215).  [352 

6398  (Frising.  ...  H  ... ;  auf  dem  sonst  leeren   hl.  \  «•  steJit,  aber  von   sehr  viel 

ni 

ö  jüngerer  hand,  Iste  iib^  est  sancto  Marie  7  S  Corbiaiii    P^risinge  Heinr^  de  Steinb 

(oder  Steink)  scpsit)  in  klein  folio,  ix  jlis.,  135  bll.  in  aeJäzehn  je  a)n  schluss 
signierten  lagen:  die  ersten  16  bücher  von  Priscia'}is  Institutionen  im  ausxiig  mit 
einer  deutsche)i  interlinear  gl.  (DCCLXXII^  tiaclUr.),  so,  dass  die,  bücher  4 — 6  mitten 
im  11  buch  sieh  finden:  die  4  lagen  xii — xv  /;/.  85 — 113,  welche  diese  bücher 
10  enthalten,  tragen  dalier  teils  rot  teils  schwarz  ztigleich  die  Signaturen  i —  im. 
135*^  Ineipit  ordo  librorü  catholicorü  qui  in  eccla  romaiia  ponunt"  in  anni 
circulo  ad  legen  dum  &  psallenduin  aus  dem  Ordo  Roma'niis.  [353 

6403  (Frising.  M.  H.  5)  in  klein  folio,  viii  jhs.,  63  bll.  {ein  weiteres  aus- 
gerissen):   des  Juvencus  Evangelica   historia    mit  reichlichen    lat.  und   mehreren 

15  deutschen  stark  verblassten  interlinear-  und  marginalgll.  des  xi  jhs.  auf  den  ersten 
zehn  bll.;  später  begegnen  nur  noch  vereinzelte  von  verschiedenen  hmiden  (DCCXXIII : 
zum  abdruck  ist  aufser  dem  bd.  2,  778  bemerkten  nachzutragen  8*  Leuata  gi  — 
1,  335;  (Purgabitur)  .  .  uantolod  —  1,343;  11^  Usus  giuuonheit —  1,514; 
351,  19  /.  bita  mum).  —  DJDocen  in  Äretins  Beytr.  7  (1806),  243/".      CMarold 

20  Germ.  32  (1887),  355.  —  Da.  Juv.  2.  [H.  §   113.  P.  208.    S.  i   1107.]     [354 

6404  (Frising.  M.  I.  7)  in  quart,  x  jhs.,  51  bll.:  Älcuins  Orarmnatik  und 
bl.  Sl^  ff  Beda  De  metrica  arte,  beide  Schriften  mit  einer  reihe  deutscher  meist 
von  einer  hand  herrührender  interlinear gll.  (DVI.  DXLVII).  genaueres  im  Katalog. 
bO'^  f  Versus  Colum  b an i  {MG  Epist.  iii,  1,182.183)  und,  fast  erloschen,  das  ge- 

25  dicht  Walahfrids  MG  Poetae  lat.  2,  359  nr  xi.  ^  BJDocen  in  Äretins  Beytr.  1 
(1806),  253.  —  AI.  2.  Da.  [H.  §  86.  P.  108.  S.  i  1108.]  [355 

6408  (Frising.  M.  K.  6)  in  quart,  x/xi  jhs.,  48  bll.,  sechs  je  am  schluss  als 
XVI — XXI  signierte  lagen,  vorn  und  hinten  unvollständig:  commentar  zu  Pri- 
scian,  dann  47^  Exepla  auctorü,  48*  gll.  De  Superiorib;    diuersis,  De   libris 

30  sermonü  Äugst,  De  catalogo  Hiern,  De  tract  Hier,  in  mate,  alles  mit  ei^izelnen 
deutsclien  ivoi'ten  im  context  (DCCLXIX.  DCCXLII.  DXLII.  DCXCIII).  —  Pr.  f. 
[P.  259.   S.  i   1125  —  1137.]  [356 

6411  (Frising.  M.  L.  12)  in  quart,  ix  jhs.,  96  bll:  1)  bl.  1 — 67  {Signa- 
turen 10^  A,   18^  B,   19*  C,   die  weitern  fehlen;   die  erste  läge  ist  ein  quinio,   die 

35  d7'itte  19 — 28  und  die  vierte  29 — 38  je  ein  qu^ternio  mit  den  eingehefteten  einzelbll. 
24.  26  und  33.  34,  die  fünfte  befasst  bl.  39.  40.  46 — 51:  zwischen  40  und  46 
ist  zunächst  das  eitizelne  bl.  41,  dann  die  tage  gebunden,  welclie  aus  den  doppelbll. 
42.  45,  43  und  dem  ungezählten  schmalen  mittelstreifen  eines  blattes,  etidlich  dem 
einzelnen  bl.  44  besteht;   sechste  und  siebente   läge  52 — 67).     1*  drei   Zeilen  mir 

40  unverständlicher  buchstaben,  dann  zweimal  in  zwei  Zeilen  aloGus  ceroficon  domus 
dominicus  di~cella,  darauf  eine  schwer  leserliche,  zum  teil  erloschene  Urkunde: 
Notitia  qmö  meginbart  coinbäbiü  {sie)  fec  cü  hartnuie  epo  [von  Passau,  940 — 960] 


528  Verzeichnis  Der  Hss.  357—363 

tradid  iiieginh  | scm  stophan  p  totü   in   siluis   pratis   pascuis.     <fe  econtra 

recepit   sibi  | ad  riskpahc    sie   habuit   ke])aroh.     &  azo  &  nie   tradidert  | 

locü  &  hoc  cü  consensu  karmaniii  &  epi.    &  uocati  s  .  .  vend  |   .  .  .  . 

hc  cäbiü  f~,  Iste  s  testes  ratnand  uocat.    kundheri  com  keio.  |  eginolf.  ruodpht.  alt 
5  eginolf.    uotilo starhholf.    arpo.  |  paldrih.    kepahart.    hato.   otilo.   potafrid. 

c 

alprih.    hernus.   plieri.  j  uuasacrim.   engilrih.  ruodpt reginkor  e,cho  kund- 

pold.  I  hitto.  &  alt  hitto.  r&hart  ["];  hitto.  chuntila.  kepahart.  |  Irminfrid.  uualt- 
frid.  uuigolf.  r&spht.  hunfrid.  .  .  .  rih.  |  •  •  '  '^  othelm.  unmittelbar  daran  schliefst 
sich    des    Eutyches    Ars   mit   einzigen    sehr   verblassten    deutscJien    interlhieargll. 

10  (DCXXVIII).  20^»  Explicit.  Incipit  de  pedibus.  23^  Explicit.  Incipit  ars 
Ysidori,  dh.  das  erste  buch  der  Etymologien  mit  drei  deutschen  interlinear gll. 
(DCCVII).  von  den  eingelegten  bll.  enthält  das  halbe  bl.  24  auf  seiner  Vorderseite 
ein  capitelvei'zeichnis  dieses  ersten  buchs,  auf  seiner  rüchseite  erklär un gen  g riech. 
Worte  (Anathole.  Disis   usw.),   griech.  najnen    Christi,    verse    wie  Roma  tibi 

15  subito  motibus  ibit  amor  und  daneben  die  unbestimmbaren  contextgll.  MCCXVI; 
hl.  34  Etym.  1,  17,  28 — 1,  18,  3,  dann  auf  dem  frei  gebliebenen  räum  der  rüch- 
seite die  drei  interlinear  gll.  MCCXXXVII,  endlich  von  and.  hand  die  contextgll. 
XXXI  (334,  19  mMss  Cyatvs  stehen),  auf  bl.  41*^  sind  nachgetragen  die  capp. 
1,  30.  31,  an  deren  schluss  es  heifst  Reginpertvs  scriptor  bonvs  et  Hoto,  darauf 

20  Gratianus  rethor  dicit  quod  circulus  anulus  Stimulus  a  circo.  et  ano.  et  stige  oriuii- 
tur.  Itemque  dicit  sunt  quedam  uomina  quasi  diminutiua  que  non  sunt  diminu- 
tiua  usiv.  bl.  42  auszug  aus  einem  Etitychescommentar,  hg.  von  HKeil 
Quaestionum  gram7naticarum  p.  iv  (Halae  1875)  s.  vi/*,  bl.  43*  mit  sehr  kleiner 
Schrift   gesammelte    worte    aus  Eutyches  Ars,    denen  im  context  verschiedene 

25  deutsche  gll.  beigefügt  sind  (DCXXXI'*  nachtr.),  darauf  die  unter  MCCXXX  ab- 
gedruckten; 43^  ist  von  and.  hand  zur  hälfte  sehr  klein  mit  gll.,  insbesmidere 
namenerklärungen,  zum  neuen  testament  versehen,  darunter  enier  deutscJien  con- 
textgl.  (CCCLXXXIV,  wo  fälschlich  44^  steht);  dieselbe  Jmnd  hat  auch  die  zwei 
Zeilen  auf  der  Vorderseite  des  ungezählten  Streifens  geschrieben,     bl.  44*  In  bargitonis 

30  concordant  nostre  coniugationes  elleniscis  usw.,  dann  verschieden^^  iv  o  rter  klär  un  gen 
(Mitacismus.  Lautacismus.  lotacismus  usw.),  ferner  vierzehn  verse,  die  sämtntlich 
auf  sub  illo  ausgehen,  O  cara  anima  deo  preciosa  tu  es  redempta  sanguine  christi 
sub  illo  usw.,  daneben  am  rapide  eingezäunt  zwei  deutsche  gll.  (MCCXXXVIII), 
44b  erklärungen  von  ketzernamen  und  von  griech.  namen  nebst  drei  deutschen 

35  marginalgll.  (MCCXXXVIII);  von  bl.  45  ist  nur  ein  kleiner  teil  ausgeschnitten 
und  erhalten,  erklärungen  bibl.  namen,  die  sich  von  derselben  hand  unten  auf 
44b  fortsetzen,  bl.  56^  folgt  Prisciani  Institutio  de  nomine  et  p'onomine  et 
verbo,  mit  wenigen  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DCCLXIII).  67^  Christa 
qui  lux  es  et  dies  usw.  {=:  Murbacher  hymn.  xvi);         2)  bl.  68  bis  zum  schluss 

40  (73^  A,  80^  B,  86^  C,  94^  D,  dann  noch  ein  doppelbl.),  etwas  älter  als  die  vorige 
hs.,  enthält  82** — 95^  und  68^  (68%  urspr,  leer,  ist  von  gleichzeitiger  Imnd  mit 
dem  inhalt  von  68^  nochmals  beschrieben)  —  80^  eine  metrik,  hg.  von  JHuemer 
Öruindmeli  sive  Fulcharii  Ars  metrica,    Wien   1883.     80^  Incipit   de   littere, 


München  Cl.  6111—7999  529 

95*»  Incipit  barbarismus  Ser^  {so  eher  als  Sem)  gnim,  9G^De  Soloecismo. — 
FKcinz  Germ.  15  (1870),  350/",  nachdem  schon  JASchmcller  im  BWB  einzelne 
gll  gelegentlich,  xh.  2^,  630,  citiert  hatte.  —  [P.  25.]  [357 

6412  (Frising.  M.  L.  13)  in  qnart,   x/xi  jhs.,   116  hlL:    Paulinus  Nolanus 
5  In  laudem  Fclicis  papae  mit  drei  deutschen  marginalgll.,  die  von  der  gleichen  hand 

hen'ühren  (DCCXLVII).  s.  jetzt  auch  die  bescJireibung  im  Wiener  Corpus  scrip- 
torum  eccleMasticorum  SOjXxv/.—  DJDocen  in  Aretins Beytr.  7  (1806),  244 — 246.  — 
Da.    [R  §   116.  P.  246.]  [358 

6413  (Frising.  M.  N.  7?)  in  octav,  ixjx  jhs.,  24  blL:    hl.  1*  Dialogus  de  arte 
10  metrica,   7'^  dus  31 G  Poetae  lat.  1,  360  abgedruckte  gedieht  Ängilberts,  9^^/- 

cuins  Orthographie,  22*  unter  der  Überschrift  In  dl  noin  incipit  glos  ein  com- 
mentar  zu  einer  grammatischen  Ars.  am  obern  rande  des  blattes  24^  stehen  in 
zwei  Zeilen  die  federproben  kiloup  ficpoü  uas  unte  in  den  niuorun  po&is 
orde  dasseltonost  |  cigiualgane  ist  cutinna  Aadnexique  globum  zephy  | 
15  und  an  seinem  mitern  Transiliendu  e  {dies  e  zweifelhaft),  darüber  uscersrechan- 
den  uesan,  sowie  ^-Vicefi,  c^anVZ^er  duruhurloup;  aufserdem  mehrere  lat.  luorte. -^ 
FKeinz   Germ..   15  (1870),  348.  —  [P.  262.]  [359 

6414  (Frising.  M.  N.  8)  in  octav,  xijhs.,  53  bll.:  des  Erchanbertus  Tractatus 
super  Donatum  mit  einigen  deutschen  interlinear-  und  7narginalgll.  (DCXXVII).   bl. 

20  1\  53^  hymnen.  —  FKeinz  Germ.  15  (1870),  349.  —  [P.  255.]  [360 

6416  (Frising.  M.  N.  15)  in  quart,  xi  jhs.,  31  bll.  in  vier  lagen,  deren  zweite 
auf  15^  signiert  ist:  die  Ai's  des  Eutyches  ynit  vier  deutschen  interlineargll. 
(DCXXX^  nachtr.)  bis  bl.  29*;  29^  ff  eine  von  Keil  Gram?n.  lat.  5,  443  7iäher 
bezeichnete  Epitome  derselben,     oben  in  der  ecke  bl.  1*  stark  laediert  das  bekannte 

2b  palindrom  Sator  |  Arepo  |  Tenet  |  Opera  |  Rotas  {vgl.  Dijon  448  bl.  93,  Valen- 
ciemies  59  (52),  Bern  Mülinensche  rolle  z.  400 — 404)  in  abwechselnd  grünen  und 
weifsen  buchstaben.  [361 

TOOT  (Kaisheim  97)  in  folio,  xii  jhs.,  155  bll.  {bl.  9  ist  doppelt  vorhanden)  und 
ein  einzelnes   ungezähltes  leeres,   bis  151   7ieunzehn    bald  schwarz  bald  rot  je  am 

30  ende  gezählte  lagen  {sig)mtur  iii  und  xv  fehlt):  bl.  1* — 154^  Glosarivs  svper 
uetvs  et  novü  testamentvm  m.it  einer  deutschen  marginalgl.  und  mehreren  contextgll. 
(XXII  nachtr.  XLI^  7iachtr.  CCXXXVII*  7iachtr.  CCXVI*  7iachtr.  CLXXIIP 
nachtr.  CCCXIV*  7iachtr.).     es  folgen  154^  155*  ein  stück  De  eneo  serpente 

{anfang   (D)ei   omnipotentis    fili^  int^  cet^a    sue  locutiols   u^ba  suis  loqns  disciptis 

35  dixit)  und   155*^  historische  notizen,    die  hier  und  da  den  jahrzahlen  MC — 

Mcxxxv   heigeschrieben    sind;    am    rande   von   155*  auch  jüngere   historische 

eintrage.  [362 

7999  (Kaisheim  99)  in  folio,  xiii  jhs.,  147  bll.  in  neunzehri  lagen  {Signaturen 

V  39^   vi'  teilweise   abgeschnitten    47^    vii^  55^    ix   71^    x   79^  xii  rot   94^ 

40  xiiii  rot  109^  zugleich  i  auf  102*    xv  rot  und  ii  110*,  xvi  rot  124^;  es  fehlt 

das  erste  mit  bl.  7  correspondieretide  bl.  der  ersten   läge,   ferner  ist  eins  nach  86 

ausgeschnitten  {lücke  im  text),  bl.  101  — nur  auf  der  Vorderseite  beschriebenes  stück 

eines  blattes,   rückwärts  ein  theologischer  eintrag  — .    119  und   142  sind  einzeln 

Althochdeutsche  glossen  IV.  34 


530  Vkkzkichnik  Di:k  Hss.  303  -  :^fjfj 

ternionen  zwjefügl):  hl.  1^ — 142'^  dreispaltig  ein  verkürztes  Salomonisches 
glossar  mit  deutscJicn  context-  und  wenigen  interlinear gll.  (MCLXXVe);  hinter 
denn  buchstahenT  hl.  138»^  ein  kurzer  artikelDe  diHc^ndo  {sie)  sarigne.  142*'^'^  ein 
kräuterverzeichnis  fnit  interlinear erklürungen,  darunter  manchen  deutscJien  (MX^ 
5  nachtr).     142^^  zimächst   mcJirere   lat.  recepte  von    and.  hand,  dann,   wider  von 

and.  hand,  die  notiz:  Anno  dni  m.  cc.  Ixxx  viiii  Regni  Regis  Rvdolfi  RomanoB. 
Cecidit  Nix  magna  I  vigilia  purificacols  .ii.  kt  febß.  i  iacuit  .viii.  septimanas  7  plus. 

usq;  ad  .viii.  (/.  im)  kt  apL  s.  T  vigiliä  diei  dnice  q  cätar.  ludica  me  d's.  It 
eode  cecidit  {dies  wort   ausgestrichen)  anno  cecidit  nix  magna  I  vigilia  sei  Georij. 

10  s,  cito  liqfcä  recessit.  darauf  von  der  gleichen  hand  mehrere  experimenta,  vo^i 
and.  weitere  recepte.  143''^^  {voyi  hier  ab  zweispaltig)  Incipiunt  differentie 
ciboB  7  potuü  p  menses,  anfangend  {Januar)  Oiiis  calidos.  cibos  usite^  h  e 
carne  porcinä.  auca^  anete^,  mit  deutschen  interlinear  gll.  (MLIV^  nachtr.).  darauf 
Item  de  alio  m.     De  singlis  insib^.    De  uino  optimo  calice  ieiun®  bibe  {Januar  — 

15  dezemher).  143*^  Incip  lib  medicinalis,  eine  receptsammlung  vom  köpf  bis  zu 
den  füfsen,  mit  einzelne^i  deutschest  Worten  im  context  und  in  de?i  marginal- 
bemerkungen  über  die  leiden,  gegen  welche  das  recept  hilft,  endlich  auch  mit  deut- 
schen interlinear  gll.  (MLIV^  nachtr.).  eingeschoben  mit  eigener  Überschrift  sind 
143b2  Electuariü  döni  damiani  (Pip.  Gith.   ciminü.  gigib.  ana.  üciä  .i.  tere  dili- 

20  get  7  cömisce  cü  melle.  accipias.  exld^  cocleare  .i.  q  hora  uolueri^)  und  145^^  Ratio 
potionum.  146^^  yiacli  absatz  ohne  Überschrift  {doch  steht  oben  am  rande  der  spalte 
für  den  rubricator  vorgeschrieben :  d®  uenis  Icidendis)  De  qb^  locis  fleotomare  d^bet 
hoie^?,  im  wesentlichen  ^=^  Beda  1,  398,  aber  schliefsend  Ecc  {sie)  habes  qlit  ypo- 
cras  fleotomare  iussit,    wider  mit    deutschen    isiterlineargll.  (MLIV^  nachtr),  dann 

25  Qd  ei  otingat  q  minuit  i  canicularib^  dieb^  —  147^^  has  epypciaca^  q  (/.  quisquis  des 

metrums  halber?)  s^uau^t.    horas.    forsitan   extmä    moriedo    senti7.   horä.     es  folgt 

nach  absatz  Catarr^  e  fluoR  reume  iugis  narib^  q  du  ad  fauces  puen^it.  b^nc^ 
uocat~.  cü  ad  pect^.  l  pulmone.  tisis.  df.  und  ein  stück  aus  dem  brief  des  Hippo- 
crates  an  Antiochus.     147^^  von  and.  hand  De  flebotomia.    In   inicio   Marcii 

30  in  XVI   die  exthe   sanguine  de    dext  brachio  usw.  und  Isti  s  dies.  xii.  d®  qb^   ego 

clemens  roman^  pontifex  inueni  in  canonib^.  7  in    actib^  dixisse  dnm  magist  meo 

Petro;  Si  qs  hos   ieiunau^t  in  pane  7  aq  usq;    ad   uesperü  certissime   sciat  qa  in 

exitu  ale  sue  angli  ducunt  eü  in  paradysü  si  ofess^  fuerit;  Prim^  est  intnte  Marcio. 
Scds  ante    incarnatione  dnl.    Terci^  in  parasceuen.     Quart^   ante    ascensione   dnl. 

i  _  .        a  .....___ 

35  Qnt^  an  pentecosten.  Sext^  in  qtuor  tempe  mensis  iunii.  Septim^  an  festu  sei 
lobis.    Octau^   an   festü    aploE  Pet  7  Pauli.    Non^  p^  natale  ipöF.    Decim^.   pm^  in 

i  j  i 

septenb.  Vndecim^.  pm^  in  decenb.  Duodecim^  an  natiuitate  dnl.  es  folgen 
wider  recepte  mehrerer  hände  —  1 47^^.  14:7^^  chiromantische  Zeichnungen.  — 
auf  die  deutschen  kräuternamen  von  bl.  142^  wies  der  Katalog  hin.  [363 

40  8104  (SMartini  Mogunt.  4,   alte  Signatur   des  rückens  c  iv)  in  folio,  ix/x  jhs.j 


München  Ol.  7999—9536  531 

157  bll.:  buch  23 — 27  rou  Gregors  Mornlia  in  Job  mit  einigen  deiäsclioi  inter- 
linear glL  (DCLXXIX);  die  auf  bl.  IZ^ — 78*  stehenden  rühren  von  and.  hand  her 
als  die  iibrigeu.     bl.   1^  kurxe  lat.  b  eicht  formet.  [364 

9534  (Oberaltaich  34)  /;/  folio,   x  jhs.,    1G9  bll.:    die  vier  bücher  Reg  um  mit 
5  deutschen  glL,    welche,  xwei  ausgenommen,   am   rande  stehen  und,   da  dieser  stark 
beschnitten  ist,   öfters  bescMdigt   sind    (CV.  CXXII.  CXXXVII.  CL).     auf  dem 
Vorderdeckel  lat.  ho)}nlie)i    saec.  xr  mit  dem  vermerk  von    einer  hand   saec.  xiv 

Iste  liber  est  scti  petri  pncipis  aploB  iiiobenialtach.  /;/.  1*  beginnt  die  vorrede  des 
Hierongmus,    54^  das  zweite  buch,  89*  das  dritte,    131*  das  vierte.     168  ist  ein 

10  xettel  sa£c.  XIV,  88^.  169^  gleichfalls  im  xiY  jh.  beschrieben.  1^  unten  am  rande  von 
and.  Mnd  der  ein  trag  Tradid  quidä  vir.  N.  ^  {dann  unbeschriebene  lücke)  in  loco 
äciiichoiia  nuncupato  iugera.  xii.  |  in  nianü  M.  epi  &  adiiocati.  s.  a.  Econtra  re- 
tradente  eod  aduoc  |  .  .  .  ^  manu  eiusd  epI  accep  pdict^  vir  iuxta  ottarpah  in 
loco  I  .  .  .  linchoua  ^  nominato  iug.  viiii.  Test  Folchrat  figil  |  .  .  .  p^t  Uuerinhart. 

15  ferner  3*  unten  am  ende  der  praefatio,  auf  urspr.  leer  gelassenen  Zeilen,  von  einer 
hand  saec.  xi  der  vermerk  Trad  RaeginpM  ancillas  duas.  N.  Adalsuind  Amal- 
suind.  I  Econtra  accep  vnä  de  eccla.  N.  Rienhilt.  |  Test  Papo  Ruodptt  Engilmar 
Faramunt  Ruodolf.  Tuoto  |  Uuirunt.  Machalm.  Otpht  Lioparto.  169^  enthält 
federproben,    darunter  auch    ellenhart    scripsit    domino   suo.    baturico    epo  iubente, 

i  ^^. 

20  weiter  folgende  noti%  von  einer  hand  saec.  x  Tradid  vzzant  quicquid  ppetatati  ad 
zeizlinchou  .  .  .  hab  uisvs  e  |  ide  terre  arah.  l.  iug.  xx.  i.  pratoB  iug  xx in  man.  | 

michaet  epI  &  aduoc.  s.  amvlpti  inpp&atem contra  eod  epo  |  cv  man  aduocati.  s. 

r&radente.    pdict^  vzzant  accep  adgogin|pah.   quicquid  in  ibi  eps  visus  e.  hab.  id 

e.  simit  terre  arah   iug.  xx.  i.  |  pratoE  iug  xx.  ii.  inpp&ate.  testes  vt  svp.     offen- 

25  bar  sind  au^h  bl.  1  unter  M  und  a  der  bischof  Michael  und  sein  vogt  Amulpreht 
zu  verstehen.  Michael  ist  der  bischof  von  Regensburg,  der  nach  Ried  940 — 72  re- 
gierte wid  zugleich  abt  von  SEmmeram  war.  nach  SEm7neram  dürfte  auch  die 
hs.  urspr.  gehört  haben:  denn  abgesehen  davon,  dass  es  sich  nicht  recht  begreift, 
welches  interesse  man  im  kloster  Oberaltaich  an  diesen  tauschver trägen  hätte  nehmen 

30  sollen,  so  war  dies  stift  907  von  den  Ungarn  zerstört  worden  und  wurde  erst 
1102  durch  Friedrich  i  von  Bogen  widerhergestellt  {Bavaria  i,  2,  1114).  auch 
sp'icht  für  entstehung  der  hs.  in  Regensburg  die  federprobe  auf  bl.  169%  detm 
Baturich  war  817 — 847  bischof  von  Regensburg.  ^  EGGraff  Sprachschatz  1 
(1834),  LVi.  —  OA.  [P.  34.  S.  i  211—498.  1093—1097.]  [365 

35  9536  (Oberaltaich  36)  in  folio,  260  bll:  1)  saec.  xii  bl.  1 — 116  legenden 
von  heiligen,  deren  tage  zumeist  in  den  mai  und  juni  fallen.  1^  Relatio  de  in- 
ventione  salutifere  crucis.  7*  Passio  sanctorum  Alexandri.  Euentii.  et  Theodoli 
(darin  bl.  9^  die  gl.  saec.xiY  boiam,  .i.  halsrinchk).  13^  Passio  sancti  Floriani 
martyris.     16*  Passio  sancti  Sigismundi  regis  et  martyris.     18*^  Passio  sancti  Gordiani 

40  martyris.     20^  Gesta  sanctorum  Nerei  et  AchiUei  martyrum.     25^  Incipit  rescriptum 

^  dh.  hier  und  nachher  Nomine        *  l,  cum        '  l.  zeizlinchoua 

34* 


532  Vi:kzi:i(  iiNiH  Dkk  Hhh.  3GG— 370 

Marcelli.  2G**  Vita  sancte  Petronelle.  virginis.  27"  Passio  sancte  Felicule  uirginis. 
27^PasHioNicomedis.  martyris.  28*Evticetis.  Uictorini.  etMaronis.  martyrvm.  29*Do- 
mitille  et  Evfrosine.  Thodore  virginis  Bulpicii  etßeruiliani.  30**  Passio  Pancratii  mar- 
tyris.  32*  Passio  sancti  Pantaleonis  martyris  Christi.  39^  Prologus  in  uitam  sancti 
5  Kangolfi  martyris.     40^  De  sancto  Gangolfo  rnartyre.     47*  Victoris  et  Corone  mar- 

ni 

tyrum.  50-'^  Prologus  in  uitam  sancti  Maximi,  episcopi  et  confessoris  . . .  Incipit  uita 
eiusdem.  57*  Passio  Marcellini  presbyteri.  et  Petri  exorciste.  60^  Passio  sancti 
Herasmi  martyris.  66*  Passio  sancti  Bonifacii  martyris.  70*  Epistola  Wilbaldi 
presbyteri  de  uita  sancti  Bonifacii    archiepiscopi.     71^  Incipit    uita   qualiter  in   in- 

10  fantia  sua  dei  seruicium  subiit.  73*  Passio  sancte  Afre  martyris  Christi  et  matris 
eius  Hilarie.  74.  75  zwei  eingelegte  hlL,  von  jüngerer  hand  mit  ergänzungen  und 
hymnen  beschrieben.  78^  Uiti.  Modesti.  et  Crescentie  martyrum.  84*  Passio 
Gallicani  martyris.  et.  sanctorum  lohannis  et  Pavli.  87*  De  uirtutibus  et  pas- 
sione  Petri  apostoli.     87^  Incipit  uita  et  martyrium   sancti  Petri   apostoli   a  Line 

15  episcopo  romano  greca  lingua  conscriptum  et  ecclesiis  orientalibus  destinatum. 
99^^  Vita  sancti  Pavli  apostoli.  102^  Incipit  passio  beatorum  Petri  et  Pavli  apo- 
stolorum.  mit  105.  beginnt  and.  hand.  109^  Passio  sancti  Emmerammi  martyris 
Christi.     116*^  bilder  und  hy7nnen,  %.  t.  neumiert;         2)  saec.  xii    bl.  117*/f 

i 

(148^  unten  signiert  Quart^,    156^  Qnt^)   die   Vita  SMartini  des  Sulpicius  Se- 

20  verus  nebst  den  Epistel^i  und  Dialogen  mit  einigen  deutschen  interlinear-  und 
marginalgll.  (DCCCCXII**  nachtr);  den  schluss  bilde?i  die  Vita  Briccii  und  die 
verse  Scriptorem  libri  prece  Martinus  tueatur.  Ut  celo  scribi  suus  hie  scriptor 
mereatur  usw.;  3)  saec.  xiv  bl.  162  ff  zweispaltig  Incipit  scriptum  libri  phisi- 
corum   des  Thoynas  vori  Aqinn;         4)  saec.  xi   bl.  248*    leer,  248^  Passio 

25  sanctorum  Donati  et  Hylariani  bis  260^;  es  folgen  neumierte  hymnen  ver- 
schiedener zweiten,  endlich  deckelschutzbl.  einer  quarths.  saec.  xii  liturgischen  In- 
halts. —  auf  die  deutschen  gll.  machte  mich  FKeinz  aufmerksam.  [366 
9573  (Oberaltai ch  C  40;  bl.  A^^  Iste  Über  e  scti  petrj  in  obernaltach)  in  quart, 
XI  jhs.,  217  bll.  in  siebenundzwanzig  quaternionen,  die  von  einer  Jiand  des  XY  jhs. 

SO  je  zu  an  fang  signiert  sind;  nur  die  erste  läge  ist  ein  quinio,  dem  das  anfangsbl. 
fehlt:  bl.  5^  unten  —  217*  Gregors  Homiliae  in  evangelia  mit  zahlreichen  {auf 
den  ersten  15  bll.  meist  ausradierten)  deutschen  hiterlineargll.,  welche  bis  auf  wenige 
von  einer  hand  herriüiren  und  vor  der  rubricierung  des  codex  eingetragen  wurden 
(DCLXXIV).     bl.  1»  beginnt  mitten  improlog,  es  folgt  —  3^  das  Verzeichnis  der 

35  homilien;  4^  leer,  4^  von  etwas  späterer  hand  Inprimis  in  Ixx  ponunt  eptaticü 
usq,  in  xv  die  ante  pasca   —    Deinde  sermone^  l  omelie    ad  eunde  die  ptinente^ 

und  nach  absatz,  wider  von  and.  hand,  :  :  :  :  nomina  magorü  de  tra  euilat  qxpö 
munera  obtulert  usw.,  bis  auf  bl.  5^  reichend.  217*  imten  die  durch  abreifsen 
beschädigte  notiz  über  eine  von  Meginward  von  Freising  1087  vollzogene  kirch- 
40  weihe,  abgedruckt  MG  SS  xv,  1068.  217^  7ieumierte  hymnen.  endlich  steht 
93^  unten  mit  urkundenschrift  Poppo  scö  babenbgensis  eclesie  archidiacon'  sub- 
cripsit  (sie).  —  Gh.  4.  [P.  158.]  '  '     '    '  [367 


München  Cl.  953G— 11481  533 

9607  (Obenütaich  107  ;  Iste  über  est  Scti  petri  in  oberiuiltach  auf  dem  innendeckel) 
in  klein  quart,  xiv  jhs.,  232  ss.:  1)  s.  1 — 188,  acht  aufser  der  von  and.hand 
ei'gänxten  vierten  je  am  a)ifang  signierte  lagen  von  G  resj).  5  dojypelblL,  zweispaltig  be- 
schrieben, s.  1 — 184*  eine  lat.  predig tsatnnilung ,  bezeichnet  am  obern  rande  von 
5  1*  von  and.,  aber  nicht  viel  jüngerer  hand  als  Incipit  saxo  de  tempore  per  circulum  anni. 
unmittelbar  a/i  die  Ictxte  predigt  reiJien  sich  folgende  G  Zeilen:  Vale  valc  vale  fiat 
fiat  fiat  I  Iste,  da^  weitere  aus7'adiert.  \  Noii  videat  xristuin  qui  librvm  subtrahat 
istum.  I  Heu  male  finiui.  quia  scribere  non  bene  sciiii.  |  Dum  formica  (forca  geschr.) 
mare  conbibat   usque  vale   (ähnliclies   in  der  Brügger  hs.  421  s.  363  des  Laude* 

10  sehen  katalogs:  sta  über  hie  donec  formica  fluctus  marines  ebibat,  der  hs.  zu  Va- 
lenciennes  431  bei  Mangeart  433  und  der  Berner  434  bl.  42^)  |  Scriptoris  munus 
sit  bos  bonus  aut  equus  vnus.  die  zweite  spalte  von  s.  184,  ferner  s.  185  in 
drei  spalten  und  dis  Hälfte  der  ersten  spalte  von  s.  186  wurde  zum  eintrag  eines 
alphabetischen    lat.- deutschen  kräuterglossars    in    abgesetzten    wellen  (MXVILL) 

15  von  einer  liand  saec.  xiv/xv  benutzt;  auf  den  rest  der  ersten  spalte  von  s.  186, 
dessen  zweite  spalte  und  die  gröfsere  Hälfte  der  ersten  spalte  von  187  schrieb  wider 
eine  and.  Hand  derselben  zeit  bemerkungen  über  die  messe,  ihre  teile  und  die  sieben 
gaben  des  Hl.  g  eist  es.  spalte  187^  und  s.  188  leer;  2)  s.  189 — 200,  drei 
doppelbll.  einspaltig  auf  dintenlinien  beschrieben,     s.  189  oben  sind  acht  Zeilen  aus- 

20  radiert,  von  denen  die  ersten  2^/2  rot  geschrieben  loaren,  aber  im  Zusammenhang  nicht 
mehr  gelesen  werden  können,  dann  z.  9  schwarze  überschy^ift  De  passione  dnl  nrl 
yh'u  X.  dieser  sermo  reicht  noch  mit  4  Zeilen  auf  die  nächste  läge  s.  201 — 224, 
an  welche  sich  das  doppelbl.  225 — 228,  dann  ein  binio  schliefst,  dessen  vorderbl. 
ausgeschnitten  und  dessen  {unbeschriebenes  aber  liniertes)   rückbl.  auf  den    hinter- 

25  decket  geklebt  ist.  diese  ganze  letzte  partie  von  201  z.  h — 231  oboi  {rest  von  231 
7iotizen  dreier  Hände,  232  leer)  nimmt  ein  tractat  Preparate  corda  vestra  domino 
in  45  capiteln  ein.  —  notiz  über  das  kräuterglossar  bei  FJMone  Änz.  f.  künde 
der  teutschen  vorzeit  8  (1839),  101.  [368 

9638  (Oberaltaicb  138)  in  quart,  x  jhs.,  327  ss.:  Gregors  Gura  piCLstoralis  mit 

30  einer  deutschen  interlinear  gl.  (DCLIX).  s.  4  oben  steht  Me  scö.  dedit.  Sandradus 
(dus  auf  rasnr).  en  quoq,  vito  {Pez  Thesaurus  i,  1,  diss.  isag.  xlv),  5.  67  am 
rande  Reginboldus  und  darunter    ^Tulcui.  [369 

11481  (Polling  181)  chart.  in  folio,  nach  bl.  84^^  aus  dein  j.  1390,  112  zwei- 
spaltige  bll.  {darnach  ein  bl.  teihveise,  eins  bis  auf  einen  falzstreifen  ausgeschnitten; 

35  Signaturen  1—7  auf  1*  (12^).  13*.  25^  37^  49*.  61^  73%  Signaturen  12— 14.  auf 
85*.  97*.  107*):  1*^  De  f)prietatib;  vocü  auiü  1  alalium.  Apes  Q.m\yiCQXit  usw. 
Ebdomada  antiquit^  sie  oputaba"  in  ppto  dei  usw.,  1*^  Vn  v^sus  Prima  dies  phebi 

sacto  noie  fulget  usw.,  sodann  das  werk  des  Thomas  Gantip)ratensis  De  na- 
iuris  rerum  in  aml.  Ordnung  als  sonst  {s.  darüber  den  der  hs.  eingeklebten  zettel 
iO  Jessetis).  78^^  Incipiunt  diuisiones  prouintiarum.  Veteres  diuiserüt  totü 
mundü  in  tres  ptes  usiv..  De  puinciis  ytalie,  De  .puinciis  occidetaüü,  78'^^  Ex- 
plicit  über  lucij  amasij  Senece   cordubens,   fortini  Stoici   discipti  de  nat'is  rerum. 

or 

Deformacione  hominis.   Corpus  homls  ex  im  hüoribus  cöstat,  dann  79*^ — 82^^ 


534  Verzeichnis  Der  Hhh.  370-374 

Isidor  FAym.  4,  G.  7.  9-13.  82i'2  jy^  nominibus.  uolucr™,  83*^  De  nomini- 
bu9  fcnir,  De  jioniiiiibu.s  arborum,  dJi.  die  bekannten  hex  a^n  et  er  mit  deutschen 
interlinear (jll.  (DCCCCXXXIV),  83^^  De  nominib,  h^barum,  einige  kräuter- 
n  am  eil,  gleieJi  falls  deutsch  zwischenzeilig  glossiert  (MXXV).  83^^  De  signis 
5  naturalibus,  84'^^  Explic^  lib'  de  naturis  animalium,  eine  7ioti%  aus  Hippo- 
craies  und  ein  deutsches  recept.  85*^  Incip^  traetat®  sup  cöfessione  q,  dietau* 
mgr  Wilhelm^,  90^^  fragen  die  beichte  betreffend  (91^,  urspr.  wegen  dünne  des 
papiers  leer,  jetzt  mit  notizen  über  dies  infelices  beschrieben).  111^^  Explkckt 
kstf  Ikbfr  ft    cft^b,    Nota  versus    Qui    fac*    incestü    deflorans    aut    holcida   usw., 

10  111^^  Explicit  tractat^  ofessionis.  111^  112*^^  biblische  texte  7nit  noten.  [370 
1S6!S25  (Ranshofen  25)  in  folio,  xi  jhs.,  75  blL:  Bedas  commentar  zu  Fara- 
bolae  und  4ib^  des  Hieronymus  zum  Ecclesiastes.  hi  ersterem  bis  bl.  l'&^  resp.  19^ 
eine  reihe  deutscher  gll.  von  einer  hand  übergeschrieben,  meist  nur  zu  den  Worten 
der   Vulgata,    selten  zu  denen  Bedas.     dieselben  shid  offenbar  einer  gröfsern  bibel- 

15  glossatur  entlehnt:  darum  nahyn  ich  sie  unter  die  bibelgll.  auf  und  brachte  sie 
nicht  im  zweiten  band  (CCXXIX).  —  Ran.  [P.  36.  S.  i  211—498.  1036.]  [371 
12658  (Ranshofen  58)  in  quart,  xiv  jhs.,  232  beschriebene,  3  unbeschriebene 
blL:  1)  bl.  1*  Incipiunt  vii.    sacramenta,    6^  Incipit  prophetia  Methodii; 

2)  bLll^  lat.  predigten  de  tempore  et  de  sanctis,  198*^  De  placito  christia- 

20  nitatis,  203^  Epistola  ypocratis  ad  antyochum  Regem,  diese  hs.  hat  lagen- 
bezeichnung ;  3)  bl.  205*  Versus  de  uitiis,   205^  De  .vii.  criminalibus 

peccatis  et  eorum  effectibus,  225*^  Incipit  abecedarius  peroptimus,  eine  sehr 
verderbte  und  junge  fassung  von  buch  xi  des  SummariumHeinrici,  iis  232^^ 
Explicit   abecedarius    peroptimus    (DCCCCXXXVIIIf).  —  gelegentlich   citiert   die 

25  gll  JASchmeller  im  BWB,  zb.  1^,  441.  1008.  [372 

12665  (Ranshofen  65)  in  quart,  xui  jhs.,  171  zweispaltige  bll.  (je  ein  bl.  nach 
59,  110  und  142  übersprungen,  82  dopp)elt  vorhanden)  sowie  ein  einspaltiges  mit 
der  rückseite  nach  vorn  eingeheftetes  vorsatzbl.  derselben  zeit  aus  den  Canticis  Mio- 
sis,   trium   puerorum    und  Zaehariae    [bezeichnet  1*):  1)  bl.   1  (bezeich^iet  1^) 

30  — 20  (zwei  quinionen)  lat.  predigte^i,  erst  nach  der  reihenfolge  des  kirchenjahrs, 
dann  auf  heilige,  unvollstmidig  in  einer  Margarethenhomilie  abbrechend,  gelegent- 
lich sind  deutsche  worte  eingemischt,  so  17*^  festü  p'gacols  .i.  Levtrunga, 
obuiacö  .i.  ein  anvanch,  auch  deutsche  gll.  an  den  rand  geschrieben,  zb.  12*^ 
(tres  pestes)   dri    sterben;         2)  bl.  21  — 142  (fiinfzehn  quaternionen  und   ein 

35  ternio,  signiert  36^  ii.  44^  iii.  52^11X1.  75^  vii.  82^  viii.  90^  ix.  98^  x.  104bx.. 
(fast  ganz  abgesch?iiiten).  111*^  xiiii.  119^  xv.  120*  xvi.  128*  xvii.  136*  xviii: 
die  lücke  fällt  hi?iter  bl.  98).  bis  bl.  141*^  wider  lat.  predigten,  zunächst  in 
der  folge  des  kirchenjahrs,  dann  exempel  für  2)'^edigten,  von  vielen  hä^iden,  141*^ — 
141^^  späterer    zusatz    über    sieben   gründe    der    freude    der  heiligen  im  himmel. 

40  142*^  einspaltig  saec.  xv  die  lat.  hexameter  über  vögel-,  bäum-,  Her-,  in- 
secteyi-  und  fischnamen  tmter  den  Überschriften  De  noib,  volucrü,  Nomina 
arboE,  Nomina  ferap,  Nomina  pisciü  mit  deutschen  interlinear  gll.  (DCCCCXXXIV). 
1422ab    verschiedene    notizen   saec.   xv;         3)  bl.  143 — 170    (quinio,    quaternio. 


München  Cl.   11181—13002  535 

quinio).  143**^  Incipit  suninia  confessionis.  152*  Inclpit  tractatus  sop- 
tein  pr incipaliuni  uicioruin,  158^  Incipit  tractatus  quatuor  cardina- 
lium  uirtutuni.  163^"-  Sermo  augustiiii.  Diliges  dominum  deum  tuum  usw., 
165^^  Sermo  vtilis  sowie  aud.  predigten  von  Äugustin,  Bernhard  usw., 
5  am  scJiluss  u n vollst ändig.  171  ist  ein  hl.  aus  demselben  gehcthuch,  dem  hl.  1* 
augcliörtc.  —^  erste  nachricht  von  den  deutschen  gll.  im  gcdriickten  Katalog.  [373 
i:i002  (Rat.  civ.  2)  in  gröstem  folio,  xn  jhs.,  229  hll.:  hl.  1^  leer.  1^—3» 
})icdi \  itrische  Vorschriften  mit  hildern.  3^  4*  hilder  aus  der  hiblischen 
gesell ichte  xur  illustration  des  ausgangs  der  lasterlmften  und  iugendJuiften.     4^  De 

10  siTV.  VRBis.  lERVSALEM  mit  hild  (Beda  De  locis  sanctis).    5^  leer.    5^  mit  figu- 

rcn  verxierte  aufzählung    der  kirchenschätze    des  klosters    Pr üfening    vom 

j.  11G5,  gedruckt  Neues  archiv  13,  5G0 — 562.     6''^'^  verzeichtiis    der    hibliothek 

desselben  stifts  mit  nachtragen  saec.xv  {Becker  Catalogi  nr  95).    1^  leer.    7^  hild 

Christi  am  kreuz  als  miarocosmus.     8*  urkundliche  aufzeiohnung  über  die 

15  1158  ti?iter  abt  Erbo  zu  Prilfening  erfolgte  fertig  Stellung  der  vorliegenden  hs.  durch 
Wolfger  und  Swicher  {MG  SS  xv,  1076).  8^  ff  {von  hier  an  jede  seile  vier- 
spaltig)  das  erste  Salomonische  glossar,  111^  ff  das  zweite,  beide  mit  zahl- 
reichen deutscJmn  gll.  i^n  context  und  interlinear  (MCLXXVa) ;  doch  werden  die  er- 
stem von  hl.  91  a7i  ziemlich  selten,  gewöhnlich  sind  sie  dann  auf  frei  gelassenem 

20  räum  von  dem  Schreiber  der  interlinear  gll.  mit  kleinerer  schrift  eingetragen,  eben- 
falls mit  dieser  kleinern  schrift  finden  sich  hl.  110^  am  schluss  des  O  folgende 
leoninische  hexameter: 

Possideat  lumen  cell,  tarn  grande  uolumen  Qui  scripsit  gratis,  diuine  spe  pietatis. 
Pro  quo  debet  ei  merce^  illic  rediberi.  Nam  qua  dignus  erat  istic  mercede  carebat. 

25  Gaudeat  et  monitor  in  celis  atque  cupitor.    Scribam  crebro  monens  tardantem  se- 

pius  urgens. 
von  diesen  versen  sind  die  beiden  ersteji  auf  hl.  199^  am  schluss  des  O  im  zwei- 
ten Salomo7iischen  glossar  durch  eine  hand  saec.  xiv  widerholt.  208®  Verzeich- 
nis der  menschlichen  g  He  der  {s.  bd.  3,  437  anm.   2),  sodann  209  ff  ein  al- 

30  p}iabetisches  und  zwei  sachlich  geordnete  griech.-lat.  vocabulare  {CKrumhacher 
De  codiHbus  quihus  interpretamenta  Pseudodositheana  nobis  tradita  sunt,  Monachii 
1883,  s.  4.  20^,  jetzt  abgedruckt  CGL  3,  119 /f)  mit  zwei  deutschen  hiterlinear- 
gll.  (MCLXVIII).  218^ — 226^^,  jede  seile  zu  2  spalten,  gll.  zu  den  hiblischen 
hüchern,  deren  deutsche  fast  regehnäfsig  interlinear  sind  (VIII.  XXVIII.  XLIII. 

35  LVI.  LXIX.  LXXIX.  LXXXVIII.  XCIV.  CHI.  CXIX.  CXXXV.  CXLVIII. 
CHI.  CXIX.  CXXXV.  CXLVIII.  CLVIII.  CLXIII.  CCLXXIX.  CCXCI. 
CCXCV.    CCCI.     CCCXI.    CCCXVII.     CCCXXII.     CCCXXVI.    CCCXXXI. 

cccxxxrv^  CCCXXXIX.  cccxlii.  cccxliv.  cccxlvii.  cccxlix. 

CCCLI.  CCCLIV.  CCXII.  CCXXI.  CCLXXX.  CVI.  CCCXLV.  LXX. 
40  CCXXIX.  CCXL.  CCXLIX.  CCLXI.  CCLXIX.  CLXXXVI.  CXCIII. 
CLXVIII.  CCCII.  CCI.  CCCLVII.  CCCLXIV.  CCCXCII.  CCCCLXVIII. 
CCCCLXXI.  CCCCLXXVI.  CCCCLXXIX.  CCCCLXX:^II.  CCCCLXXXV. 
CCCCLXXXVIII.  CCCCXC).     226^—229^  gll.  zu  einzelnen  biblischen  hüchern 


536  Verzeichnih  Der  Hhb.  874—382 

ohne  deutsche.  229^  urspr.  leer,  im  xiv  jh.  benutzt  zum  eintrug  dreier  Urkun- 
den von  1273.  1279  und  1282  über  atiftung  von  altären  in  Prüfening  (MG  SS 
XV,  1077).  —  (KTh Gemeiner)  Kurze  betichreibung  der  hss.  in  der  stadtbibliotJiek 
der  k.  freien  reichssiadt  Eegensburg.  des  ersten  teils  erstes  lieft  (1791)  .v.  9ff. 
5  EGGraffDlut.  3  (1829),  414.  —  Bibl.  5.  Ep.  can.  6.  Sal.  2.  [//.  §  13.  P.  17.  S.  a 
539—589.  i  211—498.]  [374 

13057  (Rat.  civ.  57)  in  folio,  xiv  jhs.,  106  blL:  1)  bl  1 — 60  {von  denen 
3.  5.  0.  9.  10.  12.  14.  16.  18.  21.  24.  27.  28.  30.  34.  40.  41.  43.  46.  49.  52 
eingelegte  papierbll.  in  octav   und  kleinern  formalen  saec.  xv  sind;  aufserdem   vor 

10  1  und  2  ein  papierbl.  in  octav  saec.  xv  und  vor  37.  54  leere  papierstreifen)  des 
Calabresen  Bruno   Chirurgia  maior ;  2)  bl.  62  ff  (61    leer)    Incipit   chirurgia 

Rogerii  cum  additionibus  Rolandi  Parmensis.  bl.  105*  enthält  in  zwei  spal- 
ten die  buchstabeyi  A  mid  B  eines  alphabetisclien  kräuterglossars  (MXXII); 
die  Schrift  ist  schwer  lesbar,    n  und  u,    c  wid  t    lassen   sich   nicht    unterscheiden. 

15  105^.  106^*^  beschwörung s formein,  namentlich  diebstal  betr.^^  JASchmeller 
führte  gelegentlich  im  BWB  die  gll.  an,  zb.  1^,  139.  937.  [375 

13079  (Rat.  civ.  79)  in  grofs  quart,  xii  jhs.,  195  bll. :  das  Hexaemeron  des 
Ambro sius ,  beginnend,  da  vw  bl.  1  ein  bl.  ausgeschnitten  ist,  mit  den  Worten 
fuisse  s;  semp  fore  =.  p.'^  absatz  3  der  Venetiatiischen  ausgäbe,  mit  einigen  zum 

20  teil  rot  geschriebenen  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DXXI:  es  fehlt  26^ 
Aj^luentium  dizenten  —  3,  23  ^.48  (cmrectur  und  gl.  rot);  phel  24,  5  gleich- 
falls rot).  98^  ff  and.  werke  desselben  kirchenvaters :  De  paradyso  liber  i,  De  Cain 
et  Abel  libri  duo  (124^.  140*),  Recapitulationes  zum  Pentateu^h  und  Josu^  (153*). 
auf  dem  urspr.  leeren  bl.  195*^  von  and.  hand  der  b  rief  eines  frater  R  in  Eber s- 

25  bach  an  erzbischof  A  von  Mainz,  den  PhJaffe  Bibliotheca  verum  germ.  3,  4z0b  ff 
abgedruckt  hat  und  den  auch  die  Erlanger  hs.  237  bl.  93^  überliefert.  —  die 
deutschen  gll.  kannte  BJDocen.  [376 

13090  (Rat.  civ.  90)  in  quart,  xw  jhs.,  180  bll:  1)  bl.  1—115  unvoll- 
ständiges  martyrologium    und    lat.    predigten    (Honorius).     bl.  116.    117, 

30  urspr.  leer,  wurden  mit  nachtragen  beschrieben,  und  zwar  116*^  mit  einem  Ver- 
zeichnis von  gerätschaften,  die  deutsch  (fast  immer  interlinear)  glossiert 
sind  (DCCCCXLII),  116*^  mit  einem  mittel  gegen  Zahnschmerz  und  einer 
kaiserliste,  abgedruckt  MG  SS  xiii,  268;  es  folgert  stücke  aus  fragebüch- 
lein;         2)  bl.  118 /f  Tractatus    de    lingua    bona  et  mala.  —  einzelne  gll, 

35  citierte  JASchmeller  im  BWB,  zb.  1^,  896;  schon  BJDocen  kannte  sie.  [377 

13108  (Rat.  civ.  108)  in  quart,  xiu  jhs.,  191  bll.:  bl.  1^ — 167  die  werke  des 
Prudentius  mit  wenigen  deutschest  interlinear-  und  marginalgll.  (DCCCXVI), 
sodann  bis  zum  schluss  mtvollständige  (sie  reichen  nur  bis  Cathem.  x)  und  der 
gewöhnlichen  glossierung  fern  stehertde  Glose   svper   Prvdentivm.  —  ESteinmeyer 

40  Zs.  16  (1873),  4.  107  f  —  Pmd.  3.  [P.  233.  S.  i  533—572.]  [378 

1411T  (Rat.  SEmm.  B  xxv)  in  folio,  ix/x  jhs.,  208  zweispaltige  bll.  {bl.  3  dopjjelt): 
des  Aynbrosius  Expositio  evangelii  secundum  Lucam  7nit  einigen  deutschen  in- 
teiiiiieargll.  im  anfang  (DXXII  mit  nachtr.  bd.  2,  777).     bl.  208^  steht  von  ziem- 


München  Cl.  13002—14324  537 

lieh  gleichzeitiger  luind  Heimraiiiinvs  psvl  et  niartyr.  —  Em.  30.  [P.  103.  S.  i 
1039—1040.]  [379 

14179  (Rat.  SEnim.  B  lxxxvii)  in  folio,  ix  jlis.,  127  hll.  in  sechszchti  quater- 
nionen,  deren  Signaturen  nur  Mon  teil  sich  erhalten  liahcn:  die  Briefe  Pauli 
5  mit  argiimenten,  capitelverxeichnissen  usw.  deutsche  gll.  sind  im  Römer-  und 
I  Corintherbrief  (CCCCV.  CCCCX)  von  verschiedenen  händen  übergeschrieben,  nie 
aber  von  der,  ivelche  bl.  10* — 35^  reichliche  scholien  am  rande  eingetragen  Mt. 
auf  dem  urspr.  leeren  hl.  1^  ein  uninteressanter  Int.  fiebersegen  saec.  xi,  auf 
127^    neumierte    texte.  —    eine   gl.    citierte    JASchmeller    BWB  1^,    864.  ^ 

10  [P.  79.]  [380 

14221  (Rat.  SEinin.  C  xl;  1754  neu  gebunden  laut  eintrag  auf  der  innenseite 
des  vorderdeckeis)  in  folio,  x  jhs.,  60  hll:  1)  bl.  1 — 22  {lagen  1 — 8.  9 — 16. 
18 — 22,  darin  19  eingelegt,  17  vorgeJdebt).  1*  federproben  und  neumierte 
texte.     1^ — 14«  Ciclus    lunaris.     14^ — 16^  kalendarische    notizen    über 

15  reguläres  itsw.  11^  ff  tafeln  für  die  jähre  874 — 1063  nebst  indictionen,  epacten, 
C07icuirente?i  usw.  20«  Incipit  Oralogivm  [Beda  1,  393).  20^'  In  xpl  nomine 
incipivnt  Interrogationes  et  responsiones  VVichrämi  cenobiote  sei  Galli  de  com- 
poto  Bede  presbiteri,  abgedruckt  Studien  und  initteilungen  aus  dem  benedictiner- 
urui   cistercienserorden  4,  2  (1883),  358 — 361,    bis  22«    oben   reichend,    7'est    des 

20  blattes  ausgeschnitten;  2)  bl.  2S  ff  {lagen  23 — 30.  31 — 38,  wo  die  rote  Signa- 
tur u.  39 — 46.47 — 54.  zwei  ungezählte  moderne  papierbll.  55 — 60).  23«,  urspr. 
leer,  ist  im  xi  jh.  mit  drei  recepten  Ad  soluendv  stomachv.  Ad  albugine.  vel 
maculä  depellendä.  1  omne  occvlorv  caligine  und  Puluis  contra  thisicä  passionem 
beschrieben,   deren  erstes  ein  deutsches  wort  enthält  (MLX^  nachtr).     22>^  ff  zwei- 

25  spaltig  Hrabanus  De  computo.  54^^.  55«^^^  unten  auf  ausradierten  stellen  des 
textes  von  sehr  alter  hand  gründungsgeschichte  von  Wessobrunn  [abgeschrie- 
ben saec.  XVIII  auf  der  Vorderseite  des  ersten  der  beiden  eingelegten  papierbll.),  ab- 
gedruckt bei  BPez  Thesaurus  anecd.  i,  diss.  isag.  xviii  und  in  den  Hist.-pol.  bll. 
89,  SbSfan?n.     60^^  nach  dem  Explicit  des  Hrabanischen   Werkes  Reliquise    in 

30  duab;  (a  aus  o  corr.)  crucibus  quas  räuoldus  indign'  abb  de  scö  maximino  ad 
sein  Emmerämü  obitulit,  abgedruckt  MG  SS  xv,  2,1094,  teilweise  von  and.  hand 
auf  60^^  unten  ividerholt  (60^^  oben  federprobe  Octonas  martis.  cepit  lex  qiiin- 
que  librorum  usw.).  "-^  der  deutschen  gl.  gedachte  JA  Schneller  BWB  1"^,  1110.  [381 

14324  (Rat.  SEmm.  D  xlix)  in  folio,  70  bll.:  1)  saec.XY  bl.  1 — 19  ztvei- 
35  spaltig  (quaternio,  quinio  und  einzelbl.),  1^  oben  saec.  xv  Sup  Modis  signdi 
und  saec.  xvii  Magistri  Daci  bezeichnet;  auf  dem  rücken  des  bandes  heifst  die 
Schrift  Schwebelinus  De  modis  signif.;  2)  saec.  xv  bl.  20 — 35,  dann  2  bll. 
ausgeschnitten,  gleichfalls  zweispaltig  {quaternio  und    quinio),    20«  oben  bezeichnet 

saec.  XV  Sup  scdo.  l.  psciani,  33^^  am  schluss  rot  Expliciunt  dcä  lohannis  Sup 

40  8,m  I  m  I  folu  |  psiani,  darauf  von  and.  hand  sehr  eng  imd  unsauber  über  Mo- 
dus declinandi,  "^b^^^  unvollständig  abbrecJiend ;  3)  saec.  xi/xii  bl.  36 — 70 
{zwei  quaternionen   und    zwei  quinionen,    deren   zweitem    das   mittelste    doppelbl. 


538  Verzeichnis  Der  Hss.  382—388 

zwischen  hl.  G5  und  G6  fehlt,  sowie  das  einzelbl.  70;  sifpiuiuren  i  und  im  auf 
43**.  69'^).  30*  bis  auf  federproben  leer,  36^  Vita  des  Boethius  und  excerpt  aus 
Varro,  37'^  ff  des  Boethius  Consolatio  bis  igitur  v,  5,  24  {au^h  fehlt  nach  65 
IUI,  6,  58 — 7,  8)  77iit  reichlichen  lat.  zum  teil  stark  verblassten  oder  abgesehener- 
5  ten  und  einigen  deutschen  marginal-  und  interlinear gll.  (DLXXVI).  ^  RPeiper 
Zs.  f  d.'ph.  5  (1874),  7G.  —  [P.  268.]  [382 

1.4345  (Rat.  SEmm.  D  lxx)  in  klein  folio,  xi  jhs.,  117  bll  in  vierzehn  vom 
dritten  ab  a^n  schhiss  signierten  quaternionen  und  einem  binio:  die  Briefe  Pauli. 
bl.   1^  leer,    nur    unten    die    notiz   saec.  xi    Trepton  .i.  conuertibilis.    Sexcupla  .i. 

10  sümuui  capitis.  ^  dimidiv.  1^^  bild.  2*  Incipit  praefatio  In  epistolis  Pauli  apostoli 
feliciter  amen.  7*^  später  eingelegt,  bilder.  ^^  beginnt  der  Römerbrief.  117^  von 
and.  hand  das  SEmmeramer  gebet  {MSD'^  lxxviiib).  117*^  leer,  nur  die 
notiz:  hie.  s.  parata  altaris.  )  linea  .vi.  linea  .viii.  |  baleola  .ii.  Gera.  x.  endlich 
ist    der  ayn  schluss  der  capitelangaben   des  Epheserbriefs    bl.    65^   mit    urkujiden- 

15  Schrift  eingetragenen  formet  zu  gedenken:  Cum  quidem  omnipotentis  gracia  con- 
ceden|te  religio  xpla  cepit  oriri  semet  ipsos  per  racionis  auc|toritatem  homines 
agnoscentes  in  inuicem  non  minimam  |  res  suas  commutando  prestiterunt  utilita- 
tem.  hac  ergo  |  consideracione  pro  commoditate  ambarum  parcium  |  inter  uenera- 
bilem    comitem.    nö  engil.  &    nobilem  quendam  |  .n.  tintonem  que  facta,  e.  iussit 

20  igitur  iam  dictus  comes.  |  eque  iam  (dann  ?'asur  von  c)  dicto  tintoni  per  manum 
adjuocati  sui;  \\\  .  die  wenigen  deutschen  gll.  im  Römer-,  i  Corinther-  und  He- 
bräerbrief (CCCCVI.  CCCCXII.  CCCCLXV)  sind,  vielleicht  mit  ausnähme  der 
ersten,  von  einer  hand  mit  sehr  dunkler  dinte  übergeschrieben;  dieselbe  trug  auch 
eine  reihe  lat.  gll.  ein.  —  KRoih  Denkmähler  (1840)  s.  xi.  —  Ep.  P.  2.  [P.  80. 

25  S.  i  632.]  [383 

14395  (Rat.  SEmm.  E  xviii)  in  quart,  xi  jhs.,  209  bll:  1)  bl.  1—88 
(88^  leer)  Prudentius  Cathemerinon  und  Peristephanon,  elf  am  schluss  signierte 
lagen  und  ein  einzelbl;  2)  bl.  89  (89*  leer)  bis  zum  ende  die  übrigen  werke 
des  Prudentius,    sechszehn  am    anfang  (viii  und    xi  ff    auch  am  schluss)  sig- 

30  nierte  lagen,  die  letzte  ein  tcrnio,  die  siebente,  bl  137 — 140  (140^^  hi7iter  der  Ha- 
martigenie  leer),  ein  binio.  beide  hss.  enthalten  zahlreiche  deutsche  gll  (DCCXC), 
jedoch  mit  dem  unterschied,  dass  die  des  zweiten  codex  fast  ausschliefslich  von  der 
hand,  welche  die  lat.  scholien  schrieb,  herrühren,  während  im  ersten  noch  mehrere 
and.  hände   vor  jener,    die    den    lat.  commentar  schrieb,    tätig  waren,    welche  aber 

35  U7iter  sich  nicht  streng  gesondert  werden  können,  anders  gesagt:  die  gll  der  Pa- 
riser hs.  Nouv.  acq.  241  {unten  nr  518)  wurden  in  den  Clm.  übertragen,  als 
dessen  erste  hälfte  schon  zahlreiche  deutsche  und  lat.  eintrage  verschiedener  hände 
aufzuweisen  hatte,  die  z'weite  aber  noch  unberührt  war.  —  E Steinmeyer  Zs.  16 
(1873),  4.  35—75.     JBerg  Die  ahd.  Prudentiusgll,  Halle  1889.  —  Prud.  1.  [P. 

40  231.   S.  i  533  —  572.]  [384 

14401  (Rat.  SEmm.  E  xxiv)  in  quart,  lS2bll:  1)  saec.  xi  bl  1 — 28  {vier 
lagen)  Boethii  Expositio  super  Periermenias  (Migne  64,  293 — 392) ;  2)  saec.  xi 
6Z.  29  {2d^leer,  2d^  mathem.  zeichnu'i^g)  — 125  (zwölf  lageji,  nur  auf  77^  die 


München  Cl.  14324—14420  539 

Signatur  \i;  bi  125^  Contin&  iste  über  niiineroF  pondera  cimcta.  Virtutcsq.  nana 
stultoB  corda  repelhuit)  Bocthii  Aritlwictica  (]\Ii(j)ie  03,  1079 — 11G8);  3)  sacc. 
XI  i/.  126 — 153  (drei  lagen)  Dialccfica  Martiani  Capellae  =  De  fiuptiis  Mer- 
curii    buch  iv;  4)  sacc.    xi    bl.   154 — 168    {xwei  lagen)  In  dl    nomine  pauca 

5  incipiunt  de  philosophia  et  eins  speciebus.  es  ist  die  Ars  des  Iren  Clemens 
(IIKeil  De  grammatici^  quibusdani  latinis  1868  5.  10  ff):  vergleicht  man  sie  aber 
mit  dem  Bamberger  codex  M.  v.  18,  so  ergibt  sich,  dass  zwischen  den  beiden  lagen 
vier  verloren  gegangen  sind,  denn  bl.  160^^  endet  Primus  modus  est.  cü  correpta 
=  Banib.  bl.  9^  bl.  161*^  beginnt  inuenitur  significatione.  Hoc  sciendum  qd  omnia 
10  =  Bamb.  bl.  46^  die  Ars  schliefst  168^  aut  posicione  longe  sunt;  Finit;  Ex- 
plicit  hie  huius  uoluminis  nomen  et  opus.  Et  quicunque  ades  prudens  doctusque 
p  artes.  Hncque  (sie)  legas  textum  totumque  et  uoluas  in  usü.  Non  solum  ca- 
lami    crimen  sed  &  inspice  sumpti  =  Bamb.  bl.  54*    aut   positione    longe    fiunt. 

Finit  de  partibus  orationis.  C  G  P  A  HL  F  D  HU  IM  (bedeutet  dieser  von  Keil 

15  5.  10  nicht  ganz  genau  ivider gegebene  buchstabencoynplex  vielleicht  Clemens  gram- 
maticus  priiicipi  augustissimo  Hlothario  filio  domni  Hludowici  imperatoris  ?) :  es 
fehlt  also  die  metrik  und  der  abschnitt  De  vitiis  sermonis  der  Bamberger  hs. 
6/.  54* — 70.  da7'in  wenige  deutsche  interli7ieargll.(T)CX.YH^nachtr.);  5)  saec.  xiv 
bl.  169 — 182  (eine  läge),  zweispaltig  und  am  schluss  unvollständig,  astronomi- 

20  sehen  inhalts,  s.  den  Katalog.  —  die  gll.  kannte BJDocen,  s.  Graff  6,  810.  [385 
14407  (Rat.  SEmm.  E  xxx)  in  quart,  x  jhs.,  111  bll.,  darnach  ein  unbezeich- 
netes  leeres:  1)  bl.  1^ — 4*  mitte  (4^  leer)  glossar  zu  den  Canones  und  den 
Decretis  pontificiim  mit  einigen  deutschen  erklärungen  im  context,  einer  inteiiinea- 
ren  (DXC  mit  nachtr.  bd.2,  777;  au fserde?n  101,  66  unschamalicho]  s  aus  corr.). 

25  1*,  urspr.  leer,  ist  oben  mit  gll.  zu  den  Canones  apostolorum  (DXC  und  nachtr, 
bd.  2,  777)  und  nemniej'ten  hymnen  beschrieben;  2)  bl.  5  ff  (bis  108  dreizehn 
je  am  schluss  signierte  quaternionen,  109—111  und  das  unbezeichnete  bl.  ein 
binio).  5*  leer,  5^  Nomina  metropolitanorvm  ciuitatum.  sub  imperio  domni 
Hludouuici,    6* — 74^  die   Canones  conciliorum    der  Dionysio-Hadriana  bis  zum 

30  Africanum,  11^  bis  zum  schluss  Isidors  Officien.  35*  nach  dem  concil  von 
Constantinopel  nur  die  Überschrift  De  interrogatione  qvorvndam  epöB  de  pplo,  rest 
der  seile  leer,  ebenso  leer  35^.  36*.  41^.  42*  und  der  graste  teil  von  41*.  auch 
ein  stück  von  74^  sowie  75.  76  waren  urspr.  leer  und  sind  von  and.  hand  aus- 
gefüllt mit  der  Interrogatio   qvorvndä  epöE  ad  Leone  papä  de  qvä  plvrimis  cavsis 

35  und  der  Responsio  Leonis  ad  easde  cavsas.  —  Can.  8.  [P.  169.  S.\  63 — 120.]  [386 
14409  (Rat.  SEmm.  E  xxxii)  in  quart,  x  jlis.  (bl.  9  — 16  sowie  128  ergänzt 
im  XIV  Jh.),  128  bll.:  Gregors  Cura  mit  einer  reihe  deutscher  interlinear-  und 
7narginalgll.  verschiedener  hände  (DCLII).  [387 

14420  (Rat.  SEmm.  E  xliii)  in  quart,  199  bll.:  1)  saec.  x  bl.  1—20  Beda 

40  De  arte  metrica  und  (von  bl.  15*  an)  De  schematibus  et  tropis,  letztere  schrift  mit 
einer  reihe  deutscher  interlinear-  und  marginalgll.  (DEVIII);  2)  saec.  x 
bl.  21 — 36  In  dei  nomine  de  metrica  ratione  pauca  incipiunt.  ex  multis 
grammaticorum  libris  excerpta,    hg.  von  JHuemer  Gruindmeli    sive   Fulcharii   Ars 


540  Verzeichnis  Der  Has.  388—393 

melrica,  Wien  1883;  3)  saec.  x  hl.  37 — 54,  vorn  unvollstmidig,  De  da  De 
arte  metrica  und  De  scliemaiihus  et  tropis ;  4)  saee.  xiv  hl.  56  (oo  lee?-)  — 65 
comtnentar  zu  Boethius  De  consolatione ;  5)  .saec.  xiv  hl.  66 — 72  Quae- 
stiones  in  Donatum;  6)  saec.  xiii  hl.  73  —  78  yll.  zu  Statins  Thehais ; 
5  7)  saec.  xi  hl.  79 — 144  cornmentar  zu  Terenz,  henutzt  von  FSchlee  ScJiolia 
Terentiana  (1893),  vf/l.  Jhh.  f.  phil.  149,  465//';  8)  saec.  xii  hl.  145—148  gll 
zu  Seduli'us;  9)  saec.xnlxnihl.  149 — 161  Vergils  Bueolica;  10)  .saee.  xi 
hl.  162 — 199  Älcimus  Avitus  mit  einigen  deutschen  interlineargll.  (Dil).  [388 
144!S9  (Rat.  SEiiini.  E  lii)  in  quart,  x  {LTrauhe  Archiv  f.    lat.  lexicographie  6, 

10  263:  ix)  jhs.,  228  hll.,  viele  auf  rescrihiertem  pergament,  mit  den  sigtiaturen  i 
(11^)  — xxii  (222*^):  auf  dem  sonst  leeren  hl.  1»  federprohen,  auf  1^.  2»^  alploa- 
hetisch  geordnete  und  erklärte  namen  aus  Acta  ajjost.,  Matthaeus,  Marcus,  auf 
3* — 214^^  zweispaltig  das  Glossarium  Salomonis,  üher  das  HKettner  Kri- 
tische  hemerkungen  zu  Varro  und  lat.  glossaren  {jyrogratmn  der  klosterschule  Ross- 

15  leben,  Halle  1868)  s.25  ff  gehandelt  hat,  oder  vielmehr  dessen  unmittelbare  vorläge, 
der  Liber  glossarum  in  gekürzter  gestalt  [s.  GGoetz  Der  über  glossarum, 
Leipzig  189 ly  s.  24:5.  CGL  5,  xxiii),  mit  einer  deutschen  intejiineargl.  (M.C1jXX11). 
am  schluss  das  gedieht  Riese  664:.  es  folgt  214^^  vo7i  and.  aber  gleich  alter  hand 
Incipit  decerptio    de    libro  lisebraicarum    qusestionum,  221^^  Explanatio 

20  fidei  sancti  Hieronimi  ad  Agustinum  et  Alipium  episcopos  missa,  221^^  von 
etwas  jüngerer  hand  das  Fulgentiusglossar  mit  einem  deutschen  wort 
(DCXXXIV).  222* — 226^  dreispaltig  ein  alphabetisches  glossar,  das  von  meh- 
reren häyiden  mit  nachtrügen  versehen  und  von  HUsener  Rhein,  mus.  22,  442/7". 
23,  678  ff,    GGundermann  46,  4:89  ff  besprochen  ist;    darin    eine    reihe  deutscher 

25  sowie  wenige  irische  gll.,  gleichfalls  von  verschiedenen  händen,  die  im  abdruck 
unterschieden  sind  (MCLXXVII).  226^  eine  formal a  {Kettner  s.  26  f)  wid  das 
griech.  aiphabet,  227*  Incipit  sententia  sancti  Hieronimi  de  utilitate  gram- 
matice  artis  {einsjMltig),  221^  De  coniugationibus  Grecorum,  228*^  De 
obscuris  siguis,  wider  ein  zweispaltiges  alphabetisches   gl  ossär,     von    einer  Mtid 

30  des  XI  jhs.  steht  am  obern  rande  des  blattes  194*  Miseri  deobädi  dne  miserere 
und  des  blattes  218^  Deobaldus  {sie),  prt.  uiuat  in  xpo.  iomer.  unzin.  euuo.  am. 
vgl.  auch  die  beschreibung  Neues  archiv  9,  174  an7n.  de^n  decket  icar  früher  un- 
sere nr  298  aufgeklebt.  —  PPiper  Zs.  f  d.  phil.  15  (1883),  82  f  —  Em.  28. 
[P.  257.  S.  a  613—614.  i  659.]  [389 

35  14434  (Rat.  SEmm.  E  lvii)  in  grofs  octav,  x  jhs.,  172  bll.  (1*  leer):  gll  zu 
sämmtlichen  biblischen  büchern,  darunter  einige  deutsche,  teils  interlinear  teils  im 
context,  zu  Genesis  und  Exodtis  (VIII  nachtr.  XXXVIP  ?iae/i^r.).  167^  zwiscJien- 
zeilig,  umgekehrt  gegen  den  text,  die  federprobe  pfrfmxnt.  [390 

14456  (Rat.  SEmm.  E  lxxix)  in  grofs  octav,  ix  jhs.,   86  bll:         1)  bl\  —  6 

40  von  etwas  kleinerem  formal  als  das  folgende.  1*  ausradiert,  V^  schluss  einer  Wid- 
mung :  hludouuici  quarti.  Indic.  x.  die  xvi  kl  mal.  dicat  omnis  qui  hunc  titulü 
legat  ut  eü  misericors  ds  &  hie  &  in  futuro  cum  a&erna  gloria  remunerare  dig- 
n&ur  &  similiter  animae  patris  eins  bone  memoriae  caröli.    das  zweite  woi't  muss 


München  Cl.   14420—14477  541 

wol  quarto  {seil,  anno)  lauten:  diuin  wäre  das  jähr  817  geiueint,  wozu  die  in- 
diction  passt.  daran  scldicfst  sich  De  deceni  noniinibus  quibus  apud  hobreos  deus 
uocatur  und  2"  De  angelis,  womit  mitten  auf  3^  geendet  loird  (auszüge  aus  Isi- 
dors  Et  gm.  7,  1.  4).  hl.  4*^'.  5»^  zweispaltig,  6*  dreüipaltig  enthalten  ein  gram- 
5  malisches  lat. -deutsches  glossar  (MCCXVII.  DCXNWnachtr).  6^  leer;  2)  hl. 
7 — 63  {hl.  7  urspr.  einzeln,  wie  die  lageiihezeichnungen  auf  15^.  23*^.  31^  39^ 
47^  55^  ergehen)  kalendarisches,  s.  den  Katalog ;  3)  hl.  64 — 86  (80*  und 
86^  ker)  wideriün  kalendarisches  und  die  Annales  SE^nnierami  maiores 
{310  SS  I,  92  ff)  von  748 — 828;  dieselbe  Imnd  hat  noch  die  jähr  zahlen  bis  849 

10  f ingetragen,  eine  atid.  sie  bis  941  fortgesetzt.  —  EQGraff  Sprachschatz  1  (1834), 
LX/:  PPiper  Zs.fd.ph.lb  {1SS^),19—S2.  —  Pr.e.  [P.  254.  Ä  i  651— 657.]  [39t 
14461  (Rat.  SEnnn.  E  lxxxiv)  in  grofs  octav,  ix/x  jhs.,  150  hll.  in  neunzehn 
quaternionen  {nur  läge  x  bl.  71 — 80  ist  ein  quinio,  läge  xvi  bl.  121 — 126  ein 
teniio),  welche  von  6^ — 142^  mit  i — xviii  signiert  sind ;  vor  1  sind  mindestens  2 

15  bll.  und  das  beschriebene  doppelbl.  einer  and.  hs.  ausgeschnitten :  bl.  1^  {urspr.  leer) 
Initinm  Sei  euang.  Sed  iohannem  bis  1,  12  potestatem.  1^  ff  Isidor  De  of- 
ficiis  mit  einer  reüie  deutscher  interlinear-  und  marginalgll.  mehrerer  hände 
(DCCXIV).  112*  7nitte  {oben  auf  dieser  seile  zwei  Zeilen  neumierter  texte  saec.  xii) 
Haec  sunt  que  iussa  sunt  discere  oms  ecclesiasticos  {MG  LL  i,  107). 

20  118*  De  signis  natiuitatis  xpl.  Miserator  &  misericors  humani  generis 
dns  usw.  115*^ /f  homilien,  und  zwar  über  Luc.  2,  1  Saluator  nr  ffs  kmi  dl 
filius  co&nus  &  coequalis,  119^  für  ostern  über  Marc.  16,  1  Audistis  ffs  kml 
qd  scae  niulieres  {nicht  Ämbrosius  app.  436),  121*^  Oniil  de  diuersis  tribulationib; 
in  populo.  Non  mirandum  e  ffs  mei,   124*  Gen  na  diu  s  Massiliensis  eps  de  fide 

25  disputans  inter  cetera  dixit  {hg.  von  CPCaspari  Kirchenhistorische  anecdota  i  {1SS3), 
801/7^  vgl.  xx),  127*  für  himmelfahrt  über  Marc.  16,  14  Resurrectio  dnl  nrl  ihü 
{nur  der  anfang  stimmt  zu  Migne  88,  1202),  180-^  für  p)fingsten  über  Joh.  14, 
23  Hodiernä  solemnitate  (m«*  der  anfang  =  Leo  i,  29 ö  edd.  Ballerinii),  138*Omi]: 
in  nal  sei  io^  bapt:  viii.  k  iuL   Hodie    natalem  sei    iotnis,     185*  Omil    in  nal 

30  apostlorum  petri  et  pauli.  in.  k  iul.  Beatissimorum  ac  principü  aptorü  p&ri  & 
pauli,  137*  Omil  in  natiuitate  scäe  Mariae.  vi  id  septembf.  Gaudeamus  ffs  kinl, 
139^  De  dece  pcepta  legis.  Si  ergo  pfecte  xplanus  ee  desideras,  141*  Dm  solum 
colendum.  Qm  de  suis  actib;  quisq;  In  die  iudicii  redditurus  e  ratione,  142^  In 
nal   sei   andree  apti  über  Matth.   4,  18  Audistis  ffs   kini   quia  ad  unius  iussionis 

35  {Gregor  i,  1450,  stark  abweicliender  text),  145*  Omil  in  dedicat  eccle.  Quotiescüq; 
ffs  kini  altaris  ul  tepli  {Migne  39,  2166 /f),  147^^  Predicatio  cotidiana.  Ö  ffs 
dilmi  magna  dignatio  e.  149^^  hyinnus  Festum.  nunc,  celebre  magnaq.  gaudia 
von  and.  hand,  150*^  federproben  mehrerer  hände,  darunter  deutsche  (DCCXIV 
und  anm.).  ^  EGGraff  Sprachschatz  1  (1884),  xlvii.     KRoih  Denkmähler  (ISAO) 

40  s.  XX.  XXI.  —  Em.  25.  Is.  2.  [P.  137.  305.  S.  i  1037— 103&.]  [392 

14477  (Rat.  SEmm.  E  c)  in  quart,  88  bll.  und  vorsatzbl.  mit  kurzer  inhalts- 
migabe  saec.  xv:  1)  saec.  xi  bl.  2^  ff  Sallusts  Catilina  mit  einer  deutschen 
interlinear  gl.  (DCCCXXXV),    23^  ff  sein    Jugurtha   bis    volux   adueniens  106,  1 


542  Verzeichnis  Der  Hss.  393—399 

reichend:  die  sieben  qualernionen  sind  je  am  schluss  von  einer  hand  saec.  xv  mit 
custoden  verseilen,  awM  der  letzte,  sodass  damals  der  codex  noch  vollständig  ge- 
wesen sein  muss;  der  jetzige  einba^id  ist  teilweise  modern,  hl.  1,  nrs]ji\  leer,  ent- 
hält von  drei  händen  saec.  xi  ein  neumiertes  weihnachtsoffiz  Hoc  nignum 
5  magni  regis  est  eunius  et  inquiramus  cum  &  ofFeramus  ei  munera  aurum  thus 
&  miiram  Stella  fulgore  nimio  rutilat  usw.  —  Ite.  &  de  puero  diligenter  inuesti- 
gate  &  inuento  redeuntes  mihi  renunciate,    eine    kurze    notiz   über  Sallust  Mos 

erat  romanorü  ut  unusqsq;  nobilis  apponer&  filiü  suü  studiis  usw.,  und  ein  stück 
einer   ausführlichen  aus eina7iders etzung    über    den    Catilina ;         2)  saec. 

10  xi/xii  bl.  57 — 83  {drei  qualernionen  und  die  einzelhll.  65.  6G.  67).  57* — 67^ 
ohrn  vorrede  zu  Bernos  Tonarius  {Gerbert  Scriptores  de  musica  2,  63** — 79^), 
darauf  ohne  absatz  bis  zur  mitte  der  seite  {rest  leer)  (A)utenticus  ptus  cü  plage 
suo  fiiie  habet  —  Vocatus  autenticus  maior  quilib&  tonus  plagis  minor.  68*  mit- 
ten im  satz  bei  den  worten  carne  apparer&  {Pez  Thesaurus  iv,  2,  43  z.  8)    be- 

15  ginnend  der  brief  Bernos  über  die  feier  der  adventszeit  an  Aribo  von  Mainz 
nebst  dessen  antwort,    72**  Ite  racio  generalis  de  initio  aduent'  dnl  scdm  auctori- 

tate  hilarii  epi  {Pez  aao.  49 — 52),  74*^  Ite  plogus  ei'dem  abbatis  ad  sup  dictum 

or 

archiepm  de  obseruatione  ieiunii  im  tempoE  und  75^  Incipit  dialogus  int  bern 
abbate  augiensis  cenobii.  &  monachü  gerungum  habitus  usw.  {beides  ^=  Pez  aao. 

20  55—68).  [393 

14478  (Rat.  SEmm.  E  ci;  auf  der  nur  federproben  enthaltenden  s.  1^  saec.  xi 
Iste  liber  pertinet  ad  sc^m  Emmerämum  Martirem  und  Mrls  Emrämi  constat  liber 
hie  venerandi)  in  grofs  octav,  165  bll. :  1)  saec.  xi  ex.  bl.l — 39  {da7'nach  ein 
bl.  ausgeschnitten ;  signatu7'Gn  i — v  auf  9*.   16^.  24*.  32*.  36*)  Augustinus  De 

25  Oenesi  contra  Manichaeos ;  am  schluss  des  zweiten  buchs  bl.  39*  De  carniü  esu 
ul  pisciü  dicta  sei  ysidori  =  Isidor  De  ecclesiasticis  officiis  1,  45  {Opp.  ed. 
Arevalus  6,  412).  39^  leer  ;  2)  saec.  xi/xii  bl.  40 — 77  {Signaturen  i — v  auf 
40*.  48*.  56*.  63*.  70*)  Alcuins  commentar  zum  Ecclesiastes,  reichend  bis  nee 
pdest.  Adoles|  =  Migne  100,   714B;  3)  saec.  ix  bl.  7S  ff  {Signaturen  ini  — 

30  diese  ausradiert  —,  v,  vii,  viii,  viiii,  x  auf  112^.  120^.  136^.  144^.  152**.  160*»; 
nach  165  sind  drei  bll.  ausgeschnitten)  Beda  In  Actus  apostolormn  nebst  der  Ex- 
positio  locorum:  dari?i  wenige  deutsche  marginal-  und  interlinear glL,  die  mit  einer 
ausnähme  von  derselben  alten  hand  herrühren  (DXLV  nebst  nachtr.  bd.  2,  7  7  7).  — 
erste  nachricht  von  den  gll.  gab  der  gedruckte  Katalog.  —  [P.  111.]  [394 

35  14505  (Rat.  SEmm.  F  viii)  in  quart,  xi  jhs.,  132  bll.  {aufserdem  ungezählter 
deckelschutz  und  zwischen  bl.  13  und  14  ein  octavbl.  saec.  xi  ungezählt  ein- 
geschaltet): bis  bl.  130  Lucans  Pharsalia,  131*  De  philomela,  132*  Ad 
quendam  am i cum.  Quot  celum  retinet  Stellas  quot  terra  lapillos  usw.  {MSD^ 
2,  153:    diese  verse  auch  im  Clm.  493  bl.  61***  s.  Rhein,  inus.  32,  b^^  f),  end- 

40  lieh  von  and.  hand  die  tierstimmen,  im  Lucan  eine  anzahl  deutscher  gll.,  zu- 
meist interlinearer  (DCCXXXV).  —  diese  gll.  kannte  BJDocen.  [395 
14506  (Rat.  SEmm.  F  ix)  in  quart,  129  bll:         1)  saec,  xii  bl  1*— 73*>;  der 


München  Ol.  14477  —  14509  543 

Inhalt,  von  dem  für  die  Oll.  nur  rfas  Excerptvm  ex  galiica  hystoriaR4*  in 
heiracht  konnut  (DCXCVIII),  ist  im  (jedruckten  Katalog  genügend  angegeben,  ich 
erwähne  daJier  nur,  dass  auf  hl.  3^'  von  späterer  hand  hymnen  eingetragen  stehen, 
dass  vor  hl.  48*  etwas  fehlt  nnd  dass  die  Prouerbia  Heinrici  hl.  73^  Zs.  30,  2G5  f 
5  abgedruckt  wurden;  2)  f^aec.  xiii  hl.  1^^  ff  zweispaltig  p  salmencoimnentar, 
124*^  Beda  super  librvm  Thobie,  129«^  Hieronynri  jjraefationes  in  librnm  xyj. 
XYii  co))nnentario7'U7n  inEsaiani.  ^^J  Grimm  Deutsche  mytliologiel  (1835),  182.  [396 
14515  (Rat.  SEmm.  F  xviii)  in  quart,  xilxii  jhs.,  142  bll.:  des  Sallust  Ca- 
tilina  und  Juguriha    mit  einigen  deiäscJien  interlineargll.  (DCCCXXXIII:  613,  IG 

10  liest  EMollweide  Über  die  gll.  zu  Sallust,  Strafsburger  iwogramm  von  1888,  5.  6 
was  statt  west),  sodann  hl.  79  ff  zwei  commentare  dazu.  —  auf  die  deutschen  gll. 
wies  zuerst   RDietsch  in  seiner  ausgäbe  i  (1859),  8  hin.  [397 

14517  (Rat.  SEmm.  F  xx)  in  qu/irt,  ix  jJis.,  124:  bll:  die  Canones  eo)iciliorum 
der  Dionysio-Hadi'iana   bis  zum  cap.  81    des  Africa7ium  mit  drei   deutschen  iriter- 

15  linear-  resp.  marginalgll.  (DXCII);  die  fortsetzung  dieser  hs.,  Clm.  14567,  enthält 
nichts  deutsches.  [398 

14569  (Rat.  SEmm.  F  lxxii)  in  quart,  xi  jhs.,  142  bll:  1)  hl  2—32  {vier 

lagen;  hl  1  mit  stücken  aus  Vergils  Aeneis  vii  gehörte  der  hs.  urspr.  nicht  an). 
2*  De  obseniatione  lunae.     2^  calendarium  für  1016 — 1055.     4^  In  no- 

20  mine  dnl  incip  martyrol  p  circulv  anni.  15*^  Unde  dicantur  mens  es.  16*  Ver- 
sus. Me  legat.  annales  uult  qui  cognoscere  ciclos.  Tempora  qui  uaria.  qui  simul 
astra  poli.  16^  Incipit  compotus  Grecorum  «*nrZ  ^^e^Yere5  kalendarische,  darin 
22*  Ubi  Pascha  fiat  und  Quod  tipicum  sit  pascha  =  den  beiden  ersten  abschnit- 
ten  von  Notkers   Computus    und    bl   17^    aiyi   rande   der    MSD^   2,  275    abge- 

25  druckte  blutsegeii  saec.  xi.  die  hs.  bricht  32^  mit  der  Überschrift  De  solaribv^ 
&  lunaribus  annis  ab;  2)  bl.  33  ff  (davor  zwei  blattfragjnente  aus  dem  brief 
an  Macedonius  und  dem  an  fang  des  ersten  buchs  des  Carmen  paschale)  Sedu- 
lius  Carmen  paschale  i,  48  yf^  Hymnus  i.  ii  und  das  ep)igramm  Sume  sacer  me- 
ritis  {Huemer  s.   307)    mit  zahlreichen    lat.   und    weyiigen    deutschen  interlineargll. 

30  (DCCCXLVII,  wo  621,  25.  44.  45  statt  39*  zu  lesen  ist  38*.  mit  diesem  fehler 
sind  sie  höchst  unnützer  weise  ein  jähr  nach  dem  erscheinen  des  zweiten  bandes 
der  AM.  gll.  nochmals  von  P Piper  Zs.  f.  d.  ph.  15,  83  abgedruckt,  unter  beigäbe 
einer  unverstandenen  lat.  gl  viosti  über  Signa  i,  6  7 :  l.  nosti,  das  der  glossator  aus 
dem  versschluss  supplierte).     darauf  von  and.  hand  Mausolei   sunt  sepulchra  usw. 

35  und  das  zuletzt  MG  Poetae  lat.  3,  553  abgedruckte  ep  ig  ramm  auf  Hincmar.  73* 
Prospers  Epigrammata,   98^  der  anfang  seiner  Exhortatio  ad  uxorem;         ^)  bl 

99  ff  ein  theologisches  werk,  beginnend  Di  pncipium  &  finis  tocius  creature. 
tä  inmensus  e  in  maiestate  suae  essentie  usw.  capitelüber Schriften  101^  De  crea- 
tione  et  lapsv  angli,   104^  De  confortatione  angelorvm,   108*  De  creatione  et  lapsv. 

40  hominis,  118*  Sermo.  I  cena.  domini,  122*  Beatvs.  Gregorivs.  I  qrto  dialogi.  libro. 
De  sacramti«,  124^  Avgvstinvs.  I  epla.  ad  Crenniv,  125*  Item  in  omelia  .ii. 
psalmi.  De  corpore  domini,  125^  De  baptismo,  126*  De  civgio,  130*  De  volvn- 
tate.  dl,  133*  De  simonia,    135*  De  antixpo,    139"^  De  potentia  sacerdotis,  140* 


544  Verzeichnis  Der  Hss.  399—403 

De  ivditio,  De  sacerdote,  140*»  De  lapfiv  sacerdotis,  141  *  De  penitentia,  141*»  De 
elemosina:  da  dies  stück  vor  ende  der  seile  aufli/Jrt,  lässt  sich  nicht  sagen,  oh  das 
werk  unvollständif/  ist.  hl.  142  leer,  musiJcaliscJie  noten  sind  ausradiert.  —  erste 
nachricht  von  den  gll.  im  gedmckten  Katalog.  —  \P.  244.]  [399 

5  145S4    (Rat.  SEmm.  F  lxxxvii)    in  quart,   1G3  hll:  1)  sae/i.  xiv  hl.   l^  ff 

(1*  nur  der  emtrag  hüc  libm  dedlt  humit  Monach^  heinp  de  Mvnst^  eccle  sei 
Em^ämi)  Glosule  lohannicii  dh.  Osherns  Panwmia  (s.  WMeyer  Riiein.  mus.  1874 
s.  181  ff),  nach  de7n  Z  hl.  116*  ffxier  räum,  sodann  Vasa  vinaria  Emina 
^?icc2i  usw.,    116*»  De  nauibus,    De  partibus  nauis,    Instrumenta  nauis, 

10  De  proprietatibus  ferarum,  117*  De  volucribus  (die  bekannten  Jiexameter 
ohne  deutsche  glossierung),  117*»  De  phi*°sophia.  darauf  117*»  ff  Proprieta- 
tes  olerum,  De  vtilitatibus,  De  avibus,  De  piscibus,  De  canibus  tisw. 
unahgesetzt  mit  deutschen  contextgll.  (MXXV*».  MXV.  MLXXVI.  MCXI. 
DCCCCXCVII*.  DCCCCXCI'».  DCCCCLXXXII.  MOL.   MCXXXIV.  MXCIII. 

15  MCXV.  MCI.  MCXXI.  MV«.  DCCCCLXIV.  MLXXXII^  DCCCCLIXO,  darunter 
119*»  von  and.  hand:  Titulus  libri  talis  est.  Incipit  über  ysogagaruni  iohannieii. 
120* — 124*  (124*» /eer)  auszüge  aus  Isidor  (De  diis  gQii\\\mi  usw.) ;  2)  saec. 
XII  6/.  125* /f  Glossa  in  nouum  et  uetvs  testamentvm  mit  meist  interlinearen 
deutschest  gll.,  die  auf  hl.  14G* — 153*»,    wo  sie  im  Mattimeus  enden,  sehr  spärlich 

20  werden    (VIII.  XXVIII.    XLIII.   LVI.    LXIX.  LXXIX.    LXXXVIII.  XCIV. 

cm.  CXIX.  cxxxv.  cxlviii.  clviii.    clxiii.    ccxxi.    cclxi. 

CCLXIX.  CCXII.  CLXXXVI.  CXCIII.  CLXIX.  CLXXVI.  CCI.  CCCLXIV. 
CCLXXIX.  CCXCI.  CCCI.  CCCXI.  CCCXVII.  CCCXXII.  CCCXXVI. 
CCCXLII.  CCCLIV.  CCCLXX).  —  HFMafsmannDeiiksnceler  1{1S2S),  91. lOOyf.— 

25  Bibl.  8.  [P,  18.  S.  i  211—498.  631.]  [400 

146:38  (Rat.  SEmm.  G  xii)  in  quasi,  xi/xii  jhs.,  130  hll,  davor  und  darnach 
ein   imgezähltes  schutzhl.  saec.  xi:  1)  hl.  1*  {phen  als   Liber  ....  hezeichnet, 

das  punctierte  ausradiert,  nur  als  anfang  s.  noch  zu  erkennen)  — 34*»  eine  cano- 
nensamsnlung ,  üher  deren  karolingische  hestandteile   VKrause   Neues  archiv  17, 

30  319 — 23  gehandelt  hat.  39*  /f  eoccerpte  aus  dem  xix  buch  von  Burchards  De- 
cretum,  dem  so  genannten  Corrector,  mit  einer  deutschen  interlinear-  resp.  marginalgl. 
(DCCLX*»  nachtr.).  am  ende  73^  74*  Benedictio  capsellarum  &  baculorum. 
14:^  ff  Incipit  ordo  romanus,  dann  expositionen  der  messe  bis  zu  dem 
leeren  hl.  117.     bl.  71 — 117  tragen  die  Signaturen  i  (am  schluss),  ii — vi  {am  an- 

35  fang),  zwischen  bl.  34  und  39  ist  eine  etwas  kleinere  läge  von  asid.  pergament 
und  mit  and.  schrift  (bl.  35 — 38;  38*»  leer)  eingefügt,  gleichfalls  canonistische 
excerpte  und  einen  brief  des  Ivo  von  Chartres  an  Pontius  von  Clugny  ent- 
Jialtend;  2)  hl.  118  (118*  leer)  — 130  sehr  verschiedenartige  excerpte,  s.  den 
Katalog.  —  VKrause  aao.  323.  [401 

40  14685  (Rat.  SEmm.  G  lxix)  in  quart,  121  bll  und  nach  105  der  fetzen  eines 
leeren  unhezeichneten,  das  auf  seiner  Vorderseite  den  vermerk  Iste  Liber  pertinet 
ad  sein  Emmerammum  trägt:  1)  saec.  xii  hl.  Iff  Sallusts  Catilina,  11  ff  sein 
Jugurtha  mit  einer  deutschen  interlineargl.  (DCCCXX.X.YIT);         2)  saec.xibl.bQff 


München  Cl.  14569— 14G89  545 

(56*  leer)  zweispaltig  Horaxevs  Carmina,  Epodon  (liicke  nach  hl.  12^  von  Carm. 
rv,  7,  21  —  Epodon  1,  24),  Carmen  saecidare,  Ars  poctica,  Senn,  i,  4, 122  —  6,  40. 
II,  8,  Episteln  und  Sermonen  {Signaturen  64»  ii,  71''  in,  78*  im,  83*  vielleicht  vi, 
91*  vii,  99"^  VIII :  diese  letüe  läge  reicht  bis  xu  dem  imbezeichneten  hl.  nach  105; 
5  103  srt^.  XIII  iM  nacliträglich  eingeheftet)  mit  einer  deutschen  interlineargl.  (Y)CQ\). 
diese  hs.  bestellt,  wie  schon  aus  dem  doppelten  anftretcn  mehrerer  j;ar^^e/^  der  Ser- 
monen hervorgeht,  aus  verschiedenen  teilen;  dass  sie  aber  in  ihrer  vordem  hälfte 
dem  IX,  in  ihrer  spätem  dem  xii  jJi.  entsta))imc  [v Christ  Münchner  Sitzungsberichte 
1893  I,    85),  kann  ich  nicht  einräumen ;  3)  saec.  xii  hl.  106 /f  {zivei  quater- 

10  nionen)  zweispaltig  der  Tobias  des  Matthaeus  von  Vendöme.  —  BDieisch  in 
seiner  Sallustausgahe  i  (1859),  8.  ÄHolder  Germ.  18  (1873),  75.  facs.  hei  CKirch- 
nei'  Novae  quaestiones  Horatianae  (1847)  tafel  2.  —  [P.  276.]  [402 

14689  (Rat.  SEmm.  G  lxxiii)  in  quart,  xi/xii  jhs.,  127  bll.  und  ein  unsig- 
niefrtes  vorsatzbl.:         1)  vorsatzhl.  — 24^  (8^  Signatur  i,   14^   ii,    darauf  bis  20^* 

15  ein  ternio,  bis  24^  ein  binio,  beide  unbezeichnet).  vorsatzhl.  Vorderseite  leer,  rück- 
seite  Diuisio  sphaerae,  zu  hl.  22*  gehörig.  1*  De  metro  dactilico  exametro 
(Beda  ed.  Col.  1,  32),  2*  De  metro  fallevtio  {Beda  1,  39),  De  metro  saphico (i6.)^ 
2^  De  metro  tetrametro  catalectico  {ih)  usw.  bis  3*  De  rithmo  {Beda  1,  41). 
4*  Incipit  Marii  Servii  Honorati  centimeter  {Gramm,  lat.  4,  456—67),  7^  in 

20  unmittelbarem  anschluss  daran  metrische  hemerkungen,  beginnend  Hec  inter 
generalia  priscianus  computat.  sed  in  centrimetro  nee  ipsvm  nee  eins  species  ha- 
bentvr,  schliefsend  10^  Stilvs  grandiloquus.  cvm  scribitm'  de  magnis  rebus  regibus 
ciuitatibus  vt  virgilius  in  eneidos  libro.  dann  Incipit  Mallii  Theodor i  de  Me- 
tris  {Gramm,  lat.  6,  5S8ff),  12^  De  scansionibvs  {Beda  1,  34  Z');   13*  Mensvra 

25  Nolarvm  {Ge7'hert  Scriptores  de  musica  2,  282),  Incipivnt  nvmeri  per  qvos  po- 
test  qvi  volverit  alteriv^  cogitationes  de  nvmero  qvolibet  qvem  animo  conceperit 
explorare.  Qvomodo  nvmervs  a  quolibet  animo  conceptus  quis  sit  possit  agnosci 
{Bedal,100  f),  13^  Qvomodo  diuinandum  sit  qua  feria  septimane  quislibet  bomo 
quamlibet  rem  fecisset  {Beda  l,l()lf),  Incipiunt  propositiones  ad  acvendos  iuvenes. 

30  Propositio  de  lymace  usw.  {Beda  1,  102 /f).  20^  De  mensvra  perticarum. 
Recta  pertica  debet  habere  longitudinis  vii.  ulnas.  &  unum  palmum.  &  tres  di- 
gitos.  Qvahter  cvm  pertica  agrvm  mensvrare  deceat.  Ager  uero  si  in  latitudinem 
habet  unam  perticam.  debet  in  longitudine  esse  bis  nonaginta  usw.  dann  nach 
einer  zeile  spatium  der  b rief  des  Ädalbold  an  Gerbert  {Oeuwes  de  Gerbert  ed. 

35  Olleris  1867  s.  4:11  ff),  in  welchen  eingeschoben  sind  22*  von  and.  hand  Ad  exi- 
stimandam  cuiusque  rei  altitudinem  usw.  und  Candelam  que  non  extinguatur  pluuia 
aut  uento.  fac  hoc  modo  usw.  sowie  22^  der  an  fang  der  Dispvtatio  de  vera  phi- 
losophia  Albini  magistri  {Älcuini  opera  ed.  Frobenius  2,  265).  endlich  bruch- 
stück    von    Älcuins   Grammatik ;         2)  hl.  25 — 98,    elf  verbundene  lagen  (32^. 

40  40^  keine  Signatur,  48^  xiii,  62^  xvi,  70^  xvii,  76^  ivahrscheinlich  ix  {halb  ab- 
geschnitten), 84*^  X,  nach  87^  drei  bll,  die  ziveite  hälfte  eines  ternio,  ausgesch^iit- 
ten,  95^^  die  Signatur  nicht  mehr  zu  erkennen,  dann  drei  bll.,  die  vordere  hälfte 
des  letzten  ternio,  ausgeschnitten).  25*  Opusculum  Herimanni  diuerso  metro 
Althochdeutsche  glossen  IV.  35 


54G  Verzeichnis  Der  Hss.  403 

compositv  {Zs.  13,  385)  bis  37'*  Finit  prior  libellvs,  darauf  von  and.  luind  die 
vv.  Riese  G79,  aber  hier  15  Itexameter  mit  dem  schluss  Hinc  leo  pellit  aquas  fun- 
dentem  virgoque  pisces.  38* — 48*  eine  grofse  in  continuo  geschriebene  glossen- 
Sammlung  mit  deutschen  interlinearen  Übersetzungen,  dieselbe  Itand  hat  aber  auf 
5  die  ränder  der  meisten  bll.  noch  weitere  lat.-deutsehe  interlinear gll.  eingetragen ;  da- 
neben rührt  von  einer  sonst  in  dem  codex  nicht  begegnenden  hand  her  der  kurze 
abschnitt  am  rande  von  42*  De  Vermibv"  mit  deutschen  contextglL,  wider  von 
einer  and.  der  lange  mar ginalab schnitt  über  die  namen  der  kinder  Israhel  38^ 
(nur  lat.),  die  fortsetzung  der  marginalgll.  De  Vermibv^  42*,  die  gll.  zu  verwandt- 

10  Schaftsnamen  45*,  die  gll.  Palacium  usw.  47*,  die  beiden  letzten  Zeilen  des  untern 
randes  von  47^  und  die  gll.  Mutilatus  usw.  am  seitenrande  von  48*:  fast  ohne 
ausnähme  stehen  die  deutschen  worte  dieser  hand  hinter,  nicht  über  den  lat.  ob 
dieselbe  hand  auch  47^  die  marginalgll.  De  rebus  eccle  schrieb,  ist  zweifeUiaft. 
eine  weitere  hand  schrieb  46^   die  tnarginalgll.  Roscinü — Sarcvlvm   und  Brisica — 

15  Linteimen,  47*  Cipro — Canicvla;  endlich  erscheinen  am  rande  von  4^1^  einige 
Vögelnamen  von  ganz  and.  hand.  ob  von  einer  dieser  hände  au^h  die  gll.  In  pro- 
logvm  Tobie  am  rande  von  43*  und  die  gll.  Sagellum — Birsa  am  rande  von  46** 
herrühren,  vermag  ich  nicht  zu  entscheiden,  ich  bemerke  noch,  dass  bl.  46^  in 
folge  früherer  anwendung   von   gallustinctur  am  untern  und  am   seitenrande   fast 

20  unlesbar  geworden  ist.  die  gll.  verteilen  sich  folgender  mafsen:  38*  VIII.  XXVIII 
(328,  25  E  regione]  das  erste  e  aus  i  corr.),  daneben  am  rande  MCCXXXV  uyid 
JjXXXNlllnachtr.,  XLIII.LVI,  SS^LXIX.  LXXIX.  LXXXVIII.  XCIV.  CHI 
(395,  41  bis :  tinctum]  rasur  von  s.  403,  27  led  .i.  stal.  404  anm.  5  a  aus  u  corr. 
404,  30  Benedictio  oble  gi),  daneben  am  rande  von  and.  hand  lat.  erklärungen  bi- 

25  Mischer  namen  und  darauf  gll.  zu  Reg.  i  und  ii  (CXIX:  420,  26  stuollachin]  11 
auf  rasur),  39*  CXIX  mit  gll.  zu  Esaias  {CCLXXIX. :  601  anm.  18  e  aus  ucorr. 
602  anm.  14  h  aus  c  eorr.)  am  rande,  CXXXV.  CXLVIII  mit  dem  schluss  der 
gll.  zu  Regum  in  (439,  54  Fimv^]  v^  aus  o  co7t.)  und  weitern  zu  Esaias 
(CCLXXIX)    daneben  am    rande.     sodann  39^  unter  der  Überschrift    Item  Svper 

30  Regvm  wellige  gll.  aus  CHI.  CXIX.  CXXXV  (s.  bd.  1,  399  anm.  7)  mit  der 
fofisetzung  der  Esaiasgll.  (CCLXXIX:  433,  47  sal  tel  rosse)  am  rande,  CLVIII 
(462,  57  Obtigit]  das  erste  i  aus  e  corr).  CLXIII  (465,  31  o:lufti),  diese  beiden 
nrn  wider  mit  fortsetz^ung  der  Esaiasgll.  (CCLXXIX)  am  rande,  darauf  CCLXXIX, 
am   rande  mit  fortsetzung  der  gll.  zu  Esaias,  zweien  zu  Reg.  iv  (CXLVIII),  gll. 

35  zum  an  fang  des  Esaias  (CCLXXIX),  endlich  solchen  zu  Jeremias  {CCKCl:  629, 
59  Foderabitur.  594,  30  —  595,  21,  die  beiden  letzten  Zeilen  des  blattes  89^, 
mit  kleinerer  schrift  nachgetragen.  594,  82  Fossa  humo  in  gigrabenore  erda]  ig 
aus  ra  corr.  594,  47  Voragines]  o  aus  a  corr.  596,  43  mvozkiuuati]  v  aus  corr. 
598,  35  l).     40b  CCXCI  (629,  31  urouua]  o  aus  u  corr.).    CCXCV.  CCCI  (647,  8 

40  siniuuellisti.  651,  19  Quadrangulum]  d  aus  corr.  652,  21  uuidirdencbida]  das 
erste  d  aus  r  corr.).  41*  CCCXI  (658,  4  Discofonis),  41^  CCCXVII.  CCCXXIL 
CCCXXVI.  CCCXXXIV.  CCCXXXIX.  CCCXLII.  CCCXLV  77iit  randgll.  zu 
Daniel  (CCCXI)  und  Abdias  (CCCXXXI)  neben  sich,  sodann  CCCXLIX.  CCCLI. 


München  Cl.   UGSO  547 

CCCLIV  mit  ramigU.  xu  Zachnrias  (CCCLI),  cndlwh  CCXII  text-  und  randgll 
(503,34  Sacculmu).  42"  CCXXIX  und  am  randc  von  xwei  atid.  IiändenDeYer- 
mibv"'  (DCCCCXC.  DCCCCLXXXV).  42i>  CCXI^.  CCXLIX.  CCLXI  (dahinein 
geschoben  einige  gll  aiu^  dem  Ecclesinsticus  CCLXIX).  CX^LXIX  (578,  70  Garri), 
5  am  schluss  43«  mit  randgll.  In  |)logv  Tobie  von  and.  hajid  (CLXXXYl:  476,34 
Zuogualhctin.  ferner  sfel/f  Dirept|  zizog|  =  Direptioiieni  zizogini  3,  4).  der  text 
fährt  43*  fort  mit  CLXXXVI  (478,  59  fehlt  .i.).  CXCIII.  CLXVIII.  CCCII. 
CCl  (491,  51  Machinatio).  CCCLVII  (093,  7  VentilabantJ  das  letzte  a  aus  ?u 
carr.).  CCCLXIV,  43^^  CCCXCII  mit  randgll  zuMacc.  ii(CCCLXIV).  CCCCLXVIII. 
10  CCCCLXXI(788,5lnmaicessibilem).CCCCLXXVI.CCCCLXXIX.CCCCLXXXV. 
CCCCLXXXVIII.  CCCCXC.  CCXXI  (515,35  insitilosi]  tausl  rad.  515,  47 
vielleicht  zisaniena.  515,  70  figidost]  g  aus  d  corr.  519, 17  dethsala),  44*  CCLXXX 
(616,  43  /  giniagiritiu]  das  zweite  g  aus  r  corr).  CVI.  CCCXLV.  LXX.  DXCI, 
gegen  ende  44^  mit  einem  einschuh  aus  Gregors  Dialogen  (DCLXTV),  44bDCLXIV. 
15  DCXXXVIII  (191  anm.  1  SubigaE),  45*  MCCXI.  CCCCXCV  (805,  57  Ex- 
spoliationem.  807  amn.  15  das  ligierte  nt  aus  corr.  812,  17  firpilidoter]  lidote 
auf  ausgewischtein.  816,  71  aaa.  ah  ah.  l  nequaquam  e  46*  im  context.  817,69 
Disco]  saus  ?c  corr.  817,  70pahcuueidi]  h  aus  corr),  im  anfang  am  rande  von  gll. 
zu  Verwandtschaftsnamen  (DCCCCLI*)  von  and.  hand  hegleitet.  46*  schluss  von 
20  DCCCLXXXII.  anfang  von  DCCLV.  anfang  von  DCCCLXXXII.  MXXV*, 
tmterbroclien  durch  schluss  von  DCCLV  und  ivenige  gll.  zu  Gregors  Homüien 
(DCLXXIV) ;  darauf  Adnotatio  Membrorum  (DCCCCLXI),  46^  De  Rebv^  Ad 
Lectvm  Pertinentibus  Et  De  Aliv^modi  Vestimentis  (MLXXXV.  MCVI.  MLXXV), 
De  Carnibv«  (MLXXIV),  De  Fabrica  et  aliis  rebvs  (MCXI.  MCXXXI),  De  Pa- 
25  rentibvs  (DCCCCL*),  De  Molina  (MXCIX),  hegleitet  am  ohern,  seilen-  und  untern 
rande  von  den  stücken  MLXXXII*.  MCI.  MLXXXII^.  MCLXV.  MCIV.  MCLX. 
MCXVII.  MCXVIII.  MCIII,  47^  De  Avibv«  (DCCCCXCVIII),  Item  de  Avibvs 
(DCCCCXCVII*),  De  arboribv^  (MV'\  MCLVI),  De  piscibv«  (DCCCCXCP),  dann 
die  unhezeichneten  nrn  MCXXIII.  VII  nachtr.  MLXXI.  DCCCCLIX*  welche 
30  letztere  his  auf  48*  reicht,  wo,  wie  die  capitellschrift  des  letzten  wortes  inprimimvs 
zeigt,  urspr.  das  glossar  schloss.  am  rande  von  47*  stehen  die  nrn  MI.  MVI. 
De  canibv«  (DCCCCLXXXII).  MC.  MCV,  von  47^  DCCCCLV.  De  Rebus 
Ecclesie  von  aM.  hand  (MCXXXVII),  De  edificiis  (MXCV),  De  animalibus 
(DCCCCLXIV)  sowie  zwei  Zeilen  and.  hand  (MXCI).  auf  inprimimvs  folgen 
35  48*  noch  von  and.  hand  zwei  kräuterglossare  (MXXV*.  MXIII),  am  rande  oben 
steht  das  stück  MCXXI,  an  der  seile  von  and.  Jmnd  DCCCCLII^  und  mehrere 
kräuterglossare  verschiedener  liäyide  (MXXIX.  MXIV).  hinter  dem  glossar,  noch 
auf  48*,  hefiiidet  sich  eine  hemerkung  üher  die  m agier  Magi  autem  qui  mu- 
nera  deo    dederant  primus  dicitur   melchio    nomine    eorum  senior  et  canus.  barba 

140  prolixa  et  capillis  usw.     AS^  zunächst  erklärungen  'ineist  griech.  worte   (Emeles. 
Crusma.  Asma.  Eulogito.  Sotheria  usw),  dann  nach  einein  absatz  das  gebet  Deus 
iudex  iustus   emitte  manum    tuam  de  alto.    et  libera  me    de   aquis  multis.    et   de 
manu  filiorum  demonum.  Dextera  domini  sit  mecum  et  brachio  sancto  suo  defen- 
I 


548  Verzekhnib  Der  Hhb.  408 — 407 

dat  me  omnipotens  dominus  nunc  ot  per  infiiiita  secula  seculorum.  amen,  darauf 
Decem  nomina  quibu.s  {ipud  hebreos  d(;uH  uocatur.  Quicumque  inta  nomina  se- 
cum  portauerit  et  cotidic  legerit  1  suspexerit  neque  gladio  occidetur  neque  igne 
conburetur  neque  in  aqua  eiu.s  corpus  demergetur.  tantum  si  hoc  firmiter  credi- 
5  derit.  Primum  nonien  dei  Hei  usw.  ähnliche  religiöse  stücke,  mit  fjriech. 
vermischt,  bilden  de?i  schluss  der  durch  reagens  schlimm  zugerichtete?!  seile.  49* — 
G4*  der  Liber  abaci  des  Berneliuus  iunior  in  einer  vom  druck  { Oeuvres  de 
Gerbert  ed.  Olleris  s.  359 — 400)  mehrfach  abweiciiendeyi  geslalt;  04^  ein  anony- 
mer tractat  Cum  passione  contraria  usw.  bei  Olleris  3S3 — 348:  mehrere    tabellen 

10  sind  fortgelassen,  dagegen  68^ — 70^  zwei  fortsetzungen  hinzugefügt.  71* — 80^ 
Her mannus  Contractus  De  utilitatibus  astrolabii  buch  i,  aber  in  einer  vom 
druck  (Pez  Thesaurus  iii,  2,  109)  ^nehrfach  abweichenden  gestalt  und  mit  and. 
vorrede  (Ad  intimas  phylosophie  disciplinas  et  sublimia  ipsius  perfectioni^  archi- 
steria  usw.,    hg.  von  Dümmler  Änz.    des   germ.    museums  1869    sp.   135  /f,    vgl. 

15  dazu  Reg.  1661  bl.  75^  i7n  Archiv  der  gesellschaft  12,  324).  81 — 84  desselben 
Schrift  De  mensura  astrolabii.  85* — 87^  am  schluss  unvollständig,  ein  stück, 
das  eine  hand  des  x.\i  jhs.  als  Vilelmy  hirsaugiensi  s  Astronomica,  sed 
non  integra  bezeichnet,  mit  dem  anfang  Diuini  operis  quadam  die  completa  sinaxi 
optate  quietis  gratia  secretiorem  locum  petii:  nicht  in  Philo sophicarvm  et  astrono- 

20  micarvm  institutionvm,  Ovilielmi  Hirsavgiensis  olim  abbatis,  libri  tres,  Basilece 
1531.  88*  (P)lato  philosophorum  excellentissimv^.  et  omnium  inuentionum  sub- 
tilitate  quam  eloquendi  ornatibus  facile  princeps  de  genitura  rerum  deque  primis 
mundane  totius  fabrice  exordüs.  in  timeo  multa  sublimi  quadam  mentis  specula- 
tione  pertractans    quandam  in    principio    fuisse  trinitatem    asseruit  usiv.     94*  Se- 

25  quentes  pauci  uersv^  puram  et  simplicem  ad  deum  continet  {sie)  orationem,  dann 
rasur  von  5  zeileti.  94^  buchstabenlig aturen  für  Dominus,  Devs,  Sancta, 
Maria  ua.,  darauf  Athomorum  genera  quot  sunt?  Quinque,  fragen  und  ant- 
worten, endlich  bis  95^  ein  stück,  welches  von  einer  hand  des  xvi  jhs.  als  Com- 
mentum  in  Epistolam  Hieronymi  ad  Paulinum  bezeichnet  wiy^d  und   in  der  tat 

30  mit  gll.  zu  diesem  brief  anhebt:  doch  den  schluss  vermag  ich  dort  nicht  widerzu- 
finden.  96*^  der  von  Olleris  s.  587  /*  U7ui  von  PTreutlein  im  Bidlettino  Bon- 
compagni  10  (1877),  639/"  abgedruckte  text,  den  die  hand  sasc.  xvi  überschrieben 
/ia^ Gerberti  abacus  hoc  est  algorismus  siue  ä^cpdgi^juog  ad  otonem  Imp.  prin- 
cipiü  nö  adest,    97* — 98*  mit  der  U7iterschrift  Explic  lectiones  {darüber  l  regvle) 

35  Ger'bti  sup abacv  ein  fragment  von  Oerberts  Libellus  de  numerorum  divisione {Olleris 
^bO,  b  V.  u.  —  355,  4  ?;.  u),  98^^  Incipivnt  ite  alie  regvle  Herigeri  in  abacv; 
3)  bl.  99* — 127*  (127^  leer).  99*  Oerlandus  De  abaco,  gedruckt  Bullettino 
Boncompagni  10,  b9b  ff.  10 o^  die  ebendaselbst  10,  607  ff  veröffentlichte  Arith- 
metik.    117^   Ratio    de    mensuris    monochordi    secundum  auream  diuisio- 

40  nem.  auch  der  rest  des  codex  bl.  118* — 127*  ist  im  Bullettino  10,  625 — 639 
publiciert.  «—  erste  nachricht  von  den  gll.  scheint  BPez  Thesaiii^us  anecd.  7iovissi- 
musj,  1  (1721),  diss.  isag.  lxi  zu  geben.  PPiper  Litteraturbl.  f.  germ.  U7id  rom. 
jphil.  1880  sp.  9.  10  (drei  falsche,  zwei  richtige  bemerkungen  zu  meinen  abdrücken 


München  Ol.   1-1()S9-   14745  549 

im  ersten  band).  —  Bibl.  7.  Can.  7.  Em.  31.  Gc.  7.  Gd.  3.  Le.  2.  Ph.  VP.  3. 
[//.  §  12.  P.  19.  ^'.  o  177—182.  228—235.  396—421.  i  211—498.]  [403 

1469J1  (Rat.  SEinni.  G  Lxxvii)  in  quart,  117  hll.  (auf  117  nur  ausradierte 
musiknotoi):  1)  saec.  xii    des   Iloraz    Ars  ])oetiea  und  Episteln,    an    deren 

5  schluss  bl.  54''  (nacJi  ii,  2,  216)  deo  dicamv^  gras  und  darüber  Herro  in  dinem 
lobe  stellt,  bl.  55.  56  hiirxe  nachrede  über  die  Ars  poetica  iiml  notixen  späterer 
bände;  2)  saec.  xr  bl.  57 — 111"  des  Sedulius  Carmen  paschale,  CoUatio 
vcteris  et  )iori  testamenti,  Iliimnus  de  vita  Christi:  in  letzterem  2  deutsche  iiiter- 
lineargll.  (DCCCLII).  endlich  bl.  1X1^  ff  Fhysiologus.  eine  abschrift  JHuemers 
10  habe  ich  nachvergliehen.  [404 

14737  (Rat.  SEnini.  G  cxxi)  in  qimrt,  xjxi  jhs.,  226  blL,  eine  grammatische 
sammelhs.,  für  welche  ich  im  allgemeinen  auf  den  Katalog  verweise,  sie  besteht 
aus  folgenden  teilen:  1)  ausgeschnittener  ternio;  2)  bl.  1  ff  [davor  die  er- 
sten seclis   bll.  des  ersten  quaternio  ausgeschnitten;  Signaturen  von  einer  hand  des 

15  XY  jJis.  je  an  der  rechten  ecke  des  letzten  blattes  der  lagen,  nur  teilweise  erhalten, 
zb.  26^  4t^,  42^  6t^)  zu  je  16  Zeilen  auf  der  seite  Donati  editio  prima  und  se- 
cunda  vom  unvollständig  mit  zwei  deutschen  interlinear gll.  (DCXXI).  89^  Ex- 
plicit  ars  Donati  grämatici  urbis  Rome.  Item  de  pnominibus  bis  90^  quisquä. 
cuiusq  cuiq;  quemq;         3)  bl.  91  ff  zu  je  22  Zeilen  auf  der  seite,    schliefst  aber 

20  im  text  mit  o  quisq  unmittelbar  an.     92^  Incipit  de  uoce  usw.;  4)  6/.  189 — 

195  zu  je  23   Zeilen   auf  der  seite;         5)  dojypelbl.   196.   197;  6)  bl.   198 /f 

(205^  Signatur  x,  213^x1,  221t>  xii).  198— 204^  leer.  204^  De  uerbo  excerp- 
tum  Euticii.  208* — 225^  über  die  fünf  declinationen,  darauf  erklärungen 
griech.   festnamen  Christagenec.  Natale  dnl  —  Ypopanti   obuiatio,  dann   Xeno- 

25  dochiü  e  locus  uenerabilis  in  quo  pauperes  qui  nobiles  fuerunt  suscipiuntur  usw. 
225^  Tres  habuit  turris  scriptae  in  fronte  figuras  usw.  Hieronymus.  Decanus  su- 
per. X  usw.,  endlich  In  tres  distantias  diuiditur  mors.  Acerba  mors,  in  infantia.  In- 
matura  mors  in  iuuentute.  Tempestiua  mors.  In  senectute  [vgl.  Isidor  11,  2,  32). 
226*  excerpte   aus  Priscia?i,  226^  Glosa  incipit  de  arte  Alb ini  zweispaltig  ab- 

30  gesetzt  mit  deutschen  co7itextgll.  (DVII).  —  BJDocen  kannte  diese  gll.  mehrfache 
citate  in  JASchmellers  BWB,  zb.  P,  923.  abdruck  durch  FKeinz  Germ.  15  (1870), 
349.   —    [P.  252.]  [405 

14738  (Rat.  SEmm.  G  cxxii)  in  quart,  x/xi  jhs.,  88  bll.:  über  den  inhalt  s. 
den  Katalog  (wo  nur  f.  SO  als  an  fang  des  Augustin  in  39  zu  bessern  ist),    bl.  88* 

35  steht  am  rande  eine  deutsche  gl.  als  federprobe  (MCCXLV).  [406 

14745  (Rat.  SEmm.  a  7)  in  folio,  129  bll.:  1)  saec.  xiii  bl.  1  ff  (rote  Signa- 

turen I — VI  auf  1*.  10*.  20*.  27*.  36*.  45*)  Priscian  De  constructione  i.  ii  = 
Institut.  XVII.  XVIII  bis  276,  5  Hertz.  50^ — 52*  und  56.  57  leer,  58*  nur  fünf 
Zeilen  über  Inpersonalia  uerborum,  b'^^  einige  federproben;  2)  sacc.xiiibl.b9ff 

40  (zwei  lagen)  musikalisclier  tractat  Quisquis  studiosus  reglam  tonoE  cupit  di- 
nosc^e  usiv.     73^  leer;  3)  srxec.  xiv  bl.   14:  ff   zweispaltig  (ein  quinio)  bibel- 

gl ossär  mit  deutschen  gll.  im  context(\lll.  XXVIII.  XLIII. LVI.  LXIX. LXXIX. 
LXXXVIII.  cm.  CXXXV.  CXLVIIL  gl VIII.  CLXIII.  CCXXI.  CCXXIX. 


550  Vkrzeichnis   Der   Hsh.   407 — 409 

CCLXI.  CCLXIX.  CCXII.   CXCIII.    CCCLVII  nachtr.    CCLXXIX  (G14,  56  /. 

rirtcchil)  und  nachlr.  CCXCI.  CCXCV  ncuMr.  CCCI  (G44  a?im.  7  /.  Cui'calia  k). 
CCCXI.  CCCXVIl  imd  nachtr.  CCCXXII.  CCCXXVI  und  nachtr.  CCCXXXIV. 
CCCXXXIX.  CCXJXLII.  CCCXLVII.  CCCXLIX.  CCCLI  (G8G,  G3  .s/f-Z^^gi-hivst 
5  wart).  CCChXXund  nachtr.  CCCLXXVII.  CCCLXXXl und  nacht r.CCCLXXXIX. 
CCCXCUund  nachtr.  CCCCLXVIII.  CCCCLXXI.  CCCCLXXVI.  CCCCLXXXV. 
CCCCLXXXVIII.  CCCCXCI  (800,  20  wrbaiH  ühcrgeschr.)  und  nachtr.  CCCCI. 
CCCCXI  und  nachtr.  CCCCXXXVII.  CCCCXLI).  dann  82«  von  a7ul.  Hand 
nach  einer  aus7'adierten  zeile  die  ersten  sieben  Hexameter    über    vögelnamen 

10  mit  deutschen  interlineargll.  (DCCCCXXXIV),  darauf  iste  textus  est  falsus  v^um 
est  und  nun  folgen  die  vv.  Mil^us  et  in  parix  onocrataP  ans^  et  orix  usw.  sowie 
diejenigen  über  die  insecten,  tiere,  bäume  ohne  gll.  83*  oben  7  Zeilen  ausradiert, 
dann  Avis  hiiic  voluc^es  celi  Reuerät  Simone  fideli  Accipit  nisvs  dap^  atq,  ciconia 
pic   pica  mersp  {sie)  \  Narrabant    que  gesta    erant    in  via  i  &  Io^  im.    {vielmehr 

15  Luc.  24,  35)  usw.,  sowie  von  and.  Jiand  Die*  b^  gg^  otra  omes  Rectores  ecee  usw., 
SZ^  verschiedene  Sentenzen,  83^  predigt  über  Luc.  7,31,  83^  leer;  4)  saec. 
XII  bl.  84  yf  {fünf  unsignierte  quaternionefi  und  ein  ternio)  Boethius  De  conso- 
latione  init  zahlreichen  interlinear-  imd  marginalgll.  ^  erste  nachricht  vo7i  den 
gll.  bei  HFMafsmann  Denhnceler  1  (1828),  91.  —  [P.  2.]  [407 

20  14747  (Rat.    SEmm.    b  1;  R  8)    in  klein  quart,    x  jhs.,   165  bll.:  1)  bl.  1 

(1*  bis  auf  einen  dreizeiligen  eintrag  über  Jacob us  /eer)  — 62,  yieun  lagen, 
signiert  bis  zur  achten  bl.  54''*,  aber  nach  40^  fehlt  die  sechste  mit  dem  gr Osten 
teil  des  commentars  zum  1  Johanneischen  brief.  1^  ff  lat.  commentar  zu  den  ca- 
tholischen  briefe7i,    59* — 61^   De    diapsalmate  imd  verschiedene  geistliche 

25  Wortausdeutungen.  auf  61^  und  62***  sind  lat. -deutsche  bäum-,  kräuter- 
und  tiernamen  zweispaltig  eingetragen  (MV*.  MXIXV*.  DCCCCLXIX. 
DCCCCLXXXIX.  DCCCCXCI*.  DCCCCXCVIP);  aber  tvas  auf  62^  {nicht  Q%^) 
stand,  ist  nur  so  weit  lesbar,  als  die  von  Docen  angewajulte  ti)wtur  nachwirkt; 
2)  bl.  63    bis  schluss.     63'*    alte  Inhaltsangabe.     64*   Glose  canonü,    lat.  mid 

30  deutsch  im  context  (DXC:  98,  40 — 42  muss  lauten  nohizernilirn&un.  nisih  dara- 
zoni  garotun.  noheskeronti.  nilustenti  niuuärun.  54  innoot).  es  folgen  weitere 
gll.  bl.  80*  In  decretis  Hilarii,  80^  In  decretis  Siniplicii  papae,  In  decretis  Ge- 
lasii  papae,  In  decretis  Symmachi  papae,  81*  Interpretatio  Ysidori  de  nominibvs, 
82*  Item  de  aliis  nominibus.  Magi  sunt  qui  uulgo  maleficio  usw.,     82^    De  pas- 

35  sione  scörum  Petri  et  Pauli  (DCCCCXVIII),  83^  In  natt  sei  Andrae  (DC CCXCV), 
De  passione  sei  Philippi  (DCCCCXX),  It  de  passione  sei  lacobi  apli  (DCCCCV), 
De  vita  sei  lohannis  apostoli  (DCCCCVI),  84*  De  passione  aptoB  Symonis  et 
ludae  (DCCCCXXII),  85*  De  memoria  sei  Michaelis  (DCCCCXV),  86*  De  uita 
SCI  Martini  (DCCCCXI),  86^  De  uita  sei  Stephan!  (DCCCCXXIV),  87*  De  scö 

40  lohanne  euuangelist  (DCCCCVIII),  De  passione  Tyburtii  et  Ualeriani.  Cecit 
(DCCCXCVII),  87^  De  uita  uel  transitus  scäe  Teclae  (DCCCCXXV),  88^  In- 
cipit  de  mensura  et  ponderibus.  Scripulus  hab&  denarium  .i.  Dragma  hab&  bis 
Ista  oma    sedm  stateram.  1  pensatione  denariorum   que    fuer""    temporibus    adi*iani 


München  Cl.   14745—14754  551 

pape,  89*  Glosae  de  expositione  sei  Hicroninii  scdm  Math  (DCXCI),  96^ 
ohne  Überschrift  gesaDiuieltc  biblische  gll.  (CCCCXCIV"),  97*  desgl.  einige  we- 
nige zu  Aldhelm  (DXVlIIi>  nachtr.),  98*  It  de  pass  sei  lacobi  apli  (DCCCCV), 
98^  De  pass  Thoine  apli.  et  de  aedifieio  eius,  Interpretatio  Isidori  de  nominibus, 
5  99^  Item  de  aliis  nominibus,  100*  De  duodeeim  scriptoribus  Hieronimi,  103*  In- 
eipiunt   opuscula  sei  Aug  de  diuersis  heresibus,   112^  Item  de  hercsibus  in    libro 

y 
sei  Hisidori,   117^  In  libro   psalmoruni   [comnicntar),   138*  Item  glosae    super  ae- 

tus  apostolorum,     139^'   In  epistola    sei    laeobi  apostoli,    In  epistola   Petri  prima, 
In  epta  lohannis  apostoli  prima,   140-^   Item  eiusdem  in  seeunda    s.    lohaii,  Item 
10  in    seeunda  {dies   irort   auf  rasur)  sei  Petri  apli,    In  seeunda  (unterstrichen,    dar- 
über III.    und    rasur)  epistola    sei    loh,    140^  In  epistola  ludae  apostoli,    Glosae 

y 

in    libro    iVpoealipsin,    145^  De    quattuor    angelis    et    quattuor    uentis,     147*  De 

Septem  tubis,  151^^  De  septem  tonitruis  et  de  septima  tuba,  152**  De  Septem 
fialis,    155^  De  aeternitate,     156*  Item   de  morte,    156^  Item  glose    super  aetus 

15  apostolorum,  157^  Ineipit  glosi  super  uitas  patrum  (DCCCLXXXIV).  bl.  165, 
urs}yr.  leer,  enthält  jetzt  auf  der  Vorderseite  das  epitaph  des  hl.  Em  m  er  am: 
Hie  eorpus  primum  sei  requieuit  humatum  usw.  —  BPez  Thesaurus  anecd,  novis- 
siinus  I,  1  (1721),  401 — 414,  nachdem  schon  vorher  auf  grund  seiner  mitteilung 
JGEccard   Leges   Francorvjn  (1720)  s.   13.    22.   23.   73.   112.    193.  226   die   gll 

20  bd.  3,  447,  28.  446,  25.  447,  8.  2,  732,  17.  3,  466,  9.  2,  733,  15.  3,  466,  16 
angeführt  Jmtte.  collationiert  von  EOCh'aff  Diut.  3  (1829),  226 — 234.  ^  Em. 
1.— 24.  [H.  §  12.  51.  99.  110.  115.  128.  P.  81.  S.  o  177—182.  i  63—120.]  [408 
14T54  (Rat.  SEmm.  b  8)  w^  klein  quart,  x  jhs.,  118  bll.  und  ein  nachstofsbl. 
saec.  XII  aus  einem  legendär:         1)  bl.   1^ — 40*  (1*,  urspr.  leer,   jetzt  mit  neu- 

25  mierten  texten  Uox  tonitrui  tui  deus  in  rota  usw.  beschrieben;  40^  leer)  Bedae 
Qu/iestiones  super  libro s  Regwn ;  2)  bl.  41 — 43,  doppelbl.  mit  angeklebtem 
einzelbl.     41*,  urspr.  leer,    trägt  jetzt  vo7i    einer  hand  saec.  xi  folgendes   inhalts- 

ysidori 

Verzeichnis:  In  hoe  libro  ctinent~.  Glose  in  genesim.  Dehine  intptatio  |  qrundä 
(r  auf  rasur)  nominü  signifieatiua  seilieet  :  :  :  :  p  totü  uet^  tes|taintü.    Ite  de  homi- 

30  nib;  q  qdä  psagio  nomina  aceeper  in|  ueteri  :  :  :  :  :  :  (et  nouo  ausradie7't  ?)  testaiiito. 
Ite  ei^de    deuangeliis  {sie)  annotatione^  {das  zweite  a  aus  i  corr.).  \  Ite  Glose  sup 

hominis  mebra.  Ite  Glose  in  orosiü.  fabulis  q|busdä  intmixtis.    Et  exeerpta  de  in- 

stitutione   elerieoB.     darimter  von  and.  gröfserer  und   älterer  hand  Istü   Hb  tradid 

louganptus  ad  sem  |  hemmerämü  p  tutone  epo  &  {)  reme|dio  anime  sue.  dieselbe 
85  subscription   Clin.   14540.   14704.     Tuto   war  894 — 930  bischof  von  Regensburg. 

41^ — 43*  mitte    {rest    der    seile    tmd    43^  lee?')    brief   xxx    des    Hieronymus; 

3)  bl.  44  ff  {Signaturen,  teilweise  abgeschnitten,  i.  ii.  iii.  im.  vi  auf  51^.  59^.  67^. 

75^.  90^;  nach  82  ist  ein  bl.  ausgeschnitten,  nach  95  mehrere).     44*,  wol  urspr. 

leer.  De  caritate  {kurze  erklärungen  zu  1  Cor.  13,  4 — 6).  44^ — 59^  gll.  zur 
40  Genesis  mit  einigen  deutschen  im  context,  interlinear  und  marginal  (VI).     60* — 

67^   Isidors   Ällegoriae    ex   veteri    testamento,     68*   De  hominibus    qui    quodam 


552  Vkrzeichnib  Der  Hss.  409—413 

praoHjigio  iioniiiia  jicccporunt  =  Isidor  Etipn.  7,  6.  70* — 79^  Eiusdem  adno- 
tationcB  dcj  euang(;lii.s  =  Isidor s  Alleyoriae  ex  novo  testamento.  80^  leer.  80*^ 
— 82*  Walali frid  Strahus  Über  die  rnenschlichen  körperieile  viit  deutsclien  ylL 
im  context  (DCCCCLIX*),  82* — 82^  mitte  De  camer a  xpi  hoc  est  correctvm 
5  et  boiiv.  Fundamontum  ipsius  camerc!  est  fides.  Altitudo  ei'  ^est  spes  usw.  83* 
— 95**  gll.  zu  Orosius  mit  einigen  deutschen  im  context  und  am  '/•am/c(DCCXI^); 
vielfach  sind  für  erklärungen  lücken  gelassen;  4)   hl.  d(j  ff  {111^  rote  Signatur 

ii)  excerpt    aus    Hrabanus  De   institutione   clericoruyn,    bis    iii,  4  reichend,     die 
letzten  Zeilen  von  hl.   118^  ausradiert.   —    erste    erwähnung    des  codex    hei   BPez 
10  Thesaurus  anecd.  novissimus  i,   1  (1721),  diss.  isag.  xxxviii.  —  Em.  27.  Or.  2. 
[H.  §  45.  P.  35.  S.  o  228—235.  i  1035.]  [409 

14T81    (Rat.    SEmm.    e  3)  in  quart,   182   hll. :  1)  saec.  xii  hl.  1 — 24    {drei 

quaternionen).     unter  der  Überschrift  Invecciones  tvllii  in  catilinam    Ciceros  erste 

catilinarische  rede  7ind  die  zweite,  abbrechend  auf  22^    mitte   mit  Nunc   illos  q  in 

15  urbe  c.  27;  darauf  von  and.  hand  See  Emm^amme  Martir  dnl  pciose  Ora  pro 
nb'  omibus.     23.  24  leer;  2)  saec.  xiii  hl.  25 — 43  {quinio  und  quaternio  mit 

dem  einzelbl.  42).  bis  43*  Prudentius  Psychomachie,  43^  urspr.  leer,  gram- 
matische excerpte  und  federprohen;  3)  saec.  xiii  hl.  44^  (44*  leer)  — 159 
{zehn  quaternionen,  der  erste  mit  dem  einzelbl.  44,  die  beiden  quinionoi  101  — 110. 

20  111  — 120  tmd  die  ternionen  53 — 60.  153 — 159  mit  den  einzelbll.  55.  58.  153; 
159^  zweimcd  saec.  xiii  Iste  liber  ptin,  ad  scm  Emmerammv)  Luc  ans  Plmr- 
salia;  4)  saec.  xii  hl.  160  — 182  {zwei  quaternionen,  der  erste  mit  dem  ein- 
zelbl. 162,  und  ein  ternio).  160*  Vita  Persii,  161^ — 179*  Persius  mit  vier 
deutschen  interlinear  gll.  (DCCLIII).     auf  dem  eingelegten  hl.  162*^  commentar  zum 

25  Prolog  — 1,  35.  179^  die  verse  Clio  gesta  canens  usw.  {Riese  665)  und  nach 
einzeiligem  spatium  Ex  uocü  cstat  Armoenica  prima  Boatu.  Organica  ex  flatu 
efficit*  pulchreq;  Scda.  Rithmica  quoq;  Senat  digitorü  tercia  Pulsu  {das  zweite  u 
aus  0  corr).  Has  in  eni  oiii^s  diuidit~  tris  musica  partes.  180*  Wipos  Prover- 
hien  1 — 25  {v.  2  fehlt),  davor  von  and.  hand  Bis  nat'  &  ii  baptizat^  &  oims  xpl- 

30  ani.  iudei  &  pagani  credent  ei.  Lucidus  &  placidv^  sedef  sup  v.  ramos  lucidus 
ptransit  &  placidv^  remansit  {vgl.  Zs.  22,  260  nr  v.  422).  Disputatio  Albiui  ma- 
gistri.  Et  karoli  regis  de  rethorice  artis.  sapientissima  cclusione.  180^  das  ge- 
dieht Eole  rex  fortis  {Endlicher  Codd.  phil.  Vind.  178)  bis  Resq;  pacta  fere.  pl^ 
fec  utrüq;  dolere,  daim   die  rät  sei  Ligneus  e  lect^  nulla  tain  arbore  sect^.    Sol- 

35  uere  q  poterit  soluat  7  ei^  erit.  Sillaba  tna  dat~  partis  si  pma  secat~.  Indicat  ee 
uirü  ppt  fera  plia  dirü,  endlich,    auf  181*  hinüberreichend,    die  verse  Riese  786 

bis  ^.10.  181^^  Crebro  dse  (sie)  m  basia  cingant  me  qq;  brachia  —  182*  Fuge 
dilecte  mi  fuge,  assimilare  capree.  cueniamus  uespe  Fuge  iä  fuge  capa.  mea  dilex 

uba.  q  pascit"  p  lilia.  Paruulas  uulpes  capite.  uellentes  sepes  uinee.  igredi  sie 
40  phibete,  rhythmisierung  von  Canticum  cant.  c.  1.  2.  rest  der  seile  und  182^ 
leer,  die  lagen  der  drei  ersten  hss.  sind  von  händeyi  des  xv  jhs.  mit  arabischen 
zahlen  gezeichnet ;  die  vierte  hs.  scheint  auf  168^  eine  eingeritzte  Signatur  zu  ent- 
halten. [410 


München  Cl.  14754— 14851  553 

14804  (Rat.  SEmni.  g  5)  in  klein  quart,  183  hll. :  1)  saec.  ix  hl.  1  ff  (las 
gl  ossär  Abarus.  in  dcnisclbcn  sind  vielfach  xeilen  und  seilen  frei  gelassen 
und  diese  von  verschiedenen  jungem  händen  \u  nachtrügen,  darunter  auch  deutsch 
glossierten,  welche  i,  t.  atis  den  Saloni.  gll.  genonnnen  wurden,  hcmäzt,  umhrend 
5  der  alte  text  mir  ganz  vereinzelt  deutsche  ivorte  enthielt  (MCLXXIV).  138^  u)id 
134^'  auf  leer  gelassenen  seiten  die  gedichte  MG  Poetae  lat.  3,  698 — 700  und 
erklärungen  biblischer  nainen;  2)  saec.  x  bl.  135  ff   {vier  lagen;    135* 

ursp'.  leer,  jetxt  von  xwei  händen  mit  eintragen  saec.  xi  versehen)  i^salmen- 
commentar  oh)tc   deutsche    besfandteile ;         3)  saec.  xi  bl.   IGd  ff  {zwei  lagen). 

10  169*^  gesammelte  gll.  zweier  verschiedener  hände  mit  zwei  deutschen  im  context 
(MCCIII).  170*^  über  Romulus  und  Remus.  111^^^  gll.  zu  Regum  iii  mit 
zahlreichen  deutschen  im  context  (CXXXV).  172* — 182*  Notkers  Computus 
{s.  Änz.  XIX,  214.  ff).  182^  183* /eer,  183^  federproben. -^  Em.  26.  [P.  37.  S.\ 
211—498.    1033—1034.]  [411 

15  14846  (Rat.  SEmm.  1  6)  in  klein  quart,    x  jhs.,   122  bll:  1)  bl.   Iff   Er- 

chanberts  commentar  zu  Donat  mit  einigen  deutschen  gll.  im  context  (DCXXMT). 
doch  muss  die  hs.  urspr.  umfänglicher  gewesen  sein,  da  auf  bl.  8^  die  sigtmtu- 
ren  mit  vii  beginnen;  2)  bl.  lOQ  ff  (106*  Zeer)  zwei  in  einander  ve^'arbeitete 
Sammlungen    lat.    sortilegicfi;    diejenige,    welche   reichliche   keltische  bestandteile 

20  enthält,  hat  RThurneysen  in  den  Münchner  Sitzungsberichten  1885  s.  95  ff  ediert, 
aus  der  andern  führt  ma7iches  HWinnefeld  in  den  noten  seiner  dissertation  Sortes 
Sangallenses  ineditae{1881)  an.'^HKeil  De  grammaticis  quibusdam  latinis  (1868) 
s.  23.  [412 

14851  (Rat.  SEmm.  m  1)  in  duodez,  129  bll:  1)  saec.  xiv  bl.  1—44  {dann 

25  eine  reihe  bll.  ausgeschnitten).  1*  Consid^atio  Vrinarum.  Qvi  cupit  vrinas 
mea  p  cöpndia  scire  usw.,   14'^  De  electuariis.   Aurea  alexandrina  valet  ad  om- 

or 

nia  vicia  capitis  usw.,  17*  Corpus  homls  ex  im.  constat  humoribz,  18*  Ideoqj 
dicendü  e  de  cibis  7  potib^  i  h^bis  zum  teil  mit  deutschen  gll.  — 24*;  der  rest 
dieser  seite  und  24^  enthalten  recepte  saec.  xv.  25*  Terra  nat'alit^  frigida 
80  e  7  arida,  25^  De  qdrupe^.  Castor  a  castrando  usw.,  26^  De  nä  auium,  27* 
De  g^nib^  pisciü,  27^  De  generibus  arbop,  31*  De  arboribg  aroma- 
ticis,  37*  De  lapidib;^  pciosis  {überall  deutsche  gll.  rot  oder  schwarz  überge- 
schrieben)—  39*Bndcö  sup  lapides  pciosos,  39^Determinatio  replecionis 

ex  pte  hüOF    sffluop,    41*  Cap  de  signis  q^libj  hmnoE,     42^    De  flebotomia. 
35  (i'^fi  schluss  44^    saec.  xv  de  lolio;  2)  saec.  xiii   bl.   45  —  60.     45*  Disputäs 

apolloni^  H  q;  d®  qpdä  uiuetiü  stercore.  ut  eoB  iit^  sciat~.  locut^  e,  45^  Vene 
flebotomäde  s.  xxx.  iii.,  47*  De  cvstodiendis  debilibvs  corporibvs  7 
Icipiedü  a  pgnantib^  48*  de    infantibvs   nascentib vs,  49^  De  regimento 

mats  et   ei^  obiectationibvs,    50*  De  pveris  lac  dimittetib^,     50^    De  senibvs 

40  (51*  grofsen  teils  ausradiert),  51^  De  medicina  f)vocante  vrinam,  d  plsu,     52* 

Ad  detiü  dolore  cura,  dann  ve7\schiedene  recepte.     57^  Incip  phif  lebo  tomia, 

59^  Heros  e  morb^  q  c^ebrü  patif*  usw.  ;         3)  saec.  xiii  ^/.  61 — 104  (bl.  104*^ 


554  Verzeichnih  Dkk  Hhs.   413—418 

receptf)  Macer  mit  deutschen  (jll.  zu  den  fnjnlelüher Schriften,  die  von  einer  sehr 
blassen  hand  lierriihren  (MXXXV 11^  nachtr.);  4)  saec.  xiii  i/.  105 — 119.  105* 
Bwer  inde  arzat  bvchen  tint^u  (sie)  rehte  gelere  wil.  (P  hoI  alrest  wizzeii.  6z 
weihe  dingen  d^  mensche  geschafen  wirt  (vgl.  dazu  Pfeiffers  Arzneiljuch 
5  127,  22)  — 119*  Nimphea  wahset  bi  de  wazzer  vn  ist  gvt  de  wiben  die  ze  vil 
minnent  ob  mä  si  pvlvH  vier  vnze  d'e  wibe  I  dem  ezzen  git.     darauf  S.  s.  ewg. 

s.  Lucä.  In  illo  tpe.  Cü  appnqret  dns  usw.  laL;  5)  saec.  xiii  bl.  120 — 129 
(dies  bl.  auf  dem  rückendeckel  festgeklebt)  medizinische  i^rognostica  usw.,lat.^^ 
auf  die  Macer gll.  machte  der  Katalog  aufmerksam.  [413 

10  1581:^  (Salisb.  cap.   13)  in  folio,   102  bll.:  1)  saec.  ix  bl.  1^»  i^^r,     V^>  in- 

haltsverzeichnis  saec.  xv.  l^*"^  Virtus  est  animi  habitus  naturae  modo  atque 
rationi  consentaneus  usw.  2^  Sermo  sancti  Avgustini.  De  symbolo  contra  Iv- 
deos.  14^ — 34*^  Liber  sancti  Augustini  de  fide  et  operibus.  85.  36  leer ; 
2)  saec.   X  bl.  37* yf   (44^  Signatur  i,  52^^  ii  tcsw.)   Älcuinus  De    trinitate  mit 

15  einigen  deutschen  margbialgll.  (DIX);  sodann  weitere  Älcuin sehe  Schriften,  über 
die  der  Katalog  genügende  auskunft  erteilt.  ■—  erste  eriuühnung  der  deutscJien  gll. 
in  den  Sitzungsberichten  der  Münchner  akademie  1875  ii,  237.  ^  [P.  141.]  [414 
15825  (Salisb.  cap.  25)  in  quart,  xi  jhs.,  76  bll.,  davor  U7id  darnach  ein  un- 
gezähltes zweispaltiges  bl.  saec.  xiv   (signatwen  24^   iii,  40^    v,  55^  vii ;    bl.  36. 

20  37,  das  innerste  doppelbl.  der  fünften  läge,  ergänzt  saec.  xii) :  bl.  1*  tafel  mit 
deutschen  windnamen(MIjX.VII),  1^  bild,  2* — 67*  des  Boethius  Consolatio  mit 
zahlreichen  gll.  zweier  hände;  die  ältere,  welche  mit  blasser  dinte  schrieb,  Imt  atich 
eine  reihe  deutscher  interlinear-  und  niarginalgll.  (DLXXV:  es  fehlt  38*  Spiritum 
atem  3,  11  j9.  80,  84)  eingetragen,  die  jimgere,  die  mit  dunkler  dinte  schrieb  und 

25  die  ältere  mehrfach  corrigierte,    nur   eine   von  Schmeller  1^,   1120  angeführte  46* 

Ululat  hont  4,  3  p.  99,  14:  weil  sie  erst  dem  xiii  jh.  angehört,  blieb  sie  fort 
im  abdruck.  bl.  67^^ — 75^  co7nmentar  zu  Boethius  Consolatio.  76*  stehen  die 
w.  Vergil  Äen.  4,  174 — 188.  die  sonst  leere  s.  76^  weist  unten  die  notiz 
saec.  XIV,  die  KFoltz  Gesch.  der  Salzburger  bibliotJieken  [1811)  s.  40  mitgeteilt  hat, 

80  U7id  den  Stempel  der  Pariser  nationalbibliothek  auf.  —  die  gll.  ivurden  von 
JASchmeller  im  BWB  mehrfach  citiert,  zb.   1^,  823.  2^,  829.  [415 

15965  (Salisb.  SPetri  15)  in  quart,  xijhs.,  28  bll:  1)   bl.  1 — 8  (eine  läge) 

conifnentar  zu  Persius  Prolog  und  1,  1 — 95;  2)  das  zugeheftete  und  von 
and.  hand  geschriebene  bl.  9,  coyn^nentar  zu  Persius  1,26 — 106;  3)  ^/.  10 — 

35  28  {quaternionen  10 — 17.  18 — 26,  worin  22  einzeln,  und  doppelbl.  27.  28)  wider 
commentar  zu  Persius  mit  fünf  deutschen  gll.,  von  denen  die  beiden  ersten 
interlinear  sm4  (DCCL).  28^  Uie  s  rome  urbis  numero  .xxx.  usw.  {vgl.  unten 
nr  581).  auf  der  ersten  und  der  letzten  seile  des  codex  der  rote  Stempel  der  Pa- 
riser nationalbibliothek.  —  gelegentliche  citate    bei  JASchmeller   im  BWB,   zb.  2^, 

40  677.     abdruck  durch  FKeinz  Germ.   15  (1870),  349.  —  [P.  283.]  [416 

17114  (Scheftlarn  114)  in  folio,  xii  jhs.,  150  zweispaltige  bll.  in  neimzehi  am 
schluss  oder  {liäufiger)  a^n  anfang  signierten  lagen;  die  beiden  letzte^i  bll.  des  neun- 
zehnten quaternio  sind  ausgeschnitten,  bl.  150^  ist  bis  auf  federproben  leer:  bl.  1*^ 


München  Cl.  14851—17142  555 

Rem  ig  ins  I)i  Gcnesim  mit  zwei  deutschen  marginahjU.  (DCCCXX^  nachtr.). 
32bi  pi-ologus  yequentis  operis  libri  exodi.  S2^^  Hunc  libruin  oxposiiit  rabaniis 
iure  t^ophista.  Strabus  et  iiiposult  friiiolus  hos  titulos.  (larin  cÄne  deutsche  con- 
textgl.  {XXV  7iac}ttr.).  07»^  Proloo-us  walfridi  strabi  in  leuiticum  mit  drei 
5  deutschen  confextgll.  {XL  nachtr.).  SS^^  Walfridi  in  librum  numeri.  101**^  Ex- 
positio  remigii  in  deutronomiuni.  114^^  Liber  connnentariorum  rabani 
mauri.  in  uolumen  iudicuni.  128^^  Commentariorum  rabani  mauri  in  uolumen 
iudicuni.  explicit  liber  prinuis.  Incipit  secundus.  142^^  liber  commentariorum  ra- 
bani mauri  in  liistoriani  ruth.     der  codex  ist  sehr  waltr scheinlich  eine  copie  des 

10  Clni.  18528, 1,  genonrnien  eJie  diesem  das  jetzt  hinter  hl.  115  fehlende  bl.,  welches 
nur  ivenige  Zeilen  enthielt,  ausgeschnitten  wurde.  [417 

17142  (Scheftlarn  142)   in  quart,   143   hll :  1)  saec.  xi/xii   hl.  1^—69^    die 

am  schluss  unvollständige  Translatio  SDionysii ,  eingehend  gewürdigt  von 
W Wattenbach  Forschungen  zur  deutschen  gesch.  13  (1873),  393 — 397;         2)  saec. 

15  XII  bl.  10^  ff  ein  excerj^tenhuch,  das  in  buntester  mischung  ohne  jede  wahr- 
nehmbare Ordnung  theologische  und  profane,  grammatische,  metriscJie  und  etymo- 
logisclie  notizen,  antike  und  mittelalterliche  verse,  pflanze^i-  und  tiernainen  usw. 
vereinigt:  vgl.  W Wattenbachs  auszüge  in  den  Münchner  Sitzungsberichten  1873 
s.  710 — 747    {bl.  86^  werden  unter    den    gattungen  der  litter e  noch    die  Getie  .i. 

20  Gotice.  quas  gulfila  episcopus  gothorum  inuenit  erwähnt:  s.  Joca  monachoruin  IIS, 
Rose  Lat.  Meermanyihss.    354%  vgl.    Gramm,    lat.  Suppl.  221,  36)*.     darin    eine 

*  zu  den  hexametrischen  spr  ichwör  tern ,  ivelche  dem  excerptenbuch  Watten- 
bach Anz.  des  germ.  museums  1873  sp.  217  ff  entnommen  hat,  trage  ich  folgende,  alpha- 
betisch geordnet  und  mit  hinweisen  auf  ähnliche  lat.  Sammlungen  versehen,  nach :  Ad- 
uolitans  uerno  sub  tempore  gaudet  yrundo  108^.  Ales  inualidis  timida  petit  aera  pennis 
109».  Anser  cemebat  fluuium  magis  et  sitiebat  108^.  Aptius  ad  currus  omnis  bos  assolet 
Ire  Quam  bouis  ad  stabulum  soleat  decurrere  plaustrum  108^*.  Ardua  quippe  fides  ro- 
bustes exigit  annos  107».  Attribuit  crister  {l.  criste)  gallus  quod  non  habet  in  se  109» 
(vgl.  Anz.  des  germ.  museums  1877  sp.  184,  28).  Aureus  ut  cacabus  si  {sie)  uult  argen- 
teus  uncus  108^  (MSD^  xxvii,  2,17).  Cannabe  monte  sata  piscem  procul  ars  petibunda 
84a  (^gi^  MSB  103).  Capra  putriduni  (/.  putrem)  scalpit  tellurem  dum  recubabit  108». 
Concutit  hostiolum  qui  nil  meditatur  agendum  109».  Coneutitur  uento  leni  fluuialis  ha- 
rundo  108^.  Consiliis  fidi  dulcoratur  mens  {l.  mens  dulcoratur)  amici  108».  Cor  habet 
elatum  plus  quam  decet  omne  pusillum  109»  {vgl.  unten  Omne).  Cornicem  lotam  crebro 
non  aspicis  albam:  Quamuis  usque  lauet  se  cornix  non  tamen  albet  108^  {vgl.  Rom.  for- 
schungen  8,  292,  108).  Crimen  ad  inuisos  redibetur  laus  ad  amieos  93^  und  Crimen  in 
ingratum  seuit  laus  ornat  amatum  109»  {vgl.  MSB  33).  Culpa  uetus  proprium  solet  ad- 
portare  nouellum  108»  {ogU  Voigt  zu  Fecunda  ratis  1,  136).  Cum  caudam  cumulat  mus 
robore  non  specus  intrat  108'>.  Decolor  est  uetulus  si  non  est  calceus  unctus  108^ 
(MSB  47).  Dixit  fumose  procul  esto  furnus  acerbe  {l.  acerre)  108^.  Domno  ridenti  nee 
celo  fide  nitenti  108»  {MSB  208).  Donat  gallinam  prudens  lucretur  ut  aucam  109^. 
Ductu  pastorum  grex  uadit  in  ora  luporum  93^.  Epollutus  (/.  Est  pullatus?)  equo  non 
quisque  turpior  albo  108»'^.  Est  amor  electus  sub  amico  pectore  tectus  103».  Est  chri- 
stata  sibi  crebro  gallina  pauori  108^.  Est  foris  ut  uitulus  puer  a  patre  molliter  altus  108i> 
{vgl.  MSB  60).  Est  inter  proprios  mehus  quam  uiuere  porcos  108».  Est  mala  que  pro- 
prium demerdat  auicula  nidum  108»  (vgl.  MSB  125).  Est  nulli  carus  qui  profert  omnia 
qu9  seit  108»  {MSBUO).    Ex  habitu  cordis  sonitus  depromitur  oris  93^  {vgl  Zs.f.d.ph, 


556  VETtZKicuNis   \)\:\i    IIss.    41>S— 422 

anzahl  (/efd.srJirr  (jlL,  leäs  von  dem  schreibe!'  des  codex  im  context  od4ir  interlinear, 

9,  85,  7).  Fallit  iuratus  potiu.s  quam  fianguine  iunctiis  0'i'>  (MSD  02).  Formosus  capre 
fiet  hoduH  ])ar  uctorare  (/.  ucterano)  108i.  Für  dum  laudat  cquum  stabulo  dcflectat  ocello 
108''  (sie.  MS JJ  70).  Furfuribus  mixtum  reor  a  cane  iure  dolcndum  100*  (vr/l.  Voigt  zu 
Fecunda  rntis  \,  9).  Gratis  donato  non  spectcs  ora  gaballo  93^^  (MSD  34).  Hoßpita 
qualis  erat  holerum  sie  C9na  placebat  108b  (vr/l.  unten  Uxor).  Humcscit  ualidc  pluuia 
locus  humidus  ante  109*  [MSD  78).  Hunc  catulus  comedet  qui  secum  furfurc  (/.  fur- 
fura)  miscet  108»  {vfß.  oben  Furfuribus).  Incautum  sepe  perimunt  per  bella  sagitte  108^. 
Insipiens  uno  sua  prefert  cuncta  momento  108^.  Insolitis  natibus  equitatio  suscitat  ulcus 
109*  (vgl.  Prov.  comm.  505).  Inuidus  alterius  male  crcscit  rebus  opimis  104^  (Carm. 
Bur.  LXXiya).  Ipse  rogans  de  se  sua  uota  meretur  habere  108'\  lus  sorbillaui  si  uul- 
pem  tute  uorasti  108^.  Mittit  in  ucntum  ualet  osque  teuere  polentum  108*.  Mollis 
hiemps  morbos  facit  exuberare  nociuos  93^.  Muri  nulla  salus  cui  peruius  est  cauus 
unns  109*  (MSB  86).  Non  bene  sub  stabulo  nutriuntur  oues  alieno  108*  (vgl.  Voigt  zu 
Fecunda  ratls  1,  171).  Non  est  plena  cibis  ieiune  credita  cornix  109^.  Non  factum 
uane  reputetis  surgere  mane,  Nam  dabit  ipse  deus  bona  premia  si  uigilemus  108^.  Non 
laudem  meruit  dilcctio  que  cito  transit  (MSD  100);  Firmam  non  tollit  sors  non  iniuria 
soluit  109*.  Non  uehemens  tardo  uectari  debet  asello  108t»  (vgl.  Voigt  zu  Fecunda  ratis 
1,  291).  Obruta  culpa  iacet  si  (l.  sed?)  non  putredine  marcet  108^  (MSB  139).  Omne 
quod  est  paruum  natura  cor  habet  altum  108*.  Oua  locat  nido  gallina  procax  alieno 
108^.  Parua  bidensque  uetus  semper  uocitabitur  agnus  108*.  Pauci  uixissent  rata  si  ma- 
ledicta  fuissent  108^»  (MSB  146).  Perna  üiri  tenuis  famosa  febrisque  potentis  109*  (MSB 
161);  Principibus  caros  persepe  uidemus  amaros  93^.  Prodigus  et  stultus  donat  quod 
spernit  et  odit  102'\  Prouenit  in  somno  soboles  bona  de  cane  raro  109*.  Prudentis  uer- 
bis  regitur  mens  insipieutis  108*.  Qui  capit  ante  molam  merito  molit  ante  farinam  108^ 
(vgl.  Prov.  comm.  240).  Qui  comes  est  stulti  sibi  sepe  fit  ipse  labori  109*.  Qui  malus 
in  trunco  malus  fumus  exit  ab  illo  (l.  exit  fumus)  108*  (vgl.  MSB  171).  Qui  murem 
ducit  socium  sibi  mus  bene  nubet  108*.  Qui  pauet  ex  culrais  stipulis  non  incubat  ullis 
108b  (MSB  186).  Qui  procul  est  oculis  procul  est  a  lumine  cordis  93^  (P'ov.  comm.  166). 
Qui  tacite  currit  amor  omnia  federa  uincit  103*.  Qui  tonat  ipse  sibi  non  uult  sata  gran- 
dine ledi  109*  (MSB  73).  Qui  uilem  mittit  legatum  comoda  (sie)  uertit  108^  (MSB  193). 
Quo  qui  mingit  (fehlt  eine  silbe:  l.  si  quis?)  hie  quam  sit  opus  mare  currit  108^.  Quod 
noctu  uolitat  tibi  prospera  que  ualet  addat  108^.  Eana  padans  (l.  parans)  sonitum  lustris 
se  docet  fore  renum  109*.  Eana  petit  proprium  gremium  dum  ascendit  ad  imum  108*. 
Eara  pudicicie  manet  et  concordia  forme  108^  (MSB  201).  Earo  fides  sedit  qua  tempore 
non  adoleuit  109*.  Earo  sitiret  ouis  si  flumen  raro  uideret  93^.  Semper  habet  magnam 
quecumque  eanis  mala  caudam  108*.  Sepe  recens  probrum  seelus  excitat  inueteratum 
109*  (vgl.  oben  Culpa).  Si  sapit  oblatum  gratis  lupus  aeeipit  agnum  108^.  Sit  licet  in- 
clusum  seelus  est  rubigine  nudum  109*  (vgl.  oben  Obruta).  Stirps  trahit  ad  fluuium  sed 
non  dimergit  in  imum  102*.  Stridet  maiori  sonitu  pars  pessima  plaustri  109*.  Sub  pul- 
chra  speeie  latitat  deceptio  sepe  109*.  Suscitat  ingentem  pauidis  res  queque  pauorem 
108b.  Suspendens  eatulum  uorat  inquid  opus  coriorum  102*  (Prov.  comm.  34?).  Una 
semel  generös  non  dat  tibi  filia  binos  109*  (MSB  133).  Unusquisque  sua  eanis  constat 
domo  {i.  domnus)  in  aula  108*  (MSB  87).  Uulpis  sepe  uiam  per  uites  inuenit  aptam 
108b  (vgl.  MSB  48).  Uxor  qualis  erat  holus  aspera  tale  coquebat  109*  (MSB  245).  end- 
lich einige  prosaische  oder  aus  poetischer  form  umgestaltete :  Meliora  sunt  uulnera  dili- 
gentis  quam  fraudulenta  oseula  odientis  108*.  Prospera  crede  que  somnia  sunt  uigilanti 
109*.  Sie  diligitur  uir  talis  amicus  habetur  108b.  Sublato  equo  parietem  renouare  pre- 
posterum  est  107*  (vgl.  MSB  213).  Sunt  ut  bona  mala  dum  ueniunt  nequiora  108*.  ver- 
derbt ist  Sub  puluo  pullos  non  educat  multos  109a,  kein  Sprichwort  Tolle  si  tolles  uis 
grilli  sanguinem  tolle  108b :  l.  Tollere  und  sanguine  und  vgl.  Serenus  Sammonicus  291  /. 


MüNC'HKN  (^L.  17142-17154  557 

teils  von  cincfH  glossalor  iihcnjesch riebe /t  (MCC^XXII);  !>/.  12(r^  die  ersten  sieben 
hexameter  de  voliicribus  mit  xivei  deutsehen  //i/cWmmr^//.  (DCCCCXXXIV). — 
BJDocen  L-annfc  die  glL,  einzelne  führte  JASchnielter  im  BWli  an,  \h.  l^,  148. 
1493.    ausgäbe  dureh  KBartsch   Germ.   1  9  (1874),  434 /:  —  \r.  307.]  [418 

f)  17151   (Schcftlarn    151)    in   folio,     177   blL:  1)   saec.    xii  alphabetisches    lat.- 

deutsches  roe abular ,  welches  bl.  2*  tinter  der  iiberscliriß :  Iiicipiunt  glose  siip 
alfabetiini  (T*^  u>fd  die  rückseite  des  vorsatxJdaftes  sind  niii  federproben  und  tat. 
ged ichte n  \u  verscliiedenen  xeitcn  bescliriehen)  beginnt  und  zweispaltig  bis  bl.  2G 
[darnach    fehlt  ein   bl.    mit    dem  schluss  —  mir   ein  schmaler  streifen  davon  hat 

10  sich  erhalten  — ,  ebenso  mangelt  eins  fiach  bl.  9)  reicht  (DCCCCXXXVIIIg); 
2)  saec.  XII,  gleichfalls  %iceispaltig ,  bl.  27 — 171  {21^urspr.  leer,  jetzt  zu  eintrügen 
verschiedener  Zeiten  benutzt;  17P  Urkunde  des  jjabstes  Urban  und  notizen 
über  Schenkungen  der  herrn  von  Paiersbrunn  saec.  xiii/xiv)  predigten  des  Augu- 
stin und    sonstiger   kirchenväter ;         3)  saec.  xiv    bl.  172 — 177    p) redigt    [des 

15  pabstes  Leo,  wie  eine  Hand  des  xv  jhs.  angibt)  in  ascensiojie  domini;  177^  apo- 
cryphe  erzählu7ig  von  Adam  und  Eva  (vgl.  W Meyer  Abhandlungen  der  Münch- 
ner akademie  i,  14,  3  s.  210).  —  die  gll.  dieser  hs.  ivaren  BJDocen  bekamit.  -— 
[P.  404.  S.  a  641—691.]  [419 

17152  (Scheftlaru   152)    in  folio,  xii  jhs.,  217    dreispaltige  bll.,  vo?i  vielen  hän- 
20  den  ziemlich  fehlerhaft  geschrieben:    die  beiden    Salomonischen  gl  ossäre,    das 

zweite  aber  unvollständig  {es  endigt  bei  SufFect^  Substitut^),  mit  zahlreichen  deut- 
schen gll.,  tvelche  teils  übergeschrieben  teils  im  context  (letzteres  fast  ausnahmslos 
itn  zweiten  glossar)  stehen  (MCLXXVa).  in  vielen  partien  der  hs.  sind  die  con- 
textgll.  zum  grasten    teil   von  alter    hand  schwarz,    selten  rot,    unterstrichen,     das 

25  grofse  initial- A  bl.  1^  zeigt  mehrere  figuren,  deren  eine  einen  langen  pergament- 
streifen in  der  hand  hält,  auf  welchem  die  worte  zu  lesen  sind:  ego  vdalricvs 
scribo  hunc  librv  iussv  domni  et  magistri  mei  hein  .  .  .  darnach  wird  die  anfer- 
tigung  des  codex  in  das  jähr  1175  gesetzt,  probst  Heinrich  i  stand  {nach  Mo7i. 
Boi.Yiii)  dem  stift  1164 — 1200  vor.  ^  ob  BJDocen,  der  die  gll.  dieser  hs.  kannte, 

30  sie  in  Aretins  Beytr.  7  (1806),  287  meint,  bleibt  ziveifelhaft.  EOGraff  Diiä.  3 
(1829),  414/:  —  Sal.   1.  [P.  387.   S.  a  499—538.]  [420 

17153  (Scheftlaru  153)  in  quart,  xii  jhs.,  89  (&/.  90  und  ein  unsigniertes  stam- 
men aus  einem  calendarium)  einspaltige  bll.:  alphabetisches  lat. -deutsches  voca- 
hular,  welches  bis  U  (V)  reicht  mid  89^  mit  Expt  schliefst  {DCCCCXXXYlllg 

35  mit  nachtr.  bd.  3,  723  .iiw  335,  31.  32).  die  anfa?igsbuchstaben  der  {nicht  abge- 
setzten) gll.  sind  rot  ausgemalt.  —  es  wird  diese  hs,  sein,  deren  BJDocen  in  Aretins 
Beytr.  7  (1806),  288  vgl.  Miscell.  1  (1807),  199  erwähnung  tut.  —  Mon.  2.  [H. 
§  76.  P.  411.  S.  a  641—691.]  [421 

17154  (Scheftlaru  154)  in  quart,  xii  jhs.,   164  bll.,  von  bl.  2  an  zwanzig  meist 
40  signierte    quaternionen    mit    den   einzelnen    bll.    21.    102.    105,    vorher    ein    dop- 

pelbl.,  bestehend  aus  einem  unbezeicJmeten  und  dem  hl.  1.  das  unbezeichnete 
ist  auf  seiner  rückseile  leer,  auf  seiner  Vorderseite  trägt  es  quer  ein  stück  einer 
lat.  predigt   saec,  xii,  wie  es  scJieint,    über  Esther:    bl.  1*^  der  erste  prolog  zu 


558  Verzeichnis  Der  Hss.  422— 42G 

Oshrrns    Panormia,     2^  ff  diese  seihst   von  vei'schiederisn    hihiden    und   mit  zahl- 
reichen correduren,  scJdiefsend  IG 3^   mit    de  proprietatibus    ferarvm:  v(jl.    darüber 
W Meyer  Wiein.  mus.   1874  s.  181/!     104»  folgen  die   Versus    de    volucribus 
(1 — IG.   18.   17.    19 — 21    und    ein   sonst   nicht  nachweisbarer  Hie    Btet   po.stremo 
5  fenix  durabilis  euo),  zu  anfamj  mit  deutsclien  interlineMrfjll.  (DCCCCXXXI V  nachtr.), 
darauf  einige    verse    über    insecten  Sunt  super    hoc  alia  quo  dispar  subuehi^ 
ala  Blatta  culix  musca  cum  papilione  locus^a  Attacus  Oestro  iügat  {die  ohern  liälf- 
ten   von  iü  fiind  ausgebröckelt,  sodass  das  ivort  unsicher  bleibt)  apes  quoque  gostro 
Scabro  uel  fucus  seu   uespa  cinomia  hrucus.     1G4^  ursj/r.  dem  deekel  aufgeklebt, 
10  enthält   nur  wenige,    nicht    mehr    zu    den    Versus  gehörige  Zeilen.  —  den  hinweis 
auf  die  gll.  verdanke  ich  L  Traube.  [422 

i'/lSS  (Scheftlarn  155)  m  klein  quart,  xii  jhs.,  162  hll.  und  ein  unsigniertes 
vorsatzhl.:  1)  unter  der  roten  Überschrift  Excerpta  Ysidori  die  gewöhnliche 
bibelglossatur  mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  (LI'*  nachtr.),  nach  explicit 
15  bl.  99*  steht  noch  Codicis  e  hui^  scptor  fp  gotehelm^.  hl.  100*  spätere  imch- 
träge,  100**  leer;  2)  bl.  101^  ff  De  Parabolis  Salomonis  (frage  und  ant- 
wort);  122*yf  De  libro  ecclesiastes  Interrog;  138* /f  De  euangelio  beati 
lohannis  apostoli  Int.  [423 

17194  (Scheftlarn  194)    in  folio,  221   bll:  1)  saec.  x  bl   1  —  172  predig - 

20  ten  des  hl.  August  in  und  anderer:  über  diese  sammhmg  hat  eiyigehend  VJRose 
Die  lat.  Meermannhss.  der  kgl.  bihliothek  zu  Berlin  (1892)  s.  85  gehandelt; 
2)  saec.  XII  hl.  173 — 220  {sechs  unsignierte  quaternionen)  Incipiunt  exposiciones 
siue  deriuationes  de  alphabeto,  ein  lat. -deutsches  v o cab u l ar  {T)CCCCXXXYlllg). 
das  selbständige  bl.  221*  ist  von  jüngerer  hand  mit  dem  schluss  des  vocabulars 
25  beschrieben,  221^  stehen  von  einer  hand  des  xiY jhs.  zunächst  lat.  zahlen,  dann 
die  hexa7neter  Hie  uolucs  celi  referä  s,mone  fid^li  mit  deutschen  interlinear- 
gll.  bis  V.  15  (DCCCCXXXIVA).  es  folgen  2^1^  zum  teil  ausradierte  Zeilen  mit 
lat.  Worterklärungen,  endlich  die  Versus  de  volucribus  16  Te  uespertilio 
bis  de  vermihus  scarabevm  cum  bibione  ohne  gll.  —  EGOraff  tut  der  hs.  nebenbei 
30  erwähnung  unter  Mon.  2.  gelegentlich  wird  sie  von  JASchmeller  citiert,  zh.  BWB 
1^,  441;  auch  BJDocen  kannte  sie.  [424 

17210  (Scheftlarn    210;  Kr.  177)  in  quart,  xii  jhs.,   124  bll:  1)  hl  1  —  14 

und  ein  unhezeichnetes,  auf  den  vorderdeckel  geklebtes  {zivei  lagen)  tractat  über 
die  ersten  silben  der  ivo7ie,  geordnet  nach  vocal  und  folgendem  consonant  (a  ante  b, 
35  a  ante  c  usw.  — u),  anfangend  auf  der  rückseite  des  aufgeklebten  blattes  (Q)via 
magna  pars  uidetur  esse  scientie  scire  quod  nescias.  nam  dubitatione  ad  inquisi- 
tionem.  et  inquisitione  peruenitur  ad  cognitionem.  importunis  petitionibus  tuis  satis 
uolens  facere  usw.  darin  deutsche  marginal-  und  interlinear  gll.  (DGQQIjVII'^  nachtr .) ; 
2)  6/.  15 — 55,  mehrere  lagen  onit  selbständigem  inhalt,  und  zwar  Ib — 22:   Ib^  quer 

40  am  rande  Incipit  9m tu  de  uoce  7  de  litis  seu  de  siüis.  pedib^q;  ac  reliqs  ptib^ 
distictionü;  anfang  (L)ocuturus  donatus  de  grammatica  disputatione  {Notices  et 
extraits  xxii,  2,  13).  von  20^  a7i  folgen  wort  er  klär  ungen  (am  rande  steht 
Expönes  g^cac  dictionü),  darin    21*  aus  anlas s  des  namens  Adam:  A.  Anathole. 


München  Cl.    17154—171:03  559 

qd  e  oriens,  ostirhalb.  Disis.  D.  Disis.  qd  e  occidens,  w esterhalb.  A.  Arcton, 
nor  dir  halb,  qd  e  septentrio.  M.  Misinibria.  qd  e  meridies  ()  sundirhalb  U7id 
Forfex  forficis  a  filo  oponr.  <  e  sartoE  ()  natari.  läge  23 — 30:  gll.  zti  den  bei- 
den ersten  büchern  de^  Orosius  mit  verschiedenen  deutsclten  im  context (DCCXIj'^- 
5  nacht)'.),  läge  31 — 37:  verschiedene  wort  erklär  un  gen.  Inge  38 — 45  und  das 
doppclbl.  46.  47:  zunächst  bis  40^  von  and,  Jmnd  das  2  buch  der  Instructionen 
des  Eucheritis,  dann  bis  41^  in  frage  und  antwort  erklärungen  von  Dies, 
Nox  us^c.  42* — 46^  differenxen:  Inter  aptum  et  utile  usw.  47***  von  and. 
hand  über  perfectus  numerus,  läge  48 — 55  (55^  leer):  differenzen,  in 
10  der  JiauptsaeJie  alphabetisch,  Inter  absconsum  et  abscondituin  quid  interest  usw.; 
3)  bl.  56 — 81  zweispaltig  {dann  2  bll.  ausgeschnitten;  rote  Signatur  i  63^  iii  79^ 
nn^  80*;  ii  steht  65^  mitten  in  der  läge  64 — 71)  sentenzensammlungen, 
vgl.  WMeyer  Publilius  Syrus  5.  11;  4)  &/.  82 — 90  einspaltig  {eine  läge  und 
das    einzelbl.  90,    dessen   rückseite   leer    ist).     Incipiunt    regule    quib^    casib^ 

15  queq;  noia  oiungantur,  82*^  Incipiunt  quib^  obliqs  queq;  uerba  iun- 
gant~,  84*  Qvot  süt  q  in  declinatioe  plibare  osuerüt  curiosi  decli- 
natores  {fragen  und  antworten),  86^  quantität  der  Stammsilben  (a  ante  b, 
a  ante  c  usw.),  darin  88*  pila,  balla.  bl.%1  —  ^^und  ein  unbezeichnetes  leeres, 
vor  dem  zwei  weitere  bll.  ausgeschnitten  sind:  91*  leer,  91^  De  Pedibvs  =z  Do- 

20  nati  Ars  i,  4,  92^  Servii  Centimetrum  {Gramm,  lat.  4,  456 /f).  94^  leer; 
5)  bl.  96 — 99  und  dann  drei  leere  unbezeichnete  bll.  {ein  quaternio),  zweispaltig. 
Donati  Ars  iir,  1 — 6,  98*^  De  xii  vitiis  oratio7iis:  Barbarismvs.  df  a  bar- 
baris  gentibus  usw.  {vgl.  Notices  et  extraits  xxii,  2,  68),  98^^  De  pedibus 
{sclieint    ein    auszug    aus    des    Clemens  Ars    in    der  Bamberger    hs.    M.    v.   18 

25  bl.  54* — 56^);  6)  bl.  100  bis  zum  schluss  {vier  lagen,  die  vierte  nur  noch 
aus  drei  bll.  bestellend),  wider  einspaltig,  eine  grammatische  Ars,  beginnend 
(P)repositio  dicitur  a  preponendo  eo  quod  preponatur  aliis  partibus.  124^  saec. 
XIV  die  von  Mone  Anz.  8,  105  abgedruckten  verse:  sie  kehren  bei  Brun  von 
Schönebeck  s.   385  Fischer  wider.  —  FJMone  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vor  zeit 

80  8  (1839),  98.  —  [P.  309.]  [425 

17403  (Schir.  3;  bl.  1*  oben  Hoc  volumen  est  beate  Marie  virginis  In  Scheyrn 
saec.  xiv)  in  gröstem  folio,  xiii  jhs.,  244  bll.:  bl.  1*  Ratio  spere  mit  figur, 
dann  recepte  {worin  über  Symphoniace  die  gl.  pils  en)  und  folgende  leoninische 
hexameter: 

35  Obtineat  uerum  lumen.  tarn  grande  volumen.  Qui  scripsit  gratis  dono  summe  pietatis. 
Si  quis  forte  petit  scriptorem   noscere   quis  sit.     Nomine  chünradus   fuit    ex  con- 

fratribus  unus. 
Hunc  in  honore  pie  noscat  scripsisse  marie.     Hoc  opus  egregium.  magnis  lecto- 

ribus  aptum. 

40  Supplicat  hie  si  quid  minus  aptum   forte  rescripsit.     Huic  ignoscatur.    super    hoc 

ueniamque  petatur. 
Namque   laborauit  solus.  solusque  patrauit.     Et  qua  dignus  erat  scribens  mercede 

carebat. 


560  VioKZKicHNis  Dkk  Hsh.  426—429 

Pro  quo  <l(!})(;t  (ii   lux   ctorno  requioi.     Hoc  pater.   hoc  natuw.    hoc  prestet    spiritus 

abnuH.  AMEN. 
Gaudoat  et  l(!ctor  in  cclis  atque  cupitor  Qu(j  sunt  ignota  sibi  perquirat  fore  nota. 
Dextram  scriptoris  benedicens  omnibuH  horis. 
5  1^  tafel  des-  Inhyrinths,  der  winde  und  elemente.  2^  hild  Christi  am  kreuz  als 
microcosmus.  2^ — 4''  bilder  medizinischer  Operationen,  der  menschlichen  ädern  usw. 
5*  zeichnmig  von  Jerusalem.  5^ — 6^  hilder  symbolischer  natur  aus  der  bibl.  gpy- 
schichte.  1^  hild  der  Maria.  7^  notiz  über  die  anfertirjung  des  vorliegenden  codex 
zu  Scheiern  im  jähr  1241  durch  f rater   Chunradus   soune   benierkungen   über  die 

10  sonst  von  diesem  geschriebenen  resp.  gemalten  bücher  und  Verzeichnis  der  bi- 
bliothek  des  klosters  {MO  SS  xvii,  623/).  S^ ff  {von  hier  ab  jede  seile  vier- 
spallig)  das  erste  Salomonische  glossar,  ISO^ ff  das  zweite,  beide  mit  zahl- 
reichen deutschen  gll.,  die  zum  kleinem  teil  im  context  stehen,  zum  gröfsern  in- 
terlinear  sind,    im  ersten  fall  häufig    rot  diirchsb'ichen  (MCLXXVa).     217^  ver- 

15  zeichnis  der  menschlichen  glieder  {s.  bd.  3,  437  anm.  2).  218*  ff  {die  seilen  zu 
2  spalten)  — 231*^  gll.  zu  den  biblischen  büchern  mit  deutsclwn  fast  immer  im 
context  befindlichen,  genau  in  der  folge  des  Chn.  13002  (s.  dort  die  auf  Zählung). 
231^ — 235^  bibelgll.  ohne  deutsches.  235*  sp.  2  Urkunde  des  patriarchen  F. 
von  Jerusalem  und  des  priors  Ä.   vom  hl.   grabe,    welche  reliquien  der   hl.  statten, 

20  zu  einem  kreuz  zusammengefügt,  durch  den  canonicus  Konrad  nach  Deutschland 
schicken,  damit  den  unbemittelten  die  reise  iyis  hl.  land  erspart  bleibe:  es  sollen 
nämlich  diese  reliquien  für  die  sie  anbetenden  und  almosen  spendenden  die  gleiche 
lösende  kraft  besitzen,  wie  weym  dieselben  Palästina  persönlich  besucht  hätten, 
ferner  ein  brief  des  patriarchen  E.  und  des  priors  P.  vom  hl.  grabe  an  herzog  C. 

25  von  Dachau,  durch  den  letztey^er  ersucht  wird,  dafür  sorge  zu  tragen,  dass  ein 
kreuz,  welches  jemand  aus  der  noticia  seines  vaters  einem  bruder  des  hl.  grabes 
abgenommen  habe,  wider  der  kirche  von  Jerusalem  zurückgestellt  iverde  {vgl.  BWB 
2^,  455).  235^  {dreispaltig)  bulle  pabst  Paschalis  u  (1103  xi  kal.  dec.)  für  das 
kloster   SMartini  zu  Vispach;    desselben  (1104  vii  id.  nov.)  für   Usenhoven;    236^ 

^0  Privileg  k.  Heinrichs  v  (1107  iii  non.  ian.)  für  Usenhoven;  237^  bulle  pabst 
Calixts  II  (1123  vii  kal.  apr.)  für  Scheiern;  237^  privileg  k.  Heinrichs  v  (1124 
VII  kal.  mal.)  für  Scheiern;  238^  bulle  pabst  Eugens  ui  (1145  xi  kal.  mai.)  für 
Scheiern:  sämmtlich  abgedruckt  Mon.Boi.  x,  437  —  456.  238^  historische  notizen 
über    Scheiern,    unvollständig,    da    das    nächste  bl.    ausgeschnitten   ist.    239  /f  be- 

35  Schreibung  vo7i  kräutern  und  ihren  heilkräften  mit  bildern  und  am  rande  beige- 
schriebenen deutschen  namen,  dh.  p seudo-Apulejus  c.  66 /f  (MXXXII);  daran 
schliefsen  sich  recej)te  gegen  krankheiten.  Ad  pulices  extu-pandos,  Ad  pisces  ca- 
piendos,  Ad  ceruos  capiendos.  243^^ — 244*  {vierspaltig)  lat. -deutsches  alpJmbetisches 
kräuter glossar  (MIX),  unvollständig,  weil  vor  244  eüi  bl.  verloren  ist.    244^  verse 

40  über  urin  (Dicitur  urina  quia  sit  de  renibus  una  =  Aegidius  Corboliensis 
De  urinis),  über  die  kr ebsk rankheit  (Accipe  sepum  hirci  thus  ceram.  cum  pice 
nauis  usw.;  über  nauis  steht  tigilich)  uä.  bis  244^  wo  miten  rot  der   hexameter 

HIC.    LOCYS.    EST.    METE.    FRATRES.    SINE.    FINE.    VALETE.    AMEN.      auf    der   rückscite 


München  Cl.  17403-18140  5G1 

V071  hl.  244  das  IG  capitel  des  Chronicon  Schireyisc  {MG  SS  xvii,  G20).  — • 
BPez  Thesaurus  auccd.  )iorissifm(s  i,  1  (1721),  diss.  isay.  xxviir,  ausführ- 
licJier  MZicgelhaucr-OLegipoyitius  Histoi'ia  rci  litcrariac  oi'dinis  SDenedicH  1(1754), 
öoOb— 552*.  Aretifis  Beijtr.  G  (180G),  101.  EGGraff'  DluL  3  (1829),  415//: 
5  Allartmann  Zs.  23  (1879),  187  //'.  —  [//.  §  13.  15.  P.  8.]  [426 

18036  (Tegerns.  R.  10)  in  folio,  ix  jJis.,  217  zweispaltige  hll.,  die  lagen  xxiir 
— XLViiii  einer  grofsen.  hibelhs.  auf  die  letzte  läge  folgen  noch  zwei  hll.  und 
zwei  iveitere  sind  darnacli  ausgeschnitten:  die  hs.  heginnt  mit  4  Regum  25,  7, 
dann  stehen  2*^  FaraUpp.,   93^  Praefatio   Hicronymi  ad  Salomonis  opcra,  94^  Pa- 

10  rabolae  Salomonü,  125^^  Eccles.,  13G^  Cantieum  canticorum,  142^  Sapientia,  IGl^ 
Eccli.,  2 IG*'  Confessio  Jesu  fili  Syrach,  217^  Oratio  Salomonis.  die  deutsche  in- 
terlinear glossierung,  welche  init  nur  wenigen  ausnahmen  von  einer  hand  des  xjhs. 
hefiTÜhrt,  derselben,  die  auch  den  lat.  text  an  vielen  stellen  geändert  hat,  beschränkt 
sich  fast  aus  schlief  stich    auf  den  Eccli. :    aber  auch  dort  sind,    wie  die    anm.  des 

15  näliern  ausweisen,  zahlreiche  gll.  ausradiert  (CLXIII.  CCXXIX.  CCXL.  CCLXI. 
CCLXIX).  —  Bibl.  3.  [P.  38.  S.  i  211—498.]  [427 

18059  (Tegerns.  X.  21.  1^)  in  grofs  folio,  xi  jhs.,  233  bll:  bl.  2^—102^  zwei- 
spaltig der  commentar  des  Servius  zu  Vergils  Buc,  Georg.,  Aeneis;  bl.  1, 
urspr.   leer,    ist    auf  seiner  i'ückseite   mit  einer  lat. -deutschen  [aus   Einhard    ge- 

20  schöpften)  windtafel  versehen  (vgl.  bd.  3,  G09  anm.).  bl.  33^^  ivaren  hinter  Ser- 
vius zu  Georg,  iii  wegen  dünne  des  pergaments  leer  gelassen,  von  späterer  hand 
ober  ist  auf  33^  ein  Verzeichnis  der  Tegerns eer  lehen  eingetragen,  hg.  vo7i 
SGünthner  Gesch.  der  litterar ischen  anstalten  in  Baiern  1  (1810),  142 — 144, 
daraus  schlecht  widerhoU  durch  MvFreyberg  Älteste  geschichte  von  Tegernsee  (1822) 

25  5.25  anm.  bl.  IG 3* — 230^  ebenfalls  zweispaltig  die  Buc,  Georg,  und  Aeneis  des 
Vergil,  230^ — 233^  die  kleinern  gedichte.  deutsche  gll.  s])ärlich  im  commentar 
des  Servius  (DCCCLXXVI),  sehr  zahlreich  marginal  und  interlinear  in  de7i  weic- 
hen des  Vergil,  von  zwei  hände7i  herrührend,  deinen  zweite  mit  dunklerer  dielte 
schrieb  und  manche  gll.  der  ersten  hand  verbesserte  (DCCCLIX).  —  erste  erwäh- 

30  nung  der  gll.  durch  BJDocen  in  Aretins  Beytr.  7  (1806),  290,  vgl.  seine  Miscell. 
1  (1807),  189.  200  amn.  ESteinmeyer  Zs.  15  (1872),  50—96,  vgl.  HJVelthuis 
De  Tegernseeer  glossen  op  Vergilius,  Gro?iinge?i  1892.—  Tg.  2.  VA.  VE.  VG. 
[R  §  125.  P.  290.  S.  i  701— 814^.  o  236—237.]  [428 

18140  (Tegerns.   R.  18.  2^)  m  quart,    xi  jhs.  {nach  bleistiftbeme^'kungen  Docens 

35  um  1070  geschrieben,  vgl.  JRvRaumer  Einwirkung  s.  89),  211  bll.  der  neuen  (293 
der  alten)  zählmig:  die  reichhaltigste  aller  glossenhss.,  bestehe^id  aus  fünfund- 
dreifsig  am  schluss  signierten  quaternionen  —  nur  xriii,  der  die  Psalmen  ab- 
schliefst, hl.  104 — 107,  ist  ein  binio,  xxix  urspr.  ein  quinio ;  dass  i  schon  mit 
hl.  7  schliefst,    rührt    daher,    dass   die   jetzige    zähhmg    das  vorsatzbl.  nicht  mit- 

40  rechnet;  x  (72 — 80)  zählt  9  bll.,  weil  75  mit  dem  pi'olog  zu  Job  später  einige  fügt 

ist  — /  einige  haben  bll.  verlor oi,  so  xii  (89 — 95)  eins  nach  89,  xxiii  (172 — 178) 

eins  nach  178  {daher  fehlt  dort  die  lagenbezeichnung),  xxvii  (203 — 209)  eins  nach 

204,  XXIX  (218 — 226)  eins  vor  218;  von  der  letzten  %exxxv(267 — 271)  sind 

Althochdeutsche  glossen  IV.  3Ö 


5G2  Verzeichnis  Der  Hsh.  429—431 

sogar  die  drei  letzten  Ml.  weggeschnitten,  die  gll.  sind  sehr  sauber  in  je  drei 
spalten  auf  der  seile  abgesetzt  geschrieben ;  nur  in  den  prologen  der  bibliscJien 
bücher  herscht  keine  spallenteilung.  zuweilen  blieben  die  anfangsseiten  von  lagen 
unbeschrieben,  so  218*.  22 7'^  bis  bl.  51^  dh.  bis  zum  schluss  von  Regum  iv,  und 
5  in  den  gll.  zu  de7i  Acta  apostolo7'um  bl.  179  ff  finden  sich  die  distinctionen  der 
biblischen  bücher  rot  an  den  rändern  verzeichnet,  auch  sonst  ist  mehrfach  durch 
beigesetzte  capitelzahlen  oder  nummern  oder  spatien  für  die  Orientierung  gesorgt, 
die  deutschen  worte  stehen  zum  gröfse7'n  teil  im  context,  zum  kleinern  über- 
geschriebeyi  (was  in  jedem  falle  angemei'kt  wurde),    die  reihenfolge  der  gll.  ist  diese: 

10  1*  Genesis  (VIII),  8*  Exodus  (XXVIII),  13^  Leviticus  (XLIII),  15^  Nianeri 
(LVI),  17b  Deuter onomium{LXlX),  21b/o5we(LXXIX),  23^  Judicu7n(LXXXYlll), 
25^  Ruth  (XCIV),  JRegum  i  {CHI:  hier  ist  hinzuzufügen:  Antequam  extingeretur 
.i.  lampas.  l  entoti  a  28^—3,  3),  Sb^Eegum  ii  (CXIX),  42*  Regum  in  (CXXXV), 
47^  Regum  iv  (CXLVIII),  52*  Paralipp.  i  (CLVIII),    56^  Paralipp.  ii  (CLXIII), 

15  60b  Parabolae  (CCXXIX),  65*  Eccles.  (CCXL),  66*  Canticum  cant.  (CCXLIX), 
69*  Sapientia  (CCLXI),  69^  Eccli.  (CCLXIX),  76*  Job  (CCXII),  86^  Tobius 
(CLXXXVI),  87b  Judith  (CXCIII),  89^  Esther  (CGI),  90*  Esdra^  i  (CLXVIII), 
daran   anschliefsend    92^  einige  Ezechielgll.  (CCCII),    93*  Maccab.  i  (CCCLVII), 

nes 

94b  Maccab.  ii  (CCCLXIV:   700,  59  gichuolla^  a),  97*  Psalmi  (CCXXI),  i7n  a7i- 

2Q  schluss  daran  die  Cantica  107*  Ezechiae  (CCLXXX),  Annae  (CVI),  Habacuc 
(CCCXLV),  107b  Moysi  (LXX),  108*  Esaias  (CCLXXIX  a^),  179*  Acta  apost. 
(CCCXCII),  187*  Esaias  (CCLXXIX  a%  191^  JereiJiias  (CCXCI),  194*  Threni 
(CCXCV),  Ezechiel  {CCCl),  191^  Daniel  (CCCXl),  200*  O^ea«  (CCCXVII),  200b 
Johel  (CCCXXII),    201*  Ainos   (CCCXXVI),  202*   Jonas  (CCCXXXIV),    202b 

25  Mieheas  (CCCXXXIX),  Nahum  (CCCXLII),  203*  Habacuc  (CCCXLIV),  Sopho- 
nias  (CCCXLVII),  203b  Aggaeus  (CCCXLIX),  Zacharias  (CCCLI),  204b  ifa- 
lachias  (CCCLIV),  205*  Epistola  Jacobi  (CCCCLXVIII),  205b  Epistola  Petri  i 
(CCCCLXXI),  206*  Epistola  Petri  ii  (CCCCLXXVI),  206b  Epistola  Joha7i7iis  i 
(CCCCLXXIX),    Epistola    Johamiis   ii   (CCCCLXXXII),    Epistola   Joha^mis  m 

3Q  (CCCCLXXXV),  Epistola  JudaeiCCCCUXXXYUl),  207^  Apocalypsis  {CCCCXC)y 
208*  Epistolae  Pauli,  darunter  216*  die  ad  Hebraeos  (CCCCLXII),  218*  leer, 
218b  Hist.  ecclesiastica  (P0CÜXXY\  227^  leer,  227^  Oregorii  Dmlogi  (DCL,XIV% 
230*  Gregorii  Cura  (DCXXXVIII),  234b  Qregorii  HomiUae  (DCLXXIV), 
242b   Canones  (DXCI),    257*    Regula    SBenedicti   (DLXIV),  259*   Vitae  patrum 

35  (DCCCLXXXIII),  262*  Liber  comitis  (CCCCXCV),  darauf  nach  e^?^e??^  spatium 
von  drei  Zeilen  265*  bis  zwn  schluss  271*  die  nichts  deutscJies  enthalte7ide  glosa 
zu  den  pivlogen  der  Paralipp.  mid  der  propheten.  —  erste  nach'icht  gab  BJDoce7i 
inAretins  Beytr.  3,  3  (1804),  b^  ff  —  Miscell.  1  (1807),  158  ff.  198.  WHohgräfe 
Die  spräche  des  ahd.  glossars  Chn.  18140,  Halle  1889.  —  Bibl.  1.  Can.  10.  Ec. 

40  (1.)  Ep.  can.  3.  Gc.  1.  Gd.  1.  Gh.  1.  Le.  3.  RB.  VP.  [H  §  5.  88.  93.  100.  108. 
P.  1.  8.  i  211—498.  957—987.  989—1001.  1005—1013.]  [429 

18181  (Tegerns.  X.  29.  1^)  in  folio,  xi  jhs.,  118  bll.:  verschiedene  gramma- 
tische Schriften  (s.  den  Katalog),  abgeschrieben  aus    Chn.  6281  {Qra7ii7n.    lat,    ed. 


München  Cl.  18140—18375  5G3 

Keil  4,  XLiv  nnm),  danintcr  dm  Ars  des  Aurcliiis  Augustinus  mit  einer 
deutschen  der  vorläge  fehlenden  ititerlineargl.  {D^JAll^  nacht r),  dann  auf  hl.  118^ 
folgoides  Verzeichnis,  welcheni  von  einer  and.  Jiatid  eine  reiJie  deutscher  gll. 
iibcrgeschriehen  sind  (MCXL):  Hoc  sunt  iiistruinta  piscalia.  siue  etiä  quoq,  ad 
5  usü  cellarii  ptinentia.  quo  Gotahclni'  1  inuenta.  siuc  plura^  acquisita  iuibi  rcliqui. 
officiü  cellarii  restituens.^  xvi  kl  februarii.    Anno  dnice  incarnationlB.'^    M.  xxiri 

&  diias  episcopi 

Incubas  uinarias  xxxvi.  qiiindecl  :  ex  eis  cü  vino.  quinq,  cü  ceruisa.  &  qua- 
tiior  niagnas.  quatuorq,  paruulas.  duas  cum  vino  &  nietone.  Lagoenas  saugmari- 
tias.  XL.  &  dece  ferro  circüdatas.  Sellä  cü  hultia  &  filtro  atq,  freno.  Massam  unä. 

&  vnä  paruvlam.  ' 

10  Bipennes.  im.  Secures  viii  Dolatorias  viii.  Falces  foenales.  xii.  Falciculas.  ^  in. 
Aratrü.  ligone.  i.  Uomere.  ^  luga.  im.  Ascias.  ii.  Caldarios.  vi.  Sartagines.  vi. 
Fuscinulä. '^  i.  Cramuculas.  iii.  Endire.  i.  Sergä.  i.  Graticulas  ii.  Terebellos.  vii. 
Roscios.  II.  Malleolos.  iii.  Incüdes.  iii.  Pianatoria.  iii.  Runcina.  i.  Furca.  i.  Fu- 
nes.  vin.  Uuangas.  ii.  Duo  dolia.   cü  boleribus.  duo  cü  leguminibus.    Garros.  iii. 

15  Leugas.  m.  Sedatios.  v.  Sagenas.  iii.  Retia  strumalia.  xxxim.  Retia  lacunaria. 
VII.  Retia  stagnaria.  vi.  Unü  tripnezi.  Funes  satis.  Rivareä.  i.  Naues.  vi.  Caseos. 
Lxx.  II.  Lini  Septem  scoti.  &  cannaui  noue.  Manuale,  i.  Inuaccaritio  Liutpti. 
Taurü.  unü.  Uaccas.  xvii. :  Uitulas.  m.  Inarmtario  Ruotpti.  Uaccas.  xii.  Uitulas. 
im.  &  Taurum.  Inarmtario:  Engilmari  Tauros  duos.  Uaccas.  xxv.    Uitulos.  iiii.^ 

20  Incaprificio  Gotahelmi.  Capras.  xxiiii.  Hedos.  x. :  Itemq,  in  officio  Rih]^.  Hir- 
cos.  II.  Capras.  xxx.  im.  Hedos.  x.  Inuaccaritio  Adal.  Tauros.  ii.  luuencos.  ii. 
Uaccas.  XX.  im.  Uitulos.  vi.  —  BJDocen  Zs.  für  Baiern  und  die  angi'änzenden 
läjider,  zweiter  Jahrgang,  erster  band,  München  1817,  s.  12b  ff  unter  dem  titel 
'  Oelwnomie-geräthschaften  und  Viehbestand  des  klosters    Tegerfisee,   im  jähre    1023 

25  durch  Gotahelm,  nachmaligeji  abt  von  Benedictbeuern,  aufgezeichnet^ .  —  [P.  475. 
S.  o  224—225.]  [430 

18375  (Tegerns.  X.  28.  1°)  m  folio,  x  jhs.,  273  bll,  bestehend  aus  3  hss., 
welche  jede  für  sich  signiert  sind,  aber  von  vorn  herein  zur  aufeinanderfolge  be- 
stimmt ivaren:  1)  bis  bl.  91^  {zwölf  lagen,  am  schluss  gezeichnet  A  bis  I  und 

30  —  von  jüngerer  liand  —  kbism);  2)  bl.  92^ — 184^  (zwölf  lagen,  deren  vor- 
derste i — V  signiert  sind  von  alter  hand,  während  sämmtliche  von  der  jungem 
Jmnd  mit  n  bis  z  und  p^  gezeichnet  wurden;  3)  bl.  185^ — 273^  (zwölf  lagen, 
die  zehn  ersten  mit  i — x  numeriert),  bl.  1* — 3^  (zweispaltig)  verse  des  Theo- 
dulf  usw.,  s.  den  Katalog  und   MG  Poetae  lat.  1,  IG 8.  440.     3^  sj).  2  tmd  4»^ 

35  (einspaltig)  grammatisches  (ans  Priscian  geschöpft)  von  einer  hand  des  xi  jhs. 
5a — 249'^  Prisciani  Institut.  1 — xvm  mit  zahlreichen  lat.  und  deutschen  gll. 
verschiedener  hände  an  den  rändern  und  zwischen  den  Zeilen  (DCCLXIV).  auf 
&/.  91^  wo  die  erste  hs.  ihr  ende  hat.  Ratio  spere  phitagore  philosophi  quod 

^  darnach  ein  wort  radiert  ^  von  nun  an  and.  hand  '  Anno  —  incarnatio- 
nis  auf  rasur  *  die  übergeschriebenen  ivorte  und  von  viii  die  drei  letzten  striche 
auf  rasur  ^  Falciculas]  das  erste  1  aus  s  corr.  "  darnach  rasur  von  i  '  hier 
heginnen  die  deutschen  gll.        ^  darauf  rasur  von  &  quinq,  ?  minores 

36* 


564  Verzeichnis  Der  Hss.  431  —  437 

apologiuH  (lisscrip.sit  ut  de  quacumque  re  scire  uolueris  uel  consulere  utpute  de 
egris  qua  diei  iNcurrit  et  sea  die  quota  luna  fuerit  scire  debes  addes  NomeN  ip- 
sius  secundum  iNfrascriptos  et  sie  in  uno  colligis  et  partiris  in  xxx  quicquid 
remanserit  in  spera  respicies  et  sie  inuenies  et  si  sursum  inuenies  uiuet  et  prospe- 
5  rum  erit  ei  si  autem  iNfra  fuerit  morietur;  dazu  ein  kreis  mit  den  zahlen  i — xxx 
m  zwei  ahteilungen  und  am  rande  die  hvxihstahen  des  alphabets  mit  den  ihnen 
entsprechenden  zahlen;  sodann  zwei  metrische  rät  sei,  das  erste  von  Alcuin  (vgl. 
Neues  archiv  4,  123).  140^  nach  dem  ende  des  10  huchs  Epitaphium  papae 
Damasi.     über  den  weitern  inhalt   der  hs.  von  hl.  249^    bis  zum  schluss  s.  den 

10  Katalog,  in  dieser  partie  kommen  weder  lat.  noch  deutsehe  gll.  mehr  vor.  dem 
rücMeckel  ist  ein  pergamentbl.  saec.  x  aufgeklebt,  welches  vierspaltig  ein  stück  eines 
lat.  glossars  aus  dem  buehstaben  L  enthält  und  am  köpf  ein  inhaltsverzeichnis 
der  hs.  von  einer  hand  des  xv  jhs.  trägt,  ein  gleiches  hl.  befand  sich  früher  au^h 
auf  dem  vor  der  decket. -^  Pr.  t.  [P.  261.   S.  i  1125  —  1137.]  [431 

15  18480  (Tegerns.  X.  1.  3)  m  folio,  xi  jhs.,  217  blL:  Schriften  des  Boethius 
(s.  den  Katalog),  auf  dem  ungezählten  und  sonst  leeren  vorsatzhl.  eine  deutsche  gl. 
als   federprobe  (MCCXLIV).  [432 

185339  2  (Tegerns.  S.  9.  2^)  in  quart,  xi/xii  jhs.,  240  bll.  (240*^  später  er- 
gänzt): des  Ambro sius  Expositio  evangelii  secundum  Lucam  mit    einigen    deut- 

20  sehen  interlinear-  und  marginalgll.,  welche  sämmtlich  von  einer  hand  tnit  blasser 
dinte  eingetragen  sind  (DXXIII  mit  nachtr.  bd.  2,  777).  auf  detn  deckel  steht 
von  einer  hand  des  xiv  jhs.  vermerkt  Hüc  libs  abbas  Gospt9  9pauit.  —  Tg.  4. 
[P.  104.   S.  i  1138.]  [433 

18524,  2  (Tegerns.  S.  44.  2)  in  grofs  octav,  i^jhs.,  203  bll:         1)  hl.  1—26 

25  (26^ /eer)  Epistvla  sancti  Hieron  im i  de  ordinibus  ecclesiasticis  mi^  einer  deutschen 

or 

interlinear  gl.  (DCXCVP  nachtr.)  und  notizen  De  obseruatione  nii  tempo- 
rum;  2)  hl.  27^ — 105^  mit  lagensignaturen  Isidorus  De  officiis,  woran  sich 
allerlei  excerpte  aus  Hieronymus ,  Isidor  wid  and.  kirchlichen  autoren  —  s. 
den  Katalog  —  anschliefsen.     203^  der  segen  pro  nessia  MSD  iv,  5  B;  facs.  bei 

30  MEnneccerus  Die  ältesten  deutschen  sprach-denkmäler  (1897)  tafel  8.  [434 

18528,  1  (Tegerns.  R.  37.  2^)  in  klein  folio,  xi  jhs.,  165  bll,  von  denen  das 
letzte,  nur  zur  kleinern  hälfte  vorhandene,  auf  ein  octavdoppelhl  eines  missale  vom 
ende  des  xi  jhs.  aufgezogen  ist:  1)  bl  1 — 115  m  vierzehn  von  der  zweiten 
ab  je  am  schluss  gezeichneten  lagen  und  einem  binio,  dessen  letztes  bl  fehlt  (115^ 

35  hört  mitten  im  satze  Non  surrexit  propheta  sicut  auf):  16^  Signatur  ii,  dann 
rasur,  24^  in,  29^  im,  dann  ein  bl.  ausgeschnitten,  ebenso  7iach  36^  46^  vi, 
56^  VII,  65^  vni  {auf  64^  ist  diese  zahl  ausradiert  und  nachher  auf  das  einzelne 
hl.  65  eingetragen),  73^  viiii,  81*^  x,  86^  xi,  davor  ein  bl.  ausgeschnitten,  94^  xii, 
102^  XIII,  112^^  xiiii,  115^  von  einer  hand  saec.  xv  15.     bl.  1^  urspr.  leer,   be- 

40  schrieben  mit  federproben  saec.  xii  und  einer  inhaltsangabe  saec.  xv.  l''  Remi- 
gius  in  Genesim.  30^  Incipit  prologus  subsequentis  operis.  lib  Exodi;  nach 
dem  prolog  steht,  wie  es  scheint  auf  rasur :  Hunc  librum  exposuit  hrabanus  iure 
sopbista.  strabus  et  imposuit  friuolus  hos  titulos.     im  context    eine  deutsche   gl 


München  Cl.  18375—18547,  2  565 

(XXV  naehtr.).  CG"  Prologus  U u a  1  a f  r itl i  S t r a b i  i n  L e u i t i c u m  7nit  deutschen 
context-  und  iuterUtieargll.  (XL  nachtr).  87^  Incipit  expositio  UUalafridi  in 
librv  Numeri  auf  rasur.  99*  oben  am  hescluiittcnen  rande  die  Flamen:  Hainr 
Mathilihit.  Mergart.  Etha  (E  xwcifelhaft).  Ma  ....  103^  In  clei  nomine.  In- 
5  cipit  expositio  Remigii  in  Deutronomium.  während  bisher  die  einzelnen 
commentare  je  mit  einer  neuen  läge  begannen,  liebt  bl.  IIG*  hs.  2)  an,  deren 
lagen  ati  %wei  Schreiber  zur  herstellung  gegeben  ivaren.  der  eine  schrieb  so  eng, 
dass  er  immer  auf  dem  letzten  bl.  (123'^.  140**)  die  Zeilen  kimstlich  verkleinern 
muste  oder  dasselbe  nur  halb  beschreiben  konnte  (131),  der  zweite  so  weit,  dass  er 

10  d£n  lagen  ei)i\elne  und   dann  nur  teilweise  beschriebene  bll.    (149.   1G5)  hinzuzur 

fügen  genötigt  war.     sämmtliclie  lagen  dieser  hs.  sind  von  einer  hand  des  xv  jhs. 

je  oben  auf  der  Vorderseite  des  ersten  blattes  mit  A.  B.  C.  D.  E.  F  (IIG^  124*. 

132*.   141*.  150'**.   158*)  und  unten  auf  der  rückseite  des  letzten  mit  16.   17.   18. 

19.  XX.  XXI  (123K  131b.  140^   149^.  157^  164^)  bezeichnet,    nach  120  ist  ein 

15  schmaler,  nur  auf  einer  seite  beschriebener  pergamentstreif  eingeheftet,  nach  140 
ein  bl.  ausgeschnitten,  diese  hs.  brhigt  den  commentar  des  Hrabanus  zu  Ju- 
dicum  und  zu  Ruth,  abschrifi  des  ganzen  ms.  scheint  in  Chn.  17114  {s.  dort) 
vm'zuliegen.  [435 

18530,  1  (Tegerns.  R.   17.  2^)    in  grofs   quart,  xi  jhs.  {unter  den  quellen    des 

20  reichlicJien  lat.  commentar s  zu  den  Episteln  nennt  der  Schreiber  auf  1^  obeji  au^h 
Lantfranch),  165  bll.:  bis  bl.  110*  (110'*  leer)  die  Paulinischen,  von  da  bis 
bl.  126^  die  catholischen  briefe.  127* — 165^  steht  das  buch  Job,  dem  am 
rande  Gregors  Moralia  als  commentar  beigeschrieben  sind,  dass  nicht  zwei  ver- 
schiedene hss.  hier  vereinigt  sind,  lehrt  die  fortlaufende  quaternionenzählung.     165^ 

25  federp'oben ;  auch  ist  dort  der,  wie  es  scheint,  von  einer  hand  des  xv  jhs.  her- 
rührende vermerk  Iste  über  est  monasterii  sei  Quirini  In  Tegernsee  ausradiert,  die 
deutschen  gll.  der  hs.  erstrecken  sich  über  die  Paulinischen  und  catholischen  briefe 
(CCCXCIX.  CCCCIX.  CCCCXVII.  CCCCXXIV.  CCCCXXX.  CCCCXLVIII. 
CCCCLXI.  CCCCLXVIII.  CCCCLXXI.  CCCCLXXVI.    CCCCLXXIX);    doch 

30  nur  in  denen  zu  den  Paulinischen  briefen  ist  nicht  selten  geheimschrift  angewandt 
und  nur  sie  sind  zuweilen  auch  unter  geschrieben  oder  am  rande  eingetragen,  dass 
die  hand  der  deutschen  und  lat.  gll.  von  bl.  24:  an  identisch  mit  der  von  Bibl.  3.  sei, 
wie  Docen  in  einer  bleistiftnotiz  auf  bl.  1^  meint,  scheint  mir  sehr  zweifelhaft.  — 
BJDocen  in  Äretins  Beytr.  3,   3  (1804),    73  =  Miscell.  1    (1807),    179.    —  Ep. 

35  can.  1.  Ep.  P.  1.  [H.  §  16.  P.  78.   S.  i  1085—1092.]  [436 

18547,  2  (Tegerns.  X.  56.  2^)  in  quart,  205  bll:  1)  saec.  xi  bl  1—93 
Sulpicii  Severi  Vita  SMartini  nebst  anhängen  aus  Gregor  von  Tours  und 
einer  homilie  auf  den  heiligen  mit  zahlreichen  deutschen  interlinear-  und  margi- 
nalgll  (DCCCCX);  2)  saec.  xii  bl.  94  {urspr.  leer,  jetzt  auf  der  rückseite  mit 

iO  neumierten  texten  beschrieben)  — 110  Vita  S  Go  dehardi;  3)  saec.  x  und  xi 
bl.  111 — 185  Vitae  Magni,  Severi,  Uueneezlaui ,  Basilii,  Effrem; 
4)  saec.  xjxi  bl  186  bis  zimi  schluss  Hieronimus  aduersus  Heluidium.  de 
sc:e  Mariae  perpetua  uirgitate  (sie).     204*  Ymnus  sei  Hieronimi  de  natiuitate 


566  Verzeichnis  Der  Hss.  437—443 

dni.  205*  leer,  205*'  altes  inJiaUsverzeichnis  des  ganzen  codex.  —  erste  nachricht 
von  den  yll.  <jah  JlJDocen  in  Aretins  Beytr.  7  {lH()(j},  2HS.  EGGraff  SprachscJmtz 
1  (1834),  LI  (ahdruck  der  schlusspartie  von  755,  52  an).  —  Da.  Mart.  [H.  §  123. 
P.  125.  S.  i  1045—1066.]  [437 

5  18550,  1  (Togerns.  S.  34.  3^)  in  folio,  ix  jhs.,  156  bll. :  Gregors  Cura  mit 
eiyier  reihe  deutscher  interlinear-  und  marginalgll.,  die  letztern  aber  fast  sämmtlich 
wider  ausradiert  (DCXLV).  154* — 156*  stehen  gesammelte  lat.-deutsche  gll.  zur 
Cura  (DCXLVI),  auf  welche  einige  fedei'jnvben,  darunter  zweimal  der  name  adal- 
HART,  folgen,     vor  156*    shid  3  bll.  ausgeschnitten,    156**  ist  leer,     dem    vorder- 

10  deckcl  war  eine  Urkunde  des  papstes  Martin  für  Tegernsee  aufgeklebt.  —  erste 
erwühnung  der  gll.  bei  BPez  Thesaurus  anecd.  novissimus  i,  1  (1721),  diss.  isag. 
LXi,  facs.  im  Chronicon  Gotwicense  1  (1732),  36.  BJDocen  in  Aretins  Beytr.  3,  3 
(1804),  82/"=  Miscell.  1(1807),  189/:  199.—  Gc.  4.  [//.  §  105.  P.  145.]  [438 
18G28  (Tegerns.  X.  46.  3^)  in  quart,  xi  jhs.,  118  bll.:  indem  ich  auf  die  aus- 

15  führlichen  beschreibungen  des  Katalogs  und  EDümmlers  im  Anz.  des  germ.  mu- 
seums  1876  sp.  2Sd  verweise,  hebeich  nur  den  hauptinhalt  hervor:  bl.  4:  ff  me- 
trische Passio  Petri  et  Pauli  mit  einer  deutschen  marginalgl.  (DCCXLV), 
13* ;f  Vita  SVerenae,  gleich  der  Passio  Petri  von  WHarster  herausgegeben, 
Iß^ff  Sedulius  {genaueres  in  JHuemers  ausgäbe  s.  xviin)  mit  zahlreiclien  deut- 

20  sehen  interlinear-  imd  marginalgll.  (DCCCXL),  71*/f  die  Visio  Wettini  mit 
einer  deutschen  interliiieargl.  (DCCCCXXX),  d 2^  ff  verschiedene  tat.  ge dichte. 
105*  iafel  der  winde  mit  ihren  deutschen  namen  (MLXVII),  110^  lat.  voca- 
beln,  die  beiden  ersten  mit  deutschen  interlinear  gll.,  fortgesetzt  von  einer  hand 
saec.  XII  mit  lat. -deutschen  Prisciangll.,    welche  von  älterer  hand  auch  auf  der 

25  Vorderseite  des  Vorsatzblattes  der  hs.,  das  stark  gelitten  hat  und  dessen  rückseite 
mit  papier  {darauf  inhaltsverzeichnis  saecxv)  beklebt  ist,  zu  lesen  sind {DCCIjXXI). 
111* — 118  {dies  bl.  saec.  xiv)  etates  mundi  et  series  imperatoE  iisque  ad 
tempora  ludouuici  magiii  Karoli  filii,  s.  31 G  SS  xiii,  243.  —  ei'ste  nachricht  bei 
BJDocen  in  Aretins  Beytr.  7  (1806),  285.    EGGraff  Sprachschatz  1  (1834),  627/*. 

30  EDümmler  Zs.  20  (1876),  115  und  MG  Poetae  lat.  2  (1884),  317  Variantenappa- 
rat —  Da.  Tg.  3.  [H.  §  120.  P.  243.  S.  i  1101—1105.]  [439 
18*765  (Tegerns.  S.  39.  3^)  in  quart,  xi  jhs.,  74  bll.  und  ein  früher  dem  rück- 
deckel  aufgeklebtes  {Signaturen  i — im  auf  8^.  16^.  24^.  32^;  läge  5,  der  das  letzte 
bl.  nach  39  fehlt,  jünger ;  sigriatur  vi  47^  vii  55^  viii  64^  —  vor  56    ein  bl. 

35  ausgeschnitten  — _,  viiii  72^;  73.  74,  ein  ausgeschnittenes  und  das  dem  rückdeckel 
aufgeklebt  gewesene  bl.  bildeteyi  urspr.  einen  binio):  bl.  1^  arithmetische  auf- 
gabelt {abgedruckt  Anz.  des  germ.  museums  1873  sp.  252 — 254),  2*  Boethius 
De  trinitate  mit  gll.,  7^  Boethius  Utrum  pater  et  filius  et  spiritus  sanctus  de 
divinitate  substantialiter  p)raedicentur,  8^   Boethius    Quomodo  substantiae    in    eo 

40  qvod  sint  bone  sint,  11*  De  fide  catholica,  alle  vier  in  Peipers  ausgäbe  der 
Consolatio  s.  149 — 185.  15*^  des  Boethius  Consolatio  (64^  am  ende  des 
4  buchs  blieb  leer)  7nit  einer  reihe  deutscher  iyiterlinear-  und  marginalgll.,  die  zum 
grasten  teil   von    einer  hand   herrühren  (DLXXIV).     das  früher  dem  decket  auf- 


München  Cl.    18547,  2—19410  567 

gcldchtc  hl.  enthält  rcichUche  federproben  und  lat.-lat.  sowie  lat.-griech.  gll.,  auch 
eine  deutsche  (MCCXLIX).—  Bo.  2.  [P.  2G9.   S.  i  10G9— 1072.]  [440 

18922  (Tegonis.  X.  25.  2^)  in  quart,  xi  jJis.,  195  hll.  in  vierundzwanzig  ab- 
weclmclnd  am  anfang  oder  am  scJduss  rot  signierten  lagen  {von  denen  die  zweite, 
5  bl.  5 — 12,  mitten  in  die  erste,  bl.  1 — 4  und  13  —  IG,  fälschlich  eingeheftet  ist): 
die  werke  des  Prudeiitiiis  bis  Contra  Synim.  ii,  83 G  mit  einer  reihe  deutscher 
interlinearer,  selten  marginaler  gll.  mehrerer  hände  (DCCXCII).  1*^  stück  eines 
lat.  Lapidar  ins.  der  innenseite  des  rückdeckels  ist  eine  links  beschnittene  Ver- 
kaufsurkunde eines  klosters  vom  j.   14.5  aufgeklebt.  ^^  BJDocen  Miscell,  1  (1807), 

10  188/:  199.  ESteinmeijer  Zs.  IG  (1873),  4.  77—79.  —  Prud.  2.  [//.  §  117. 
P.  232.  S.  i  533—572.]  [441 

19162  (Tegerns.  X.  57.  1°)  in  quart,  xi  jhs.,   287  bll:  1)  bl.  2^—63,  acht 

am  schluss  signierte  lagen,  Vita  S  Waldburg ae  mit  einigen  deutschen  interlinear- 
und  marginalgll.  (DCCCCXXVII),  davor  bl.   1,  ein  umschlagbl.  saec.  xii,  mit  in- 

15  haltsverzeichnis  saec.  xv;  2)  bl.  64^  Vita  SUuilUpoldi,  73*  Vita  SEm- 
merami  mit  einer  deutschen  interlineargl.  (DCCCCI),  95**  Passio  SReginae, 
102*  Passio  SChristinae,  119*  Vita  SGorhiniani  mit  einer  deutschen 
interlineargl.  (DCCCXCIX),  151*  brief  des  Hieronymus  {Vau.  xi,  2,  127)  von 
and.  ha)id,  154^  Vita  S Nicolai  mit  vielen  deutschen  interlineargll.  (DCCCCXYl), 

20  177*  Sermo  in  SNicolaum  {derselbe  in  der  Berner  hs.  278  bl.  129^)  desgl. 
(DCCCCXVII),  183*  Storia.  de  scö  Nicoiao  {neumierte  hymnen),  186^  De 
reuelatione  beati  diac  Stephani.  in.  Non  Avgvsti,  192^  Vita  S  Gengulfi, 
204^  Vit a  Hier ony7ni.  die  lagen  dieser  hs.  sind  aber  mit  xff  weitergezählt;  3) 
bl.  219*  Vita  S3Iariae  Aegyptiacae{226^  custos  lusw.),  24.2^ Hier onymi  Vita 

25  Malchi,  250*  Vita  Theophili,  260^  Caesar  ii  homilia  XYUi  {vgl.  CFÄrnold  Cae- 
sarius  von  Ärelate  s.  453  f),  204°  Hieronymi  Vita  Hilarionis.  nach  287 
ein  deckelschutzbl.  aus  derselben  hs.,  der  bl.  1  angehörte.  —  auf  die  deutschen  gll. 
wies  zuerst  der  gedruckte  Katalog  hin.  —  [P.  12G.]  [442 

19410  (Cim.    17;    die  alte  Tegernseer    Signatur  nicht  7nehr  vorhanden)   in  octav, 

30  IX  jhs.,  67  SS.:  1)  5.  1 — 60  {vier  lagen  incl.  des  ersten,  früher  auf  den  vor- 
derdeckel  geklebten  blattes,  das  nur  wenige  notizen  verschiedener  Zeiten  enthält),  für 
den  inhalt  der  ss.  1 — 57  kann  ich  im  allgemehien  auf  MSD  2^,  353  verweisen; 
hinzuzufügen  habe  ich  nur,  dass  in  dem  frag-  und  antwortbüchlein,  welches 
den  codex  eröffnet,  5.   16    über  ptioso  der  zeile  1    Quo  ptioso  uendit^  e  xxx  de- 

35  nariis  sieht  steiiiac,  ferner  dass  die  deutschen  contextgll.  5.24  (MCCXXXI). 
32.  33  (MCXCVI).  36— 38(DLXI.  MCXCV.  XIII.  XXXVI.  LI.  LXIII.  XCVII. 
LXXXIV.  CXXVIII)  jedes  Zusammenhangs  mit  ihrer  lat.  Umgebung  und  jeder  pro- 
venienzangabe  entbehren,  die  mitte  der  ss.  58  und  59  nehmen  das  lat.,  g riech, 
und  runenalphabet  ein.     darüber  hat  s.  58  eine  zweite  hand  folgende  fünf  Zeilen 

40  geschrieben  Nimirum  ut  fabri  fer,'"*rii  moris  est  qui  inter  opera  dum  pro  quodam 
laboris  leuamine  incudem  suam  feriunt  Hoc  est  enim  uis  gentium  uim  ui  expel- 
lere  nam  turpis  est  dolo  quesita  uictoria  Latratus  canum  {darüber  furor  insania). 
et  baculum  pastoris.  luporum  {darüber  furientis)  rab^ses  terrenda  ast  (5*c).    s.  58.59 


5G8  Vkrzeichnis  Der  Hss.  443—446 

(unier Jialb  der  alphahete)  und  00  stehen  wider  rjll.  in  der  eben  geschilderten  art 
(DCCCCLVII.  MCXXXIX.  DCCXIII);  riljer  oben  auf  s.  59  Mt  die  zweite  hand 
vier  zeile?i  und  unten  eine  mit  biblischen  (jll.  (CCCLXVI*  und  nachtr.)  hinzu^ 
gefügt  und  auch  s.  CO  hinter  MCXXXIX  eine  gl.  zugesetzt;  2)  6-.  Ol — 67 
5  (rückseite  von  67  leer  und  nicht  bezeichnet).  61.  62  (urspr.  leer)  synode  von 
Eisbach  (Tlartzheim  Conc.  Germ.  2,  691.  MG  LL  iii,  477).  63 — 65  predigt 
des  Effrem  Uenite  omnes  fratres  karissinii  audite  consilium  meum  usiv.  {alte 
Übersetzung  der  homilie  De  iudicio  in  SEphraem  Syri  opera  omnia,  Romae  1743, 
2,  50).     darauf  von  and.  hand  die  grabschrift    des    Eio ,  z,u  welcJier  Pez,  der 

10  sie  Thesaurus  anecd.  vi,  8  herausgab,  irrtümlich  au^h  den  an  fang  eines  brief- 
fragments  auf  s.  62  hinter  der  Eisbacher  synode  {s.  Münchner  gel.  an^.  44,  467/*) 
gezogen  hat.  66  von  zwei  verschiedenen  händen  eine  grabschrift  eines  bi- 
schofs  und  eine  des  Hrotrohc  {Münchner  gel.  anz.  4:4:^  4:61  anm.2),  Q7  schrei- 
ben eines    schülers    a7i  seinen   lehr  er  {Quellen  und  erörter.  7,  22  anm.  22) 

15  und  von  and.  hand  brief  des  bischofs  Hartwig  {aao.  23  anm.  23);  7'est  der 
Seite  leer.  —  BJDocen  in  Äretins  Beytr.  3,  3  (1804),  83.  Miscell.  1  (1807),  17. 
191.  199.  —  D.  Tg.  1.  [H.  §  133.  P.  32.  S.  i  1109—1123.]  [443 

10413  {die  alte  Tegemseer  Signatur  fehlt)  in  Jdein  quart,  xjxi  jhs.,  128  bll.: 
1)  bl.  1 — 32  {vier  lagen    mit  je  14  Zeilen    auf  der  seite).     1^  inhaltsverzeichnis 

20  saec.  xv.  1^  Incipit  de  psalmo.  XL.  i.,  21^  Item  de  eodem  psalmo,  25^ 
Versvs    de    eodem  Psalmo.  Ceruus.    ut  ad  fontes  sitiens  festinat  aqua»   usiv. 

{am  rande  von  einer  hand  saec.  xv  bezeichnet  als  Soliloqü  venerab  bede  pbri),  28^^ 
De  psal  XLii.  bl.  32^^  von  spätem  händen  beschrieben;  2)  &/.  33 — 55  {dar- 
nach ein  bl.  ausgeschnitten ;  drei  lagen).     33''^  urspr.  leer,  jetzt  mit  hymnen  aus- 

25  gefüllt.  33^^  V^sus  ad  Engilmarü  {rot  saec.  xv  auf  rasur)  Uenerabilem  doctorem 
et  Grammatice  Rethorem,  34^  Incipit  prefatio  de  uita  sei  Herasmi,  36^  In- 
cipit über  • — 53^  {alles  abgedruckt  von  WHarster  Novem  vitae  s.  20 — 37).  54. 
55  leer;  3)  bl.  b(j  ff  {neu7i  quaternionen,  deren  rote  Signatur eri  i — viii  von 
63^ — 119^  ganz  oder  in  spuren   erhalten  sind;  in  der  letzten  läge  120 — 128,  vor 

30  welcher  eine  lücke  ist,  springt  die  Zählung  von  122  auf  124).  56* — 66^  die  bei- 
den von  Dümmler  Formelbuch  des  bischofs  Salomo  s.  64 — 78  zuletzt  herausgege- 
benen briefe  mit  der  Unterschrift  saec.  xv  Expli*  Cassiodor9  de  diüis  libris. 
67* — 109*  das  Formelbuch  Salomos  {hg.  von  Eockinger  Quellen  imd  erörte- 
rungenl,  189 — 256.  MG  Formulae  S90  ff)  und  darauf  die  von  EDwnmler Neues 

35  archiv  4,  553.  554  im  detail  bezeichnete7i  gedichte  — 116*.  sodann  De  diuersis 
uocabulis  'Nim-phs.rum  {Isidor  Etym.  8,  11),  116^  tafel  der  ve7'wa?idtschaftsverhält- 
nisse,  111^^  verwa7idtschafts7ia7nen  mit  deutschen  contextgll.  (DCCCCXLIX). 
118*  Xenodoxium  —  Prepbotrophium.  Id  est  locus  uenerabilis.  In  quo  Infantes 
aluntur  {oben  391   arun.).  Isagoga.  Introductio  — 118^  Augustinus  magnus  orator. 

40  filius  illius  stans  In  templo  hodie  Infulatus  disputando  fatigatus.  darm  Prsesta- 
bis  parentib;  pi&ate.  cognatis  dilectione  — 119*  magis  Indulgendo  corrigere  pec- 
cata.  quam  uincando  {vgl.  obe7i  nr  197  p.  37  ff),  nach  eüier  zeile  spatium  Primo 
die  saeculi  di  lucis  nomine    condidit  angelos  —  Sexto  animantia  ex  terra.  &  ho- 


München  Cl.  19410—19417  569 

miiie  quem  appellauit  adä.  Ouidii  nasonis  de  xii  libris  eneidoruni,  119^  einige 
worterklärun  g  en  von  Hipocrita,  Maniniona  usw.,  das  nml ist  folg  e)ide  genau 
durch  Di'umnler  Neue^  archiv  4,  554  verzeichnet  {das  gedieht  auf  hl.  120*  ist  kürzlich 
im  Neuen  archiv  23,  \11  f  abgedruckt).  \2b^  aus  spräche  der  huchstahen,  deutung 
5  der  hebräischen  buchstahen,  127*  Uulturnus.  Innen tor  ferrarie  artis  —  Ceres. 
Inuentrix  molaruni.  &  aratri.  (/arrt?^/' N o m i n a  uentorum  uud  127**  Nomina 
mensium  mit  deutschen  co)itextgll.  {bd.  3,  G09  an7n.  1),  seitlich  127^  und  128=^ 
fornudar  einer  freilasstingsurkuudc  (Rockinger  aao.  35  anm.  MO  Formulae 
545).    128^Sancte  Ödalrice  ierarcha  dignissime  filiis  tuis  ostende  und  fcder proben.'^' 

10  gelegentliche  citate  der  gll.  bei  JASchmeller  im  BWB,  zb.  2^,  107 G.  LRockinger 
Mi'mchner  gel.  anz.  44  (1857),  468  aiim.  —  [P.  464.]  [444 

19415  (Cim.  IV.  3.  d;  die  Tegernseer  Signatur  ist  nicht  die  gewöhnliche  gedruckte, 
sondern  eitie  geschriebene  E.  42  [?].  2^;  aufserdem  auch  die  zahl  39  auf  dein 
Vorderdeckel)  in  quart,  x  jhs.,   SOG  ss.:         1)  s.  21  ff  {zwölf  von  52 — 212    sig- 

15  nierte  quaternionen,  218 — 222  ein  ternio,  dem  das  erste  bl.  fehlt),  davor  der  senio 
1 — 20,  dem  die  beiden  ersten  bll.  mangeln.  1  bis  auf  federproben  leer,  2  Prologus 
legis  BaioarioF,  6 — 19  die  capitel  derselben,  20  leer.  21  titel  der  Lex,  22 — 124 
die  Lex  Baioariorum  mit  einer  reihe  teils  inteiiinearer  teils  marginaler  deut- 
sclier  gll.  saec.  xi  (DCCXXXII)  und  xv.     an  ihr  letztes  capitel  De  porcis  schliefst 

20  sich  ein  stück  einer  Ädmonitio  de  decimis,  dann  Haec  capitula  nrä  missi  nrl  cog- 
nita  faciant  omnib;  in  oms  partes  {3IG  LL  i,  146  und  127),  128  Cap  quae  in 
lege  Salica  mittenda  s  {MG  LL  i,  113 — 115).  ISS  ff  Juniliusi.  ii  {Migne  68). 
222  leer;  2)  s.  223 — 234  {ein  einzelbl.,  ein  doppelbl.,  drei  einzelbll.)  die 
Dingolfinger   und  Neuchinger  decrete  {MG  LL  iii,  459 — 468),    234  oben 

25  (2^/2  Zeilen)  Decretvm  Heinrici  ducis  et  omniü  primatü.  tarn  epörum  qvä  comitum. 
Si  quis  seruvs  —  inuentus    fuerit  {MG  LL  iii,   484);  3)  s.  235 /f"  {zwei  qua- 

ternionen  und  zwei  in  unrichtiger  Ordnung  sich  folgende  quinionen;  235  leer)  Lex 
Älaniannorum  mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  (DCCXXXI),  286  ein  capitu- 
lare  Karls  des  grofsen  {MG  LL  in,  477).  —  EGGraff  Diut.  1  (1826),  342.     va- 

30  riante^mpparat  der  MG  LL  in  (1863)  nebst  facs.  auf  tafel  2  nr  9.  3  7ir  8.  — 
D.  I.  342.  DT.  [P.  478.  483.  S.  i  1179.]  [445 

19417  (Tegerns.  S.  40.  3^)  in  klein  quart,  ix  jhs.,  103  bll.  und  ein  ungezähltes 
vorsatzbl.  {Signaturen  17^  11,  25^  iii,  41^  11,  49^  iii,  57^  im,  71^  vi,  79^  vii, 
87**  vni,   95^  viiii;    der  quinio    vorsatzbl.  -f-  1 — 9,    der   ternio  58 — 63  und  die 

35  quaternionen  26 — 33.  96 — 103  sind  unbezeichnet):  vorsatzbl.  Vorderseite  neumierter 
hymnus  auf  Mauricia,  rückseitc  von  einer  blassen  hand  gebete,  fortgesetzt  un- 
ten auf  1*.  1^  Incpt  constitutio  et  fides  Niceni  concilii  subditis  capitulis 
suis,  14*  Expositio  sup  fides  catholica,  mit  benutzung  unserer  hs.  hg.  MG 
Auct.  antiq.  iv,  106 — 110,     24^ — 28*  ohne  Überschrift  ein  von  JLJacobi  Zs.  für 

iO  kirchengeschichte  6,  282 — 290  abgedrucktes  glaubensbekenntnis.  ajn  untern 
rande  der  bll.  25^ — 28*  von  der  vorher  genamiten  blassen  hand  lat.  beschwö- 
rungen  gegen  schlangen  {deutsche  worte  nicht  darin).  28^  capitelverzeichnis  des 
Physiologus,    29*  unten  Expliciunt.  Capitt.  Incip.  lib.  sei  loh  epl  Regie  urbis 


570  Verzeichnis  Der  Hss.  44G — 448 

Constantinopoli  qui  u  (29'')  Grecis  cognomento  quoq:  crisostimus  est  dictus 
OH  aur(!uin  quo  de;  naturis  aiiimaliuni  ordinauit  — 71^  FXALkckt  {gemeint  Ex- 
plicit):  dfNbtxrA  l)fs.tk.b.rxM.  Bck.  kphbnnf  cpnstbntknp.  cpnscRkaskt  (a  ivi- 
der  für  p  verlesen)  dp  gRbtkbs.  AMfn.  es  folgt  unter  der  Überschrift  introgat 
5  das  Zs.  15,  1G7  —  1C9  gedruckte  fragebüchlein.  74*  Glose  canonü  mit 
zahlreichoi  deutschen  im  context  auf  dünnem  und  vielfach  durchschlagendem  jjerga- 
ment  (DXC:  97,  27  Puplicis.  98,  25  Hemeliola.  98,  48 /"  uuizzim.  98,  Gl  ga- 
nottun]  g  aus  n  corr.  99  anm.  8  %u  streichen.  100,  28  unreht  lihemu.  101, 
57  ungahiro,  das  o  hat  ivie  sonst  zuweilen  einen  nach  oben  gehenden  strich.    103, 

10  22  sciüdheizzo]  u  aus  corr.  mit  rasur.  104,  G5  odo  :far(99^)murdran).  hinter 
Finit  auf  100^  von  der  blassen  hand  eine  mit  Summa  solemnitas  adest  odigerna 
beginnende  notiz;  dieselbe  hat  auch  auf  den  untern  rand  von  99**  die  worte  idesti- 
tuit  tremere  rediens  spolia  gesetzt.  100**  rätselfrage  über  lapis  und  apis:  Die 
mihi  quinq;  in  lege  legunt'.  Non  xkbuiit.  nbn  uolpnt.  nbn  ambxlpnt.  n  m:-:rixnt. 

15  subtrbhf.  xnü.  uiuunt.  ublant.    ambxlant.   mbriunt.    ide.  Ippks.  &    apks.    v.  litter. 

or 

subtrahe.  unu  s  .im.  darauf  tria  pariter  adee  uidentur.  ars.  manus.  &  cborda  usw., 
ein  stück  über  die  einheit  der  drei  göttlichen  personen ,  lOlS  beginnend 
Esaias  pph&a.  aptius.  mariä  scä  designat,  ein  abschnitt  über  die  jung  fraulich- 
keit  der  Maria.     102'^ — 103^  von  and.  hand  der  anfang  des  symbolum  Qui- 

20  cunque.  103^  ztvei  gebete  von  zwei  and.  händen  {die  zweite  ist  die  mehrfach 
genannte  blasse).  —  erste  nachricht  von  den  gll.  bei  BPez  Thesaurus  anecd.  no- 
vissimus  i,  1  (1721),  diss.  isag.  lxi.  BJDocen  in  Äretins  Beytr.  2,  5  (1804),  92. 
3,  3  (1804),  81  =  Miscell.  1  (1807),  187.  —  Can.  9.  [H.  §  95.  P.  171.  S.  i 
G3— 120.]  [446 

25  19439  (Tegerns.  X.  36.  4^)  in  quart,  Yinji^K  jhs.,  95  zweispaltige  bll.  {alte  Sig- 
naturen b,  c,  d,  e,  f  auf  bl.  15^.  23^  31^.  39^.  47'^:  bl.  1—87^^  {rest  dieses 
blattes  leer)  ein  sehr  fehlerhaftes  lat.  alphabetisches  glossar  {über  sein  verhältjiis 
zum  Äbavus-  und  Abactor-glossar  s.  CGL  4,  XL  f),  in  welchem  eine  hand  saec.  xi 
verschiedene  7iachträge,   auch  drei  deutsche  gll.  (MCLXXVI)   angebracht  hat;    57* 

30  unten  der  name  meginhelmus  saec.  xi.  zahlreiche  deutsche  gll.  saec.  xv  wurden 
nicht  berücksichtigt.  88 — 95  {eine  läge)  Nomina  greca  Annales  historie  s.  singo- 
lorü  annorü  gesta  —  89*^  Ylin!  primä  materiä  dö  gratias.  89^^  De  nominib; 
hebreorü  l  grecorü.  Adonai  — 95^^  Zabulon!  habitaculum  pulchritudinis.  95^^ 
Incipt   Glose.    Abacte!    excluse.    Abalso!    infirma  dom^  —  Abolesi!  neglegenter 

35  agere  l  obliuisci.  [447 

19440  {die  Tegernseer  signatur  nicht  7nehr  vorhanden)  in  klein  quart,  x/xi  jhs., 
442  SS. :  1)  nach  einem  papiervorsatzbl.    saec.  xv    mit    kurzer    inhaltsangabe 

zum  ganzeji  codex  s.  1 — 70,  fünf  lagen,  von  denen  die  letzte  (65 — 70),  ein  ter- 
nio,   ihre  schliefsenden   drei  bll.    verloren  hat.     1  federproben,    2 — 4   gloria    mid 

40  glaubensbekenntnis  griech.  5  Incipit  über  de  proprietate  sermonum 
uel  rerum.  Inter  pollicere  et  promittere  hoc  interest  usw.  mit  ivenigen  deutschen 
interlineargll.  (DCCXXXIV).  31  De  noctis  temporibus.  De  solstitio  et 
aequinoctio,  36  De  mensuris  et  ponderibus  gleichfalls  mit  einigen  deutschen  in- 


München  Cl.  19417—19440  571 

ierlincargll.  (DCCXXXVIII),  darauf  41  wenige  gll.  zu  Leviticiis,  Numeri,  Deu- 
tei-on.  mit  einer  deutschen  interlinearen  (CCCCXCIV*^  nachtr.),  42  gll.  zu  Iliero- 
mjnms  InMatthacuni  })iit  vier  deutschen,  teils  im  context,  teils  interlinear (pCX.ClIl^ 
nachtr.),  Talentuiii  habet  poiulera  Lx  .ii.  nsu\,  dh.  ein  schlechter  text  von  Euche- 
5  ritis  Instruct.  2,  12.  13,  43 /*  Uncia  una.  yolidos  vi.  Semiimcia  .in.  pensat  usw., 
ein  stück,  von  dem  \u'ci  abschnitte  mit  Isidor  Eigm.  IG,  26,  5  und  G  überein- 
stimmen, da)ui  erklärunge n  von  Dclibutus.  Zodiacus.  Sodiacus.  Menstrü  (/. 
Menstruum).  Auomala.  Orion.  Hiadas.  Tiphiii.  Saturnus,  darauf  gll.  zu  Matlhaeus, 
Marcus,   Lucas,    Johannes,    Daniel,   Judith    mit    einigen    interlinearen    deutschen 

10  (CCCCXCIV'^  nachtr.),  kurze  notizen  De  mensura  terre,  45  erklärungen  von 
Fruge.  Ex  prefectura.  Moribundus.  Kalende.  Ostiatim.  Secubo.  Tabo.  Saturn alia. 
Lenocinante.  Infitiatur.  Pube,  voces  variae  animantium,  Litterarum  pater  est 
sensv^.  ut  dicitur  sensus  inuenit  litteras.  Mater  uero  earum  uox  est.  ut  pompeius 
littere  .de  uoce  sunt  nate.  Nutrix  earü  ratio  per  quam  intelleguntur.  Altrix  earum 

15  est  intellectus  qui  eas  intellegit,  dann  Diapsalma.  Osanna  {Eucherius  Instruct. 
2,  2),  von  da  übergehend  in  gll.  zu  Hieronymus  h'iefen  an  Damasus  mit  einer 
deiitsclien  im  context  (DCLXXXIII^  fiachtr.),  46  ein  unermitteltes  stück  mit  einer 
deutscJmi  interlirieargl.  (CCCCXCIVc  nachtr.),  endlich  ei?iige  erkläru7igen  griech. 
ivorte.     47  ivi^idtafel,    48  Erchanberti  Ars  mit  mehreren  deutschen    context- 

20  uml  interlinear  gll.  (DCXXVI),  64  kurze  gll.  zur  Ge7iesis  usw.  mit  zwei  deutschen 
im  context  (XLIV);  der  rest  der  s.  70  leer;  2)  s.  71 — 86,  eine  läge,  deren 
imierstes  doppelhl.  {11  —  80)  aus  zwei  urspr.  selbständigen  und  nur  zusammen- 
genähten bll.  besteht.  71  —  73  namen  der  apostel  und  ihre  erklärung,  74  leer, 
75- — 85  lat.'deutsche  gll.  zu  Gregors  Homilien,  meist  im  context,  am  schluss  un- 

25  vollständig  (DCLXXIV),  86  leer;  3)  s.  87 — 102,  eine  läge,  zweispaltig,  ab- 
gesetzte lat.-deutsche  gll.  zu  Äldhehn  De  laudibus  virgiiium  (DXVI*)  und  De  octo 
principalibus  vitiis  (DXIX)  enthalte?id ;  4)  5.  299—402.  219—282.  103  —  166, 
dh.  die  je  aicf  dem  letzten  bl.  oben  signierten  lagen  4 — 10.  11 — 14  und  20 — 23 
einer    grofsen  glossensammlun g.     läge  4  (299 — 314)   beginnt   299  mitten  in 

30  den  gll.  zu  Paralipp.  i  (CLVIII);  es  folgen  diejenigen  zu  Paralipp.  ii  (CLXIII), 
301  Parabolae  (CCXXIX),  308  Eccles.  (CCXL),  309  Canticum  cant.  (CCXLIX), 
Sapientia  (CCLXI),  310  Eccli.  (CCLXIX),  welche  sich  auf  läge  5  (315—330) 
fortsetzen,  319  Esdrae  i  (CLXVIII),  320  ein  stück  aus  Ezechiel  (CCCII),  Job 
(CCXII),    326    Tobias  (CLXXXVI),    328   Judith  (CXCIII),    330   Esther   (CGI), 

35  fortgesetzt  auf  läge  6  (331—346),  332  Maccab.  i  (CCCLVII),  334  llaccab.  ii 
(CCCLXIV),  339  Esaias  (CCLXXIX),  fortgesetzt  auf  läge  1  (347—362),  347 
Jeremias  (CCXCI),  352  Threni  (CCXCV),  Ezechiel  (CCCI),  358  Daniel  (CCCXI), 
fortgesetzt  auf  läge  8  (363—378),  363  Oseas  (CCCXVII),  364  Johel  (CCCXXII), 
365  A7nos  (CCCXXVI),  366  Jo?ias  (CCCXXXIV),    367  Micheas  (CCCXXXIX), 

40  368  Nahum  (CCCXLII),  Ilabacuc  (CCCXLIV),  Sojjhonias  (CCCXLVIII),  369 
Aggaeus  (CCCXLIX),  Zacharias  (CCCLI),  370  Malachias  (CCCLIV),  Acta  apo- 
stolm-um  (CCCXCII),  fortgesetzt  auf  läge  9  (379—394),  380  Epistola  Jacobi 
(CCCCLXVIII),     382    Ei)istola    Petri  i   (CCCCLXXI),    383    Epistola   Petri    ii 


572  Vkrzeichnih  Der  H«ß.  448 — 451 

(CCCC1.XXVI),  KjAslola  Johannis  i  (CCCCLXXIX),  Epistola  Johannü  ii 
(CCCCLXXXII),  384  Episiola  Johannis  iii  (CCCCLXXXV),  Ejnslola  Judae 
(CCCCLXXXVIII),  385  Äpocalypsü  (CCCCXC).  darauf  foUjt  386  eine  and. 
crklürunf)  der  Äpocalypse,  ohne  deutsche  gll.,  am  rande  bezeichnet  mit  scs 
5  Ysidorus  ep«,  welche  auf  läge  10  (395 — 402,  einem  hinio,  dessen  hll.  395/6 
und  401/2  zusammenhangen^  während  397/8  und  399/400  eingeschoben  sind) 
s.  400  schliefst.  401  lat.  Worterklärungen  Conpetentes  dicuntur  simul  pe- 
teiites  usw.  402  lat.-deutsche  gll.  unermittelter  herkunft  (MCXCVII),  von  zwei 
and.  händcn.     läge  11  (219 — 234):    219  erklärungeti  biblischer  namen,     223  De 

10  diuersis  rebus  Mandragora  genus  pomi  usw.,  De  gentibus,  224  De  locis,  De  flu- 
minibus,  De  mensibus,  225  De  solemnitatibus,  226  De  uolatilibus,  227  De  pon- 
deribus,  De  mensuris,  De  grecis  nominibus  [alles  dies  =  Eucherius  Instruxit. 
2,  3.  4.  5.  0.  7.  8.  11.  13.  14.  15),  228  Decanus  qui  super  x  uiros  est  (da- 
7ieben  loxonim.N%  De  hospiciis,  229  Incipit  Glosula  super  Focum  (DCCLV), 

15  230  Incipit  Glosa  super  uitas  patrum  (DCCCLXXXII),  231  Incipit  Glosa  super 
dialogorum  (DCLXIV),  233  Incipit  Glosa  super  pastoralem  (DCXXXVIII),  fort- 
gesetzt auf  läge  12  (235  —  250),  244  Incipiunt  canones  apostolorum  Clementis 
(DXCI),  fortgesetzt  auf  läge  13  (251  —  266)  und  14  (267—282),  268  ff  eine 
ziueite   glossatur  der   Cariones,    von    a7id.  hand  und  jede    seile  dreispaltig  (DXC). 

20  der  leere  räum  auf  2'^2  wurde  durch  den  segen  In  nomine  patris  et  filii  et  Spi- 
ritus sancti.  Tres  boni  fratres  per  unam  uiam  {bis  hierher  schon  267  obe7i  begon- 
nen) amhu[sha,nt  et  obuiauit  eis  dominus  ^/sz<;.  ausgefüllt,  die  lage7i  20  (103 — 118, 
doch  die  mittelsten  bll.  109/10.  111/12  einzeln),  21  (119—134),  22  (135—150; 
zwei  bll.   nach  142  ausgeschnitten,    dafür  143 — 146  lose),    23  (151 — 166),    sehr 

25  klein  und  unabgesetzt  geschrieben,  enthalten  gll.,  darunter  wenige  deutsche,  meist 
ifiterlineare,  zu  Regum  i  (CVIII)  und  ii  (CXXIII),  Psalmen  (CCXXIII),  Para- 
bolae  (CCXXXVIII),  Eccles.  (CCXLV),  Canticum  cant.  (CCL),  Job  (CCXIII), 
Judith  (CXCVII),  Esaias  (CCL'XXXlll),  Ezechiel  [CCCYIT),  Arnos  (CCCXKVlll), 
Zacharias  (CCCLIII),  Acta  apost.  (CCCXCVIII),  Matthaeus  (CCCLXXIV),    Lu- 

30  cas  (CCCLXXXVI),    Johannes   (CCCXCI);  5)  s.  283—298,  und   unmittelbar 

sich  anschliefsend  6'.  167 — 218,  zusammen  vier  lagen,  von  denen  zwei  (s.  182  und 
200  oben)  als  xvi  und  xvii  bezeichnet  sind,  enthalten  283  gll.  zu  den  Psalmen 
(CCXXI),  295  zu  den  Ganticis  Ezechiae  (CCLXXX),  Annae  (CVI),  eijie  zur 
Exodus  (XXXVIII),    zu  den   Ganticis  Habacuc  (CCCXLV),    Moysi  (LXX),    zur 

35  Praefatio  des  Liber  comitis  und  161  zu  diesem  selbst  (CCCCXCV),  184  zur  Bist, 
eccles.  (DCCCXXV),  190  zu  Gregors  Homilien  (DCLXXIV),  unvollständig  s.  218 
abbrechend;  6)  s.  403 — 420.  421 — 442,  zwei  lagen  aus  einer  hs.,  die  kleiner 
ivar  als  alle  übrigen  bestandteile  des  codex,  gll.  zu  Regum  i— iv,  die  deuischen 
meist  im  context   (CIV.  CXX.  CXXXVI.  CXLIX).  —  erste    nachricht  von    der 

40  hs.  gab  BJDocen  in  Areti?is  Beytr.  3,  3  (1804),  75.  81  /*  =  Miscell.  1  (1807),  180. 
187/:  199.  —  Bibl.  2.  Can.  11.  12.  Ec.  2.  Ep.  can.  4.  Gc.  6.  Gd.  2.  Gh.  2.  3. 
Le.  Ph.  2.  Ps.  2.  Tg.  5.  VP.  2.  [H.  §  6.  96.  P.  3.  S.  i  211—498.  989—1001. 
1073—1082.]  [448 


München  Ol.  19440—19452  573 

1945Ö  (Tegerns.  R.  C.  2^)  iu  Idcin  quart,  xr  jhs.,  109  bezeichnete  und  3  7mr 
hin  und  icklcr  mit  feder proben  versehene  unbexeichnete  blL:  die  gcdichte  des  Al- 
cimus  Ävitns  mit  deutschen  interlinearglL,  die  zumeist  von  einer  blassen  haiul 
herrühren,  aber  nicJif  itiehr  sämmtlich.  gelesen  werden  können,  da  der  codex  lange 
5  xeit,  lüie  es  scheint,  dem  ivasser  ausgesetzt  gewesen  ist  (CCCCXCVIII).  die  erstell 
acht  bll.  (8^  federproben)  scheinen  ttrspr.  einer  and.  hs.  angehört  zu  haben;  auf  sie 
folgt  zunächst  die  verbundene  läge  bl.  33 — 40,  jedoch  so,  dass  die  ersten  sechs 
Zeilen  von  33^  um  sich  an  8*  umnittelbar  anxuschliefsen,  mit  neuerer  schrift  über- 
schrieben si)id  und  nun  zweimal  hinter  einander  dasselbe  {1,21^ — 223;  2 15  —  223) 
10  steht.  —  erste  nachricht  von  den  deutschen  gll.  gab  der  gedruckte  Katalog.  —  \P. 
189.]  [449 

19451  (Tegerns.  K.  (SQ-,  Kr.  121)  m  klein  quart,  xijhs.,  272  gezählte  ss.,  darnach  ein 
ungezähltes  bl.,  ivelches  auf  seiner  Vorderseite  federproben,  auf  seiner  rückseite  bio- 
grajjhisclie  notizen  saec.xi  überDonat  enthält;  vorn  sind  2  2^(il)ierbll.  vorgeheftet, 

15  die  von  einer  hand  saec.  xvii  ex.  eine  inhaltsangabe  des  codex  und  die  Vermutung, 
dass  derselbe  am  ende  des  xi  jhs.  durch  Eeginfrid  nach  Tegernsee  gekommen  sei, 
h'ingen  :  1)  5.  1  aus^'adiert  {darauf  jetzt  kurze  iiihaltsangabe  der  hs.  saec.  xv) 
efithielt  Fulgentius  von  s.  389^  der  Gerlach- Rothschen  ausgäbe  an;  davor  fehlt 
ein  bl.      Fulgentius  mit  einigen  deutschen   interlinearglL  (DCXXXIII)    7'eicht   bis 

20  5.  14  {also  eine  läge);  2)  s.  15  urspr.  leer,  jetzt  zur  aufzeichnung  des  hym- 
nus  benutzt  Exultem^  cordis  uoce  salutari,  darüber  von  and.  hand  Abbas  Fl  .  . 
16  federzeichnmig ,  wie  Ärator  dem  abbas  Florianus  sein  buch  überreicht.  17 — 153 
Arator  De  actibus  ajjostolorwn  mit  einigen  deutschen  interlinear-  und  margi7ialgll. 
(DXXXI:38, 55^e^^fatigante, /(2^.).   164.fverseundnotiz  über  Arator.  155 — 157 

25  distichen  auf  SValens  und  Synesius  {Neues  archiv  6,621  f)  und  am  obern  rande 
von  5.156/* eitiige Prudentiusgll.  mit  einer  deutschen (D CCCX VIII) .  157 — 211 
Beda  De  virtutibus  SCuthberti.  211 — 214  Incipit  eiiisdem  Carmen  de  uirginitate 
ediltryde  regine  {oft  gedruckt,  zb.  Alcuini  opp.  ed.  Fr  oben  ii,  548),  214 — 217  Item 
Carmen  eiusdem  soliloquum.  de  psalmo.  xli.  conpositum  {Canisius  Lectt.  antiq.  vi, 

30  619),  217  Item  Carmen  eiusdem  de  psalmo.  cxii.  Item  eiusde  metr  uers.  {diesel- 
ben Oxford  Laud.  misc.  78).  der  rest  von  5.  218  und  die  urspr.  leere  5.  219  ist 
benutzt  zum  eintrag  von  notizen  über  Arator  durch  eine  grobe  hand  saec.xn. 
220  Incipit  argumentv  Oratoris  {sie).  222  {urspr.  leer)  bemerkungen  über 
Donat,  dann  5  bll.  ausgeschnitten;         3)  s.  223 — 247  commentar  zu  Donat. 

35  248  leer,  dann  2  bll.  ausgeschnitten ;  4)  s.  249  Incipit  de  uerbo.  263  In- 
cip  excerptv  de  libro  Euticii  magistri,  nach  272^  3  bll.  ausgeschnitten,  die  la- 
gen des  codex  sind  von  einer  hand  saec.  xv  je  am  ende  mit  1 — 18  signiert.  — 
EGGraff  Diut.  3  (1829),  433.  434.  —  Ar.  Fulg.  Tg.  6.  [P.  198.]  [450 

19452  (Tegerns.  X.  3.  3^)  m  quart,  xijhs.,  76  bll.  {Signaturen  i  8^  ii  16^  iii 
40  24^,  II  mid  B  44^  iii  45%  vii  52^  viii  60^  viiii  68^  x  76^;  dem  /ermo  25— 28 

fehlen  die  zwei  letzten  bll.):  die  Consolatio  des  Boethius,  bis  nuUus  134,  105 
Peiper  reichend,  mit  einigen  deutscJien  inte^'linear gll.  {DJjXXVII).  —  die  gll.  kannte 
BJDocen.  —  [P.  270.]  [451 


574  Verzeichnis  Der  Hss.  452 — 459 

19454  {die  alte  Tegernsecr  Signatur  fehlt;  Kr.  119;  auf  dem  rücken  die  zahl 
145)  m  quart,  xi  jhs.,  264.9s.;  1)  s.  1 — 72  {zwei  quaternionen  und  7.wei  qui- 

nionen)  Juvencus  vonS,  60  an  mit  wenigen  deutsdien  interlineargll.(DCCXXVl). 
72,  urspr.  leer,  enÜiält  die  16  hexameter  Nos  regat  eternus  custo.s  partus  hodier- 
5  nus  —  Uirgineus  iiatus  nos  mundet   sort,*^e  rcatv";  2)  s.  7S  ff  {zwölf  quater- 

nionen). 74 /f  (73  nur  unten  Libcr  Evtichii)  des  Entgeltes  Ars  mit  zwei 
deutschen  interVmeargll.  und  einer  marginalen  (DCXXIX),  1 4.0  ff  Glosa  in  Fo- 
cam  {vgl.  darüber  Oramni.  lat.  5,  406),  am  schluss  unvollständig  {bis  431,  28), 
gleichfalls  mit  je  einer  deutschen  marginal-  und   interlinear  gl.  (DCCLVII):  darin 

10  237 — 248  gll.  zu  Beda  De  arte  metrica  bis  90,  100  Migne.  —  Eut.  Juv.  3. 
Ph.  3.  [P.  112.  207.]  [452 

li>470  (Tegerns.  X.  20.  1^  Kr.  88)  in  quart,  xi  jhs.,  147  ss.  {vielmehr  148, 
da  die  erste  urspr.  leere  seile,  deren  noch  im  xi  jh.  geschriebener  inJtalt  zum  gras- 
ten teil  abgerieben   und  erloschen  ist,  nicht    mitgezählt    wurde):    s.   Ijf  Sallusts 

15  Catilina,  dem  zwischen  87  und  38  zwei  bll.  mit  c.  50,  4 — 51,  34  fehlen  {läge 
32 — 43  besteht  aus  zwei  doppelbll.  und  den  einzelbll.  36/37.  38/39).  darin  we- 
nige deutsche  interlinear  gll.  (DCCCXXXIV).  s.  62  ff  Sallusts  Jugurtha.  — 
die  gll.  kannte  BJDocen.  [453 

10486,  eine  Pappschachtel,  enthaltend  34  octavbll.  des  'Kijhs.  mit  den  Tegernseer 

20  fragmenten  des  Euodliep.»-^  JGrimm  U7id  ASchineller  Lat.  gedichte  des  x  und 
XI  jhs.  (1838)  s.  132.  140.  141.  146.  180.  gegen  meine  meinung,  dass  die  vier 
deutschen  gll.  (DCCCXXIX)  von  verschiedenen  händen  herrühr eti,  s.  F Seiler  Buod- 
lieb  (1882)  s.  XI.  [454 

19488  (Tegerns.  X.  11.  2^)  in  quart,  xii  jhs.,  137  blL:  bl.   118^  die   Versus 

25  de  volucribus ,  bestiis,  arboribus ,  piscibus  mit  ganz  wenigen,  bl.  1213- 
von  and.  hand  mit  sehr  zahlreichen  deutschen  interlineargll.  (DCCCCXXXIV). 
wegen  des  sonstigen  inhalts  der  hs.  verweise  ich  auf  die  ausführliche  beschreibung 
WWattenbachs  in  den  Sitzungsberichten  der  Mimchner  akademielSld  i  685 — 709, 
vgl.  auch  Änz.  des  germ.  museums  1873  sp.  256.  —  erste  erwähnung  der  gll.  bei 

30  JASchmeller  BWB  1^  932.  1032  usw.  und  Carmina  Burana{184:l)  s.  267.  aus- 
gaba  durch  KBartsch  Germ.  19  (1874),  436  f  —  [F.  442.]  [455 

S15)35  (Weihenstephan  25,  oh^ie  kloster Signatur ;  doch  steht  auf  dem  ungezählten 
vorsatzbl.,  das  früher  dem  vorderdeckel  aufgeklebt  war,  von  alter  hand:  Weyhen- 
steueN.  I  Liber  Regule  Pastoralis   eure  b'tl  Gregorii  ppe.  |  scriptus  ad  Joh'em  ve- 

35  nerabile  epiii.  Et  patit~  |  circa  fine  defectü  modicü  ut  estinio)  in  folio,  x  jhs., 
162  bll.  nebst  vor-  und  nachstofsbl.,  von  denen  4  und  5  sowie  32  und  33  ver- 
bunden sind:  Gregors  Cura,  vorn  und  hinten  unvollständig,  mit  einer  reihe  zu- 
meist interlhiearer  deutscher  gll.,    welche  zum  grösten  teil  von  einer  hand  lierrüh- 

ren  (DCXXXVIII).     bl.   139^  steht  fegp    blprbt   pch  Ikbrxm  fmfndbrfm  =  ego 
40  alprat    hoc  librum    emendarem.  —  erste    erwähnung   bei   BFez  Thesaurus   anecd. 
novissimus  i,  1  (1721),  diss.  isag.  xxvi,  fernere  von  BJDocen  in  Aretins  Beytr.  7 
(1806),  286.  —  Gc.  5.  [H.  §  103.  P.  146.]  [456 

3156)3  (Weihenstephan  62,    früher  D   6;    auf  der   iniienseite  des  vo7'derdeckels 


München  Cl.  19454—22053  575 

Weychesteue)  in  quart,  xii  jhs.,  253  hlL:  1)  hl  2 — 76,  neun  von  9^' — 73** 
je  am  ende  signierte  quaternionen  {doch  sind  vicifacli  die  Signaturen  durch  be- 
schneiden zum  grösten  teil  verloren  gegangen)  mid  ein  aus  74 — 70  (dies  nur  die 
untere  hälfte  eines  blaffes^  riickseite  von  späterer  hand  mit  einem  lat.  Mariengehet 
5  beschrieben)  und  dem  dahinter  ausgeschnittenen  bl.  bestehender  binio,  in  der  haupt- 
Sache  {das  genauere  s.  im  Katalog)  Vergils  Bucolica  und  i^^^l^ ff)  Georgica; 
2)  bl.  11  ff]  bis  212  siebenxehn  je  am  ende  signierte  qu/xternionen,  dann  unge- 
zeichnet ein  binio,  vier  quaternionen,  ein  binio  imd  das  einzelbl.  253,  Vergils 
Aeneis    und  (244*/7')  seine    kleinern  gedichte.     beide  gleich  eingerichtete   {jede   seile 

10  zählt  30  Zeilen)  und  von  vorn  Jiereiji  für  einander  bestimmte  hss.  sind  sammt 
den  deutschen  interlinear--  toid  marginalgll.  (DCCCLX)  aus  Clm.  305  abgeschrie- 
ben, das  vorgeheftete  bl.  1  enthält  auf  seiner  Vorderseite  ein  bild  des  Vergil,  auf 
seiner  riickseite  ein  bild  des  hl.  Stephan,  dem  abt  Ältunus  (1183 — 97)  ein  buch 
mit  den  Worten  überreicht:    Hvnc  Librvm   de  me  Dign^is  svm^e  See.    Sis    michi 

15  patronv^.  leve  fac  qd  me  premit  onv^.  —  erste  erwähnung  bei  BPez  Thesaurus 
anecd.  novissimus  i,  1  (1721),  diss.  isag.  xxv/".  ESteinmeyer  Zs.  15  (1872), 
97—100.  —  VA.  2.  VE.  2.  VG.  2.  [P.  291.  S.  i  815—818.]  [457 

23038  (Wess.  38;  Kr.  386)  in  quart,  xri  jhs.,  142  bll.  in  neunzehn  lagen 
{ternio  65 — 70  und  135 — 140,  unio  141.   142,  sonst  quaternionen),  die  von  einer 

20  hand  saec.  xv  je  am  schluss  gezeichnet  sind;  doch  ist  ein  teil  dieser  Signaturen 
durch  beschneiden  verloren  gegangen,  an  stelle  des  mittelsten  doppelblattes  weisen 
die  quaternionen  vielfach  zwei  einzelbll.  auf:  1^  /f  (1%  urspr.  leer,  enthält  hymnen- 
texte)  Gregors  Dialoge  mit  fünf  deutschen  interlinear-  resp.  margirialgll.  verschie- 
dener Zeiten  lüid  hände  (DCLXVI);    138^/f  von  and.    hand   des   Hier onymus 

25  Vita  Pauli.  —  FKeinz   Germ.  15  (1870),  351.  —  [P.  136.]  [458 

22053  (Wess.  53;  Cim.  20,  moderner  halbfranzband)  in  quart,  ix  jhs.,  99  bll. 
(40  doppelt,  55  übersprungen):  1)  bl.  1^  (1^  nur  federproben)  — 20^  De  in- 
qvisitione  uel  inuentione  sanctae  crucis  mit  bildern.  21^  Tempore  quo 
Constantinus  Imperator  factus  est  christianus  et  a  beato    Siluestro  Rome  baptiza- 

30  tus.  Helena  mater  eius  christiana  facta,  perrexit  hierosolimam.  et  quesiuit  lo- 
cum  et  lignum  (et  lign  auf  rasur)  in  quo  sanctum  Christi  corpus  pendit.  Qui 
idcirco  ad  inueniendum  difficilis  erat,  quia  adrianus  iam  olim  imperator  ad  occul- 
tandum  ipsum  sanctum  locum.  illa  supra.  fanum  idoli  construxit;  rest  der  seile 
und  21^  saec.  x  Incipit  de  feriis  aus  Beda;         2)  bl.  22  ff"  {fünf  zum  teil  be- 

35  zeichnete  quaternionen  und  ein  ternio).  22*  Theodosius  De  locis  sanetis,  abge- 
druckt bei  TTobler  &  AMolinier  Itinera  Hierosolymitana  1  (1879),  353 — 359; 
S6^ ff  excerptensammlung :  Incipit  sententia  sancti  Gregorii  {de  duodecim 
abusivis  saeculi);  30^  Incipit  Fides  catholica;  37^  Incipit  de  principio  celi  et 
terre  creationis.  et  omnis  firmationis  {sie)  mundi;  40^^  De  vii.  gradibus  in  quibus 

40  fuit  Christus;  40^^  Dicta  Salomonis  {Prov.  30,  15//");  41*  Haec  sunt  x  uerba  le- 
gis que  loquutus  est  dominus  ad  moysen  dicens  {aus  Exod.  20,  3  yf);  41^  Pro 
quid  Christus  filius  dei  non  de  simplice  uirgine  natus  erat  sed  de  sponsata  natus 
erat;    Pro  quantas  causas  christus  filius  dei  (42*)  in  iordane  baptizatus  est;    De 


57G  VKHZErcHNis  Der  Hsb.  459 — 400 

caelestia  generatione  die;  43*  De  Septem  formis  spü  dicit;  44*  Incipit  symbolum. 
quod  interi)rotatur  coiilatio  (die  ei7i%elnen  ahschnitte  auf  die  zwölf  jünger  verteilt); 
45*  De  terra  ...  qui  christo  munera  obtulerunt;  4G*  Quattuor  ale  sunt,  que 
uolant  ad  caelum;  47'*  worte^Märungen  Terra,  eo  quod  teritur  pedibus.  Caelum 
5  eo  quod  celatl  celatur;  48*  De  Abraham;  48'^  Ex  quatuor  creaturis  conntat  homo; 
49*  De  .V.  SensibuK  hominum;  De  causas  .in.;  50*  De  vii.  Dampnatio  h  pecca- 
torum;  50^*  vii.  Muneratio  iustorum ;  51*  Septem  modis  redemit^  anim*  de  Infern; 
51^*  Septem  Scale  sunt  quibus  ascenditur  ad  regna  celorum;  52*  De  octo  vitia 
principalia;  54*  De  sex  cogitationibus  sanctorum;  56*  De  ebrietate;  56^  De  So- 

10  brietate;  57*  Plantatio  paradisi;  ^l^ff  Mensura  est  quicquid  pondere  capacitate 
longitudine  altitudine  latitudine  animoque  capitur*,  zeilengetreu  abgedruckt  von 
Kllofmann  Germ.  2  (1857),  89 — 95,  mit  einzelnen  deutschen  gll.  im  context  (DCCX. 
MLXXI.  DXXXVI^^  nachtr.  DCCXXXVIIIb  nachtr.),  daran  unmittelbar  bl.  65^. 
66*  sich  anschliefsend  das  Wessobrunner  gebet {MSDi;  neuestes  facs.  beiMEn- 

15  neccerus  Die  ältesten  deutschen  sprach-denkmäler  (1897)  tafel  9.  10).  66^^  von 
and.  hand  die  Mon.  Bai.  vii,  373  abgedruckte  Urkunde;  3)  bl.  ßl  ff  {binio  und 
ternio;  67*.  71*  signiert  als  9.  10).  67*  Uisio.  quam  uidit  ezechiel,  67^*  De 
archa  testamenti  {darin  68*  über  loquatur  in  der  phrase  Ut  aliquoties  ad  rusticis 
dulcia  uerba  loquatur  übergeschr.  sefodele  n  oc^er  fef  odele  n);  6S^  ohne  absatz 

20  commentar  zuMatthaeus,  73^  zu  Lucas ;  4)  bl.ll  ff  {11^  unten  Signatur  xi, 
85*  XII,  zwei  quaternionen)  Worterklärungen  nach  materien  geordnet,  zumeist 
mit  geistlicher  ausdeutung.  darunter  bl.  84*  in  dem  abschnitt  De  bestiis  animan- 
tibus  einige  deutsche  (MCCII) ;  5)  bl.  93  ff  {eine  läge,  deren  vwderstes  bl.  fehlt; 
trotzdem  unten  93*  Signatur  13)  widermn  verschiedene  excerpte:  93*  über  Christi 

25  geburt,  93^  Septem  modi  svnt  predicationes.  De  dei  nomine,  94*  Discipulus  eli- 
seus  ad  helle  {fragen  und  antworten),  95^^  vii  Miracula,  97^^  De  Cain,  99*^^  von 
and.  hand  chronologisches  mit  nennung  der  jah^e  814  und  815.  ^  BPez 
Thesaurus  anecd.  novissimus  i,  1  (1721),  417.  418.  Mo7iumenta  Boica  vii(1766), 
373 — 377.      W Wackernagel   Das  Wessobrunner    gebet  und  die    Wessobrumier  gll. 

30  (1827)  mit  benutzung  einer  abschrift  Lachma^ms.  EQOraff  Diut.  2  (1827),  368 
— 372.  KHofmann  aao.  und  Oerm.  7  (1862),  470 — 474.  PPiper  Höfische  epik 
{Stuttgart  o.  j.)  3,  678 — 681  {mehrfach  incorrect).  RKögel  Gesch.  der  deutschen 
litt.  1,  2  (1897),  523.  —  Wess.  [H.  §  41.  S.  o  388—392.]  [459 

!3!S201  (Windb.  1)  in  grofs  folio,  xii  jhs.,  271  bll.    (8  und  192  doppelt,  nach 

35  50  fehlt  ein  bl),  darnach  ein  unbeschriebenes:  die  Vorderseite  des  Mattes  1  ist  auf- 
geklebt, die  rückseite  sowie  bl.  2  und  3  enthalten  chronologische  notizen  ver- 
schiedener hände  und  Zeiten,  darunter  die  MG  SS  xiii,  752*  abgedruckten,  sowie 
auf  Windberg  bezügliche  Urkunden;  besonders  bemey'kenswert  ist  der  auf  der 
rückseite  von  bl.  3  befindliche  eintrag  {abgedruckt  Mon.  Boi.  xiv,  34):  Anno  mille- 

40  simo  centesimo  lx.  v.  ab  incarnatione  xristi  mense  martio  perfectus  est  liber  iste. 
Iste  est  annus  uigesimus  quartus  gebhardo   abbat!  nostro.     Hoc  in  anno  in  vi- 

*  das  darauf  hl.  58*  beginnende  Kerete  ist  natürlich  x<^iQ^^^» 


München  Cl.  220r)3— 22201  577 

gilia  beate  Margarete  virginiö  et  nuirtyris  [12  juli]  comiti  Perhtolfo  \(jraf  von 
Bogen,  vgl.  Moti.  Bot.  xiv,  31.  1^2  tDid  Denis  Codd.  mss.  i,  1,  838 1  mluocato 
nosti'O  natus  est  filius  iioniine  Adelbertus.  Hoc  siquideni  nomine  appellatus  est 
pater  Perhtolfi  auus  uidelicet  pueri.  Qui  scilicet  comes  Adelbertus  primus  fun- 
5  dator    extitit  ecelesie    nostre.    über   Gchc/iord   s.    auch  MO  SS  xvii,  559.     nach 

f  t 

einer  xeilc  spatiuvi  folgen-  dann  die  nicJä  abgesct.üoi  hexameAer: 
Abbas  hunc  librum  lussit  scribi  gebhardus.     Prebens  impensas.  uir  precipue  ve- 

nerandus. 
Nunc  quicunique  legis.  Studium  perpende  laboiis.     Esto  memor  miseri.  quiuis  lec- 

10  tor    GEBHARDI. 

Soluar  ut  a  pena.  pro    me  pete  uirgo  maria.     Sicque  uidendo  deum.  sanctis  con- 

iungar  in  euum. 
diese  3  ersten  hll.  sind  später  vorgesetzt,  denn  die  urspr.  hs.  heganyi  mit  hl.  4, 
wie  aus  den  lagenhezeiclmungeji  (10^^  Signatur  i  bis  2G3^  xxxiii)  hervorgeht.    4:^  ff, 

15  die  Seiten  zu  vier  spalten,  das  erste  Salomonische  glossar  mit  zahlreichen 
deutschen  gll.  im  context  und  (Jiäufiger)  zwischen  den  Zeilen,  desgl.  ISb^  ff  das 
zweite  (MCLXXVa).  223^ — 235^  die  Pseudo-dositheanischen  griech.-lat. 
vocabulare  mit  ein  par  übergeschriebenen  deutschen  gll.  {CKru7nbacher  De  codi- 
cibus  quibus  interpreta7nenta  Pseudodositheana  nobis  tradita  sunt,  Monachii    1883, 

20  s.  4.  20  ff),  ivehhe  jetzt  im  CGL  3,  119  ff  gedruclä  vorliegen  (MCLXVIII). 
23G — 251*^  gll.  zu  den  biblischen  bü ehern,  fast  sämmtlich  interlüiear : 
Vm.  XXVIII.  XLIII.  LVI  mitnachtr.  bd.  1,821.  LXIX.  LXXIX.  LXXXVIII. 

xciv.  cm.  cxix.  cxxxv.  cxlviii.  cm.  cxix.  cxxxv.  cxlviii. 

CLVIII.    CLXIII.    CCLXXIX.   CCXCI.  CCXCV.  CCCI.    CCCXI.  CCCXVII. 

25  CCCXXII.  CCCXXVI.  CCCXXXI.  CCCXXXIV.  CCCXXXIX.  CCCXLII. 
CCCXLIV.  CCCXLVII.  CCCXLIX.  CCCLI.  CCCLIV.  CCXII.  CCXXI.  CCLXXX. 
CVI.  CCCXLV.  LXX.  CCXXIX.  CCXL.  CCXLIX.  CCLXI.  CCLXIX. 
CLXXXVI.  CXCIII.  CLXVIII.  CCCII.  CCI.  CCCLVII.  CCCLXIV.  CCCXCII. 
CCCCLXVIII.       CCCXCII.      CCCCLXVIII.      CCCCLXXI.      CCCCLXXVI. 

30  CCCCLXXIX.  CCCCLXXXII.  CCCCLXXXV.  CCCCLXXXVIII.  CCCCXC. 
CCCCI.  CCCCXI.  CCCCXXXI.  CCCCXXXVII.  CCCCXLIX.  CCCCLIV. 
CCCCLX.  CCCCLXIII.  sodann  die  praefationen  zu  den  einzelnen  bibl. 
buch  er n  ohne  deutsche  erklär ungen  bis  255^,  wo  Explicit  Feliciter  steht,  es 
schliefsen  sich  an,  ebenfalls  nur  lat.,  aufzählungeyi  von  haus  gerät  (Sponda.  Cul- 

35  citos.  Capitalia  usw)  sowie  der  glieder  des  mensche7i{s.bd.S,4:S7 anm.2).  255*^ 
beginnt  von  and.  hand  ein  nachtrag  zum  Salomonischen  glossar  (Abhorrens 
dissimile.  Absurdum  distans  discors  usw.)  mit  angäbe  der  quellen  {Vergil,  Isidor, 
Cicero  usw.)  am  rande,  darin  ebenfalls  einige  deutsche  worte  im  context  und  über- 
geschrieben (MCLXXVa);    von  2bb^  an  folgt  noch  ein  kurzes  alphabetisches  vo- 

40  cabular    und    unten  sowie  auf  dem    achtelbl.  256    (der  rest   fortgeschnitten,    die 

rückseite  leer)  finden  sich  lat.  namen   von    kircheng  er  ätschaften  sowie   im 

xni  jh.  aufgezeichnete  lat.  verse.     2bl^  ff  (7'ot)  Epte   he  occasio  fvervnt   expedi- 

tionis  illivs  maxime  s;  omino  infrvctvose,  päbstliche  bullen  und  sonstige  briefe 

Althochdeutsche  glossen  IV.  37 


578  Verzeichnis  Der  Hss.  460— 4G3 

(namentlich  des  Oerhoch  von  Reichersberg)  auf  den  zweiten  kreuxxug  bexüg- 
lich  (vgl.  auch  W Wattenbach  im  Anz.  des  germ.  museums  1882  sp.  336).  271^ 
auszüge  aus  Augustin  saec.  xv,  211^leer.  271^^  Urkunde  von  1178  Windberg 
betreffend;  21 V^  theol.  notizen.  271 K  272  leer,  die  untern  und  seitlichen 
5  r ander  mancher  bll.  sind  bis  zur  schrift  beschnitten.  —  Aretins  Beytr.  4  (1805), 
631.    EOGraff  Diut.  3  (1829),  414.  —  Sal.  3.  [P.  6.]  [460 

22213  (Windb.  13)  in  folio,  xii  jhs.,  164  bll.  (2 — 161  zwanzig  meist  am 
schluss  signierte  quaternionen,  162 — 164  ein  binio,  dessen  letztes  bl.  fortgeschnit- 
ten ist):  auf  dem  urspr.  nicht  zur  hs.  gehch'igen  bl.    1  von  zwei  händen  lat.  ge- 

10  dichte,  2^  ff  nach  der  folge  des  kirchenjahrs  geordnete  lat.  homilien  des  Augu- 
stinus, Bernhard  vClairvaux,  Hieronymus,  Hugo,  Rupert  von  Deutz  usw.  und  im 
unmittelbaren  anschluss  an  die  letzte  predigt  163*^  die  Versus  de  volucribus, 
feris,  arboribus  mit  deutschen  interlinear gll.  (DCCCCXXXIV).  es  folgt  das 
distichon  Unde  superbit  bomo?    cuius  conceptio  culpa.  Nasci  pena.  labor  uita. 

15  necesse  mori  (vgl.  Notices  et  extraits  81,  2,  305.  Engelhardt  Herrad  s.  159)  und 
nach  einem  spatium  die  hexameter  Ancbora  porta  spei  summe  portus  requiei. 
Hunc  ob  delictum  codicem  Gebebart  tibi  scriptum  Confert  mente  pia.  quem  sus- 
cipe  uirgo  maria.  Ipsius  ut  natus  tuus  omnia  uincla  reatus  Soluere  dignetur. 
per  te   sibi  propiciatur    (a  aus  corr.).     Ac   defendat  eum.    memorabile    sitque  per 

20  euum.  Presens  libamen.  quod  prestet  ei.  deus  amen.  164^  Visio  Hiltegar- 
dis.  Vidi  ab  aquilone  bestias  quinque  usw.,  s.  Mones  Anz.  7,  613,  und  der  von 
WMeyer  Forschungen  zur  deutschen  gesch.  19,  70  herausgegebene  brief  des  erz- 
bischofs  Adalbert  von  Salzburg  an  das  cardinalscollegium.  —  erste  nachricht  von 
den  gll  in  Aretins  Beytr.  2  (1804),  5,  92.  4  (1805),  633.  —  [H,  §   61.]      [461 

25  22258  (Windb.  58;  Kr.  344)  in  quarf,  xiijhs.,  111  zweispaltige  bll.:  1)  bl. 
1 — 14,    ein  quaternio    und    ein  ternio.     1^  (sonst  leer)  der  eintrag  saec.    xii  Iste 

lib  ptinet  ad  scäm  mariam  in  windbg.  que  fec  scbi  scds  ei^de  [  eccle  uen'abilis 
7  digne  memorie  abbs  gebehard^  [f  1191].    p  obtentu  |  gre   di  7  beate    maRie 

semp  uirginis.  7  tuai    lector    orationum.  |  Si  qs    eum    qcüq;  m  eccte    buic  abalie- 
30  nau^it  anatbema  sit. ;    1^^  Plvres  fuisse  usw.,  der  ehiga^ig  von  Hier  onyynus  Mat- 

thaeuscommentar,  2^^  Plogvs  leronimi.  Matbevs  sie  in  ordine  pmus  usw.,  dann 
das  Evangelium Matthaei.  14*^^ — l^^'^  mitte  vonand.hand  über  diebedeutung 
des  hl.  kreuze s;  2)  bl.  16  ff,  zehn  quaternionen  und  drei  ternionen,  signiert 
30^ — 100^  B — 1.  15*  leer,  15^  ein  ausführlicher  Matthaeuscommentar  (an- 
35  fang  16^^  Dns  ac  redemptor  noster  ad  cömendationem  euanglice  fidi  uoluit  euglm 
n  solü  bominib;  pdicari  usw.)  mit  vorausgehendem  capitelverzeichnis.  106^^  nach 
absatz  erklärungen  von  scandalum,  wider  nach  absatz  Legim^  qdä  loco  qd  qdä 

tempore  qdä  bomuntio  cü  p  nimia  tristicia  uoluisset  se  laqueo  suspende  &  dixisset 

ds  adiuua  me.  qd  uerbü  semp  in  usu  babebat!  astitit  ei  beat'  paulus  inquiens.   In- 

40  felix  temetipsü  inlaqueare  uis!  &  psumis  nom  di  inuocare?  S;   quia  illü  inuocasti. 

esto  Über  ab  bac  tristicia  &  morte  psenti!  quia  omia  t  pspera  succedent.  106^^ 
unter  der  Überschrift  Clavdivs  über  Maria  Magdalena,  dann  nach  absatz  über 


München  Cl.  22201—22272  579 

a 

die  erscheiyiung  en  Christi  nach  seiner  au  f er  Stellung ,  107*^^  Hieronim^  coiit 
Heluidivm,  ausxüge  über  die  verschiedenen  Marien.  107*^  unter  der  roten  Über- 
schrift Super  ploguni  euaiigelistarum  super  matheum  — \1\^^  gll.  xu  den  vier 
evangelien  und  den  Psalmen  mit  einigen  deutschen,  die  meist  übergeschrieben  sind, 
5  selten  im  context  stehen  (CCCLXX:  720,  16  fehlt  die  contextgl.  Apex  tital  X 
punctus  107b.  720,29  /.  107^.  720,53  /.  phevchar.  CCCLXXVII.  CCCLXXXI. 
CCCLXXXIX:  739,  48  stehtNemn.  CCXXI:  513,  70  nirder  niriset).  lll^  und 
das  dem  rückdeckel  aufgeklebte  schlussbl.  des  letzten  ternio  leer.  —  FKeinz  Oerm. 
15  (1870),  352—354.  —  [P.  24.]  [462 

10  22272  (Windb.  72)  i7i  qiiart,  152  bll.  sowie  ungezähltes  vor-  und  nachstofsbl. 
aus  einem  hymnar  saec.  xi:  1)  saec.  xii  bl.   1^  (1*   bis  auf  den  verm£,rk  tres 

libri  bhihardi  leer)  — 50,  sechs  quaternionen  {Signaturen  i  8^  ii  16^;  iii.  im.  V 
auf  24^.  32^.  40^  ausradiert;  auch  50^  scheint  eine  solche  rasur  vorgenommen 
XU  sein;  in  den  letzten  quaternio  41 — 50  sind  die  einzelbll.    45.  46  eingeheftet), 

15  Bernhard  De  diligendo  deo  1^,  De  praecepto  et  dispensatione  18^,  Sermo  exhor- 
tatorius  ad  milites  templi  39^  {Migne  182,  973  ff.  859  ff.  921  ff);  2)  saec. 
xi/xii  bl.bl — 80,  vier  quaternionen,  deren  letztem  die  xwei  schlussbll.  durch  aus- 
schneiden fehlen  {Signaturen  i  58^  ii  66^).  51^  (51^  leer)  Incipit  über  Petri 
damiani    ostiensis  epi  qui  über  appellatur  gratissimus  {Migne  145,   99  ff).     75* 

20  Passio  sciGeorgii  mrls  7nit  wenigen  deutschen  interlinear gll.  (DCCCCII :  744,  5 
sac  kere.  744,  12  dutobist]  am  b  radiert);  3)  saec.  xii/xiii  bl.  81 — 106,  drei 
quaternionen  mit  den  einzelbll.  97  und    106  sowie  einem   an  91  angenähten  und 

einseitig  beschriebenen  blattstück.  81*  Incipit  Sententia  sei  hier onimi.  de  eentia 
diuinitatis  dl  {das  folgende  darüber  am  obern  rande)  &  de  inuisibilite  {sie)  atq;  Imen- 

25  sitate  eius.  dieser  tractat  wird  85*  mit  Finit  Historia  beschlossen,  es  folgen  von 
der  gleichen  hand  be'tnerkungen  über  Caritas  und  süperb ia,  sowie  85^  nach 
absatzzeichen  ver'se  über  die  passion  In  matutino  däpnat~  tepe  xpc  usw.  86* 
von  and.  hand  leronim^.  ad  ephesios.  Quomodo  capt  plurima  sibi  inbra  fet  sub- 
iecta  usw.,  die  verschiedensten  auszüge  aus  Ambrosius,  Ansehn  von  Canterbury, 

30  Augustin,  Beda,  Gregor,  Heimo,  Isidor,  fortgesetzt  98*  /f  unter  der  Überschrift  In- 
cipit Sentencia.  Introduccio.  Diuinitatis;  bl.  106*^  von  zwei  and.  händen;  4) 
saec.  XII  bl.  107 — 116,  quaternio  und  unio,  gleichfalls  eine  excerptensamm- 
lung,  beginnend  ^nit  bemerkungen  über  die  erbsünde  Antequä  quicquä  üeret  usw.; 
114:^  ff  von  and.  hand;         5)  saec.   xii  bl.  117 — 122,    ein  quaternio,    dem    die 

35  beiden  letzten  bll.  fehlen,  sehr  klein  geschrieben,  Concordia  discordantiü  cano- 
num,  dh.  auszüge  aus  Gratians  Decretum  bis  i,  31,  1,  fortgesetzt  120^  mitte 
— 122*  von  and.  hand  bis  i,  46,  1.  122^  folgende  deutsche  erklärung  des 
Vaterunsers  saec.  xii:  Oratio^  dnica.  Vatir  du  da  bist  in  den  himilin.  gehai|- 
ligit   werd®  din   name.    Zö   chome  uns  din    riebe.  |  Din  vville    vverd®  hie  inerd® 

40  ervullit  als  da  ze  himile.  |  Gip  uns  unsir  tagiüch  bröt  hivte.  Vnd®  uirlaz 
uns  I   unsir   sculd®    sam   wir    unsirn    scolarin.      Vnd®    uirlaite  |^  uns   nit    in    die 

*  oben  am  rande  von  späterer  hand  Salue 

37* 


580  Verzkichnib  Dkh  Hsh.  403 — 408 

bichorunge   des  laidigin   vigindis.    8un|dir  du    erlose  uns    uon    allime  ubile.    aMeN.| 

Pat  nf  q  es  I.  c.  hie  bite  wir  ^  .  .  .  urisern  vatir  .  .  .  hin  |  ze  himile.  vvan 
wir  alle  uofn  ime]  fjescaff\u\  sin]  |  ^  d^r  bigihit  rehte  .  .  .  (kn  himelischen 
vat'ir  i\^r  \  sinin  vvillin  tot.  Sclficet~  .n.  t.  daz  isl  daz  wir  bitjtin  suln. 
5  daz  wir  hailich  und^  reht  werdin.  und*'  |  uns  d^s  ubilin  glöbin.  und^  götiv 
werch^  ton.  un  min  |  trehtin  minnin.  un  in  vurhtin.  un  lobin  mit  dur|nahtir 
glöbe.  Uli  mit  gÖtim  vvillin.  Adueniat.  r.  1 1.  daz  ist  daz  wir  bittin  suln.  daz  min 
trehtin  in  |  uns  richise.  un  uns  die  tolichin  (sie)  sund^  lazzin.  daz  |  er*  uns  ge- 
rehte  uind®  so  er  die  sele  uon  d^m  libe  ais|scit.     Fiat  u.  t.  s.  I.  c.  7  i.  t.    daz  ist 

10  daz  wir  bitin  |  suln  als  die  engili.  und^  die  rehtin  minime  |  trehtin  da  ze  himile 
dienint.  daz  och  wir  |  ime  ane  hobithaftige  sund®  hie  inerd^  dienin  mozin. |  der 
rest  stand  auf  dem  folgenden,  jetzt  ausgesch^iittenen  hl.;  6)  saec.  xiii  bl.  123 
— 152,  drei  quaternionen,  ein  te7mio,  Cicero  De  officiis.  —  auf  die  deutschen 
gll,  wies  der  Katalog  hin.  [463 

15  2230T  (Windb.  107)  in  octav,  xi  jhs.,  195  bll.  und  ein  ungezähltes,  das  nur 
den  titel  saec.  xiv  Glosula  uocabulou  I  genesi  trägt:  1)  bl.l — 60  commentar  zur 
Genesis  und  {4:S^)  zur  Exodus  mit  deutschen  gll,  welche,  abgesehen  von  zweien, 
von  der  gleichen  hand  übergeschrieben  sind  (VIII.  XXVIII);  2)  bl.  61 — 142 

von  verschiedenen  händen,  s.  den  Katalog;         3)  6/.  143  — 151  {eine  läge)  Glossa 

20  super    Sedulium;  4)  bl.   152 — 187,    verbundene    lagen  einer  grammati- 

schen hs.,  genau  beschrieben  im  Katalog;  5)  bl.  188 — 195  (eine  läge)  De 
•IUI.  questionib.  compoti  und  sonstiger  astronomischer  inJialt.  "^ FKeinz  Germ. 
15  (1870),  351  f  —  [P.  33.]  [464 

23480  (ZZ  480)  in  octav,  xii  jhs.,  63  bll,  die   lagen    2.  3.  5.  6.  7.  8.   9.  11. 

25  12  einer  von  vielen  geschriebenen  hs.:  grofse  bruchstücke  der  gedichte  des  Alci- 
mus  Avitus  (1,  274 — 5,  552.  6,  177 — 661)  mit  einer  deutschen  hiterlineargl. 
(DIV^).  [465 

23486  (ZZ  486)  in  folio,  28  bll:  1)  saec.  x  bl  1.  2,  ein  doppelbl  aus 
dem  ende  von    Macrobius  Somnium  Scipionis  ii   (c.   15.   16.  17;    bl  2    gehört 

30  vor  bl  1  und  zwischen  beiden  ist  ein  and.  doppelbl  verloren);  2)  saec.  xi 
bl^ — 28  verbunden  und  unvollständig  Aid  heim  De  laudibus  virginum  mit  zahl- 
reichen deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DXVI^).  zunächst  der  quaternio 
3 — 10:  3^  Prolog  zu  Aldhelms  Rätseln,  3^  De  temporibvs  sev  gradibvs  l  doc- 
trina  Althelimi  episcopi,  auszug  aus  Bedas  Kirchengesch.  v,  18,  endlich,  onit  der 

35  Überschrift  (I)ncipit  prologvs  metri  Althelmi  episcopi  de  lavde  virginitatis,  Giles 
135,  1  — 148,  11.  unmittelbar  schliefst  sich  a7i  =  Giles  148,  12 — 162,  21  der 
quaternio  23 — 28,  dem  zwischen  25  und  26  das  mittelste  doppelbl  mit  deJi  w. 
Giles  153,  25 — 157,  9  mangelt,     es  folgt,    widerum   in  unmittelbarem  anschluss, 

*  das  punctierte  in  folge  früher  angewandter  gallustinctur  unleserlich,    das  kursiv 
gedruckte  zweifelhaft,  das  in  eckige  klammern  eingeschlossene  nach  Vermutung  ergänzt 

^  daneben  am  rechten  rande  von  späterer  hand  Pat*  nf  q  es  i  cel        '  darüber  von 
späterer  hand  Ih  geloube        *  er  vor  der  zeile  nachgetragen 


München  Cl.  22272—23796  581 

=    Giles  162,  22 — 176,  30    der  quateruio    13 — 20.     diesen   umgehen   die    beiden 
äufsersien  doppelhll.  eines  vierten  quaternio,   11.  12  und  21.  22:  sie  enthalten  die  w. 
Giks  176,  31  —  180,  15  und  187,  21  —  191,  b.-^  BJDoccn  kannte  die   gll     [466 
23496  (ZZ  496)  in  folio,  xii  jhs.,  11   zweispaltige  hll.  {doppelbl.,  einzelbl.  und 
5  quaternio):  hl.  1»  (ganz  oben  auf  dieser  seite  von  einer  and.  hand  saec.  xii  Sei  sps 
assit  nobis  grä)  — 9^  u nabgesetzt  ein  alphabetisches  tat. -deutsches  wb.  (MCLXXVd: 
166,  29  Wirochfaz.  49  Weigari.    167,  35  hohcgirigir.    41  Zobrari.    168,  29  chv- 
mic^.    33  Celeuma]  das  zweite  e  aus  ansatz  von  u.    40  gihiizi]  am  ersten  i  radiert. 
48   in  der  Jis.  scJieint  doch  cisaminiheftungi  zu  stehen.    63  vrlivgi.  169,  24  Zuber. 
10  172,  38  Cj^ressi);  iin   anfarig    sind  manche   der  auf  lat.   oder  deutsche  worte   ge- 
setzten accente    rot.     darauf  Primus    ton^  dieitur    u2  uocatur  mobilis  —  Oetauus 
dictus  e  decor^.    Quinq;    sunt   elaues  sapientie.    assiduitas.   legendi,  memoria  reti- 

nendi.    honor  magistri.    otemptus.  scli.  frequens  interrogatio.    Pollex  pmus    digitoB 

—  qnt^  uocatur  auricularis  und  nun  folgen  bis  9^  unten  auszüge  aus  Isidors 
15  Et  gm.  buch  9.  10.  20  mit  einigen  deutschen  contextgll.,  die  im  abdruek  der  nr 
MCLXXVd  angehängt  wurden.  10^  die  hexameter  De  nominib^  uolucrü  {v.  9 
fehlt),  10^  De  nominib^  animaliü,  10^  De  generibus  lignorum  et  arborum  modo 
scribimus,  endlich  11^  ohne  Überschrift  diejenigen  über  die  fische,  die  deutschen 
interlineargU.  (DCCCCXXXIV:  23,  31  Tobe.  25,  8  Wie.  28,  30  Warch  engel. 
20  46  anm.  5  zu  streichen)  sind  den  vögelnamen  und  den  ersten  vier  vv.  der  tier- 
namen  von  der  hand  des  Schreibers  übergesetzt ;  die  gll.  von  ;^.  5.  6  der  tiernamen 
rühren  erst  von  händen  saec.  xiv  her.  mit  z.  7  der  tiernamen  =  bl.  10^  be- 
ginnt eine  and.  hand  des  textes  und  der  gll.  die  zz.  3 — 6  endlich  der  fischnamen 
stehen  sammt  ihren  gll.  auf  rasur  von  einer  hand  saec.  xiv.  11^  unten  von  and. 
25  hand  w.  aus  Mac  er  c.  xxx  und  v  mit  der  deutschen  gl.  c^sso  über  nasfcia. 
ll'^*^  von  einer  hand  saec.  xiii  eine  anweisung  zum  briefschreiben  unter 
der  Überschrift  rö  subtilis  in  dictamina  und  wenige  federproben.  —  BJDocen  Mis- 
cell.  1  (1807),  188.  199,  vgl.  Aretins  Beytr.  7  (1806),  288.  —  D.  [H.  §  33.  60. 
P.  403.]  [467 

30  23796  (ZZ  796)  chart.  in  folio,  xv  jhs.,  202  gezählte,  bis  199  zweispaltige  bll., 
aufserdem  vorn  fünf  [auf  deren  erstem  altes  inhaltsverzeichnis),  zwischen  199  und 
200  drei,  hinten- zwei  ungezählte:  1^^  Incipit  tractatus  4e  preparacione 
cordis.  8*^^  Tractatus  de  reformacione  temporis.  15^^  Incipit  trac- 
tatus bonus  de  decimis  Et  qui  obligantur  dare  decimas.    25^^  Incipit  summa 

35  de  sponsalibus  et  matrimoy''  {sie).  39*^  Incipiunt  Notabilia  de  scola- 
stica  hystoria.  51^^  De  sacra  scriptura  (56^^  eine  erzählung  über  trans- 
suhstantiation  nachgetragen).  57^^  homilien.  167*^  (ohne  Überschrift)  Hein- 
rici  Summarium  ii,  18 — Vi,  5  (DCCCCXXXVIIA).  181^^^  gll.  zu  den  bi- 
blischen büchern  alten  und  neuen  testaments  ohne  deutsches.     189^^^  Incipit  expo- 

40  sicio  misse  venerandi  magistri  Hainrici  de  hassia.  196^^  Sermo  de  cor- 
pore xristi  m.  h.  de  hassya  als  langenstain  bis  199*^  (rest  des  blattes  leer). 
200 — 202^    lat.  predigt.     202^  notizen   aus   verschiedenen    Schriftstellern,   — ^ 


582  Verzeichnis  Der  Hbb.  468 — 475 

die    ff  IL  wurden  von  JASchmeller  im  BWB  häufig   angeführt,  zb.    1^,    1.    1025. 
1056.  [468 

24727  (ZZ  1727)  cha7i.  in  quart,  xiv  jhs.,  80  zweispaltige  blL,  gezählt  von 
einer  hand  des  xv  jhs.  als  29  (34  doppelt)  — 96  (doppelt),  darauf  weiter  von  einer 
5  hand  des  xviii  als  98 — 107,  quaternionen  ii  (35^)  — xi  (107'')  je  am  schluss 
signiert:  29*^  lat.  predigten  für  das  kirchenjahr,  mitten  im  satz  beginnend, 
— 102*^  wo  die  rote  Unterschrift  Expliciüt  florcs  apostolor.  d'  tpe.  p  c'culü  anni. 
darauf  von  and.  hand  notate  über  die  goldne  zahl.  102*^^  von  and.  blasserer 
hand  predigt  über  Matth.  26,  26,   104^^  ^^^^  j^/i.   19,  30   — 106^M    106*^  von 

10  jüngerer  hand  {1^'^2)  notizen,  über  die  es  heifst:  hij  v^sus  desingnät  qndo  noua 
hystoria  sit  cantanda.  106^.  107%  einspaltig  geschrieben  und  sehr  verblasst,  die 
Versus  de  volucribus,  bestiis,  arboribus  mit  deutschen  interlinear gll. 
(DCCCCXXXIV  nachtr.)  sowie  mngekehrt  gegen  den  text  auf  107^  die  federprobe 
saec.  XIV    Ein  wip    so    d^    ich  |  der    ich    so    g^n    dinen    wold'.     107*^  Marien- 

\^  predigt  über  Luc.  11,  27.  [469 

27152  (Tegerns.  M.  51.  2^;  dem  äufsern  vorderdeckel  ist  ein  papier stück  mit 
der  zahl  155  aufgeklebt;  nr  376  der  ablieferungsliste  aus  dem  reichsarchiv  von 
1876)  in  quart,  ix  jhs.,  88  bll.  {nach  31  ist  eins  bei  der  Zählung  übersprungen): 
1)  bl.   1 — 26  {zwei  quaternionen,    ein  quinio).     1*  Incipit    constitut  {sie)   et  fides 

20  Niceni  concilii.  subditis  capitul  .  .,  9*  Incipit  pasturalis  {nach  einer  stark 
abweichenden  Benedictbeurer  hs.  hg.  in  Westenrieders  Beitr.  1,  22/7")  mit  zwei 
deutschen  interlinear  gll.  verschiedener  hände  (DCCXLVI),  16^/f  ohne  Überschrift 
die  capp.  1,  9.  10.  11.  2,  4.  11  von  Gregors  Cura  mit  wenigen  deutschen  in- 
terlinear- und  marginalgll.  einer  hand  (DCLIII),  am  schluss  26^  auf  rasur  {eines 

25  Stückes,  wie  es  scheint,  aus  dem  Johannesevangelium  c.  12)  der  hymnus  O  lux 
beata  trinitas  {Daniel  1,  36/)/  2)  ^/.  27 — 53  {drei  quaternionen,  signiert  41** 
II,  49^  III,  und  50 — 53,  ein  doppelbl.  mit  den  beiden  einzelbll.  50  und  53).  27* 
Incipit  sermo  sei  Agustini  de  oratione  dominica  und  30^ /f  Gregors  homilien 
in  evangelia  i,  1.  8.   10.  19.   15.  2.  16.   18.  ii,  21,  zu77i  teil  in  verkürzter  gestalt. 

30  am  schluss  53*^  von  einer  hand  saec.  x/xi  der  Zs.  21,  209  abgedruckte  segen 
und  neumierte  texte;  3)  bl.  54—83  {lagen  54—60.  61—68.  69—73.  74—83; 
nach  57  und  69  fehlt  ein  bl.,  vor  74  zwei)  predigten,  darunter  eine  Gregors, 
eine  Augustins ;  am  schluss  federproben;  4)  bl.  84 — 88  {vor  und  nach  86 
fehlt  ein   bl.;    21 — 23  Zeilen  auf  der  seile,    während  früher  regelmäfsig    nur  21 

^^  gestanden  hatten).  S^^  predigt  über  Matth.  1,1,  86*  Epylogus  brebiter  digestus 
{s.  oben  346  anm.  5),  in  der  mitte  und  am  schluss  unvollständig,  da  er  mit  den 
Worten  ad  dexteram  nee  ad  {Mansi  14,  246  z.  1)  abbricht.  sämmtlicJie  lagen  des 
codex  sind  von  einer  hand  etwa  saec.  xvi  je  am  schluss  mit  1 — 12  signiert.  — 
auf  die  hs.  machte  mich   W Meyer  aufmerksam.  [470 

40  27329  {gekauft  1884)  in  quart,  xiv  jhs.,  127  bll.  und  darnach  ein  unbeschrie- 
benes: 1)  bl.  1 — 75.  4*  oben  Incipiunt  gnalitates  magfi  Step h an i  cantua- 
riensis  arch'epl;  von  erster  hand  — 56%  fortgesetzt  von  jÜ7igerer  56^ — 66*.  an 
den  rändern  verschiedene  notate  and.  hand,  die  aber  älter  sind  als  die  von  bl.  1^ 


München  Cl.  23796—29027»  583 

ab  am  oherti  und  untern  rande  jeder  seile  eingetragenen  lat.-deutscJien  vocahulare 
(7*»  De  homine  et  eius  membrii?,  8*  Incipit  de  nominibus  ferarum,  9*  De  nomini- 
bus  volucrum,  9^  Incipit  de  nominibus  piscium,  10«  De  nominibus  arbomm, 
11»  Kräuternamen,  alle^  in  versen  vi  it  ühergcschrichenen  deutscJien  gll.  (DCCCCXXXI V), 
5  darauf  12^ ff —  37^  ^unäclist  ein  alphabetisches  kräuterglossar  mit  ebenfalls  meist 
interlinearen  gll.  (MXVI),  dann  sachlich  gem'dncte  (DCCCCXXXVIIB  anliang), 
endlich  xwei  alphabetische  vocabulare,  diese  7nit  nur  weyvigen  deutschen  gll.  im  con- 
text  (MCLXXXII.  MCLXXXVIII) ;  am  schluss  Finito  libro  sit  laus  et  gloria 
christo).     XU  diesem  werk  enthält  bl.  2» — 3»  ein  register,  der  rest  von  3»  und  3^ 

10  ist  von  and.  händen  zimi  eintrag  geistlicher  erzählungen  benutzt,  bl.  1» 
teilweise  ausi'adiertes  register  zu  einem  fremden  werk,  1^  ebenfalls  jüngere  lat. 
erzählungen.  bl.  1 — 3  bilden  einen  binio,  dessen  letztes  bl.  fehlt.  66^  and. 
hand,  zweispaltig:  Incipiunt  interpretationes  biblie,  alphabetische  erklärungen 
der  bibl.  namen,  bis  72^^,    dann  von  and.  hand  zwei  erklärwigen  des  vater- 

15  unsers,  74»^  De  caritate  dei,  74«^  De  pietate  dei,  74^^  lat.  verse  {wider 
and.  hand).     75»  (einspaltig)    Vrowe   alP  vroude  ich  loue  an  dir  daz  tvns  de  got 

geb'e.  Des  docht^  vn  mod^  du  m  ganzer  kusche  were.  Also  |  daz  dir  nicht  suere 
was  alP  bürden  en  houet  last.  Den  durt  d^  hemel  :  :  {rasur  von  ?he)  nine  begref 
noch    hir    dat    ert|geruste  d^  wolt  I  dir  gevangen    siin   durh    vrie  motgeluste.  wol 

20  d*  edele  brüste  dar  in  sich  barg  d^  hog^  gast  |  Des  almechticheit  is  allen  starken 
resin  ou^groz.  In  din  h^ze  er  (e  aus  i  corr)  sich  bisloz  müscelic  ie  besüd^.  vn 
was  I  ze  himele  samethaft  sin  gotheit  e  dar  üd^  bi  di  sin  wort  ze  vlesche  wart, 
durh  sines  gestes  züd^  !  vwe  durh  daz  wnd^  nie  riches  loues  dir  gebrast.  ||  Got 
h'e  waz  tu  wnd^s  an  dir  seluen  haz  gescicket.     das  sind  Strophen  Konrads  von 

25  Würzbur g ,  bei  Bartsch  390,  46  und  389,  1.  darauf  lat.  adventspredigt. 
75^  alphabetiscJies  register  zur  zweiten  hs.;  2)  bl.  l%^ff,  von  alter  hand  als 
I — Liii  {diese  zahl  auf  dem  leeren  bl.  nach  127)  gezählt,  achtzig  lat.  predigten.  [471 
29005  nr  5.  7.  17,  Ver gil  fragmente  in  folio  und  octav,  xi  und  xii  jhs., 
teils  aus    Schmellers   nachlass,    der    sie   von  EvMoll  erhalten,    teils    abgelöst    von 

30  Clm.  14653.  15830,  mit  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  (DCCCLXXI).  — 
einige  dieser  gll.  kamite  BJDocen.  E Steinmeyer  Zs.  15  (1872),  96.  —  [P.  292.]  [472 
29007**9  achtundvierzig  übel  zugerichtete  bll.  einer  Tegernseer  Ovidhs.  in  quart, 
XII  jJis.,  mit  bruchstücken  aus  den  büchern  i.  iv.  vi.  viii — xv  der  Metamorphosen, 
besprochen  —  abgesehen  von  dem  erst  1883  gefundenen  doppelbl.  aus  buch  vi  — 

35  durch  AHellmuth  in  den  Sitzungsberichten  der  Münchner  akademie  1S8S  s.  231  ff. 
auf  bl.  2»  eine  deutsche  interlinear  gl.  (DCCXLIII),  41^  oben  {die  ersten  worte 
auch  auf  43«)  Spernere  mundum  spernere  nullum  spernere  sese  Spernere  se  sperni 
quatuor  hec  bona  sunt  {Hildebert,  Migne  171,  1437)  Nim  drev  bleter  der  minzen 
unt  chev  si  drie  morgen  sone  wllet  dir  neit  mer.  [473 

40  29009''^**,  ein  Juvenalfragment  in  quart,  xi  jhs.,  mit  vier  deutschen  inter- 
lineargll.  (DCCXIXb  nachtr.  bd.  2).  [474 

29027*9  zweiundsiebenzig  ungezeichnete  foliobll.  einer  aus  Weihenstephan  stam- 
menden schönen  hs.  von  Priscians  Institutionen,    xi  jhs.     auf   der    Vorderseite 


584  Verzeichnis  Der  Hsö.   475 — 485 

eines  hlattcs  zwei  deutsche  interlinear fjlL,  die  von  and.  luind  als  die  sonstigen  spär- 
lichen interlinear notizen  des  codex  herrühren  (DCCLXXII^  'nachtr.).  —  ich  ver- 
danke  FKei^iz  den  hinweis  auf  diese  gll.  [475 

200C51",  hruchstiicke  einer  Prudentiushs.  in  quart,  xii  jhs.,  abgelöst  von 
5  Clm.  18527*^  und  19815,  mit  deutschen  interlinear-  und  rnarginahjll,  (DCCCXX^ 
nachtr.  hd.  2).  [476 

SOO.JS""*',  vier  doppelbll.  {zwei  friXlier  in  Cgm.  187)  einer  hs.  des  Alcimus 
Ävitus  und  ein  einzelbl.  einer  zweiten,  dies  abgelöst  von  Chi.  14786,  in  quart, 
XI  jhs.,  mit  deutschen  interlinear  gll.  (DIV^  nachtr.  bd.  2.  DIV^  nachtr.  bd.  2).  [477 

10  29035%  doppelbl.  einer  Aratorhs.  in  quart,  xi  jhs.,  abgelöst  von  Clm.  5516, 
mit  einer  deutschen  interlineargl.  (DXXXIV^  Jiachtr.  bd.  2).  [478 

290059  1,  fragmente  einer  formelhs.  in  klein  quart,  aus  SEmmeram  statn- 
mend,  ix  jhs.,  von  denen  4  unter  der  angegebenen  Signatur  auf  der  k.  Staats- 
bibliothek,   die  übrigen  9  in  den  Sammlungen  des  oberbayerischen  geschichtsvereins 

15  aufbeiuahrt  werden,  mit  einigen  deutschen  interlinear  gll.  (DCXXXII^  nachtr.).  — 
KZeimier  Neues  archiv  8  (1883),  (}()1  ff  und  vollständig  MG  Formulae  461 //!  [479 
SOlOS'**,  ein  unten  um  ein  drittel  gekürztes  doppelbl.  in  qu/irt,  dessen  zweiter 
hälfte  auch  der  äufsere  seitenrand  durch  beschneiden  verloren  gegangen  ist  (jetzige 
höhe  16,  hxite  11  resp.  9  cm.),    von   WMeyer   aus  einer   Älto^nünsterer    doublette 

20  gelöst,  um  jhs.:  Mac  er  De  viribus  herbarum  v.  178 — 200.  209 — 232.  1380—1402. 
1413 — 1438  mit  einigen  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  zweier  hände 
(MXLII);  der  abschnitt  Marrubium  [Choulant  xlii)  füh't  neben  sich  die  rote 
nr  XXVI.  am  rande  von  1^  stehen  rece2)te  jmigerer  hand,  z.  t.  deutsch  oder  mit 
deutschen  worten  untermischt:  De  suco  gundreb  fac  tibi  tortam;  ante  {liier  und 

25  mehrfach  auf  dieser  seile  widergabe  des  deutschen  vür)  infirmitatem  in  homine 
azzil  (a  nur  teilweise  zu  erkennen;  vgl.  assl  Schmeller  1^,  157).  vel.  harn- 
wintg.  comede  Reit^sporen;  fürz  twanch  vnd  eizze  (ei  sehr  unsicher) 
nim  hauswurz    saf  vnd  |  lanch  {l.  slanch?)  saf  gib    daz    dem    sieben    ze 

tncben.  von  noch  jungem  händen  rührt  der  quer  am  rande  von  1*  einge- 
30  tragene  name  marcvs  holczner  und  die  ebenfalls  quer  am  rande  von  2^  befind- 
liche notiz  über  den  tod  des  Mathias  Moshaymer  im  j.  1483  her.  [480 
3OI2I9  bruchstücke  des  Salomonischen  glossars ,  imd  zwar  1)  ein 
convolut  mit  sechs  octavbll.  saec.  ix  und  einem  m  zivei  hälften  zerschnittenen 
foliobl.  saec.  x  ohne  deutsche  gll.;  2)  ein  schönes  vierspaltiges  foliobl.  saec.  xi, 
35  das  oben  um  ein  weniges  beschnitten  ist  und  von  Innrere  —  Israbel  reicht:  darin 
auf  spalte  3  der  rückseite  zwei  deutsche  contextgll.  (MCLXXVal:  73,  13.  15); 
3)  ein  vierspaltiges  foliobl.  saec.  xii,  dessen  äufserste  spalte  etwas  beschnitten  ist: 
es  reicht  von  Venerem  —  Verecus  uerecundatus  und  enthält  von  and.  hand  vier 
deutsche  interlinear  gll.  sowie  eine  contextgl.  (MCLXXVal:  107,  3 — 28);  4)  zwei 
40  zweispaltige  foliobll.  saec.  xii:  das  erste  (Prespiter  —  Prinotose),  dessen  äufsere 
spalte  beschnitten  ist,  enthält  auf  der  Vorderseite  spalte  2  eine  deutsche  contextgl. 
(MCLXXVal:  89,  2);  das  zweite,  dessen  äufsere  spalte  zur  gröfsei'n  hälfte  weg- 
geschnitten ist,  mit  gll.  aus  den  buchstaben  Q  und  R,  Jiat  keine  deutschen  worte.  [481 


München  Cl.  20027*  —  Nürnberg  42517  585 

*  Zwei  den  dcckehi  einer  SEnnneranicr  hs.  aufgeklebt  gewesene  hriichstücke  eines 
alphabetischen  lat.-deutsclien  glossars  sae^.  ix,  nur  erhalten  durch  Coloman 
Sanftls  abschrift  in  dessen  katalog  der  SEmmeramer  Jiss.  in,  ISOb  f  vom  j.  1809 
mit  der  angäbe  Fragnienta  diio  glossarii  latino-theotisci.  scculi  ix.  haec  crui  ex 
5  quodain  codice  ciii  ligando  adhibita  fuerunt:  er  teilt  dort  s.  1781  ff  unter  der  Über- 
schrift Graniniatica  reichlicJie  ansauge  aus  deutschen  glossaren  in  SEmmeramer 
hss.  mit.  die  gll.  gehören  den  buchstaben  I,  K  (MCXCII),  M  (DCLXXV^  nachtr. 
DCLXVIIIb  nachtr.  MCXCII)  wid  S  (I  .«?.  243, 13—253,  36:  243,  22  vel.  243,  28 
skaz)  an.  es  sclieint,  dass  die  gll.  aus  dem  S  ein  bl.  einnahmen,  während  die 
10  übrigen  auf  einem  do])j)elbl.  standen,  zwischen  dessen  teilen  ein  ebensolches  ver- 
loren gegange7i  und  dessen  vordere  hälfte  verstümmelt  war.  —  Em.  29.  [P.  384. 
Äa  605—611.]  [482 

MÜNCHEN, 
KGL.  UNIVEKSITÄTSBIBLIOTHEK. 

15  4**  014,  ein  zweispaltiges  bl.  des  xii  jhs.  zu  28  Zeilen  auf  der  seite:  bruch- 
stück  eines  alphabetischen,  iri  meist  abgesetzten  Zeilen  geschriebenen  lat.  glossars ,  das 
mit  Muculentus.  muco  infectus  beginnt,  mit  Nebulo.  gulosus  vorax  schliefst,  jeder 
buchstab  zerfällt  in  drei  unter  sich  nach  den  drei  a7i  fang  stauten  geordnete  ab- 
teilungen,    tvelche   mit   roten    oder    rot   ausgemalten  initialen    anheben:    die    erste 

20  befasst,  abgesehen  von  Numa,  nur  hebräische  namen,  die  zweite  hauptsächlich 
griech.,  die  dritte  lat.  ivorte  {neben  Substantiven  und  adjectiven  auxih  einige  verba), 
und  nur  dieser  dritten  sind  im  allgemeinen  deutsche  gll.  beigefügt  (DCCCCXXXVIIIk), 
die  fast  immer  im  context  stehen.  —  auf  das  fragment  wies  mich  oberbibliothekar 
dr  HSchnorr  vCarolsfeld  hin.  [483 

25  *DR  NOLTE, 

PRIVATBESITZ. 

Ein  fragment   aus  der  mitte  des  xi  jhs.    mit    deutsch   glossierten   kraut  er-  und 

Her  namen   (MV*.  DCCCCLXIX);    wem  es    zur  zeit  gehört,   ist  unbekannt,  i— 

Nolte   Germ.  20  (1875),  149  f  —  [P.  448.]  [484 

30  NÜRNBERG, 

GERMANISCHES  MUSEUM. 
Acc.  43517  (früher  im  besitz  des  barons   vHardenberg),   das  äufserste  doppelbl. 
der    ersten    läge  [2^^  unten  sig^iatur  .i.)    einer   zweispaltigen    quarths.    des  xi  jhs. 
beide  bll.,  deren  höhe  11,  b  cm.  beträgt,  haben  durch  beschneiden  oben  einige  Zeilen 

35  eingebüfst,  sodass  sie  deren  nur  noch  21  auf  der  spalte  besitzen;  das  vordere  bl. 
ist  aufserdem  rechts  stark  verkürzt  und  misst  daher  an  seiner  breitesten  stelle  blofs 
12,  5  cm.,  während  das  intacte  zweite  17,  2  cm.  in  der  breite  aufweist,  den  inhalt 
bildet  ein  lat.  alphabetisches  in  abgesetzten  Zeilen  geschriebenes  glossar  mit  ein- 
gestreuten  deutschen  Worten  (DCCCCXXXVIIIh),    die    fast    ohne   ausnähme  im 

40  context  stehen ;  es  scheint  für  jeden  buchstaben  aus  drei  einander  folgetiden,  durch 
rote  initialen  ausgezeichneten  {vgl.  Caba  2^)  und  in  sich  nach  den  beiden  ersten, 
mehrfach  nach  den  drei  ersten  anfangsbuchstaben  {irrtümer  laufen  freilich  gelegeni- 
ich  unter)  geordneten  abteilungen  bestanden    zu   haben,    deren   erste  hauptsächlich 


586  Verzeichnis    Der   Hss.    485 — 490 

hcbräischö  eigennamen,  deren  vujeite  r/riech,  und  deren  dritte  tat.  worte,  sub.stantiva 
und  adjectiva,  erklärte,  hl.  1  reicht  von  Abiud  pater  meus  bis  Agiographa  scä 
Hcriptura,  hl.  2  von  Ciclops.  inmane  monstrü  vniocu  {das  mangelnde  lum  stand,  wie 
sonst  oft,  am  schluss  der  vorhergehenden  zeile,  die  jetzt  fehlt)  his  Cannas.  urbs 
5  italio  ubi  hanriibal  romanos  deleuit.  ^JZacher  Zs.  f.  d.  ph.  11  (1880),  427 /*.  [485 
Acc.  4253*$  (früher  ehenfalls  im  besitz  des  harons  vHardenherg),  ein  dojjpelbl. 
in  folio,  je  drei  spalten  auf  der  seile,  mit  abwechselnd  roten  und  hlauen  initialen, 
die  ohne  wähl  angebracht  schei?ien,  oben  um  ein  geringes  verkürzt  (jetzige  höhe  34, 
breite   fast  29  cm.,     zahl    der    mit   dinte    vorgezogenen    Zeilen   51),    anfangs    des 

10  XIII  jhs.:  stücke  aus  den  buchstaben  B  und  C  des  Liber  glossarum  (hl.  1 
Bosporius — Byssextus,  hl.  2  Carabus — Carthago)  mit  einigen  deutschen  gll.  im 
context  (MCLXXI).  die  Zugehörigkeit  zum  Liber  glossarum  beweist  einerseits  die 
vielfach  wörtliche  übe^'einstimmung  mit  dem  Lexicon  des  Papias,  andererseits  der 
umstand,  dass  das  doppelhl.  die  Störung  der  alphabetischen  folge  im  buchstaben  B 

15  mit  dem  Liber  glossarum  teilt  (Lowe  Prodromus  228,  Goetz  Der  liber  glossarum 
242  f),  indem  es  auf  die  mit  Bu  anhebenden  gll.  solche  folgen  lässt,  die  mit  Bi 
beginnen  (P  Bucinam.  Buz.  Buzi.  Buzites.  Buul.  Buctoliceptamen.  Bidentes.  Bi- 
gentes.  Bigens  usw.).  mehrere  stellen  sind  erloschen  oder  ausgebröckelt,  namentlich 
auf  hl.   V  und  2\  —  JZacher  Zs.  f.  d.  ph.  11  (1880),  428/:  [486 

2^  SOMER, 

BIBLIOTHEQUE  PUBLIQUE. 
116  {von  Jüngern  bänden  an  vielen  stellen  als  liber  s.  Bertini  bezeichnet)  in  folio, 
221    von  mir   gezählte  zweispaltige   blL:         1)  saec.  xiii  hl.  3 — 213    {sechsund- 
zwanzig von  10^ —  210^  signierte  lagen) .    zunächst  die  tractate  5b  ff  des  Augustinus 

25  in  Johannem  (Opp.,  Antw.  1700,  in,  2,  474 — 602),  dann  hl.  132^^  ff  Augustinus 
In  epistolas  Johannis  (aao.  601 — 656),  190^^  Augustinus  De  decem  cordis 
(Opp.  V,  S4:ff),   201^^   Incipit   lib^  eiu^dem    de  .x.  plagis    (verwandt  mit   Opp.  v, 

29/7");  204^^  Incipit  libellus  sei  Augustini  epi  de  conflictu  uitioE  atq;  ututum 
(oft  gedruckt,   s.  Scherrers   Verzeichnis  der  S  Galler  hss.  s.  53),    an  dessen  schluss 

30  hl.  213^^^  deutsche  gll.  über  die  todsünden  (DCLXXXII)  von  derselben  band  ein- 
getragen sind;  dahinter  '}nehrere  bll.  ausgerissen,  das  auf  bl.  1.  2  vorangehende 
inhaltsverzeichnis  gehörte  urspr.  nicht  zur  hs.;  2)  saec.  xiv  bl.  214 — 221 
(eme  läge)  Augustins  Enarrationes  in  psalmum  xxi  unvollständig  (Opp.  rv,  68 
bis  laus  mea  s.  75  D).     unter  den  federproben  jüngerer  bände  begegnen  atcch  alt- 

35  französische.  —  Catalogue  general  des  mss.  des  bibliotheques  publiques  des  departe- 
ments  3  (1861),   67.  [487 

15 O  (ehemals  S Bertin  gehörig)  hi  quurt,   193  von  mir  gezählte  bll.:  1)  saec.  x 

zweispaltig,  bl.  3 — 73  Gregors  Cura  pastoralis,  zum  teil  durch  moder  arg  mit- 
genommen   und    mit    fetzen    aus    and.  hss.  geflickt,    bl.   1  leer,    nur  federproben, 

40  2  saec.  xii  inhaltsangabe  der  schrift  De  quantitate  animae  des  Augustin,  die  in 
der  zweiten  hs.  bl.  146*  steht  (s.  u.).    74*^  Aliqua;  verba  de  libro  pastor,  gesammelte 

vn 

gll,  darunter  einige  deutsche  im  context  (DCXLIV),  74^^  Incipit  glose  de  verbis:: 
canonib:  edita  (alphabetisch  aus  den  buchstaben  ACDE  =  Leiden  Voss.  lat.  4^  69 


Nürnberg  42517  —  SOmer  746  587 

bl.  20*),  75«^  In  libro  ecclesiasticae.  historiac,  75**  Incipit  prologvs.  eximii  patris 
nrl  Benedicti  abbatis  {gll.  xii7-  Bcnedictinerregel,  von  and.  hand),  76*^  wider  von 
der  frühern  hand  Glose  do  dialogoF,  darunter  einige  deutsche  (DCLX)  7nit 
atigehängten  gll.  xu  den  Canones,  ganz  wie  im  Leidner  codex  hl.  33*^^  (I^C). 
5  76^^  Incipit    Über   synonima.    boati.  Isidori  episcopi;  2)    sacc.  xii  einspaltig 

hl.  85  ff.  85^»  lib  avrelii  avGvstini  de  vera  fidc.  9G^  Eiusdem  de  utilitate 
credendi.  109^  Incipit  über  eiusdem  de  grä  noui  testamenti  ad  honoratvm.  127* 
Incipit  Über  sei  avgvstini  de  vera  reügione.  14G*  Incipit  dialog^  augustini  de 
quantitate  anime.  Adeodat^.  151^  (von  nun  an  wider  zweispaltig)  In  nomine 
10  dnl  incipit  tractatus  origenis  de  libris  sacroscärü  scripturarum  cöprobat^  a  beato 
hieronimo,  dh.  predigten  des  Origenes  in  der  Übersetzung  des  Hieronymus.  dass 
aber  beide  hss.  schon  im  xii  jh.  vereinigt  waren,  geht  aus  der  von  einer  hand 
saec.  XII  herri'ihre^iden  Inhaltsangabe  des  codex  auf  bl.   192'^  hervor,  wo  als  erstes 

stück    GG    pastoralis     aufgeführt    wird.  —  LBethmami    Zs.  5    (1845),    206.  ^ 
15  [P.  157.]  [488 

312  {früher  eigentum  von  SBertin)  in  quart,  108  von  mir  gezählte  bll.:  1)  saec. 
XI  bl.  1 — 59  {von  bl.  55  an  saec.  xii)  auszüge  aus  den  bibelcommentaren  und 
den  dazu  gehöi'igen  briefen  des  Hieronymus  mit  vier  deutschen  contextgll.  auf  5* 
(XII),  einer  auf  24^  (CCXLI).  59*  unten  steht  als  federprobe  von  and.  hand 
20  {saec.  xn)  v.  1  des   W a It h ar iu s  Tercisi  pars  orbi^  {dann  a2d  ausgewischt)  fratres 

pa.  fi. 

europa  uocat~.  Gibico.  Gunthari^.  Attila.  |  Ospirin.  Alphere.  Waltari^.  |  hereric®. 
hildgund.  hagano;  2)  saec.  ix  bl.  60*  bis  zum  schluss,  vorn  und  hinten  un- 
vollständig, die  bücher  De  quaestionibus  hebraicis  des  Eucherius  bis  98*,  dann 
das  antw ortschreiben  des  Salvianus  an  Eucherius,  weiter  99*  Definitio  dogmatum 

25  ecclesiasticorum  sei  Gennadi  presbiteri,  endlich  108*  Incipit  epistola  sei  Hiero- 
nimi  de  creatione  animae  uel  de  resurrectione  carnis.  —  FJMone  A?iz.  f.  künde 
der  teutschen  vorzeit  4  (1885),  489  vgl.  413.  LBethmann  Zs.  5  (1845),  206,  vgl. 
Archiv  der  gesellschaft  8,  413.  —  [P.  64.]  [489 

746    {aus    SBertin    nr   620    und    619)    chart.  in  folio,    xvi — xviii  jhs.,     zwei 

30  sammelbände  {auf  dem  rückendeckel  bezeichnet  als  Spicilegium  Sithiense)  zu  351 
nebst  vier  leeren  und  zu  280  bll.:  hinsichtlich  ihres  inhalts  verweise  ich  auf  die 
für  den  zweiten  band  freilich  unvollständigen  angaben  des  Catalogue  general  des 
mss.  des  bibliotheques  publiques  des  departements  S  (1861),  833/";  dein  ersten  fehlt 
jetzt  die  vierte  nr  Officium    sancti    Audomari   et   sancti   Bertini.     eingeheftet  dem 

35  ersten  band  sind  als  bl.  61 — 68  acht  einzelne  pergamenthll.  davon  gehörten  61 — 63 
(letzteres  nur  obere  blatthälfte)  saec.  xi  urspr.  dem  schluss  der  hs.  bQ  zu  Boulogne 
{s.  dort)  an,  wie  die  Signatur  xxii  auf  bl.  62^  über  allen  zwei  fei  erhebt.  61*  be- 
ginnt in  zwei  Zeilen  mit  dem  rest  der  lat. -deutschen  sündeniiamen  (DCLXXXII), 
es  folgt  Praefatio    Eremboldi    Monachi.    Ad    huius    loci   cenobitas.     Si  alicuius 

40  igniculi  fomitem  —  adimplere  ualebo.  Explicit  Praefatio.  Incipit  uera  rei  gestae 
descriptio  bis  63*  (63^  federproben),  abgedruckt  MG  SS  xy,  1,  522—524.  64—68 
saec.  xii  exeuntis,  zweispaltig:  64*^  schluss  einer  kirchlichen  sehrift  über  den 
glauben,    sensus  tue  iniquitatis  a  catholicis  admittantur  usw.,    mit    der  teilweise 


588  Verzeichnis  Der  Hbs.  490—493 

mtf  rasnr  stehenden  jungem  suhsaription  menne  Septembri  anni  md.  |  xciv.  |  Fr. 
Modius  Ariennis  |  Canonicus,  64*^  leer,  04*^^ — G8*^^  Incip.  Genealogia.  Flan- 
dren sivni.  coinitvin  [Ins  11G4),  nach  Bethmann  autograj)h,  hg.  MG  SS  ix, 
317 — 325,  'init  facs.  der  drei  eingangszeilen  auf  der  tafel  hinter  s.  420.  — 
5  LBethmann  Zs.  5  (1845),  205/".  —  [P.   121.]  [490 

OXFORD, 

BODLEJANA. 

Auet.  V*  1.  16  in  folio,  x  jhs.,    416  zweispaltige  ss.:    1*    Vergils   Georgica 

von  2,   120  an,    die  argumenta    zur  Aeneis,    und    ein    sechszeiliges  gedieht  mit 

10  dem,  anfang  Me  lege  qui  ueterum.  17*  Servius  scholien  zu  Bucol.  und  Georg. 
83*  commentar  eines  anonynius  zu  Bucol.,  Georg,  und  Aeneis,  darauf 
uaria  glosemata.  105*  Vergils  Aeneis  und  das  gedieht  Biese  nr  788. 
199*  Servius  cofnmentar  zur  Aeneis  hiebst  einem  gedieht  über  die  arbeiten  des 
Hercules  Riese   nr  627    und  den   distichen  Biese    nr  507  ff.     s.  416^  Qui  me 

15  scribebat  tibericus  nomen  habebat.  in  allen  diesen  stücken  finden  sich  deutscJie 
gll.  (DCCCLXV.  DCCCLXXVIII.  DCCCLXXXI.  MCCXXXII.  DCCCLXV. 
DCCCLXXVIII),  und  zivar  in  dem  commentar  des  anonymus  und  den  uaria 
glosemata  im  context,  in  dem  Vergiltext  und  den  Serviusscholien  interlinear  oder 
marginal  von  zwei  händen.    —    die  hs.  gehörte    zu    den  drei    Vergilcodd.,    welche 

20  von  dem  Münstej'ischen  leibarzt  Bernhard  Bottendorph  [vgl.  Müllenhoff  DA  1,  298 
anm.,  JBNordhoff  Denkwürdigkeiten  aus  dem  Münsterischen  humanismus  (1874) 
s.  26  f  anm.)  an  NHeinsius  geliehen  wurden  {s.  Burmanns  Vergil,  Amsterdam 
1746,  1,  xxxv);  aber  sie  gelangte  nicht  an  den  rechtmäfsigen  besitzer  zurück, 
sondern  kam  mit  and.  Heinsischen  mss.  1697  durch  kauf  in  die  Bodlejana   [vgl. 

25  auch  FMadan  Summary  catalogue  (1895)  s.  17  nr  8856).  aus  der  abschrift, 
welche  FJunius  1672  von  den  gll.  nahm  [Oxford  Jun.  116  D),  als  die  hs.  noch 
in  Heinsius  händen  sich  befand,  floss  Rostgaards  copie,  die  dem  abdruck  in 
(FFSuhm-BNyerups)  Symbolcß{ll^l)  sp.  387 — 406  zu  gründe  liegt;  das  verdienst, 
die  originalhs.  wider  aufgefunden  zu  haben,  gebürt  FMadan  Journal  of  philology  10 

30  (1882),  92 — 109,  nachve?' glichen  von  FKluge  Zs.  28,  260.  eine  sorgfältige  copie 
hatte  Madan  schon  vorher  mir  zu  überse^ide^i  die  gute  gehabt,  widerholt  mit  zwei 
neuen  gll.  {s.  Anz.  xxii,  279)  von  JH Gallee  Alts.  Sprachdenkmäler  (1894)  s.  156 — 166 
7iebst  facs.  auf  tafel  iv.  —  Ih.  [H.  §   121.  P.  295.   S.  i  202  —  208.]  [491 

Aiict.  X.  1.  5.  11    in  qua7i,    xi  jhs.,    128   bll.:    die   iverke  des  Horaz   mit 

35  zahlreichen  scholien  und  gll.,  darunter  auch  wenigen  deutschen  (DCCIII*  nachtr.), 
welche  mir  ANapier  gütigst  mitgeteilt  hat.  vgl.  auch  BFriebsch  Deutsche  hss.  in 
England  1  (1896),   170.  [492 

Jun.  25    in   grofs    octav,    ix  jhs.,    192  bll.    (dazu   ein   vor-  und  nachstofsbl), 
aus  einer  reihe  von  urspr.  selbständigen  hss.    bestehend,    ist  eingehend  zuerst  von 

40  HWanley  Antiquce  literaturce  septentrionalis  über  ii  (1705),  322,  zuletzt  durch 
E Sievers  Die  Murbacher  hytmien  (1874)  s.  1 — 10  beschrieben,  vgl.  BFriebsch 
Deutsche  hss.  in  England  1  (1896),  151.  für  die  gll.  in  betracht  koynmt  1)  bl. 
87 — 107    (z^wei  quaternionen,    deren  ef'stem  zwischen  90    und   91   das  fünfte  bl. 


SOmer  74G  —  Oxford  Jun.  25  589 

fehlt,  zwei  einzelne  und  zwei  doppclhll.),  zweispaltig  und  abgesetzt  das  alphabetische 
glossar  Ib.,  beginnend  87''  (87*^  die  beiden  Älcuinischen  gedichte  MO  Poetae 
lat.  1,  300,  Lxxxii  und  1,  303,  ii,  87^  leer),  innerhalb  jedes  buchstaben  folgen 
auf  gll.  xn  den  biblischen  biichern  von  Genesis  bis  3  llcgmn  (II:  im  abdruck  ist 
5  zu  berichtigen  272,  12  streiche  selbpaum  0;  275,  G  lioht  za;  279  anm.  2  das 
notat  von  B  sieht  auch  in  0,  aber  ohne  deutsche  gl.;  279  anm.  C  /.  93*;  283, 
21  kisalbot  0;  283,  32  Li:quons  0;  288,  24  {nicht  26)  /.  (101*i);  290,  14 
rau:|uiu  0;  291,  68  Supficieis  0;  292,  32  cui  0;  295,  53/ unicuscuiusq;  0) 
solche,    icelche  einem  der  Hrabanisch-Keronischen  sippe  angehörigcn  vocabular  ent- 

10  nommen  sind,  aber  einmischungoi  aus  Gregors  Homilien  erfahren  haben,  meist 
durch  al  oder  item  al  gekennzeichnet  (DCLXXVII) ;  dahinter  ist  jedes  mal  der  rest 
der  spalte,  mitunter  auch  die  nächste,  leer  gelassen,  diesen  räum  hat  eine  and. 
Juind  zum  eintrag  vereinzelter  gll.  aus  Gregors  Dialogen  (DCLXIX)  benutzt; 
auch  die  von  Sievers  s.  4    mitgeteilte   bemer^kung    über    Bartholomeus    de    Andolo 

15  steht  103^  [nicht  103^)  in  einem  derartigen  spatium;  2)  bl.  116 — 121  (ein 
quaternio,  dem  zwischen  118  und  119  das  mittelste  doppelbl.  fehlt)  enthält  hinter 
hymnus  xxii — xxvi  von  derselben  harid  bl.  118* — 121^  vierspaltig  das  alphabetische 
glossar  Ic.  mit  übergeschriebenen  deutschen  gll.  (MCLXX):  am  schluss  jedes 
buchstaben  sind  mehr  oder  weniger  Zeilen  frei  gelasseri.    die  gleiche  hand  hat  aber 

20  au/ih  die  urspr.  leere  a7ifangsseite  122*  des  nächsten  bis  129^  reichenden  quaternio, 
der  die  hymnen  i — xxi  befasst,  zum  eintrag  nichtalphabetischer  gll.  zur  Bene- 
dictinerregel  in  fünf  spalten  benutzt  (DLX  49,7 — 51,  5:  50,6  Explicantur. 
17  Sequestrantur ;  hinter  dem  darüber  stehenden  sint  ein  zeichen,  das  auf  ein 
gleiches  vor  ersuntrot  spalte  5  (51,  58)    verweist.    20  zisteiltemo]    s  ausgestrichen. 

25  27  Tyrannide.  41  Apostetare),  ferner  mit  kleinerer  schrift  und  so,  dass  die 
deutschen  gll.  nicht  mehr  über,  sondern  unter  oder  neben  dem  lat.  Stichwort  sich 
befinden,  am  aufsen-  und  innenrande  von  bl.  121^  und  in  dem  frei  gebliebenen 
rest  von  spalte  5  des  Mattes  122*  ein  zweites  glossar  zur  Benedictinerregel 
(DLX  51,  6—58:13  erbotan.     27  Procurentur.     36  Tollerantiam.     50  eher  sof|. 

30  57  untarslio,  dann  spur  eines  langen  Striches,  l.  untarsliofe)  aufgezeichnet;  3)  bl. 
134 — 151  der  anfang  von  Isidors  Etymologien  bis  2,  2  mit  wenigen  deutschen 
interlinear-  und  marginalgll.  (DCCVI);  4)  bl.  158 — 193  [quaternio  158 — 165, 
doppelbl.  166.  167,  zwei  doppelbll.  168 — 171,  zwei  doppelbll.  172 — 175,  ternio 
176  — 181,    quaternio  182 — 189,    zwei   doppelbll.  190 — 193:  verbunden,    denn  es 

85  haben  sich  zu  folgen  quaternio  158 — 165,  quaternio  176 — 178.  166.167.179  — 181, 
quaternio  168.  169.  172—175,  170.  171,  quaternio  182—189,  binio  190—193) 
enthält  zweispaltig  abgesetzt  das  glossar  Ja.:  158*  Incipiunt  closae  in  Genesim 
(XV),  161*  De  Exodo  (XXXV),  162^  De  Leuitico  (XLVII),  163'^  De  libro  Nu- 
meri (LIX:  364,  20  /.  emmazzigo),    164«  De  Deuteronomio  (LXXIV),   165'>  De 

40  lesu  Naue  prefatio  (LXXXII),  165«  In  libro  lesu  Naue  [ib.),  165^^  Incipit  in 
ludicü  [bis  3,  16,  ohne  deutsche  gll),  166* — 167^  (1  Regum  10,  1 — 20,  15,  ohne 
deutsche  gll),  168*^  (2  Eegwn  23,  14:  ff,  ohne  deutsche  gll.),  168«  Incipiunt  uerba 
in    luuenco  (DCCXXII),     169«    Incipiunt    sermones    de   passione   Petri  et   Pauli 


590  VF:RZEirHNis  Der  Hss.  493—490 

(DCCCCXIX),PaH8io8clAndrae(DCCCXCIV),  lOg'^Passio  lacobi  apii (DCCCCIV), 
170*  ohne  Überschrift  schluss  von  Esther (jll.  (CCIV),  ohne  Überschrift  gll.  %u  den 
Parabolae  (CCXXXIV),  170«  AdCorrintheos  epistula  Pauli  (CCCCXIV),  \1()^  ohne 
Überschrift  schluss  der  gll.  zur  Passio  Bartholomei  (DCCCXCVI),  Passio  Thoraae 
5  aposli  (DCCCCXXVI),  172*  Prologus  sei  loh  (DCCCCVII),  172^  Passio  Bartho- 
lomei apli  (DCCCXCVI),  1 73^  ohne  Überschrift  schluss  der  gll  zum  EcclL  (CCLXXIII), 
173*^  De  cömenta  sup  Mattheum  (DCXCII),  174^  ohn£,  Überschrift  Parabolue 
(CCXXXV),  ohne  Überschrift  Eccles.  (CCXLIII),  174*^  ohne  Überschrift  Canticu7n 
cant.  (CCLIV),  ohne  Überschrift  Sapientia  (CCLXIV),    175*  ohne  Überschrift  an- 

10  fang  des  Eccli.  (CCLXXIII),  Incipiunt  in  lob  uerba  occulta  (CCXVI),  175^  Item 
ex  alio  uolumine  gll.  zum  Eccli.  (CCLXXIV),  175*^  ohne  Überschrift  gll.  zum 
an  fang  von  Esther  (CCTV),  176^  ohne  Überschrift  gll.  zu  Judicum  3,  21 /f  (XCII), 
176^  Explicit  ludicum  De  libro  Ruth  (XCVI),  176«  Expliciunt  iii  librü  Ruth 
Incipiunt    in    libros    Regum    (nur    lat.    zum  prologus   galeatus    des  Hieronymus), 

15  177«  Incipit  In  Samuele  (CXIII),  179^  Explicit  primus  liber  Incipit  secundus 
ijbis  23,  13,  nur  lat.),  182*  gänzlich  ausradiert,  182^  ohne  Überschrift  gll.  zu 
Sedulius  (DCCCXLIII),  182^ — 183«  ohne  Überschrift  gll.  zu  einer  unermittelten 
Schrift  (MCXCIII),  183^  De  nominibus  (sie)  qui  quodam  presagio  nomina  ac- 
ceperunt  (Isidor  Etym.  7,  6):  dies  und  alles  folgende  {Sievers  s.  3)  nur  lat.  — 

20  MZBoxhorn  Historia  universalis  (1652)  s.  452 — 457  (Ja.  alpJiabetisch  umgeordnet) 
und  457 — 459  {Ib.  bisbd.  1,  273,  66  in  richtigerer  reihenfolge  als  nachher  Nyerup) , 
daraus  in  deutsch-lat.  Ordnung  gebracht  am  schluss  von  Schilters  Thesaurus  ni. 
reichliche  citate  aus  ABC  schon  in  Junius  Observationes  in  Willerami  paraphrasin 
(1655)   und  in  seinem   Glossarium  gothicum  (1665):    auf  sie    gehen   sämmtliche 

25  anführungen  Junischer  gll.  und  Hymnenverse  in  Eccards  programm  De  usu  et 
prcestantia  studii  etymologici  in  historia  (1707),  seiner  Catechesis  theotisca  (1713) 
und  seinen  Leges  Francorvm  (1720)  zurück;  nur  hamaluncstat  locus  calvarise 
von  Ic.  Leges  s.  119  entnahm  er  Palthens  Tatian  s.  394.  auch  seine  erkenntnis, 
dass  die  Boxhornschen  gll.  aus  unserer  hs.  stammen  {Neuer  büchersaal  1713  xxii 

30  Öffnung  s.  708),  beruht  nicht  auf  autopsie,  sondern  auf  einer  durch  Bernards 
katalog  von  1697  bd.  1,  2bl^  veranlassten  Vermutung.  {PFSuhm-RNyerup)  Symbolce 
ad  literaturam  teutonicam  antiqviorem  (1787)  sp.  173 — 260  nach  Eostgaards  copie 
von  Junius  abschrift  {Oxford  Jun.  117).  JBPitra  Spicilegium  Solesmense  1 
(1852),  259—61,  widerholt  durch  KBartsch  Germ.  7  (1862),  239/".     RKögel  Zs.  26 

35  (1882),  S26ff{Ib.),  Beitr.  9  (1883),  SOI  ff  {Ic.)  und  Gesch.  der  deutschen  litt.  1,  2 
(1897),  430/1  513 /f.  617  ff.  unserer  ausgäbe  lag  eine  seiten-  und  zeilengetreue 
abschrift  von  ESievers  zu  gründe,  die  für  nr  2)  von  GAHench  nachverglichen 
wurde.'-'  Ja.  Ib.  Ic.  [H.  §  1.  70.  71.  P.  21.  162.  163.  S.  a  62—166.  i  145— 
173.]  [493 

40  Jim.  83  in  octav,  xiii  jhs.,  71  bll:  1)  bl  1 — 19.  1*  leer  aufser  einigen 
federproben  und  der  inschrift  Sum  Boxhornij  {desgl.  71^),  1^ — 2^  Incipit  explica- 
cio  tabule  que  pancronos  appellatur,  erläuterungen  zum  kal ender;  3  leer, 
4a — gb  kalendar,  das  teils  am  rande,  teils  zwischen  den  kalendarischen  notizen 


I 


Oxford  Jun.  25— 116f  591 

cUlerlei  fid.  verhalt ungsma [»regeln  von  jüngerer  hand  {ahgednickt  hei  RPriehsch 
Deutsche  hss.  in  England  1  (189G),  314/")  eingetragen  enthält,  10*^  Wetterregeln, 
10^ — 11*  tafeln  \nr  berechnung  der  beweglichen  feste,  11^ — 19^  tafeln 
zur  osterberechn u n g  für  die  jähre  1252 — 1783;  2)6/.  20 — 71  {sechs  lagen) 
5  von  einer  Imnd  auf  etwas  kleinerem  pergament.  Incipit  libeUus  diuersarum 
gl  OS  am  m  in  uetus  et  iiouuni  testamentuni  mit  wenigen  eingestreuten  deutschen 
(XXL  XXX.  XLV.  LVII.  LXXI.  XC  mit  nachtr.  bd.  1,  821.  CCLXXXII. 
CCXCIII.  COXCVII.  CCCIX.  CCCXII.  CCCXVIII.  CCCXLI.  CCCXXIX. 
CCCXXXV.    CCXVII.    CXC.    OXCVI.    CVII.    CXXI.    CXXXVIII.    CLIII. 

10  CCXXX.  CCXXIV.  CCCLXXI.  CCCXCV.  CCCCLXXXIV),  darauf  bl.  49»'  ff 
uiiabgesetxt  mit  roten  Überschriften  und  roten  und  blauen  initialen  unter  dem  von 
Juniu^  übergeschriebenen  titel  Nomenclator  das  glossar  Id.  (DCCCCXLI),  dem, 
V071  68*>  a7i  Fulgentiusgll.  mit  wenigen  deutschen  Übersetzungen  (DCXXXVI), 
70* — 71*  oben   erklärungen    griech.  worte  folgen,    welche  teilweise  zur  Vita 

15  des  Johannes  Eleemosynarius  gehören  (DCCCLXXXVIII^  nachtr.).  71^  nur  der 
jüngere  eintrag  (saec.  xv)  Den  loffrau  van  Nienroden  costerin  van  sinte  Seruaes. 
die  bibelgll.  sowol  wie  das  glossar  Id.  mit  seinen  anhängen  hat  Junius  gesondert 
pagiyiiert  (1 — 59  und  1 — 43):  darnach  wurde  auch  von  uns  citiert.  abschrift  von 
E Sievers   lag  vo7';    einige   berichtigungen  dazu   gibt  PPiper  Litter aturbl.    f.    germ. 

20  und  vom.  phil.  1897  sp.  76.  —  {PFSuhm-RNyerup)  Symbolce  ad  literaturam  teu- 
tonicam  antiqvürrem  (1787)  sp.  260 — 360  nach  Eostgaards  abschrift  von  Junius 
copie  {Oxford  Jun.  117);  zahlreiche  citate  schon  in  Junius  Observationes  in  Wil- 
lerami paraphrasin  (1655)  und  seinem  Olossarimn  gothieum  (1665).  —  Id.  [H. 
§  20.  39.  P.  22.  420.  S.  o  288—367.  i  175—181.]  [494 

25  Jun.  116  D  chart.  in  quart,  unpaginiert,  von  FJunius  hand  geschrieben:  glos- 
sarien,  und  zwar:  excurs  über  praeclara  foraperahtida  im  prolog  der  Benedic- 
tinerregel,  wobei  zahlreiche  altdeutsche  mit  -berht,  -breht  componierte  namen  ange- 
führt werden;  glossarium  Junii  E;  glossarium  Junii  F;  Ruodeperti  magistri  SGalli 
epistola  vii  {aus   Goldast)  r=.  glossarium  Junii  O;  glossarium  Junii  H.     von  den 

30  glossaren  E,  F,  H  lagen  collationen  vor,  die  ESievers  in  {Nyerups)  Symbolce 
sp.  360 — 406  eingetragen  hatte;  benutzt  wurde  nur  diejenige  des  glossar s  F 
(DCCV.  DCCXCIV),  bis  ich  1896  das  original  in  dem  Leidener  Voss.  lat.  8^  15 
{s.  dort)  wider  auffand.  [495 

Jim.  116  F  chart.  in  quart,  unpaginiert,  von  FJunius  hand  geschrieben:  glos- 

35  s arten,  und  zwar:  Glossae  Veteres  Alamannicae  ex  perantiquä  psalmorum  ver- 
sione  Theotiscä  collectae  a  lusto  Lipsio,  dh.  die  LipsiscJien  glL,  der  art  in  einen 
alten  italienischen  drux^k  gebunden,  dass  dessen  bll.  umschlage  für  die  einzelnen 
buchstaben  des  glossar s  bilden  =  glossarium  Junii  L ;  glossarium  Junii  M;  glos- 
sarium   Junii  N  Francica   nomina    quae   Mensibus    ac   Ventis    imposuit  Carolus 

40  magnus  {aus  FKnhard);  glossariuni  Junii  0,  Sammlung  seltener  lat.  ivörter  in  5 
abteilungen  zu  je  22 — 26  nrn,  vielfach  mit  deutschen  aus  den  Junischen  glossaren 
ABC  entnommenen  gll.  versehen;  glossarium  Junii  P  Glosule  Prisciani,  58  nrn 
lat.  Worterklärungen  des  Junius,  gleichfalls  untermischt  mit  deutschen  gll.  aus  sei- 


592  Verzeichnis  Der  Hsr.    490 — 500 

nen  übrigen  glossaren.  hemutzt  wurde  nur  die  in  dieser  cojjie  des  Junius  allein 
erhaltene  appendicula  zum  (jlossar  Im.  nach  ESievers  collation  (MXXXIVj  *.  [496 
I^aiid.  lut.  14  (947,  früher  E.    24)    in   quart,    xn\  jhs.,    115  hli:  1)  hl. 

1 — 30''^  (1'"^  unten  codex  carth  niogüc,)  zweispaltig  der  Glo.sarius  in  veius  et  no- 
5  vum  testamentum  des  Albertus  Sigebergensis  mit  einzelnen  deutschen  gll.  im 
context  (VIII*  nachir.  XXVIII*  nachtr.  XLIII»  nachtr.  LVI^  naf:htr.  LXIX» 
nachtr.  LXXIX*  nacJitr.  LXXXVIII^  nachtr.  XCIV*  yuwhtr.  CIII^  nachtr. 
CXLVIII^^  nachtr.  CCLXXIX^  nachtr.  CCXCI^  nachtr.  CCCI^  nachtr.  CCCXVII^ 
nachtr.    CCCXXII*  nachtr.    CCCXXVI*  nachtr.    CCCXXXIX^  nachtr.    CCCLI^ 

10  nachtr.  CCXXI*  nachtr.  CCXXIX^  nachtr.  CCLXI*  7iachtr.  CCLXIX*  nachtr. 
CLXXXNl^  nachtr.  QQCLXXXIX.^  nachtr.  QCQX.Qll^  nachtr.  CCQCyiCl^  nachtr.). 
30^'^ — 31^^  von  and.  hand.  lat.  predigten  für  die  vier  adventssonntage.  '62^  leer, 
32^ — 34  saec.  xv  tractat  über  Dominus  in  templo  sancto  suo  letetur  a  facie 
eins  omnis  terra.     35^  ebenfalls  saec.  xv  Genesis  4:9^  1  —  29,  fälschlich  als  Exodi 

15  49  bezeichnet;  2)  hl.  Sß^ ff  (36^  und  115*^  leer;  114^  iber  sancte  maMe  vgls 
und  Liber  sce  marie  in  Erbach  |  Scä  virgo  virginü  ora  p  nob  ad  dominü)  Levi- 
ticus  einspaltig,  begleitet  auf  beiden  rändern  und,  wo  der  pkitz  nicht  reichte,  au^h 
xwischenzeilig  von  einem  commentar.  dbschrift  der  gll,,  auf  die  ich  durch  Coxes 
katalog  s.  10  f  geführt  wurde,  verdanke  ich  ÄNapiers  gute.  [497 

20  L«aud.  lat.  22  (1200,  früher  G.  35)  in  quart,  ix  jhs.,  167  bll.:  die  beiden 
buch  er  der  Maccahaeer  bis  2,  15,  2  mit  zwei  deutschen  interlineargll.  im  ersten 
(CCCLX^  nachtr),  welche  ÄNapier  auffand,  RPriehsch  copierte.  [498 

liaud.  lat.  92  (1001,  früher  E.  78;  aus  Würzburg:  hl.  1^  Incipit  über  helle 
addabari  quod    creci  dicunt  deuteronomium,    darauf  von  and.  Jmnd  rot  quem  do- 

25  minus  Huunbertus  uuirziburga  gensiü  (sie)  eps  [832 — 42]  fieri  iussit)  in  folio, 
IX  jhs.,  107  bll.  {bl.  78  doppelt  gezählt):  die  bücher  Deuteronomium,  Josue, 
Judicum,  Ruth  {bis  4,  15  diligit)  mit  deutschen  interlinear-  und  marginalgll. 
dreier  hände,  von  denen  die  erste  und  die  zweite  vielfach  schwer  aus  einander  zu 
halten  sind  (LXXIV^  nachtr.    LXXXII^  nachtr.    XCII*»  7iachtr.    XCV^  nachtr). 

30  abschrift  verdanke  ich  dr  RPriehsch.  [499 

liaud.  lat.  9T  (1307,  früher  H.  44;  ehemals  laut  eintrag  saec.  xiv  aicf  bl.  1* 
eigentmn  von  Eberbach)  in  quart,  :kii  jhs.,  167  bll.:  Parabolae,  Eccles.,  Can- 
ticum  eant.,  Sapientia,  Eecli.,  Job,  Tobias,  Judith,  Esther,  Maccah. 
I.  II  mit  den  prologen  des  Hieronyinus.     den  ersten  bll.  der  Parabolae  sind  einige 

35  deutsche  randglL  beigeschrieben,  welche  dr  RPriehsch  mir  copierte  (CCXXXVI^ 
nachtr).  [500 

liaud.  miisc.  263  (1000,  früher  E.  77)  in  folio,  x  jhs.,  81  bll:  Gregors 
Cura  pastoralis  (am  schluss:    Vuillibaldus  diaconus  scripsit.  Amen)    mit  wenigen 

*  eine  nach  den  deutschen  werten  geordnete  alphdbetisierung  von  Junius  Samm- 
lungen (Ja.,  Ib.,  Ic,  Id.,  le..  Im.,  Lipsische  gll.,  Murbacher  Hymnen  und  Benedictiner- 
regel  nach  Goldast)  liegt  in  der  hs.  182  des  Queens  College  zu  Oxford  vor:  auszüge 
verdanke  ich  der  gute  ÄNapiers. 


Oxford  Jun.  IIGf  —  Paris  2685  593 

deutschen  interUncnrgU.  und  einer  marginalen  (DCLVII'^  nachtr.),  deren  (d}schrift 
ich  dr  RPriehscli   verdanke,  dann  hl.  GG  ff'  ein  Poenitentialc.  |501 

I^aiid.  iiii.sc*.  ÜT»!  (1255,  früher  G.  90;  aus  Würxhiirg :  ^/.  118^  Liber  Saiicti 
Kyliuni)  in  folio,  ixjlis.,  118  blL:  Gregors  Ilondliae  xxi — XL  in  evangelia  mit 
f)  urnigen  deutschen  }narginalgll.  einer  Jiatul  (DCLXXVP  nachtr.).     DieJtrfaeJi    sind 
buchstaboi  forfgescJtnitfen.     ahschrift  verdanke  ich  dr  RPriehsch.  [502 

LiRud.  luii^e.  410  (1071,  früher  F.  S4:;  provenienz  s.  u.)  in  quarl,  113  IjIL, 
darauf  noch  ein  leeres:  1)   saec.yii  hl.  1 — 76  von  einer  hand.      1^  ff  die  durch 

HVarnhagen  Zs.  25,  1  ff  herausgegebene  metrische   Vita  SEu  siachii,   18^ — 40* 

10  Walahfrids  Visiones  Wettini  mit  tvenigen  deutschen  inteiiincargll.  (DCCCCXXX), 
sodann  die  Vita  Brandani  imd  die  Visionen  des  Drithehnus  und  Salvius; 
2)  saec.  XII  bl.  78 — 93  {denn  hl.  11,  vor  dem  ein  and.  bl.  herausgeschnitten  ist, 
mit  lat.  messen  saec.  xii,  geliörte  urspr.  einer  vierten  hs.  an)  von  zwei  händen 
ein    Libellus   de    miraculis   SMariae    und    eine    Vita    des    Theophilus; 

15  3)  saee.  xv  bl.  94  {leer)  — 118  .siebenzehn  sermones  mortuorum  des  bischofs  Ber- 
trandus  de  Turre.  hs.  2)  tmd  8)  stammen  nach  vermerken  des  xv  jhs.  auf 
bl.  98^.  94^.  95*  aus  dem  Mainzer  carthäuserkloster.  —•  EDümmler  Zs.  22  (1878), 
256  nach  einer  ahschrift  vo7i  GParker.  vgl.  auch  Neues  archiv  4  (1879),  278. 
MG  Poetae  lat.    2   (1884),    264.  SO 6  ff  Variantenapparat,     mir  besorgte  A  Wagner 

20  eine  neue  collation.  —  [P.  251.]  [503 

liaud.  mise.  436  (882,  früher  D.  115)  in  folio,  ix  jhs.,  183  blL:  bis  bl.  161 
die  Concordia  canonum  des  Cresconius  mit  einigen  deutschen  interlineargll. 
(DCXVIII:  157,  39  steht  nach  Kluge  ungithungidu),  sodann  einige  symbola 
und    briefe  von   päbsten   und    kirchenvätern.  —   FMaafsen  Sitzungsberichte   der 

25  Wiener  akademie,  hist.-p)hil.  Masse  56  (1867),  181 /f.  neue  vergleichung  ver- 
danke ich  HVarnhagen.  übrigens  hatte  diese  gll.  schon  am  29  november  1696 
EThwaites  anHWanley  mitgeteilt,  s.  RPriehsch  Deutsche  hss.  in  England  1(1896), 
146.  [504 

OXFORD, 

30  NEW  COLLEGE. 

29  (aus  dem  besitz  des  mag.  Thomas  Lustcyll  in  den  des  mag.  Joh.  Gynnor  über- 
gegangen und  von  diesem  1463  dem  collegium  beate  Marie  Wyntoniensis  dh.  dem 
New  College  in  Oxford  geschenkt)  in  folio,  anfangs  des  xiu  jhs.,  190  zweispaltige 
bll.:  commentare  des  Hrabanus  zur   Genesis  und,  in  dem  auszug   des    Walah- 

3o  frid  Strabus,  zu  Exodus  —  Deuteronomium  mit  wenigen  deutschen  contextgll. 
(XXV  nachtr.  XL  nachtr.  LXV  nachtr.),  deren  sorgfältige  copie  ich  ANapiers  gute 
verdanke.  —  der  hs.,  nicht  ihrer  deutschen  gll.,  tut  auf  grund  einer  notiz  von  Cave 
HHoffmann  Ahd.  gll.  vi  erwähnwng.  [505 

PARIS, 
40  BIBLIOTHEQUE  NATIONALE. 

liat.  2685  (Colbert  4951)  in  quart,  ix  jhs.,  70  zweispaltige  bll.  (am   sehluss 
unvollständig):         1)  bl.  1* — 46**  Interpretationes  Haebreörum  nominum 
et  Aebraicarü  litterarü:  De  Eresibus  iudeorü  et  de  Heresibus  que  fuerunt  post 
Althochdeutsche  glossen  IV.  38 


594  Verzeichnis  Der  Hss.  506 — 508 

xpl  aduentum:-  et  Epistola  Ambrosii  ad  Agustinum  {alles  rot);  2)  hl  47* 
Ms  zum  schluss  glossensammlung  mit  deutschen  Worten  imcontext.  47*  In  dl 
nomine  patica  (/.  pauca)  de  canonibus  concilii  incipiunt.  Canon  grece.  latine  regula 
dicitur  usw.  47^  De  canone  apostoloruni.  Confecta.  ide  defecta  &  pacta  usw. 
5  De  Niceno  concilio.  48*  De  regula  sei  Benedicti.  48^  De  Gene.si  (XX).  49* 
gll.  zur  Exodus  (XXXIII).  50^^  Incipiunt  close.  de  leuitico  (XXXIXj.  51^*  In- 
cipiunt de.  Numero  (LV).  Incipiunt.  de  Deuteronomii  (LXVI).  52*  Incipit  de 
Jesu  Naue  (LXXV).  Incipit.  ludicum  (LXXXV).  Incipit  de  Ruth.  De  libro 
regum  (CXI.  CXV.  CXXIX.    CXLV).     54*  De  paralipemenon.     De    Salamone. 

10  De  ecclesiaste.  54^  De  Cantica.  Canticorü.  De  Salamonis  sapientia  (CCLV).  bis 
hierher  abgedruckt  in  Hieronymi  opera  ed.  JMa?'tianay  2  (Parisiis  1699),  373 — 78. 
De  Esaia  propheta  (CCLXXVI).  De  Hiere.mia  propheta  (CCXC).  55*  De  Hie- 
zechi  :hel  [rasur  von  e)  propheta  (CCXC VIII).  De.  lohel  proph&e.  55**  De  libro 
iob(CCIX).  De  libro  iudit  (CXCI).   De  libro  Hesdra.     56*  Uerba  obscurata  tracta 

15  Hieronimi  (DCXCIII).  De  Marco  euuangelista.  darunter  eine  deutsche  gl.  zu  L/u- 
cas  (CCCLXXIX).  Incipiunt  pauca  de  exodo.  56^  Incipiunt  pauca  de  leui- 
tica  usw.,  aber  ohne  deutsche  gll.  unter  der  übej'schrift  de  paralippemenon  pauca 
bl.  58*  beginnt  ein  alphabetisches  lai. -deutsches  bibel glossar  im  buchstaben  F 
(III).     sodann  62^  Worterklärungen,  darunter:  Calicem  orientales  uocant.  uas 

20  quod  nos  uocamus  fiolä.  Caccabum  greci  uocant  uas.  quod  nos  uocamus  caldariä 
(1  auf  7'asur)  siue  ferriolum.  Crustulam.  orientales  uocant  genus  panis  quot  nos 
uocamus  neodes  (zu  nebula,  backwerk?).  63*  Palliurum  uidimus.  &  est  spina  quam 
uocamus  spicariä  &  in  teudisco  hruuis  ipse  sit  (wol  zu  ags.  hry  spina).  Kubus 
quam  greci  uocant  uatum  (=  batum).  &  latini  ueprem.  si  uerum  ciam::  (rasur  von 

25  US,  also  =  siue  runciam).  63^  Chados  fitula  (/.  situla)  uel  ut  uulgo  dicitur  sila 
(altfrz.  seille).  Urna  quam  rustici  uocant  biral  (GraffS,  156)  capit  quatum  (=  quar- 
tum?)  adpensantur  .cxx.  libre  conlus  (/.  congius)  minor  biral  capiens  .lx.  libras. 
anfora  quam  rustici  uocant  tinam  l  zuiuar  capiens  duas  urnas.  Aureus  solidus 
est  salaciniscus  (saraciniscus  =  saracenus,  saracenatus,  goldmUnze  der  Saracenen?) 

30  mancusus  ualens  .xxxii.  dnf.  aliquando  plus  qui  numerus  denariorum  apud  ali- 
quos  pro  solido  accipitur.  Cartallum  est.  uas.  quod  nos  uocamus.  paner  (s.  bd.  1, 
334  anm.  17).  Catinum  est  uas.  quod  nos  dicimus  latro  (/.  lutro,  Waschbecken?). 
Fuligo.  ide  suia  (CGL3,  590,  47  uö.  sugia,  frz.  suie;  bei  Graff6,G4=  zu  streichen). 
64*  Abra.   ascopä  uini  (Judith  10,   5).  uarritu  (für  uarrica  =  span.  banica,    frz. 

35  barrique,  tonne?).  Carpasini.  purio  strato  lapide  (l.  pario,  aus  Esther  1,  6).  darauf 
wider  ein  stück  alphabetischen  glossars :  Alea.  ludus  tabule.  acodäma  (dann  scheint 
etwas  ausradiert;  CGL  4,  205,  49  Alea  ludum  tabulae  a  quodam  mago).  64'' 
Domesticus  maior  est.  qui  sub  se  habet  unam  militiam  quam  scolam  (alts.  skola, 
ags.  scolu  häufe,    schar)    uocant.    Saraceni    (i  scheint  nachget^^agen)  mischinü  (frz. 

40  mesquin  aus  arab.  meskin  s.  Diez).  mendicü  uocant.  es  folgen  griech.-lat.  gll., 
65*  die  Überschrift  De  diaconissis  et  presbiterissis,  65^  Conicolum.  fossado.  Abdu- 
men.  lappara  (von  Graff  2,  80  als  deutsch  aufgeführt),  dann  66^  ff  gll.  aus  Ful- 
gentius,    69^  De  carpasino  (gll.  zur  Eist,  eccl.?),    70^  De  catheris.  de  pauliani- 


Paris  2C85— 7G40  595 

stis. —  AHoltimann  Genn.  8  (1863),  385—395  mit  berichtigungen  11  (18GG), 
G9.—   Pb.   1.  2.  [P.  Gl.  Ä  a  597—602.  i  949—955.]  [506 

I^at.  3^48  (Colbert  1546)  in  folio,  ynijh^.,  92  iweispaltige  gezählte  und  zwei 
Lingexäldte  blL,  früher  teil  einer  uinfangreicliern  Jis.,  deren  Signaturen  trotz  dem 
5  beschneiden  hin  und  wider  noch  erkennbar  sind:  bl.  1 — 38^  die  Canones  conci- 
lionini  der  Dionysiana  bis  zum  africanischen,  dann  38*^ — 40^  initte  {rest  und  40*^*^ 
leer)  gesammelte  gll.  zu  den  Canones  mit  deutschen  im  context  unter  der  Über- 
schrift Incipivnt  glose  svper  canones  (DLXXXIII).  41*^  bis  zum  schluss  ver- 
schiedene werke  Richards  von  SVictor,  und  zwar  zunächst  De  statu  interioris 

10  Jiominis  {Migne  19G,  1115//"),  dann  65^  ff  Tractatus  de  meditandis  plagis  (Migne 
201  ff);  bl^  ff  Explanatio  tabernaculi  foederis  [Migne  211  —  256);  73^^  In  visio- 
nem  Exechielis  (Mig)ie  521  ff).  —  erste  erwäknung  der  gll.  bei  FMaafsen  Gesch. 
der  quellen  1  (1870),  427.  [507 

I^at.  76-40  (bl.  1^  die  Signatur  5030.  Puteanorum)  in  folio,  Yinjixjhs.  —  wie 

15  Holder  (s.  Piper  Sprache  und  litter atur  1,  60  anm.),  dem  es  dann  andere  nach- 
gesprrochen  haben,  die  hs.  dem  ende  des  x  jhs.  zuschreiben  kann,  bleibt  mir  un- 
f asslich:  oder  sollte  diese  grundlose  beJmuptung  nur  dem  gedruckten  katalog  von 
1744  (4,  380^)  entnommen  sein?  — ,  132  von  einer  hand  des  :s.yii  jhs.  gezählte 
bll.  mit  je  drei  spalten    auf  der  seile  [doch  ist  beider  zählmig  je  ein  bl.  nach  87 

20  und  131  übersprungen),  urspr.  aber  enthielt  der  codex  mehr;  abgesehen  davon, 
dass  jetzt   132*^  mitten  im  text  abbricht,   geht  aus  einer  ziemlich  alten  foliierung, 

XX 

die  mit  viii  beginnt  und  bis  vii  .i.  (=  141)  reicht,  hervor,  dass  am  anfa^ig  sieben 
bll.  verlm'en  sbid:  der  erste  teil,  bl.  1 — 123,  entiiält  ein  alphabetisches  lat.  glos- 
sar  {anfang  Auerte  intellege.  Auertens  aliorsü    secü  tenens.  Auertit   excludit   ex- 

25  pugnat.  Auerno  loco  nigro  inferno  usw.,  dh.  den  Äbavus  maior,  s.  CGL  4 
xxxiv)  von  mehreren  Schreibern,  jede  spalte  zu  34  Zeilen;  der  ziveite,  die  zehn 
bll.  124 — 132,  jede  spalte  zu  26  Zeilen,  gleichfalls  von  mehreren  Schreibern,  die 
buchstaben  A — I  des  so  genannten Ker onisch en  glossars  mit  übergeschriebenen 
deutschen  gll.  (I:  itn  abdruck  sind   \  und  .i.   fast  immer  zu   uel  und  id  est   auf- 

30  gelöst,  t  der  deutschen  worte  mit  t^  ividergegeben,  angehängte  buchstaben,  wie  i  an 
n,  und  die  von  100,  19  an  in  lat.  wie  deutschen  worten  zuweilen  begeg^iende  liga- 
tur  für  nt  nicht  notiert;  ein  nochmaliger  vergleich  mit  meiner,  wie  ich  anzunehmen 
grund    habe,    absolut  zuverlässigen   Originalabschrift  ergab    folgende   nebensächliche 

druckversehen:  6,  34  zue.ondi.     38,  3  Austat.     52  a7im.  2  auf  rasur  stehen  uuiz- 
35  zag,  scalch  t,  abbac,  ha,  endi.     62,  10  plichit  links  vor  Consultat.     66,  22  zungun. 

ui. 

80,    10  daliz.     anm.  1   na.gia.     88,  17  tusunt]    kein  punct  über  dem   ziveiten  u. 

p 
30  cohib&]  &   auf  rasur.     90,  5  pisgran  genti]   unter  dem   ersten  g  zwei  puncfe, 

94,  38  huntm,  Jcein  punct  unter,  sondern  nach  m   {solche  puncte  blieben  sonst    im 

abdruck  fort):  gemeint  ist  huntina.      100,  3  ploz  huid.     21  partis  a.     108,13  De- 

40  destabibilis  a.     110,  6  upamuinit.     130,37  fardampsit.     136,  34  Euuangelium  a. 

qi  .pa. 

138,  7  firuuuici.     142,  26  asin.     158  amn.  3  lam.  darum  a.     166,  30  chnodun] 

38* 


596  Verzeichnis  Der  Hss.  508—512 

dun  hoch  über  rasur.  178,  18  adque  auch  a.  180  anm.  1  micss  a  statt  c  stellen. 
190,  13  Inornis  a.  16  /.  Inimicum  a.  192,  3  friantscafida.  196,  14  inzuntit] 
das  zweite  n  aus  corr.).  dem  mit  (jrofsem,  buchstaben  beginnenden  und  voi' gerück- 
ten lemma  folgen  immer  mit  kleinen  anfaiigsbuchstaben  die  gegenglL,  welche  häufig 
5  auch  die  nächste  xeile,  zuweilen  sogar  die  dritte  einnehmen  und  dann  eingerückt 
sind.  —  erste  nachricht  gab  JBGail  Journal  des  savants  1825  oet.  s.  629  f.  EGGraff 
Diut.  1(1826),  122  ff.  J Grimm  Göttingische  gel.  anz.  1826  s.  1ü9d  ff  (Kleinere 
Schriften  4,  4.09  ff).  RKögel  Über  das  Keronische  glossar  (1879).  E Steinmeyer 
Anz.  VI  (1880),  ld6  ff.  —  D.  i.  128.— 257.  Pa.  [H.  §  134.  P.  379.  S.  sl  167— 
10  372.]  [508 

liat.  9344  (Suppl.  lat.  683;  MBonnet  Hermes  14,  159  vermutet  herkunft  aus 
Echternach)  in  gröstem  folio,  xi  jhs.,  197  bll.  (197  leer):  die  werke  des  Vergil 
von  Buc.  V,  28  an,  sodann  (bl.  191^  ff)  Prisciani  viri  disertissimi  in  xii  prin- 
cipalibus  versibus  Eneidos   tractatus.     in   den  Buc.,     Georg,   und  den   ersten  zehn 

15  büchern  der  Aeneis  finden  sich  neben  lat.  auch  zahlreiche  deutsche  gll.,  welche  von 
Georg,  iii  ab  fast  immer  quer  am  rande,  mehrfach  unter  einmischung  von  capitälchen, 
eingetragen  sind  (DCCCLXIV:  704,  23  /.  hfllkhxnt.  710,  24  /.  claffe^de).  mit 
bl.  175  höreji  alle  gll.,  auch  die  lat.,  auf.  43^  beginnt  die  Aeneis;  davor  war 
urspr.    bl.   42    leer  geblieben,  wurde  aber  nachträglich  dreispaltig  folgender  mafsen 

20  beschrieben:  42*^  Somnivm  Ovidii  Nasonis.  42^^  De  Samsone.  De  Catto.  & 
pica,  darauf  lat.  bäum-  und  tiernamen  von  Robur  bis  Vannus  mit  deutschen 
interlinear  gll.  (MV^.  DCCCCLXIX).  42^^  Hos  versvs  Nero  Imperator  cöposvit. 
Vt  belli  sonuere  tube  uiolenta  peremit  [Riese  392),  dann,  von  a?id.  hand,  nach 
einer  ausradierten  zeile,  Proverbia  .vii.  sapientv,  darauf  Epitaphivm  Ger- 

25  berti  pape  de  archipresule.  Remensi  Adalberone  [f  5  jan.  989]  Contulerat  na- 
tura potens  que  summa  putauit.  Ad  meriti  cumulum  tibi  presul  Adalbero  {darüber 
von  and.  hand  nochmals  Ibero,  weil  die  unte^^n  capitälchen  etwas  verwischt  waren) 
cum  te.  Prestantem  cunctis  mortalibus  abstulit  orbi.  Quinta  dies  fundentis  (darüber 
von  and.  hand  i.   aquarii)   aquas    cum    pondere  rerum:    vgl.   Marlot  Histoire  de  la 

30  ville,  cite  et  universite  de  Reims  in  (1846),  64/*.  42^^  Incipit  argvmentvm 
in  Aeneidos.  42^^  mitte  bis  42^^  obe7i  weitere  lat.  vögel-  und  kräuter7iamen 
mit  deutscher  interlinearer  Übersetzung  (DCCCCXCVI.  MXXIV),  daim  aufzählung 
der  tier stimmen  und  die  verse  Ille  ego  qui  quondam  {vor  Aen.  i,  1).  ebenso 
vorher  41^  am  schluss  von   Georg,  iv  Uersus  Ouidii  Nasonis  und  Item  eiusdem, 

35  41^  dreispaltig  Item  eiusdem,  dazu  am  rande  Septem  sapientivm  sententie. 
95^  oben  unverständlich  Guageris  uuison.  in  dtr  anuessum  heccun  uuison.  uuinie 
bundale.  conc.  —  E Steinmeyer  De  glossis  quibusdam  Vergilianis  (1869)  und  Zs. 
15  (1872),  17—49,  nach  abschriften  von  WFröhner  und  EMartin.  —  [P.  303.]  [509 
liat.  9345  (Suppl.  lat.  1542)   in  grofs   folio,   xi  jhs.,    257  bll.    {die  lagen   bis 

40  bl.  193^  je  am  anfang  mit  lat.  buchstaben  gezählt),  nach  einer  notiz  auf  257^ 
aus  Erfurt  stammend:  M.  Ludulf us.  erffbrdie.  teRentii  |  coMed^As  exposui  äno 
M  cccc  I  Lxix^  ab  Incarnacöne  saluator.  |  In  fine  vsq,  vii^  ydus  MArt.  Ludolphus 
de  Eynschringen,  ostern  1462  immatriculiert  {Er furter  Studentenmatrikel  ed.  Weifsen- 


Paris  7640—12269  597 

bofvi  1,  293*),  ^aJiltc  herbst  1463,  um  xiir  baccalaureaisprüfung  zugelassen  zu 
werden,  den  rest  der  itiscriptionsgehüren  nach  (ib.  301*),  ivurdc  im  fasnaßhttermin 
1464  baccalaurcus  {Matricula  bacealarioriim  et  magistroi'um  stiidii  Erfordiensis: 
Ms.  boruss.  fol.  833  bl.  35*  der  k.  bibliothck  zu  Berlin)  utid  1466  zum  magister 
5  p'omoüiert  {ib.  bl.  164'^):  bl.  1",  nrspr.  leer,  ist  zum  eintrag  verschiedener  lat.  rät- 
sei und  rätselfragen  benutzt.  V'  Vita  des  Horaz.  2^ ff  Horazens  werke.  94* 
schlu^s  der  Sermonen,  dann  notiz  über  epacten  (dieselbe  wie  oben  nr  11  6/.  101*), 
wozu  94^  tafel.  95* — 10^^  Persius.  105*  bis  auf  einige  lat.  wm'terklärungen 
zu  Jnvenal  leer.     105^  ff  Juvental  (die  subscription  des  zweiten  bu^hs  Jbb.  f.  phil. 

10  131,  576  abgedruckt).  162*  Vita  des  Juvenal,  dann,  mit  viel  kleinerer  schrift, 
bis  zum  schlnss  von  162^  reichend,  incipit  serviolvs.  ligitur  (s^c)  primas  sylla- 
bas  omniuin  partium  orationis  duobus  modis  consideramus  usw.  163*  aufser  fe- 
derp'oben  leer.  163^  bis  zum  schluss  Terenz.  alle  diese  vier  Schriftsteller  sind 
mit    überaus   zahlreichen  interlinear-  und   marginalscholien  versehen,    unter  denen 

15  sich  auch  spärliche  deutsche  gll.  finden  (DCC.  DCCLII.  DCCXVIII.  DCCCLV), 
teils  von  den  händen  der  Schreiber  der  lat.  scholien,  teils  von  fremden.  —  auf  die 
deutschen  gll.  zu  Horaz  und  Juvenal  machte  mich  OKeller  aufmerksam,  facs.  des 
blattes  129^  bei  EChatelain  Paleographie  des  classiques  latins  tafel  cxxxv.  [510 
liat.  10195  (Siippl.  lat.  205  4^;  aus  Echternach,  s.u.)  in  quart,  xi  jhs.,   150 

20  zweispaltige  bll.  in  achtzehn  am  schluss  signierten  quaternionen  und  einem  binio: 
bl.  2*^ — 41*^  Macrobius  Somnium  Scipionis.  43*^ — 74^^  Sallusts  Catilina 
und  Jugurtha  mit  zahlreichen  deutschen  und  lat.  inte^iineargll.  (DCCCXXX),  darauf 
noch  die  aussp'üche  der  sieben  weisen.  11^^ — 150*^  Chalcidius  Übersetzung 
von  Piatos  Timaeus.     bl.   7 6  und  16  (16^  leer)  sind  später  eingelegt,  wie  die  lagen- 

25  bezeichnung  ergibt,  und  bestimmt,  eine  auslassung  im  text  des  Jugurtha  von  quin- 
que  delegit  c.  103  bis  &  ratam  c.  112  zu  ergänzen.  1*  ist  mit  fedeyproben  ge- 
füllt, die  ua.  über  die  herkunft  der  hs.  aus  Echternach  auf  schluss  geben:  man 
liest  noch  deutlich  Codex  sei  Wilbrordi,  darüber  von  and.  hand,  fast  erloschen, 
Codex  Sei   Wilb  .  .  .  ,    und  rot   ist  ganz   oben  zu  erkennen  (das  pu7ictierte  aus- 

30  radiert) di.    si  QVis    illv  .  .  .    abstv|lerit  anathematis  iacvlo  feria- 

TVRw  auf  1^  ua.  tafel  mit  den  deutschen  namen  der  winde  (MLXVII). 
150^  desgl.  federproben.  —  erste  nachricht  vo7i  den  deutschen  gll.  gab  MBonnet 
Hermes  14  (1879),  159.  facs.  des  blattes  55^  bei  EChatelain  Paleographie  des 
classiques  latins  tafel  liii.  —  [P.  288.]  [511 

35  I^at.  l!2!S69  (auf  der  rückseite  des  vorstofsblaites  A  von  drei  verschiedenen  hän- 
den saec.  XVII.  xviii  Liber  S  Petri  Corbeiensis;  S*'  Germani  a  Pratis;  N.  853, 
ferner  1^  unten  olim  254)  m  folio,  ix  jhs.,  119  bll.  und  ein  mit  A  bezeichnetes 
vorstofsbl.,  dessen  Vorderseite  frz.  vermerke  über  einnahmen  saec.  xiv  enthält: 
1)  bl.    1  —  58  (zwei    auf    1^  und  16^  mit  i  und  ii  signierte  quaternionen,    deren 

40  erstem  das  vorderste  bl.  fehlt,  während  dem  zweiten  das  einzelbl.  13  eingeschoben 
ist,  sodann  unsigniert  ein  quaternio,  ein  ternio  mit  dem  einzelbl.  29,  ein  quater- 
nio  mit  dem  vor  37^^^  eingeschalteten  und  nur  auf  der  Vorderseite  mit  einem  aus- 
gelassenen cap.  beschriebenen  bl.Sl,  zwei  quaternionen,  endlich  die  einzelbll.  56 — 58). 


598  Verzeichnis  Der  Hss.  512—517 

bis  57''  Prognosticon  Julian i  Toletani  episcopi  (Migne  90,  4:57  ff ),  das  zweite 
buch  von  and.  künden  als  das  erste.  58*  leer,  58**  von  einer  hand  Haec  sunt 
nomina  mcnsiiuni  hebreorum  (inärz — Januar),  Haec  sunt  nomina  mens:ium  gre- 
corum  (november — october),  Haec  sunt  nomina  mens: ium  egyptiorum  (september — 
5  august),  Pilatus  thctrarc^a  iudeae,  philippus  tetrarc*^a  itureae.  &  trachänitidis,  he- 
rodes  tetrarc^a  galileae,  lisanias  tetrarc^a  hal)ilini',  dann  9  Zeilen  lat.-deutscher 
Vögelnamen  (DCCCCXCVI*  nachtr);  2)  bl.  59— 119»  (119^^  feAerproben, 
darunter  zweimal  sce  sator  suffragator  legum  lator  largus  dator,  s.  MSD  Lxi)  In- 
cpt  altercatio  Arnobii  presbiteri  Et  Serapionis  in  persona  heretici  {Migne  53, 

10  239  ff)  in  sieben  quaternionen  [dem  ersten  mangelt  das  vorderste,  leere  bl.)  und 
einem  ternio:  doch  sind  nach  der  ersten  läge  zwei  verloren,  wie  schon  der  alte 
vermerk  bl.  65**  unten  liic  .ii.  quatnion  dimissi  s  bezeugt,  und  die  beiden  lagen 
66 — 73.  74—81  gehören  vor  114 — 119.  übrigens  waren  wol  beide  hss.,  welclie 
gleiche  einrichtung    und   Zeilenzahl    aufweisen,  von  vorn  herein    für  einander  be- 

15  stimmt.  —  HFinke  Zs.  f.  vaterländische  gesch.  und  altertumskunde  47,  1  (1889), 
214.     FKluge  Engl.  Studien  22  (1896),  268.  [512 

liat.  12445  (S*'  Germani  a  Pratis  N.  366)  in  quart,  ix/x  jhs.,  237  zweispal- 
tige blL:  die  Canon  es  der  Dionysio-Hadriana,  davor  hl.  1^  Incipiunt  nomina  xi 
regionü  continentium  infra  se  prouintias  cxiii  (MG  Auct.  antiq.  ix,  567),  bl.  2^  ff 

20  einige  stücke  der  isidorischen  Sammlung  {Decretales  pseudo-Isidorianae  ed.  PHin- 
schius  s.  xii),  bl.  12^ — 17^  unter  der  Überschrift  Incipivnt  qvestiones  de  diversis 
sermonibvs  svper  canon  interpretantibvs  gesammelte  gll.  init  im  context  einge- 
streuten deutschen  (DLXXXVII^).  ich  habe  eine  abschrifi  von  FXKraus  mit  dem 
original  verglichen.   —    erste  erwähnung  der  deutschen  gll.  in  der  Bihliotheque  de 

25  Vecole  des  chartes  30  (1867),  365.  [513 

liat.  1244'7  (aus  S Germain)  in  folio,  n  jhs.,  237  hll.:  die  Cajiones  concilio- 
rum  und  Beeret a  pontificum  sowie  6/.  235* — 236^^  zuerst  einspaltig,  dann  gleich 
zweispaltig  fortfahrend  unter  dem  titel  Incipiunt  questiones  de  diuersis  sermones 
super  canones  alphabetisch  geordnete  gll.  zu  den   Canones,  darunter  einzelne  deiit- 

30  sehe  im  context  (DLXXXVII^).  236^  und  237  sind  bis  auf  einige  federproben 
mehrerer  hände  leer,  sorgfältige  ahschrift  verdanke  ich  dr  WvZingerle.  —  erste 
erwähnung  der  deutschen  gll.  in  der  Bihliotheque  de  Vecole  des  chartes  30  (1867), 
365.  —  [P.  164.]  [514 

liat.  13953  (S.  Germani  ä  Pratis  1334,  früher  561,  aus  Corbie)  in  klein  quart, 

85  x  jhs.,  88  hll.  und  ein  vorsatzbl.  A,  dessen  Vorderseite  leer,  dessen  rückseite  mit 
notizen  saec.  xi  beschrieben  ist:  1)  zweispaltig  hl.  1*^ — 25^^  die  so  genannten 
glossae  Isonis  zu  Prudentius ,  25**^ — 41^^  gll.  zu  Boethius  De  consola- 
tione  mit  im  context  eingestreuten  deutschen  (DTjXYII  nachtr.),  41^^ — 46^^  dicta 
CANDiDi  DE  IMAGINE  Di;         2)  von  nun  an  einspaltig  bl.  47  (47*  leer)  — 49,  drei 

40  bll.  für  sich,  geometrisches;  3)  bl.  50* — 54^  gll.  zu  de7i  pseudo-augu- 
stinische?i  Categorien,  am  schluss  unvollständig;  sie  scheinen  nach  den  mit- 
teilungen  von  Haureau  De  la  philo sophie  scolastique  1,  137  yf  {vgl.  auch  Traube 
Neues  archiv  18,  104)  dem  Heiric  von  Äuxerre  anzugehören;         4)  bl.  55* — 61* 


Paris  12269  —  18554  599 

Boethii  Brems  fidei  christianae  complexio  {Migne  G4,  1333).  61® — 63*  über  die 
fastenzeit  von  and.  hand,  63^  C4*  noiizcn  über  die  lebenszeit  Christi, 
lüider  von  and.  hand,  64**  leer;  5)  i/.  65— 72  (eine  läge)  Bedae  Orthographia, 
vorn  unvollständig  {von  Migne  90,  137  T>  an),   12^  welttafel;  6)  fe/.  73— 88 

5  (zwei  lagen)  concil  von  Fismes  881,  am  schluss  utivollständig  {Mansi  17,  537 
— 550  oben).  —  ivährend  CDufresne  Ducange  im  Glossarium  ad  scriptores  medice 
et  infi?n€C'  laiin itatis  (1678)  der  Priide^itiusgll.  dieses  codex  oft  gedenkt,  so  i,  380. 
1026.  ir,  2,  340.  688  (verdruckt  988).  786.  iii,  246.  439.  1076.  1199.  1364, 
erwähnt  er,    falls  ich  nichts  übersah,  die  Boethiusgll.  nur  einmal  in,  757  Glossse 

10  MSS.  ad  Boetiuin  de  Consolat.  ex  Bibl.  S.  Germani  Paris.  Rimula,  scruntissa. 
7i€U€rdings  wies  auf  sie  hin  GSchepss  Neues  archiv  11  (1886),  127  anm.  [515 
L<at.  16668  (Sorbonne  1476,  auf  dem  innern  deckel  steht  434;  aus  Lorsch: 
2»  von  alter  Jiand  Codex  de  nionasterio  sei  nazarii  qd  nominatur  laureshä,  2^  vo^i 
einer  hand  des  xvi  jhs.  Ex  stembach  (?)  |  D.  Marqu'^ardi  |  restitutü  |  m.  d.  xxil.|, 

15  welche  zahl  auch  auf  P  sich  findet)  in  quart,  ix  jhs.,  62  bll.:  1)  bl.  1.  2  vor- 

satzbll.  mit  federproben,  3^ — 20^  Beda  De  metrica  arte  mit  einer  deutschen  inter- 
Ivieargl.  (DXLiYlll),  21.  22  lat.  gedichte:  Apparebunt  ante  summum.  saeculorum 
ludicem.  Enoch  magnus  &  helias,  bei  Chevalier  Rep.  hymn.  nr  1241  aus  einer 
Brüsseler  hs.  angeführt,    und  Audax  es  luuenis  tua  dum  caro  mobilis  ard&  {vgl. 

20  das  strophische  gedieht  Zs.  14,  484.  Codex  Col.  cvi).  23* — 39*  Aid  heim  De 
laudibus  virginum  und  De  octo  principalibus  vitiis  mit  deutschen  interlinear-  und 
marginalgll.  (DXVI*.  DXIX),  welche  auf  den  bll.  24* — 26*  sehr  blass  und,  was 
die  marginalgll.  anlangt,  fast  unleserlich  sind;  2)  bl.  40  ff  (55^  Signatur  ii). 
40^  wenige  gesammelte  gll.    zu   den   beiden  eben  genannten  büchern   des   Äldhelm 

25  mit  deutschen  im  context  (DXVIII.  DXX),  41*  Themestii  de  arte  dialectica, 
53*  Themestii  expll  loci  dialectici  nunc  ad  retboricos  ueniamus,  59*  Incipit  de- 
cretumGelasii  pappae  {das  bekannte  die  apocryphen  betreffende),  nachdem  beide 
hss.  vereinigt  waren,  beschrieb  man  die  urspr.  leeren  ss.  39^.  40*  77iit  Incipiunt 
Schemata  loGu  Idest  figure  orationis.  —  Aid.  [P.  190.  S.  i  574.]  [516 

30  liat.  18554  (Notredame  271)    in  quart,    168  bll.:  1)  saec.  x   bl.  4—138 

{achtzehn  von  11^ — 138^  gezählte  lagen).  4*  des  S e  du  Hu  s  Carmen  paschale  und 
(54**)  sein  hymnus  A  solis  ortus  cardine,  55^  Arator,  111^  Prospers  Epi- 
grammata  unvollständig,  bl.  1 — 3  gehörte  urspr.  nicht  der  hs.  an:  1*  federproben, 
1^  notizen,  2  erloschenes  stück  eines  blattes,  3  schmales  octaobl.  mit  einem  commen- 

35  tar  zu  Sedulius;  2)  saec.  xi  bl.  139 — 168.  140*  des  Prudentius  Psycho- 
machie,  beginnend  bei  ?;.  43  der  praefatio,  mit  einer  reihe  stark  verblasster  deutscher 
interlinear-  und  marginalgll.  (DCCCXVII).  bl.  139  diente  früher  als  Umschlag 
dieses  zweiten  codex;  daher  ist  seine  Vorderseite,  auf  der  namen  und  Verzeich- 
nisse von  diensten  eingetragen  waren  {s.  dazu  Gallee  s.  313/*),  fast  ganz  ab- 

40  gerieben,  vgl.  auch  EStettiner  Die  illustrierten  Prudentiushss.  (1895)  s.  52 — 54.— 
EGGraff  Diut.  2  (1827),  343 /f.  besser  mit  vier  neuen  gll.  {s.  Anz.  xxii,  279) 
JHGallee  Alts.  Sprachdenkmäler  (1894)  s.  315/*  mit  facs.  auf  tafel  xiv  {bl.  161*, 
nicht  61*).  —  D.  ii.  343  yf.  [P.  235.  S,  i  573.]  [517 


600  VrciiZErcHNis  Der  Hss.  518 — 522 

JVoiiv.  siC4|iiiN.  lai.  211  (1878  aus  der  auction  von  Didot  erworben,  vgl. 
BihlioUicque  A Firmin- Didot,  Catalogue  des  Uwes  rares  et  precieux  manuscrits  et 
iinprimes.  Beiles  lettr es.  —  Histoire.  juin  1878  p.  12  nr  24;  früher  in  Augsburg, 
s.  u.)  in  quart,  xi  jhs.,  221  blL:  hl.  1»  ausradiert.  1^,  mit  papier  beklebt,  in- 
5  haltsverzeichnis  saec.  xv.  2* — 199*  die  werke  des  Prudentius  (134^ — 136*, 
vor  der  Psycliomachie,  ein  abschnitt  dp:  edificatione  fidei  et  concordiae)  mit 
zahlreichen  deutsciien  interlinear-  und  marginalglL,  die  grasten  teils  von  einer  Imnd 
herrühren  (DCCXC).  der  a^ifang  der  Psychomachie,  bl.  136^ — 145^  ist  entstellt 
durch  eine  menge  lat.    und  deutscher  gll.  saec.  xvi.      199^  folgt  Beda  De  die  iu- 

10  dicii  (Alcuinus  ed.  Froben  ii,  616  uö.),  beginnend  m,it  dem  vers  Inter  florigeras, 
dann  lat.  distichen,  deren  provenienz  mir  unbekannt;  203^ — 221*^  Paulinus 
von  Perigueux  De  vita  SMartini  bis  iii,  259  ed.  Petschenig.  darauf  feder- 
proben, dann  ein  unsigniertes  hl.,  dessen  Vorderseite  leer  und  dessen  rückseite  mit 
bemerkungen  über  partes   orationis  saec.  xi  beschrieben  ist.     dem  rückdeckel  ist 

15  ein  pergamenthl.  aufgeklebt,  dessen  obere  hälfte  lat.  auf  Augsburg  bezügliche  verse 
von  einer  hand  des  xi  jhs.  enthält,  die  nach  meiner  abschrift  EDümmler  Neu^s 
archiv  6,  4:4^4:  ff  puhliciert  hat.  an  ihrem  schluss  Worterklärungen  mit  drei 
deutschen  contextgll.  (MCCXL).  -^  proben  der  gll.  gab  LDelisle  Melanges  de  pa- 
Uographie    et    de  hibliographie    (1880)    s.  Ibd  ff.     JBerg   Die  ahd.    Prudentius  gll., 

20  Halle  1889.  [518 

SPAUL, 
STIFTSBIBLIOTHEK. 

XXV**/i   in  quart,  yii  jhs.,  155  zweispaltige  bll.:  bl.  ^^  ff  (einundzwanzig  lagen) 

Ambrosius  De  fide  catholica  in  uncialen.     vorgebunden   sind  zwei  bll.  einer  un- 

25  cialhs.  saec.  \i  des Lucasevangeliums  {1,64: — 2,51),  welche  mit  zahlreichen  über- 
oder  unter  geschriebenen  deutschen  gll.  von  einer  hand  saec.  viii  verseilen  ivurden 
(CCCLXXXV:  737,  18  fehlt  der  jmnct  nach  ist);  häufig  gehen  dieselben  nur  den 
anfang  oder  den  schluss  der  deutschen  worte  oder  beides.  —  erste  nachricht  von 
den  damals  noch  in  SBlasien  befindlichen   gll.    gaben  MGerhert  Iter   alemanyiicum 

30  (1765)  5.  96  und  OWZapf  Reisen  in  einige  klöster  ScJiwabens  (1786)  s.  67  hiebst 
facs.  auf  tafel  viii,  2.  auch  JJOberlin  in  seiner  ausgäbe  von  Sclierzs  Glossarium 
germa7iicum  (1781.  84)  kannte  die  gll.:  sicher  rührt  aus  ihnen  her  s.  213  ke- 
diuuit  Dictum  (730,  8  Edictum)  und  chudanti  Dicentes  (729,  16),  1185  in  parnin 
In  praesepio  (731,  51.   732,27);  wahrscheinlich  auch   der  als  Rheinauer  gl.  citierte 

35  ansatz  s.  1190  perhti  Ciaritas  (731,  16).  denn  auch  sonst  verwechselt  Oberlin 
beide  bibliotheken :  s.  225.  1329.  1373.  1959  führt  er  die  vv.  25.  41.  73—75. 
78 — 80  des  Rheinauer  Paulus  ed.  Kraus  als  fragm.  orat.  Theot.  oc?er  Preces  Theot. 
in  Bibl.  SBlasii  an.  HHoffmann  Zs.  3  (1843),  460—467.  AHolder  Germ.  21 
(1876),  332—338.     RKögel  Gesch.  der  deutschen  litt.  1,  2  (1897),  506—509.  — 

40  [H.  §  21.  P.  84.  334.]  [519 

XXV**/i9    ^^^  quart,    66  bll.    (1*  U7id  66   leer):  1)  saec.  xii    bl.    1 — 25    lat. 

messeordnung  Prespiter  cvm  se  parat  ad  missam.  iuxta  Romanam  consuetudi- 
nem  usw.,  die  bll.  22^  ff  von  jungem  händen;         2)  saec.  xiii  bl.  26 — 33  (33^ 


Paris  Nouv.  Acquis.  Lat.  241  —  SPaul  601 

saec.  XIV  Lib^  s.  pctri  iipostoll.  in  augia  miiiori).  2 Q^  rcccjite  mit  einer  deutschen 
interlineargl  (MLV),  26^//'  De  institutionc  ordinis  ecclesiastici.  et  diuini 
officii.  Katholica  aecclet^ia  .i.  uniuersalis  congregatio.  in  tres  ordines  distinguitur  usw.; 
3)  sacc.  XII  hl  34— C6  (34*  saee.  xiv  Liber  sei  petri  in  minori  augia,  sonst 
5  lee}'),  i'ier  lagen,  Priscians  buch  xvi  7nit  zahlreichen  lat.  interlineargll.  [520 
XXV*VHr>  (l''  Monasterii.  S.  Vdaln(!i.  Aug.  sacc.  xvi  und  hibliothekszeichen  von 
SUlrich  und  Afra  auf  dem  innern  vorderdeckel)  in  octav,  248  von  mir  im  mai 
1873  gezählte  bll.  (hl.  93  doppelt  vorhanden)  in  einunddrei fsig  lagen:  gesammelte 
lat.-deutsche  gll.  xn  den  biblischen  büchcrn:  XIV.  V.  XXIV.  XLI.  LIII.  LXVIII. 

10  LXXVI.  LXXXVI.  XCIII.  XCVIII.  CXVII.  CXXXII.  CXLVIL  CCXXVI. 
CCXLIV.  darauf  133^  Explicit.  Chlosa.  super.  Ecclesiast.  Commendo  tibi  pater 
sententiolas  a  comnientario  hieronimi  istas  archidoctore  (/.  -is)  cum  ingenti  studore 
[s'ic)  a  me  in  unam  fiscellulam  adunatas.  &  si  aliquo  modo  tibi  uideor  in  sententiis 
ut  puto  errare    uarus    (/.  uariis).    ueniam    concedere   mihi   fiagito.    &   non  auctori. 

15  (134»)  sed  me  (/.  mee)  inperitiae  inputemini.  Si  sitque  aliquid  ad  emendandum. 
cum  pia  deuotione  hoc  age.  ut  reor  pande.  multumque  in  domino.  Vale.  sodann 
CCLVI.  CCLXVI.  CCXI.  CLXXXIV.  CXCII.  CCVI.  CLXVII.  CLXXV. 
CCCLVI.  CCCLXIII.  darauf  15 5«-  Explic.  Chlosa  a  me.  congregata  de  ueteri 
testamento    non    tantum  meis  uiribus.    illam    studui.    sed    ceteris    pueris    peragere. 

20  weiter  CCLXXVI.  CCXCVIII.  CCCXV.CCCX.  CCCXXIV.  CCCXXXII.  CCCXV. 
es  folgt  162*  De  Mensuris.  Talentum  hab&  pondera.  lx  usw.  163*  lat.  alpha- 
betische gll.  Aries  .i.  a  fronte  mens,  arma  ab  arcendo  dicti.  Alophili.  aliense  usw. 
165^  De  Genesim  [erklärung  der  7iamen),  167*  {halb  leer)  Closae  libri  pastoralis 
(DCXLII*),  dann  CCLVII.  CCLXVII.  CCXXVIII,  endlich  189^—245^  sehr  aus- 

25  führlicher  commentar  zum  Eccles.  mit  nur  einer  deutschen  gl.  (CCXXXIX).  246* 
Septem  sunt  luminaria.  Dies.  sol.  Ivna.  stelle,  ignis.  coruscatio.  cor  fidele  usw., 
Septem  sunt  tenebrae  usw.,  duabus  qualitatibus  lectio  utitur  usw.,  246^ 
Propria  diaboli  sunt  superbia.  invidia.  mendatium  usiv.,  dann  über  pagani  und 
apostato,  idolatria,  demones.  —  erste  erivähnung  der  gll.  bei  BPez  Thesaurus 

30  anecd.  novissimus  i,  1  (1721),  diss.  isag.  lxi.  PBraun  Notitia  historico-literaria 
de  codieibus  mss.  2  (1792),  1—4.  117—127.  AHolder  Germ.  21  (1876),  1  —  18. 
A Jacob  Die  gll  des  cod.  SPauli  d/82  {Jenaer  diss.  von  1897).  HHoffmanns  am 
27.  28.  viii.  1834  [vgl  Mein  leben  2,  259)  genommene  abschrift  liegt  auf  der  kgl 
bibliothek  zu  Berlin  Ms.  lat.  4^  331  karton  9  convohä  h.  —  A.  [H.  §  7.  107.  P.  60. 

35  S.  i  3—34.]  [521 

Drei  bll.  in  qiuxrt,  deren  beide  letzten  {palimpseste)  zusammenhangen  und  deren  erstes 
einzelnes  auf  der  Vorderseite,  die  den  vermerk  lib'  augie  maioris  trägt,  viers2')altig , 
auf  der  rückseite  dreispaltig  besch'iehen  ist,  x  jhs.:  lat.-deutsche  gll.  zur  Genesis 
bis  34,  22  (X),    dann  folgen  auf  S^  noch  lat.,    von  denen  einige  der  Exodus  und 

40  and.  bihl  büchern  angehören.  —  naclidem  der  inhalt  dieser  damals  in  SBlasien 
befindlichen  hll  verJuiltnismäfsig  gut,  aber  in  unrichtiger  folge  von  MGerhert  Her 
ale^nannicum  (1765)  anhang  s.  4 — 10  mitgeteilt  ivar,  galten  sie  als  verschollen, 
bis  HHoffmann  sie  zu  SPaul  wider  fand  {Mein  leben  2,  259).    trotzdem  gelang  es 


602  Verzeichnir  Der  Hss.   522—525 

mir  im  inai  1873  nicht,  sie  zu  seilen,  glücklicher  war  im  august  1875  AHolder,  welcJier 
sie  sodaim  Germ.  21  (1870),  135  — 139  ahdriicken  liefs.  darnach  ist  der  deutsche 
teil  von  mir  widerholt,  zumal  auch  nachher  niemand  in  SPaul  über  die  bll. 
auskunß  zu  erteilen  wüste,  übrigens  weicht  Hlloffmanns  am  25 — 31.  viii.  1834 
5  genommene  abschrift,  die  sich  jetzt  auf  der  legi  bibliotJtek  zu  Berlin  befindet  (Ms. 
lat.  4^  331  karton  9  convolut  h),  nur  in  unerheblichen  kleinigkeiten  ab.  ^  Bl. 
[Tl.  §  2.  P.  59.  S.  i  35—47.]  [522 

POMMERSFELDEN, 
GRÄFLICH  SCHÖNBORNSCHE  BIBLIOTHEK. 

10  26T1   in  qnart:  1)  saec.  xii  /;/.   1^^ — 52  des   Sedulius    Opus  paschale  mit 

einer  anzahl  deutscher  i?iterlineargll.  (DCCCXXXVIII),  welche  bis  bl.  32^  reichen 
und  ebenso  wie  die  zahlreichern  lat.  von  mehreren  sich  ablösendoi  händen  ein- 
getragen sind;  manche  bll.  etitbehren  völlig  der  lat.  ivie  der  deutschen  gll.  1*,  urs])r. 
leer,    e?ithält   einen  Gisiojanus  saec.  xv;  2)  saec.  xiv    Ysengrimus,   127 

15  von  alter  hand  gezählte  bll,  worauf  8  bll.  Expositiones  aliquarum  dictionum 
inuentaruni  in  libro  ysengrini  [darunter  auch  deutsche,  zb.  ardea.  auis  e  heg  her) 
und  die   Capitula    des   gedichts  folgen;  3)  saec.  xiv    unfoliiert    die   Disticha 

Catonis  und  and.  schulschrifte?i.  auf  der  rückseite  des  letzten  Mattes  obeyi  steht 
Iste  über  est  iohannes  gallice.     vgl.  für  2)   und  3)  besonders  EVoigt    Ysengrimus 

20  (1884)  s.  VI— VIII.  —  LBethmann  Zs.  5  (1845),  209—211.  —  [P.  245.]  [523 

PRAG, 
BIBLIOTHEK  DES  DOMCAPITELS. 
O.  83  in  quart,   292  ss.    (292   leer):  1)    saec.   x    ein    ungezähltes    doppelhl. 

mit  fragen  und  antworten  über  die  Schöpfung  der  loelt,  die  namen  der paradies- 
25  flüsse,  die^  sechs  weltalter,  ivelche  auf  seiner  s.  2  oben  beginnen  u?id  s.  4  oben 
mitten  im  wort  abbrechen  (s.  1  oben  nur  fünf  sehr  zerstörte  lat.  Zeilen);  2)  saec. 
viii/ IX  s.  1  —  260  (s.  216.  217  leer;  ein  halbbl.  nach  5.  240  ist  ungezählt,  s.  171 — 
240  zweispaltig)  in  siebenzehn  lagen,  welche  bis  s.  236  je  am  schluss  mit  a — p 
signiert  sind,  während  die  beiden  letzten  s.  250  und,  260  keine  sigjiatur  besitzen. 

30  s.  1  In  xpl  nomine  inclp  lib  sacram|  torum  anni  circuli  Romae  |  aecclesiae 
in  uigil  nat  dnl  |  ad  nonani  seu  p  dominicas  |  l  festiuitates  scorü  maft  |  et  conf. 
Statio  ad  scäm  Maria,  {die  Zeilen  abivechselnd  rot  und  schivarz).  unten  auf  der- 
selben Seite  steht  eingetragen:  Ex  Libris  loannis  Nep:  Hübner  |  ex  libris  venditis 
1776  die  17  8bris  |  a  Rmo  Dno  Sweiberer  inspectore  Eccle  Metropol  |  emp.  17  Xr. 

35  einige  rnitteilungen  über  dies  sacramentar  bei  AEbner  Quellen  und  forschungen 
zur  gesch.  und  kunstgesch.  des  7nissale  Romanum  (1896)  s.  S65  ff.  s.  168  {urspr. 
leer)  steht:  (erste  hand)  karalus  rex.  fastraat  regina.  |  pipinus.  rex.  ludiuuiic  rex. 
hrod|drud.  adaluni  eps  (zweite  hand)  atto  pipinus  (dann  ein  buchstab  ausgewischt) 
rex  I  karalus.    arn.    uualtrih   eps.  alim  eps  |  odalhart  eps.  |  zeile  leer  \  (erste  hand) 

40  phttuni.  oo  sindperht  eps  eparoxar.  t)rt  |  reginolt.  naothart.  cundraat.  hootto.  |  kaer 
suuind.    regin    fruit    (ri    ligiert).    sigipurc.     elipurc.  !  Liutperht.    erchanpt.   isanpht. 

eparoxar  |  aothram.  kaersuuind.  cotani.  rettun  (r  ist  die  einzig  mögliche  lesung 
des  wunderlichen  ersten  buchstaben).  \  erchanraat  auina.  deotta.   deotpirc.   suuid|purc. 


SPaul  —  Prag  Lobkowitz  434  603 

{dritte  hand)  Scs.  scs.  sei.  dns.  ds.  sabaoht.  plcni  |  s.  celi.  &  terra,  gloria  tua. 
osanna.  in  cxcelsis.  |  benedictus.  qiii.  iienit.  in  nomine  dnl.  6s|anna.  in  excelsis  ;| 
zeile  räum  \  bepinolf|.  die  eintrage  der  ersten  hnud  weisen  auf  die  Begensburgcr 
diöeese  und  :nrar  gehört  der  erstere,  da  Adalwin  den  bischöflichen  stuhl  792  he- 
5  stieg,  der  'xeit  von  da  bis  zum  tode  dei'  königin  Fastrada  (794)  an,  während  der 
and.,  der  uocJi  Adahrins  Vorgänger  Sindbert  nennt,  etwas  früher  fällt,  auch  die 
zweite  hand  hvnt  nicht  sehr  riel  sjjäter  geschrieben  haben,  da  Waltrih  von  Passau 
800,  Ali)n  ron  Brixen  und  Säboi  zwischen  800  U7id  805  starb.  Atto  ist  der 
Freisinger,    Arn  der  Salxburger  bischof,    über   Odalhart    vgl.    das    Salzburger  ver- 

10  brüderungsbuch  ed.  Karajan  s.  xxxi  zu  35,  23;  3)  saec.  ix  *\  201  bis  zum 

schluss.  vorn  unvollständig,  anfangend  mit  den  Worten  si  responsoria  cantauerit 
voji  cap.  174,  die  Canones  Gregorii  {Wasser sc! deben  Bufsordnungen  s.  178), 
darauf  ohne  äufsere  Unterscheidung  5.  263  die  Epistola  Gregorii  ad  Augustinum 
Anglo7-ti9n  episcopum,    diese  mit  mehreren  deutschen  interlinear-    und  marginalgll., 

15  die  von  einer  groben  hand  herrühren  (DCLXXII*  nachtr.).  sie  reicht  bis  s.  290; 
der  leer  gebliebene  räum  dieser  seite  und  die  nächste  wurde  von  einer  and.  hand 
zum  einfrag  lat.  predigttexte  benutzt;  auf  s.  291  tmd  der  obern  hälfte  von 
s.  290  war  übrigens  schon  vorher  ein  lat.  text  eingeritzt  gewesen,  von  dem  nur 
mehr    einzelne    worte   sich   entziffern    lassen.    —    VEMourek  Sitzungsberichte  der 

20  k.  böhm.  gesellschaft  der  Wissenschaften  1890  s.   16 — 21.  [524 

PEAG, 
FÜRSTLICH  LOBKOWITZSCHE  BIBLIOTHEK. 
434  in  kleinem  schmalfolio,    51  bll.,    ein  codex  rescriptus;    der    urspr.  text    des 
IX  jhs.  ist  nur  auf  1^  {wo  auch  die  notiz  Bibliotb.  Weifsenav.    aus  dem  vorigen 

25  jh.  und  federproben)  und  51^  stehen  geblieben,  auf  allen  übrigen  bll.  7nehr  oder 
minder  radical  ausradiert  und  dafür  ifn  xiii  jh.,  mit  2*  beginnend,  ein  unvoll- 
ständiger text  des  Summarium  Heinrici  {buch  iii — x,  26,  gezählt  als  i — viii) 
eingetragen  (DCCCCXXXVIIA) ;  bl.  21^ — 26^  darin  enthalten  aber  rein  lat.  ab- 
schnitte  grammatischen  inhalts.     bl.  45  gehört  hinter  50.    auf  den  untern  rändern 

30  der  meisten  bll.  bis  zum  28  sind  von  späterer  hand  ebenfalls  aljjhabetische  gll. 
eingetragen,  darwiter  bl.  26^^  auch  folgende  deutsche:  merges  auis  tu  eher... 
merges  viw^...  si  dicatur  mergicis  garba  vocatur,  28*^  Callus  swil.  am  schluss 
51*  steht  Vt  redimatur  vita  necatvr.  morte  fvgatvr.  der  erhaltene  alte  text  auf 
1*   {in   abgesetzten    Zeilen)    lautet    folgender   mafsen:    incipit    glose.   senece| 

35  Amoenum.  fertile.  iocundü  |  A  .  .  e  (/.  Are),  altaria  |  Adeptus.  adsecutus  |  Anibiguü. 
dubium  |  Antrum.  spelunca  |  Alities  aues  |  Alga  herba  |  Aeneade.  Introiania.  ab 
enea  rege  |  Artum  angustum  j  Anfractü  Iter  deficile  flexuosü  |  Admisrü  {l.  Adniissü) 
peecatum  |  Acciti.  euocati  |  AtRum  nigrü.  obscur.  tenepsü  |  Ausonia.  Italia  |  Aridü 
siccum  I  Auitum    antiquü  |  Abauis    derelictum  |  Ardentes.    festinantes  |  Allecio   (/. 

40  Allecto),  nomen.  furie  |  Arrip&.  adphendit  |  Arctus.  sid.  septen.  trionale  |  Am- 
brosia unguentü  |  Amnis  fluuius  |  Alma  pulcra.  clara.  scä|.  dies  glossar,  dessen 
erste  gl.  mit  der  des  zehnten  glossar s  der  Berner  hs.  258  {Löwe  Prodromus  150. 
CGL  4,  xxii)  übereinstimmt  {eine  beziehung   zu    den    tironischen   notae  Senecae, 


604  Verzeichnis  Der  Hss.  525 — 528 

W Schmitz  Commentarii  notarum  Tironianarum  s.  7.  10,  liegt  nicht  vor),  hat  sich 
bis  auf  1  9"  erstreckt,  vm  noch  die  spuren  von  Worten,  die  mit  dem  btichstaben  U 
hega')men,  zu  erken7ien  sind;  von  19** — 21*^  aber  stand  ein  neues  gl  ossär,  dessen 
einzelne  gll.  nicht  abgesetzt  waren,  sondern  die  ganzen  Zeilen  einnahmen.  22*  oben 
5  ist  die  erste  zeile  mit  der  gelb  durchstrichenen  Überschrift  incipivnt  glosas.  ex. 
NOVO  &  vetere;  erhalten  geblieben,  es  folgten  dann  alphabetisch  geordnete 
gll.  in  zwei  spalten  bis  28^;  darunter  konnte  ich  23*  erkennen  \  Adseuerat 
kifrumit  |  .  .  .  .  kifestinot  |  Ad  .  .  .  1  .  .  .  helpha|  {vgl.  Gll.  1,  4,  13 — 15). 
mit  29*   begann    ein  weiteres,    wider   über   die   ganzen   Zeilen   reichendes   alpha- 

10  betisches  wb.  ich  las  day^in  33*  unten  \  runga:'  Corona:*  pauc  (vgl.  Gll.  1, 
104,  25.  245,  36?):-  .  .  .  .  |  scundit:-  Consor  .  .  .  :•  kamahhida.  Cöpe|tere:- 
carise.  Coruscacione : •  d....  |  Conpassus:*  kafolgenti:*  C  .  .  .  ä.  .  .  ca.me| 
Consere:-  gitrag  [dann  loch):'  Concessus  e:*  farge|ban  ist:-  Criminator  (vgl. 
Gll.  1,  98,  31)  .  .  .  .  j  ;  ^^'^  unten     \ dar  Dil  .  .  .  gatus|lustenti  Dimedia 

15  halptonot  (vgl.  Gll.  1,  310,  6);  Deforin  |  vngizami  (vgl.  Gll.  1,  231,  1);  De 
patria  (vgl.  Gll.  1,  232,  13?)!  fona  iiu adele.  |  .  .  .  .Dephensi.  fonagagauue(?):* 
Deho  (?)  I  ...  .  giscentit;  Decepit  pisuuihit  |  (vgl.  Gll  1,  144,  38.  146,  6); 
35*  unten  Falangis:*  gimundi  (vgl.  Gll.  1,  144,  4).  Fatue:*  urtob&  (vgl.  Gll.  1, 
144,  19);  35^  unten  Frutix  Sumarlata;  37^  unten  Incübit:*  ana|lin  &  :•  Insistit:* 

20  anahaft&:-  Ingluuies:'  Mago  |  (vgl.  Gll.  1,  180,  2—4);  39bL&ans:-  plidanti 
(vgl.  Gll.  1,  218,  23),  unten  gilihhota;  40^  miY^e  girati  .  .  .  Nare:*  suue|ben:' 
Natanclo  (so):'  suuimmanti:*  Nauale  .  .  .  ,  unten  Nemo|rosa:'  gilih  moa.  Ne  di- 
spicias.  nifarsih  (vgl.  Gll.  1,  210,  20.  213,  8—12.  216,  3.  5);  42^  unten  Presto- 
lante:*  fir  lihantem:*  Prefata:*  |  furiqhuiti:*  Prestancior:*  tiorlihora:*  |  (vgl. 

25  Gll.   1,    226,  16.  20.  22);    43*  unten  Pfectus:'   kidhikan:«  |  Ppetrat:-    thuruh 

frumit:-  Pactü:*  thuruhtan:*  |  (vgl.  Gll.  1,  228,  29.  31);  44*  an  der  seile 
rehte  (vgl.  Gll.  1,  234,  15?);  47*  tiindit:-  pliuuuit  (vgl.  Gll.  1,  261,  10). 
demnach  scheint  eine  Verkürzung  des  Keronischen  glossars  vorzuliegen,  in 
welcher    die   gegengll.  cm  ihrer  alphabetischen  stelle  eingefügt  und  neue  gll.  hinzu- 

30  gekommen  waren,  von  48*  an  folgte  nach  eiyiem  Zwischenraum  ein  neues,  nicht 
mehr  alphabetisch  geordnetes,  unabgesetztes  glossar ,  von  dem  bl.  51^  mit  gll.  zur 
Benedictinerregel  und  einer  unbekannten  schrift  erhalten  gebliehen  ist  (DLXII  und 
nachtr.  MCXCIV).  —  HHoffmann  Zs.  3  (1843),  382/".  —  [P.   139.]  [525 

435  {bl.   1*  oben  Liber.  S.  Petri.  a.  in  Augia  minoRi,    unten,    im  xviii  jh.  ein- 

35  getragen,  Biblioth:  Weifsenav:)  in  klein  folio,  aus  dem  anfang  des  xii  jhs., 
30  bll.  (drei  quaternionen,  ein  ternio,  der  rest  ausgerissen):  ein  bis  in  den  buch- 
staben  S  reichendes  lat.-deutsches  vocabular  (DCCCCXXXVIIIe).  von  bl.  3*^ 
an  sind  die  gll.  zweispaltig  und  abgesetzt  geschrieben,  auf  das  urspr.  leere  bl.  1* 
hat  eine  hand  des  xiy  jhs.  einzelne  Statuten    eines   geistlichen    ordens  ein- 

40  getragen.  —  HHoffmann  Zs.  3  (1843),  468 — 477,  vgl.  auch  JKelle  Serapeum  28 
(1867),  307.  —  [P.  335.  398.]  [526 

489  {bl.  57^  Liber.  s.  pet.  a.  in  augia;.  (saecxii)  niinorippe  rauenspurch  (soßc.xiv); 


Prag  Lobkowitz  434  —  Museum  605 

1*  Biblioth.  Weifscnav.  saec.  xviii)  in  qnart,  ein  im  xii  jh.  neu  beschriebener 
palimpsest,  57  blL:  hl.  5**  mitte  bis  54*  sehr  fehlerhafte  gll.  zu  den  bücJiern  des 
alten  testaments,  darunter  eine  deutsche  (CII  nachtr.) ;  54*^ — 56"  einige  and.  lat. 
gll.  und  notixen  über  edelsteine,  56'\  57*^  die  hexameter  über  Her-,  vögel-, 
5  haumnamen  mit  deutschen  gll.,  deren  drei  erste  vom  Schreiber  des  lat.  textes, 
die  weitern  von  and.  fmnd  übergcsclirieben  sind  (DCCCCXXXI V) ;  [^1^^  unmittel- 
bar von  and.  band  sich  anschliefsend  ein  stück  eines  lat.  cominentarfragments 
Peccatoribus  .vii.  sunt  precipiie  modi  remissionis  propositi  usw.  den  anfang, 
bl.  1 — 5%  bilden  gll.  lu  Paulinischen  briefen,  eine  Vita  des  Paulus, 
10  verse  über  ihn  vom  pabst  Damasus  (3ßgne  13,  379 — 81),  Worterklärungen, 
deutungen  der  edelsteine,  über  Job.  —  HHoffma7in  AM.  bll.  2  (1840), 
211  f  —  [P.  426.]  [527 

PRAG, 
BÖHMISCHES  MUSEUM. 

15  llnsigiiiert  {nach  JNeuwirth  Gesch.  der  christlichen  kunst  in  Böhmen  (1888) 
s.  282  detn  museum  1819  von  graf  Joseph  Kolowrat  Krakowsky  geschenkt:  dazu 
stimmt  der  auf  der  Vorderseite  des  vorstofshlattes  von  einer  hand  saec.  xviii  oder 
XIX  eingetragene  vermerk  Ex  bibliotheca  arcis  Brzeznicensis)  in  folio,  xiii  jhs., 
480  dreispaltige  ss.    sowie    ein  ungezähltes   vor-   und  nachstofsbl.    {dreifsig  je  am 

20  schluss  gezeichnete  lagen  bis  470  und  ein  ternio):  auf  der  rückseite  des  vorstofs- 
blattes  ein  grofses  bild  mit  dem  buchstaben  A.  s.  1  ff  das  erste,  384 /f  das  zweite 
Salomonische  glossar  (MCLXXVa),  sodann  480*^  und  481^  die  auf  Zählung 
der  menschlichen  glieder  {s.  hd.  3,  437  anm.  2)  und  die  Unterschrift:  Amen. 
Explicit  libeR  MateR  veRBorvm.    Xristus   scriptorem    saluet    per    matris    amorem. 

25  der  rest  von  481  und  s.  482  ist  leer,  die  Salomo7iischen  glossar e  enthalten  eine 
grofse  anzahl  deutscher  lotd  einige  slavische  gll.  im  context,  daneben  ivenige  deutsche, 
aber  zahlreiche  böhmische  worte  zwischen  den  Zeilen,  welche  letztern  bis  auf 
vereinzelte  ausnah^nen  sämmtlich  {und  zwar  sicherlich  von  Hanka)  gefälscht  sind; 
ebenso  sind  gefälscht  die  s.  457^  zu  anfang  des  P  auf  tveifsen  pergamentstreifen 

—      —  -n. 

30  in  einem  bilde  stehenden  roten  inschriften:  1)  MATER  IHV  XPI.  2)  ORA  P  SCRE 

VACEDO.  3)  ORA  P  ILLRE  MIROSLAO.  {die  untern  hälften  von  OS  fehlen,  weil 

dort  der  köpf  eines  der  mönche  des  bildes  sich  befindet)  A.  MCII.  die  fälschung  ist 
nachgewiesen  von  APatera  Zs.  des  cech.  museums  1877  i,  120  ff.  ii,  ^12  ff.  iii, 
488 /f  {vgl.  auch  Slav.  archiv  iii,  112  ff),  mit  dessen  aufstellungen  in  allen  wesent- 
35  liehen  puncten  ich  mich  in  voller  Übereinstimmung  befinde,  daselbst  auch  voll- 
ständige angäbe  der  litteratur.  die  von  altern  händen  herrührenden  gll.,  auch  die 
durch  vorgesetzten  stern  kenntlich  gemachten  slavischen,  stehen  bei  uns  sämmtlich 
im  texte,    während  die  gefälschten  slavischen   in   die    anm.    verwiesen   sind*.  — 

*  doch  auch  unter  den  deutschen  interlinear  gll.  befinden  sich  einzelne  gefälschte, 
welche  nicht  in  den  text  hätten  aufgenommen,  sondern  in  die  anm.  verwiesen  werden 
sollen,  es  sind  folgende :  falco  43,  41.  crowel  50,  14.  segensa  60,  85.  nestela  61,  4. 
buTGo  62,  25.    sveGelere  62,  30.    valuahs  63,  31.    walk  er  66,  10/.    Guzo  66,  20.    frost 


60ü  Verzeichnis  Der  Hsö.  528—533 

EGOraff  DhiL  3  (1829),  413/:  HHolfniaiin  Fundgruben  1  (1830),  352  anm.-^ 
Sal.  4.  [P.  38(i,|  [528 

PRAG, 
K.  K.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 
5  VII.  in,  25  in  octav,  xiii  jhs.,  104  ^//. ;  /ji.s-  bl  13*  (vorsatzbl.  und  bl.  1 — 7 
palinipsesi)  Marbods  steinbuch  Euax  rex  Arabum,  6^/zn  bis  14*  wfeer  gewichte, 
darauf  Macer  Floridus  rnit  einer  reihe  deutsclmr  gll.  (MXXXVIII)  zu  den 
eapitelüberschriften  und  daher  wie  diese,  nur  mit  einer  ausnähme  (25*  Alant),  rot 
geschrieben ;    die  zahlreichern  gll.    saec.  xiv  und  xv    wurden    nicht  berücksichtigt. 

10  53^  beginnt  das  gedieht  des  Q.  Serenus  Sammonieus  mit  einer  deutschten  in- 
terlinear gl,  (MLI),  dein  73^.  74*^  prosarecepte,  ebenfalls  mit  deutschten  worten 
(MLVII),  folgen.  74^  De  herba  Beton ica,  76^  De  Planta G ine,  77*  De 
herba  Simphoniaca  usw.,  über  die  kräfte  bestimmter  pflanzen  (aus pseudo- 
Apulejus?);    83* — 103*   Liber    Speculum    medicorum;     103^   104*   lat.  und 

15  deutsche  eintrage  des  x.y  jhs.,  104^  leer.  ^  HHoffmann  Sumerlaten  (1834)  s.  65. 
66.  [529 

VIII-  H.  4  in  klein  folio,  xi  jhs.,  85  bll.  {vielmehr  87,  da  30  und  41  doppelt 
vorhanden  sind):  Prudentius  mit  zahkeichen  deutschen  interlinear-  und  margi- 
nalgll.  (DCCLXXXVI)  sowie    vielen  hn  context  der   bl.    11^  ff  angehängten   vier- 

20  spaltigen  Glosa  (DCCLXXXI).  die  hs.  ist  aus  einer  and.  copiert,  wie  manche 
fehler,  namejitlich  die  Stellung  vieler  lat.  mid  deutschen  gll.  über  ungehörigen  text- 
worten,  erweisen,  auf  der  innenseite  des  vorderdeckeis  von  einer  hand  des  xv  jhs. 
die  Signatur  pdentio  ympnoE  2*  3*^  ۥ  ""  ^'^^  9^^-  entdeckte  HHoffmann  (s.  Mein 
leben  -2,  2S4:f),  proben  teilte  mit  ASchleicher  in  Frommanns  Deutschen  mundarten 

25  1  (1854),  264 /f.  vollständige  ausgaben  von  IPetters  Zs.  10  (1856),  367  ff  und  von 
ESteinmeyer  Zs.  16  (1873),  4.  f  27  yf.—  [P.  220.  221.]  [530 

RHEIMS, 

BIBLIOTHEQUE  DE  LA  VIELE. 

510  {alte  nummer  G  513,  noch  früher  389,  onehrfach  als  Liber  sancti  Remigii, 

Z(^  zb.2^,  bezeichnet)  in  folio,  ix  jhs.,  198  zweispaltige  bll.  {1  und  198^  leer) :  bl.2ff 
isidorische  vorrede  und  bemerkungen  über  die  Canones  apostolorum,  l^fflat.  glos- 
sar,  13^  ff  die  Canones  conciliorum  und  Decreta  pontificmn  der  Dionysio-Ha- 
driana,  196^^^ — 197^^  unter  der  Überschrift  Inclp  questiones  de  diuersis  sermoni- 
bus  sup  canones  intpretantib;  gesammelte  gll.  zum   concilienteil  mit  deutschen  im 

35  context  (DLXXXVII*).  vgl.  über  die  hs.  noch  Decretales  pseudo-Isidorianae  ed. 
PHinschius  (1863)  s.  xiii  anm.  2  und  Maafsen  Gesch.  s.  441.  ich  verdanke  ge- 
naue abschrift  der  gute  KVollmöllers.  ^  erste  nachricht  von  den  gll.  gab  HFKnust 

68,  8.  Gima  68,  9.  klewe  69,  24.  sovp  69,  26.  gitich  70,  9.  trugener  72,  32.  Gehund* 
72,  35.  lodo  76,  6.  loch  76,  26.  rutciger  79,  38.  lampda  80,  18.  meresala  82,  25. 
svohuns  82,  30.  irch  85,  31.  mur  vag  86, 6.  vorha  86,  42.  wrstein  87, 18.  binez  88,  8. 
GuUa  88,  10.  vank  96,  8.  multa  101,  17.  binsuga  102,  12.  heinra  106,  2.  ssol  110, 
16.   GKmo  113,  17.    wrstat  116,  45.     gruz  116,  50.    snigit  117,  52.    ruGit  123,  20. 


VRMr  Museum  —  Rom  Pal.  288  607 

Archiv  der  gesellschaft  8  (1843),  391,  ihren  anfang  teilte  mit  JDPitra  Spicilegium 
Solesincnse   1  (1852),  503  Z'.   iridcrholt  von  KBartsrh  Germ.  7  (18G2),  24.0  f.     [531 

ROM, 
VATICANA. 
5  Pal.  242  {bl.   1"'  saec.  xiii  Codex  isto  ptiiiet   möstelo  bte    mai'e  magdalcno  In 
fraiicketall  Int    spirä   et  worniaciä  situato.  caiioIcoB    regulariü)  in  quart,    xii  jlis. 
aufscr  3),   128   hlL:  1)  hl.  1^ — 8-^  erklär img   der  namen   des    geschlecfits- 

reg isters   Ch r i s t i  im  Evang.  Mräthaei.     8^  leer.     9" ff  Sedulii  Scoti  Expla- 
nationes  in  praefatio)ies  SHierongmi  mit  einer  reihe  deutscher  interlinear-,  margi- 

10  naU  lind  contextgll.  (CCCLXIX  nachtr.).  38'*  Iiicipit  eivsdem  Sedvlii  Scotti  ex- 
planativiievla.  de  breviariorv.  et  capitvlorvm  canonvmque  difterentia  im  MattJiaeus, 
desgl.  49^  im  Marcus  mit  einer  deiitschen  randgl.  (CCCLXXVIII*  nachtr.),  56^ 
—  G2'>  im  Lucas.     G3.   64  leer;  2)  bl.  65* — 70^  satire  auf  2^<^bst  Urban  ii, 

zulctxt  abgedruckt  MG   Libelli  de  Ute  ii,  425  ff.     dann  von  and.  hand  briefe  des 

15  Ivo  Carnotensis,  wider  von  and.  7S^^  7iotizen  über  Opfer,  de  penitentia  salomo- 
nis  iisw.  74*  hymnus  auf  Maria,  neumiert.  74"^ — 80^  lüterarische  notizen 
über  lat.  Schriftsteller  nchst  initien  ihrer  werke  Duo  catones  erant  rome  usw.  ; 
3)  saec.  XIV  bl.  81 — 88  Maximianus,  mit  bemäzung  unserer  hs,  hg.  von  Bäh- 
rens  Poetae    lat.  min.  5,  316;         4)    bl.    89* — 112*   Hildeberts    Vita  Mariae 

20  egiptiacae.  112"^  dieselbe  provenienzangabe  wie  1*,  fortgesetzt  durch  Coritinet  Vitä 
sei  nicolay  epi.  Ite  theodolü.  Ite  textü  sedulij  s,  nö  est  finis.  It,  Cömentü  sup 
salustii  textü.  It,  gesta  btl  zozime  et  bte  mai'e  egiptiace:  also  ist  teil  4)  die  end- 
partie  einer  umfänglichem  hs.;  5)  bl.  113*  bis  zum  schluss  die  Psychomachie 
des  Prudentius  unvollständig.  —  erste  erwähnung  der  hs.  in  Ärevalus  ausgäbe 

25  des  Sedulius  (1794)  s.'i^f,  daym  bei  LBethniann  Archiv  der  gesellscJmft  12  (1872), 
332.  abdi'uck  von  AMai  Spicilegium  Eomanum  ix  (1843),  29  ff,  darnach  wider- 
holt von  AHoltzmann  Germ.  11  (1866),  63  und  CCCLXIX.  KBartsch  Die  Heidel- 
berger hss.  (1887)  s.  184  f  WhStokes  Academy  1890  nr  924  5.  46.—  [P.95.]  [532 
Pal.  288  {provenienz  s.  u.)  in  quart,  302  bll.:         1)  saec.  xii  bl.  1 — 8*  Ex- 

30  positio  super  tobyam  Bede  presbiteri,  8* — S4z^  Hrabans  Judithcommefitar,  34'' — 
53*  Hrabans  Esthej'comjnentar,  alles  von  einer  ha7id,  53* /f"  (54^  saec.  xv  Ad 
franckentall  pertinet  codex  iste)  von  einer  and.  hand  zweispaltig  lat.  und  deutsche 
gll.  {im  context  und  inte7iinear)  zu  den  biblischen  büchern  bis  Regum  iii  (XVII 
nachtr.   XXXVII  nachtr.  L  nachtr.  LXII  nachtr.  LXXII  nachtr.  LXX VII  nachtr. 

35  LXXXVII  nachtr.  XCV  nachtr.  CIX  nachtr.  CXXV  nachtr.  CXLII  nachtr.). 
bl.  58  ist  verbunden,  es  gehört  hinter  54,  61^  leer;  2)  saec.  xi  bl.  62 — 108 
(108^  saec.  xv  Codex  iste  pertinet  monasterio  beate  marie  magdalene  In  francken- 
tall Inter  spiram  et  wormatiam  situato.  canonicorum  regularium  Sancti  augustini 
episcopi  et  doctoris  eximij)  die  Briefe  Pauli;         3)  saec.xi  bl.  109 — 114,  vorn 

40  und  hinten  unvollständig,  ein  calendarium;  4)  saec.  xv  bl.  115 — 157  zwei- 
spaltig quartus  über  de  sacramentis;  5)  saec.  xiv  bl.  158 — 168  (158* /eer, 
nur  der  eintrag  Iste  liber  usw.  wie  108^;  158^  der  judeneid  MSD  2^  467/) 
theologischen  inhalts;         6)   saec.  xiv  bl.  169 — 302*  (wo  wider  die  subscrip- 


G08  Verzeichnis  Der  Hss.    533—541 

tion  Iste  Über  usw.)  canonistischen  inhalts.  —  erster  hinweis  auf  die  gll.  bei 
LBethmann  Archiv  der  gesellsdmft  12  (1872),  333.  Jiachdem  ich  im  märx  1879 
von  Uinen  die  ccqne  ge^iomnien  liatte,  nach  der  sie  oben  abgedmckt  stehen,  publi- 
cierten  sie  RReitxenstein  Oerm.  31  (1886),  331 — 334,  vgl.  auch  KBartsch  Die  altd. 
5  hss.  der  utiiversitätsbibliothek  zu  Heidelberg  (1887)  s.  185  f,  und  WhStokes  Aca- 
demy  1890  7«r  924  s.  47.  einige  geringfügige  discrepanxen  meiner  copie  und  der 
abdrücke  prüfte  an  der  hs.  dr  HVSauerland  nach.  [533 

Pal.  845  in  quart,  ixjx  jhs.,   193  blL:    des  Sulpicius  Severus   Vita  SMar- 
tini,  die  icerke  des  Paulinus   von  Perigueux,  diese  mit  einer  deutschen  inter- 

10  lineargh,  mitgeteilt  von  prof.  MPetschenig  (DCCCCVIII''  nachtr.),  hymnen  des  Ve- 
nantius  Fortunatus  und  einige  kleinigkeiten,  über  die  der  römische  katalog 
auskunft  gibt.  —  MPetschenig  in  den  Poetae  latini  minores  (Cwpus  scriptorum 
ecclesiasticorum  latinorum  16)  1,  23  varr.  [534 

Pal.  889  {hl.   103^    dreiynal  Codex   de  inonasterio    sei  nazarii  quod  nominatur 

15  lauresham)  in  grofs  quart,  xi;xn  jhs.,  103  bll.  und  ein  ungezähltes  vorsatxbl.  in 
dreizehn  signierten  lagen:  hl.  1^  {\^  neumierter  hymnus  und  verse  saec.  xv) 
— 102^  Sallusts  Catilina  und  Jugurtlui  mit  zahlreichen  lat.  und  auf  den  13  er- 
sten bll.  auch  einigen  deutschen  interlineargll.  saec.  xii  (DCCCXXX),  tieben  wel- 
chen eine    gröfsere  zahl   solcher    des    xv  jhs.  nicht  berücksichtigt    ivurde.     darauf 

20  noch  ein  bericht  von  der  auffijidung  der  geh  eine  des  hl.  Benedict  und  der 
hl.  Scolastica  saec.  xn.  ^  einige  der  deutscJien  gll.  teilte  mit  KZangeyneister 
Germ.  20  (1875),  402  /.  —  [P.  286.]  [535 

Pal.  1088  in  folio,  ixjJis.,   121  bll.  und  zwei  vorsatML,  das  zweite  mit  einem 
inhaltsverzeichnis  saec.  xvi:  bl.   1^ — 31^   Galen  i  Ars   medicinalis  ad  Glaucoiiem, 

25  davoi'  ein  auf  1^  mit  xxmi  T)q  pletoria  beginnendes,  auf  1^  mit  xcvi  (cor):  saec. xy 
in  cv,  ivas  zum  text  bl.  31^  stimmt)  De  scabias  in  iiesica  hetiientibus  (/.  hauen- 
tibus)  schliefsendes  capitelverzeichnis.  25^  oben  am  rande  von  einer  hand  saec.  x 
alleluia  uos  estis  lux  uiiis  mundi  qui  in  pati|entia  po^sidebitis  animas  uestras 
mit  übergeschriebenen  neumen.     33^ — 50*  ein  medizinisches  aus  Galen  com- 

SO  piliertes  Sammelwerk,  bezeichnet  50*  am  rande  von  einer  hand  saec.xx  a/s  Pas- 
sionarius,  mit  deutschen  interlineargll.  saec.  ix/x  auf  bl.  33*,  saec.  xii/xm  auf 
bl.  34^—36*  (:\IXLYIb  nachtr.).  voran  geht  31*— 33*  (32  erst  im  xv  jh.  ein- 
gelegt) ein  capitelverzeichnis.     50* — 60*   ein    Antidotar,    betitelt   von    der    hand 

nt  es 

saec.  XV  am  rande  Inci  katag  dh.  y.axä  yevog  {ynit  anspielung  auf  Galens  ^egl 
35  ovvßeoscog  (paojudxcov  rcbv  xard  yEvr}).  ßO^  ff  verschiedene  recepte,  teils  saec.  x, 
teils  jünger.  66* /f  von  and.  hand  ohne  Überschrift  Serenus  Sammonicus. 
89* — 90^  von  atid.  hand  wider  recepte.  91* — 113*  buch  i — iii,  15  der  Dy- 
namidia  [vgl.  über  sie  VRose  Anecdota  grceca  et  grcecolatina  2,  110  ff)  mit  je- 
dem defi'selben  vorayigelienden  capitelverzeichnissen :  darin  zahlreicJis  deutsche  7nar- 
40  ginal-,  ivenige  interlineargll.  von  einer  hand  saec.  x  (MXXXY^  nachtr).  114* — 
115*  mit  kleinerer  schrift  m,  63—82  desselben  Werkes.  115*— 121*  De  urifi- 
cia  interiora  corporis  humani,  abgedruckt  bei  VRose  TJieodorus  Prisciantis 
(1894)  s.  467—482.     121^  gayiz  abgescheuert    und    ufileserlich.  —  die   deutschen 


Rom   Pal.  288  —  Reg.  339  609 

gll.  entdeckte  KZangemeiMer,  der  mir  seine  copie  xur  Veröffentlichung  gütigst  über- 
li^fs.  auch  VRose  bin  ich  für  einige  naehriehten  über  den  codex  verpflichtet.  [536 
Pal.  1250  in  quart,  73  blL:  1)  bl.  1  —  7  calcnd avium  saec.  xiv,  8  teer, 

9  und  10*  In  (.-deutsches  krä  u  (erglossar  saec.  xiii  (MXXI)  nebst  recepten  und 
5  kräuternanien  saec.  xv,  11  bis  auf  einen  kurzen  eintrag  saec.  xy  leer,  1.2 — 20 
alphabetisches  kräuterr  er  zeich  nis,  1315  ge.'^ch  rieben ,  21*  recepte  verschie- 
dener hände,  21^  leer.  22-'^— 33*»  Antidotarius  Nicolai  saec.  xiv;  2)bl.M^ff 
saec.  XIV  Arnoldus  de  Villa  nova  Canones  curationum  und  des  Petrus  Hi- 
spanus  Thesaurus  pauperum,  luäermischt  mit  allerliand  jilngern  recepten.     61^ 

10  — 71''  Summa  magistri  Girartll  Cremoneiisis  de  modo  medendi,  ebenfalls 
saec.  XIV.  71^ — 73  {dies  bl.  früher  dem  decket  aufgeklebt)  deutsche  und  lat.  re- 
cepte van  verschiedenen  liänden  sowie  eine  verwischte  deutsche  nach  Konstanz  wei- 
sende Urkunde.  —  erste  nachricJä  gab  LBethmami  Archiv  der  gesellschaft  12 
(1872),  350,  ivenige  proben  KBartsch  Die  Heidelberger  hss.  (1887)  s.  195*.     [537 

15  Pal.  1510  in  folio,  x  jhs.,  88  blL:  Cicero  De  natura  deorimi  vorn  unvoll- 
ständig {es  fehlt  die  erste  läge)  und  De  divinatione,  bl.  85^  ff  zweispaltig  und  am  schluss 
unvollständig  Walahfrids  Hortulus  mit  einigen  lat.  und  deutschen  gll.  auf  der 
ersten  .s^ö//e  (DCCCCXX VIII).  —  EDümmler  Zs.  20  (1876),  115,  vgl.  Neues  archiv  4 
(1879),  280.    der  seihe  MG  Poetae  lat.  2  (1884),  335  Variantenapparat.  —  [P.  249.]  [538 

20  Pal.  ITlo  in  octav,  36  bll.,  davor  und  darnach  je  ein  ungezähltes :  1)  .saec.  x 
ex.  bl.  1 — 15^  glossar  zu  Prudentius  mit  einer  reihe  deutscher  gll.,  die,  eine 
ausnähme  abgerechnet,  im  context  stehen  (DCCLXXXVII).  das  davor  befindliche 
ungezählte  bl.  enthält  auf  seiner  vorder-  mid  rüchseite  {dort  von  zwei  verschiedenen 
Mnden)  ebenfalls  lat.  gll.  zu  Prudentius  nebst  einigen  deutschen  (DCChXJL'XIX.) ; 

25  2)  saec.  xvi  bl.  16 — 36  lat.  mit  dem  bu^hstaben  D  beginnende  Synonymik.  — 
EGGh'aff  Ditä.  2  (1827),  311  ff.  ohne  kenntnis  des  im  2  bd.  der  Oll.  erfolgten  db- 
drucks  nochmals  herausgegeben  von  KBartsch  Die  Heidelberger  hss.  (1887)5.195/".— 
D.  II.  311 /f.   [P.  238.]  [539 

Pal.  ITIO  in  octav,  xjxi  jhs.,  60  bll.:  Arator  mit  zahlreichen  deutschen  aber 

30  stark  verblassten  interlinear-  und  marginalgll.  (DXXVIII  nachtr.  bd.  2).  ^  erster 
hinweis  durch  AReiff er  scheid  in  den  Sitzungsberichten  der  Wiener  akademie,  hist.- 
phil.  klasse  56  (1867),  444.  ich  habe  eine  abschrift  benutzt,  welche  p.  HDenifle 
für  mich  zu  nehmen  die  freundschaft  besafs.  [540 

Reg.   339  in  quart,  70  bll,  fragmente  verschiedener  hss.:         1)  saec.  x   bl.  1 

35  — 6  br'u/ihstücke  des  Prudentius  mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  (DCCCXX); 
2)  bl.1%  urspi\leer,  genealogie  der  Karolinger  saec.xilxn,  MG  SSxiu,24.S; 
unten  Bibliotheca  Schobingia  fol.  32.  7^  saec.  x  Incip  lib.  s.  ualeriani.  cime- 
lensis.  epi.  de  bono  dicipline  {sie),  aus  diesem  codex  voyi  Goldast  abgedruckt.  16* 
predigt  De  festiuitate  sei  Michaelis  archangeli  ( J/^^^^e  95,  1522 — 1525).     19*  ge- 

A:{)  sammelte  gll.  zu  Prudentius,  darunter  deutsche  im  context  (DQCCXN).    l^^ffEin- 

hards  Vita  Karoli ;         3)  saec.x  M.  39*  Vita  S Aman di  {AA  SS  febr.  i,  84t8  ff ) ; 

4)  saec.  XI   bl.  47*  Incipivnt  capitula   qv^nte  civitates  metropoles  svnt.   l  svb  se 

qvales  civitates  habeant.  et  castra  bis  49*.     dami  die  beiden  ge dichte  über  die 

Althochdeutsche  glossen  IV.  39 


610  Verzeichnis  Der  Hss.  541 — 549 

hebräischen  und  griech.  buehstaben  MO  Poetae  lat.  3,  G^S  ff,  weiter  lai.  wort-  und 
Sacherklärung en  mit  allegorischer  deutung  feis  53*,  wo  einige  glL  mit  deutschen 
im  context  zu  den  hriefen  des  Hieronym,us  (DCLXXXIII*)  stehen.  53''.  54*  lat. 
erklärung  der  gewichte.  54''  bibliothekszeichen  von  Söallen;  5)  saec.  xiii 
5  bl.  55*/^  erzählung  von  umndern  in  ecclesia  carnotensi,  beginnend  mit  dem  j.  1194, 
denen  bl.  GS''.  69^  von  and.  hand  ein  weiteres  aus  dem.  j.  912  angehängt  ist. 
eine  hand  des  xvi  jhs.  hat  die  Überschrift  Gilonis  Carnotensis  presbiteri  de  mira- 
culis  beatae  Mariae  virginis  hinzugefügt.  69'*  subscription  saec.  xiv  Liber  sce 
Marie  de  Sarnaio   usw.    (das    folgende  abgedruckt   in    AReiffersclieids  beschreibung 

10  der  hs.,  Wiener  Sitzungsberichte,  hist.-phil.  Masse  59,  138;  ein  lectionar  saec.  xii 
dieses  klosters  auf  der  Pariser  arsenalbibliothek  nr209).  70*  sa^.  xyi  Verzeich- 
nis der  röm.  könige  und  berühmter  Rom. er  bis  auf  Trajan.  10^  leer.  —  auf 
die  deutschen  gll.  machte  zuerst  LBethmann  Archiv  der  gesellschaft  12  (1872),  275 
aufmerksam.     JStowasser   Wietur  studien  7  (1885),  343  f.  [541 

15  Reg.  356  in  klein  quart,  xjxi  jhs.,  43  bll.:  Walahfrids  Visiones  Wettini 
mit  einer  reihe  deutscher  interlineargll.  (DCCCCXXIX).  bl.  43  stück  eines  aus- 
xugs  aus  Älcuins  Grammatik,  beginnend  Declinationes  pronominuni  quot  sunt 
(Canisius  s.  520),  auf  der  sehr  verwischien  rückseite  mit  einer  deutsclien  inter- 
lineargl.  (DVIII).  —  erster  hinweis  auf  die  gll.  bei  LBethmann  Archiv  der  gesell- 

20  Schaft  12  (1872),  278.  EDümmler  Zs.  20  (1876),  114  f  Neues  archiv  4  (1879), 
278.     MQ  Poetae  lat.  2  (1884),  Z02  ff  Variantenapparat.  —  [P.   248.]  [542 

Reg«  469  {aus  Fulda  stammend,  später  in  S Gallen)  in  octav,  ixjxjhs.,  4:1  bU.: 
hauptsächlich  gedichte  des  Walahfrid  Strabus,  vgl.  die  genauen  beschreibungen 
EDümmlers   Neues    archiv  4,  274  /*  und  MG   Poetae  lat  2,  263,  s.  auch  Neues 

25  archiv  S,  549  und  MG  Formulae  378.  unter  den  federproben  des  blattes  47''  fin- 
den sich  oben  in  drei  Zeilen  einige  deutsche  context-  und  interlineargll.  (DCCCXX*^ 
nachtr.),  —  erste  nachricht  von  den  gll.  gab  LBethmann  Archiv  der  gesellschaft  12 
(1872),  283.  EDümmler  Zs.  20  (1876),  115.  WhStokes  Academy  1890  nr  924 
5.  46.  —  [P.250.]  [543 

30  Reg.  5989  Sammlung  von  fragmenten  verschiedener  hss.  {vgl.  Bethmann  Archiv 
der  gesellschaft  12,  287),  7neist  in  quart,  125  bll.:  darin  bl.  16^*  saec.  xi  sechs  zeilen 
gesammelter  gll.  (Argumentum  est  uelox  approbatio  rerum  incertarum  bis  Apes  eo 
quod  sine  pedibus  nascantur)  mit  einer  deutschen  (M.CCXJjYI).  ferner  6/.  26*'*  saec. 
x/xi  unter  der  Überschrift  ep.  hypocratis  der  in  die  heilmittelsammlung  des  Mar- 

35  cellus  aufgenommene  brief  des  Hippocrates  an  Antiochus  mit  deutsclien  inter- 
linear- und  marginalgll.  (MXLVII''  nachtr.).  —  WhStokes  Academy  1890  nr  924 
s.  46,  nachverglichen  durch  dr  HV Sauerland.  [544 

Reg.  1*701  {bl.  2*  unten  saec.  xvii  Sum  Bibliothecae  loachimi  Morsi  Hamb. 
[1593 — 1642])   in  quart,    130  bll.    und   ein    leeres  nachstofsbl.:         1)   saec.  xi 

40  bl.Z^ — HO''  die  werke  des  Hör az,  eingeleitet  3'' — 4''  durch  dreiViten.  xunschen 
dem  Carmen  saeculare  und  der  Ars  poetica  bl.  59*''  Septem  sapientium  sentencie. 
aus  derselben  zeit  rühren  gesammelte  lat.  gll.  her,  welche,  zum  teil  stark  verblasst 
und  abgescheuert,   die  bll.  2^^  und  3*  in  7  resp.  5  durch   rote   linien  abgeteilten 


Rom.  Reg.  339  —  Salzburg  611 

spalten  und  mit  übergeschriebenen  deutsclisn  ivorten  einnehmen  (MLXXXI. 
MLXXXVI.  MCXVI.  MCXXXIII.  MLXXIV.  MCLXIII.  DCCCCLXXIII. 
xM.  DCCCCLXXXIV^.  DCCCCXCII.  MV^  MXXVIL  MLXXV.  MCXXXV. 
MLXXXIV.  DCCCCLIX^  DCCCCLIII.  MC^LXII.  DCCCCL*.  DCCX^CLIII. 
5  DCCCCLXX. DCCCCLXXX VI.  DCCCCLXXXIII. DCCCCLXXVI).  ihregriJfsern 
verzierten  anfangshichstaben ,  tveldir  abschnitte  resp.  neice  quellen  andeuten,  habe  ich 
angegeben,  bl.  1,  in  wahrlieit  Mvei  bll.  ansDiacliend,  ist  mit  versen  im  xvi  jh.  beschrie- 
ben; 2)  saec.  xv/xvi  bl.  120* — 130^  Persius.  ^  erste  nachricht  gab  LDeth- 
7nann  Archiv  der  gesellsehaß   12  (1872),  824.     LDuvau  in  den  Melanges  d'archeo- 

10  logie  et  d'histoire  de  l'e^ole  fra?i^^ise  de  Rovre  8(1888),  609 — 629  und  in  den Me- 
nioires  de  la  societe  de  linguistique  de  Paris  6  (1889),  359 — 367.  mein  abdru^k 
beruht  auf  einer  oster n  1879  in  Rom  genommenen  abschrift.  [545 

Reg.    1861  (bl.   1*    saec.   xvii  Ex  biblioth.  Goldasti)  i7i  grofs   quart,    ende  des 
XI  jhs.,    118  blL:    bis  bl.    1\1^    Chalcidius    In  Timacum  mit  einer    deutschen 

15  interlinear  gl.  (DCXIV^  nachtr.).  118*  ein  mathematisches  stück  In  longitu- 
dine  multiplicatio  —  in  se  ipsis  ducti  perficiunt.  —  WhStokes  Äcademy  1890 
nr  924  s.  46,  nachverglichen  von  dr  HV Sauerland.  [546 

Yat.  581S1  in  klein  quart,  xi  jhs.,  140  bll.  sowie  je  zwei  vor-  und  nachstofsbll. 
saec.  XIV,  vorn  und  hinten  unvollständig  {die  lagenbezeichnung  geht  von  rot  C  auf 

20  10^  bis  schwarz,  p  auf  130^):  Prudentius  loerke  mit  einer  anzahl  deutscher 
interlinear-  und  inargi^mlgll.  (DCCLXXXVIII),  von  denen  manche  ganz  erloschen 
sind,  genauere  beschreibung  des  codex  in  PDr esseis  Prudentiusausgabe  (1860) 
s.ijff  und  in  den  Wiener  Sitzungsberichten,  hist.-2:)hil.  klasse  63  (1869),  732,  wo 
auch  die  auf  dem  ersten  der  beiden  vorsatzbll.  stehende    und  über   die  provenienz. 

25  der  hs.  aus  ChColers  besitz  in  Prag  aufschhiss  erteile7zde  notiz  v.  j.  1618  abge- 
druckt steht;  doch  ist  darin  der  name  des  Jesuiten  vi  Morietvs  zu  bessern  und 
zuletzt  Jmt  es  nicht  antiquario  sondern  aliquovis  zu  heifsen.  —  EGOraff  Diut.  2 
(1827),  310/f.  —  D.  II.  310  ff.  [P.  237.]  [547 

Vat.  7222  in  folio,    ix/x  ;7i5.,  490  ss.:    die  Canones  conciliorum  und  De- 

30  creta  pontificum  mit  vorangehaidem  inhaltsvey'zeichnis ;  am  schluss  s.  488 — 490 
gesammelte  lat.  und  deutsche  gll.  zu  den  Canones  unter  der  Überschrift  Incipiunt 
Glosae  (DLXXXVII*  nachtr).  —  erste  nachricht  gab  LBethmann  Archiv  der  ge- 
sellschaft  12  (1872),  258.  WhStokes  Academy  1890  nr  924  s.  46.  47,  dessen 
abdruck  ich  widerholte.  [548 

3^  SALZBURG, 

STÄDTISCHES  MUSEUM  CAROLINO-AUGUSTEUM. 
Unsigniert,  53  lose  bll.  in  octav,  ix  jhs.,  von  p.  Willibald  Hauthaler  geordnet 
und  im  Centralbl.  für  bibliothekswesen  1893  5.  71 — 81  eingeJiend  beschrieben,  reste 
verschiedejur  Codices:         1)  bl.  1 — 7  {davor  ein  mit  dem  jetzt  einschichtigen  bl.  7 

40  correspondierendes  anfangsbl.  der  läge  verlmxn;  von  bl.  4  nur  die  obere  hälfte  vor- 
handen; meist  30  Zeilen  auf  den  seilen),  ein  glaub ensbekenntnis  bis  2^  oben 
(1*  grasten  teils  abgescJieuert,  1^.  2*  bei  Hauthaler  aao.  71  f  vgl.  378  abgedruckt), 
dann  leetionen  für  verschiedene  haupt feste  {bl.  7^  von  and.  hand);         2)  bl.  8 

39* 


612  Verzeichnis  Der  Hss.  549 — 552 

— 13,  drei  doppelhll.  von  viel  kleinerem  formal  und  ohne  rote  ausxeichnungen 
(23 — 26  Zeilen  auf  den  seilen).  8* — 10*  gebele  und  geistliche  ansprachen^  10^ 
— 11**  De  da  De  loquela  digitorum  {Hauthaler  79 — 81),  darauf  von  and.  hand  In 
istis  locis  predicauerunt  apostoli  {Hauihaler  81).  12*  unter  der  Überschrift 
5  De  Numero  grecorum  links  die  zahlen  1  —  900  nebst  ihren  griech.  namen,  rechts 
verschiedene  etymologien  und  gll.  [darunter  die  ags.:  essentia  in  nostra  lingua  di- 
citur  auuesnis  und  Suhatantia.  dicitur  spoed  quod  significat  diuitias  siue  stond- 
nis),  welche  sich  auf  12^  und  13*  obe7'e  hälfte  (untere  iiälfte  und  13**  leer)  fort- 
setzen {Hauthaler  7Sf);         3)  bl.  14 — 17,    zwei  doppelbll.  von  mehreren  händen 

10  geschrieben,  bruchstücke  des  Eucherius  {Hautlmler  14:  f);  4)  bl.  18 — 23, 
drei  doppelbll.,  zwische^i  denen  ein  viertes  fehlt.  18,  urspr.  leer,  enthält  auf  sei- 
ner Vorderseite  ein  mitten  im  satz  beginnendes  stück  über  den  hl.  g  ei  st  {Hauthaler 
1^  f),  19 — 20  zwei  abschnitte  aus  De  da  De  temporum  ratione  cap.  20. 45;  21  —  23 
von  and.  hand    lat. -deutsche  gll.    zu   den   Canones  (DXC  nachtr.);         5)  bl.  24 

15  {nur  teilweise  erhalten  und  leer)  — 53  {von  49^  a^^  bis  auf  vereinzelte  federproben 
leer),  vier  lagen,  ein  auszug  aus  der  Dionysio-Hadriana  in  17 0  capiteln.  diese 
hs.  teilt  mit  der  ersten  des  codex  die  eigentümlichkeit,  dass  auf  jeder  seile  links 
zwei  senkrechte  linien  gezogen  sind.  [549 

SALZBURG, 
20  BIBLIOTHEK  DES  STIFTS  SPETER. 

IX  SO  in  folio,  xii  jhs.,  199  bll.,  von  mehreren  gleichzeitigen  händen  geschrie- 
ben: bl.  1^.  2*  (1*  ^md  2'^  leer)  das  Verzeichnis  der  Driefe  des  Hier onymus,  von 
bl.  3*  an  diese  selbst,  bis  24**  von  zahlreichen  lat.  und  auch  deutschen  interlinear- 
und  marginalgll.  begleitet  (DCLXXXV).     abschrift  verdanke  ich  RMWerner.    [550 

25  SALZBURG, 

K.  K.  STUDIENBIBLIOTHEK. 

Doppelbl.  in  folio,  von  einem  buchdeckel  abgelöst,  anfangs  des  xii  jhs.,  jede  seite 

dreispaltig  zu  3S  Zeilen:  gesammelte  lat.  und  deutsche  gll.  zu  den  Canones  und 

den  Vitis  patrum,  die  deutschen  zum  gröfsern  teil  im  context,  zum  kleinern  über- 

30  geschrieben  (DXCL  DCCCLXXXIII).  —  MAWalz  Germ.  11  (1866),  305—310.— 

[P.  130.]  [551 

SCHLETTSTÄDT, 

STADTBIBLIOTHEK. 

Unsigniert  {im  Catalogue  des  departements  3,  591    als  nr  100  bezeichnet)  in 

35  klein  folio,  xii  jhs.,  132  von  mir  signierte  bll,  aufserdem  zwei  des  mv  jhs.  mit 
stücken  aus  Isidors  Etymologien  angebunden,  beschrieben  von  LDethmann  im 
Serapeum  6  (1845),  30 — 32,  schlecht  im  Catalogue  des  departements  aao.:  be- 
ginnt 1*  mit  einer  Historia  Langobardorum,  einem  auszug  aus  Paulus  Diaconus, 
dem  am  7'ande  eine  reihe  die  deutsche  geschichte   und  kirchengeschichte  betreffender 

40  notizen  beigefügt  sind:  darin  fünf  deutsche  interlineargll.  (DCCXLVIII).  darauf 
De  mensuris  und  ein  pabstverzeichnis  bis  auf  Paschalis  ii  (f  1118),  das 
von  and.  hand  bis  auf  Honorius  ii  (f  1130)  fortgesetzt  ist.  16*  Quomodo  ro- 
manum  imperium  in  greciam  de  grecia   in    franciam   deo  ordinante  translatum  sit 


Salzbürg  —  SchlettstXdt  613 

bi^  auf  Heinrich  v  mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  {hd.  2,  360  ayim.  5),  daneben 
am  rande  De  nouem  circulis  terrae  Huiiorum  au^  Einhard.  18*  Versus  svper 
imaginem  doniini,  Versvs  de  sacramen ti",  Versus  in  xii  libros  stacii 
thebaidos,  Epitaphivm  achillis  {Riese  630),  18^  Sex  mundi  etates,  da- 
5  neben  21*  am  rande  Excerptvm  de  Gallica  historia  mit  zwei  deutschen 
interUneargll.  (DCXCVIII).  sodann  ein  grundriss  der  arche  Noe  mit  alle- 
gorischer deutimg,  loid  von  and.  hand  eine  chronik  von  Christi  geburt  bis  zum 
j.  90  somie  mehrere  kleifie  stücke.  34*  De  philosophis,  34^  De  Zoroastre  rege, 
35*  De  magis    id  maleficis.    De  nigromaiitia,  35^  De  regibv^    et  regnis,    37*  De 

10  imperiis  et  niiliciis,  38^  De  legibus,  40*  De  hereditate,  42*  De  decem  nominibus, 
alles  excerpte  aus  Isidors  Etymologien.  44*  Incipit  glosa  super  aratorem 
mit  vier  deutschen  interUneargll.  (DXXXVI),  45^  Super  virgilivm  mit  zahl- 
reichen deutscJien  gll.  im  coiitext  und  übergeschrieben  (DCCCLXII).  58*  die 
deutschen  monat-  utid  windnamen  aus  Einhard  {s.  bd.  8,  609  anm.  1).    58^  ohne 

15  Überschrift  zweispaltig  ein  alphabetisch  geordnetes  glossar  zu  Vergil  mit  reich- 
licheji  deutschen  contextgll.  (DCCCLXI):  dass  darin  zahlreiche  worte  von  and.  hand 
übergeschrieben  sind,  rührt  daher,  dass  diese  and.  hand,  welche  am  rande  ein 
ziveites  aiphabet,  glossar  eintrug  (DCCLXXIII'^  nachtr.),  für  dasselbe  platz  ge- 
brauchte und  darum  alle  auf  den  rand  hinausreichenden  Zeilenschlüsse  des   Vergil- 

20  glossar s  ausradierte  und  selbst  von  neuem  überschrieb.  64^  Super  Ivcam 
(CCCLXXXII:  nur  wenige  der  gll.  sind  von  nun  ab  interlinear),  65*  De  minori 
vita  patrum  {darunter  eine  rote  zeile  ausradiert:  DCCCLXXXVI),  65^  De 
uita.  s.  Pauli  primi  heremite  (DCCCXCI),  66*  De  uita.  s.  Hilarionis 
(DCCCLXXXVIII),  De  uita  Malchi  (DCCCXC),     In  cassianum  (DG VIII), 

25  daneben  am  rande  von  der  and.  hand  ein  alphabetisches  g  l  o  s s  ar  mit  einer  deutschen 
contextgl.  und  zwei  interlinearen  {M.CUKXXYn).  70^  De  eusebio  super  eccle- 
siasticam  hystoriam  (DCCCXXIII^),  daneben  wider  am  rande  von  der  and.  hand 
ein  alphabetisches  ^/ossar(MCCXXV^).  73^  Glosa  de  epistolis  Hieronimi 
(DGLXXXIII^)    und  daneben   am    rande   von    der    and.  hand    ein  alphabetisches 

30  vocabular  (DCCLXXIIIb  nachtr.).  76^  Excerpta  d«  libro  luca^S  78*  De 
primo  libro  hystoriarum  orosii  (DCCXL^),  82*  Item  alia  stvdiosis  vtilia 
(MCLXXXVI).  85^  Incipit  glosa  de  uniuersis  canonibus,  86*  De  canone 
apostolorum  (DXCIV),  89^  Communis  omnium  conciliorum  Glosa  (DLXXXIX), 
94^  De  multa  blasphemia  hereticorum,  95*  De  penitentiali  (DCCLVIII), 

35  Super  librum  dialogorum  (DCLXI^),  96**  In  pastoralem  cvram  (DCXLII^), 
99^  Glosa  svper  xl*  omelias  Gregorii  Pape  (DCLXXIII:  die  gll.  sind  nicht 
abgesetzt),  100**  De  natura  rervm  Bede  Presbyteri  (DLIII),  102^  De  chro- 
nicis  (DXLIX),    103*    De   ignotis    verbis    {Fulgentius),    104*    De    diuersis 

,ecclesia 

nominibus  in,  usitatis,  am  schluss  init  einer  deutschen  contextgl.  (CCCXCVIII^ 
40  fiachtr.).  105*  De  diuersis  nominibus  nature  (DCCCCL*),  105^  Nomina 
menbrorum  univ^cuiv^que  hominis  (DCCCCLIX^),  darauf  106**  ohne  Überschrift 
worterklär U7igen  (MCXXXVI.  MXCVI),  107*»  De  diuersis  animalibus, 
109*  De  eqvis  (DCCCCLXXV),    De  bvbvs  (DCCCCLXXVin),   De  ovibv« 


614  Verzeichnis  Der  Hss.  552 — 558 

(DCCCCLXXX),  Deporcis(DCCCCLXXXI),  109bDe  Auibus(DCCCCXCVrib. 
DCCCCLXXXIV^),  112b  De  feris  (DCCCCLXXI),  alles  düs  neben  den  ent- 
sprechenden abschnitten  aus  Isidors  Etymologien.  122^  die  lat.hexameter  über 
baumnamen  mit  deutschen  interlinear gll.  (DCCCCXXXIV).  darauf  ein  dreüpalti- 
5  ges  glossar,  das  aus  sehr  verschiedenen  bestandteilen  zusam^nengesetzt  ist  (MCLXI. 
MCXXII.  MCLIX.  MCXIX.  MXCIV.  MCVII.  MCLVIII.  MCVII.  MLXXXIR 
MLXXVII.  MCLXI V.MCXII.  MCLIV.MXXV^  MCLIII.  MLXIII.  MCXXVII. 
MLXVI.  MCLV),  — 124*^,  auszüge  aus  Isidor,  endlich  132*^  städtenamen 
zweier  verschiedener  hände  (MLXXIII)  und  ein  im  xiv  jh.  eingetragenes  minne- 

10  lied  (Zs.  5,  418.  Strafsburg  er  Studien  1,  100).  ^  erste  er  wähnung  der  gll.  durch 
JJOberlin  in  Scherzs  Glossarium  germanicum  1  (1781),  v;  er  citiert  daraus  zb. 
s.  18  ana  Avia  (bd.  3,  '424,  11),  22  eidim  Gener  (3,  425,  16).  WWackernagel 
Zs.  5  (1845),  318—368.  ESteinmeyer  Zs.  15  (1872),  1  —  17.  —  \H.  §  137. 
P.  85.  109.  116.  117.  123.  124.  131.  132.  133.  134.   135.   156.  160.  180.  181. 

15  183.  205.  272.  273.  300.  301.  302.  304.  312.  313.  314.  315.  316.  317.  318. 
319.  419.  422.  435.  436.  437.  438.  439.  440.  460.  473.J  [552 

Unsigiiiert  {iyn  Gatalogue  des  departements  3,  601  bezeichnet  als  nr  132)  und 
ungebunden  (bl.  1*  saec.  xvii  Liber  Sanctse  Fidis  in  Slezestadio.  Restituatur)  m 
octav,    IX  jhs.y    153  von  mir  gezählte  bll:  1)  bis  bl.  53**  und  55* — 62**  eine 

20  Sammlung  von  allerhand  ritualvor Schriften ,  exorcismen  usw.  53^  von  and. 
hand  die  namen:  gunteri.  adalart.  fol  colt.  uuil  li  holt,  engil  rat.,  sodann  und 
auf  54:^^  von  spätem  händen  b es  chwörun gen;  2)  bl.  6S  ff  {sig?iatur  i  bl.  70^). 
63  urspr.  leer,  jetzt  in  fortsetzung  von  62^  beschrieben.  64*  Incipit  consti- 
tutio  et  f  ides  Niceni  concilii.  subditis  capitulis  suis,  darauf  das  Poenitentiale 

25  Egberti,  beide  stücke  mit  wenigen  deutschen  interlineargll.  (DCCLX)  einer  etwas 
undeutlichen  hand.  96^  Incipit  inqvisitio  sei  Betani  presbiteri  de  peni- 
tentiale  criminab'vm  peccatorum  {Wasserschieben  248).  112*  In  dei  nomine  in- 
cipit de  diversis  criminibvs.—  / Grimm  kannte  die  gll,  s.  Myth.^  3,  49.  [553 

*STEASÖBURG  IM  ELSASS, 
30  EHEMALIGE  UNIVEESITÄTSBIBLIOTHEK. 

A  157*  der  frühern  johanniterbibliothek  in  octav,  xii  jhs.:  enthielt  bl.  1^^  Salo- 
monische Sprüche  gereimt  {Zs.  3,  128^)^  1^  2*^  die  Versus  de  volucribus , 
bestiis,  lignis ,  piscibus  mit  deutschen  interlineargll.  (DCCCCXXXIV),  darauf 
bis  3^  gesammelte  lat.  gll.  mit  übergeschriebenen  deutschen  (MCLI.  MCCXXIV^), 
35  endlich  das  Gant i cum  cant.  mit  erklänmg.  "^  erste  nach-icht  von  J Grimm  GGA 
1826  s.  1589  {Kleinere  schiften  4,  405),  nach  ? Mafsmanns  mitteilung  {s.  des- 
sen Denkmceler  s.  92),  abdruck  von  WWackernagel  Altd.  bll.  1  (1836),  348 — 352. 
seine  Originalabschrift  auf  der  Basler  bibliothek  verglich  für  mich  an  den  von 
Schmeller  abweichenden  stellen  dr  GBinz.  —  St.  Ve.  6.  [P.  430.  S.  o  168^ — 175. 
40  424—430.  i  8201^—826.]  [554 

B  114  der  frühern  johanniterbibliothek  in  quart,  xiii/xiv  jhs.,  zweispaltig  ge- 
schrieben: enthielt,  tveyin  man  aus  der  kurzen  besch'eibung  bei  JWitter  Catalogus 
codd.  7nss.  in  bibliotheca  ordinis  Hierosolymitani  Ärgentorati  asservatorum  (1746) 


SCHLETTSTÄDT    —    STUTTGART    POET.    Et    PhILOL.    4®    56  615 

5.  17  dies  schliefsen  darf,  mir  das  Summariuin  Heinrici.  bekannt  ist  davon 
blofs  das  kleiyie  stück,  das  WWackernagel  Deutsches  lesebicch  1*  (1859),  177  — 182 
abdrucken  liefs  (DCCCCXXXVIIB),  iiacMem  er  Zs.  5  (1845),  319  die  erste 
7iachricht  von  deyn  codex  gegeben  }iatte.  vgl.  aiich  Wackernagel  Umdeutschung 
5  (1861)  s.  34  anm.  —  [P.  414.]  [555 

C  V.  6  (atis  Scklettstädt  stammend)  in  klein  folio,  ix  jfis.,  115  bll.  (eine  copie 
des  vorigen  jhs.  befifidet  sich  in  Kopenliagen) :  enthielt  nach  den  beschreibungen 
MG  LL  I,  267.  in,  8  die  Lex  Alamannorum  und  das  vierte  buch  der  capi- 
tulariensammlung  des  Ansegis,  darauf  von  and.  hand  ergänzungen  dieses  vierten 

10  buchs  und  appendices,  weiter  die  bücher  1 — 3  des  Ansegis  und  quaedam  theo- 
logica.  der  Lex  tind  dem  vierten  buch  des  Ansegis  waren  wenige  deutsche  gll. 
übergeschrieben  (DCCXXIX.  DXXVI).  —  JSchilter  Die  älteste  teutsche  so  wol  all- 
gemeine  als  inscmderheit  Elsassische  und  Strafsburgische  chronicke  von  Jacob  von 
Königshoven  (1698)  s.  622—699  {die  gll.  dort  s.  623.  624.  644.  645.  647.  651. 

15  652).  EGOraff  Diut.  1  (1826),  342,  corrigiert  durch  den  Variantenapparat  der 
MG  LL  I  (1835)  und  iii  (1863);  dort  auch  bd.  in  tafel  2,  8  ein  facs.  —  D.  i.  342. 
[P.  482.  S.  i  820^—826.]  [556 

Hs.  des  Hortus  deliciarum  der  Herrad  von  Landsberg,  zweite  hälfte  des 
xii  jhs.,  324  (urspr.  342,  denn  zwischen  bL  15  und  16  war  ein  defect)  bll.,  von 

20  deneii  255  zweispaltig  i?i  grofs  folio  (50  X  36/37  C7n.),  die  übrigen  in  kleinern 
formaten :  enthielt  zahlreiche  den  bildern  bei-  oder  dem  text  übergeschriebene  deutsche 
gll.  (DCCCCXLIV).  —  ChMEngelhurdt  Herrad  von  Landsperg  (1818)  s.  178—200. 
offenbar  wollte  er  solche  Verdeutschungen,  welche  mehrfach  vorkamen,  nur  einmal 
und  zwar  an  der  stelle,  wo  sie  zuerst  begegneten,  verzeichnen:  daraus  erklärt  sich 

25  der  anscheinend  hohe  procentsatz  von  EGGraffs  nachtragen  in  seiner  collation 
Diut.  3  (1829),  212 — 221.  indessen  lassen  es  diese  ergänzungen  Graffs  an  hin- 
reichender deutlichkeit  recht  fehlen,  sodass  keineswegs  überall  die  richtige  folge  der 
gll.  hergestellt  werden  kann  und  manche  zweifei  bleiben:  welchen  platz  vollends 
pui'purus  brunpfellel  (Engelhardt  184^)  einnahm   und   ob    noch  eine  besondere  gl. 

30  Lacus  wag  (184*)  oder  Fascis  gebundelin  (191*)  vorhanden  war,  vermochte  ich  nicht 
zu  bestimmen,  auch  die  par  in  den  noten  angeführten  blattangaben  AStraubs 
{Hortus  delieiarum,  rep'oductionheliographique,  Strasbourg,  Trübner,  bis  1897  neun 
lieferungen)  verlialfen  nicht  zur  klarheit.  wertlos  sind  die  auszüge  aus  Engelhardts 
buch  in  der  Revue  d'Alsace  n.  s.  6  (1875),  92 /f.   196 /f.  —  Hd.  [H.  §  38.  P.  417. 

35  S.  o  240—283.]  [557 

STUTTGART, 
KGL.  ÖFFENTLICHE  BIBLIOTHEK. 
Poet,  et  pliilol.  4*  56  (1*  unten  saec.  xiv  Ich  hör  gen  zwifalten,  7*  dis 
bvch  ist  mins  h^en  vö  zwifalte),  xii  jhs.,  80  bll.  {bl.  1  U7id  8  auf  rescribiertem 
40  pergament) :  ein  alpfmbetischer,  am  schluss  unvollständiger  {er  bricht  s.  v.  Video  ab) 
Derivatarius  {Überschrift  Deriuatiua  von  eifier  hand  des  xrv  jhs)  mit  wenigen 
deutschen  gll.  im  context  (MCLXXXIV).  —  EGGraff  Diut.  2  (1827),  11  f  — 
D.  II.  71.  72.  [P.  322.  S.  \  1020.]  [558 


Glö'  Verzeichnis   Der  Hßs.  559-560 

Tlieol.  et  phll.  fol.  210  (aus  Znmifalim),  xijxu  jhs.,  13G  blL:  des  Am- 
bro sin  s  Jhxacincron  tnü  zwei  gleichzeitigen  deutschen  randgll. :  (Cygnea  carmina) 
elbiz  94*  — 5,  2  p.  110  und  (Grues)  cranah  9G^ — 5,  14  p.  113  letzte  zeile. 
134«^  Prebcndas  avt  ecclas  ementibvs.  Capitvla  Placentini  ccilii  de  pve  ordinatis. 
5  it  =  Ilarduin  vi,  2,  1714  tit.  1  — 14.  daran  scJiUefsen  sieh  unmittelbar  135* 
die  lat.  hexameter  über  vögel-,  Her-  und  baumnamen  7nit  deutscfien  inter- 
lineargll.  (DCCCCXXXIV:  38,  2G  kirsboum]  k  scheint  auf  rasur  zu  stehen)  an; 
sie  reichen  mit  7  Zeilen  noch  auf  bl.  136*,  das  sonst  nur  unten  die  verse  Sus 
periit  telo.    serpens  pede.  virq;  ueneno  (vgl.  Riese  160,  2).  |  Glis  animal.  glis  terra 

10  tenax.  glis  lappa  uocat"  enthält.  136^  früher  dem  rückdeckel  aufgeklebt,  ist  leer.^ 
FJMone  Änz.  f  künde  der  teutschen  vorzeit  5  (1836),  462.  463.  —  Zf.  2.  \P. 
431.]  [559 

Tlieol.  et  phll.  fol.  218  (aus  Zweifalten  stammend,   später  in  Ellwangen), 
79  bll:         1)  saec.  xii  bl.   1—51  (lagen  1—8.  9—16.   17-22.  23—26.   27— 

15  34.  35 — 38.  39 — 47.  48 — 51),  zumeist  ziveispaltig,  in  der  hauptsache  erklä- 
rungen  zum  alten  und  neuen  testament  mit  zahlreichen  deutschen  inter- 
linearen, wenigen  contextgll.,  und  zwar  1*  Incipit  glosa  in  prologv  Genesis  (IX: 
hier  rühren  einige  gll.  von  etwas  jüngerer  hand  her ;  310  aiim.  8  fehlt  das  wmi 
'übergeschr.''),    Ite  alia   (IV).      1*^  Item    alia  (VII).     3*^  Ite  de    Genesi  (mystische 

20  deutung).  6*  ohne  Überschrift  nach  sjmtium  von  einer  zeile  auszüge  aus  Hra- 
han  De  universo  buch  2  resp.  aus  dessen  quelle.  8*  De  libro  Exodo  (XXIX). 
8^  De  eode  (mystische  deutung).  9^  nach  absatz  auszüge  aus  Hraban  De  uni- 
verso 3,  1  anfang,  am  rande  von  and.  hand  excerpte  aus  Beda.  9*^  Incip  al 
glosa  1  Exodv  (XXIV:  324   amn.  10    /.  57    statt  56.    XXVI).     11^  De   cubito 

25  arche  vi  tafenaculi  rot  und  Beda  schwarz  am  rande,  auszüge  aus  Beda  De  tdber- 
naculo  I,  4—6.  ii,  1.  3.  iii,  5.  8.  ii,  11  (DLIX).  13^  De  Levitico  (XLI:  345, 
14  Farina  c).  14*  Item  de  eodem  (XLIX).  15^  De  libro  Nmneri  (LIII).  Ib^ 
Item  de  eode  (LV:  358,  12  /.  b  43  c  16*,  im  context  c.  26  biciginwirdit  c). 
11 '^  ohne  Überschrift  erklärung  hebräischer  namen  in  Numeri,  namentlich  der  zwei- 

30  undvierzig  Stationen  des  33  capitels.  18*  gleichfalls  ohne  Überschrift,  aber  nach 
absatz,  auszüge  aus  Hraban  De  universo  3,  1  (Migne  111,  53.  54).  18^  De 
Devteronomio  (das  letzte  e  ausradiert.  LXVIII).     18*^  Ite  de  eode  (darin  aus  an- 

lass  des  namens  Chanaan  19*  aufzählu7ig  der  todsünden:  Octo  st  uitia  pnci- 
palia  q  hmnanü  gen^  infestant  usw.,    aber  nur  eine   deutsche  gl.  bl.  20*,    die   ich 

35  bei  LXVIII  einreihte);  rest  von  20*^  und  21*  leer,  auf  letzterer  seile  nur  fünf 
Zeilen  aus  Hraban  De  universo  3,  1  ^.53  Migne.  21^  Incip  glosa  I  plog  losve. 
In  librv  losve,  dami  ivider  aus  Hraban  p)'b^  f  (darin  auch  die  unter  JSKKKIW 
abgedruckte  gl.).  21^  De  libro  Ivdicvm  (LXXXIX),  21^  und  das  grasten  teils 
leere   bl.  22*  auszüge  aus    Hraban  p.  56.  57.     22^  saec.  xiii  die   Versus    de 

40  vohicribus  et  bestiis,  copiert  aus  unserer  nr  559  (DCCCCXXXIVAB :  23, 
63  upule  g.  28,49  fursarius  awc/^  g.  29  amw.  6  strucio  7tur  f.  31,26  luciniis  5^. 
35,  39  wisela  g.  56  zisimüs  g).  22^  (die  seile  einspaltig)  De  tribv^  diluuiis  und 
De  terra  =:  Isidor  Etym.  13,  22.  14,  1,  endlich  sechs  Zeilen  unter  der  Überschrift 


Stuttgart  Theol.  Et  Phil.  Fol.  210—218  617 

De  hystoria  regü.  hl.  23 — 2G  jüngner  einschuh:  23'*  Excerpta  de  Rabano  sup 
librü  regü,  23'^  De  teplo  salomoiiiS  24'^  De  atrio  tepli,  25»  De  porticu  salomonis; 
26^^  urspr.  leer,  ist  hemäxt,  um  den  schluss  des  Cato  aufzunehmen,  welcher 
von  hl.  1  an  je  in  2  verseyi  am  ohern  und  wUcrn  rande  der  seilen  vmi  jüngerer 
5  }iand  eingetragen  war,  hg.  unter  heiviehung  unserer  hs.  von  FZamcke  Berichte  der 
Sachs,  gesellschaft  1863  s.  Sl  ff.  27*  Incip  glosa  in  j)logv  librorv  regvm.  27^ 
De  primo  libro  regv  (C),  27*^  Item  de  eodem  (CI),    28^  Item  de  eodem  (CI).     29« 

nach  ahsatz  wider  excerpte  aus  Hrahan  p.  57.  58.     29^^  De  ii  libro   (CXVII), 
30*  De  eode  (CXVII).     30*^  nach   absatz   excerp)te  aus   Hrahan  p.  58.    59.   66. 

10  31*  De  ifi  libro  (CXXXI:  430,32  hat  auch  h  31»^  Amulas  in  similitudine  crufe 
th  altior  e),  3P  De  eodem  (CXXXIV).  32«  De  ini  libro  (CLII),  32i>  De  eodem 
(CXLVII:  449, 17  scit>vrz  im  context  h).  32^  auszüge  aus  Hrahari  p.  67.  62 — 65. 
33^  In  prologv  Paralipoin,  De  eodem  (CLVI.  CLXII).  33^  In  plog  parabola» 
Salem    (CCXXVII),    In    Pverbia    Salemonis    (CCXXVII).     35*   De    Ecclesiaste 

15  (CCXLVI),  Ite  de  eode.  35^  De  canticis  (CCXLVIII).  35^  auf  urspr.  frei  ge- 
lassenem räum  von  and.  hand  De  aromatib^  =  Isidor  Etym.  17,  8,  1 — 4.  8  nehst 
elfter  angehängten  erklärung  von  Tergiuersator.  36«  De  libro  Sapientie  (CCLX), 
86b  De  eode  (CCLVIII).  36^*  De  libro  lesv  filii  Syf  (CCLXX),  37^' De  eodem 
(CCLXX  p.  583,  42  und  CCLXVIII).     37«  die  untern  zwei  drittel  leer,  37^— 

20  38^  auf  urspr.  freiem  räum  von  and.  hand  De  arboribus  =  Isidor  Etym.  17,  6. 
5,  32.  33.  38«  (die  seile  ist  einspaltig  saec.  xiii  beschriehen)  De  fönte  ap  epirv. 
De  equabus  capadocie,  De  Thilon  Isula,  De  mirabilib^  palee.  De  magnete  7  ada- 
mäte  lapidibus,  De  aspeston  lapide.  De  pyrite  lapide.  De  lapide  selenite  (bis  hier- 
her in  veränderter  Ordnung  aus  August  in  De  civitate  dei  xxi,  4.  5),  De  lapide 

25  agaten.  de  nafa  animaliv  ( perlen fischer ei),  De  lapide  senditico.  de  nat~a  anima- 
limn  (heilt  ivasser sucht).  39*  De  libro  lob  (prolog,  CCIX),  Ite  de  eod  (CCIX). 
39^  urspr,  leer,  jetzt  von  and.  hand  unter  der  Überschrift  KASÄA(jdrOC.  FRA- 
MATON.  EAAINON,  .i.  nvmerv^  literarv  grecarv  beschrieben  mit  dem  gedieht 
Quatvor  bis   nc  u^siculis  ppende  niagisteR.    Tres  in  psonis.    unv  in  deitate  poten- 

30  tem.  A.  vVlfa  patre  signat.  quo  capvt  ee  uidet~  usw,  (MG  Poetae  lat.  3,  699). 
39«  De  libro  Tobie  (CLXXXI;  am  schluss  bemerkung  über  Tobias  aus  Hrahan 
p.  66),  De  libro  Ivdith,  39^  Ite  de  eode  (CXCI:  die  gl.  481,  3  steht  auch  in  f 
40*,  und  zwar  im  context  nach  481,  16,  Ascopam  in  similitudine  flasconis  l  utri 
.1.  cylli).     40*  De  historia  Hester  (CC:  488,  31  Scita.  monita  1  precepta  .i.  ban 

35  e  40*  im  context.  488,  34  Consternata  .i.  afflicta  1  perterrita  siue  bit^ni  e  40* 
im  context;  am  schluss  wider  bemerkung  aus  Hrahan  p.  66  über  Judith  und 
Estlter).  40^  De  Hesdra  (CLXXIV:  als  erste  deutsche  gl.  hat  c  40«  Decaluaui 
eos  .i.  calata  —  13,  25.  CLXXI),  40*^  beinerkungen  über  zwei  Esdi'a,  Ite  de  eode 
(CCCLVIII.  CCCLXV),    dann  nach  freiem  räum  De  prophetis.     41* — 43^  aus- 

40  ^üge  aus  Hrahan  3,  2.  1.  43''  Incipit  glosa  in  {)log  Esaie  pphe  (CCLXXVIII, 
nur   die    erste  gl),    Ite  de    eode    (CCLXXVIII  bis  591,    29),    43«  Ite    de   eode 

maasa 

(CCLXXVIII  von  591,  30  an:  diese  gl.  lautet  On®  lat  essa;  lat  ist  7iicht  later, 
sonderti  latine,  massa  hebräisch  s.  Hieronymus  hi  Jeremiam  23,  30,  iv,  1007  Vall. 


618  Verzeichnis  Der  Hbb.  560—562 

die  form  propinat  591,  32  für  propinabo  ckr  Vulg.  stammt  aus  dem  commentar 
des  Hieronyynus,  iv,  362  ValL),  44*  Ite  de  eode,  ausxüge  aus  dem  commentar  des 
Hieronymus  zu  Esaias  {mitten  darin  steht  44*^  rot  am  rande  fälschlich  De  le- 
remia).  44*^  Ite  de  eode,  auszüge  aus  dem  commentar  des  Hieronymus  zu  Je- 
5  remias.  45*  unten  Glose  queda  de  pphetis,  auszüge  aus  dem  commentar  des 
Hieronymus  zu  Ezechiel.  45*^  Ite  d®  j)pb,  auszüge  au^s  desselben  commentaren 
zu  Daniel  und  Nahum,  45*^  Ite,  auszüge  aus  desselben  commentar  zu  Aggaeus, 
Ite  de  phhis,  auszüge  aus  desselben  commentar  zu  Abdias,  Ite  Vnd®  svp,  aus- 
züge aus  desselben  commentar  zu  Oseas  und  Miclia,  46**  Ite  de  pptis,  au^- 
10  züge  aus  desselben  commentar  zu  Za^harias,  46^  Ite  d®  pphis,  auszüge  aus  des- 
selben  commentar  zu  Malachias,  Ite  vnd®  svp,  auszüge  aus  desselben  commentar 
zu  Habacu^.  die  wenigen  deutschen  gll.  dieser  abschnitte  sind  unter  DCXCV* 
nachtr.  vereinigt.  46''  Epistola  Hierofi  ad  Dardanv  de  genef  musicoB  =:  xi,  2, 
277    Vall.     47^  (bl.  47  ist  einspaltig  beschrieben,  dh.  war  urspr.  leer)   Ite  isido- 

15  rv«  in  .iii.  libro  sie  ait  =  Etym.  3,  19.  20,  3.  4.  21,  3.  4.  6.  22,  8.  10.  14. 
11,  darauf  eine  mit  Cassiodorv^  bezeichnete  notiz  Sciendü.  e  qd  iurare  n  semp  sig- 
nificat  sacraiiita  usw.,  endlich  von  and.  hand  Zusammenstellungen  über  die  ei  gen- 
schaften gottes  Inmsv^  ds  df  usw.  48*  Glose  sup  Apoc  (CCCCXCII).  im 
ansehluss    an   die    deutung    der  edelsteine   der  Apocalypse  21,   19    folgen  48^  von 

20  and.  hand  noch  einige  notizen  über  Smaragdus,  Auricalcum,  Calcedonius,  rest  der 
spalte  leer.  48*=  Sup  Actv«  aplorv  (CCCXCIV),  49^  leer.  50*  Epla  lacobi  apli 
(CCCCLXIX),  Epla  Petri  apli  (CCCCLXXIV:  791,  5  bigoumida  im  context),  d« 
scda  (CCCCLXXVII),  Epla  lohis  .a.  (CCCCLXXX),  50^  oben  am  rande  d«  scda, 
sodann  Epla  lüde  a.,  darauf  6  Zeilen    freier  räum,    eine  zweizeilige  bemerkung 

25  späterer  hand  aus  Hier  onymus ,  endlich  Eple  Pauli  apli  (CCCCVII.  CCCCXIII), 
50*^  Ad  Galathas,  50^    Ad   Ephesios,  Ad  Philipp,  Ad  Thesalonic  {s.  bd.  1,    763 

an7n..  1),  Ad  Colosenses,  Ad  Tiinotb  i  (CCCCLII),  51*  Ad  thiiü  .ii.,  Ad  Titü, 
Ad  Philemone,  Ad  hebreos  (CCCCLXVI),  51«  Ite  d«  eplis  (CCCCXXXII.  CCCCIV. 
CCCCVIII.   CCCCXXII.  CCCCXXVII.  CCCCXXXIX.    CCCCXLV.  CCCCLI. 

30  CCCCLVI).  unten  a^n  rande  der  seile  noch  die  federprobe  Pro  uerbis  paruis  ere- 
scit  lis  usq;  sub  armis.  vielfach  sind  von  and.  alten  händen  die  rapider  der  bll. 
zum  eintrag  weiterer  erJdärungen  benutzt;  2)  saec.  xiri  bl.  52 — 79  (vier  oben 
aw/*  52*.  60^  68*.  76*  gezeichnete  lagen),  gleichfalls  zweispaltig,  ein  p s ahnen- 
commentar,  auf  52*  von  ei^ier  hand  saec.  xv  Proemia  siue  plogi  super  psalmos 

35  genannt,  und  mit  auszügen  aus  Cassiodors  vorrede  beginnend.  —  CLSch{übler) 
Idunna  und  Hermode  1  (1812),  118 — 120.  HFMafsmann  Denkmceler  1  (1828), 
90 — 100;  schon  vorher  hatte  JGh'imm  Gramm.  2  (1826),  wol  nach  Mafsmanns 
copie,  die  gll.  mehrfach  citiert.  —  Ve.  3.  Zf.  [H  §  10.  P.  12.  S.  o  168—175. 
i  527—532.  1157— 1173.J  [560 

40  STUTTGAKT, 

PRIVATBIBLIOTHEK  SR.  MAJESTÄT  DES  KÖNIGS. 

JETZT  IN  DER  KGL.  ÖFFENTLICHEN  BIBLIOTHEK  AUFBEWAHRT. 

Herrn.  26  (aus   Weingarten,  wo  die  Signatur  B  110  lautete:  hl.  1*  Monasterij 


Stuttgart  Theol.  Et  Phil.  Fol.  218  —  Jur.  109  619 

Weingartensis  1628)  in  quart,  xii  jhs.,  61  von  mir  gezählte  blL:  1)  bl.  7 — 
38,  vier  am  ende  signien-te  quaternionen,  U7id  der  fälschlich  an  den  anfang  statt  an 
den  schluss  gebundene  ternio  bl.  1 — 6,  erklärungen  zu  den  biblischen  bü- 
c her 71  alten  und  neuen  testaments  mit  zahlreichen  deutschen  gll.  im  context,  nur 
5  selten  übergeschricboi.  das  iirspr.  leere  bl.  7  wurde  zum  eintrag  der  bl.  20^  über- 
gangemn  gll.  zu  Paralipp.  i  verwendet  (CCCLXXXIX.  CCCXCII.  CCCCLXVIII. 
CCCCLXXI.  CCCCLXXVL  CCCCLXXXV.  CCCCXCI  —  und  dahinein  ge- 
schoben CCCCLXXXVIII  — .  CCCCI.  CCCCXI.  CCCCXXV.  CCCCXXXI. 
CCCCXXXVII.  CCCCXLI.  CCCCXLIX.  CCCCLIV.  CCCCLX.    CCCCLXIII. 

10  CLVIII.  VIII.  XXVIIL  XLIII.  LVI.  LXIX.  LXXIX.  LXXXVIII.  XCIV. 
cm.  CXIX.  CXXXV.  CXLVIII.  CLXIII.  Explicatlo  hebreorum  nominum. 
CCXXI.  CCXXIX.  CCXL.  CCXLIX.  CCLXI.  CCLXIX.  CCXIL  CLXXXVI. 
CXCIII.  CLXIX.  CLXXVI.  CGI.  CCCLVII.  CCCLXIV.  CCLXXIX.  CCXCI. 
CCCI.  CCCXI.  CCCXVII.  CCCXXII.  CCCXXVI.  CCCXXXIV.  CCCXXXIX. 

15  CCCXLII.  CCCXLIX.  CCCLI.  CCCLXX.  CCCLXXVII.  CCCLXXXI); 
2)  bl.  39 — 60  (61*  nur  federproben)  Boethius  De  trinitate  mit  zahlreichen  lat. 
interlinear-  und  marginalgll.  saec.  xiii.  —  EGGraff  Diut.  2  (1827),  41 — 54  (er 
hatte  die  hs.  laut  einem  eingeklebten  zettel  im  nov.  1825  benutzt).  —  Bibl.  13. 
[P.  11.  S.  i  211—498.  1014—1017.]  [561 

20  Jnr.  et  polit.  109  (bl.  1*  Monasterij  Weingartensis.  A^  1630;  die  von  Graff 
angeführten  Signaturen  C  v  resp.  2  sind  nicht  mehr  wahrzunehmen)  in  octav, 
IX  jlis.,  138  bll.:  1)  bl.  1  — 132,  sechszehn  von  8^ — 127^  je  am  schluss  sig- 
nierte lagen  (bl.  122  einzeln  de7n  ternio  121  — 127  eingelegt)  und  128 — 132,  wol 
ein  binio  mit  angenähtem  bl.     1*^,  nur  in  seiner  obern  hälfte  erJmlten,  weist  hin- 

25  ier  federproben  eine  benediciio  aquae  und  eine  benedictio  ferri  auf  2*  In 
nomen  dl  summi.  Incip  capJ  excarpsum  de  canonis,  inhaltsverzeichnis  für  eine 
von  6^  an  folgende  Canonen Sammlung ,  welche  bis  bl.  120*  genau  mit  der 
Brüsseler  hs.  der  Sammlung  von  Angers  nach  Maafse^is  beschreibtmg  (Gesch.  s.S22  ff) 
übereinkommt:    wie    diese   lässt    sie  den  ersten  titel  fort,    schliefst    ihrem    titel  63 

30  auszüge  aus  dein  h'ief  des  pabstes  Leo  an  bischof  Rusticus  von  Narbonne  c.  1  ff 
an  und  bringt  als  titel  64  und  65  De  sinodo  Patricii  und  Gregors  brief  an  den 
englischen  bischof  Augustin.  hinter  dessen  titel  13  freilich  folgen  and.,  im,  in- 
haltsverzeichnis nicht  vwgesehene  stücke  120*  Incip  de  penitentia  he  theodoro  de 
aeccla  uel^de  intus  ge:runtur  usw.    — 132*  De  reconciliatione,  darunter  126^  De 

35  comunicationem  Scotorü  et  Brittonum  qui  in  pascha  et  tunsura  catholici  non  sunt; 
2)  6/.  133 — 138  (binio  135 — 138  7nit  dem  vorgehefteten  dopj^elbl.  133.  134.)  zwei- 
spaltig. 133^^ — VdS^^  mitte  (rest  bis  auf  wenige  feder^yroben  leer)  gesam^nelte  gll. 
zu  den  Canones  mit  deutschen  im  context  (DLXXXIII:  83,  62  hätte  noch  l  ad- 
iuuare  hinzugefügt  werden  können,  da  dies  aus  den  and.  hss.  angeführt  ist,     nach 

40  84,  41  fehlt  Tyrones.  militis.  dupa  a  137^^  —  Com.  Afric.  XC,  das  ich  erst  auf 
grund  von  bd.  4,  320,  7  als  deutsch  erkannte),  nachdem  hs.  1)  und  2)  vereinigt 
waren,  trug  auf  bl.  132^  hinter  dem  Explicit  do  gratas  amen  der  Canonensamm- 
lung  und  auf  hl.   133*  (einspaltig)  eine  hand  saec.  x  ex    regula  fructuosi    die 


62Ö  Verzeichnis  Der  Hss.   562—568 

zweite  hälfie  von  cap.  16  (Monachus  paruulorum  —  iuuenib;  coniungendus  =  Hol- 
stenius  Codex  regularum  1  (1759),  205^)  ein.  —  EOGraff  Diut.  2(1827),  40/".  — 
Can.  3.  [P.   173.   S.  i   1017—1020.]  [562 

Poet.  6  {hl.  1*,  urspr.  leer,  trägt  den  vermerk  saec.  xv  Liber  sanctorü  Martini 
5  7  oswaldi  Inwingartn,  ^am6er  Monastcrii  Wingartensis  1628;  116*^  unten  saec.  xiy 
üb''  sei  Martini  in  wingarte)  in  quart,  xii  jhs.,  116  hei  dem  neuen  binden  des 
bu^hs  in  roten  maroquin  mit  goldschnitt  stark  heschnittene  hll.  {ein  hl.  43  existiert 
nicht,  dagegen  ist  46  zwehnal  vorhanden;  das  Jialbe  hl.  38  mit  den  Versus  Con- 
stantinae  ist  erst  .später  mitten  in  die  P.    Laurentii  eingeheftet;    Signaturen  8^  i, 

10  16i>  II,  24^  III,  32'>  IUI,  41b  y,  49^  vi,  57^  vii,  81^  xi,  89^  xii,  96^  xiii, 
104^  XV,  112^  xvi):  hl.  V^ff  die  werke  des  Prudentius ,  ausgenommen  die 
Psychomachie.  darin  eine  reihe  interlinearer,  selten  marginaler  deutscher  gll. 
(DCCXCVII),  welche  von  zwei  durch  die  farhe  der  dinte  sich  unterscheidenden 
händen  herrühren  {die    mit    dunklerer   dinte  schrieh  .später).  —  zuerst   machte  auf 

15  die  gll.  aufmerksam  ChF Stalin  Würtemhergische  jahrhücher  1837  s.  351  =  Zmr 
gesch.  und  heschreibung  alter  und  neuer  hüchersammlungen  im  IcÖnigreich  Würtem- 
herg  (1838)  5.  60.  —  [P.  225.]  [563 

'^FJMone  sagt  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  6  (1837),  345  unter  der  Über- 
schrift 30.  Vocabularius  avium:  'in  der  hs.  Eberhardi  Bethunensis  Graecismus  in 

20  der  königl.  privathihliothek  zu  Stuttgart  ist  vorn  ein  pergamenthl.  eingeleimt,  wel- 
ches die  bekannten  verse:  hinc  volucres  caeli  reseram  sermone  fideli  m,it  folgen- 
den gll.  des  XIV  jhs.  enthält' .  eine  hs.  des  Graecismus  existiert  in  der  kgl.  pri- 
vathihliothek 7iicht,  nur  eine  incunahcl:  sie  aber  weist  kein  derartiges  eingeklebtes 
hl.  auf,  und  eine  Sammlung  abgelöster  fragmente  besitzt  die  hihliothek  nicht,    unter 

25  diesen  umständen  muste  ich  mich  leider  da^nit  begnügen,  Mones  offenbar  mehrfach 
fehlerhaften  abdruck  zu  widerholen  (DCCCCXXXIV).  [564 

TRIENT, 
STADTBIBLIOTHEK. 
1660  in  folio,  xi  jhs.,  urspr.  182  ungezählte  hll,  von  denen  jetzt  hl.  7  und  1S2 
30  fehlen,  von  verschiedenen  händen  geschrieben:  die  werke  Vergils  mit  deutschen 
interlhiear-  und  marginalgll.  {DQQüLiXUl^nachtr.).  die  hs.,  welche  früher  der  familie 
Gentilotti  gehörte,  hat  durch  feuchtigkeit  gelitten,  das  erste  hl.  ist  stark  abgeriehen.  — 
JMaschka  im  programm  des  gymnasiums  zu  JRoveredo  für  das  j.  1889/90.    [565 

TRIER,  • 

35  BIBLIOTHEK  DES  DOMCAPITELS. 

IT  JP  {aus  dem  Vermächtnis  des  Paderhorner  domdechanten  grafen  ChrvKesselstatt) 
in  klein  quart,  unfoliiert:  hinter  hss.  des  üiyI'K.y  jhs.  Arator  {dieser  teil  ehe7nals 
sancti  Michaelis  in  Hildesia)  und  Pros  per  saec.  xii,  zum  schluss  die  Benedic- 
tin erreget  saec. 'Xiii.    im  Arator  eine  reihe  deutscher  interlinear  gll.  (DXXXEE). — 

40  EGGraffDiut.  3  (1829),  435.  Nolte  Germ.  20  (1875),  140  /.  —  Ar.  4.  [P.  202.]  [566 

TRIER, 
BIBLIOTHEK  DES  PRIESTERSEMINABS. 
R.  III.  13  {früher  O  6,  ehemals  Codex  monasterij  sancti  Mathie  apii  hei  Trier 


Stuttgart  Jur.  109  —  Trier  31  621 

nr  187;  seit  1896  als  ;/r  61  hexewhnet)  in  qnart,  137  von  mir  gezählte  blL: 
1)  saec.  xi/xii  bl.  1*  Seduli us ,  39*  Solin,  beide  mit  wenigen  deutschen  inter- 
lineargll  (DCCCXLVIII.  DCCCLIV).  100^  Incipiunt  presagia  tonitruvm  xii 
mensium,  101*  Erordiuntvr  (.«^k?)  vero  prefigvrationes  tonitrvvm  .vi.  feriarvm  (Z?eG?rt). 
5  102^  mitte  beginnt  nach  einem  absatz  ein  umfängliches  alphabetisches  vocabular 
tnit  zahlreichen  deutschefi  erklärungen,  welche  zum  gj'öfsern  teil  interlinear,  sei- 
te7ier  im  context  eingetragen  sind  (MCLXXXV).  11^^  folgen  nicht-alphabetische 
gesammelte  tat.  und  deutsche  gll. (MCCXXXIII),  lll^glLzu  Prudentius (DCCCXII), 
111^  ein  abschnitt   über   die    meii  schlichen    g  He  der   mit    zwei  deutschen   gll. 

10  (DCCCCLVIII).  112^  De  nominib;  aviv,  lat.-deutsche  gll.  zu  vögel-  und 
kräuternamen  (DCCCCXCVI.  MXXIV),  an  welche  sich  dann  wider  bis  114* 
gesammelte  gll.  anschliefsen  (DCXCIII.  XI.  DCXXXVP  nachtr.).  114^  Spe- 
ciales francorum  protectores  sunt  dionisius  martyr  domini  preciosus  et  socii 
eius  usw.     115^  runenalphabet  und  über  lagorunen  usw.,  identisch   mit  codex 

15  SGalli  270  s.  52;  2)  saec.  xiii  bl.  116*  Marbods  steingedicht  Euax  rex 
Arabiim;  3)  saec.  xiv  bl.  122  ff  (122*  leer)  die  unvollständige  Aurora  des 
Petrus  de  Riga.  —  nachdem  mir  durch  besondere  k.preufs.  ministerialverfügung 
der  eintritt  in  die  damals  unter  sieget  befindliche  Seminarbibliothek  verstattet  war, 
habe  ich  am   9.  ix.  1876  die  hs.  von  früh  ^j^S  bis  abends  5  uhr  ohne  pause  be- 

20  nutzt,  eine  längere  frist  konnte  mir  nicht  gewährt  iverden,  da  die  siegel  am  abend 
wider  atigelegt  werden  musten  und  eine  tviderholung  des  zeitraubenden  acts  der 
eröffnung,  dem  Vertreter  der  staatlichen  und  der  kirchlichen  behörden  anzuwohnen 
hatten,  am  nächsten  morgen  untunlich  war.  deshalb  vermochte  ich  meine  abschrift 
nur  teiliveise  nochmals  mit  dem  codex  zu  vergleichen;    indes   befürchte  ich  nicht, 

25  dass  erJieblichere  versehen  sich  eingeschlichen  haben,  später  hat  HV Sauerland  Neues 
archiv  17  (1892),  606  kurze  nachricht  von  der  hs.  gegeben,  auch  im  ap7'il  tmd 
october  1896  einige  zweifelhafte  stellen  gütigst  von  neuem  eingesehen,  nachdem 
JHGallee  Tijdschr.  voor  nl.  taal-  en  letterkunde  13  (1894),  267 — 302  die  gll. 
voreilig  in  sehr  unzulänglicher  gestalt  abgedruckt  hatte.  —  [P.  63.]  [567 

30  TRIER, 

STADTBIBLIOTHEK. 
31  (Cat.   mss.  1124.  Num.  loc.  2058)  in  octav,  xiii  jhs.,  78  gezählte  bll.,  davor 
ein  ungezähltes:    in    der  hauptsache   die  bücher   ii — xi,  hier  bezeichnet   als  i — x 
{doch  s.  bd.  3,    701  a7im.),    des    Summarium   Heinrici  (DCCCCXXXVIIA : 

35  berichtigungen  zu  124,  19.  156,  25  bd.  3,  723.  DCCCCXXX Villa  1).  das  un- 
gezählte vorsatzbl.  enthält  auf  seiner  Vorderseite  eine  grofse  Zeichnung  der  Ciuitas 
mentis,  auf  der  rückseite  die  prosaische  vorrede  zum  Summarium,  aber  von  jünge- 
rer hand  als  der  text.  auxih  gehört  dies  bl.  nicht  zur  ersten  läge  des  codex,  welche 
vielmehr  bl.  1 — 9  umfasst,  einen  quaternio,  da   bl.  6   später  eingeschoben  und  be- 

40  schrieben  ist  (und  zwar  6*  mit  notizen  über  versarten,  die  schon  unten  auf  5^ 
beginnen,  6^  von  zwei  Händen  saec.  xiv  mit  bemerkungen  über  die  sieben  gaben 
des  hl.  geistes,  die  sieben  todsünden).  10*  unten  Signatur  .ii.  rot,  18*  .iii.  dgl., 
26*  .ini.  schwarz  vom  Schreiber,  34*  .v.  dgl.,  42*  .vi.  dgl.,  50*  vii  rot,    58*  vin 


622  Verzeichnis  Der  Hhs.   568—569 

dgl.,  66*  IX  dgl  (66  ist  ein  einzelnes  hl,  diese  läge  zählt  also  9  blL),  endlich 
75 — 78  ein  v/nsignierter  hinio.  buch  ii  schliefst  5^  bereits  mit  cap.  10  De  pedi- 
bus,  bringt  aber  zwischen  cap.  7  und  8  das  cap.  14  der  Wien-Münchner  fassung. 
hinter  iv,  8  ist  20^  eingeschaltet  Certissimum  remedivm  ad  caducum  mor- 
5  bum.  Qui  caducum  morbum  patitur.  debet  ieiunare  tres  dies  in  pane  et  aqua, 
in  nomine  patris  et  filii  et  spiritus  sancti.  et  audire  missam  pro  infirmitate;  ipsos 
tres  dies,  et  evangelium.  Ductus  est.  et  ipsum  evangelium  scribatur  in  lignea  ta- 
bula cum  tritis  carbonibus.  et  legatur  infra  missam  supra  caput  eius.  Lecto  evan- 
gelio;  abluatur  aqua  que  maiori  exorcismo  {dazu  salis  am  rande  mit  Verweisung) 

10  benedicta  sit,  et  illa  aqua  efficiatur  panis;  quem  manducet  et  ipsam  aquam  bibat 
tota  die  non  aliud,  et  ita  tres  dies.  Postea  fiant  .vii.  cerei.  et  titulentur  in  eis  .vii. 
leRie.  In  primo;  feRia  prima,  in  secundo;  feRia  secunda.  et  ita  per  omnes.  Qui 
cerei  ponantur  aut  supra  1  iuxta  altare.  et  qui  morbum  habet;  sumat  quem  uolu- 
erit.  et  feRia  que  inscripta  fuerit;  obseruet  ä  carnibus  usque  ad  terminum  uite  sue. 

15  Si  est  Dominica;  mutet  eam  in  {über  der  zeile  nachgetragen)  feRiam  sextam.  hin- 
ter blich  XI  folgen  74^  differentien:  Inter  metvm  et  timorem  et  pauorem  hoc 
interest  usiv.  bis  78^;  den  rest  von  78*  und  78^  nehmen  die  cap}).  u,  19.  20 
des  Summarium  ein.  der  codex  'ist  an  vielen  stellen  von  mehreren  liänden  des 
XIV  jhs.  im  context  corr.  und  an  den  rändern  beschriebe^i ;  auf  die  deutschen  %u- 

20  sätze  dieser  zum  teil  schwer  leserlichen  hände  nahm  ich  nur  dmi  rüeksicht,  wo 
sie  den  alten  text  veränderten  {doch  vgl.  auch  bd.  3,  47  anm.  9).  überhaupt  muss 
das  ganze  von  verschiedenen  Schreibern  herrührende  ms.  als  wenig  sauber  bezeichnet 
tverden.  früher  befand  es  sich  in  einem  pergamentumschlag ,  der  unter  defi  Ärator- 
fragmenten  der  bibliothek  noch  aufbewahrt  wird  und  aus  dem  sich  ergibt,  dass  es 

25  dem  Trierer  Mathiaskloster  entstammt;  jetzt  ist  es  modern  gebunden.  —  JGörres 
Gesammelte  briefe  2,  580  behauptet,  den  codex  wider  aufgefunden  zu  haben;  nach 
Hoffmanns  angäbe  (Ähd.  gll.  xxvii)  i/)urde  er  zu  anfang  des  jhs.  durch  Wytten- 
bach  gerettet,  erste  benutzung  der  gll.  von  J Grimm  Gramm.  1  (1822),  s.  s.  xvi; 
erste  ausgäbe  durch  HHoffmann   Glossarium    vetus  latino-germ.    e  cod.    Trevirensi 

30  prifnmii  editum  {Breslauer  programm  zum  rectoratswechsel  1825  =  Ähd.  gll. 
s,  1 — 29;  daher  auch  dort  s.  29  die  no^i;:^;  Reliqua  seq.).  Ähd.  gll.  (1S2Q)  s.  1 — 19.— 
Tr.  [R  §  34.  P.  408.]  [568 

1464  (Cat.  mss.  1093.  Num.  loc.  1694;  am  innern  rande  von  bl.  1*  Bibl.  pu- 
blicae  |  Civ.  Trevirensis.  |  Ex  überali  donatione  |  D.  Hermes,  |  Treviri,  |  eximii  hu- 

35  jus  bibl.  I  benefactoris.  |  1827.,  dh.  JPJHermes  1765 — 1833,  s.  Neuer  necrolog 
der  Deutschen  xi,  1  (1835),  142 — 146)  in  gröstem  folio  {blatthöhe  b2,  breite  ^^  cm.), 
XI  jhs.  {vgl.  unten  bl.  114^),  245  bll.  {doch  sind  36.  37.  40.  43.  61.  172  dop- 
pelt, 64  dreifach,  42  sogar  fünffach  vorhanden)  und  ein  ungezähltes  vorsatzbl. 
{Signaturen  i  7^,  ii  15^,    in  23^   im  31^,    v  Sl^\    vi  423^    vn  47^,    vm  55^ 

40  villi  62b,  X  70^  —  die  bll,  642-3  nachträglich  eingeheftet  ■—,  xi  78^;  dann  C  102^, 
D  110^,  E  117^  —  ein  bl  ausgeschnitten  nach  115 — ,  vielleicht  auchB  94^;  von 
bl  86^  ist  wie  von  vielen  and.  der  untere  rand  bis  zur  sehrift  fortgeschnitten,  die 
weitern  lagen  ermangeln  der  Signaturen:  118 — 125.  126 — 133.  134 — 142  {pl  140 


Trier  31-    1464  623 

einzeln).  143— 150  ((/arm  145—148  einxeln).  151  —  158.  159—168  {vor  159 
iin  bl.  ausgeschnitten,  168  eimeln).  169  {davoi'  xtvei  bll.  ausgeschnitten)  — 173. 
174  —  181.  182—189.  190  —  196  {dann  ein  bl.  ausgeschnitten).  197—202.  204 
—211  {davar  203  ei7ixeln).  212—219.  220—227.  228-235.  236—243.  dop- 
5  pelbl.  244.  245).  t7'otx  dem  unterschied  in  der  lagenbezeichnung  des  Prudentius 
{bl.  79*  beginnt  mit  Psycho machie  421  und  nur  die  vorangeJiende  partie  weist 
deutsche  gll.  auf)  einerseits,  dem  mangel  von  Signaturen  in  den  übrigen  bestand- 
teikn  des  codex  andererseits  muss  die  fis.,  wenn  sie  auch  an  verschiedetie  Schrei- 
ber XU  gleichzeitiger  Jier Stellung  verteilt  ivorden  ist,  als  urspr.  einheitlich  angesehen 

10  werden,  sie  zählt  auf  jeder  seile  39  eingeritzte  zeilen;  daneben  kommen  vereinzelt 
bü.  mit  38  (42*-^  46.  47.  58.  64^*  —  rückseite  leer—.  71.161.164.231.232) 
soivie  je  eins  7nii  37  (74)  und  36  (75)  zeilen  vor.  ebenso  geht  der  Wechsel  zwi- 
scfieti  lagen  oder  bll.,  deren  zwei  oberste  und  unterste  zeilen  über  die  beiden  senk- 
rechten gränzlinien  hinaus  bis  zum  blattende  verlängert  sind,  und  solchen,  wo  dies 

15  nur  bei  der  obersten  und  der  untersten  der  fall  ist  {letztere  form  her  seht  38 — 47. 
103—117.  143—159.  167.  168.  182—196.  228 /f),  oder  der  unterschied,  dass 
auf  einzelnen  lagen  die  senkrechten  nur  bis  xu  den  vorletzten  wagrechten,  auf  andern 
{so  38—55.  642-3.  95_168.  174—181.  190—196.  236—243)  bis  zu  den  blatt- 
enden geritzt  sind,  durch  den  ganzen  codex  hindurch:    vorsatzbL  Vorderseite,  stark 

20  abgerieben  und  geflickt,  scheint,  mindestens  auf  der  untern  half te,  recepte  saec.  xi 
entJialten  zu  Jmben;  rückseite  Gennadius  über  Prudentius,  ganz  oben  f.  Brus. 
f.  Capaosnon  f.  Seduce.  Segeos.  Ista  .im.  verba  scribe  I  pane  ordeatio  &...., 
unten  saec.  xiii  nach  der  Überschrift  Epitaphiü  cuiu^dä  dne  und  einer  radierten 
zeile  die  bei  AMiraeus   Opera  diplomatica  1  (1723),  296  abgedruckte  grabschrift 

25  der  Aleidis.  l^ff  die  werke  des  Prudentius  mit  zahlreichen  lat.  und  deutschen 
interlinear-  und  marginalglL,  die  auf  1»^.  2*  mit  späterer  dinte  meist  nachgezogen 
sind  (DCCCVII:  552,  5.  20.  555,  13  hätten  als  randgll.  bezeichnet  werden  sol- 
len. 552,  34  ist  von  mir  misver standen,  es  steht  ad  congeriem,  cumulum  uber- 
as   zeli,   gemeint   war   also    uberaszeli.     552,  40    bemeindon.     552,  46    ar  nuilt. 

30  553,  55  suilli,  .i.  porcini  suini  —  die  lat.  gll.  vor  den  deutschen  sind  bei  diesem 
codex  im  abdruck  meist  fortgelassen  — .  554  vor  35  fehlt  Spicula  tarda  16**  — 
P.  Calagurr.  37  [dcccvi].  556,  33  Ueruece).  freier  räum  von  einer  halben 
Seite  nach  der  P.  Romani  bl.  45^  wurde  von  zwei  händen  saec.  xi/xii  benutzt  zum 
eintrag  der  besegnung  Ficta  ficta  contradicta  alfa  &  a>.  conrtradicat  te.  f .  pater. 

35  f.  filius  f  &  sps  scs.  In  nomine,  f.  patris  f.  ^  filij.  f.  sps  sei.  Signü  salutis 
pone  dne  ifeu  n  pmitta^  Itroire  angtm  pcuciente  usw.  und  der  12  leoninischen 
hexameter  Est  t^ron^  hie  regis  regü.  ueri  salemonis  —  Vngula  fissa  bouis.  tibi 
ßit  discretio  mentis.  85^  hinter  der  Psychomachie  nach  einzeiligem  spatium  die 
vv.  Hie  statuit  metani  doctus  prudentius  a^ctor  Laudans  uirtutes  quas  scös  decet 

40  habere  Excutiensque  piis  de  mentibus  noxia  cuncta  {s.  Dressel  zu  Psychom.  915). 
114^  hinter  dem  Epilogus  Ab  epactis  psentis  anni  deorsü  introgrediens  p  lineä 
epactarü  ascende.  usq,  du  sursü  eiusde  anni  ccurrentes  inuenias.  Hinc  ad  sinisträ 
pgendo  grecis  litteris  &  linea  ccurrentiü.  annü  incamationis  dnl  inuenies.  In  minio 


G24  Verzeichnis  Der  Hbb.    569 — 573 

colore  ccurrentes  incipiunt.  &  usq,  ad  eunde  colore  p  .xxviil.  linear  desceiidunt. 
Croceus  color  p  .xv.  lineas  indictiones  Kcdm  dioNiriivM  indicat.  ViridiH  aut  locus! 
qui  fueruiit  ante  eü  designat.  In  lazure  cyclus  de.signar  in  dextris  scriptus.  post 
Doinnü  DioNisiv  Abbate  roman(;!  urbis  renouat'.  Anno  dominic<;  incarnationis.  I 
5  .XLViiij.  passionis  {auf  rasur).  I  .xvi.  indictione  .ii.  Anno  .iii.  imperii  Domni 
Heinrici.  tertii.  Vbi  diuersi  (darüber  regni  ö  xii.)  usw.:  v(jl.  dazu,  abgesehen  com 
daium,  oben  nr  11  bl.  101^.  115*^  die  zugehörige  tafel.  115^^  Incipit  expositio 
in  libro  Boetii  de  consolatione  phylosophiae  Reniigii  Autisiodorensis  magistri.  Boe- 
tius  iste  de  faniilia  —  amicis   eius   circüstantib;    gladiis   e.    Itfect^  {Peiper  xxxii, 

10  11 — xxxiii,  12.  xxx,  1 — xxxii,  10).  Anicii.  Manlii.  SeveriNi.  Boetii.  v.  c.  et  illu- 
stris.  ex  consulü  ordine  et  magno  officio  atq,  patricio  Phylosopbicae  consolationis 
üb  incipit';  Nobiles  romani  auspicato  nomina  7  pnomina  suis  filüs  imponebant  usw. 
(Peiper  xxxiiii,  10  ff).  116*  mit  der  beischrift  Epitapbiv  Diogeni|  am  beschnit- 
tenen rande  tmd  in  sehr  verderbter  gestalt  die  distichen  des  Ausoiiius  Epitaphia 

15  29  und  Epigr.  xxxxviiii.  l  (MG  Äuct.  antiq.  v,  2,  78.  209),  sowie  das  gedieht 
Quadam  nocte  nigev  tisw.  (Riese  727.  Bährens  Poetae  tat.  minores  5,  370).  116^ 
Quaeri  a  nonnullis  solet  cuius  teporibus  boetius  fuerit  —  foret  qui  musicae  sua- 
uitatis  dulcedine  delectant".  Primum  itaque  genus  carminis  elegiacum  est  (über  die 
metra)  — 117*  hoc  bis    ita.  Felix  nimium  {Peiper  xxv,    6  —  xxvii,  71).     117*^ 

20  Roma  potens  du  iura  suo  declarat  in  orbe  —  Et  bene  promeritü  meritis  exornat 
bonestis  (Peiper  xxxx  f).  In  xpi  nomine  incip  liber  primvs  de  consolatione  phi- 
losophie  Anicii  Manlii  Severini  Boetii  exconsvlis  ordinarii  patricii.  118* — 168* 
die  Consolatio  des  Boethius  mit  zahlreichen  lat.,  wenigen  deutschen  interlinear- 
und  marginalgll.  (DLXXII:    vor  69,  51    fehlt  (Filicem  —  das    erste  i  aus  e  ra- 

25  dieii  — )  filex  filicis  :  :  uarn  (von  and.  hand)  183** — 3,  1  p.  51,  3  [dlxvii. 
DLXX.  DLXXi.  DLXXV.  DLXXViii]).  Über  den  inhalt  des  blattes  168^  s.  Wiener 
Studien  5,  168/".  das  eingeschaltete  bl.  140  enthält  auf  seiner  rückseite  (Vorder- 
seite leer)  scholien  zu  iii,  9.  169* — 195*  Sedulius  Carmen  paschale,  dann  die 
gedichte  Sedulius  xpi  (Huemer  s.  307)  U7id  195^  (S)edulius  &m(Huemer  s.  308), 

30  endlich  Sedulius  Hymnus  i  bis  v.  100.  197*  eine  angefangene  tafel,  197^ 
198*  über  multiplication,  division  und  gewichte  sowie  ein  Horologivm  viatorvm. 
19 8^ ^rö^^or  m^Y  sehr  zahlreichen  deutschen  interlinear'-  und  marginalgll. (DXXVIII : 
26,  13  neben  sinuM  steht  Nutrimentum.  Quietem.  Ma.  .  .;  also  kann  au^h  a  die  gl. 
Mamminti  enthalten  haben.     27,  33  hebitongenugaz.     42  erquekeduni  über  Reui- 

35  xerunt.  nach  66  fehlt  Casus  Misseburi  205* — 402  [d^üviu  nachtr.  dxxxiii]. 
28,  1  besser  Glouuuemo.  15  steht  färt.  Oportunitas.  31  Trugenara  am  rande. 
43  steht  districitior.  65  Duogiu.  29,  26/"  Geciug.  30,  42  inuuart.  In  utero. 
62  hernehanctamo  am  rande.  68  Trugidinc  vor  falsum  est  und  darüber  untriuua. 
31,  69  und  32,  41  hat  nach  sunt  und  nach  Negotium  komma,  nicht  punct   zu 

40  stehen.    32, 4  Viuere.    30  Uicissim.    33, 11  Uercunnan.    nach  23  fehlt  Estus  Cessa 

229'* — 1128  [dxxx]).  hinter  Arator  231*  nach  zehnzeiligem  spatium  (V)ersibus 
egregiis  —  indicat  ordo  profunduM  (Wiener  studiert  2,  80),  daneben  von  der  hand 
des  glossators  die  distichen  Riese  2QS,  231^  (B)eato  domino  Petro  —  indictione 


Tkikk   UG4  —   Wien   9.  10  (J2r> 

septiina  (Wiene)'  stndi^n  2,  79),  sodann  (C)uni  teinpoiibus  lustiniani  —  232»  ideo 
in  proemio  poeiiiatis  .sui  hoc  taiigit.  nacli  fii^bcnx eilige i)i  spatium  folgt  Ävian, 
ivider  ttiit  sehr  zahlreichen  lat.  und  deutschen  iriterlinear-  und  marginalgll.  (DXLIV: 
42,  12  fersuuiennon,  das  letüe  n  aiis  r  cmr.  18  zorn  nehengeschr.  14  steht  Te- 
5  stiulo.  19  Nahfengida.  22  stellt  a)n  va;w/ß  Tranuerso.  34  scheint  eher  dxniklol 
(X  aus  corr.)  \u  lesen.  38  Geuuizze  yiehengeschr.  40  prestonga.  44  aluus,  c 
klein  rargexeicJmet.  43,  24  (Seta)  Arno  Uurf  angiil.  28  Nahtegala  über  ales. 
34  CeganguiinirJ  sin.  58  Misseburi]  b  a^ts  corr.  nach  59  fehlt  (Daret)  legidi 
238^ — 33,  2.     02  /■  ist   keine  deutsclie  gl.,    vielmehr  steht  Fructus   labore  ereptoS 

10  l  collectoS  prius).  ani  schluss  des  Avian  bl.  240*^  unten  %ivei  +  vwr  neumierte 
xeilen  saee.  xii.  241*  Gates  Disticha,  schliefsend  245*  hinter  iv,  49  mit  iv,  43 
{die^  distichon  umr  an  seinem  ort  ausgelassen,  aber  dort  von  jüngerer  ha>id  nach- 
getragen) ;  dann  nach  zweizeiligem  spatium  die  ersten  6  vv.  des  gediehts  (Q)ui  cupis 
esse   bonus  tts^v.   von  Eugenius  Toletamis  (Migne  87,  360).     245^,  urspr.  leer, 

15  entlmlt  unten  federproben  und  Nomina  .xx.iiii.  seniorü,  oben  das  bücherver- 
x,eichnis  Timev  platonis.  Musicä  maiore.    Secdm   editione    in  {ausradiert?)   pher- 

he 

nien  |  Ysagogas  porphyrii.  &  catagorias  {die  corr.  mit  dunklerer  dinte).  Min'  co- 
mentü  phermenias.  apulei  |  Librü  diuisionis.  Topice.  differentie.  Libri  de  sillogis- 
niis.  Iginus  |  Astrolabiv.  Topicä.  &  Rethoricä  ad  E^'^niü.  &  Ciceronis.  |  Grilius  sup 

20  rethoricä.  Hb  de  uariis  reb;  Due  minores  musice  |  lib  diffinitionis.  Musica  hupaldi. 
als  nachstofsbl.  des  codex  dient  ein  ^zweispaltiges,  quer  eingeheftetes  und  beschnitte- 
nes foliodoppelbl.  saec.  x,  enthaltend  Deuteron.  11,18  — 14,  4.32,2 — 34,  12.— 
Nolte  Germ.  20  (1875),  132—140.  141—149.  —  [P.  203.J  [569 

Unsigniert;,  fragmente:         1)  zwei  1874  aufgefunde^ie  bll.  einer  hs.  von  Boe- 

25  thius  Consolatio  in  grofs  quart,  xi  jhs.,  mit  einigen  deutschen  interlinear-  und 
marginalgll.  (DLXXII);  2)  ztvei  stücke  eines  blattes  einer  zweispaltigen  Ära- 
torhs.  des  xii  jhs.  mit  mehreren  deutschen  interlinear glL  (DXXXIII).  [570 

VENEDIG, 

MARCUSBIBLIOTHEK. 

30  Classic  XII  codex  CXXXVIII  (1*  unten  saec.  xvii  Collegij   Soc.  Jesv 

Viennae)  in  octav,  xii  jJis.,  41  unsignierte  bll.:  des  Juvencus  Evangelica  historia 

mit  wenigen  sehr  verblassten  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.    (DCCXXV). 

besonders  bl.  1*  ist  stark  abgerieben.  —  Juv.  [P.  206.]  [571 

WERDEN, 
35  PFARREIARCHIV. 

Zfwei  bll.  in  klein  folio  und  ein  halb  abgeschnittenes,  x  jhs.:  Prudentius  Con- 
tra Symmachum  ii,  882 — 960  mit  vier  deutschen  interlinear-  resp.  marginalgll. 
(DCCXCIX*  nachtr.).  —  aufgefunden  von  FJostes,  abgedruckt  von  JTlGallee  Alts. 
Sprachdenkmäler  (1894)  s.  336,  vgl.  facs.  auf  tafel  XVIII^  darnach  von  mir  wi- 
40  derholt.  [572 

WIEN, 
K.  K.  HOFBIBLIOTHEK. 
d  und  lO  (Med.  6;  na/ih  bl.  1*  aus  SBlasien  stammend)  in  folio,  xi  jhs,,  344 
Althochdeutsche  glossen  IV.  40 


f)2f;  V!:rzp:k!Iinih  Dkr  Hss.  578 — 570 

:x/we/ispalli(jp  hlL,  urspr.  eine  hs.  mit  /M'tlaufender  foliierung :  bis  hl.  325  die  Na- 
turgeschichte des  Plinius,  sodann  eine  reihe  /deiner  ivesentlich  medizinischer 
stückcy  über  ivelche  Endlicher  und  die  Tabulae  auskunft  erteilen,  darunter  hl.  329 
der  Philol.  38,  bijl  ff  abgedruckte  h'ief  des  Vindician/us  und  hl.  336* — 839'* 
5  ein  alphabetisches  kr üuter v er zeichni s  mit  deutsclien,  meist  ühe7-geschriebe?2ett 
gll.  (MXI).  —  M Gerbert  Iter  alemannlcum  (1705)  anha^ig  s.  10 — 15.  EGGraff 
Diut.  3  (1829),  337  —  340.  HHoffmann  Sumerlaten  (1834)  ä.  60— G4  nach 
Mllaupts  abschrift.  ohne  kenntnis  dieses  ahdrucks  mit  Graff  collationiert  von 
PPiper  Germ.  26  (1881),  407—409.  —  Pfl.  3.  [H.  §  56.  P.  458.  S.  o  10—18.]   [573 

10  Äl*  in  folio,  xjjhs.,  4  bll.:  bruchstüch  einer  Vergilhs.,  entlmltend  Aeneis  1,  165 
— 486  mi/  drei  deutschen  interlineargll.  und  einer  marginalen  (DCCCLiXXIlY).  [574 
85  (Univ.  1013,  früher  915;  bl.  1\  43^  ex  Cenobio  Lambacens.  Anno  1501) 
in  klein  folio,  xi  jhs.,  134  bll.  (richtiger  136,  denn  nach  63  und  nach  85  ist  je 
eins  bei  der  Zählung  übersprungen):         1)  bl.   1 — 42,  vier  unsignierte  quaternlo- 

15  nen  und  ein  quinio.  1^ — 2''  cento  über  Sedulius ,  abgedruckt  Zs.  f.  d.  österr. 
gymn.  1876  s.  hO^  ff.  2* — 42^  oben;  Sedulius  Carmen  paschale  und  Hymnus 
I.  II  mit  reichlichen  lat.  interlinear-  und  margvnalgll.,  die  ebenso  wie  die  schrift 
des  textes  stark  verblasst  sind:  daher  wurden  bl.  1* — 4^  oben  und  die  wenigen  w. 
auf  bl.  42^   oben  später  mit    dunklerer  dinte  aufgefrischt,     auf  dem  ursp\   leeren 

20  rest  von  4t2^  zweispaltig  die  Versus  de  volucribus,  bestiis,  arborihus  mit 
deutschen  vielfach  verblassten  oder  abgescheuerten  interlineargll.  (DCCCCXXXIV : 
36  anm.  G  spiriolü  wahrscheinlicher  als  spirialü.  37,  39  /"  spind^lböm  'ziemlich 
sicher.  40  anm.  5  der  strich  durch  ss  von  assach  ist  nur  rest  eines  flecks.  41, 
58  vielleicht    arlzböm);  2)   bl.  43 — 58,    'zwei   unsignierte    qu/iternionen.     43*, 

25  ganz  abgerieben,  Vita  des  Per sius  (Svetoni  reliqviae  ed.  Reifferscheid  s.  72 — 75). 
43^^ — 57**  Per  sius  {an  den  rändern  bis  53*  von  umfänglichem  commentar  be- 
gleitet) mit  zahlreichen  interlineargll.,  darunter  einigen  deutsclien  (DCCXLIX); 
3)  bl.  59  bis  zum  schluss  [doppelbl.  59.  60.  quaternio  61 — 67.  ternio  68 — 78. 
quaternionen  74—81.    82 — 88.  89—96.  97—104.   ternio  105—110.    quaternio- 

30  nen  111—118.  119—126.  127—184:  rote  Signaturen  CD.  F.  H  auf  81^  88^ 
104^.  118^;  die  unsignierten  lagen  68—73.  105—110.  119—126.  127—134 
rühren  von  and.  Imnd  als  die  übrige^i  her  und  entbehren  fast  gänzlich  der  inter- 
lineargll.). 59*  mitte  Terentii  uersus  [Riese  734),  darauf  des  Sulpicius  pe- 
riocha  zur  Andria  Sororem  falso  creditä  meretriculse  [U^npfenbach  s.  3  f).     69^  ff 

35  Terenz  bis  Phormio  v,  8,  74  (es  fehlen  also  am  schluss  zwei  bll.)  mit  zahlreichen 
gll.y  darunter  zivei  deutschen  interlinearen  und  einer  marginalen  von  and.  hand 
(DCCCLVII).  nachdem  hs.  2)  und  3)  vereinigt  waren,  wurde  das  urspr.  leere 
bl.  58  und  die  obere  hälfte  von  59*  folgender  mafsen  beschrieben:  58*  Xeno- 
dochium  id  uenerabilis    loc'    in  quo   peregrini  suscipiunf"  —  Brephotrophium  in 

40  quo  infantes  alunr  (oben  391  anm.).  sodann  eine  glossensammlung  Epiche- 
dion.  Prerogatiua.  Cararis.  Uadar.  Ca"pulis.  Sarisae.  Palantes.  Colluuies.  ^functo- 
riae.  P&asunculus  usw.  —  Sapeda.  Sophistes.  Andida  mahinatoria  putei.  Deuotare. 
id  se  ipsum  maledicto  anathemare  mit  einer  bei  der  Zusammenstellung  der  Adespota 


WiKN  0.  10    -  114  627 

leider  von  mir  übersehenen  deutschen  (jl.  Tuedula  (=  Ficedula)  .siieffa.  darauf 
nach  absatx  Vio  s  romai  iiib  iiuniero  .xxx.  —  Batican'.  qui  &  salustiiis^  diacri- 
culensis  {vgl.  unten  nr  581),  danti  wider  absatx  [in  den  freien  räum  hat  eine  and. 
haml  eine  deutsche  gl.  eingetragen:  MCCXLiYlll)  und  eine  Vita  des  Ter enx  (Ter- 
f)  rentius  ai.vv  {urspr.  scheint  aper  gestanden  zu  fuiben)  genere  extitit.  ciuis  kaitagi- 
nensis  u^w.)  nebst  einem  argument  der  Andria,  58^  mitte  Septe  s  miracula 
niundi.  Quor»  primü  capitoliü  rome  usw.,  59*  zweispaltig  die  gedicltte  Egreius 

lector  q  uult  recitiire  camenas  —  Unus  {sie  für  Unius)  et  fusci  concluditur  orbita 
cursu  [Mones  Anz.  7,  39/")  und  Est  et  non  (Riese  645,  1 — 7).—  MDenis  Co- 
li) diees  7nss.  ii,  1  (1799),  357/*  {danials  bestand  hs.  1),  wie  es  scheint,  noch  für  sich). 
EGGraff  Dint.  3  (1829),  183/'.  Hlloffmann  Altd.  bll.  2  (1840),  21S  f  —  Pers. 
Ter.  [H.  §  59.  P.  281.]  [575 

114  (Philol.  109;  auf  der  rückseite  eines  sonst  leeren  und  ungezählten  Vorsatz- 
blattes hinter    einer  inhaltsangabe  des  codex  E  Bibliothecä  Clarifs".  Viri  |  Conrad! 

15  Celtis  Poetae  c.  uml  ebenda  unten  Ex  libris  Sebastiani  Tengnagelij  I.  V.  D.  |  et 
Bibliothec.  Cajs.,  1*  oben  Ex  libris  Sebastiani  Tengnagel  Bibl.  caes.)  in  folio, 
X  jfis.y  G4  bll.  und  das  iwsatzbL:  1)  bl.  3 — 16,  zwei  quaternionen,  deren 
zweitem  die  beiden  letzten  bll.  durch  ausschneideti  fehlen.  3* — 9*  commentar  zu 
Priscians  Instit.  mit  einigen  deutschen  interlineargll.  (DCCLXY  die  in  den  am n. 

20  mit  UextgU  bezeichmten ;  376,  43  /.  7»).  9*  (P)rimü  querendü.  e.  qualis  sit  ista 
orat  diffinitiua  usw.  lO''  (I)pse  namq,  essentia  e  omniü  qui  solus  uere.  e.  ut 
ait  dionisius  ariopagita  —  12^  Oycia.  grece.  lat.  Substantla.  vi  essentia.  Hoc  est 
ds.  darauf  nach  dbsatz Xenodochiü  —  Brechotrophiü {oben  391  an7n.)  und  e rk lä- 
r  im  gen  von  ApoUog&icü,  Panagericü,  Cöintaria,  Sceda,  Nichromantii,  Ydromantia, 

25  Apolotheriü  e  vbi  lauantiü  uestiiiita  ponunt^  Analogiü,  Congiariü,  Coragiü,  Stroma, 
Strofa  sowie  einige  scholien  aus  Juvenals  dritter  satire.  13*  griech.  buchsta- 
ben,  ihre  namen  und  zahlenwerte,  und  griech.  declinationsparadigmen.  16* 
fragen  wnd  antivorten  über  die  fünf  lat.  declinationen.  16^  Schemata  von 
versmafsen   mit  beispielen;    unten  Plena  e    oratio  .x.    cathegoriarü.    Augustin'. 

80  magn'  orator.  Filius  illius  stans  in  teplo  hodie  infulat'  disputando  fatigatvs  usw. 
(s.  oben  nr  197);  2)  bl.  17 — 24,  ein  quaternio  {der  sich  dadurch  als  urspr. 
selbständig  erweist,  dass  die  29  Zeilen  jeder  seile  rechts  und  links  von  einer  ein- 
geritzten senkrechten  begränzd  werden,  während  auf  den  beiden  ersten  quaternionen 
je  zwei  eingeritzte  senkrechte  die  28 — 30  Zeilen  einrahmen),  Beda  De  schematibus 

35  et  tropis;  3)  bl.  25  bis  zum  ende  {signiert  32^  i,  40^  ii,  56^  im,  64^  v) 
zweispaltig  die  gediehte  des  Venantius  Fortunatus,  und  zwar  25*^ — 31*^ 
I,  1 — ir,  3,  darauf  31^.  32^  für  die  acrosticha  ii,  4.  5  leer  gelassen,  sodann 
32^^ — 44**^  II,  6 — III,  30,  18,  darnach  die  vier  letzten  bll.  des  dritten  quaternio 
ausgeschnitten.     49^^  {über  45 — 48  s.  unten)   Explicit  über   .iiii.  Incipit  über  .v. 

40  — 52^^  V,  1  {ohne  die  prosaisclie  vorrede)  — 6  jo.  115  Leo,  53*  für  das  acrostichon 
p.  116  Leo  leer  gelassen,  53**^ — 55^^^  v,  7 — vi,  1,  76,  55^^  {nach  spatium  vo7i 
einer  zeile)  — 64^^  vi,  1,  79 — vii,  8,  69  Nos  tibi  uersiculos  dent  barbara  carmina 
leudos,  über  letzterem   wort  vvinilevdvs.     nach  Vereinigung   dieser  drei   hss.  und 

40* 


628  Verzeichnis  Der  Hsb.  576—578 

nachdem  schon  eine  and.  hand  den  obern  rand  dei'  bll.  12'» — 14*  mit  senteniiösen 
eintragen  versehen,  zb.  13**  Prouerbiü  antiquv.  Coruus  alb,  Cignus  niger.  Iudex 
aequvs.  Bonus  po&a.  qui  nolit  laude  querere,  hat  Froumnnd  von  Tegernsee 
hl.  3 — 24  die  obern,  und  untern  ränder  aller  seilen  aufser  13*  oben  und  16**,  die 
5  rechten  und  linken  ränder  aller  Vorderseiten  (3*.  4*  usw.)  aufser  dem  linken  rande 
von  13*.  15*  und  17*,  die  linken  ränd&r  aller  rückseiten  (3^.  4^  usw.)  aufser  16^ 
endlich  bl.  25* — 31*  die  untern  ränder  sehr  klein  mit  einem  commentar  {vgl.  Wie- 
ner Sitzungsberichte,  hist.-phil.  Masse  96,  517  anm.)  zu  Priscians  Instit.  i — x 
in  der  weise  beschrieben,  dass  er  stets  mit  dem  obern  rande  begann,  am  seiienrande, 
10  und  zwar  auf  den  vm'derseiten  zunächst  am  rechten,  dann  am  linken,  fortfuhr 
und  unten  aufhörte:  der  deutlichkeit  fuilber  pflegte  er  den  schluss  seiner  notate 
mit  OR,  ihre  fortsetzung  mit  do  zu  bezeichnen,  die  nichtbeachtung  dieser  folge 
verursachte  mehrfache  irrtümer  Ch-a/fs.     der  commentar  endet  31*  mit  Expfc  glos- 

mi 

SEME.   LIB.    X.    In   monasterio    phyuhtvuangensi.    a    quinto    libro    vsq,    hvc    CON- 

V    & 

15  SCRIPSI  {sie),  ego  FROVMUNDUS.  Sed  primu.  scdm.  III.  quartv.  CoIonIe.  in  mona- 
sterio. Sei  pantaleymonis.  Ds  addat  &  alios  qui  secvnt"  vt  sibi  plac&  {Diui.  3, 
351.  Endlicher  s.  249).  in  der  tat  lässt  sich  nach  schluss  des  4  buchs  bl.  7^  em 
deutlicher  unterschied  der  dinte  und  des  dtoctus  wahrnehmen,  darin  reichliche  deut- 
sche glL,  zumeist  im  context,  aber  auch  interlinear  (DCCLXY :  374,  48flozvn.    375, 

20  28  Cvlex.  375,  45  Pons]  o  aus  corr.  376,  3  Apiaster.  376,  12  Geta.  376, 
51  sivsi.  nachSlG,  67  fehlt  Gmisaipe  ampahtlachan  24^ — 486,19  [dcclxiv]). 
bl.l.  2  sind  papierbll.  saec.  xvi,  von  Celles  beschrieben:  1*  M  Valerij  Probi  de 
notis  antiquis  opusculü,  s.  Gramm,  lat.  4,  270,  2^  ein  gedieht  über  die  zahlen- 
werte  der  bu^hstaben  Possidet  A  numerü  quingentos   ordine  recto  usw.     45 — 48, 

25  ein  pergamentbinio  gleichfalls  saec.  xvi,  enthält  zweispaltig  bis  48*^  {rest  des  blattes 
leer)  Äusonius  Mosella  bis  zum  vorletzten  vers,  den  letzten  fügte  Celles  hinzu; 
voraji  geht  der  brief  des  Symmachus  an  Äusonius  {in  Hosius  ausgäbe  der  Mo- 
sella s.  81).  —  erste  nachricht  von  den  deutschen  gll.  gab  OHPertz  Archiv  der  ge- 
sellschaft   3   (1821),  490.     EQQraff  Diut.   3   (1829),   349—351.  —   Pr.    v.  [P. 

30  256.]  [576 

160  (Univ.  232)  in  quart,  xiii jhs.,   100  blL:  1)  bis  bl. 4.9;         2)  bisbl.lO; 

3)  bis  zum  ende;  der  inhalt  ist  labulae  1,  22  genügend  angegeben,  den  schluss 
des  ersten  codex  bildet  bl.  4:2 — 49  (49**  von  and.  hand)  ein  unabgesetztes  alphabetisches 
lat. -deutsches  wb.,  von  A — P reichend,     die  deutschen  gll.  stehen  meist  übergeschrieben, 

35  seltener  im  context  (DCCCCXXXVIIIa2).  —  MDenis  Codices  mss.  ii,  1  (1799), 
1021/".  HHoffmann  AM.  ^//.  (1826)s.  61 — 63  nach  einer  abschrift  von  JOrimm. 
EOOraff  Diut.  3  (1829),  186  f  PPiper  Germ.  26  (1881),  403—407.  —  Gr.  4. 
Wn.  232.  [H.  §  75.  P.  400.]  [577 

162  (Hist.  prof.  629;  bl.  1*  oben  MS.  Ambras.  299  —  von  dort  kam  der  codex 

40  1665  nach  Wien  — )  in  quart,  49  bll:  1)  saec.  x  bl.  1 — 9  (zwei  temioneti, 
deren  zweiter  die  letzten  beiden  bll.  durch  ausschneiden  verloren  hat,  während  das 
erste  bl.  des  ersten  leer  und  ungezeichnet  ist).     1* — 5*  heschreibung  der  regio- 


Wien  114—162  629 

nen  Roms,  5^ — 9*  (9**  her)  der  regionen  C on st  antin  op eis  {OSeeck  Notitia 
diffnitatum  s.  229  ff);  2)  saec.  ix  bl.  10 — 49  (fünf  quaternionen,  die  vom  zwei- 
fln ab  je  am  schliiss  signiert  sind)  zweispaltig  zu  je  zwanzig  zeilen.  bis  bl.  43*^ 
die  so  genannten  H  r  ab  an  i  sehen  gll.  abgesetzt  mit  zahlreiclien  deutschen  im 
5  context ;  zumeist  befasst  jede  gl.  eine  xeile;  manchmal  nimmt  sie  jedoch  auch  zwei 
odei'  drei  in  ansfrt'ueh,  wie  gelegentlich  zwei  gll.  in  einer  zeile  sich  befinden,  die 
anfangsbucMobcn  der  hnimata,  in  der  Jis.  meist  grofs,  rourden  im  dbdruck  den 
Keronischen  hss.  gemäfs  geregelt  (I:  dru^kver selten  25,  14  katrustilihho.  61,  39 
Conperii.     115  anm.  2  ist  l  aufgesprungen.      185,  31  Infimis.     213  anm.  1   /.  s 

10  in  uuolcnos|turm.  223  anm.  1  /.  festinot.  233,  39  Paulus  mirabilis  l  electus. 
261,  17  defensione.  anm.  1  /.  uin.  aufserdem  l.  87,  12  vasa,  89,  28  v:etat, 
229,  38.  39  valet,  viget.  231,  19  vm^  Polita  und  253,  9  vor  Stropha  ein  z-ähn- 
liches  zeichen,  die  ^1  anm.  1  notierte  gestalt  von  ht  auch  in  ampahtman  89,  16, 
cafeht  206,  33,  niuuiht  214,   16,  sieht  256,  6.     die  langen  I   der  gegengll.   sind 

15  zwar  überwiegend  durch  I,  zuweileti  aber,  7iamentlich  im  an  fang,  durch  i  under- 
gegeben;  es  ist  daher  zu  lesen  7,  1  Inquietudo,  19,  30  Ingalihnisse,  21,  3  Inspi- 
rata,  21,  20  Indumentuni,  29,  4  Imitator,  33,  6  Inuitare,  43,  1  Ingruet,  47,1.  3 
Intollege,  Intellegite,  47,  7  Id  est,  59,  6  Incensum,  63,  9  In,  71,  2  ludicium, 
91,  14  Infectus,  173,  22  Italia,  189,  19.  21.  25.   191,  11  In,   193,   1  ludicator). 

20  darauf  bl.  43»*^  Expliciunt  Glosas.  Incipiunt  Glose.  Spitalis.  luxta  Eucherium 
Epm  und  diese  selbst  — 48^^  dann  Uoces  uarie  animantium  Ouis  bobat. 
Canis  latrat  —  Ferrü  stridit.  aes  tinnit  {der  text  steht  dem  MO  Auct.  antiq.  ix, 
548  abgedruckten  nahe),  bl.  48^^  Inclp.  De  uariis  uocabulis  =  Eucherius  In- 
stru^t.  II,  2  bis  49*^^  oben,  alles  von  einer  hand;  doch  hat  eine  and.   gleichzeitige 

25  gelegentlich  Zusätze  und  Verbesserungen  angebracht  und  eine  des  vorigen  jlis.  die 
gll.  von  10  zu  10  bis  720  (85,  14)  gezählt.  —  PLambecius  Commentarii  2(1669), 
415/".  949/";  er  beabsichtigte  die  gll.  in  seinem  Syntagma  rerum  Oer^nanicarum 
zu  edieren,  s.  den  Catalogvs  librorvm  qvos  Petrvs  Lambecivs  .  .  .  composvit  et  in 
lvce7n  edidit  (Vindobonce  1673)  s.  4:7.    gegen  ende  des  xvii  jhs.  nahmen  abschrift 

30  V071  den  gll.  Gerimrd  von  Mastricht  und  Daniel  von  Nessel,  dieser  für  seinen  ver- 
wa7idten,  de^i  Bremer  secretär  JHEggeling.  Mastrichts  copie  schrieb  sich  JGEccard 
1705  ab  (hs.  der  kgl.  bibliothek  zu  Hannover  iv,  452  bl.  1 — 15),  beider  copien 
benutzten  Dv Stade,  dessen  für  den  druck  bestimmter  text  von  1713.  1714  in  der 
Hannoverschen  hs.  i,  8  vorliegt,  und  IDiecmann,  der  in  seinem  ungeniefsbaren  buch 

35  Specimen  glossarii  mscti  latino-theotisci  quod  Rabano  Mauro,  archiepiscopo  Mo- 
guntino,  inscribitur,  Bremae  1721,  einige  2woben  der  gll.  veröffentlichte;  vgl.  au^h 
seine  Inquisitio  in  genuinos  natales  vocis  teutonicae  kirche  {Stadae  1718)  vorr.  A2. 
aber  au^h  Eccard  hat,  spätestens  1713,  entweder  nur  Diecmanns  text  oder  auxih  die 
für  Eg geling  hergestellte  copie  benutzt:  das  der  Hannoverschen  hs.  iv,  452  bl.  IS  ff 

40  beiliegende  alphabetiscJie  register  vom  28.  ix.  1713  zeigt  ganz  and.  lesarten  als 
seine  abschrift  von  1705  und  sthmnt  in  sei)wn  zahlen  durchweg  zu  Stade-Diec- 
manns  glossennrn.  darauf  basierte  seine  edition  in  den  Cominentarii  de  rebvs 
IVanciae  orientalis  2  (1729),  950 — 976:  denn  dass  er  keine  eigene  abschrift  oder 


630  Verzeichnis  Der  Hss.  578—583 

collation  der  gll.  verwertete,  beweist,  von  allen  sonstigen  gründen  ahgeselien,  scJwn 
die  seinem  afjdi'uc/c  mit  Stade  und  mit  der  copie  voti  1705  ge^neinsame  Stellung 
der  gll.  115,  35—123,  16  hinter  123,  19—131,18.  offenbar  tvaren  zwei  bll. 
von  Mastrichts  abschrift  in  falsche  Ordnung  geiraten.  Eckharts  abdruck  collationi£rte 
5  EGGraff  DiuL  3(1829),  192—195.  von  uns  konnte  eine  für  KWeinlhohllHiSoji'^ 
durch  J Schwarz  gefertigte  imd  durch  ThSickel  naehverglichene  copie  benutzt  wer- 
den, die  ich  im  mai  1873  zu  Wien  collationierte ;  aufserdem  stand  eine  später  ge- 
nommene abschrift  MRoedigers  zu  gebot.  ESteinmeyer  Änz.  vi  (1880),  142  {über 
115,  35 — 117,  6).     KHeinemann   Über  dos  Hrabanische  glossar  (1881).     LWüll- 

10  ner  Das  Hrabanische  glossar  und  die  ältesten  bairischen  sp-achdenkmäler  (1882). 
RKögel  Zs.  26  (1882),  32Q  ff  und  Gesch.  der  deutschen  litt.  1,  2(1897),  429/". — 
R.  [H.  §  3.  P.  381.  S  a  379—494.]  [578 

171  (Philol.  198)  in  quart,  78  bll.  und  ein  unbezeichnetes  vorsatzbl.:  1)  saec.  xii 
bl.  \ff  {Signaturen  i  6^  17*  —  7.  8  unio  — ,  iii  17*,  im  25%  v  33»,  vi  41* 

15  —  R  44  einzeln — )  die  gedichte  des  Prüden tius  bis  Hamart.  402  mit  drei  deut- 
schen interlineargll.  {DCCLXX.X.Y)  sowie  45*^ — AI  notizen  aus  Fulg entius  Myth. ; 
2)  saec.  XI  bl.  48  ff  Serviiis  zu  Vergils  Buc.  i — ix.  [579 

303  (Hist.  prof.  652),  kümmerliche  reste  einer  bei  dem  brand  in  ThMomnisens 
haus  1880  fast  völlig  vernichteten  Jordaneshs.  in  quart  saec.  xi  {Tabidae  1,  2S  f), 

20  die  bl.  79^  80  auch  das  Excerptuni  ex  Gallica  historia  mit  einigen  deut- 
schen interli^iear-  und  contextgll.  enthielt  (DCXCVIII  anm.).  —  JGrimm  Deut- 
sche mytJiologie  1^  (1844),  269  anm.  [580 


!323   (Philol.  244,  ehemals  Q  |4790|)  m  quart,  xi  jhs.,  65  blL,  davor  zwei  pa- 


pierblL,  deren  zweitem   aufgeklebt  ist  ein  auf  dem   alten  einbanddeckel   {gleich  vie- 

25  len  andern  der  hofbibliothek  wurde  nämlich  der  codex  1753  neu  gebunden)  befind- 
lich gewesener  pergamentstreif  mit  dem  vermerk  Colectura  I  libros  poeti-ie  Horacüj 
disputacio  karoli  t  albini:  1)  bl.    1 — 17,    zwei  lagen  und  ein  einzelbl.,  com- 

mentar  zu  Horazens  Ars  poetica  {ed.  J Zechmeister,  Vindobonae  1877,  vgl. 
Anz.  iii,  269)  mit  zwei  deutschen  interlinear  gll.  (DCCIV).     die  letzten  12  Zeilen 

30  von  bl.  11^  sind  ausradiert;  2)  bl.  18 — 33,  zwei  lagen.  IS'^^Incipit  dispvtacio 
de  dialectica  et  de  virtvtibv^  sapientissimi  regis  Karoli  et  Albini  magistri  svi. 
31* — 33''^  ohne  Überschrift,  zunächst  von  der  hand,  die  den  schluss  der  Disputatio 
schrieb,  dann  von  einer  and.,  der  ältere  deutsche  Physiologus  {MSDlxxxh);  da- 
hinter, auf  dem  untern  rande  von  33*,  von  and.  hand  in  ztvei  spalten  die  lat.  und 

35  deutschen  namen  der  tui7ide{vgl.bd.d,Q09  anm.),  ivährend  an  den  untern  rändern 
der  bll.  32^ — 27^  umgekehrt  gegen  den  text,  kirchenrechtliche  eintrage  stehen. 
33^  sehr  klein  und  verblasst  auf  Zeichnungen  über  Minos  und  Nisus,  gr  Osten  teils 
aus  Servius  zu  Aen.  vi,  14  tmd  Buc.  vi,  74;  3)  bl.  34 — 65,  vier  lagen,  das 
letzte  bl.  beschädigt.     34*  (P)rimum  inquirendum  est  omnium  libroruni  tempus.    lo- 

40  cus.  persona.  Et  quare  non  .xii.  euuangelia  recipiantur  usiv.  {Hieronymiis  cd. 
Valla7'si  xi,  3,  1  ff),  dann  gll.   zur  bibel  bis  Regum  3,  7,   9  mit  einer  deutschen 

urbe  n 

(CII).    42^  Tres  comites  sunt  in  constantiopolitana.      Primus   nominatur  eparchus 


Wien  162—246  631 

ad  quem  ueniunt  cruiiinales  cause,  he  uidelicet  que  niorti  obnixc  sunt.  Eparchus 
autem  (darauf  Iterp  ausi-adiert)  sub  principe,  quia  secundus  est  ab  imperatore. 
Secundus  uocatur  questor.  ad  quem  pertinent  causo.  que  pecunia  redinii  possunt. 
Tertius  est  comcs  doniesticoruni.  eoruni  uidelicet  qui  regi  semper  assistunt.  De 
5  Septem  montibus  Romae.  Celius.  Auentinus.  Tarpcius.  Palitinus.  Esquilinus. 
Bantioanus  [sie).  Qui  et  salustius.  Diacriculensis.  De  viis  Roniae.  Uie  sunt 
romr  urbis  numero  xxx  usw.  {vgl.  dazu  LPrcUer  Regionen  der  stadt  Rom  s.  27. 
29).  De  qvalitate  temporum  imni  (5cc?a  1,390).  dann  4:3^  gesammelte  gl l.  mit 
wenigen  detäschen  (MCCXXYl)  -  44%  ivo  nach  der  Überschrift  Incipit  de  libris  noui 
10  et  ueteris  testamenti  fragen  und  antiv orten  über  Verfasser  und  inhalt  biblischer 
bücher  (Interrogatio.  Librorü  genes's  quis  scripsit.  R.  Librü  gen.  repletus  spü  sco 
nioyses  scripsit  W676".)  folgen.  44^  bis  zum  schluss  wider  bibelg II.  (Arnos — Praefa- 
tiones  quatuor  evangeliorum).    quer  am  imunrande  der  bll.  34*  und  36*  rote,  doch 

_        i 

grofsen  teils  ausgewischte  segens  formein:  Xpe  q  stas  tnstis  su q  s.   t.   s. 

j  putrescaiit 

15  vnü hoc  q  uernies    ha|bes    utrescant   cöputrescant  nüquä  apparescant  nee 

habeant  comitatü  nee   habeant  ius.    nee    fus   nee  carne  nee  |  coriu  pforare.     Dne 

dhs  nf.  p  totü  vsü.  et  Pat  nr.  tb,   uicib;    dicat*  tmd  longin  m adiuro  te 

sanguis  p  patre.  7  p  f .  7  p  s.  s.  ut  n  fluas  plus  qua  fluni  flux  |  qn  iohs  xpm  .  .  .  . ; 
ferner  am  innenrande  von  bl.  35*.  40*    ganz  vei'blasst  magische  charactere  mit 

20  g&brauehsanweisung.  bl.  58*  oben  die  namen  Hil*dela  Hdenbt'  Kheghela.  azela. 
Warbuhrc.  Innengarht.  —  EGGraff  Diut.  3  (1829),  358.  359.  AHolder  Germ. 
18  (1873),  76.  —  Hör.  2.  Wn.  244.  \P.  67.]  [581 

226  (Univ.  237)  in  quart,  xii  jhs.,  116  bll:  bl.  47^.  48*  (über  den  sonstigen 
inhalt  s.  die  Tabulae)  das  Excerptum  ex  Gallica  historia  mit  einigen  deutschen 

25  interlinear-  und  contextgll,  deren  vergleichung  'ichJSeemiUlerverdanke(DCX.CYlH).''^ 
J Grimm  Deutsche  mythologie  1^  (1844),  269  anm.  [582 

246  (Univ.  517)  in  quart,  111  bll.  (105  doppelt  vorhanden) ^  eine  miscellanhs., 
deren  erster  und  letzter  bestandteil  dem  xii,  die  übrigen  dem  xiii  jh.  entstammen, 
und  deren  erste  sechs  stücke  zweispaltig,    die  folgenden  einspaltig  geschrieben  sind. 

30  ich  notiere  nur,  was  an  Endlicher s  beschreibung  Codd.  phil.  Vind.  250  ff  resp. 
ihrem  auszug  in  den  Tabulis  zu  berichtigen  oder  zu  ergänzen  ist:  1)  bl.  1 — 8 
(ternio  und  unio).  nach  Explicit  8*^  folgen  bemerkungen  saec.  xrii  über  vers- 
mafse.  8^,  urspr.  leer,  enthält  aufser  einer  grofsen  kreisfigur  und  verschiedenen 
versen  und  federproben  zivei  lat.  segen  ad  dolorem  dencium  und  überall  siegreich 

35  zu  sein;  2)  bl.  9 — 42  (vier  quaternionen,  ein  unio).  9*,  urspr.  leer,  ist  in 
erster  spalte  mit  einigen  federproben,  in  zweiter  mit  w  orter  klär  un  g  en  saec.  xiii 
von  Centuria.  Manipulus.  Cohors  usw.  beschrieben;  42^  gleichfalls  urspr.  leer, 
bringt  sp.  2  aufser  federproben  (namentlich  dem  Urkundenanfang  L  dl  grä  com 
paltin^    Rhni   dux    bawe)    das   Wiener    .'itudien    7,   167    abgedruckte    bücherver- 

40  zeichnis  saec.  xiii;  3)  bl.  43 — 50  (eine  läge),  unten  durch  beschneiden  ge- 
schädigt, am  schluss  sowol  der  Ars  epistolandi  45*^  ivie  des  Tractatus  de  poetica 
dictione  50^^  eintrage  and.  hand;         4)  ^/.  51 — 58  (eine  läge).     58*^,  tirspr.  leer, 


632  Verzeichnis  Der  Hss.  583 — 590 

fjrammatiscJie  notate  von  cmd.  hand;  5)  bl  59 — 64  (ternio  kleinem  fomiats). 
60«^ — G2*^2,  hegmnetid  (T)vrris  nimis  ardua  firmo  caren«  fundamento.  facile  tra- 
hitur  uontoruiii  flatibus  ad  ruinam,  eine  r/rofse  Sentenzensammlung  mit  vielen 
eingereilUeu  versen.  59.  G3  und  64,  urspr.  leer,  sind  von  mehreren  and.  li/iaden 
5  mit  sententiösem ,    grammatischem   und   (59^^-^)   medizinischem    inJialt    ausgefüllt; 

6)  hl.  65 — 70  {ternio),  unvollständig  mit  uocabili  I  pncipio  polti  v'sus  I  ei^d' 
tminatoe  replicato  beginnend.  GS**^  von  D(!clinent  tuti  ab  and.  hand.  70*^  oben, 
tvider  von  and.  hand,  Sammlung  von  urkundeneingänge^i,  70^^  ehiträge  einer  sehr 
verblassten  hand.;         7)  bl.  71 — 86  {zwei  lagen,    die   erste  78^^  B  signiert).    86^ 

10  urspr.  leer,  federpv'oben ;  8)  bl.  87  bis  Z7im  schluss  {ternio,  zwei  qnaternionen, 
doppelbl,  mit  den  eingenähten  einzelbll.  109.  110).  Sedulius  Carmen  pasclmle 
mit  der  vorrede  an  Macedonius  bis  S,  262  {doch  fehlt  nach  92  ein  bl.  mit  1,  154  — 
199)  und  5,  396^  sowie  Hymnus  i  {bl.  108  mit  dessen  vv.  46—91  gehöii  nach 
110).     darin    zwei  deutsche   interlinear gll.,    wenn    nicht    mehr  (DCCCXLIX   und 

15  anm.).  IIP  leer  bis  auf  federpvben:  unier  ihnen  zweimal,  das  ei'ste  mal  un- 
vollständig, Iste  lib^  est  sei  petri  in  Mvnster.  [583 
24'7  (Univ.  511,  vorher  Conrad  Celles  gehörig;  ivorauf  die  Vermutung  RStetti- 
ners  Die  illustrierten  Prudentiushss.  (1895)  s.  107  sich  stützt,  der  codex  stamme 
aus   Weihenstephmi,    weifs    ich  nicht)    in   quart,    xi  jhs.,    223  blL,    deren    r ander 

20  etwa  von  bl.  200  an  durch  moder  schwer  geschädigt  .sind,  sowie  ein  ungezähl- 
tes neumiertes  vor-  und  na/^hstofsbl.:  1)  bl.  1—99  {zwei  terniotien,  deren  zwei- 
ter ein  bl.  nach  12  verloren  hat,  während  10  einzeln  eingelieftet  ist,  zehn  qu/x- 
ternionen,  ein  ternio,  sämmtlich  ohne  alte  Signaturen;  93  scheint  einzeln)  Pru- 
dentius  Cathemerinon  und  Peristejphanon,    an  ihrem  schluss  bl.  99^  auf  frei  ge- 

25  bliebenem  räum  von  and.  hand  der  segen  .  .  ustorus  allit  in  xpl  nomine,  trib' 
uicib'.  in  no|mine  sei  sigismundi  regis  lanpti  &  guntperti  |  &  filipti  regis.  Dextera 
non  moriar.  sed.  f  cri  |  pax.  lux.  lex;  2)  bl.  100  bis  zum  ende  {fünfzehn 
quaternionen,  signiert  auf  101\  115^  123^.  147'^.  163^  179^  187^  195^  203^ 
211^  mit  I.  II.  III.  VI.  VIII.  X.  XI.  XII.  xiii.  xiiii,  und   die  beiden   doppelbll.  220. 

30  221,  222.  223).  100 — 222*  Prudentius  Tituli  historiartcm,  Apotheosis,  Hamar- 
tigenie,  Psychomachie,  Contra  Symmachum  i.  ii,  222^.  223^  das  Carmen  de 
philomela,  dessen  schluss  auf  223^  ausradiert  ist;  dafür  dort  notizen  zweier 
hände.  7iac}idem  beide  codd.  vei'einigt  waren,  zählte  eine  hand  saec.  xv  die  lagen 
von  1 — 30,  doch   sind  diese  Signaturen   grofsen    teils    durch    beschneiden   verloren 

35  gegangen,  in  beiden  Prudentiushss.  bis  183^  lat.  und  deutsche  interlinear-  und 
marginalgll.,  welche  zum  kleinern  teil  aus  der  vorläge  herübergenommen,  zum 
gröfsern  von  verschiedenen  and.  händen  hinzugefügt  sind  (DCCLXXXIV:  392,  3 
eher  chilensliri  oder  chilenslin.    47  spratala]  vom  ersten  a  ab  auf  rasur.    393,  44 

h 

stopota.      394,  48  reiz  auf  rasur.     396,  26  Mancipata]    der   strich  'mit  dunklerer 

40  dmte.    44  Infundvnt.     anm.  10  seleeeaja  ausocorr.     398,  2  /.  160^.     9  Seabrosa] 

sc  auf  rasur.     55  niulenti.     399,  40  Cesariiem]  rasur  von  a.     400,  6  Biformi:] 

rasur  von  s.     39  darnach  fehlt  Senio  moudi  181* —  Contra  Symm.  I  Praef.  68 


Wien  246—311  633 

• 

[dcclxxxvi.  dccxc.  dccxcii.  dcccvi].  43  Calibem).  sehr  vcrhlasste  deutsche  inter- 
lineargll.  auch  in  dem  erhaltenen  stück  des  Carmen  de  phüomela  (DCCLIV).  — 
einx^lm  gll.  führte  an  MDenis  Codices  inss.  ii,  1  (1799),  562/".  EGGraff  Diuf.  2 
(1827),  311/?:  3  (1829),  185/:  —  D.  ii.  '6\\  ff.  Ve.  4.  \IL  §  66.  119.  P.  241. 
5  333.]  [584 

261  (Rec.  2132)  in  quart,  xii  jhs.,  75  stark.  hcschniUene  hlL:  Älcimus  Ävitus 
mit  wenigen  deutschen  interlinear  gll.  einer  hand  (D).  —  MDenis  Codices  mss.  ii,  1 
(1799),  813.  814.  EGGraff  Diut.  3  (1829),  186,  der  fälschlich  Alcuini  caimiiui 
sagt;  ganz  irrtümliche  notiz  ebenda  3,  368.  —  AI.  [//.   §  80.  P.  187.]  [585 

10  263  (Pbilol.  334)  in  qtiart,  x  jJis.,  6  hll.:  fragmente  aus  des  Tercnz  Andria 
und  Addplioe,  in  letztern  eins  deutsche  gl.  übergeschrieben  (DCCCLVI).  vgl.  die 
genaue  beschreibung  von  EHauler   Wiener  Studien  18,  84//:  [586 

2T1  (Rec.  2133;  aus  Salzburg  stammend)  in  quart,  x  jhs.,  81  blL:  bis  bl.  76* 
{übe)'  den  rest  s.  die  Tabulae)  des  Boethius   Consolatio  mit  einer  reihe  deutscher 

15  intoiinear-  und  marginalgll.,  die  in  der  hauptsache  von  zwei  händen  herrühren 
(DLXXIII  mit  nachtr.  bd.  2,  777).  [587 

275  (Philol.  326)  in  quart,  130  bll:  1)  saec.  xii  hl.  1 — 25,  drei  lagen, 
die  dritte  17 — 25  mit  dem.  eingehefteten  bl.  21  und  davor  einem  ungezählten  halbbl., 
Arator  —  2,  985.     voran  gehen  auf  1^  Worterklärungen  zu  Arator;         2)  saec. 

20  XII  bl.  26 — 35,  eine  läge  mit  dem  umschlagbl.  26.  35,  das  kleineres  formal  hat 
und  auf  seiften  aufsenseiten  nicht  beschrieben  ist,  kalendarisches ;  3)  sasc. 
XII  bl.  36 — 45,  zwei  lagen,  ebenfalls  kalendarisches,  darin  auch  aderlass- 
regeln,  Benedict!  o  seminum  und  ad  fruges  nouas,  erklärungen  von  krank- 
heitsnamen;         4)  saec.  xiii  6/.  46 — 66,  drei  lagen,   gebetbuch;  jüngere  ein- 

25  träge  verschiedener  hände  auf  bl.  65^  66*^;  5)  saec.  xi  bl.  67  (leer)  — 92,  drei 
lugen,  ein  angeklebtes  bl.  89  und  ein  binio,  dessen  inneres  doppelbl.  seine  hintere 
fmlfte —  zwischen  91  und  92  —  verloren  hat.  Cicero s  Laelius  —  91*;  91*^  stück 
der  SGaller  logik,  92*^  bruchstück  einer  Logik  (MSD  lxxxi,  vgl.  die 
anm.  2^  407);  6)  saec.  xii  bl.  93  — 130,   fünf  am  anfang  resp.  schluss  von 

30  einer  hand  des  xv  jhs.  signierte  lagen,  Arator  — 2,  1216  mit  einer  deutschen 
marginalgl.  auf  bl.  93^  (nicht  94^:  DXXXIV).  dem  ganzen  vorgebunde^i  ist  eine 
Urkunde  von  1409,  vertrag  zwischen  dem  midier  Hans  dem  Nop)penperger  utid 
dem  stift  Beichenbach,  kaufrecht  der  mühle  zu  Diechling  betr.  [588 

307  (Theol.   708)  in  quart,    xi  ^^6'.^    59  bll.:    bis  bl.  54^  des  Sedulius  werke 

35  'niit  wenigen  deutschen  interlineargll.  imd  einer  marginalen  (DCCCXLVI);  eine 
ahschrift  JHuemers  habe  ich  später  nachverglichen.  bb^ff  kurze  erklärung  des 
Vaterunsers,  59^  über  tragoedi  und  comici,  unvollständig,  da  ein  bl.  60  fort- 
gerissen ist.  ^—  eine  deutsche  gl.  führte  an  MDenis  Codices  mss.  i,  1  (1793),  418.  [589 


311  (Philos.  556,  früher  271;   auf  dein  innern  rückdeckel  0.   4=4=28)  in  klein  quart, 

40  125  bll.  U)id  ein  ungezähltes  vorsatzhl.  mit   neumierten  hymnen:  1)  sae^.  xii 

bl.  1 — 12  {zweA  ternionen;  11.12  leer)  Asclejrius  Herrn  et is  Irismegisti;  2)  saec. 
XI  hl.  13 — 36  {drei  quaternionen ;  14  grasten  teils  fortgerissen,  13'^  35.  36  leer) 
Liber  de  proeliis;         3)  saec.  xi  bl.  37 — 54  (quinio  und  quaternio;  ^1^  leer) 


634'  Verzeichnis  Der  Hss.  590-598 

des  Porphyrius  Liher  isagogarum,  unvollständig  mdend  hei  colore  X  inten  tu  am 
Migne  64,  156  C:  darin  mehrere  tat.  und  deutsclte  interlinear-  und  marginalgll. 
(Irtzte7'e  gelegentlich  beschnitten)  von  einer  hand  mit  tiefschwarzer  rfm^e  (DCCLXII); 
4)  saec.  XIII  zweispaltig  hl.  55 — 78  {drei  quaternionen  mit  custoden)  Galenus 
5  In  Hippocratis  Aphorismos,  am  schluss  unvollständig ;  5)  saec.  xiii  zweispaltig 

hl.  79 — 92  {quaternio  und  ternio;  92*»  leer)  Lucan  bis  8,  208,  aber  mit  starken 
lücken;  6)  saec.  xii  hl.  93  — 106  (darnach  2  hll.  ausgeschnitten;  zwei  qua- 
ternionen) ein  medizinisches  werk,    heginnend    mit    he^nerkungen  über  urin  Si 

qvis  ad  urino  cognitione  uenire  desiderat  septeplicit  eä  osiderare  ouenit  usw.,  dann 

10  94»  Leprc  .im.  genera  s  usw.,  darauf  mit  vorangehende^n  capitelverzeichnis  das 
vierte  huch  von  Isidors  Etymologien  bis  in  den  anfang  von  cap.  12,  97''  ein 
abschnitt  über  die  menschlichen  glieder ,  (A)ntie  s  cincinni  dependentcs  ppe 
auriculas  anhebend,  99^  ein  zweiter,  dieser  sich  mehrfach  mit  dem  text  in  Roses 
Theodorus  Priscianus  s.  ^2^  ff  berührend,    101^  Corpvs  hois  ex  .im.  humorib^ 

15  e  ostitutü  itsw.  102''  rot  Incipiüt  ysagoge  lohaNNicii  I  phisicä:  dariii  hl.  lOS'^ 
mit  gehehn Schrift  eine  reihe  von  miiteln,  um  zu  erkunden,  oh  ein  kind  männlichen 
oder  tveiblichen  geschlechts  sein  tvcrde;  7)  saec.  xi  hl.  li)l  ff  {zivei  quaternionen, 

ein  doppcl-  und  ein  einzelbl.)  Alexandri  magni  Ejnstola  de  situ  Indiae,  der  schluss 
auf  125^'  fast  völlig  erloschen.  [590 

20  361  (Jur.  can.  40)  in  folio,  xi  jhs.,  184  hll.  (zweiundzwanzig  am  schluss  sig- 
nierte lagen,  von  denen  die  elfte  zweimal  gezählt  ist):  hl.  1* — 2*  brief  des  Athanasius 
an  pah  st  Marcus  und  dessen  antwort,  sodann  die  Canones  conciliorum  und  Decreta 
pontificum  der  Dionysio-Hadriana  (vgl.  Maafsen  Gesch.  s.  444.  453.  951  f)  mit  zahl- 
reichen deutschefi  interiineargll.   einer  hand  (DXCI  m,it  nachtr.  hd.2,  777;  aufser- 

25  dem  ist  110,  69  gipliiso  ta,  111,  35  furisichagi  spohc  zu  lesen,  112  anm.  10  zu 
sireichen,  118,  87  anagetarwerdan,  42  gisihcher& werde  zu  lesen,  60  und  119,  21. 
25.  123,  30  der  punct  naeh  l  zu  tilgen,  119,  38  anagesegitwerdan,  122,  6  dissi- 
derit.,  10  gewizan werde,  131,  69  gileszitwerden,  71  girritwerden,  183,  28  gauagaii- 
öcolant  zu  lesen).  -—  erste  2Jvobe?i  bei  WLazms  De  gentium,  aliquot  migrationihus 

30  (1557)  5.71—73.  EGGraffDiut.  8  (1829),  824—887.  —  Can.  18.  [P.  176.]  [591 
3S8  (Hist.  ecci.  28)  in  folio,  xii  jhs.,  81  hll:  enthält  ua.  — s.  die  beschreibung  der 
Tahulae  —  hl.  7  7^ —  81^dieDeliciaecleri  mit  einer  deutschen  interlinear gl.{D^KKSW^ 
nachtr.),  die  mir  JHuemer  mitteilte.  —  Rom.  forschiingen  2  (1885),  233  anm.  [592 
413  (Hist.  eccl.  29;  aus  Niederaltaich)  in  folio,  xiii  und  xiv  jhs.,  aber  auch  mit 

35  verschiedenen  eintragen  des  xv,  197  blL:  unter  vielen  andern  stücken  namentlich 
die  Chronik  des  Ekkehard  von  Urach,  vgl.  die  beschreibung  im  Archiv  der 
gesellschaft  7  (1839),  474 /f.  bl.  196^^  tmd  197^^  stehen  städte-  u)id-  völkernamen 
mit  deutscher  Übersetzung,  dh.  ein  abschnitt  aus  buch  v  und  iv  der  fassung  B 
von  Heinrici  Summarium  (DCCCCXXXVIIB );  es  folgt  eine  aufzähkmg  der 

40  raummafse,  darin  steht  von  and.  hand  hie  notaregna  uel  regiones  . . .  sicut  regnuni 
Aschalini  ciuitas  eiusdeni  schamfaz  (vgl.  dazu  Parz.  321).  prittania  regnum  artus 
ciuitas  eins  karidol  .  .  .  regnum  Prandigan.  sorgfältige  abschrift  verdanke  ich 
JSeemiUler.  — -  Archiv  der  gesellschaft  a^ao.  Aid  f.  [593 


Wien  311  —  660  635 

482  (Hist.  prof.  632;  bl.  1*  oben  lib*  augie  maioris,  (la7in  Ambras  252;  nach  der 
rückseite  des  keren  Vorsatzblattes  1584  von  ChUrstisins  an  Gottfrid  vBaming  ge- 
schenkt) in  quart,  ix  jhs.,  87  bll.  {jetzt  'noch  zwölf  lagen,  deren  erste  drei  t)on 
alfer,  die  weitern  von  junger  Juind  signiert  sind):  Frede  gar  s  Chronik,  dazwisclien 
5  unvollständig,  da  nach  bl.  60  ein  quatemio  fehlt,  der  Liber  de  cursu  temporum 
des  Q.  Julius  Ililariamis.  auf  dem  urspi\  wol  selbständigen  bl.  87*  (87^  leer) 
der  anfang  des  Hrabanischen  glossars  ynit  deutschen  contextgll.  (I).  vgl.  die 
ein  gellende  beschreibnng  des  codex  Neues  archiv  7,  21 6  ff.  —  erste  nachrieht  bei 
PLambecius  Comnientarii  de  augustissima  bibliothecn  caesarea  Vindobonensi  2  (1669), 

10  856.  EGGh-a/f  Diut.  2  (1827),  373/'.  lIHoffmann  Zs.  3  (1843),  381/:  —  Rx. 
[//.  §  4.  P.  382.  6\  a  379—494.]  [594 

553  (Hist.  eccl.  133)  in  quart,  xijhs.,  151  bll. :  Passionale  mit  einer  deutschen 
niarginalgl.  xur  Passio  Bartholomaei  (DCCCXCVI*  nacMr.).  ihre  kenntnis  verdanke 
ich  dr  CKraus.  [595 

15  614  (Hist.  prof.  992 ;  früher  im  besit^v  des  WLazius)  in  klein  quart,  xi  jhs., 
66  bll.  (Signaturen  i— im  auf  7^  15^.  23^.  31^,  vi  auf  47»^)  und  2  jm^i^rbll, 
von  denen  die  Vorderseite  des  ersten  ehie  abschrift  des  blattes  66**  saec.  xvi  ist: 
des  Ermoldus  Nigellus  vier  bücher  gedichte  auf  Ludivig  den  frommen  mit 
einer  deutschen  interlineargl.  (DCXXVII^  nachtr.  bd.  2).  —  LAMuratori  Scrij/tores 

20  rerum  italicarum  2,  2  (1726),  78  anm.  77.  GHPertz  MG  SS  u  (1829),  514 
mit  facs.  auf  tafel  xi.  EDümmler  MG  Poetae  lat.  2  (1884),  78  mit  facs.  auf 
tafel  I.  [596 

650  (Rec.  3256)  in  grofs  folio,  xii  jhs.,  192  bll.:  auf  der  ursp'.  leeren  seile 
1*  lat.  besegnungen    Contra  fulgura   ua.     1^  ff  zweispaltig,    vorn   unvollständig, 

25  Augustinus  De  civitate  dei  mit  einer  deutschen  marginalgl.  (DXXXVII).  am 
schluss  bl.  191*  folgen  auf  früher  leerem  räum  vier  lat.  hexameter  mit  deutschen 
interlinearen  fischname7i  (DCCCCXXXTV).  191^  Passio  sanctiFloriani.  192»^> 
Urkunden  der  grafen  Heinrich  und  Meinhard  von  Görtz  von  1305  tind  1277 
sowie    ein    deutsches    recept.     jedes   der  Augustinischen  bücher  beginnt  mit  einer 

SO  ge7nalten  initiale:  das  O  auf  bl.  62^  stellt  eine  sitzende  männliche  figur  mit  krimini- 
stab  dar,  welche  ein  offenes  buch  hält,  auf  dessen  bll.  \die  beiden  hexameter  z>u 
lesen  sind:  Ciuis  catholicus  folkNandus  iani  moriturus  |  Hunc  scribi  libruin  coinniu- 
neni  iussit  in  usum  {iiach  Denis  abt  des  monasterium  Sitticense  ord.  eist,  in  der 
diöcese  Aquileja  1150 — 1180;    über  einen  and.  codex  dieses  stifts  s.  Denis  ii,    1, 

35  64  vgl.  613.  969).  bl.  95^  ist  am  rande  eine  halbe  männliche  figur  mit  der 
feder  gezeichnet  und  Jmt  die  aufschrift  Silbertus  einhalten.  —  MDenis  Codices  mss. 
II,  1  (1799),  737.  EGGraff  Diut.  3  (1829),  404  vgl.  186.  —  [H.  §  54.]  [597 
660  (Rec.  3304;  nach  Hoffmann  aus  Monsee)  in  folio,  xn  jhs.,  155  bll.:  hl. 
1 — 136'^*   Gregors  Homiliae  in  evangelia  mit  einigen  detctsclien  interlinear g IL  im 

40  prolog  (DCLXXIV),  136^ — 138*  ziveispaltig  ein  hexametrisches  gedieht  Suscipe 
uerba  tili  presul  uencrande  fidelis,  138^  predigten  des  Hierony^nus ,  145^,  wo 
schon  eine  Jmml  saec.  xiv  bemerkte  defectus,  abbrechend,  über  den  lesi  vgl.  Tahulnc 
1,  113;  nur  ist  nachzutragen,  dass  die  urbarnotizen  hl.  148K   149^  155*»  von. 


636'  Verzeichnis  Der  Hss.  598—600 

A Schönbach  Zs.   IG,  478 — 480  mitgeteilt  wurden.  —  MDenis  CodicAs  mss.  ii,  1 
(1709),  854.    EGOraff  Diut.  3  (1829),   186.  —  Gh.  5.  [P.   159.J  [598 

*751  (Theol.  259)  in  folio,    ix  jhs.,    188  hll.    und   vorn    ein    ungezähltes    leeren: 
\\  fji^   i  —  77  (^ncun  quaternionen,    ein  ternio    und    zwei   cinzelbll. ;    IV^  leer)    die 
5  Briefe  d£s  Bonifa tius,  eingehend  besprochen  von  WDiekamp  Neues  archiv  9,  tl  ff , 
vgl.  MG  Episi.  aevi  Carolini  iii,  219/";  2)  bl.  78 — 128  {zwei  bll.  nach  110 

fehlen,  wie  schon  die  lagenbezeichnung  ergibt  91^  ii,  107^  im,  113''  v)  Acta 
apostoloruni,  Epistola  Jacobiy  Epistola  Petri  i;  3)  bl.l29 — 162  zwei- 
spaltig (quaternio  129 — 136,  quinio  137 — 145,  dem  das  erste  bl.  vor  137  fehlt,  qua- 
10  ternio  146 — 153,  quinio  154 — 162,  dem  wider  das  erste  bl.  vor  154  mangelt). 
129*^ — 161''^,  vorn  unvollständig,    unter  der  Überschrift   saec.  xiv  Int^pretationes 

siuc  locorü 

7  expositiones  vocabuloE  vet^s  ac  noui  testaiiiti,  erklärungen  zu  den  bib- 
lischen bii  ehern  von  Regum  1,  24,  3  —  Acta  apostolorum  27,  17:  dar'in 
wenige    deutsche    interlinear-    und   marginalgll.    einer    and.  hand    zu  Esaias  und 

15  Ezechiel  {nicht  Jeremias,  wie  Graff  irrtümlicher  weise  angab:  CCLXXXIV.  CCCVI). 
auf  bl.  145^  Jiach  der  erklärung  von  Ps.  11,  63  dreispaltig  ein  laterculus  notarum 
aus  den  buchstaben  i  k  1  ni,  de7'  sich  am  nächsten  mit  den  notae  Papianae  et 
Einsidlenses  {Gramm,  lat.  4,  321^)  berührt.  162*^-^  schluss  des  zwölften  soivie 
der  dreizehnte    und    vierzehnte  apocryphe  brief  zwischen  Paulus  und  Seneca. 

20  162*^  Hse^  nomina  forciü  usw.  aus  Regum,  2,  23  —  162^^  dö  gra  ci  as.  amen.| 
Expli  cit  Über  feliciter.  |  Cuiusq:  operis  finem  uenit.  |  Premium  fine  non  habet|. 
diese  drei  hss.  ungefähr  von  gleichem  format;  dasjenige  der  folgenden  drei  ist 
kürzer;  4)  bl.  163 — 166,  ein  binio,  predigten  des  Augustin  und  166^  die 
notiz  über  die  wähl  Williberts  zum  erzbischof  von  Köln  871  {vielmehr  870),  auf 

25  grund  deren  man  schliefst,  dass  die  hs.  aus  Mainz  nach  Köln  gelangt  sei,  s.  MG 
Epistolae  aao.  und  Formulae  64.6  f;  5)  bl.  167  — 172,  em  ternio,  Theodulphs 
Capitula  ad  presbyteros;  6)  hl.  173 — 188,  zwei  quaternionen.  Brevis  ad- 
notatio  capitulorum  in  quibus  constitutiones  conciliorum.  mogontiacense.  &  remis 
&  cabillione   &  turonis,  &  arelato  gestorum     coiicordant.    &   in  quibus   unüquodq: 

30  -pprias  constitutiones  habeat  —  187^'.  188^  h'uchstück  aus  Bedas  Martyrolog, 
188^  Zauberformeln,  darunter  die  deutschen  MSD  iv,  4.  5A.  —  die  gll.  zuerst 
benutzt  von  J Grimm  Gramm.  1  (1819),  lxiv.  EGGraffDiut.  2(1827),  190.  PPiper 
Höfische  epik  3  {Stuttgart  o.j.),  683  f.  facs.  des  blattes  39^  MG  Epistolae  iii  nach  s.  385, 
des  Mattes  ISS^  bei  JH Gallee  Alts.  Sprachdenkmäler  {IS^A)  tafelw.    genauere  auskunft 

35  über  die  lagenverhältnisse  verdanke  ich  J Seemüller.  -—T).  ii.  190.  [P.  66.]  [599 
804  (Theol.  460;  bl.  6^  Ol''.  187^  der  eintrag  saec.  xv  Iste  über  est  mon^ 
sancti  floriani  pat.  dyoc.)  in  quart,  xii  jhs.,  189  bll.  ^teuerer,  186  älterer  Zählung: 
1)  bl.  1 — 84  (1 — 4  binio,  12^^  Signatur  i.^  schwarz,  20**.  28^  spuren  voji  Sig- 
naturen,   36*^  iiii^,  52'*  VI  rot,  68^  viii.  rot,  76^  viiii  rot,  84^  nur  ^  rot  zu  sehen). 

40  1 — 5  leer  {jedoch  1*  rasur  dreier  Zeilen,  2*  bemerkungen  über  demones  saec.  xv, 
5^  rote  inhaltsangaben  der  hs.  saec.  xiv  und  xv).  6*  anfang  des  pseudo- 
hieronyniiani sehen    evangeliencommentars,    dann   gll.    zu  den    büchern 


Wien  660-804  G37 

alten  und  neuen  testaments,  schliefsemi  83^  mit  den  PsalmeM;  darauf  bis  84"  ohoi 
noch  wort  er  klär  un  gen  (Nichodeinus,  Ydolotytum,  Liuor)  snec.  xiii,  rest  des 
hlaties    84    leer;  2)  hl.  85—108    {dies  hl.  leer;    92^    und  100^    sjmren  einer 

schivarx^n  Signatur)  Liber  iste  dicitiir  hymnorum,  erklärung  von  kircken- 
5  Hymnen;  3)  hl.  109—148  {schwarx,e  Signaturen  llGl'.I.^  124i>  II^  132»^. iii.^ 
140^  iiii.^).  das  \ weite  und  dann  dcu!  erste  buch  Dißere)Uien  des  Isidor,  das 
erste  aber  nicht  alphabetisch  geordnet,  140*  der  pseudo-ciceronische  Liber 
synonymorum,  148*^  leer;  4)  hl.  149  bis  zum  ende  (156^  rote  Signatur  i.'\ 
164^.  172**.  180**.  188^  reste  von  roten  si,gnaturen,   189  einzelnes  bl.,  dessen  rück- 

10  Seite  im  xv  ///.  mit  zinsreg  istern  beschrieben  und  vor  dem  ein  and.  ausge- 
schnitten ist).  149*  Gregorius  De  prophetiis  =^  Ilom.  in  Ezechielem  1,  1. 
154*  Qimtuor  sunt  differencie  sacre  pagine.  Hystoria.  Allegoria.  Tropologya. 
Anagoge  usw.,  De  veste  sacerdotis  scissa  {auf  rasur),  154^  Quare  dominus 
stans  et  non  sedens  in  libro  legerit,  De  ancilla,   De  vidua  sareptana, 

15  155*  De  Neaman,  De  antichristo,  De  demoniaco,  155^  De  passione 
domini,  Augustinus  de  secreto  incarnacionis  dicit,  De  nitro,  156*  No- 
mina trium  magorum,  darauf  auszüge  aus  Isidors  Etyni.  9,  3.  4.  18,  6 — 60. 
160^  De  tragedia  ul  comedia,  161'^  Expositiones  diuersorum  uocabulorum, 
schlechter  text   des    Fulgentius    bis    164*,    ivo    erklärungen   griech.    worte 

20  folgen.  164^ — 167*  Expositiones  uocabulorum  mit  einigen  deutschen  gll. 
(MCCXXXIV),  sodann  unter  der  Überschrift  Incipit  Abecedarius  ein  alphabetisches 
lat. -deutsches  Wörterbuch  (MCXC).  174**  Greca  nomina  domini,  untermischt 
mit  verschiedenen  erklärungen  and.  griech.  worte,  175*  ohne  Überschrift  oder  absatz 
erklärung e7i  hebräischer  und  griech.  worte,   175**  desgl.  ein  auszug  aus  Euche- 

25  rius  Instr.  2,  8,  dann,  gleichfalls  ohne  Überschrift,  wenige  gll.  zu  den  Canones 
mit  eiyigestreuien  deutschen  (DXCI),  zu  Gregors  Dialogen  (DCLXV)  und  seiner 
Cura  (DCXXXIX),  zum  Liber  comitis  (CCCCXCV),  176'"^  zivr  Hist.  ecclesiastica 
(DCCCXXV)  und  zu  den  hieronymianisehen  prologen  der  alttestamentlichen  bücher 
(CCCVIII).     176**  De  angelis,  De  demonibus  {Eucherius  Instr.  2,  9)  mit  einer 

30  deutsclien  gl,  (DCXXVIP  nachtr.),  Interpretaciones  nominvm  {Eucherius  2,  1) 
bis  177^;  178*  leer.  178**  De  ordinibus,  Quid  sit  missa,  De  diebus,  179** 
De  vespera,c?a/JwDeliniamentis  hominis,  ein  lat.-deutscfies  glossar  (DCCCCLXII), 
und  weitere  glossare  180^  De  propinquis  mit  zwei  deutschen  gll.  (DCCCCXLVII), 
180**  De  vestibus  (MXC),     181*  De    agri    cultura  (MCXXIX),    De    instrumentis 

35  coquine  (MCX),  181**  De  uasis  cellarii  (MCXX),  De  instrumentis  texture  (MXCII), 
De  instrumentis  calcificvm  (MLXXXIX),  De  lectisterniis  (MLXXXIII),  182*  De 
domibvs  (MCXXV),  De  stabulis  (DCCCCLXXIV),  De  cibariis  (MLXXX),  182** 
De  vtensilibus  seile  (MCXIV),  De  tentoriis  (MLXXXVIII),  De  artificio  mulierum 
(MLXXXVII),     De  artificio  fabrorum   (MCXIII),    183*  De  instrumentis  nauivm 

40  ohne  deutsches,  De  armatura  (MCIX),  183**  De  {das  weitere  fehlt:  MCXXXII), 
De  ornamentis  ecclesie  (MCXXXVIII),  Nomina  ciuitatum  {teilweise  aus  Euche- 
rius Instr.  2,  5)  ohne  deutsches,  Nomina  domorum  (MXCVII),  184*  De  ho- 
spiciis  ohne  deutsches,  Nomina  librorum  mit  einer  deutschen  gl.  (CCXLVI**  nachtr.). 


038'  Verzeichnis  Der  Hsö.  COO— GOl 

184»^  De  fiouiis  ohne  deiäsches,  De  aninialibus  (DCCCCLXVI),  185»  De  vocibuH 
feramin  o/mn  deutsches,  185*'  De  auibuH  (MIII),  De  garritu  auium  ohne  deutsches, 
Nomina  piscivm  (DCCCCXCIII),  180*  Nomina  lignorum  (DCCCCXXXIV:  nicht 
die  hexameler  selbst,  sondern  nur  die  ylossierten  tvorte  in  der  folge  der  verse), 
5  Nomina  herbarum  et  radicvm  (MXXVIII),  187*  De  propinquis  (DCCCCLIb), 
De  condicione  (DCCCCLI'^),  187^  De  tmncati.s  (DCCCCLII»'),  De  variis  uten- 
silibus,  daneben  rot  von  einer  hand  des  xiv/xv^/^s.  De  commestibilibus  (MLXXIX. 
MCXLIV),  am.  schluss  d/le  rote  Unterschrift  sae^.  xiv  explicit  uocabularius.  bl. 
188.   189    leer   aufser  189**   (.9.  o.).     innerhalb    der    durch    die    angeführten    roten 

10  über  Schriften  und  rote  initialen  ausgezeichneten  abschütte  sind  die  gll.  unabgesetzt 
geschrieben;  die  detäschen  darunter  stehen  ausrmhmslos  im  context.  —  auszüge  bei 
JWcnls  CJodicesmss.  i,  1  (1793),  158—100.  EOGraff  Diut.  3  (1829),  143—157. 
HHoffmann  Sumerlaten  (1834)  s.  25—43.  —  Gr.  5.  Wn.  400.  \H.  §  37.  78. 
P.  09.   S.  a  495.  o  375—387.  i  507—510.]  [600 

15  901  (Lunael.  O.  200)  in  octav,  xui  jhs.,  140  blL:  1)  bL  1—80.  1^—4» 
lat.  Sprichwörter  mit  innern  reimen,  je  zwei  durch  endreim  gebunden,  nebst 
einer  vorrede,  zb.  Ista  prouerbia  carent  inuidia  carent  et  odio  |  Mores  descri- 
bimus  neminem  carpimus  sicut  dictat  ratio.  4^ — O''  IcU.  Sprichwörter  in 
distichen,    7*— 23^  Romulus  1,  2—12.  2,  8.  1,  13—17.  1.  19.  2,  1  —  7.  9—21. 

20  3,  1 — 7,  zuweilen  mit  leoninischen  moralisationen  am  schluss  (vgl.  auch  LHervieux 
Les  fabulistes  latins  1,  4:11  ff).  23** — 30^  lat. -deutsches  wb.,  dessen  abschnitte 
durch  rote  initialen  bezeichnet  sind;  die  deutschen  worte  im  context,  nur  selten 
übe^'geschrieben  (DCCCCXXXIX).  31^ — 33^  lat.  Sprichwörter  in  distichen, 
unter  ihnen  solche  aus   Ovid.     33^ — 42*  Publilius  Syrus   {für  N — Z  nur  die 

25  Sentenzen  des  pseicdo-  Seneca),  dann  ohne  absatz  unalphabetisch  lat.  prosaische 
Sprichwörter  bis  43^  unten,  wo  mit  Caret  {rote  initiale)  periculo  qui  etiam 
cum  tutus  sit  cauet  eine  neue  reihe  ebenfalls  unalphabetischer  {darunter  biblische) 
anhebt.  44** — 45**  die  Proverbia  Catoiiis  {Riese  710),  gefolgt  45**.  40*  von 
einigen   prosaischen  Sprüchen.      40^ — 47*    auszug    aus    Wipos    Proverbien. 

30  47* — 49*  lat.  Sprichwörter  in  leo7iinischen  hexametern  (Nulli  se  iungit  sua 
quem  discordia  pungit.  Si  cupias  pacem  linguam  conpesce  loquacem  —  letzterer 
vers  auf  rasur  —  usw.).  49**  Incipiunt  uersus  prouerbiales,  hexameter  und 
peritameter  nach  sündencategorien  geordnet.  53**  hexameter  mit  allgemeinen 
lebensregeln,  darauf  bis  50**  sämmtliche  distichen  der  bll.  31.  32  nochmals, 

35  aber  vermehrt  und  in  and.  folge.  57*  sechs  leoninische  hexameter  Per  me  transite 
qui  queritis  atria  uite  usw.  {Anz.  des  germ.  museums  1880  sp.  210,  1 — 0),  dar- 
auf leoninische  distichen  Die  homo  responde  quid  homo  sit  cur  sit  et  unde 
usw.,  Roma  pati  didicit  mortem  que  scia  uicit.  Mors  regina  tibi  nascimur  hie  et 
ibi  usw.     57**  distichen    ohne    reim  Si   bene  quid  facies  facias   cito  nam   cito 

40  factum  Gratum  erit  ingratum  gratia  tarda  facit  usw.,  prosaische  und  hexatnetrisclm 
Sprüche  unter  den  rubriken  Exhortatio  ad  uirtutem,  Exprobratio  otii,  58*  Ex- 
hortatio  ad  studivm,  58**  Quid  sit  philosophus,  Exhortatio  ad  laborem,  59*  Ex- 
hortatio ad  requiem,  59**  Commendatio  (omdatio  hs.)  uniformis  studii,  Quibus  par- 


Wien  804—901  G:^9 

ceiiduin  slt,  GO"  De  hoiio  libcralilatis  {dieselbe  Überschrift  schon  nnf  59^  (ms- 
radiert).  00^ — Gl'*  sehr  rerschiedenartii/c  spriichc  in  prosaisc/ter  und  poetischer 
form,  darwUer  rätsei,  02^*^  über  tugeitden.  und  last  er.  G3"  versa  auf  un- 
gerechte richter,  Do  luiinino*  bis  G4'',  darauf  Inclpmnl  uersus  de  con- 
5  temptu  muiuli:  Fistula  duice  somit  ut  aues  in  retia  poiiat,  leoniniscJhe  hexameter 
bis  GG*^,  uo  hinter  Me  scio  noii  agere  que  uos  prcsumo  docere  edler Jiand  ety- 
mologische und  grammatische  bemerkungen  folge)i,  beginnend  Leuir  quasi 
leuiis  uir  .i.  frater  mariti.  G7^  Iiicipiimt  differentiaies  uersus:  Die  iiebulas 
terris    uiciiias    nubila    dices    Inibribus    exhausta    die    iiiibes    inibre   grauata^    tisw. 

10  72^*— SG*»  Ävian  fabel  1— 3G  Fröhner;  2)  bl  87  —  112  ein,  arithmetisches 

hau d buch,  das  ich  nicht  nachweisen  kann,  beginnend  Quia  de  quantitate  que 
numerus  est  acturi  sumus  primo  uidendum  est  quis  sit  numerus  et  que  eius  species. 
darin  96*  Regvle  svper  abacvm,  der  Tractatus  Oerlandi  de  abaco  (Bullettino 
Boncompagni  10,  595  ff),     auf  dem  am  schluss  der  ziveiten  läge  leer  gebliebenen  bl. 

15  105^^'   von  and.  hand  v.  1 — 39  des  Conflictus   ovis  et  linv'^^'^.     bl.   113  leer;  ^ 
3)  bl.  114 — 135  (114*  gänzlich  ausradiert,    am  schluss  135^  vo7i  and.  hand  eht 
recept)  briefbuch    des  R  de  Wehing,    capitaneus   in  La    {ein  Rudolf us  kommt 
nicht  vor,  häufig  Chaldoldus,  einmal  Erben-Emier  Eegesta  Bohoniae  2,  286  nr  G88 
=  Fontes  reriim  austriacarwn  31,  311  ein  Radolfus;    er  sagt  von  sich  bl.  124* 

20  Ciun  dominus  noster  gloriosus  rex  Woemie  et  dux  austrie  civitatem  suam  lä  nobis 

*  gegenüber  den  abdrücken  in  Mones  Anz.  8,  596,  Carm.  Bur.  s.  43  und  bei  FNorati 
Carmina  medii  opvi  (1883)  s.  40  stellt  sich  der  text  so:  1  =:  Mone  1,  2  =:  Bitr.  3, 
3  ^  Mone  4,  4  rr  Bur,  6  (Nummus  et  anglites),  o  =:  Bur.  4  (fit  iudex  consiliorum), 
6  =:  Novati  14  (Egerit),  7  =  Bur.  7  fqui  uendit  et  omnia),  8  =  Mone  20  (per  splendida), 
9  =:  Bur.  8,  10  =  Bur.  9  (faeit  miseros  et  peritos),  11  =:  Mone  10,  12  =  Bur.  12 
(faeit  dominas  et),  18  =  Bur.  13,  14  —  Bur.  14  (celü:),  15  =  Bur.  15  (ubi  fehlt),  16 
Nummus  factores  habet  astantes  seniores,  17  =  Bur.  16  (Si]  S;),  18  =:  Novati  30  (re- 
primit  ualatque  dolores),  19  =  Novati  31  (uerat  sapientium),  20  =:  Bur.  19  (blandes] 
factos),  21  =:  Mone  15  (edit  et]  comedit),  22  =  Bur.  18  (nummo;  sdensa),  23  =z  Bur.  21 
(biberatque  maritum),  24  =:  Bur.  23  (famosas),  25  Nummos  splendorem  datur  uestes  ex- 
teriorem,  26  =  Novati  39,  27  =  Bur.  22  (eum]  cü),  28  —  Bur.  24,  29  =  Bur.  25 
(confirmat]  sedat  urit;  plantat),  30  =  Bur.  26  (predulceque]  qd  dulce  e),  31  =:  Bur.  27 
(surdü  claudüq;),  32  =r  Bur,  28  (edara]  edata),  33  z=z  Bur.  11  (inerrorem]  merore),  34  Si 
nummus  uicit  dominus  cum  iudice  dieit,  35  Nummus  ludebat  agnum  inuenit  capiebat, 
36  Nummus  rex  magnus  dixit  niger  est  mens  agnus,    37  =  Bur.  29,  38  =  Bur.  30,  39 

—  Bur.  31,  40  =  Bur.  32  (quia  populum  despiciebat),  41  —  Bur.  33  (NuUus]  Nüm'), 
42   =   Bur,  34,    43  =  Bur.  35   (quia),    44   =    Bur.  37   (osüpti  periit),    45   —   Bur.  38 

mili  a. 

(sola— uera),  46—48  Es  sonat  urbs  ploret  uirhut  presbiter  erat  Malo  male  mali  malis  mala 
reddere  mali  Quam  bona  titubante  male  mala  ferre.  **  ich  notiere  die  abiveichungen 
von  dem  druck  Zs.  11,  215 :  titel  von  and.  hand  Ouis  in  lino.  7  De  (D  rot)  —  submota. 
9  et  satis  attritas — herbas.  11  &  rvminat.  12  qd]  d  auf  rasur.  13  hec.  15  De  {Drot); 
daneben  am  rande  Linum.     17  vellere]  corpe.     19  keiii  absatz  oder  roter  buchstab.  20  hol: 

—  peccori.  21  S;  cü  te.  23  kein  absatz  oder  roter  buchstab.  Me  pecoris.  25  spoliata. 
26  ane.  28  relTqt.  31  Si  (S  rot) ;  daneben  am  rande  Ovis  —  faces.  ^  32  obruta.  33  Si 
vis.    38  trüca  lac"  ppeciere  p". 


040  Verzeichnih  Der  Hhs.   GOl — 607 

commiHcrit  iifl  lioc  ul  divitibus  et  pauperibuH  in  ea  maiienübuH  iura  sua  debeainuH 
genci'alit(T  coiiHervare),  in  welchem  sowol  eigene  bt'iefe  desselben  nebst  deren  ant- 
worten als  auch  hriefe  sonstiger  einwohner  von  La  {in  Niederösterreich)  entlialten 
sind,  dies  meines  erachtens  für  osterr.  adels-  und  hcalgeschichte  nicht  uninteressante 
5  stück,  de7n  leider  alle  duten  abgehen  und  das  die  namen  grofsen  teils  nur  in  ab- 
gekürzter gestalt  enthält,  füllt  zwischen  1253  {Ottokar  wird  kmiig  von  Böhmen) 
und  1265  (Otto  von  Meifsau  wird  gefangen  und  stirbt,  während  die  hriefe  ihn 
imd  Otto  von  Ilaslau  noch  als  iudices  provinciales  austrie  bezeichnen);  4)  bl. 
136 — 140    (zwei  doiypelbll.  und  ein  einzelnes    bl.    in    der    mitte)  Novus   Cato  v. 

10  1 — 270  der  ausgäbe  von  Zarncke  (Berichte  der  sächs.  gesellschaft  1803  .s-.  31y^). — 
auszüge  des  glossars  bei  EGGraff  Diut.  3  (1829),  291/",  vollständiger  abdruck 
dar  dl  HHoffmann  Suinerlaten  (1834)  .9,  44 — 52.  [601 

049  (Salisb.  83;  nach  KFoltz  Gesch.  der  Salzburger  bibliotheken  (1877)  .s-.  107 
noch   1433  in  Salzburg)   in  klein  folio,    ix/x  jhs.,    115  bll.   (33  u^id  34  doppelt 

15  vorhanden):  Gregors  Cura  mit  wenigen  deutscJien  interlinear gll.  (DCXLVIII) 
bis  bl.  115%  wo  zunächst  rot  steht:  Script  p  (?)  ioh  episcopum,  dan7i  schwarz,: 
muniperth  scripsit  istum  librum.  bl.  115^  nehmen  gesammelte  deutscJie  gll.  zu 
cop.XL  -LX  der  Cura  ein  (DCXLVII).  —  EGGraff  Diut.  3  (1829),  292.  293.  — 
Gc.  9.  [P.  155.]  [602 

20  060  (Theol.  354)  in  folio,  73  bll.  und  ein  ungezähltes  vorsatzbl.:  1)  saec.  x  (aus 

Mainz  nach  dem  eintrag  oben  auf  bl.  8^  Codex  sei  Albani)  bl.  1  ff,  signiert  mit 
I — VI  auf  7^ — 47^  Aid  heim  De  laudibus  virginwn  und  De  octo  jn-i^wipali- 
bus  vitiis,  beide  mit  deutschen  interlineargll.  (DXVII  liebst  den  naehtr.  bd.  2,117  und 
DXX*^  naehtr.  bd.  2).     55^,  urspr.  leer,  enthält  jetzt  Epitaphium  Karoli  ua. ;         2) 

25  sae/i.  xi  bl.  56^  Cato,  62^  Proverbia  Senecae,  70^  apokryphe  briefe 
zwischen  Paulus  und  Seneca,  73*^  excerpte  aus  Eccli.  1,  27 — 7,  16.  —  die  gll. 
veröffentlichte  MDenis  Codices  mss.  i,  2  (1794),  2301/"  teilweise,  HHoffmann  Ähd. 
gll.  (1826)  s.  59  na/^h  einer  abschrift  J Grimms  vollständig.  coUation  von  EGGh'aff 
Diut.  3  (1829),  165.  —  Aid.  4.   Gr.  2.  [H.  §  83.  P.  192.]  [603 

80  1042  (Theol.  379,  früher  692)  in  quart,  x  jhs.,  205  bll.  (nach  Sl  ist  eins  bei 
der  Zählung  übersprungen,  nach  161  eins  ausgeschnitten)  von  sehr  verschiedetien 
Schreibern  in  siebenundzwanzig  lagen;  bl.  1  und  9,  das  äufserste  doppelbl.  der 
ersten  läge,  enthaltend  Migne  131,  51  Desiderius  — 53  ;^.  16  ?;.  o.  Lira  wnd  64  a:;.  8 
V.  u.  contemptum  — 66  z.  23  v.  u.  prorumpat,  ist  im  xiv  jh.  ergänzt:    1*  saec. 

35  XIV  rot  Dicit  Ysidorus  Virtus.  est  animi  habitus.  nat'e  decus.  vite  racö.  moruin 
pietas.  cultus  diüitatis.  honor  hoinis.  eterne  beatitudinis  meritum.  0(?)  v'tus  magna 
v'tutis :  •  Virtus  nobilitat  hominen  (sie),  dann  folgen  schwarz  in  2  spalten  die  von  Denis 
Codices  mss.  i,  1,  173 /f  abgedruckten  historischen  notizen.  1^  desgl.  saec.  xiv 
rot  In  Nomine  domini  Amen: •  Incipit  exposicio  Remigii  super  bresith.  idest  super 

40  Genesim:'  Iste  über  iohis  veitmanstaler  pbri  de  feustritz  est.  52*  Explicit 
commentü  Presith.  Incipit  prologus  subsequentis  operis.  libri  Exodi,  commentar 
des  Hraban-Strabus  mit  einer  deutschen  gl.  im  context  (XXV  naehtr.);  das 
Vorwort   Walahfrids   hat  Denis    aao.  168 /f  abgedruckt.      115^  Plog  Vualafridi 


Wien  901-1234  641 

Strab;    in   Leuiticuni  {alrweichurigen  von  dc/n  tcxl  hei  IlaUemsr  Denknt.    1,  315: 

pictatia  glossarü;  recognoscä  parte;  nottia;  ijivenieris;  transfudit;  m  in  nie  senii- 
nata;  legis  felicit);  der  conimeutar  selbst  mit  wekreren  deiäscJien  contexUjll.  (XL 
iMchtr.).      151*^  Explicit  in  Leuitiouni.     Incipit  expo.sitio  UUalafiidi    in    libruni 

di 

')  Numeri.      179^    Uvalafri    expositio    in  Numerü    explicit.    In    dl  noic  Incii)it  ox- 
positio  Remii  in  Devtronomiü,  bis  34,   7  reichend.  I^^^ 

1118    (Reo.    3335)    in    quart,    82    blL:  1)  saec.  xiii    hl.    1  —  8    Parabo  lue 

Salornonis  unvollständig;  2)  saec.  xii  bl.  9"- — 3G*  vier  predigten  des  Bern- 
liard    von    Clairvaux;     3G***  saec.  xiv    auf   leer    gelassenem    räum    drei    ge- 

10  schickten  eingetragen;  3)  saec.  xiii  bl.  37* — 58''  j^redigten,  denen  am 
schhiss  ron  jüngerer  hand  drei  lat.  tractate  hinzugefügt  sind;  4)  saec.  xiii 
hl.  59* — 66^  zweispaltig  wundererzählungen;  5)  saec.  xm  bl.  G7*  (74^ 
Signatur  .i.^)  — 77*  tractat  über  Selbsterkenntnis;  es  folgen  kleine  er- 
zählungen  bis  79*;  dann  diätetische  Vorschriften  für  die  einzelnen  moyiate, 

15  79^  80*  dreispaltig  ein  lat. -deutsches  abgesetztes  Verzeichnis  von  vögel-,  tier- 
iind  kräuternarnen  (DCCCCXXXVI),  80^  über  urin,  De  uirtutibus  qua- 
rundam  herbarum  et  radicum  lat.  und  deutsch;  81^  Ada  de  octo  partibus 
est  creatus  {diese  beiden  stücke  von  JHaupt  Zs.  23,  353  yf  veröffentlicht);  S2^^  fünf 
klei?ie  geschichten.  —  MDenis   Codices  mss.  ii,  1  (1799),   106 /f  teilte  einige  der 

20  deutscJwn  gll.  mit.  EGGraff  Ditit.  3  (1829),  172.  —  [H.  §  63;  vgl.  s.  xxxii 
an77i.  26.]  [605 

1218  (Theol.  145,  früher  88)  in  folio,  x  jhs.,  70  zweispaltige  bll.:  die  pro- 
pheten  von  Ezechiel  bis  Äggaeus  1,  6,  aber  unvollstäiulig.  läge  1  bl.  1 — 6 
hat  ihr  äufserstes  doppelbl.  verloren,  sodass  Ezech.  9,  4  et  signa  — 10,  22  vultuum 

25  eonim  fehlt;  das  jetzige  hl.  1  ist  ifu  xii  jh.  ergänzt  und  auf  seinen  drei  ersten  spal- 
ten mit  der  vorrede  des  Hieronymus  zu  Ezechiel  und  Ezechiel  1,  1 — 19,  auf 
seiner  vierten  mit  auszügen  aus  August  in  De  civitate  dei  xv,  6  und  xvi,  32 
beschriebeyi ;  bl.  5  endlich  gehört  hinter  bl.  6.  läge  2  bl.  7 — 14,  lage%  hl.  15 — 22 
(22^  Signatur  m).     von  der  läge  4  ist  nur  das  äufsere  doppelbl.  23.  24  erhalten: 

30  dazwiscJien  fehlt  ein  doppelbl.  mit  Ezech.  28,  14  in  medio —  34,  16  pascam  illas. 
läge  5  hl.  25 — 32  (32^  Signatur  v),  läge  6  bl.  33 — 40  (40*>  Signatur  vi),  von 
läge  7  ist  ebenfalls  nur  das  äufsere  dopjyelbl.  41.  42  (42^  Signatur  vii)  erhalten, 
das  innere  mit  Daniel  2,  44  iion  dissipabitur  — 4,  32  fecisti  fehlt,  läge  8,  wider 
ein  hinio,  mit  Daniel  5,  17  et  dona  — 13,  14  confessi   sunt,  ist  verloren,    läge  9 

35  bl.  43 — 50  (50^  Signatur  viiii),  läge  10  bl.  bl — 58  (58^^  Signatur  x),  läge  11 
hl.  59 — 66  (66^  Signatur  xi).  dann  folgen  noch  vier  bll.  67 — 70,  von  denen  das 
erste  wider  im  xii  jh.  ergänzt  und  auf  seinen  drei  ersten  spalten  mit  Habacuc 
1,  1 — 2,  12  in  sanguinibv^,  a2if  seiner  vierten  mit  Augustin  De  civitate  dei  xii, 
8  beschrieben  ist.     auf  bl.  1*  eine  deutsche  interlineargl.  saec.  xii  (CCCI*^  nachtr.). 

40  —  MDenis  Codices  mss.  i,  1  (1793),  106.  ^  [606 

1234  (Theol.  313)  in  quart,  x  jhs.,    224  bll.  (die  quaternionensignaturen  i — xxvi 
sind  von  17^- — 217*^  grösten  teils  erfüllten,  einige  freilich  nur  in  spuren):  die  vier 
Althochdeutsche  glossen  IV.  41 


642  Verzeichnib  Der  Hss.    607— 6ir-5 

ev  an  geilen  und  hl.  210*'//"  ein  verzewhnis  der  lectionsan  fange,  auf  mehreren 
urspr.  leer  gebliebene)!,  bll.  sind  von  verschiedenen  händen  spätere  not  ixen,  zum 
teil  auf  das  Master  des  hl.  Oeorg  in  Weltenburg  bezüglich,  eingetragen:  so  vier 
traditionen  hl.  1",  weitere  hl.  i)^.  224^;  hl.  14*  Iste  est  ecclesiasticu  s  the- 
5  saurus;  hl.  9**  Verzeichnis  der  reliquien  in  altare  See  Marie  und  vermerk 
über  die  dedication  eines  altars  vorn  j.  1267;  auf  demselben  eine  aufzä)i- 
lung  von  kirchengerätschaften  mit  einigen  deutschen  contextgll.  (MCXXXIV). 

—  MDenis  Codices  mss.  i,  1  (1793),  115.  ECWraff  Diut.  3  (1829),  141.  —  D. 
III.  141.  [H.  §  47.  P.  An.  S.  o  375—387.]  [607 

10  1S39  (Theol.  312)  in  grofs  quart,  x  jhs.,  144  bll.  [quaternionen  von  1^ — 111*' 
m^it  I — xiiii  signiert):  die  Paulinischen  und  120^ ff  die  katholischen  briefe, 
erstere  mit  nur  zwei  deutschen  interlinear gll.  (CCCCXXVIII.  CCCCXXXIV), 
letztere  fnit  sehr  zahlreichen  zwischen  den  Zeilen  und  am  rande  (CCCCLXX. 
CCCCLXXII.  CCCCLXX  VIII.CCCCLXXXI.CCCCLXXXVII.CCCCLXXXIX) : 

15  5te  alle,  mit  ausnähme  der  ersten  auf  hl.  63^,  rühren  von  der  liand  hsr,  die  den 
lat.  commentar  schrieb:  diese  war  von  120^  an  eine  and.  als  voi'her.  u  und  a 
lassen  sich  häufig  nicht  unterscheiden.  —  MDenis  Codices  mss.  i,  1  (1793),  126. 
HHoffmann  Ähd.  gll.  (1826)  5.  60/"  nach  einer  ahschrift  J Grimms,  herlchtigungen 
bei  EOOraff  Diut.  3  (1829),   141—143.  —  Ep.  can.  2.  Gr.  1.   [H.  §  17.    P.  91. 

20  S.  i  507—510.]  [608 

13!SS  (Theol.  565)  in  octav,  x  jhs.,  79  bll.  {auf  zwei  unsignierte  ternionen  folgen 
bl.  13 — 75  quaternionen  mit  den  Signaturen  ii  20^  iii  28^  v  36^  vi  44^  viii 
59^  villi  67**,  X  75*^;  nach  bl.  28  fehlt  also  der  vierte  quaternio,  und  der  siebente 
bl.  45 — 51,  dem  das  vorderste  bl.  abgeht,  ermangelt  der  bezeichnung) :  hauptsächlich 

25  Schriften  des  hl.  Chrysosiomus  [näheres  s.  Tabulae  1,  218/")^  darunter  De  repa- 
ratione  lapsi  und  excerpte  aus  seiner  Exhortatorla  ad poenitentiam  mit  einigen  deutschen 
meist  interlinearen  gll.  (DCXV).    bl.  70*^  steht  am  rande  meraeh  mane  surgens  rorrnp. 

—  erste  nachricht  von  den  gll.  gab  MDenis  Codices  mss.  i,  1  (1793),  660.  [609 
13!35  (Theol.  484;  bl.  1^  44^  106**  von  einer  hand  saec.  xv  Iste  liber  est  mona- 

.30  sterij  scti  fioriani  patauien  dyoc)  in  quaH,  xiY  jhs.,  107  zweispaltige  bll. :  1)  bl. 

1 — 47^  (47**  leer,  dann  ein  bl.  ausgeschnitten;  sechs  je  ain  anfang  signierte  lagen) 
biblische  geschichte  des  alten  testaments  7nit  zahlreichen  apocryphen  zutaten; 
2)  hl.  48^ — 107*  (107**  leer,  sieben  je  a^n  anfang  signierte  lagen).  48* — 106**^ 
ein  alphabetisches  nach  den  zwei  ersten  buchstaben  geordnetes  Wörterbuch  A — Z 

35  mit  zahlreichen  deutschen  erklärungen  im  context,  beginnend  Abba  pater  syrum 
nomen  est  (MCLXXXI).  106**^ — 107*^  die  Versus  de  volucribus ,  bestiis, 
arhorihus,piscibus,  denen  deutsche  gll.  rot  übergeschrieben  sind  (DCCCCXXXI V), 
am  schluss  die  rote  subscriptio7i  Penna    gradiim    siste  quoniam  liber  explicit  iste. 

—  auszüge  gab  MDenis  Codices  mss.  i,  1  (1793),  429—431.  —  [H.  §  65.]    [610 
40  1370  (Rec.  3324)  in  octav,  xjhs.,  120  hll.,  miscellancodex,  über  dessen  sotistigen 

inhalt  Tabulae  1,  230  zu  vergleichen:  bl.  65* — 70*  das  11  capitel  des  i  buclis  von 
Gregors  Cura  pastoralis  mit  einer  deutschen  interlinear  gl.  (DCLVIII).  — 
EGQraff  Diut  3  (1829),  190.  [611 


Wien  1234-  ITfil  043 

1757  (Rec.  335;");  nm-Jt  lloffniaini  ans  Moiisee)  in  sedeX',  255  blL:  1)  saec.  xiv 

hl.  1*— 15*  (15^  und  IG"*^  leer)  Speru  luni  pcccn  foruvi  ;  2)  aaec.  xii  hl.  17'' 

(17»  leer  außer  dein  eintrag  Glosulii  I  theodolü)  — 2\\^  (23''  leer)  comnientar  zu 
Boethiuti  De  vonsoUüione.  24"  G7^  Glosmila  in  Theoduluin.  08* — 70^ 
5  über  Martianu  s  Cape  IIa  De  /luptiis.  71» — 74*  leer.  74^' — 104*^  Qlosa  in 
Statiunt.  104^  105*  Vita  Oridii.  lOo^  leer;  3)  saec.  xiv  hl.  107''— 165»' 
gebetbvch.,  fortgesetzt  lOG — 183  von  einer  hand  des  xyjJts.;  4:)  saec.  xi/xii 
hl.  184* — 235*  Acta  SSehastiani,  an  ivelaJie  anniittelhar  von  der  seihen  hand 
ein  kleines  lat. -den tse/ies  glossar  nnahgesetü  gescJiriehen  (MCX.X.X)  sich  anschliefst 

10  b'is  237*  ohen;  der  rest  dieser  seile  und  alle  iveitern  his  241''  sind  leer;  5)  saec. 

XV  hl.  242* — 255"  gehet c  und  and.  es  folgen  noch  6  ausradierte  und  unsig- 
niertehll.  —  MDenis  Codices  mss.  ii,  2  (1800),  1545 /^i  EGGraff  Diut  3  (1829), 
405 Z'.  FDiei  Jahrbuch  f.  rom.  und  engl.  litt.  8  (1867),  1 — 13  =  Kleinere  arbeiten 
uml  re<^ensionen    (1883)  s.  224 — 234.     PMarchot    Les  gloses    de    Vienne  (1895). 

15  —  Wn.  3355.  [H.  §  49.  P.  332.]  [612 

1761  (Theol.  863;  hl.  1*  ex  libris  Sebastian!  Tengiiagel  I.  V.  D.  et  cses.  Bibliothec; 
dem  einband  nach  vielleicht  ans  Monsee  stammend)  in  duodez,  xjhs.,  243  bll.  (182 
und  201  doppelt  vorhanden;  nach  8  und  nach  122  fehlt  mindestens  je  eine  läge), 
davor  ein  unsigniertes  mit  bemerkungen  über  die  goldene  zahl  saec.  xv.     die  lagen 

20  verteilen  sich  folgender  mafsen :  1 — 8  (1.  2.  7.  8  zn  elf  3 — 6  zu  vierzehn  Zeilen). 
9 — 16  (dreizehn  Zeilen).     17—24  (18.  23  einzeln;  19^ — 22  dreizehn,   18.  19*.  23 
zwölf    17  mid  24    elf  Zeilen).      25 — 33   (28  einzeln;    elf  Zeilen).      34 — 41    {elf 
Zeilen).      42 — 49    (42^ — 47*    siebenzehn,     42*    und   47*^ — 49    sechszehn    Zeilen). 
50 — 57    [dreizehn    Zeilen).     58 — 63    (dreizehn    Zeilen,    nur  59*    wegen   ende  von 

25  Numeri  zwölf  zueilen).  64 — 73  (65 — 72  dreizehn,  64  und  73  vierzehn  Zeilen). 
74 — 82  (80  einzeln;  dreizehn  Zeilen,  aber  75.  77.  78.  80.  81  vierzehn).  83 — 92 
(84 — 91*  und  92  dreizehn,  83  zwölf,  91^  vierzehn  zsilen).  93 — 96  (dreizelm 
Zeilen).  97 — 104  (99 — 104  vierzehn,  97*  und  98'^  fünfzehn,  98*  sechszehn, 
97**  siebenzehn  Zeilen).     105—112  (vierzehn  Zeilen).     113 — 122  (vierzehi  Zeilen, 

30  nur  117^.  118»^  fünfzehn).  123 — 130  (124.  129  einzeln;  vierzehn  Zeilen,  aber 
129*  fünfzehn).  131 — 140  (132.  139  einzeln;  fünfzehn  Zeilen).  141 — 148  (fünf- 
zehn Zeilen).  149 — 158  (150 — 157*  fünfzehn,  149.  157^.  158  sechszehn  Zeilen). 
159 — 168  (sechszehn  Zeilen).  169 — 176  (172.  173  einzeln;  sechszehn  Zeilen,  nur 
172b  wnd  173  siebenzehn).     177—183  (sechszehn  Zeilen).     184—191  (185.  190 

35  einzeln;  vierzehn  zeMen).  192 — 201  (199.  201  einzeln;  vierzehn  zeilen,  nur  200^^. 
201  sechszehn).  201^ — 208  (sechszehn  zeilen,  aber  208*  siebenzehn).  209 — 216 
(sechszehn  zeilen).  217 — 224  (sechszehn  zeilen,  nur  217*  fünfzehn).  225 — 232 
(sechszehn  zeilen).  233 — 239  (234 — 238  einzeln;  sechszehn  zeilen,  238  aber 
dreizehn).      240 — 243    +     dem    auf    den    rückdeckel    geklebten    hl.    (wol    urspr. 

40  ternio ,  da  240  einzeln  ist;  dreizehn  zeilen,  aber  242*^  vierzehn),  die  dif- 
ferenzen  der  Zeilenzahlen  verstatten  aber  keine  Schlüsse  auf  die  composi- 
tion  der  hs.  der  codex  ist  vielmehr  auf  ungleich  liergerichtetes  und  oft  be- 
schädigtes abfallpergamsnt  von  sehr  vielen  ha'nden  geschrieben;  seine  ersten  49  bll. 

41* 


644  Verzeichnis  Der  Hsh.  613 

haben  attch  geringere  höfie  als  die  s-pätern.  wenn  ich  Irotxdem  im  folgenden 
Zusammensetzung  aus  fünf  verschmlenen  heslandieilen  annehme,  so  will  ich  keines- 
ivegs  behaupten,  dass  jeder  derselben  urspi\  für  sich  existiert  habe,  sondern  glaube, 
dass  zwei  selbständige  hss.  (1 — 63  und  97 — 183)  gelegentlich  ihrer  Vereinigung 
5  durch  anderweitige  stücke  in  der  absieht  ergänzt  wurden,  eine  ungefähr  vollständige 
glossatur  der  biblischen  hücher  zu  gewinnen,  zu  dieser  auffassung  bestimmt  mich, 
abgesehen  voyi  den  leer  gelassenen  seilen,  namentlkh  die  abnorme  rcihenfolge  des 
Inhalts  und  die  breite  der  behandlung  von  Deuteron.  32 — 34  im  zweiten  abschnitt, 
alle  fünf  teile  befassen  ausschliefslich  gll.  und  excerpte  [bis  auf  zwei  stücke  bl. 
10  108^.  109*  unabgesetzt),   die  drei  ersten  bringen  auch  deutsche  worte,  die  stets  im 

sim 

context  stehen:  1)  /;/.  1  —  63.  1*  rot  Incipivnt  Glo.se  In  Gene  (IV:  300,  25 
hesilino  unterstrichen  und  versucht  auszuradieren;  8^  endet  mit  bemer klingen  zu 
6,  4,  9*  beginnt  mit  solchen  zu  30,  14),  27^  saec.  xv  am  rande  Incip^  Exod^ 
(XXIV:  323  anm.  3  /.  statt  übergeschrieben:  auf  rasur  von  gisla  b),    44'^  unten 

15  am  rande  saec.  xv  finis  Exodi  Leuit  Incipit  (XLI:  342,  45  /.  quia  b.  50  /.  uo- 
catus  b),  53^  saec.  xv  unten  am  rapide  finis  leuitici  Incip'  Numer^  (EHI),  59* 
saec.  XV  unten  am  ?Ymc?e  Finis  Numeri,  dgl.  59*^  oben  InciTp^  Deutronomius  (LXVIII: 
368,  25  Secunde  b).  bl.  63  nur  obere  blatthälfte,  auf  der  rückseite  urspr.  leer, 
jetzt  mit  einem  stark  verblassten  gebet  und  neumierten  texte  beschrieben;         2)  bl. 

20  64 — 96.  64^ — 90^  sehr  ausführlicher  commentar  zu  Deuteron.  32 — 34  ohne 
deutsche  bestandteile.  90^  nach  ztveizeiligem  absatz  ohne  Überschrift  gll.  zum  p'o- 
log  von  Josue  mit  einer  deutschen  (LX'XYT),  91^DeLibro,  darüber  von  moderner 

Hand  Josue,  gleichfalls  mit  deutschen  gll.  (LXXVI),  92^  De  libro  ivdicv  q  sopthl 
dr  mit  einer  deutschen  gl.  (LXXXVI),   96^  ohtie  Überschrift    tvenige  gll.  zu  Ruth 

25  mit  einer  deutschen  am  schluss  von  and.  dinte  (XCIII);  rest  der  seile  und  96^^ 
leer;  3)  bl.  97 — 183:  zur  anfangspartie  bis  bl.  117^  vgl.  den  dritten  bestand^ 
teil  des  Clm.  19413.  97^  A.  Sub  hiatu  oris  congruo  solo  spv  memoram^  usw., 
über  die  ausspräche  der  einzelnen  buchstaben.  98^  Litteras  quippe  grecas 
inprimis  gadmus  Agenoris  fili^  usto.  mit  den  auf  97^  vorangehenden  zahlenwerteji 

30  und  namen  der  griech.  buchstaben,  98^  Priino  omniü  littere  hebraice  lingue  a 
moyse  inuente  s  usiv.,  99^  Latinas  namq,  litteras.  cariütis  nimpha  usiv.,  99^  Litteras 
&iä  &hici.  philosophi  usw.,  100*  Litteras  quippe  quas  utunt"  marcomanni  usw., 
alles  dies  —  Hraban  ed.  Migyie  112,  1579—1582  oben.  100^— 102^  buch- 
stdbenligaturen  =  Hraban  112,  1581 — 1584,  dazwischen  102*  Animula  nudula 

35  ibis  ad  loca  pallidula  |  frigidaq,  non  ut  soles  dabis  ioca  {die  bekannten  verse 
Hadrians).  |  Artemon.  est  uelü  magis  causa  di|rigende  nauis  qua  celeritatis  (aus 
Acta  apost.  27,  40).  102^  unte?i  rot  De  diversis  vocabvlis  (103*)  Nimpharvm, 
wesentlich  aus  Isidor  8,  11,  97,  rest  der  seile  und  103^  leer.  104*  Istiusmodi 
genus    descriptionis    notae    caesaris    appellat~  usto.    =    Hraban  112,  1581.  82. 

40  105*  über  bezeichnung  der  buchstaben  durch  striche,  105^  and.  geheim- 
schrift,  zahlenwerte  der  lat.  und  griech.  buchstaben,  bedeutung  der  he- 
bräischen buchstaben  (Aleph.  Intpr&at"  doctrina  usw.);  dazu  106^  erläuterung 


Wien  1701  645 

Post  mterptatione  elefiitorum  intcUcgentio  ordo  diccndus  e.  Prima  conexio  c.  doc- 
trina  — 108"  Septimti  conexio  e  ?<5M'.     De.  Talen  t  is  (ro/).     Tria  genera  s  talentoB 

artis. 

usu\  108^  ableset  \(  in  \wei  spalten  iibfr  rrf  in  der  Viiltnrnuii.  Inuentor  ferrarie| 
Escolapi^.  Inuenit  forpices.  |  Ofnev^.  Prini^  plantator  vitv.  |  Cadni^  Inuentor  aeris.| 
5  Chiron  Inuent  niedicine  |  Tirren^  Inucnt  turbarü.  |  Ceres  Iiiuentrix  niola|runi 
&  aratri.  Nomina  ventop  {rof)  lat.  und  deutsch  (MLXIX),  109*  abgesetzt  in 
xwei  spalten  Nomina  Mensium  {rot)  lat.  und  deutsch  aus  Einhard,  daran  un- 
mittelbor  anseht iefsend  109**  A"^or.  ab  oculis  oritur.  Deinde  cadit  in  pectus.  &  p 

tibus.  or 

pectv^  cor  pcn<ferat,  d-araufDc  .im.  Principalib;  virtu(ro/).    Virtutes  animi  sunt  .im. 

10  Prudentia.  Tusticia.  Fortitudo.  |  (T)emperantia  usiv.  HO''  De  Medicina  {7'ot). 
Sagittarii*  quo  e  anagallis.  sucus.  melle  mixt^.  pari  pondere.  &  narib;  infusus. 
Hegma  deducit.  Similit  &  dentiü  dolore  sedat.  Qui  &m  suco  ei®,  cü  oleo  roseo 
mixto  facie  unxerit.  Ab  omnib;  libent  accipit~.  Item  (rot;  111«^)  Leporis  pulmo 
sup  oculos  posit^    dolore    eis  aufert.      Fei  leporis.  claritate  ocuIop.  facit.    &  inmi- 

15  nente  caligine  discutit.  Leporis  sanguis  lentigines  faciei  purgat.  Ite  {7'ot)  Uulpis. 
fei  aurib;  instillat^.  dolore  pfectissime  tollit  (vo77i  ersten   Item    an  aus  Placitus  c. 

a 

2.  3).     Raphanus.  cont  uenenü  unicü  remediü  est.     Ite  (rot)  Ruta.  stomachü  ex- 

a 

citat.  digestione  accömod&.  Aluü  mollit.  bile  extenuat.  uitia  pectoris,  lateris. 
iecoris.  ac  renü  mitigat.    Conficit'  aut  sie.    Rute  uiridis.  vi.  Cimini.  v.  Piperis.  Vi.  Nitri. 

"20  III.  (111'^)  Ciminü  ac&o  prius  macer&ur.  deinde  torr&ur.  &  uniuersa  tunsa.  &  cr&a. 
melle  optimo  mixta  subigantur.  Ac&o  &  oleo  roseo  mixta.  mirifice  capitis  dolorem 
auertit.  Cucurbita,  stomachü  relaxat.  Bibendi  desideria  n  excitat  Sucus  ei®  dolore 
dentiü  mitigat.  si  diutius  in  ore  teneat".  Item  (rot).  Pepo  d&racta  cute.  ac  semine 
iecto  esui  dat^.  stomachi  cöpescit  ardores.     Aluü  leniter  mollit.  coct®  ex  aqua,  cü 

25  oleo.  Ac&o.  melle  iocundissime  sumitur.  Sein  (112^)  in  puluere  uersü.  lomentoq, 
pmixtü.  nitidiore  feminis  cute  pstat.  Canis  cor.  tecü  habe,  siue  &  lingue  ei®  summü 
sub  pedis  pollice.  &  alii  te  fi  latraut.  Item  (rof)  Asine  lax  {sie),  oculis  inunctü 
clarificat.  Asine  lac.  faue  lomento  mixtü.  oms  maculas    de   corpore    eici&.  &  cute 

or 

candidiore  facit  {von  Canis  an  aus  Placitus  c.  11.  12).     Hieronimus.  iiii.  marias 

.SO  ee  confirmat  usw.,  112^  De  .x.  Nominibus  dl  {rot),  auszug  aus  Isidor  7,  1,  De 

diis  gentivm  {rot),  auszug  aus  Isidor  8,  11,  1.  2,  113^  Avgvstinvs  (rot)  Qua- 

draginta  &  .vi.  annis  edificatü  e  templü  hoc  usw.,    113^  Nomina  musarv  (rot), 

114*  De  diuisione  Musice  artis  (rot),    auszug  aus  Isidor  3,  19,  1,    darauf  noch 

Epicerema  est  genus  silogismi,  7'est  der  seile  leer.    114^  verwandtschaftstafel, 

35  115^  verwajidt Schaft S7iamen  mit  deutscher  Übersetzung  (DCCCCXLIX),  116^ 

Xenodochiü    —   Prephotrophiü    {oben    391    anm),     117^    erklärungen    von 

Tisagoga,  Natura,  Persona,  Periormenie,  Catagorie,  117^  Verteilung  des  schöpfungs- 

werks   oMf  die  schöpfungstage  Primo  die  seculi    ds.  lucis  nomine  condidit  angtos 

usw.     118^  De  ornatv.  ecclesiae  (rot)  mit  deutsclten  gll.  (MCXXXIV),    118^ 

40  De  edificiis  {rot,    MXCIII),    De    vasis  {rot,  MCXV),    119'^   De    ferraintis 

{rot,  MCI:  632,  50  Rizza  a.    52  Accus  a.    633,  52  Waganso  a),  120^  De  cul- 


646  VERZEiCHNiß  Der  Bhh.  013—618 

turis  tre  (rot,  MCXXT),  121"  De  animalib;  (rot,  DCCCCLXIV),  121'>  De 
vcfttimfJs  (rot,  MLXXXII*^),  122^  Ornairita  inulifbria  (rot)  ohm  devtscfies, 
mit  Olfactoriola  uasa  odoramcjntorum  abbreehend.  123^  bp(jinnt  qd  sit  amara.  siue 
amor  sit  (/.  a  niorsu)  prinii  hominis  usw.,  excerpi  aus  Jsidor  11,  2,  31 — 37.  4, 
5  3:  es  fehlt  also  zwischen  122  und  123  eine  läge.  123^  Excerptü  de  libro  &hi- 
jnologiarü  ysidori  {rot),  kna'ppe  auszüge  aus  bu^h  1.  2.  3.  5.  6  der  Etymologien. 
126^  (S)iri  &  caldei.  unü  sunt  usw.,  gll.  zum  jyrologus  galeatus  des  Hieronymus, 
126'*  Prima  pars  regü  usw.  mit  einer  deutschen  gl.  (XCIX),  139*  De  parte  se- 
cunda  Samuelis  {rot),  gleichfalls  mit  einer  deutschen  gl.  (CXVIII),  150^  über  iii 
10  regü  {rot,  CXXXII),  160"  ohne  über.<^chrift  das  vierte  bucJi,  164*  De  plogo  para- 
lippemenon,  De  paralipemenon  .  .  .  ,  165^  De  ii  parte  (alle  diese  Überschriften  rot), 
168*^  De  prologo  salomonis  (rot,  CCXXVI)  imd  108^  De  libro  puerbioE  .  .  .  (rot, 

CCXXXVII),   176^  De  libro  celtn  q  grece  ecdets  latine  ccionator  (rot),   \11^  De 

cantico  canticoE  .  .  .  (rot),  181*  De  libro  sapientie  {rot,CCLiVI),  untere  hälfte  von 

15  183t>  leer;         4)  bl.  184—216.    184*  De  actib;    apostolom  (rot),    196^  De  epla 

iacobi,  De  epla  p&ri  {beides  rot),  197'^  De  ^pla  p&ri,  De  prima  epla  lohannis  (bei- 

de 

des  rot),  197'^  De  .ii.,  De  tercia,  De  epla  iu,  De  epla  pauli  ad  romanos  (alles 
rot),   198^  ad  corindios  (sw;  rot),   199*  D  u.  ad  eosde  (?o/),  199^  ad  galat*^  (rot), 

es 

200*  Ad  effesios,  Ad  philip,  Ad  thesalonic,  Ad  eosde  ii.,  Ad  colocens  (alles  rot), 

20  200^  Ad  tloteü,  Ad  eunde  ii  (beides  rot),  201*  Ad  titiim,  Ad  philemomonem 
{sie;  beides  rot),  201^  ohne  Überschrift  gll.  zu  Matthaens,  208*  De  marco,  209* 
De  Lvca,  212*  In  ev  iohannis.  214^  unter  der  Überschrift  De  vestimtis  sacerdo- 
talib;  — 216**  Hraban  De  clericorum  institutione  i,  14 — 23;  5)  bl.  217  bis 
zum  schluss.     217*  ohne  Überschrift  gll.  zu  den  Psahnen,  241*  unten  Sequit~  ex- 

25  positio  de  epla  ad  hebreos,  242*  unten  Seqvit~  expos  svp  apocalipsn  (sie)  — 21, 
8.  —  MDenis  Codices  mss.  i,  1  (1793),  139  —  151.  HHoffmann  AM.  gll.{lS2(j) 
s.  56 — 59  nach  einer  abschrift  JGrimms.  —  Gr.  3.  Wn.  863.  [H.  §  9.  46.  P.  65. 
469.   S.  0  375—387.  i  507—510.]  [613 

21T1  (Jur.  can.  81)  in  folio,  ixjhs.,  52  blL:  eine  CanonensammliDig ,  welche 

30  Maafsen  Gesch.  s.  S21  ff  genauer  beschreibt,  darin  zic  anfang  ivenige  deutsche 
interlinear  gll.  (DCVI).  auf  den  beiden  spalten  der  (urspr.  leeren)  Vorderseite  des  er- 
sten blattes  INCIPIT  glosa  de  uerporü  sedulii  {vgl.  Wiener  Sitzungsberichte, 
hist.-phil.  Masse  96,  540)  mit  einigen  deutschen  contextglL,  denen  aber  in  der  er- 
sten spalte   auch   and.    nichtsedulische  beigefügt  sind  (DCCCXLIV).     52*^  gesam- 

35  melte  gll.  zu  Arator ,  ebenfalls  mit  fremden  und  wenigen  interlinearen  deutschen 
(DXXXV)  gemischt.  [614 

!3!3S7  (Jur.  civ.  290;  auf  dem  vorsatzbl.  Iste  libellus  attinet  venerabili  moua- 
sterio  sancti  Quirini  in  Tegernsee)  in  quart,  xiii  jhs.,  34  bll.,  genügend  beschrie- 
ben Tabulae  2,  40/".'    auf  der  letzten   seile   von  einer  hand  des  xiii/xiv  jhs.  vier 

40  lat.  hexameter  über  fischnamen ,  denen  deutsche  gll.  übergeschrieben  sind 
(DCCCCXXXIV).  —  EBöcking  Corpus  legum  sive  Brachy log us  juris  civilis  (1829) 
p.  Lxxxviii.  FJMone  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vor  zeit  8  (1839),  98.  — ^  [P. 
427.]  [615 


Wien  1761—2524  647 

2276  (Philol.  6)  in  foUo,  xiv  jlus.,  201  hll.  {vorn  ein  loifjezähUes  leeres,  nach  43. 
115.  \Q1  je  ein  inigexähltes),  jede  seile  vierspaltig :  das  erste  Salomonische 
(jl ossär  viit  einer  rci/w  deutsciier  gll.  im  context  (MCLXXVal).  die  lal.  lern- 
mala  sind  hi^  auf  wenige  seilen,  -wo  das  vergessen  wurde,  rot  unterstrichen,  schluss 
j  bl.  201^  oboi ;  die  rück^eite  diesem  hlattes  ist  unliniert  mid  leer.  ^  Sal.  9.  von 
EOaraff  Dint.  3  (1829),  415  bezeichnet.  [P.  389.]  [616 

240O  (Philol.  167;  ans  Heil  ige  nkreuz,  s.  u.)  in  qunrt,  xiijfts.,  129  blL:  bl.  1^  ß' 
(1»  7iur  die  federprobe  saec.  xiv  Non  mala  plaiigere  iiec  bona  querere  differat 
vUus  Hora  sit  vltima  quam  sibi  proxima  seit  bcne  nullus)  die  elf  bücher  des  Sum- 

10  niariuni  He  in  riet  mit  nietriscliem  und  prosaiscJiem  pvlog  (DCCCCXXXVIIA. 
DCCCCXXXVIIIa2  mit  nachtr.  bd.  3,  723  zu  249,50).  die  deutschen  contextgll, 
die  häufig  mit  roten,  manchmal  zugleieh  mit  schwarzen  accenten  versehen  sind,  be- 
ginnen II,  15  bl.  28*,  werden  aber  erst  von  in,  3  bl.  32^  an  ständig,  jüngere 
hände  haben  einzelne  worte  vielfach  unterstrichen  oder  corrigiert.     bl.  126^  Explicit 

15  sumniariuni  heinrici,  darauf  nach  zwei  leeren  zueilen  Incipiunt  expositiones  quarum- 
dam  herbanmi,  ein,  afyhabetisches  lat. -deutsches  kräuterglossar  (MX),  an  dessen 
schluss  bl.  129^  eine  and.  hand  die  leoninischen  hexameter  geschrieben  Jmt:  Ex- 
plicit iste  liber  sit  ab  omni  pondere  über.  Scriptor  queso  mali  nos  ditans  munere 
tali.  Sit  quoque    fraudator  sons  eius  et    inficiator.    Coram  diuina   cui  scriptus    est 

20  matre  maria.  Amen.  bl.  129*^,  früher  einem  holzdeckel  aufgeklebt  gewesen  (der 
jetzige  schweinslederbd.  der  hs.  stammt  aus  dem  j.  1753),  enthält  unter  and.  feder- 
proben  dreimal  den  eintrag  Iste  liber  est  monasteri]  sce  crucis.  der  codex  besteht 
bis  bl.  120  atis  sechszehn  je  am  schluss  rot  signierten  lagen,  von  denen  die  vierte 
(zwischen  bl.  24  und  25)  mit  dem  ende  des  ersten  und  dem  grasten  teil  des  zwei- 

25  ten  buchs  (i  De  interiectione  bis  ii,  12)  jetzt  fehlt,  die  läge  121 — 128  entbehrt 
der  Signatur,  6/.  129  ist  einzeln. —  ^G^G^-ayfDm^.  3  (1829),  235— 266.353— 356. 
HHoffmann  Sumerlaten{18S4.)  .s\  1— 24.  —  Hs.  2.  Pfl.  2.  Wn.  167.  [P.  413.]  [617 
3524  (Med.  219)  in  klein  quart,  xiii  jhs.,  134  bll:  1)  bl.  1 — 60,  die  von 
einer  hand  des  xv  jhs.  als  1 — 61  (55  wurde  nämlich  übersprungen)  gezählt  sind. 

30  aber  auch  diese  Jis.  ist  nicht  einheitlich,  sondern  setzt  sich  aus  mindestens  zwei 
urspr.  verschiedenen  teilen  zusammen:  a)  bl.  1 — 14  [ein  quaternio  und  ein 
ternio).  1 — 7*^  lat.  recepte,  1^'^ — 11^^  lat.-deutsche  kräuternamen  (MXXI), 
beides  zweispaltig  von  derselben  hand  geschrieben,  der  rest,  urspr.  leer,  ist  auf 
11*^ — 12*^  von  einer   hand  des  xv  jhs.  zum  eintrag  eines  lat.  regisfers  über  die 

35  ganze  hs.  1)  benutzt,  das  auf  dem  später  zugefügten  einzelnen  bl.  134  zu  ende 
geführt  wird.  12^ — 14^  (einspaltig)  nachtr ag  des  zweiten  Schreibers  der  hs.  h) ; 
b)  bl.  15 — 60,  gut  beschrieben  und  analysiert  von  JHaujjt  Wiener  Sitzungsberichte, 
hist.-phil.  klasse  71,  466  yf.  bl.  15 — 24.  25 — 32  (zwei  lagen)  Arzneibuch  des 
Bartholomaeus  von  zwei  Schreibern.     33=^ — 41''  anfayig  einer  mhd.  Übersetzung 

AO  des  Macer  (JHaupt  aao.  530/").  41^ — 44*^  fortsetzung  des  Bartholomaeus, 
dazu  nachtrag  auf  12'' — 14*^.  44^^ — 51^  lat.  recepte  von  der  gleichen  hand. 
52*  von  einer  hand,  die  der  in  hs.  a)  sehr  ähnelt,  Incipit  lib.^  sanitatü.  59* 
lal.  über  urin  und  recepte  von  mehreren  händen;         2)  bl.  61 — 133,  von  ver- 


648  Verzkichnis  Der  Hss.   618— Gl 9 

schiedenen  händmi,  nur  lai.,  in  den  Tahulis  genügend  beschriebeti ;  d/in  Inhalt  dü- 
ser hs.  hat  übrigens  eine  hand  des  xy  jhs.,  nachleni  beide  wdices  vereinigt  v)aren, 
auf  eine  ausradierte  stelle  des  blattes  60*^  eingetragen,  auf  dem  obern  rande  der 
bll.  V\  2*  endlich  verzeichnete  eine  hand  de^s  xiv/xv  jJts.  die  teilweise  vjider  aus- 
5  radierten  Hexameter  Oscito  sternuto  singulto  nauseo  sterto*.  TusbIo  suspiro  screo 
niastico  glucio  meto  mit  den  übergeschriebenen  deutschen  gll.Gewe  nyse  Gysse 
wele  Ruze  huste  sufce  resche  kuwe  Sünde  robze  und  darnach  den  9 
Hexameter  über  die  tiernamen  (doch  ist  das  wort  Martarus  gänzlich  ausradiert), 
gleichfalls  glossiert  (DCCCCXXXIV).  —  auszüge  des  kräuterglossars  gab  EG  Graff 

10  Diut.  3  (1829),  340,  vollständigen  abdruck  veranstaltete  HHoffnmmi  Sumer taten 
(1834)  s.  53-59.  —  Pfl.  4.  [P.  451.]  [618 

253S  (Nov.  302)  in  duodez,  xiijhs.^  143  bll.  (neunzehn  lagen  und  das  einzelne  bl.  143: 
m  den  lagen  58 — 63.  64 — 67.  137 — 142  sind  je  zwei  bll.,  in  den  lagen  68 — 74. 
75 — 81.  122 — 128  ist  je  ein  bl.  ausgeschnitten):    nach   einem  astrologischen 

15  tractat  und  der  sphaera  Pythagorae  2^  unten  die  rote  Überschrift  Incip 
liber  Meclicine,  dessen  Prologvs  3***  wörtlicli  aus  Isidors  Etym.  4,  3.  4 
stammt,  Z^  In  nomine  domini  incipit  liber  diete.  rote  Überschriften  4*  De  tri- 
tico,  4^  De  ordeo,  5^  De  pomis,  5^  De  piris,  De  glandibus,  6*  De  castaneis.  De 
lactucis,  6^  De  apio,  7^  De  petrosilino,    7^  De  emca.  De  porris,  8^  De  feniculo, 

20  De  menta,  9*  De  malua,  De  lapa,  9^  De  rapa,  10*  De  cepis,  10^  De  rvta,  De 
cimino,  11*  De  aneto,  De  pipere,  11^  De  ouibus,  12^  De  ceruina  carne,  De  le- 
porina  carne,  De  lacte,  13*  De  butyro.  De  caseo,  13^  De  uolatilibus,  14^  De 
Ovis,  De  piscibus,  15*^  Expliciunt  excerpta  dietarum.  es  folgt  De  f  letotomia.  Fleo- 
tomia  continet  in  se  cirorgiam.  quod  est  initium  sanitatis  usw.,  woran  19^  jt?rae- 

25  sagia  tonitruum  für  die  einzelnen  monate  [verschieden  von  Beda  1,  387)  sich 
schliefsen.  20*  Prognostica  de  uariis  infimiitatibvs.  (20^)  He  ualitudines  in- 
fra  Scripte  nulluni  habent  remedium.  nee  uUum  querunt  auctorem  medicine  in 
quibus  talia  signa  uisa  fuerint  usw.  23^  Prognostica  infirmi,  24*  Progno- 
stica infirmi,  De  diebus  timendis,  26*  Cataplasma  ad  omnes  febres,   dann 

30  In  christi  nomine  incipiunt  experimenta,  eine  recept Sammlung  bis  44*,  wo 
unter  der  Überschrift  Item  experimenta  eine  zweite  folgt,  ivas  von  55^  an  steht, 
ist  in  den  Tabulis  der  Hauptsache  nach  richtig  angegeben;  ich  bemerke  nur,  dass 
die  receptsammlung  ^1^  ff  vorn  unvollständig  ist,  dass  120^  unter  dem  titel  De  na- 
tura infantum    ein   stück   aus  Beda  (1,    397)    eingeschoben    wurde,    dass    endlich, 

35  13 2^ — 136^ fortlaufend lat.-deutsche  kräuterna m e n (DCCCCXXX VII A anhang a. 
MXXIII)  verzeichnet  sind:  die  initialen  der  tat.  ivorte  sind  meist  rot,  selten  schwarz 
mit  roter  Verzierung,     aber  die  recepte  der    hs.    enthalten  gleichfalls    nicht   wenige 

*  der  hexameter  Oscito  sternuto  singuicio  tussio  sterto  (darauf  zwei  rot  geschriebene 
Zeilen  ausradiert)  mit  den  den  drei  ersten  verben  von  and.  hand  übergeschriebenen  gll, 
gaine,  nivse,  hezche  auch  in  der  Innsbrucker  hs.  474  (aus  dem  karthäuserkloster  Snals) 
saec.  xni  bl.  46^  (FJMone  Anz.  f.  ktmde  der  teutschen  vorzeit  7  (1838),  602  [F.  336]); 
vgl.  ferner  Anz.  usw.  6  (1837),  436.  oben  nr  241.  Archiv  der  gesellschaft  10,  626  und 
Gll  3,46  a7im.  8.    Schmeller  BWB  P,  913/.  973.  1184.  2'-,  568, 


Wien  2524  —  2532  649 

deutsche  ivorfe  i>fi  contcxi  oder  am  rande,  die  wh  hier  •xusamruemielle.  27*'  Ad 
dolorem  stomachi  ....  Ceiitenodiani  .i.  AVögebrote.  28*  Ad  auriiim  dolorem. 
8imphoniace()  b'ilse.  29»  Ut  mulier  cito  pariat.  Artemesiam  ()  b'iböz.  33"*  Ad 
febres  quartanas.  Origanmn  ()  dosto.  84"  Similiter  et  brionie  hündeschürbez 
ö  nid  ix.  35^  Ad  (35^)  emorr^idas.  Accipe  mentastrumO  vismiinzii.  39^*  Ad  strin- 
gendum  omnem  Huxmii  sanguini.^.  folium  enule  ()alant.  43'' Ad  pleuri^'n:.  herba 
que  uocatur  Waldo  bibe  cum  luelle.  49*»  Ad  uomitum  restringendum.  Nepitam 
.i.  Simiza.  50*  Ad  tinea'^  capitis.  Accipe  lauendulam  .i.  lauendel.  GS**  Ad 
hominem  in  quem  coluber  intrauit.     Basiliam   .i.  n'iadelger.      70*  Ad  correntiam. 

10  Radices  tormentille  .i.  fricwrz.  80'"^  Ad  dolorem  pulmonis.  1  iecoris.  et  ad  tus- 
sim.  Tolle  pensum  untie  citewares.  vntiam  ingebers.  similiter  untiam  piretri. 
dimidiam  untiam  liquiricii.  semen  aneti  .x.  drag(80^')ma'  .x.  dragma^  chumine". 
86*  De  bis  qui  uicio  cerebri  insaniam  patiuntur.  Accipe  agrestem  churbez- 
s  a  m  e  n .  u  n  d  e    d  i    b  i  n  a  p  h  e  1  e  s  c  h  e  r  n  e  n .     8  G^  Potio   ad  dolorem   pedum .    Tolle 

15  centum  folia  polipodii.  .i.  stein farn.  87*  xAd  prouocandum  urinam.  In  augu- 
sto  epar  hircinum  tolle.  Vnde  sulcez.  et  da  cottidie  laboranti  buccellam. 
87^  Potio  plurimum  ualens.  ...  In  mense  martio.  tolle  partem  unam  Saluie  .ir. 
pait€^  piperi^  et  piretri.  similiter  .ii.  parte^  gingebere^  .  .  .  .  (88*)  In  octobre 
finb    adde   [zu   dieser   potio].     88^  Unguentum  grecum  ....    scozwrce    mani- 

20  pulum  .1.  91'^  Item  [seil.  Ad  dolorem  pectoris]  Accipe  fei  piscis  qui  dicitur  al- 
len t.  109^  Accipe  lapidem  specularem.  id  est  gypsen.  110*  Tunde  acerum 
.i.  gunderebun  ....  Ad  telum  .i.  stecheden.  114*'  Adipem  uituli.  et  came- 
tisson  .i.  andor.  124*  Item  ut  crescant  [seil,  capilli].  Tolle  semen  git  .i.  brot- 
chrut.      129*  Ad  cor.  et  ad  uentrem.  et  caducum  morbum.    Eberwrz    coUecta. 

25  137^  Ad  idem  [seil,  diarriam]  In  hagenbuchun  crescunt  glandes.  ferner  ent- 
hält der  ahschtiitt  Item  experimenta  bl.  117*//"  mehrere  beschwörungen.  drei 
derselbe)!'  teilte  Zupitza  Anglia  1,  \%1  f  mit,  die  übrigen  lauten:  117^  Vt  sorices 
manipulo^  non  noceant.  bas  preces  die  ter.  et  in  tecto  suspende.  (118*)  In  biero- 
solima  mus  non  habitat.    nee    granum  colligit.    nee    congaudet.     Domine  deus  qui 

t 
30  fecisti  celum  et  terram.  tu  benedic  fructös  istos  in  nomine  patris  et  filii.  et  spiritus 

sancti.     Pater  noster  ter  (vgl.  dazu  Cockayne  Leechdoms  1,  397).     119**  Si  equus 

babet  morth.    Sume  gladium  et  incide  ei  crucem  (120*)  in  fronte,  aliam  in  clune. 

et   sie    sume    stercus  bumanum  pone  in  cruces.    protinus  sanus  est.    Item.    Canta 

hunc  uersum  ter.  Vox  domini  super  aquas.  deus  m.  It.  d.  s.  a.  m.  (Ps.  28,  3) 
35  Nunquam  erratus  erit.  124*'  Ad  caducum  morbum.  ad  cadiuam  guttam  res  pro- 
batissima.  Si  aliquis  bomo  ex  gutta  cadiua  ceciderit  accipiat  aliquis  corrigiam  ex 
corio  nouo  ceruino.  et  nodet  uno  modo  (geschrieben  m;  /.  nodo?)  dicendo.  in  no- 
mine patris.  et  filii  et  spiritus  sancti  ligo  infirmitatem  istius  hominis  hoc  nodo 
deinde  ligetur  in  collo  infirmi.  et  abstineat  se  a  uino.  a  carne.  a  muliere.  donec 
40  exanimum  cadauer  uiderit.  et  cum  illo  ad  sepulturam  eat.  et  ibi  corrigia  soluatur 
de  collo  eius.  et  intra  scapulas  defuncti  sepeliatur  dicendo.  In  jiomine  patris  et 
filii  et  spiritus  sancti.  sepelio  infirmitatem  huius  homini*^  cum  ista  corrigia  eo  te- 
nore.  ut  non  tangat  eum  (125*)  ista  infirmita*  donec  istud  cadauer  de  hoc  sepul- 


Gr)('i  Vkrzi:ichni8  Der  Hsö.  010—020 

cliio  icsnr^^al,  Jpso  fjiii  con-i^uiiii  ligauit  si  prcseiiH  esse  noii  jwie.st.  licentiam  i)ot- 
est  (hiro  aliciii  (jiii  dis.soluaL  128''  Tcglie.  neglie.  iiegaline.  ripa.  de  niaro  macu- 
lani  al)  o(;ü1o  faiiiuli  dei  abstergcbant  et  dicebant.  si  est  alba,  si  nigra,  si  est 
mbicunda  deus  ab.stergat.  Sanctu.s  dc^us.  saiictus  fortis.  Sanctus  et  imnortali.s.  nii- 
.")  scivrt'  iiobis.  Agnus  dei  qui  (129«)  .t.  p.  ni.  in.  jiob.  Adiuro  te  niacula  per 
pjihcm  et  filiuin.  et  spiritum  sanetum.  iit  iion  habeas  potestateni  aiiipliv"  Crescendi 
1  manendi.  sed  discedendi.  Absterge  domine  niaculam  ab  oculo  fanmli  dei  sicut 
abötersisti  nuiculas  sancti  viri  tobie.  In  nomine  patris  et  filii  et  spiritus  sancti. 
Ter  dicas.  —  nachdem  in  den   Tabulis  auf  die  (jll.  aufmerksam   (jemachi  war,  gab 

10  sie  PPipfjf  Zs.  f.  d.  ph.  13  (1882),  4.17—4.79  licraus.  —  [P.  440.  452.]  [619 
3723  (Reo.  3325)  in  quari,  x  jhs.,  135  hll.  {sechszehn  unsüjuierte  quaternionen 
und  eine  siebenzehnte  läge,  bestehend  aus  2  doppel-  und  3  einzelblL),  die  berühmte 
hs.  der  Monseer  gll.:  1»  {tirspr.  leer)  mit  notizen  verschiedener  Imnde  beschrie- 
ben, zb.  Candidior  Stella  me  diligit  vna  puella  usw.  saec.  xiii/xiv,   Canticum  cant. 

15  4,  7.  11  saec.  xii,  Anno  domini  Millimo  Trecentesimo  Ixxii]  in  die  Antonii  conf, 
p  manus  fridrici  wistalarij  de  salczburga  saec.  xiv,  Cläre  Virginis  canat  ecclesia 
nüc  pconia  usiv.  saec.  xiii,  Fac  sim^  vt  rasi  d'  libro  sathane  blasi  usw.  saec.  xiv. 
P  rot  In  nomine  scae  trinitatis.  et  unius  deitatis.  Incipit  closula.  de  hebraicis 
nominibus  g.  et  l,   3^  De  locis,  4*  De  diuersis    rebus,  4^  De  gentibus,  De   locis. 

20  iterum,  De  fiuminibus,  5^  De  irisib;  (vielleicht  stand  dahinter  noch  etwas),  De  so- 
lemnitatib;  anni  mit  einer  deutschen  contextgl.  (DCXXVII^  ncLchtr.),  5^  De  uola- 
tilibus,  0'^  De  ponderib;,  De  mensuris,  De  crecis  nominib;,  dh.  bis  hierher  mit  einigen 
kürz'itngen  das  ganze  2  buch  der  Instructionen  des  Eucherius.  da^in  0*^  De 
principatibus  Hieronimi.  Decanus  usiv.,   7*  De  hospitiis.  Xenodochiü  usw.  (.s. 

25  oben^^lanm.),  Expositio.  g.  (vielmehr  hebräischer)  uerhovü.  Adonai  usw.,  7^  In- 
cipiunt  form  ata  epörum  (teilweise  schwarz  nachgezogen)  mit  vier  deutschen  inter- 
lineargll.  von  der  hand  des  Schreibers  (DCV),  endlich  die  griech.  buchstaben  und 
Zahlzeichen.  8*  iinten  Die  mihi  quot  annos  vixit  adä.  Dcccc.  xxx.  &  mortuv^  e. 
&  fuit  in  inferno  p  v.  mil.  cc.  xx.  viii.  annos.  &  liberauit  eü  deus.     (8^)  Quot 

30  s  peccata  ade  in  inicio.  qndo  fuit  in  paradyso.  vii.  Supbia.  quia  dilex  ee  in  sua 
potestate.  potius  (]uä  in  dl  potestate.  ii.  Sacrilegium  quia  dö  non  credidit.  iii.  Ho- 
micidiü.  quia  se  ipsü  pcipitaü  ad  mortem,  im.  Fornicatio  spiritalis.  quia  integritate 
iiltis  serpentina  suasione  corrumpit.  v.  Furtv  quia  cibü  phibitv  comedit.  vi.  Aua- 
ritia.  quia  ille  plus  q  debuit  app&iit.    vii.   Gula.  quia  u&itv    fructü  comedit.  (ab- 

35  satz)  Quot  s  poeno  ade.  vii.  i.  Maledictio  terre.  ii.  Eiectio  de  paradyso.  iii.  Ad- 
uentv^.  in  terra  vile.  im.  Mors  filii.  v.  Labor,  vi.  Mors  corporis,  vii.  Desces- 
^\o  (Vind.  2732  bl.  ll'"^  öess-er  Descensio)  in  infernu.  Quot  peccaü  cain.  filius  adae''\ 

*  eine  and.  fassung  gewährt  der  Einsiedler  codex  319  p.  294:  Septem  poenae  Cain. 
Timor,  tremor.  diffidentia.  dolor  dorsi.  dolor  capitis,  pennitas  lacrimarum.  Instabilitas. 
Septies  peccauit.  Non  iuste  diiiisit.  Inuidit.  dolose  egit.  occidit.  mendaciü  dixit.  desperauit. 
Non  poenituit;  wider  eine  and.  Neues  archiv  17,  250.  der  Wiener  text  schöpft  aus 
Hieronymus  brief  xxxvi  (Vallarsi  l,  164).  vgl.  auch  unsere  nrn  218  s.  134,  648 
6Z.  Ü6b. 


Wien  2532—2723  651 

VII.  I.  Non  recte  diuisit.  ii.  Tnvidit  frl.  iii.  Dolomo  ogit.  iit  eam'  in  agrü.  mr. 
Intfectio.  vt  csurrex  cain.  v.  Mtitvs  l\  vt  nescio.  vi.  Desporaü.  \\t  maior  e  iiii- 
(juitas  nioa.  vii.  Non  poonituit.  vt  uagus.  HiH'  s  uindict«^  sup  eü.  vii.  i.  Intro- 
gatio.  vt  ubi  e  fr  tuv^  ii.  Maalcdictio  (.v/c).  vt  malcdictv"'  eris.  in.  damit  bricht  das 
5  sfiiek,  ivelehes  ähnlich  in  Bedac  opp.  ed.  Co/.  3,  495  steht  {vgl.  auch  WSchmitz  Mi- 
scellanm  Tironiana  1890  s.  29),  ah,  es  folgt  nur  eitie  federprobe  von  and.  hxDid 
{saec.  xii).  /;///  /;/.  O''  {anfanij  der  Aweiten  läge)  beginnen  die  gll.  unter  der  roten 
fibei'schrift :  Incipiunt.  closae.  super,  uetus.  et.  nouvni.  tes  tarnen  tum.  brcuiter.  ex- 
cerptae.    singulariter.    de.    diffieilliniis.    uerbis.    Inprimis  sup    j)logü  Geneseos,  und 

10  zwar  9*  vnr  Genes-is  (VIII:  304,13  giposij  g  mit  rasur  aus  p  corr.h.  32  Sub- 
icite  erigtt  b  10«  (s.  Vind.  2732).  305,  11  .i.  hosanestila  b  \l\  40  pilicce- 
mes]  das  erste  e  atif  rasur  b.  306,  39  cremizAinga]  i  angehängt  b.  308,  42 
vuezti  b.  309,  5  givuinne  auch  b.  28  slenimir  und  chuninges]  beide  i  angehängt  b. 
anm.Xh  Auguriari  auch.  b.     310,9  mQ\m\^GMu\\  angehängt  b.     12  vuaz  &.     anm.  ^ 

15  Quid  auch  b).  16^  Exodus  (KXXlll:  328,  34  zidennidanentigin]  das  zweite  i  an- 
geMngt  b.  329,  38  chopha  b.  331,  26  Polim&o  b.  43  In:  marginib,  b,  rasur 
von  0.  65  linpmoh]  u  cms  rasur  b.  333,  5  Sagü:  b),  18*  Leviticus  (XLIII: 
348,  12  Onocratulü  b.  349,  12  chuhmara]  das  erste  a  angehängt  h.  350,  16 
ph^astrej  s  mit   rasur  aus  1  corr.  b.      19.  24  gitunihhot,    gitunihhotiv]    beide  mal 

20  das  zweite  i  angehängt  b.  28  animalij  das  erste  i  imd  zweite  a  angehängt  b.  351, 
4  uoqumilun  b),  19^  Numeri  (LVI:  359,  41  leidsemi]  das  letzte  i  angehängt  b. 
360,  38  vor  phl^edes  rasur  zweier  buchstaben  b.  361,  45  gih6ntost|  das  erste  t 
aits  ?s  radiert  b),  20^  Deuteronomium  (LXIX:  368,  32  nisnid&]  i  angehängt  b. 
370,  52  tunichos  desgl.  b.     372,  41   givueran  b.     53  givurumita]  das  zweite  i  an- 

25  gehängt  b),  21^  Josue  (LXXIX:  377,  48  meriminnono]  das  zweite  i  an- 
gehängt b.  379,  32  fehlt  V8quä  h  22''),  22^  Judicum  (LXXXVIII:  384,  13 
dahiner|  i  angehängt  b),  23*  Ruth  (XCIV),  Regum  i  (CHI:  396,  18  vuintrun- 
chaniu  b.     397,  65/"  vueuer&a.  b.     400,   19/'  gisihhirota]  a7n   ersten  h  radiert  h. 

44  mvöta  b.  404,  20  Cai'igarü,  dann  Idevie  rasur  b.  405,  16  Inq&asti  b.  33 
30  uasalchalp  b),  26*  Regum  ii  (CXIX :  417  amn.  21  In  longinqum]  g  aus  1  ra- 
diert b.  418,  31  F'agm  b.  40/'  irteili  mir]  am  zweiten  i  radiert,  das  letzte  an- 
gehängt b.  419,  55  spenitaj  i  angehängt  b.  420,  56  vuaz  b.  421,  30  ungihito] 
das  zweite  i  angehä}igt  h.  56  ff  arahari.  1  phlumari]  die  beiden  letzten  a  angehängt 
b),  27^  Regum  in  (CXXXV:  433,  12  scinitj  das  zweite  i  angehängt  b.  51  ten- 
35  ninvn|  i  angehängt  b.  434,  47  himilezinj  das  zweite  i  angehängt  b.  435,12  aua- 
sluoch]  das  zweite  a  angehängt  b.  41  gisnitanero]  das  zweite  i  angehängt  b.  436, 
35  gigozanen]  o  aus  corr.  b.  437,  49  leimigivj  das  mittlere  i  angehängt  b.  6U 
hinter  Corruptus  aer,  das  nach  438,  27  steht,  ist  ein  stück  pergamerit  ausgerissen; 
aus  dem  über  r  von  'der  mit  nachtragzeiclien  befindlichen  1  ersieht  man  aber,  dass 

1  u  o  min 

40  auch  b  die  gl.  suht  oder  eine  ähnliche  besafs.  438,  65  vuernivuas]  I  angehängt  h. 
440,  1  ArmaintariüJ  über  dem  erstell  m  ras^ir  eines  dbbreviatur Striches  b.  15  iu- 
ninoh]  das  zweite  i  angehängt  b.  441,  1  givu&un  b.  amn.  20  Non  fehlt,  tceil  ein, 
stück  pergameni  fmigerissen  ist  b.     47  uribundus  b,  F  abgerissen),  29*  Regum  iv 


652  Verzeichnis  Der  Hss.   620 

fC'XLVIII:  450,  49  leiminaj  das  zweite  \  amjelmngt  b.  451,  21  istdirgisunti  h. 
50  Houmari|  a  nnfjplUlnrjl  h.  452  amit.  16  Infuridit  auch  h.  453,  1  Suirmias]  s 
ans  rasur  h.  454,  31  aftrostiin|  das  p.rste  t  aus  f  radiert  h.  455,  30  unt^cha- 
niii|  a  arujrliJJnfji  h),  30^  '(inier  der  Überschrift  Item  .im.  libros  ein  anJia?irj  zu 
5  allen  ricr  büchcrn,  dessen  fjll.  {s.  bd.  1,  399  anm.  7)  den  nrn  CHI.  CXIX.CXXXV. 
CXLVril  einverleibt  tvurden  (399,  20  harmisota]  i  anyehünfjt  b.  402,61  liutpth  6. 
434,  1  giprieuida  b),  31^  Paralipp.  i  (CLVIII),  32*  Paralipp.  ii  (CLXIII),  33* 
Esaias  (CCLXXIX:  592  amn.  7  /.  bcd  statt  bd.  46  zurliistliti]  da^'^  ziveite  1  ans 
h  radiert  c.     599,  28  uvolapizautenio  c.    600,  6  carminodu"J  i  angehängt  c.    602, 

10  49  firphhan|  das  :.weite  h  auf  rasur  c.  605,  9  huoniriner  c.  606  amn.  29  Agger 
aus  Aggeri  radiert  c  609,  13  legar]  r  aus  1  radiert  c.  38  Dispdere]  das  erste 
0  auf  rasur  c.  611  amn.  15  serrentia  auch  c.  612,  16  Cflatili]  ili  auf  rasur  c. 
27  fliozenten]  z  auf  rasur  e.  62  Quercus]  r  auf  rasur  c.  613,  70  licamino  c), 
38^  Jeremias  (CCXCI:   628,  10  ursuochari]  i  auf  rasur  c.      630,  42  opdahi  aus 

15  opdahuii  radiert  c.  632,  12  f&irinsun  au<}h  c.  635,  2  vnzin  c.  15  Expgcscon- 
tur  c),  40b  7%r6m'  (CCXCV:  638,  1  /'  df  c),  41^  Ezechiel  (CCCI:  641  a7?.«z.  3 
dissertus  auch  c.  644,  42  Vmbilicv^]  v^  vielleicht  mit  rasur  aus  o  corr.  c.  645,  2 
virsaztos  r.  68  uirra  c.  646,  27  Calumniabant"]  das  letzte  a  aus  u  ?'a6/.  c.  649, 
58  Innminosis  c),  44^  Da^ie/ (CCCXI :  657,  44  D&runcasse:  c,  rasur  von  t.    658, 

20  23  Vt  ioso8a  auch  c  44^.  059,  3  froniscoE  c.  26  Domos  c.  44  Statua]  das 
zweite  a  aus  o  cor/*,  c.  060,  48  Napta]  das  zweite  a  aus  corr.  c.  662  awwi.  7 
,^^«  ^%e?z.  663, 47  nivuisotauemo  c.  664,  33  Condemnauf  <?),  46^  Oseas (CCGXYll : 
667,  57  pisviiihhuii  c),  JoAe/  (CCCXXII),  47^  Arnos  (CCCXXVI),  47^  Abdias 
(CCCXXXI),  Jonas  (CCCXXXIV),    48^  Micheas  (CCCXXXIX:   679,  1  giunuro- 

25  viütvuirdis  c),  48'^  Nahuni  {CCCXLU:  680,18  Cocineis  c),  Habacuc  {CCCXLIY : 
082,  21  f  vuimedo  in  vuimido  corr.  c),  Sophonias  (CCCXLVII:  683,  18  unchun- 
dimo  scheint  in  unchundemo  corr.  c.  27  Attenuabit]  b  aus  u  corr.,  nach  dein 
'Wort  rasur  c),  Aggaeus  {Q'Q(JKLiYK),  49^  ZacMrms(CCCLI:  687,  17  ConsertST  c)^ 
49^  Malachias  (CCCLIV),    Job  (CCXII:  499,  53    Cunabilis  c.      67  iTechit]  chit 

30  auf  rasur  c.  72  Membran i s]  b  aus  p  radiert  c.  500,  20  /.  Os.  501,  24  Nece- 
sarii  c.  502,  3  /"  gispriuzit]  z  auf  rasur  c.  506  amn.  1  Obrice  c.  507,  6  Ui- 
brabit]  das  ziueite  b  aus  u  corr.  c),  51^  Psalmen  (CCXXI:  521  amn.  1  Fin  c. 
522,  18  scudsuohho]  das  erste  s  aus  c  corr.  c)  mit  den  54^  angehängten  Canticis 
Ezechiae (CCLXXX),  Annae(CYl'.  406  <^7im.  8 Cticiscent  auch  c),  I/aöacwc (CCCXLV) 

35  imdMoysi  (LXX),  Para^o/oe  (CCXXIX :  528,  32  ratussaj  c^as  zweite  a  ai<s  co?t.  c. 
42  snarahhun  c.  532  aw?/?.  13  hintscrenchiger]  beide  i  angehängt  c.  536,  49  gi- 
vuizanetem^]  a  aus  ?o  corr.  c.  65  int:ehanlih]  rasur  von  1  c.  537,  56  ruomili- 
ner]  das  erste  i  angehängt  c),  57^  Eccles.  (CCXL),  58*  Canticum  cant.  (CCXLIX: 
bbO  armi.  1  Acubitu  auch  c.     551  anm.  9  Grater  auch  c),  58^  *S'a/?ie??^m(CCLXI: 

40  558,  55  f  uvazarlihhiu  c),  59* Eccli.  (CCLXXX:  563,  44  anacherran  auch  c.  564,  5 
erciti  c.  568,  60  zintrinnanne  auch  c.  oll  aiim.  17  goumaiiimit]  nur  dxis  ziveite 
i  angehängt  c.  72  uvistuö  c.  572,  16  Denotabit"  c,  b  aus  u  cwr.  577,  51  /.  c 
62*.     582,  19  Scuptis  c),    63*   Tbftias  (CLXXXVI:    476,  28  Memoraiit]  n    aus 


WiKN   2728  6;"i:{ 

rasur  <:  477,  17  hinttituont  iiheu/e-'irhr.  c  45  Niidis  r.  478,  30  vmiiioit  viir& 
nucft  c),  G4^»  JKflit/f  (CXCIII:  482,  08  Maoatcs  r.  484,51  MagniHni(.a|  t-  aus  1 
radiert  c.  55  uptnnu;haini  '////"  rasur  c),  (55»  Esdrac  i  (CLXVIII :  471,  'M)  I.  c 
()0^)  ))iit  ei/icin  anJi<in(j  (S')^  uns  Em'liicl  (C^CCII:  G5;j,  28  untsceilont  auch,  c), 
5  ()[)^  Esther  (CCI:  490,  17  viiii)LcarMuui  r.  G2  untin  ühcnjeschr.  c.  491,  42  zisto- 
rituverdam  c.  72  potiiscoftin|  a  aus  corr.  r«),  00^  Macmh.  i  (CCCLVII:  090,  2 
/.  r  00*^.  10  uornentigi  auch  c.  091  a//;;/.  1  Disps'is  c.  092  <:/?i7y/.  5  ühercjeschr. 
auch  c.  55  /f/<//  r07'>),  0S»>  J/öcm/;.  ii(CCCLXIV:  098,  09  hintstuontome.s|  das 
erste  o  r/^^.v  ro/r.  r.  700,2  notfriuiit |  f ri  aus  in  corr.  c.  701,  25  firronteii  auch 
10  f.      702,  20   viiordan]  rd  aiis  corr.  c     703,  40  ignitis]  t  ans  1  radiert  c.     704,  42 

uolch  auch  c),  11^  Acta  apost.  (CCCXCII:  741,  33  pisphho  c  742,  41  eidfe^ti- 
iiiinto  c  72^  743,25  /.  Magnificabat.  744,  29  pihap&uiw.  745,  47  xpstana- 
nian  c.  anni.  8  Galigas  cmch.  c.  747,  02  opananasehaiit  c.  749,  0  :  mögen  c.  751, 
49  i)uritum  c.     754,  3  Hemauerat  c),   11^  prolog  %u  Epistolae  canonicae  luid  Jaco- 

lö  husbriefiCCCCl^XNlll:  784.amu.l  streiche  c),  1 S^ Epistola  Petri i  {CCCCI^XXJ: 
788,  14  nisegitun  iibergeschr.  c),  IS^  Epistola Petrin  (CCCCLXXVI:  79Sanm.^ 
Uolutab^o  c)y  Epistola  Johannis  i  (CCCCLXXIX),  79^  Epistola  Johannis  ii 
(CCCCLXXXII:  795,  8  Vid&e  :vos  c).  Epistola  Johannis  in  (CCCCLXXXV), 
Epistola  Judae  (CCCCLXXXVIII),  79i>  Äpocalypsis  (CCCCXC:   799,  44  pinpoü 

20  a^ich  c),  80*  Ite  scs  Ysidorus  eps,  ein  zweiter  commentar  ohne  deutsche  gll., 
89^  Canones  (DXCI:  110,  04  vngiuarota  c.  114,  23  i.  portaro  {iibergeschr.} 
auch  c  93^.  110,  58  fehlt  eignü  c  94^  117,  23  Autenticü.  alta  .i.  auctoritate 
plenum  c  95'"^.  121,  2  vngiuvariu  c.  122,  40  Scrinis  c.  58  scheint  unsiipf  zu 
stellen  c.     123,  29  1    liutmari  iibergeschr.  c.      124,  20  und  anm.  zigiseganonno  c. 

25  128,  59  Sstatueris  c.  129,  03  zipitriuganne  c.  131,  12  Quo^modo  c.  15  Singu- 
lariter  c.  anm.  9  Existimat  e.  134  anin.  10  ginidiran]  d  aus  r  corr.  c.  135,  11 
Uicacit  c.  130,5  prieui  auf  rasur  c.  39  uolleistara  c.  53  Satisf actione]  f  aus 
corr.  c),  105^  Gregorii  Dialogi  (DCLXIV:  252,  33  irslaganer]  das  erste  r  auf 
rasur  c),    100^   Gregorii   Cura  (DCXXXVIII:    177,    80  firlazo]    o  in  e  corr.  c. 

30  178,  4  irpurita  auch  c.  179,  3  /.  c  107^.  44  Fau&]  a  aus  o  corr.  c.  182,  14 
untiu  auch  c.  22  gote]  q  aits  corr.  c.  Ol  s.nachtr.  bd.2,  778.  183,  08  Cubutus 
c.  184,  21  vuisi  iibergeschr.  c.  25  furipurt]  oben  am  p  radiert  c.  44  iruaran- 
vuerdan]  das  letzte  r  aus  corr.  c.  185,  Ol  gistiurit  iibergeschr.  c.  180,  49 
Fascinauit]    das    zweite   a   aus   ü   corr.    c.     189,   42    :  zigilocchonne    c.     190,  41 

35  Ptextu]  xtu  auf  rasur  c.  43  virtercheneti]  das  letzte  i  auf  rasur  c.  4.1  f  ana- 
givarton  c.  191,  5  Subigam  c.  12  Expandat  c.  194,  7  Piil(>antiö]  t  aus  s 
ccyrr.  c.  197,  1  virtigilit  c),  113*  Gregorii  Hoiniliae  (DCLXXIV:  270  an7n.  12 
darunter  das  wort  nochmals  von  arid,  hand  e.  270,  1  Fauoris]  a  aus  o  corr.  e. 
292,   24    u.    anm.    gisphhaniu    e.      294,   5  und    59   gisagatem    und    lahhinonto 

40  iibergeschr.  e.  303,  48  ^illenten  e.  304,  1  Amatores]  a  scheint  aus  o  corr.  e), 
119*  Z/i6er  eomitis  (CCCCXCV:  803,  39  gastvuissode  iibergeschr.  c.  800,  35  i. 
niarahscaha  c.     810,  0  chlengontaz  c.     811,  15  vmpiderp  c.     813  anm.  10  über- 

geschr.  bcd.     814  atvm.  10  Coocinü  c.     818  anm.  2  Suberogaueris  c.     819,  42  Re- 


Gf)/!  Verzeichnih  Der  Hss.  C20  — G21 

LU'ioaür  6-|,  123"  l^äap.  patrum  (DCCChXXXU),  1  23'' /^Aora.s- (DCCLV:  363,  19 
loupho I  das  erste  o  aus  cor/:  b),  1 24**  Incipit  S o m n i a  1  U  Über  .sei  D a n i e l i s 
•j)|)liete,  (jrofseu  teils  alpfiahetisch  (jeord^iet,  mit  einigen  deutscJien  interlineargll. 
(D(JXIX),  130*^  Explicit.  Soniuiale.  Daiiielis.  Hacc  h  sortes,  sanctorum.  quae 
5  iiuiiKjLiri  tallujit.  recta.  scrutantes.  bI  cum  ieiunio.  et  oratione.  peraguntur,  132** Ex- 
plicit. Oratio  sei  Martini,  133*Alorat,  Item  aliae  sortes  scorum,  135^  Ex- 
plieiunt  sortes  scö  .  .  .  {7xst  der  subscripiion  und  einige  weitere  zeilen  erlosclien). 
dem  innern  vorder-  und  rückdeckel  eingeklebt  sirid  zwei  pergamenthll.  saec.  xi  ehies 
aus  Beda  schöj^fe^iden  kalendarischen  Werkes  mit  einer  deutsclien  interlinear  gl. 

10  auf  dem  rückwärtigen  fc/.  (DLVII).  —  BPe7^  Tliesaurus  anecd.  novissimus\,  1  (1721), 
319—400.  collation  von  EGGraff  Diut  3  (1829),  172—183.  ANeumann  Über 
einige  gll.  iri  der  Mo7iseer  und  Salzburger  Sammlung  (3  Jahresbericht  des  Mari<i- 
hilfer  realgymnasiums,  Wien  1867).  zur  lautlehr e  MHJellinek  Beitr.  15  (1889), 
412.—  Ma.—Mip.  Mz.  Ma.— Md.  Mf.  Mg.  M.  1.— M.  33.  Wn.  3325.  [H.  §  8. 

15  94.  101.  127.  P.  14.  S.  i  211—498.]  [620 

2^li2  (Salisb.  249)  in  quart,  192  bll.  {die  foliierung  beginnt  mit  2,  davm'  ein 
zu  einem  quartdoppelbl.  gebrochenes  foliobl.  mit  einem  Verzeichnis  der  päbste 
bis  auf  Johannes  ix  und  der  k aiser  bis  auf  Otto  i;  voi'  2  und  voi'  62  ist  ein 
bl.    ausgeschnitten,    133    bei    der   Zählung    übersprungen,    44    doppelt    vorhanden): 

20  1)  saec.  x  bl.  2 — 144,  achtzehn  je  am  schluss  signierte  quate/rnionen  uml  das  an- 
genähte bl.  14:4:,  eine  glossensammlung ,  die  wesentlich  dasselbe  und  in  gUiclier 
folge  wie  der  Monseer  codex  Vind.  2723  {s.  dort)  enthält.  2*  Incipit  de  hebraicis 
nominibus,  4^  De  loeis,  4^^  De  diuersis  rebus,  5'^  De  gentibus,  De  locis  iterum, 
De  fluminibus,    6*  De  mensibus  hebraice,    De  solemnitatbus  {sie)    anni    mit    einer 

25  deutschen  contextgl.  (DCXXVII*^  nachtr.),  7^  De  uolatilibus.  De  ponderibus.  De 
mensuris,  8^  Incipit  de  grecis  nominibus,  8^  De  principatibus  Hieronymus,  De 
hospitiis,  9^  Expositio  grecorum  uerborum,  9^  Incipit  formata  episcoporum  mit 
fünf  deutschen  inteiiineargll.,  die  jedoch  nicht  von  der  hand  des  textes  herrühren 
(DCV),    10^''  griech.  buchstaben  und  Zahlzeichen,    darauf  Die  mihi  usiv.,  auf  11* 

30  ebenso  abbrechend  wie  im  Vind.  2723  bl.  8^.  in  der  nächsten  zeile  folgt  die  rote 
Überschrift  In  nomne  {sie)  sanetae  trinitatis  et  univs  deitatis.  ineipiunt  closa  super 
uef^s  et  nouvm  testamentum  breuiter  excerpta.  cum  dificilliminis  {sie)  uerbis  in- 
primis  super  prologum  geneseos.  nunmehr  IV^  ff  die  glossaturen  VIII  (304,  8 
topazunga]  das   erste  a  aus  o  corr.  c.      32  Subicite  erig&.    artot  a  2^  erig&.  l 

35  artot  c  12^:  auch  in  erig&,  das  ich  früher  irrtümlich  als  lat.  ansah,  liegt  ein 
deutscher  imp.  von  arjan  vor.  50  Aaurä  c.  305,  54  giualach  e.  306,  15  Descen- 
didit  c.  307,  32  Turbasti  auch  c.  47  Som:niator  c,  rasur  von  i  und  das  erste  o 
auf  rasur.  308,  54  Obesas]  b  aus  p  mit  rasur  corr.c.  310,  12  Quid  .  .  .  no- 
strum  c).    XXVIII  (326,  6  vueido  purgi  c.    327,  6  Vesice]  das  erste  e  aus  icorr.  c. 

40  328,  22  Sstrenuis  c.  25  Ere:gione]  rasur  von  i  c.  330,  61  Reeeptaculum  auf 
rasur  c.  331,  26  Polim&o  c.  65  linpruoh]  p  aus  r  corr.  c.  333  an7n.  1  seirpa- 
res]  rasur  von  n  c).  XLIII  (346,  45  steht  auch  in  c  gichnetaniu.  347,  39  Sati- 
fractionec.     348,  12  Onocratulü  c.     27  Upupani]  dm  zweite  ip  auf  rasur  c.     35 


WrEN  2723—27:^2  655 

UeperlilioiU'  r.  -10  Atacus]  cus  auf  rasur  c.  840,29  uiva  r////"  nisar  <■.  ;>;")  KUo- 
ruerit  (*.  45  :üochalaviier  r.  352,  35  |),iuvrt'iin  r).  1A^I(3()1,  45  //.  (inm.  uihoii- 
tos  r).  LXIX  (370,  21 /' uiiipnahtc^'  mtf  idsur  c.  371,34  iinsupridol  prido  über 
luiiie    rou   liiluuie   c.       372,   5   ludicia  c).       LXXIX  (378,   (w    Muttire   auch  c). 

f)  LXXXVIII  (385,  32  Rainmuni  c.  38G,  3  SoUiioritis  c).  XCIV.  CHI  (nach 
397,  37  Antequani  extingueretur  .i.  lanipas.  1  enloti  r  29^  -  .3,  3.  398,  49  :  üii- 
guentarias]  U  aus  u  corr.,  davor  rasur  von  U  c.  53  Focarios  c.  400,  23  gari- 
liho  c.  27  Triumphalein  fomiceiii  r.  401,  49/'  nigiplode  r,  402,  48  Filii  r  31". 
60  Laicos  panes  c.     Gl  luitpth  c.     403,  39  eJter  putilun  c.     404,  21  gichnet]  clin 

10  auf  rasiir  c.  figono]  f  }uä  rasur  aus  u  corr.  c.  44  uiü^empfti  c.  405,  12  j)ilrugi 
auf  rasur  c.  34  ua?;alchalp  6').  CXIX  (416,  9  MucroJ  c  aus  corr.  c.  55  Fa- 
brae  c.  417,  32  Discoperiens  c.  418,  3  hahsn&a]  hahs  aiif  rasur  c.  419,  8  zic- 
galo  c.  42  Noli  c.  47  vntät  c.  420,  46  /"  Magno  opere  porauilo  c,  das  letzte  o 
aus  corr.     421,  21  Uuiciäsitudine  e.     27  Proprior  auch  c  und  nach  421,  55.     30 

If)  vngihito  c.  422,  27  vpstreit  c.  36  Grassatur  0'?ic/i  c).  CXXXV  (433,  24  Pinguos 
boues  c.  36  Bubalorum]  1  auf  rasur  von  ?r  c.  434,  14  .siiitun  auch  c.  57  Tor- 
naturasj  t  aus  st  radiert  c.  66  Fabrefactas]  abr  auf  rasur  c.  436,  5  Atificeni  c. 
437,  3  Coronulas]  a  «ws  o  ewr.  c.  28  uelga  c.  60  aerj  e  aus  v  corr.  c.  438,22 
Impcatio  c,  c  auf  rasur.      54  halpscilti]  bis  zum  zweiten  1  auf  rasur  c.     439,  7 

20  Sicomeros  c.  28  Uoraginem  (g  aus  corr.)  :erdprust  {rasur  von  h)  c.  40  apholtri- 
nenstap  c.  440,  32  Transilieba^t  c.  SSf  Lanteolis  spirilun  (r  auf  rasur)  c.  441, 
20  PedissequosJ  das  zweite  s  und  q  aus  corr.  c.  442,  40  zugila]  a  aus  corr.  c). 
CXLVIII  (451,  18  steht  Prospera  c.  33  Colocynthias  c,  loc  auf  rasur.  452,  21 
statere    [das  letzte  e  auf  rasur)  uuidareiiiemo   phenninge    {(ias  letzte  ii   aus  g  ra- 

25  diert)  c.  34  Sstragulam  c,  r  ai(.9  co?t.  42  aiiiplun:  c.  45  arontij  o  aus  corr.  c. 
48  Incessus]  u  aws  ras^^>•  co/t.  c.  57  Stibio]  b  aus  p  mit  rasur  corr.  c.  ouchsal- 
pun]  0  aus  rasur  c.  453,  2  f  uingara]  uinga  (a  unsicher)  auf  rasur  c.  13  chun- 
d&]  nd  auf  rasur  c.  41  ginichta]  g  aus  corr.  c.  40  unzenungiporanen]  nen  auf 
rasur  c.     51  uordorun]  n  von  jüngerer  hand,  über  u  rasur  eines  Striches  c.     454, 

30  10  houpitpurch]  c  auf  rasur  c.  12  nemerosü  auch  c.  35  gihab&  c,  aber  von 
jüngerer  hand  ist  a  hinzugefügt.     49  Israel  fehlt  auch  c).    CLVIII  (461,  17  E^a- 

to 

7i).a\  A  auf  rasur  d.  43  Obtrectaribus  d.  67  untrlaza  d.  462,  13  Filias  auf 
rasur  d.  23  Thraj^as]  Thra  auf  rasur  d.  463,  11  StibinoB]  b  mit  rasur  aus  p 
coir.  d.     CLXIII  (465,  18  Pasilicam  d.      23  Crea:|cras  d,  c  von  jüngerer  Jmnd 

35  zugesetzt.  39  Tur:ibulum]  rasur  vonrd.  467,35  ostfrischinch]  G?aÄ  zweite  s  aus 
corr.  d.  47  /"Brachium  mennisciustarichi  c^  40*^.  56  zi :  :  :  |  samanne  gihephti  da:| 
am  schluss  rasur  von  n  d.  60  Contionationem  d).  CCLXXIX  (592,  24  zio- 
phani]  pha  auf  7'asur  d.  28  Prosecutus  est  auch  d.  594,  31  helisara  d.  595, 
50  Lununa  malini  d.     598,  34  zantaro]    z   aus  corr.  d.     599,  29    :scarasahse  d. 

40  600,  37  Paculus  d.  601,  61  .i.  tamilir  d.  603,  39  Marcescent]  das  zweite  c 
auf  rasur  d.  604, 13  Arliolus  d.  34/*uuesnenta  aus  ?uueiitenta  ^co7t.  d.  amn.  11 
streicJie  d.  609,  46  gizumpht|  g  mit  rasur  aus  z  corr.  d.  611,  4  Prachium  d. 
612,  28  pivurifliozanten]  e  mit  rasur  aus  a  corr.  d.     613,  3  :ah]  rasur  vonh.  d. 


HftH  Verzetchnih  Dkr   Hh8.    f)2l 

30  firtnig<;  (/.  Gl  .stio  d.  014,  5  festi  diiio  (/.  GIG,  32  GarruciK  ^j.  CCXCI 
(027,  47  lumlza  ä.  50  InpinguatiJ  g  av^.s-  w/v.  d.  028,  04  .scin&  </wcä  über- 
yesetzles  i  /;c?^^-  jüngerer  hand  in  .scinit  corr.  ^/.  029,  22  LunibareJ  b  scJceint  mit 
rasur  aus  j)  aorr.  d.  27  Luinbus]  s  auf  rasur  d.  72  Prachium  d.  032,  27  8ta- 
0  teras  d.  59  tinctim  d.  033,  19  uoragiuuizidoj  g  aus  u  cwr.  d.  59  clippeum 
a/^6'//  r/).  CCXCV  (OBS,  1  /'  dP  =  dicitur  d).  CCCI  (042,  11  niderliezun]  r  aus 
1  radiert  d.  57  w.  aw?j.  phenninga  r/.  043,  33  CincinnoJ  das  erste  i  auf  rasur  d. 
59  vuizactuon  d  08  d4,H^.  044,  Ol  occulos  d.  045,  8  huorrhüsri.  10  l^stibulv  d. 
43  spizonoj  z  aus  corr.  d.      040,  58   nach  der  folg.   gl.  d.     047,  24  ph&arara  d. 

]0  04  eborej  r  scheint  von  and.  hand  in  n  corr.  d.  ephovej  auch  h  auf  rasur  d. 
048,  29  InstitutoresJ  e  auf  rasur  d.  050,  27  gileistiu  d.  051,  34  Humeris  auch  d. 
35  c,''ipliun  d).  CCCXI  (057,  19  Crebi'  auch  d.  058,  38  Asportauit]  spor  auf 
rasur  d.  002, 42  moragan]  agaii  auf  rasur  d).  CCCXVII(000, 17  Obsurior  auch  d. 
007,  29  pilide]  e  aus  i  corr.  d).     CCCXXII  (070,  9  imuersÄ]  das  zweite  r  aus  s 

15  radiert  d).  CCCXXVI  (073,  20  In  capite]  an  te  radiert  d.  32  vuis|tvn  aw/"  ra- 
sur d,  074,  20  uzniuuirfo]  fo  dunkel  nachgezogen  d).  CCCXXXI  (075,  3  h  53**). 
CCCXXXIV  (070,  4.  0  beide  gll.  d  53^  und  auf  rasur.  077,  30  Preocupaui 
auch  d).  CCCXXXIX  (078,  11  In  capite  coir.  und  radiert  aus  incapate  rf.  19 
piuiltun  auch  d).     CCCXLII  (080,  20  gotauueppi|nen]  pi  scheint  aus  in  cmr.  d). 

20  CCCXLIV.  CCCXLVII  (083,  1  Incidit  d.  8  gustoro]  das  erste  o  scheint  aus 
ansatz  von  r  corr.  d).  CCCXLIX.  CCCLI  (080,  70  Concisione]  e  aus  corr.  d). 
CCCLIV  (088,  0  E :  xsuf flastis]  rasur  von  ?e  d.  7  firpliesot]  das  zweite  i  aus  ?e 
radiert  d).  CCXII  (498,  27/"  Intmisisse.  uppurian]  e.  upp  auf  rasur  d.  30  pi- 
hurtit  scheint  in  pcburtit  corr.  d.     49  giscapaner]  r  aus  s  radiert  d.     499,  71  gia- 

25  uarran  d.  ,  500,  5  chenziliscen]  z  auf  rasur  d.  14  Scificabat]  das  erste  i  aus  a 
radiert  d.     23  Zigaganuvrti]  vom  zweiten  g  ayi  auf  rasur  d.     31/"  mistinun]  das 

letzte  n  aus  m  radiert  d.  501,  18  Conditum  d.  43  Concuties  d.  502,  23  Def- 
fossus  d.  503, 19  Onerosi]  i  mit  blasserer  dinte  zugesetzt  d.  507  arim.  10  Gur- 
gucium  d.     49  morganes]  es  mit  blasserer  dinte  d.     508,  32  uvahsprahlero]  1  aus 

30  h.  radiert  d.  40  vzlaze  d).  CCXXI  (513,  5  capitulonnes]  o  unsicher  und  aus  corr.  d. 
anm.  3  gi :  prahotaz]  rasur  von  b  d.  31  Obelos]  elos  mit  blasserer  dinte  auf  ra- 
sur d.  43  hamahap,^ta,  die  corr.  mit  blasserer  dinte  d.  514,  00  uiloleothtiu]  das 
zweite  o  aus  corr.  von  ?t  d.  515,40/"  vuirdit  d.  517,  58  streiche  d  00^  518, 
12  t  galstrontes  nicht  in  d.     519,  0  inneigi  d.     521  anm.  1  Finit  auch  d.     523, 

35  44  Foetosi]  i  aw/"  rasur  d.  57  zuiu^assiu]  mauf  rasur  von  jüngerer  hand,  von  der- 
selben das  übergeschr.  v  d).  CCLXXX  (010,  39chuton]  naus  'th.  radiert  d).  CVI. 
CCCXLV.  LXX.  CCXXIX  (527,  28  d  01^.  02^  53  aHihbi  l  aiografa  d  528,  7 
Destruamus]  das  letzte  s  aus  r  corr.  d.  529,  10  honida  d.  37  furistin  d.  530, 
07  Uecorides]  rasur  von  s  d.     531,  25  Inretiuit]  it  auf  rasur  d.     532,  30  hin- 

vuelihtat 

40  terscrenchiger  d.  533, 19  istsum  d.  Gl  redo]  amo  radiert  d.  535,  21  Sustentat] 
st  aus  corr.  d.  55  Trorquens  d.  530,  32  haramscara]  h  auf  rasur  d.  37  InpingiSf] 
&  auf  rasur  d.  07  Caussse  d.  539  anm.  10  Explicit  d).  CCXL(54e,  31  Amyg- 
dalum]  g  auf  rasur  von  ?d  d).     CCXLIX  (551  anm.  9  Grater  av/ih  d).    CCLXI 


Wien  2732  657 

(556  atuu.  11  Toracae  d).  CX'LXIX  (503,  3S  vuolatuontes  d.  501,  1  irleittan] 
\  ans  corr.  d.  20  Rodel it,'o  d.  505,  41  nftervuert]  das  letzte  t  auf  rasur  d.  507, 
39/*  achar:|gaiu'h  d.  50  :ioinor|  rasur  ron  w  d.  509,  10  Marcidus]  M  auf  ra- 
sur d.  571  (tum.  10  Lueidi  f/^/r//  d.  572,  1  vuistiionia]  a  nacläräglich  zugesetzt  d. 
")  10  piscoltanuvirdit  d.  574,  34  iiperal  d.  40  iiithlilihiriot  c^.  578,34  ursuohticr] 
t  radiert  oder  ausgewischt  d.  579,41  Äiplifices]  m.swr  von  \  d.  580,  28  Circum 
inspectores]  das  letzte  e  aus  i  rorr.  d.  30  vizisliho|  s  aus  aiisatz  von  1  corr.  d. 
CO  firloitido]  r  aus  ausaf-,  rou  1  rorr.  d.  581,15  Placorimi  r/.  44  gistatit]  g  aws 
corr.  d).      CLXXXVI  (477   (udu.  3   regulo]   o   in  ä  corr.  d.      17   Arripui  d.     478, 

10  57  Depone  d.  479,  39  rhovuisal  d).  CXCIIl  (482,  1  Exactione  d.  483,  34 
gipiriicfe  d,  g  aus  p  radiert.  55  Sandalia  auch  d.  484,  52  gier&ist  auch  d.  59 
suer:t  (/.  485,  8  Appositus]  u)iten  am  A  radiert  d.  anm.b  st?rAche  d.  55  Co- 
gnoscerÄ]  bis  c  auf  rasur  d).  CLXVIII.  CCCII.  CGI  (489,  0  d  11\  anm.  11 
EUITOMI  scheint  erst  aus  EUITON  corr.  d.     492  anm.  8  Examinata  auch  d). 

15  C'CCLVII  (090,  00  Cgregat*one  d.  091,  19  f  zisaniaiiahaftan  d.  74  vmpihanc  d. 
092,  9  Fluctus]  1  a?//"  m^^zfr  von  tv  d.  '^Ostreiche  dl^^.  00  inzihtin]  zihtin  auf 
rasur  d.  093,  21  sihirpuriti]  das  letzte  i  auf  rasur  d.  34  virvuaiiiiant  d.  095 
anm.  10  Aliquoties  au/^h  d).  CCCLXIV  (098,  20  evuartinna  d.  anm.  4  Pstans 
d.     anm.  9  Her&retis  d.     099,  64  vuidauor  d.     700,  5   Insan:re  topon   d,    das 

20  zweite  o  aus  u  corr.  10  Ephabian  d.  701,  29  d  82*.  703,  33  vuillin  d.  52  re- 
parators  ^.     700,  51  vuolauerit  d.     50  vpiz  auarsonatvot  d.     anm.  7  Exsecutus  d). 

CCCXCII  (741,  2  pisphha  c?.     33  pisphho  d.     742,  48  eigan]  e  a?^s  i  corr.  d.     53 

na 

Pases  d.     744,  37  giiacent  d     58  Edifficabat"  d.     745,  48  christaman  d.     53  un- 
tarlaz  auch  d.     bS  QdMgSi^]  Q  aus  0  radiert  d.     anm.  11  vielmehr  scheint  urecaner 

25  in  urezaner  corr.  d.  740,  11  Cstant]  am  tradiert  d.  49  inuart  d  70  chosuntac?. 
747,  31  irprottaner]  o  aus  u  corr.  d.  70  dinchuse  d.  748,  45  uirivuizgerniu]  z 
aws  corr.  c?.  749, 23  Edifficare  d.  20  Parauissemus  d.  28  /"heileztimes]  zat^5  corr.  d. 
750,  00  Deffendendi  d.  752  anm.  1.  5  ^%e  c?.  31  untiuffi  d.  52  Inadria]  von  n  a/i 
aw/"  rasier  d.     753,  30  chrefti]  ft  aus  st  radiert  d).     CCCCLXVIII  (784,  7  Inpu- 

30  gnaret.  nilougn&i  scheint  radiert  aus  Inpugnarent.  nilougn&in  d.  48  Maiestate  d). 
CCCCLXXI  (788,  35  ColafizatiJ  das  erste  a  aus  o  corr.,  auch  z  aus  corr.  d.  789, 
35livpi  d).  CCCCLXXVI(792,  10  creifont]  i  ausi  radiert  d.  31  Negotiabuntur] 
a  aus  corr.  d.  52  vuizonaeta  d.  793,  31  gitvualit  d).  CCCCLXXIX(794,  22  vonn- 
upili  givuilligi  d).     CCCCLXXXII.  CCCCLXXXV.  CCCCLXXXVIII.  CCCCXC 

35  (798,  38  tivffi  d).  es  folgt  94» — 103'^  Item,  scs  Ysiderus  eps  ohne  deutsches, 
darauf  DXCI  (105,  4  und  anm.  giger:  itiu  d.  streiche  anm.  11.  107  anm.  1 
streiche  cd.  108,  18  ungivuerilihho]  r  auf  rasur  von  1  d.  anm.  5  und  10  streiche 
d.  53  gutrugida  c?.  109,  22  deisiedal  c/.  110,  39  Ptextu  d  50  phelloles]  ^as 
letzte  1  auf  rasur  d.     64  ungiuarota]  r  auf  rasur  d.     111,  5  Ctentios,Ms  d.     60 

40  sagan:d  112,  47  Murierib,  d.  75  Otiari]  a  aus  o  corr.  d.  114,  25  Cuolaf]  o 
auf  rasur  d.  70  pisprahha]  spr  auf  rasur  d.  anm.  13  Chibantes  d.  117,  23 
altü  cZ  109*.  34  Depm:sim'  d,  rasur  von  i.  118,  43  fegende]  ¥  auf  rasur 
Althochdeutsche  glossen  IV.  42 


658  Vkkzkichnis    Der   Hhh.  021—023 

(i      119,    23   HiHtrioni:buH]  ra.<?wr  'w/i  o  d.      27  Suggestione  radiert  aus  Suggestio- 
nib,  d.      120,  25  g&ilosen|  e  aus  cwr.  d.      58  pimitun  d.      71  unlivpiv  d.      74  In- 

ö 

siderate  d,  c  mit  blasserer  dinte  übergeschr.  121,40  6/  111*.  59  Edifficaiite  d. 
123,  20  Sacrilegi  d  44  Adtractaro  d.  124,  24  vrithoua  d.  20  zigiseganunne  (/. 
5  64/"  einussi  ri.  72  Inclinator  d.  120,  02  M&ropolis  d.  00  Disciscerent  d.  127 
aww.  13  Revoluä  d.  128,  3  Rudimenta  ri.  47  Tribunali]  n  auf  rasur  d.  73  In- 
disciplinantas  d.  129,  19  anazunga]  u  aus  a  radiert  d.  24  anazungun  : :  :  d,  ra- 
sur von  gnn.  33  Exercenda]  das  erste  e  aus  o  c(ytT.  d.  51  Remtiorib,  d.  56  Su- 
pstitionib,  supuacuis  üppigen  unpiderpin]  üppigen  un  aus  unpiderpin  7nit  rasur 
10  corr.  d.  130,  51  Cfutati]  a  aus  o  corr.  d.  131,  15  Singularit  d.  132  anm.  2 
streiche  d.  anm.  4  Rüdes  aus  Rudis  corr.  d.  22  TrutinaJ  r  auf  rasur  d.  39 
Uirginalib,]  g  aus  corr.  d.     133,   12   Plectibiles]  bis  zuin  zweiten  i    auf  ra.sur  d. 

21  Pupplicare  d.     58  chan  auf  rasur  d.     134,  41  vngiuueri  d.     135,   1  irscinun] 

c  aus  i  corr.  d.  anm..  8  es  steht  Progatiua  d,  aber  der  strich  über  P  ist  stark  ver- 
15  blasst.  56  anagistozanverd  d,  das  zweite  a  angehängt.  136,  27  Piudicabir  d. 
anm.  12  Oppinione  d.  137,  2  .i.  eomer  d.  anm.  4  Animadüsarione  rf.  48  Inm- 
biles  d).  DCLXIV  (250  amn.  7  streiche  d.  252,  68  amphsla]  ph  auf  rasur  d. 
253,  1  hintscrenchigi]  r  aus  ansatz  von  e  co7t.  d.  256,  58  Clibte  auf  rasur  d. 
64  niuuen  vatarun  desgl.).  DCXXXVIII  (178,  IQ  f  und  anm.  fimauont  (^.  63 
20  Eneruit  auf  rasur  d.  179,  9  ginuhtsamo::  d.  63  Sustentatione]  über  dem  zwei- 
ten e  rasur  eines  Striches  d.  180,  50  naxih  vuird  rasur  d.  54  ouchsal|pun  d. 
181,51   anaquä  d.     60  foraphhomd      70  Testificatord      182,  16  Cdescensionis  d. 

22  gilidam  abcd.     183,  23  giügo]  o  aus  i  corr.  d.     54  Mollitie]  über  e  rasur  eines 
Striches  d.     60  Puluillos]  o  aus  u  corr.  d.     184  a7im.  6  Edifficatio  d.     187,  33 

25  R&rectantes  c^.  73  uizisogen  awc/^  c?.  188,  40  Attritur  d  43  Tundim' c?.  anm. 12 
st7'eiche  d.  anm.  13  auch  das  zeichen  '  mit  blasserer  dinte  d.  189,  11  gistungidun] 
das  zweite  g  aus  d  radiert  d.  19  vonnainsel|:pen]  rasur  von  ?s  d.  68  pisphhe] 
pi  auf  rasur  d.  11  slaffi  d.  190,  37  apaslehit]  1  aus  ?h  corr.  d.  47  /"anagivar- 
tond.     67  Argumtu  d.     anm.  8  Effenatio  d.     191,  12  Expandat  d.     45  Attrir  d. 

80  anm.  10  Liberabilit  d.  66  manaheitigo]  o  aus  i  corr.  d.  192,  49/"  anasculd]  sc 
aws  ?st  corr.  d.  194  a^2m.  4  nach  gigmozan  rasur  von  t  d.  195,  41  Abluerent] 
c?as  letzte  e  aws  i  co?t.  d.  196, 11  lauuer  d.  49  Ductv.  zuge]  v  und  e  mit  blas- 
serer dinte  auf  rasur  d).  DCLXXIV  (265,  8  Recitata]  das  letzte  a  aus  corr.  f. 
267,  40/"  nirdarvirvuorfanna]  das  letzte  r  aus  f  radiert  f.     268,  5  Ferat]  ra  auf 

35  rasur  f.  270,  18  taphiriu]  a  aus  corr.  f.  272,  43  Dissenteria]  ria  auf  rasur  f. 
290,  59  Edifficare  f  292  anm.  14  Inpugnat  f  296,  61  Scissura  f  298,  17  Op- 
pinata  f).  CCCCXCV  (805,  15  iniudantuome]  das  zweite  i  nachgetragen  d.  807, 
49  gibivue  übergeschr.  d.  809  anm.  3  Procuratore  auch  d.  67  halsslegilo]  das 
zweite  s  scheint  nachgetragen  d.     75  doh]  o  aus  i  corr.  t?.      810,  6  chlengontaz  d. 

40  10  Transferä]  s  aus  H  radiert  d.  811,  14  unpiderp  d.  812,  19  und  anm.  vp- 
uangalo  d.  48  vuazarvaze  d.  814  awm.  7  Conflatile  auch  d.  48  seragi]  e  auf 
rasur  d.  815,  11  gisuibbani]  das  letzte  i  angehängt  d.  816,  38  allesvuie]  s  nach- 
träglich eingefügt  d.     817,  25  P:bantasma  d.     52  salziuazes  d.    69pabuueigo  au^h  d. 


Wien   2732  —  12840  059 

72  vuizanaiv  d.  818,  4  ros  auclt  d  14(1".  1 0 /"  gichestigotun]  o  nusi  rorr.  (/. 
anm.  13  StAterl  auch  d).  DCCXI^XXXII.  DCX^LV  {SUanm.  1  Haoc:coliis]  6/a.<? 
iweite  c  miK  1  radiert  e).  darauf  ist  die  vntcrc  (jröfscre  hälfte  von  142*  leer; 
sie  enthält  nur  roti  der  band,  dir  mit  blasserer  dinte  häufig  Verbesserungen  und 
5  nachtrage  a)ibrachte,  die  worte  Adallioz  glopam  tibi  hiTipato  dat  [Oerbert  will  do- 
nat  lesen)  istam.  bl.  142i»— 144»^  von  der  and.  /^aw/DCCOXXV  (604,  1  f  forcotaj 
an  f  anten  radiert  d.  37  ConiecturaJ  ra  auf  rasur  d.  G05,  G3  vallun|  das  erste 
1  aus  corr.  d).  luni  scklass  als  federprobe  die  an  Weisung  zur  geheimschrifi 
b  f  k  p  X  mit  übei'gesetxiem  a  e  i  o  u;  2)  saec.  xi  bl.  145  — 192  in  se^hs  un- 

10  signierten  lagen  gll.  zu  den  prologen  des  alten  und  neuen  testaments  sowie  (189* 
— 190*)  XU  dem  gedieht  des  Daniasu  s  auf  Paulus  (Ihm  2),  ohne  deutsche  worte. 
hinter  der  subscription  Expliciunt  deo  gracias  amen  bl.  192=^  folgt  noch  von  der 
gleichen  hand:  Habes  numerum.  babeo  multiplica  per  tres.  habeo.  Diuide  in  duo 
habeo.    Est  par  numerus  aut  impar?   Par.  Multiplica  magiorem  {sie)  per  tres.   ha- 

15  beo.  quot  nouenos  potes  inde  dare?  bl.  192^  bis  auf  wenige  zahlen  leer.  —  erste 
erwähnung  bei  MGerbert  Iter  alemannicum  (1765)  s.  422.  collation  mit  der  Mon- 
seer  hs.  bei  EGCrraff  Diut.  3  (1829),  295—314.  —  Sb.  8be.  [H.  §  97.  102.  129. 
P.  15.  182.]  [621 

3213  (Univ.  398)  chart.    in  octav,    xv  jhs.,    119  gezählte  bll.,    davor  ein  unge- 

20  zähltes  vorsatzbl.,  das  auf  seiner  rückseite  eine  inhaltsüber sieht  des  codex  gibt^  dar- 
nach fünf  ungezählte  leere  bll.:  bl.  116*  Versus  de  nominibus  lignorum  cam- 
pestrium,  De  nominibus  piscium,  Versus  de  nominibus  canum,  De  nominibus 
Volucrum,  116''  De  nominibus  ferarum  versus,  denen  sich  117*  ohne  Über- 
schriften  solche  über  die  insecten  und  a^nphibien  anschliefsen,    sämmtlich  7nit 

25  deutschen  interlineargll.  versehen  (DCCCCXXXIV).  für  den  sonstigen  inhalt  ver- 
weise ich  auf  die  genügenden  angaben  der  Tabulae  2,  234.  —  auf  die  deutschen 
gll.  machte  St  Endlicher  Codd.  phil.  Vindob.  (1836)  «.  227  /"  zuerst  aufmerksam.  [622 
12840  (Suppl.  489)  chart.  in  grofs  octav,  100  bll.  (doch  springt  die  Zählung  von 
29  sofort  auf  40  über),    vier    von   dem  mönch  Johannes  zu  SPaul  hn  Lavanttal 

30  in  verschiedenen  jähren  geschriebene  hefte:  1)  bl.  1 — 28  {einspaltig),  geschrieben 

9.  IX.— 28.  X.  1472  {s.  bl.  8*.  13^  18*.  21^  25*.  26*.  28*).  1^  Sequitur  totum 
Corpus  humanum  metrice,  lat.  hexameter  mit  deutschen  interlineargll.  {nicht 
aufgenommen),  1^  Nomina  ferarum  metrice  (DCCCCXXXIV),  2*  Nomina  Vo- 
lucrum (i6.)^   2^Nomina  Arborum  {ib.:  wie  man  aus  der  teilweise  falsclien  folge 

35  der  hexameter  ersieht,  waren  diese  in  der  vorläge  ziveispaltig  gesch7'ieben),  3*  No- 
mina Piscium  {nicht  aufgeno^nmcn),  darauf  noch  De  Vasis  {unglossieiie  prosa 
aus  Osberns  Panormia).  3^ — 28^  auszüge  aus  Konrads  vMegenberg  Bu^h  der 
natur  3 — 8.  1.  2;  28''  {ursp\  leer)  Memorabilia  qdam  Anni  15  84  in  hexa- 
metern;         2)  6/.  29 — 48  {eine  luge,  zweispaltig),  geschrieben  1463  {s.bl.4.S^),  ein 

40  alphabetisches  lat. -deutsches  wb.  und.  sachlich  geordnete  lexicalische  excerpte, 
beides  von  zahlreichen  nachtrügen  begleitet;  3)  bl.  49 — 95  {einspaltig  und  mit 
custoden  an  den  lagenschlüssen),  geschrieben  1468  {s.  bl.  90^.  94*,  wo  verschiedene 
auf  SPaul  bezügliche  notizen  dick  ausgestrichen  sind).     Cornutus  des  Johannes 

42* 


660  Vfrzeichnir  Der  Hhh.   623-630 

de  Oarlandia  mit  cotnmeMtar,  stellenweise  atich  in  deutsche  reimpare  übertragen, 
71*^  Cornutus  des  maxister  Ottho,  gleichfalls  commentiert,  90'^  siebenund fünfzig 
lat.  Sprichwörter,  teils  in  prosa,  teils  in  schlexhten  liexametern,  jedes  gefolgt 
von  einer  deutschen  Übersetzung  in  einem  reimpar*.  94^.  9o*  mit  verschiedenen 
5  notizen  {s.  Tabulae)  beschrieben,  95''  leer;  4)  bl.  96  — 100  {ei7ispaltig},  1472 
in  gleicher  weise  wie  stück  1)  geschrieben  (dh.  jede  seile  links  von  drei  senkre/ihten 
linien  begränzt):  über  den  inhalt  s.  die  Tabulae.  —  auf  die  deutschen  gll.  wiesen 
zuerst  die  Tabulae  hin.  [623 

^tuppl.  iJ702  {jetzi  i5*iOO  der  fortlaufendpu  numerierung),  fünf  sehr  verletzte 

10  und  abgeriebene  foliobll.  einer  Vergilhs.  des  xi  jhs.  mit  deutsclten  interlinear-  und 
marginalgll.  (DCCCLXVI).  [624 

l§}lippl.  2703  {jetzt  15484  der  forfiaufenden  numerierung ;  früher  auf  dem 
decket  von  hs.  1018),  vier  octavbll.  einer  Vergilhs.  des  xr  jhs.  mit  deutschen  in- 
terlinear- und  marginalgll.  (DCCC/LXXII).  [625 

15  l§}iippl.  288^  (jetzt  15346  der  fortlaufenden  numerierung),  zwölf  foliobll. 
einer  Monseer  bibelhs.  des  ix  jhs.  mit  resten  von  Esdra,  Judith,  Esther:  auf  dem 
letzten  bl.  eine  deutsche  interlineargl.  (CCVIII).  -^  [P.  68.]  [626 

UiiSiigiiiert  und  zur  zeit  nicht  mehr  aufzufinden,  abgelöstes  bl.  einer  Monseer 
bibelhs.  des  yiu  jhs.,  2    Corinther  12,   \S  ff  enthaltend,  mit  einigeji  deutschen  in- 

20  terlineargll.  saec.  ix  auf  der  rückseite  (CCCCXVIII).  —  [P.  92.]  [627 

WIESBADEN, 
KGL.  LANDESBIBLIOTHEK. 
2  {bl.  1*  Liber.  sei  Rvpti  aput.  pinguiä)  in  gröstem  folio,  xiii  jhs.,  478  unten 
von  5  zu  5  gezählte  zweispaltige  Ml.:  die  werke  der  hl.  Hildegard ,  darunter 
25  bl.  458^^ — 461^^  {es  folgt  das  unbekannte  aiphabet,  dann  nach  einem  spatium  un- 
ter der  roten  Überschrift  Litte  quas  uillarenses  fratres  p^t  obitü  döne  nfe  hÜDE- 
GARDis  ad  nos  miserüt  dieser  brief  der  sich  auf  461^^^.  462*^  fortsetzt;    der  rest 

*  ich  hebe  (meist  tinter  fortlassung  der  deutschen  Übersetzung)  als  volksmäfsigen 
Ursprungs  hervor:  Dicitur  in  wlgo  proprius  larphus  valet  auro  (MSIß  xxvii,  2,  57); 
Curuum  se  prebet  quod  ad  vncum  crescere  debet;  Ire  chathenatus  nequid  canis  invete- 
ratus  Das  sprich  ich  an  argii  list  Das  ain  alter  hundt  nit  wol  penttig  ist  (MSD  56) ;  Est 
mos  in  mundo  quod  nemo  valet  sine  nummo;  Illum  nuUus  amat  qui  semper  dat  (l.  da) 
michi  clamat;  Qualis  est  persona  tale  datur  sibi  perisoma  Also  der  man  ist  genant  Also 
gib  (l.  gibt)  man  in  ein  questn  in  dye  hantt;  Cantat  auis  queuis  sicut  rostrum  sibi  cre- 
mt (Simrock  11000);  Est  puer  in  patria  quasi  bos  nutritus  in  aula  (MSD  60);  Mus  mi- 
ser  est  antro  qui  tantum  clauditur  vno  (MSD  86) ;  Magna  domus  mure  vix  est  uel  sine 
füre;  Quilibet  est  actus  cari  pueri  benefactus  Das  ist  alles  gutt  was  dem  liebn  leichnä 
wol  tutt;  Ardet  de  facili  cum  stramen  iungitur  igni  Wo  das  stro  pey  dem  fewer  leytt 
Das  enttczundt  sich  gern  zw  aller  zeytt;  Consonus  esto  lupis  cum  quibus  viuere  cupis 
(Suringar  Erasmus  s.  31);  Grex  male  seruatur  ubi  pastor  multiplicatur  (vgl.  MSDIQS); 
Compater  esse  canis  baculum  tecum  gere  si  uis ;  Aduenit  ecce  luppus  dum  mentio  sepe  fit 
eius  (vgl.  Suringar  Erasmus  s.  213);  Sepe  forum  tardum  postremo  fit  tempore  largum 
(vgl.  Simrock  6834);  Hunc  cornix  equitat  quando  Senium  lupus  intrat  (Suringar  Bebet 
s.  323/) ;  Karo  ditatur  qui  per  multa  loca  vagatur  (MSD  241) ;  Quod  puer  asuescit  dum 
wlt  dimittere  nescit  (vgl.  MSB  243);  Non  dimittit  iter  propter  pluuiam  bonus  iter  (z=z 
itor). 


Wien  128-40  —  Wolfenrüttel  Aug.   56.  18.  4**  661 

rotf  462  ist  leer)  Ignota  liiigua  p  ?inipliceni  homine  hÜDEGARDE  {)lata  vdt  zahl- 
reichen überyescJiriebencn  lat.  und  deutschen  gll.  (DC^CCCXLIII).  zu  der  sorgfäl- 
tigen beschreihung  des  ganzen  codfx  durch  AvdLinde  Die  hss.  der  kgl.  landesbiblio- 
thek  in  Wiesbaden  (1877)  6'.  28 — 86  trage  ich  nur  nach,  dass  das  schutzbl.  des 
5  vorderdeckel^  ursjn-.    einer  ipiarths.  angehörte  und  dass  der  einirag  Bernot  vn — zv 

Gintz  wilin  aus  dem  xiii/xiv  jh.  sfanitnt,  umhrcful  der  and.  Codex  sce  Marie  u 
sciq;  iobis  {dies  wort  ausgestriehe)))  Georgij  T  biscobisb^g  )ioch  jünger  ist.  —  Karl 
August  gedenkt  in  einem  billet  vom  nov.  1816  des  codex,  s,  CVogel  Ooethe  in 
amtlichen  ret'hältni^sen  {1SS4:)  s.  184  =  Briefwechsel  des  grofsherzogs  tnit  Goetiie 
10(1863)  2,  98.  WGrimm  Zs.  6  (1848),  ^21  ff  =  Kleinere  Schriften  3  (1883), 
568 — 588  {sebm  vollständigere  Originalabschrift  befindet  sich  als  Ms.  germ.  fol.  910 
auf  der  kgl.bibliothek  zu  Berlin).  FWERoth  Geschichtsquellen  aws  iVassaw3(1880), 
457  fl'  (auch  separat:  Die  lieder  und  die  unbekannte  sp'ocJte  der  hl.  Hildegardis)*.  — 
[P.  142.   S.  0  477—480.]  [628 

15  WOLFENBÜTTEL, 

HERZOGE.  BIBLIOTHEK. 
Aiig;.  lO.  3«  4**9  X  jhs.,    89  bll.   und  ein   tinsigniertes  vorsaizbl.:         1)  vor- 
satxbl.  {Vorderseite  leer,  rückwärts  die   federprobe  Dum  medium   silentium   tenerent 
omnia  |  <fe  nos  in  suo   cursum  mediü  iter  teneret  Sap.  18,   14)  und  1 — 3  ein  bi- 

20  yiio.  1*  Incipiunt  differentie.  Ciceronis.  DifFerentia  est  sufficiens  ad  id  qd  sus- 
ceperis  discretio  —  l'^  Int  terga  &  tergora  hoc  interest  qd  terga  hominum  sunt. 
Tergora  animalium.  Numr  singt  hominis,  tergum  dicimus  ani  |  {Isidor  ed.  Ärevalus 
7,  427).  bl.  2  und  3  ausradiert;  2)  bl.  4 — 89,  zehn  von  11^ — 83^  je  am 
schluss  signierte  quaternionen,  ein  binio  und  ein  dopp)elbl.     die  Epitome  Festi  des 

25  Paulus  Diaconus,  zweispaltig  — 86^^.  da^'auf  die  tier stimmen  Apes  ambizant 
uel  bambizant  usw.  und  das  gedieht  darüber  Riese  733,  beides  collationiert  von 
JKlein  Rhein,  miis.  1868,  378  f,  der  nur  die  folge  der  stücke  irrig  angibt.  87. 
88  leer.  89^  lat.  vögel-  und  kräuternamen  unabgesetzt  mit  deutschen  inter- 
linear gll.    (DCCCCXCVI.    MXXIV).     89^    leer.   —  HHoffmann    Ähd.   aus    wol- 

30  fenbüUler  hss.  (1827)  .s-.  xxvi — xxviii.  HFMafs^nann  Heidelberger  jbb.  1827  s. 
1087.  —  Wo.  [H.  §  50.  P.  445.  S.  o  208—210.  431—433.]  [629 

Aug.  56.  18.  4**9  X  jhs.,  155  bll.  (doch  springt  die  Zählung  von  54  auf  56): 
mit  mehrfachen  Micken  {es  sind  je  zwei  bll.  ausgeschnitten  nach  103  und  128,  je 
eins  nach  106.   107.  124;  quaternionen  aufser  125—128.   129 — 134.   151—155) 

3o  die  werke  des  Prudentius ,  bis  18^  von  wenigen  deutschen  interlineargll.  begleitet 
(DCCCX:  es  kommt  hinzu  Crocos  croga  13*  —  H.  a.  ine.  lue.  115).  der  rand 
der  bll.  82 — 85.  86^ — 93^  104* — 106^  ist  benutzt  zum  einirag  lat.  recepte  und 
eines  stark  verderbten  lat.  alphabetisch  geordneten  kräuterglossars  aus  den  buch- 

*  gelegentlich  einer  kurzen  notiz  über  den  Wiesbadner  codex  bemerkt  LBethmann 
Archiv  der  gesellschaft  11,  51b:  'eine  andere,  wie  es  heifst,  noch  schönere  hs.  ist  inChur. 
dort  findet  sieh  indes  eine  solche  weder  auf  dem  bischöflichen  oder  städtischen  noch 
auf  dem  Staatsarchiv  oder  der  kantonalbibl.,  wie  die  recherchen  ergeben  haben,  welche 
prof.  FNoser  und  Staatsarchivar  SMeifser  in  meinem  Interesse  veranstalteten. 


662!  Verzeichnis  Der  Hss.   630—634 

Stäben  A — M  und  8— Z  (102''.  103*  ausradiert  und  in  spätere?-  zeit  neu  heschrie- 
hen,  103^  und  ein  teil  von  104*  ausradiert,  aber  nu-ht  under  beschrieben),  welches 
mit  dem  CGL  3,  586 — 96  aus  einer  vaticanischen  hs.  gedruckten  fast  völlig  über- 
einstimmt. V071  derselben  hand  bl.  114^ — llö**  lat.  recepte  {daraus  oben  359 
5  anm.  7  ein  citat).  119* — 128^  sind  die  in  der  Psychom.  für  bilder  frei  gelasse- 
nen räume  von  mehreren  alten  händen  für  medizinisch -botanische  eintrage 
und  recepte  verwertet.  155*  Versvs  de  adnotacione  diervm  {Riese  488),  155^ 
saec.  xiYfxy  diplom  bischof  Heinrichs  iii  von  Hildesheim  für  SMichael 
daselbst  (moderne  abschrift  liegt  bei)  aus  dem  xii  jh.  —  Th  Obbarius  in  seiner  aus- 

10  gäbe  des  Prudentius  {Tubingae  1845)  s.  xlii.  E Steinmeyer  Zs.lQ  (1873),  7.  107.  — 
[P.  218.]  [630 

Heimlet.  S54  {nach  Bruns  s.  6  aus  Flacius  besitz)  in  schmalfolio,  ix  jhs., 
16  bll.,  der  13  und  12  quaternio  einer  umfänglichen  hs.:  bl.%^ — 12*^  formulare 
für  güterverzeichnisse  mit  vier  deutschen  interlineargll.  {DCXXXll'^  nachtr.), 

15  12*^ — 16*  (16^  leei')  das  Caj^itulare  de  villis,  an  dessen  schluss  einige  wort- 
erklärungen  eingetragen  sind,  darunter  die  deutschen  Hamedii.  id  sunt  coniuratores. 
quos  nos.  geidon.  dicimus  t^wcZ Concapulauit.  id  est  concidit.  forheo.  am  innern 
rande  der  bll.  9 — 16  stehen  quer  erklärungen  griech.  und  hebräischer  'tnafse,  ab- 
gedruckt bei  Bruns  s.  85/".     1^ — 8*^  Incipiunt  eple  de  papa  Leone  ad  iinpRe 

20  Karolü  misse,  zuletzt  hg.  von  PhJaffe  Bibliotheca  3,  307 — 334.  —  die  gll.  am 
schluss  des  capitulare  zuerst  teilweise  gedruckt  bei  JGEccard  Catechesis  theotisca 
(1713)  s.  110  tmd  Leges  Francorvm  (1720)  s.  27.  94  anm.,  vollständig  in  sei- 
ner Francia  orientalis  2  (1729),  917,  zuletzt  MG  Gapitularia  1,  91  anm.  und  bei 
K  Gar  eis  Die   landgüterordnung  kaiser  Karls  des   grofsen  (1895)  s.  61,  die  inter- 

25  linear  gll.  zuerst  teilweise  in  GGLeibnitii  Collectanea  etymologica  (1717)  2,  329. 
333  anm.,  vollständig  bei  PJ Bruns  Beytr.  zu  den  deutschen  rechten  des  mittelalters 
(1799)  s.  72.   73.   78  anm.,  zuletzt  MG  Gapitularia  1,  255.  256  anm.  [631 

Helmsit.  365  {aus  Flacius  besitz)  in  folio,  x  jhs.,  181  bll.  und  ein  unsig- 
niertes  zweispaltiges  vorsatzbl.  aus  einem  homiliar:  1)  bl.  1 — 43,  fünf  quater- 

80  nionen  und  ein  binio,  Aid  he  Im  De  laudibus  virginitatis  mit  deutschen,  aus  un- 
serer nr  644  abgeschriebenen  interlinear-  und  marginalgll.,  die  bis  bl.  29^  reichen 
(DXIII:  vielfach  waren  die  gll.  zunächst  in  den  lat.  text  eingetragen,  sind  dann 
aber  dort  ausradiert  und  übergeschrieben;  die  gl.  imaginum  t,^^racibus  pruniis  a  10^ 
imaginum    thoracibus    prunus  b   8^ — 15,   27    habe   ich   fortgelassen,    weil    sie    als 

35  mlat.  anzusehen  ist).  43*  am  schluss  des  wei^kes  der  name  uuolfganc,  43**  leer; 
2)  bl.  44  —  63  {ternio  44 — 48,  davor  ein  bl.  ausgeschnitten,  ternio  49 — 53,  dar- 
nach ein  bl.  ausgeschnitten,  doppelbl.  54.  56  mit  den  einzelnen  bll.  55.  57,  qua- 
ternio 58 — 63,  dann  zwei  bll.  ausgeschnitten:  die  lagen  scheinen  auf  verschiedoie 
Schreiber  verteilt  gewesen  zu  sein),     das  Aachener  concil  von  836,  62^  von  zwei 

40  and.  händen  der  brief  erzbischofBardos  {von  Mainz,  1031 — 1051)  an  die  mönche 
des  S Albansklosters,  der  im  Neuen  archiv  6,442  abgednwkt  ist,  Gd^^leer;  3)  bl. 
64 — 181,  vierzehn  am  schluss  signierte  lagen,  die  an  mehrere  copisten  gegeben 
waren    {der  eine   nennt   sich    101^  qt  im  ste  phanus   und  125**  qt  vii;  |  q;   fec. 


Wolfenbüttel  Aug.  56.  18.  4^  —  Helmst.  842  663 

Steph).  65«* — 181^  Isidors  Sentenzen  1,  1  p.  117  cd.  Arevalus  bis  3,59  ;;.  353. 
64  ht  ein  hl.  aus  dem  MattJiaeusevangeiiuDi  (26,  39 — 71),  an  dessen  falz- 
streifen  71  angenäht  iM,  96.  97  (letderes  zw  gröfsern  hälfte  ausgeschnitten  und 
nur  auf  der  Vorderseite  benutxt)  sind  mitten  in  die  4  läge  in  das  inlmÜsverzeich- 
5  des  2  hucJn^  der  Sentenien  eingeheftet  und  von  einer  Jmnd  des  xi  jhs.  beschrieben 

mit  Peiiitentibiis  exeniplü  iob  pnuis  exhibuit  usw.  —  ut  ad  uitam  securius  trans- 
eatur.  —  HHoffmann  Ahd.  aus  ujolfcnbüttler  hss.{\^21)  s.xxuf.  HFMafsmann 
Heidelberger  jbb.  1827  s.  1087.  ESteinmeyer  Zs.  15  (1872),  369/:  —  Aid.  2. 
[H.  §  84.  P.   194.  S.  i  1175-1176.]  [632 

10  Heimst.  553  (1*  von  ei^ier  hand  des  xii/xiii  jhs.  lib*  s  avriani  i  lamespnge 
auf  einer  rasur  von  1 3  Zeilen  des  4  buchs  des  Juventus :  s.  darüber  Korn  s.  4 ; 
auf  der  ynitte  der  Vorderseite  des  nachstofsblattes  quer  Scüs  f  adrianus  mr  xpi 
Maria  uh-go)  i?i  quart,  xi  jhs.,  138  bll.  (die  lagen  sind  von  jüngerer  hand  mit 
d€7i  nur  teilweise  erlmltenen  biichstaben  a — r  bezeichnet)  und  vor-  und  naehstofsbl. 

15  eiyier  zweispaltigen  theologischen  hs.  saec.  x:  bl.  1^  ff  Poeta  Saxo,  56^  ff  Pas- 
sio  Adalberti,  1'^^  ff  die  vier  bücher  der  Historia  evangelica  des  Juvencus. 
alle  drei  werke  sind  von  verschiedenen  händen  mit  ivenigen  deutschen  interlinear- 
und  ?narginalgll.  versehen  (DCCLXI.  DCCCXCIII:  69^  steht  neben  urbe  gyd- 
da°yzc  am  rande  danyzc.  DCCXXIV:    es  fehlen    die  gll.    110^  Pharisei  farra 

20  3,  241  und  118*^  Ipsum  percontant  imuragant  oder  unuragant  3,  648).  hin- 
ter dem  schluss  der  Passio  Adalberti  72*  ist  eine  rasur  von  l^j^  ss.;  bl.  120, 
später  eingeheftet,  entliält  die  ausgelassenen  w.  Juvencus  3,  692 — 716  von  and. 
Imnd  nachgetragen,  rückseite  leer;  138,  ein  angeheftetes  bl.,  trägt  von  späterer  hand 
auf  seiner   voirlerseite  (rückseite   leei")    die   letzten  13  vv.    des  Juvencus,    dieselben, 

25  welche  auf  1»  ausradiert  waren :  also  hatte  urspr.  Juvencus  die  erste  stelle  im  co- 
dex eingenommen.  -—  die  gll.  z,um  Poeta  Saxo  und  zur  Passio  Adalberti  teilte 
GJIPertz  im  apparat  seiner  ausgaben  MQ  SS  i(1826),  226  ff  nebst  facs.  auf  tafel 
6,  3  und  IV  (1841),  581/f  mit  (abschriftlich  hatte  er  sie  schon  vorher  JGhnmm 
zukommen  lassen,  s.  dessen  brief  vom  3.  ix.  24  in  der   Wissenschaftl.  beilage  der 

30  Leipziger  zeitung  1882  nr  91):  daher  kannte  sie  auch  Graff  1,  956.  die  zu  Ju- 
vencus veröffentlichte  OKorn  Die  hss.  der  Historia  euangelica  des  Juuencus  in  Dan- 
zig,  Rom  und  Wolfenbüttel  (1870)  s.  11  ff .  die  zum  Poeta  und  zm  Juvencus 
widerholte  resultatlos  JHQallee  Alts.  Sprachdenkmäler  (1894)  s.  21b  f  nebst  facs. 
auf  tafel  vm.  —  [S.  i  1177—1178.]  [633 

35  Helni^it.  842  (naxih  vHeinemann  Helmstädter  hss.  2,  250  aus  Flacius  besitz) 
in  octav,  x  j]is.,  91  bll.  (bis  80  zehn  am  schluss  signierte  quaternionen,  81  ein- 
zeln, 82 — 91  ein  quinio):  bl.  2^  ff  (bl.  1,  urspr.  leer,  ist  jetzt  ebenfalls  mit  cano- 
nistischem  inhalt  beschrieben)  des  Cresconius  Liber  canonum.  88^  steht  rot, 
aber  sehr  verblasst  Explicit  liber  canonü  scorü  patrü    deo  (?)  gratias  amen.  |  Tres 

40  digiti  scribunt  et  totü  corpus  laborat.  finis.  |  s . . .  itur  (Sortitur  vHeinemann)  deo 
fineni  prestante  libellus  |  et  fruor  optato  transcensis  fluctibus  aruo  |  ercan  qui  hunc 
scriptor  berbtus  sudore  peregi  |  dignas  namque  deo  laudes  gratesque  rependo  |  ad- 
fore  quod  finem  facti  speculamur  ouantes  |  meme  pro  misero  supplex  tua  famiua 


664  Verzeichnis  Der  Hsb.  G34 — 641 

funde  I  quisquis  queso  meo  uis  forte  labore  potiri.  89*-  91*,  drei  zerrissefie  hlL, 
jedes  kleiner  als  das  vorhergehende,  enthalten  zweisjjaltirj  lat.-deutsche  glL,  und 
%war  zuerst  alphabetisch  geordnete  zur  Benedictinerregel  (DLXIII),  darauf  nach 
der  folge  der  concilien  geoj^dnete  zu  den  Canones  (DLXXXV),  die  letzten  5  Zeilen 
5  des  blattes  91*  von  and.  hand  hinzugefügt.  91^  einspaltig  mit  canonistischem  in- 
halt  hescJirieben. —^  HPhClIenke  De  Cresconii  Concor dia  canonum  {17 HS).  HHoff- 
tnann  Ahd.  aus  wolfenhüttler  hss.  (1827)  .s*.  xxiv  f.  CP Schönemann  Bibliotfieca 
Augusta  h.  e.  notitiae  et  excerpta  codicum  mss.  bihl.  Aug.  (1829)  s.  23.  24.  — 
[P.  175.]  [634 

10  Wiss.  S  {bl.  1*  Codex  scök  petri  7  pauli  aptoF  in  wissenburg,  174^  Codex  scörü 
petri  et  pauli  in  wissenburg)  in  grofs  folio,  x  jhs.,  174  bll.,  darunter  verschiedene 
ganz  oder  teilweise  leer  {ausgeschnitten  eins  vor  1,  nach  8.  16.  22.  48.  58.  65. 
86.  131:  auf  dem  leeren  bl.  131^  vofi  einer  hand  saec.  xv  defco  h'  videt'  ee.  159), 
weil  die  lagen  an  verschiedene  Schreiber  verteilt  gewese?i  waren,  in  fünfundzwanzig 

15  meist  am  schluss  durch  zahlen  und  die  buchstaben  sl — x.  x.  z.  a  bezeichneten  qtca- 
iernionen,  auch  ternionen  und  binionen:  die  Canones  concilim'um  und  Decreta 
pontificum  mit  deutschen  interlinear-  und  marginalgll.  — 172*  (DXCII*  nachtr.). 
es  folgt  Hie  continentur  prouintiae  Galliganis  quae  ciuitate  svnt  galligani, 
vgl.  MG  Auct.  antiq.  ix,   572,  auf  bl.  173  zweispaltig.      174*^  federproben.    [635 

20  Wiss.  29  in  folio,  ix  jhs.,  155  bll.  in  neunzeh?i  je  am^  schluss  signierten  qu/i- 
ternionen  {die  sechste  läge  bl.  4:2 — 51  ist  ein  quinio,  ebenso  die  sechszehnte  bl.  123 
— 131,  doch  wurde  hier  ein  bl.  ausgeschnitte^i  nach  124;  desgl.  fehlt  ein  bl.  nach 
Signatur  xiii  bl.  100 — 106.  bl.  1,  das  auf  seiner  Vorderseite  blofs  die  worte  Co- 
dex monasterij  sanctorü  petri  et   pauli  aplorü  In  wisenburg  o'dinis  sei  bndcl  und 

25  auf  seiner  rückseite  nur  den  titel  Expositiones  Räbani  in  Exodum  trägt,  ist  ein 
vorstofsbl.,  dein  hinter  155  ein  unbezeichnetes  leeres  nachstofsbl.  entsp'icht):  Wa- 
lahfrids  Strabus  auszug  aus  den  commentaren  des  Hrabanus  zu  Exodus 
(mit  einer  deutschen  randgl.:  XXV  nachtr.),  Leviticus  {mit  inehreren  deutschen 
contextgll. :  XL  nachtr.),  Nu m eri  und  Deuter onomium  {mit  deutschen  contextgll. : 

30  LXV  nachtr.),  schliefsend  bei  34,  9.  die  von  Hattemer  Denkm.  1,  '61b  f  aus  Co- 
dex SOalli  283  mitgeteilten  einleitungsworte  Walahfrids  zur  Exodus  und  zum-  Le- 
viticus finden  sich  in  unserer  hs.  bl.  2*  {abweichungen :    hrabanus.    augustini.  ne] 

non.  präuitatis.  ausimus)  und  66^  {abweichungen:  transfudit.  inhertiae.  quae  mihi 
in  me  seminate  sunt).  [636 

35  Wiss.  4*7  {bl.  1*  unten  Codex  niösterii  scörü  petri  et  pauli  aplom  In  wiszen- 
burg)  in  klein  folio,  ix  jhs.  (bl.  57*  wird  das  j.  860  genannt),  101  bll.  {und 
zwischen  31  und  32  ein  ungezähltes  blättchen  mit  argumentü  ad  eosde  corinthios 
eplae  scdse),  bestehend  aus  einein  binio,  zwölf  quaternionen,  von  denen  die  ersten 
zehn  auf  12^^.   18^   {zwischen  bl.  15  und  16  fehlt   ein  doppelbl).  26^  34^.    42^ 

40  51*.  58^  59*.  67*.  76^.  77-'^  {bl.  71.  72  sind  zwei  kleine  eingeheftete  zettel  mit 
nachtragen)  signiert  sind,  und  dem  doppelbl.  101,  dessen  zweite  hälfte  fehlt:  von 
hl.  7 *  unten  an  die  Pa ulini sehen  und  die  katholischeii  briefe  mit  reichlichem 
commentar  auf  den  obern  und  den  seitenrändern  sowie  zwischen  den   Zeilen;   in 


Wolfenbüttel  Helmst.  842  —  Würzburg  Mr.  Tu.  F.  3  665 

den  Paulitiischen  vielfach  deiäsclie-  gll.,  deren  grutidstock  von  den  jeweiligen  schrei- 
berfi  des  commentars  herrührt  {das  genauere  Zs.  15,  534:  ff:  CCCCIII.  CCCCXV. 
CCCCXX.  CCCCXXVI.  CCCCXXXIII.  CCCCXXXVIII.  CCCCXLIV. 
CCCCXLVII.    CCCCXLII.    CCCCL.    CCCCLV.     CCCCLVIII.    CCCCLXIV). 

5  voran  geht  auf  dem  urspr.  nicht  zu  der  hs.  gehörigen  hinio  hl.  1 — 4  ein  argu- 
mentum über  die  Paulinischen  hriefe  i))i  allgemeinen  (1*)  und  den  Römerhrief  im 
besondern  (2»),  eine  Glosa  in  epistolam  Pauli  ad  Romanos  (4»),  eine  Glosa  in  vii^*^"" 
epistolas  ciinonicas  (4^).  bi  5*  sclieint  ursp\  leer  gewesen  zu  sein:  jetzt  enthält 
es   den  schluss  der  angeführten  Glosa,    darauf  Quattuor    sunt  quae  Interrogantur 

10  in  principio  Unius  cuiusq,  libri  usw.  5^  Uersvs  Damasi  pp  urb  Romae.  lam 
dudum  saulus  usw.  (J/z^/^e  13,  879),  6*  glosa  zu  den  Paulinischen  bi'iefen,  7*  Com- 
memoratio  genealogiee  domni  Karoli  gloriosissimi  imperatoris  (ww/er  benutzung 
dieses  codex  zuletzt  herausgegeben  MG  SS  xiii,  242).  ■—  E Steinmeyer  Zs.  15 
(1872),  534—538.  —  Wo.  3.  [P.  93.]  [637 

15  Wiss.  56  (bl.  1*  Codex  msterij  scorü  petri  et  pauli  aplorü  In  wyszenburg,  79^ 
oben  von  einer  hand  des  xuilxiw  jhs.  F  d^i  grä  abb  uizeburgensis)  in  grofs  quart, 
XI  jhs.,  84  bll.:  bl.  2^  ff  {bl.  1  von  verschiedenen  händen  mit  hymnen  usw.  be- 
schrieben) die  werke  Prospers  bis  zum  p^'olog  des  Poema  ad  uxorem;  darin  die 
Epigrammata  mit  wenigen  deutschen  interlinear  gll.,  von  denen  die  auf  bl.  70^ — 72^ 

20  befindlichen  eine  gröbere  hand  schrieb  als  die  übrigen  (DCCLXXV).  [638 

Wiss.  66  (bl.  1*  Codex  monasterij  sanctorü  petri  et  pauli  aptorü  In  wißenburg 
ausgestrichen)  in  quart,  ix  jhs.,  62  bll.:  1)  bl.  3 — 53.  bis  52^  gll.  zu  den 
biblischen  büchern  alten  und  neuen  testaments  mit  einer  deutschen  im  context  (CII 
nachtr.),  53*^  vo7i  mehreren  händen  mit  hymnen  beschrieben;         2)  bl.  54—61, 

25  eine  läge,  Beda  De  natura  rerum,  der  rest  von  61^  gleichfalls  mit  hymnen 
ausgefüllt,  61^  umrisse  einer  welttafel;  3)  bl.  2  ist  ein  eingeheftetes  einzelbl. 
tiebst  einem  stück  des  dazu  gehör'igeii  correspo7idenzblattes  einer  kleinern  hs.:  Vor- 
derseite ausradiert,  nur  oben  saec.  xiv  Expositö  t'minoif  biblie,  rückseite  zwei- 
spaltig ein  lexicon  tironi scher  noten:  vgl.  darüber  W Schmitz  Beitr.  zur  lat. 

30  spräche  und  litteraturkunde  (1877)  s.  188  ff.  Commentarii  notarum  tironianarum 
(1893)  tafel  100,  96  ff;  4)  bl.  1  und  62,  wider  einer  and.  hs.  des  ix  jhs. 
angehörig,  enthalten  bruchstücke  einer  Passio  Juliani :  vgl.  dazu  MG  Poetae 
lat.  3,  748.  [639 

Wiss.   T7    (Codex  monasterij  scöe  petri  et  pauli  aploE  In    wissenburg  auf  der 

35  rückseite  des  vorstofsblattes)  in  octav,  ix  jhs.,  52  bll.  nebst  vor-  und  nachstofsbl. 
saec.  IX,  ausführlich  von  EDümmler  Zs.  19,  117  f  beschrieben:  bl.  1^ — 49^  die 
Apotheosis  {unterbrochen  durch  ein  stück  aus  Contra  Symmachum  i)  und  die  Ha- 
martigenie  des  Prudentius  mit  einigen  deutscJien  randgll.  und  einer  in  der  der 
Hamartigenie  angellängten  Glosa  befindlichen  contextgl.  (DCCLXXXII).    50^ — 52* 

iO  lat.  ge dichte,  s.  Dümmler  aao.,  52^  nur  federproben.  —  E Steinmeyer  Zs.  16 
(1873),  7.  21.—  [P.  219.]  [640 

WÜRZBURG, 

KGL.  UNIVERSITÄTSBIBLIOTHEK. 

Mp.  th.  f.  3  (dombibl.  25),   viii  jhs.,    66  bll:  bl.  2»  (2»^  zweispaltig)  —65b 


666  Verzeichnis  Der   Hss.  641 — 648 

die,  Canon  es  concilioruni  der  Dionyfiio-IIadriana  bis  zum  Africanum,  mit  drei 
detäschen  marginaUßl.  verschiedener  hände{Y)iÄW^  tuichtr.);  ferner  auf  dem  ursjrr. 
heren  hl.  1*  eine  halbe  spalte  lal. -deutscher  rjll.  zu  den  Parabolis  (CCXXXVI) 
saec.  VIII,  dere7i  letzte,  nur  lat.,  von  einer  and.  hand  auch  noch  des  viii  jhs.  her- 
5  rühren,  ujelche  auf  hl.  66*  (66'*  leer)  sp.  1  lat.-deutsche  ff  II.  zu  Tohias  (CLXXXVIII) 
und  Judith  (CXCIX)  eingetragen  liat.  wider  eine  and.  hand  .schloss  daran  auf 
der  gleichen  spalte  solche  zu  Esther  (C'CV)  und  Esdrae  i.  ii  (CLXXIIL  CLXXIX), 
auf  sp.  2  zu  Maccah.  i  (CCCLX),  die  dann  von  noch  and.  hand  weiter  geführt 
und  auf  der  zwn  teil    abgerissenen    .sp.    3  mit  gll.  zum  Lemticus   (XLVIII)    er- 

10  gänzt  sind.  —  JGah Eckhart  Commentarii  de  rebvs  Franciae  orientalis  2  (1729), 
977/:  MLexer  Zs.  14  (1869),  498.  —  W.  [H.  §  18.  P.  53.  178.  S.  i  513— 
526.]  [641 

Mp.  th.  f.  18  (dombibl.  121),  x  jhs.,  63  bll.:  Regum  i.  ii  mit  deutsciien 
interlinear-  und  m,arginalgll.  (CXIV.  CXXVII);  manche  sind  ausradiert.  —  erste 

15  naßhricht  hei  ÄOegg  Korographie  1  (1808),  527.  MLexer  Zs.  14  (1869),  500  f  — 
[P.  56.]  [642 

Hp.  th.  f.  20  (dombibl.  29),  ix  jhs.,  56  hll:  Esaias  und  Daniel,  auf 
den  ersten  dreizehn  hll.  des  Esaias  zahlreiche  deutsche  interlinear-  und  margi?ialgll., 
manche  erloschen   oder    doch  schwer  leserlich  (CCLXXXVII).  -«'  MLexer  Zs.   14 

20  (1869),  499/:  —  [P.  52.]  [643 

Mp.  th.  f.  21  (dombibl.  82),  ix  jhs.,  50  bll.  (8^  sign,  .i.,  9^  .iL,  17*  .iii., 
21*1111,  dann  weitere  drei  quaternionen  bis  48,  endlich  4:9.  50  ein  doppelbl.):  hl.  2^ 

(1*  luit  nur  die   inschrift  Quicunque    legerit  hunc  librum *  [  Gozbaldo   epö 

[841 — 855]    qui  lussit   eum   fieri  und  darunter  die  federprohe  Berner,    1^  anfang 

25  des  Eidaliahymmis  des  Prudentius)  — 50*  {darauf  ein  hy77inus  an  eine  mär- 
tyrerin,  50^  leer)  Aldhelm  De  laudibus  virginitatis  mit  deutschen  interlinear-  und 
marginalgll.  mehrerer  hände  (DXIII).  —  JGahEckhaii  Commentarii  de  rebvs  Fran- 
ciae orientalis  2  (1729),  981.  EDümmler  Zs.  14  (1869),  190/:  —  Aid.  6.  W. 
[H.  §  82.  P.  195.  S.  i  513—526.]  [644 

30  Mp.  th.  f.  28  (dombibl.  35),  der  so  genannte  Codex  ho7niliaru?n  BurcJmrdi  (vgl. 
ÄOegg  Korographie  von  Würzhurg  1,  395 — 404.  AHauck  Kirchengesch.  Deutsch- 
lands 2,  222  anm.  5),  viii/ix  jhs.,  99  bll.  und  ein  ungezähltes  vorstofshl.  mit  tex- 
ten von  Orationes  uespertinales.  siue  matutinales:  gröfsere  Sammlung  von  ho- 
milien,   meist  pseudo-augustinischen,  darunter  auch  einige  and.  stücke,   mit  deut- 

35  sehen  marginal-  und  interlineargll.  sehr  alter  hände  hl.bb^undßS^ — 82^(DXLIII. 
DCXCVI.  DCVII).  eine  übersieht  des  inhalts  {über  den  neuerdhigs  sehr  ungenü- 
gend RCi'uel  Gesch.  der  deutschen  predigt  1879  s.  2S  ff  handelte)  gibt  Eckhart  FO 
1,  837 — 847,  aber  weder  genau  noch  vollständig:  so  hat  er  nicht  aufgeführt  die 
hl.  7*^  befindliche,  vorn  unvollständige  pseudo-augustinische  epipha^iiaspredigt  {Mign^e 

40  5,  2011  ff),  welche  der  hl.  &^  mitten  im  satz  abbrechenden  homilie  De  Kai  lanua- 
riis  {Migne  5,  2001.  Eckhart  837 — 39)  folgt;  ferner  ausgelassen  zwisclieji  seinen 
nrn  xxvii  und  xxviii  eine  predigt,    der  allerdings   die  Überschrift  fehlt,   hl.  57* 

*  Oegg  Korographie  1,  510  und  Dümmler  lasen  agat  gratias. 


Würzburg  Mp.  Th.  F.  3—4«  CO  667 

CVm  propinqiiare  Malilia  inualescit  et  omnium  uiciorum  genera;  die  berech- 
nungen  der  weltjahre  freilich  xwischen  den  nrn  xxxii  und  xxxiii  bl.  (37^, 
welche  BKrusch  Neues  archiv  10,  89/'  belcannt  machte,  hatte  EckJiart  schon  vcyrher 
s.  803  mitgeteilt,  die  Zählung  der  ternionen  iind  quaternionen  des  codex  reicht  bis 
5  X  bl.  1Q^\  die  vier  folgenden  lagen  sind  nielit  signiert,  mit  bl.  90*  beginnt  eine 
and.  hand;  auf  99^*  finden  sich  am  ende  der  9G*  anhebenden  Passio  Cristo- 
fari  {sie)  federproben,  ivelche  bei  Eckhart  (teilweise)  s.  846  ebenso  wie  s.  847  das 
hl.  1*  facsimiliert  sind.  ^  J  Gab  Eckhart  Commentarii  de  rebvs  Franciae  orientalvt 
1  (1729),  846.  —  B.  [//.  §  90.  P.  161.  S.  i  511— 512.J  [645 

10  Mp.  th.  f.  TT  (donibibl.  116),  ix  jhs.^  34  blL:  Ezechiel  unvollständig  mit 
wenigen  deutsehen  interlineargll.  einer  hand  auf  bl.  20*.  24^  (CCCV).  —  JGabEck- 
hart  Commentarii  de  rebvs  Franciae  orientalis  2  (1729),  981.  —  W.  [H.  §  18. 
P.  54.   S.  i  513—526.]  [646 

Mp.  th.  f.  146  (donibibl.  5),  n  jhs.,   113  blL:   hinter  ihren  bis  bl.  11^  reichen- 

15  den  capitulis  die  Canones  apostolorum  et  conciliorum  (über  ih^'e  composition  s. 
Maafsen  Gesch.  s.  551  ff),  welche  von  18* — 60*^  mit  zahheiehen  durch  häkchen 
auf  den  text  bezogenen  deutschen  marginalgll.  (DLXXXVIII)  versehen  sind. 
108^ — 112*  ztveispaltig  gesammelte  gll.  zu  den  Canones  (DLXXXIV).  112^  Si 
quis   fomicatus    fuerit  cum   sororibus   duabus   uel  cum  nouerca  sua  usw.   (s.  Eck- 

20  hart  980),  gleichfalls  zweispaltig,  bl.  113  leer  bis  auf  einige  federproben,  aufser- 
dem  enthält  die  hs.  zwei  sonst  leere  vorsaizbll. :  die  Vorderseite  des  zuweilen  ist  mit 
zwei  aus  führ  liclien  tat.  recepten  beschrieben,  deren  erstes  mehrere  deutsche  inter- 
linewgll.  enthält,  während  das  zweite  deutsche  h^äuternamen  im  context  bringt 
(MLIII).    ^    JGabEckhart   Commentarii    de   rebvs  Franciae  orientalis  2   (1729), 

25  978 — 981  (daraus  tvurden  ohne  einsieht  der  hs.  1894  die  recepte  tviderholt  von 
vFischer-Benzon  Ältd.  garten flora  188.  189!).  faes.  im  Chronicon  Gotwicense  1 
(1732),  35.  FAReufs  Walafridi  Strabi  Hortulus  (1834)  s.  73—75.  MLexer  Zs. 
14  (1869),  498/:  —  W.  [H.  §  55.  92.  P.  179.   S.  i  513—526.]  [647 

Ifip.  th.  4''  60  (bl.  2^  Monasterij  B.  Virg.  de  Ebrach ;  der  alte  weifse  lederhand 

30  trägt  auf  dem  vorderdeckel  das  bild  Christi  am  kreuz,  darunter  die  worte  Vater, 
ver.  gib.  in.  dan  |  Si.  wissen,  nit.  was.  si.  d,  auf  dem  7^ückdeckel  das  bild  des  herrn 
mit  der  fahne,  loie  er  siegreich  seinen  fufs  auf  den  höllendrachen  setzt,  darmiter 
der  hexameter  Svrefer  (statt  Svrge  fer).  avxilivm.  dejvso.  mi.  redde.  salvte  (sie): 
beide  pressungen  sind  von  darstelhingen   der  Fides,  Fortitudo,    Charitas  u/nd  Spes 

35  umgeben),  182  blL:  1)  saec.  xi/xii  bl.  7^  (über  7*  s.  u.)  — 78^  gll.  zu  den 
biblischen  büchem  alten  und  neuen  testaments,  schliefsend  tnit  den  Psalmen:  auf 
bl.  22*  vier  deutsche  interlineargll.  von  and.  hand  (CXL).  hinter  Job  sind  am 
lage7ischluss  bl.  40^  zur  ausfüllung  leeren  raumes  Expositiones  grecorum 
uocabulorum  eingetragen;         2)  saec.  xii  bl,  79 — 121  (79.  80  zwei  angenähte 

40  blL,  dann  die  quaternionen  81  —  88.  89—96.  97—104.  105—112,  ternio  113—118 
und  binio  119 — 121,  dessen  letztes  bl.  fortgeschtiitten  ist)  und  1 — 6  (eine  läge, 
deren  beide  ersten  bll.  ausgeschnitten  sind),  diese  hs.  steht  in  nahen  beziehungen 
%u   Vind.  804  (s.  dort),     bl.  79*  Gregorius  De  propheciis  =  Vind.  149*,  84^  De 


G68  Verzeichnis  Der  Hss.  048—651 

Nitro  =  Vind.  155'',  flann  jjredigten  8ernio  ad  prelatx)s  (Hildebert,  Migne  171, 
7fil),  87^  Sernio  ad  iiripcratorem  {anfang  Cvni  esses  paruuluH  in  oculis  tuifi),  88* 
8(!rmo  De  pascha  {anfang  Egredimini  filio  Hyon,  teilweise  stimmend  zu  Hildeherts 
sermonen  Migne  171,  352.  368)  mit  einer  deutsclien  interlinear  gl.  (s.  zu  CCXLVI^ 
5  na/Mr),  89*  Sernio  de  anima  {anfang  Revertere  Reuertere  sunamitis),  92*  De 
ascensione  domini  {arifang  8ic  ueniet  quemadmo<lum  uidistis  eum  euntem  in  celum), 
92^  Item  de  ascensione  domini  {anfang  Et  sedit  a  dextris  dei),  94*  De  filiis  israel 
{anfang  Habitatio  filiorum  israel.  qua  manserant  in  egypto).  94*'  De  numero 
{anfang  Qvomodo  numerus  =  Beda  ed.   Col.  1,  100),  95^  De  diuinatione  {anfang 

10  Qvomodo  diuinandum  sit  ==:  Beda  1,  101),  96^  Verum  cum  uero  facit  uerum 
=  Beda  1,  102,  De  uita  ade  (=  oben  nr  620  bl.  8*).  97*  Interpretationes 
nominum  =  Vind.  176'^,  98**  {der  obere  räum  dieses  Mattes  frei)  Nomina  ciuitatum 
=  Vind.  183^  De  hospiciis  =  Vind.  184«,  99*  Nomina  librorum  =  Vind.  184* 
mit  einer   deutschen   interlineargl.   (CCXLVI^  nachtr.).     darauf  wider  freier  räum 

15  und  unten  Incipit  abecedarius  =  Vind.  167*;  er  bleicht  am  ende  der  läge  104'' 
im  P  ab,  seine  deutsclien  gll.  stehen  im  context  (MCXC).  zwischen  den  einzelnen 
buchstaben  sind  gröfsere  oder  kleinere  spatien  gelassen  und  diese  hat  eine  and.  hand 
zu  nachtragen  benutzt,  wählend  sie  die  hauptmasse  derselben  erst  später,  bl. 
115*^—117*,  zusammenstellte.     105*  ohne  Überschrift  Capsa  usw.  =    Vind.  183'' 

20  (MCXXXVIII),  Nomina  domorum  =  Vind.  184*  (IVIXCVII),  De  armatura  —  Vind. 
183*/"  (MCIX),  105b  ohne  Überschrift  Coloni  usw.  =  Vind.  183"  (MCXXXII), 
De  instrumentis  nauium  =  Vind.  183*,  De  diuersis  nominibus  7nit  einer  deutschen 
interlineargl.  (MCCXIII),  106^  Expositiones  diuersorum  uocabulorum  {Fulgentius 
usw.)  =  Vhid.   161*,    110*  De  ordinibus   =    Vind.  178^     110^    Quid    sit   missa 

25  —  Vind.  178^,  De  diebus  —  Vind.  178^,  llli>  De  uespera  =  Vind.  179^,  De 
accentu,  woran  sieh  112*  unten  ohne  Überschrift  ein  in  Verwirrung  geratenes 
stück  eines  alphabetischen  lat. -deutschen  vocabulars  schliefst  (DCCCCXXXVIIIi). 
113*  {neue  läge)  beginnt  mitten  in  den  Expositiones  uocabulorum  mit  den  worten 
quasi  aqua  dei  =:    Vind.   165*  (MCCXXXIV),    115^  folgen  von  and.  hand  nach- 

30  träge  zu  den  buchstabeji  A — I  des  Abecedarius  bl.  ^9^  ff  unter  der  Überschrift  Ex- 
positiones uocabulorum.  primo  de  a  usw.  117*  De  figuris  =  Vind.  184^,  117^ 
nach  gröfserem  freiem  räum,  in  welchen  eine  spätere  hand  hymnenan fange 
eingetragen,  De  consanguineis  =  Vind.  180*  De  propinquis  (DCCCCXLVII), 
118*  De   animalibus  =    Vind.   185*  (DCCCCLXVI),    am    lagenschluss  118^  ab- 

35  brechend.  119 — 121  sind  von  etwas  jüngerer  hand  beschrieben.  119*  beginnt 
mitten  im  satz  des  artikels  De  dignitatibus  mit  den  worten  sub  se  diximus  labo- 
rantibus  =  Vind.  157*,  der  schluss  auf  120*  {die  gröfsere  hälfte  dieser  seite  leer) 
de  equo  in  equum  transiliebat  entspricht  Vind.  158*.  12 0^  Phylosophya  est 
omnium  rerum  humanarum  diuinarumque  cognitio  usw.,   nächst  verwandt  dem  ein- 

40  gang  der  Ars  des  Clemens  im  BamJjerger  ms.  M.  v.  18,  121*  Qvatuor  sunt  dif- 
ferentie  sacre  pagine  =  Vind.  154*,  121*^  nach  freiem  räum  über  Adam  und 
über  die  vier  paradiesflüsse,  mitten  im  satz  abbrechend,  bl.  1*  Sermo  de 
corpore  et  sanguine  christi    {anfang  Hoc   facite    in    meam    commemorationem),  2^ 


Würzburg  Mp.  Th.  4"  GO         Zürich  C  1G4  GOO 

Quod  [dh.  Qiiot)  sunt  genera  uisionuni,  3*  De  ueste  sacerdotis  scissa  =  Vind. 
154*,  Qiiaiv  (loniinus  stans  et  non  sctlens  in  libro  legerit  =  Vind.  154'*,  3^  De 
ancilla,  De  iiidua  sareptana,  beides  =  Vind.  1  54^  4*  De  Neanian,  De  antichristo, 
De  clemoniaeo,  alles  =  Vind.  155*,  De  passione  doniini  =  Vind.  155*^,  4*^  o}me 
ö  über  sehr  iß  In  tres  tesserescedecades  =  Vind.  155^,  dann  Ideo  de  desponsata 
dominus  uoluit  nasci  usu\  (sieben,  gründe),  rest  der  seife  leer.  5*  verse  über 
die  nainen  goftes  Alma  chorus  domini  nunc  pangat  nomina  summi  usw.,  Greca 
nomina  domini  =:  Vind.  174^  bis  Amathi.  i.  ueritas,  G*  De  angelis  =  Vind. 
17G^  De  demonibus  =   Vi/id.  17G^  (DCXXVIP  nachtr.),    ICxpositiones  uerborum 

10  =  Vind.  175''  [dort  mit  Greca  nomina  domini  imimter schieden  vereinigt),  fortge- 
setzt auf  G^  a)id  ro/i  and.  liand  mit  kleinerer  schrift  ohne  rote  Verzierungen  be- 
endet auf  7*,  dh.  der  urspr.  leeren  anfangsseite  der  ersten  hs.  des  codex  (DXCI. 
DCLXV.  DCXXXIX.  CCCCXCV.  DCCCXXV.  CCCVIII);  3)  saec.  xv  in. 
bl.  122 — 129  zweispaltig  {eine  läge)  Ännales  Haiesbrunnens  es ,  gedruckt  MG 

15  5'5  XXIV,  42   nebst  facs.   auf  tafel  1;  4)  saec.  xiv    bl.   130—181   (182  leer) 

ebenfalls  zweispaltig  die  Flores  temporum,  mit  benutzung  unserer  hs.  hg.  MG 
SS  XXIV,  220,  ff.  —  MLexer  Zs.  14  (1869),  501—503.  —  [P.  55.]  [648 

ZÜRICH, 
KANTONALBIBLIOTHEK. 

20  C  68  {aus  S Gallen)  in  quart,  ixjhs.,  127  bll.:  in  der  hauptsache  {s.  die  genaue 
beschreibmig  in  JHuemers  Seduliusausgabe  s.  xiif)  Juvencus  und  Sedulius. 
in  beiden  je  eine  deutsche  interlinear  gl.  (DCCXXVII,  ivozu  allerdings  Marold  noch 
eine  weitere  Mirata  liubon  (3,  58)  beibringt.  DCCCLI).  abschrift  verdanke  ich 
JHuemer.  —  CMarold   Geryn.  32  (1887),  355.  [649 

25  C  143  in  quart,  xi/xii  jhs.,  75  bll.  {dazu  ein  halbes  bei  53  eingelegtes): 
bl.  V^  ff  (1*,  urspr.  leer,  mit  notizen  über  Sallust  beschrieben)  Sallusts  Catilina, 
26^  ff  sein  Jugurtha  mit  wenigen  deutschen  interlinear gll.  (DCCCXXXVI).  über 
den  Sallusttext  dieser  hs.  vgl.  Gerlachs  ausgäbe  von  1823  1,  xxii/".  75^  folgt 
nach  Explicit  über  Salvstii  eine  lat.  beschwörungs formet,  75^  eine  notiz  über 

30  ereignisse,  die  dem  tode  Jugurthas  gleichzeitig  waren.  61^.  71*^  ist  leerer  räum 
von  and.  hcmden  zum  eintrag  grammatischer  bemerkungen  und  eines  lat. 
gebets  benutzt.  ^  erste  nachricht  über  die  gll.  bei  PPiper  Sprache  und  litter atur 
Deutschlands  1  (1880),  55,  ivahr scheinlich  nach  AHolders  mitteilung.  —  [P.  284.]  [650 
C  164  in  quart,    xi  jhs.,    212  bll:    bl.  2*   (1*  leer,    1^   Gennadius    über   das 

35  leben  des  Prudentius)  — 212^  die  werke  des  Prudentius  {doch  ist  von  der  Psychom. 
nur  die  praefatio  vorhanden,  welche  am  schluss  einer  läge  in  der  mitte  des  Mattes 
164**  .schliefst;  rest  federproben)  mit  zahlreichen  deutschen  interlinear-  und  marginal- 
gll.  (DCCXCIX).  in  der  P.  Laurentii  und  auch  später  oft  lassen  sich  zwei  hände 
der  gll.  unterscheiden,  deren  zweite  die  erste  häufig  corrigiert  wid  namentlich  längere 

40  anmerkungen  sowie  deutsche  worte  hinzugefügt  hat;  in  Cathem.  ist  eine  solche 
correctorenhand  nicht  wahrzunehmen,  aufserdem  in  beiden  teilen  einzelne  gll.  von 
and.  händen.  bl.  212^  folgt  unmittelbar  hinter  dem  schluss  von  Contra  Symmachum 
n  Xpc.  lector  fuit  usw.,  dh.  das  gleiche  stück  wie  oben  nr  SS  bl.  62^,  und  weiter 


G7Ö  Verzeichnis  Der  Hss.  G51 — 654 

tüie  dort  nne  reihe  von  städtenamen  mit  deutscher  iihersetzung  (MLXXII), 
endlirJi  nach  einer  zeile  spatium  von  derselben  hand  ein  kurzer  abschnitt  De  reb; 
Eclesiae,  ebenfalls  mit  deutschen  contextyll  (MCXXXIV).  —  EGGraff  Diut.  2 
(1827),  311/7:  —  D.  II.  311/7:  Z.  \P.  240.J  [651 

5  Rtieinaii  35  in  folio,  x  jhs.,  172  ss.  {die  ersten  14  etwas  jünger;  139  und 
lisa  doppelt  vo7-handen):  Gregors  Gura  pastoralis,  vorn  unvollständig ^  mit  deutschen 
interlineargll.  von  fünf  händen,  deren  erste  s.  1  — 14,  die  zweite  s.  15 — 17,  die 
dritte,  junge  und  grobe  s.  18 — 57.  134/7*  und  neben  der  vierten  s.  71.  72.  77, 
die  vierte  s.  58 — 116  tätig  war.     die  fünfte  hat  sieh  sporadisch  an  verschiedenen 

10  stellen  des  codex  versucht  (DCL).  s.  149.  150  am  rande  ein  lat.  fiebersegen.  ^ 
JJOberlin  in  seiner  ausgäbe  von  Scherzs  Glossarium  germanicum  {17 Sl.  84)  kannte 
die  glL:  ihnen  entnahm  er  314  enthebido  Sustentationem  {bd.  2,  237,  18),  400 
flornlic  Perniciosa  (240,  62),  689  honedo  Dedecore  (237,  15),  984  mammento 
Molliter  (240,  19),     1054    missetuenten  Delinquentem    (237,    10),     1057    mithunt 

15  Dudum  (238,  45),  1160  olbendim  Camelum  (240,  60),  1395  scirnen  Histrio 
(240,  29).  —  Gc.   10.  [P.   152.]  [652 

Rheinaii  62  in  quart,  287  ss.  {diese  Zählung  geht  ganz  fehl,  denn  sie  sp-ingt 
von  109  «^120,  s.  68.  88  sind  dreifach,  1.  62.  63.  64.  65.  200.  201.  282.  283 
doppelt,  218.  219  sogar  vierfach  vorhanden):         1)  saec.  xi  s.  2 — 33  {zwei  lagen). 

20  bis  31  die  Psychoinachie  des  Prudentius  mit  interlinearen  und  wenigen  margi- 
nalen deutschen  gll.  (DCCCXIV).  32.  33  waren  abgerechnet  den  eintrag  s.  33 
oben  Istius.  libri.  Precepit.  opuscula.  Scribi.  |  Abbas.  :  {rasur  von  B)  Magnificus. 
dni.  Bertholdus.  amicus  {da  es  in  Rheinau  vor  dem  xiii  jh.  keinen  abt  BerthoM 
gab,  kann  dort  der  codex  nicht  entstanden  sein)  urspr.  leer,  wurden  aber  im  xii  jh. 

25  benutzt  zur  aufzeichnung  eines  lat.  gedichts  in  leoninischen  distichen,  anfangend 
Prediues  meritis.  sed  rebus  pauper  auitis.  Exitus  ut  docuit.  seruulus  iste  fuit, 
dh.  einer  versification  der  von  Gregor  Hom.  in  evangelia  i,  15  p.  1491  erzählten 
geschichte  des  Servulus.  s.  1  ist  ein  vorsatzbl.  aus  einer  octavhs.  saec.  xi,  das  auf 
seiner  vordem  hälfte  hymnen,  auf  seiner  früher  leeren  rückwärtigen  allerlei  verse 

30  enthält;  2)  saec.  xi  s.  34 — 282.  Prudentius  Cathemerinon,  Peristephanon, 
Tituli  historiarum,  Apotheosis,  Hamaii.,  Contra  Symmachum,  Hymnus  viii  kal. 
Jan.,  Hymnus  de  epiphania  mit  sporadischen  deutschen  interlinear-  und  marginal- 
gll.  (DCCCIV),  279  Incipit  Paraclitvs.  Vir  celebris  quondam  qua  me  sub 
rupe  recondam  {über  dies  gedieht  des   Warnerius  s.  Archiv  der  gesellschaft  8,  833 

35  und  Berliner  monatsberichte  1854  ä.  149/");  3)  saec.  xii  s.  283 — 287  {d7xi 
zweispaltige  bll.,  hinter  denen  ein  vieHes  ausgeschnitten).  Ausonius  Mosella  und 
286  sp.  2  ff  das  gedieht  über  die  mystische  bedeutung  der  edelsteine,  welches 
auch  in  der  Wiener  hs.  2245  bl.  79^  steht  {vgl.  ferner  Grenoble  nr  235  des 
katalogs).  —  EGGraff  Diut.  2  (1827),  ^11  ff.  —  D.  ii.  ^11  ff.  [P.  236.]        [653 

40  Rbeinau  66  in  klein  folio,  xii  jhs.,  117  55.  (19  doppelt;  sechs  unsignierte 
quaternionen,  ein  quinio  und  das  einzelbl.  116.  117):  s.  2  (1  leer,  nur  fedßr- 
proben)  — 114  unter  der  roten  Überschrift  Incip  closa  in  novv  et  vetv*  testamentvm 
gll.    zu   den    biblischen    büchern  mit   übergeschriebenen   deutschen    {contextgll.   nur 


Zürich  V  164  —  Kheinau  Od  671 

ganz  vereinzelt)    in    der  folge:    VIII.    XXVIII.  XLIII.   LVI.   LXIX.   LXXIX. 
LXXXVIII.   XCIV.    cm.    CXIX.    CXXXV.    C:XLVIII.    (^LVIII.    CLXIIl. 

dann  nach  ahsafv  s.  42  Ihc  xpr-  eins  ni-  in  patarchis  patarcha.  in  sacoidotih"'^ 
sacdos  nsic.  — 44  In  ioseph  apponons.  ul  ait.  Et  alias  oues  habeo  q  n  .s  ex  hoc 
5  ouili.  T  icliq,  daran f  dir  interpivtationos  hebreorum  nomimnn  und  die  testimonia  in 
den  vier  erangeUen,  endlich  .v.51/^C^CXXI.  CCXXIX.  CCXLIX.  CCLXI.  CCLXIX. 
CCXII.  CLXXXVI.  CXCIII.  CLXIX.  CLXXVI.  CCI.  CCCLVII.  CCCLXIV. 
CCLXXIX.  CCXCI.  CCCI.  CCCXI.  CCCXVII.  CCCXXII.  CCCXXVI. 
CCCXXXIV.     CCCXXXIX.      CCCXLII.     CCCXLIX.      CCCLI.     CCCLXX. 

10  CCCLXXVII.  CCCLXXXL  CCCLXXXIX.  CCCXCII.  CCCCLXVIII. 
CCCCLXXI.  CCCCLXXVI.  CCCCLXXXV.  CCCCLXXXVIII.  CCCCXCI. 
CCCCI.  CCCCXI.  CCCCXXV.  CCCCXXXI.  CCCCXLI.  CCCCXLIX.  CCCCLIV. 
CCCCLX.  CCCCLXIII.  s.  114 — 117  die  nainen  der  todsünde^i,  einige  wort - 
erklär  ung en  und  erläuterungen  zn  Regmn  2,   15,   7.   2,   16,  5.  3,  4,  31.  Para- 

15  lipp.  1,  4,  17 — 23.  —  JJOherlin  kannte  die  gll.  und  benutzte  sie  für  seine  aus- 
gäbe von  Scherzs  Glossarium  germanicum  (1781.  84):  ih?ien  entnahm  er  {Hoffmann 
Ähd.  gll.  XLVi  anm.  35  hat  die  belege  nur  zur  hälfte  gesammelt)  s.  21  afterzuh- 
tingun  De  post  foetantes  (bd.  1,  519,  57),  62  arzat  Pigmentarius  (582,  56),  118 
bainbirga  Ocreae  (401,  12),   149  bewellare  Polintores  (650,  14),    212  chambrittil 

20  Chamus  (538,  15),  237  dienistmanna  Apparitores,  Pedissequos  (402,  18.  441,  20), 
241  dinghus  Auditorium  (751,  11),  266  duercben  Obliquis  (513,  26),  265  e  tages 
De  nocte  (378,  23),  336  ertpruste  Voragines  (594,  47),  383  feltganga  Latrinas 
(453,  16),  400  flozskef  Scapha  (752,  21),  405  folieist  Benedictione  (379,  23),  463 
gadilnilu  Receptacula  (564,  17),  479  gegovgolota  Fascinavit  (768,  15),  482  gebil 

25  Calvariam  (452,  61),  487  gibure  Municeps  (749,  49),  501  geheia  Caumate  (505, 
58),  525  genoscaft  Contubernium  (557,  3),  549  gizviga  Armamenta  (752,  44),  564 
goubida  Colonia  (327,  42),  569  greizin  Glareis  (504,  15),  574  grovne  fellola  Hya- 
cintho  (330,  3),  594  haseneta  Subnervavit  (418,  1),  600  halswert  Sica  (384,  24), 
614  haranboza  Lini   stipula  (378,    7),     651  demo   bersten  stulsazen   Architriclino 

30  (739,  15),  653  heripergont  Metabuntur  (358, 13),  696  hört  Angulus,  alias  ort  (361, 
11.  331,  43),  717  huwin  Bubonem  (347,  64),  783  kiel  Ciassem  (438,  36),  784 
chilchwahta  Encenia  (739,  44),  797  chlobo  Decipula  (627,  51),  822  chozhen  Pe- 
iiulam  (778,  6),  826  chrawila  Fuscinulus  (330,  57),  846  kunnelinga  Contribulis 
(402,  30),  858  label  Labrum,  Mare  (332,  32.  436,  31),  890  lidota  Accersivit  (743, 

35  71),  908  leitsamida  In  abominationibus  (372,  22),  975  magezohana  Paedagogus 
(762,  12),  984  malta  Betae  (306,  56),  990  manliba  Anaglifa  (435,  29),  1030  me- 
runinona  Syi'enarum  (377,  48),  1053  missiniezzan  Abutamur  (386,  65),  1054  mis- 
situt  Ostendat  (785,31),  1059  mittil  Liciatorium  (401,  16),  1061  moll  Stellio(348, 
59),  1076  mund  Palmus  (400,  66),  1110  namihaftista  Opinatissima  (482,  40),  1134 

40  notfreund  Necessarius  (700,  1),  1140  nuscan  v.  nestila  Fibulas  (330,  34),  1141  nuz 
Reditus  (398,  65),  1149  Obiley  v.  wisoda  Benedictionem  (404,  3t).  451,  45),  1166 
orchussui  Cervicalia  (644,  17),  1222  purpur  fellola  Purpura,  rote  phellola  Cocco, 
grovne  fellola  Hyacintho  (330,  3—21),    phederrare  Arietes   (642,  39),   1226   pi- 


«72  Verzeichnis  Der  Hsh.  654—658 

sspracharo  Obtrectator  (303,  43),  piaprachant  Detrahent  (371,  61),  1267  ratisca 
VEnigma  (385,  67),  1293  reitwagana  Redaruni  (800,  26),  1333  ruomiBales  Osteiita- 
tionis  (492,  37),  1342  sabyn  Bisso  (329,  60),  1362  sarpho  Acide  (565,  60),  1394 
scero  Talpa  (349,  8),  1395  Kcernung  Scurrilitas  (770,  11),  1397  scibun  Spherulas 
5  (329,  43),  Scutulis  (691,  38),  1455  scurfe  Exentera  (478,  51),  1467  sedil  Tricli- 
nium  (399,  6),  1531  spennent  Lactaverint  (528,  35),  1537  spinia  Acus  (596,  53), 
1567  Rteinzunes  Maceriae  (518,  37),  1596  suftx)di  Bingultum  (404,  38),  1617  ta- 
galtont  vel  spottent  locabantur  (800,  12),  1641  tobizunga  Deliramenta  (304,  7), 
1920  weuuil  Subtemen  (349,  59),   1922  wafz  Stamen   (349,  55),    1923  wagaiiten 

10  Versatilem  (304,  57),  2140  zuuiwassi  Ancipites  (523,  55).  WWackernagel  Zs.  3 
(1843),  127/:  —  Bibl.  11.  [P.  16.]  [654 

iiiteiiiaii  67  in  quart,  xii  jhs.,  140  ss.:  Augustins  predigten,  auf  der 
urspr.  leeren  s.  1  sind  oben  von  etwas  späterer  hand  die  monatnamen  mit  deut- 
schen interlinear glL,    unten    die  cardinalzahlen,    gleichfalls  van    1 — 4  deutsch 

15  glossiert,  eingetragen  (MLXX),  s.  47  steht  von  einer  hand  des  ausgehenden  xiii 
jhs.  der  Zs.  22,  246  abgedruckte  segen  am  untern  rande,  s.  68  von  der  gleichen 
hand  ein  lat.  segen  contra  fluxum  sanguinis  {Zs.  22,  247).  —  die  gll.  kannte 
JJOberlin  in  seiner  ausgäbe  von  Scher  zs  Glossarium  germanicum  (1781.  84),  s.s.  7 
abrello  Aprilis,  658  herbestmonat  Sept.  Oct.  Nov.,   1156  ovgesto  Augustus,  wäh- 

20  rend  er  59  aranmanot  Augustus,  636  helicmonat  November,  1185  parmanot  Ja- 
nuarius  der  Rheinauer  hs.  75  {Änz.  xv,   377)  entnahm.  [655 

Bheinaii  OO*  in  octav,  119  55..*  1)  saec.  ix  s.  1 — 105  (s.  19  doppelt  vor- 
handen; Signaturen  i — vi  s.  16.  31.  47.  63.  79.  89)  evangeliencommentar. 
s.  1  Matheus   sicut  in  ordine    primus  ponitur  usw.     7  Incip  explan atio    hieronimi 

25  preb  (Matthaeus),  54  Incip  expositio  euangl  secd  Marcum,  68  Explicit  secd  Mar- 
cum  Incip  expositio  sei  eüg  scd  iohannem,  94  Explicit  scd  iob  incip  eugl  scd 
lucam,  98  Incip  pdicatio  excerpta  de  euagl  &  tractatu  ubi  dicit  uidens  aü  ihs 
turbas  ascendit  in  montem  et  ret.  schluss  102  oben  Sic  nulla  creatura  est. 
daran  reiht  sich  zweispaltig  in  abgesetzten  Zeilen,  sehr  klein  und  blass  geschrieben, 

30  unter  der  Überschrift  closatum  est  de  uitas  patrum,  ein  lat. -deutsches  gl  ossär 
von  drei  händen  (DCCCLXXXV).  and.  hände  haben  s.  103  gll.  eingetragen 
(MCCXVIII,  wo  das  genauere,  auch  über  s.  104),  wider  and.  s.  105  in  zwei 
spalten  (CCCCXCIV^  nachtr.);  der  leer  gebliebene  rest  von  sp.  2  wurde  später  zu 
einer  notiz  über  Lu^as  12,  52,  der  untere  rand  zur   aufzeichnung  von  abbrevia- 

35  turen  der  urkundenschrift  verwendet;  2)  saec.  x  s.  106 — 119  (eine  läge)  lat. 
messetexte;  mit  Missa  sei  Sigismvndi  regis  et  martr  s.  115  beginnt  eine  and. 
hand.  —  VP.  4.  [P.  129.]  [656 

Rheinau  108  in  octav,  xii  jhs.,  189  ss.  (190  leer):  1)  die  beiden  bücher 
des  Augustinus  De  sermone  domini  und  am  schluss  s.   153  von  einer  hand  des 

40  XIII  jhs.  unter  der  Überschrift  de  volatilibv^  einzige  vögelnamen  mit  überge- 
schriebenen deutschen  gll.  (MII);  der  rest  der  seite  und  s.  154  ist  leer;  2)  s. 
155 /f  auf  meist  rescribiertem  pergament  die  pseudo-augustinische  schrift 
Contra  haereses  quinque.  [657 


Zürich  Rheinau  GG  —  Stadtbibliothek  C  58/275  673 

ZÜRICH, 
.  STADTBIBLIOTHEK. 

V  58/275  in  folio,  xu  jhs.  {nach  1112  (jeschr leben  —  Wackernagel  Zs.  5,293 — , 
ob  zu  Schaff  hausen  —  Wackernagel  Lesebuch^  830  — ,  ist  einiger  mafsen  zweifel- 
5  haß),  370  xiceispaltige  ss.  (3G8.  3G9  vierspallig,  370  dreispaltig),  die  unvollstän- 
digen [nach  s.  32  sind  zwei,  nnch  52  zwei,  nach  82.  84.  12G  mehrere,  nach  208 
drei,  nach  370  ebenfalls  drei  bll.  ausgeschnitten),  je  am  an  fang  signierten  lagen 
V — XXX  eines  niiscellancodex/^,  der  von  vielen  liänden  geschrieben  ist  (denn  dass 
erst  mit  ;?.  3G1   ci)i  zweiter  Schreiber  einsetze,  kann  ich  nicht  einräumen):  s.  1* — 

10  26^  die  vei'schiedensten  lat.  gedieht e,  namentlich  solche  des  Marbod  und  Hilde- 
her t,  grabschriften,  Sprichwörter  ^itid  memorialverse,  darunter  4c:^  Glis  animal  usw. 
mit  deutschen  interlineargll.  (DCCCCXXXIVB  s.  35  anm.  10)  und  der  Liber 
antiquarum  sententiolarnm{Zs.Q,2>04:).  26'*  eine  art  brief steller  (die  abkür- 
zungen  sind  aufgelöst)    Si  uis  de  prosperitate   tua   aliquid   significare.   talia   uerba 

15  pone.  et  bis  similia.  Deo  gratias  usw.,  De  adversitate  sie.  Ego  peccatis  meis  exi- 
gentibus  iiigeiiti  dolore  fatigor  usw.,  Interrogatio.  Qvis  te  uentus  appulit  nostris 
regionibus?  usw.,  27*  Responsio.  Ad  orandum  uenio  usw.,  ein  lob-  und  schelt- 
hrief,  28*  De  laude.  Facta  tua  sunt  celebranda  summa  laude  usw.,  dann  excerpte 
Primo  omnium  querendum  est  homini !  que  sit  uera  scientia  ueraque  sapientia  usw., 

20  28^  Set  bec  cognitio  diuinitatis  et  scientia  ueritatis  per  fidem  discenda  est  catbo- 
licam  usw..  In  preceptis  uero  Caritas  obtinet  principatum  usw.,  Avgvstinvs.  Fru- 
stra  putat  se  esse  uictorem  peccati.  qui  pene  timore  non  peccat  usw.,  29*  Olim 
diues  eras  nunc  es  de  diuite  pauper  (Notices  et  extraits  32,  2,  97)  und  and.  ge- 
dichte,    42* — 62*  eine  abhandlung  De  honesta   vita   mit   zahlreichen   citaten 

25  antiker  Schriftsteller,  darauf  Nulla  Caritas  ita  plena  est  ut  aucmentum  non  capiat 
— 62^  Memento  pauca  legere,  eademque  sepe.  ut  aliquid  inde  elicias  quod  menti 
tue  reponas  u?id  rot  unterstrichen  Qualescunque  sumus  morte  coequat  bumvs.  63* 
Hildeberts  Passio  Ägnetis,  67*  seine  Susanna,  70*  catonische  distichen, 
10^ ff  lat.  gedickte,    darunter    74*  Marbod    De  ornamentis  verborum  (s.    1587 

30  Beaugendre),  84*  Versvs  episcopi  centionis.  Nuper  eram  locuples  (s.  1344  Beau- 
gendre),  abbrechend  wegen  des  defects  nach  84  mit  dem  v.  Istius  est  beres  bomo 
prosperitatis  et  illum.  85* — 87^  abschnitte  aus  Mac  er  De  viribus  herbarwn  v. 
187 — 710,  darauf  noch  Contra  uim  mortis  non  est  medicamen  in  bortis.  Cum 
fuit  in  mundo  per  mundum  uixit  eundo  und  mehrere  and.  w.,  darunter  zwei  he- 

35  xameter  über  fischnamen  mit  deutschen  interlineargll.  (DCCCCXXXIVDa). 
88*  Liber  de  naturali  facultate,  das  Zürcher  arzneibuch  (Zs.  f.  d.  ph.  13, 
466/7").  94* — 102^  Summariufn  Heinrici  iv,  1  — 11  mit  deutschen  contextgll. 
(DCCCCXXXVIIA).  102^  Amicus  nobis  equalis  usw.  — 121^  alphabetische  dif- 
ferentien  und  wortableitungen ,    121^ — 124*  worterklärungen  aus  Isidors 

*  eine  erschöpfende  heschreihung  dieser  hs.   würde  mehrwöchentliche  beschäftigung 
mit  ihr  voraussetzen,  da  man  die  poetischen  abschnitte  mangels  genügender  auf  serlicher 
trennung  vollständig  durchlesen  müste,   um  anfang   und  ende  jedes   einzelnen  Stückes 
sicher  zu  bestimmen,    ich  konnte  nur  zehn  stunden  auf  den  codex  verwenden, 
Althocbdeutsche  glossen  IV.  43 


674  Verzeichnis  Der  Hss.  GoS 

Etymologien  {Opp.  cd.  Arevaliis  4,  4:0^ ff).  124*  Solius  adteptationem  prolatam. 
ueque  aliis  ammini(;ulis  adprobatain.  nullius  esse  moinenti  manifestifisinii  est 
iuris  usw.  über  zeugen,  eide,  juristische  terrnini  — 125''  et  hoc  dicit  ma- 
giater  adilbero.  es.se  iritelligendum  de  penitentia  quod  dicitur.  Sufficit  effundere 
5  quod  in  archa  est  usw.  nctch  ahsatz  Prudens  iustus.  continens.  magnanimus  usu)., 
126"  Vir  discretus  si  quid  artis  retinet  usw.  126''  Ordo  ivdicialis  secundum  tul- 
lium.  Sunt  causarum  genera  tria  principalia  usvj.  127*  verse.  128*  Incipit 
periegesis  Priscia ni  gratici.  translata  de  aliis  libris  ormistarvm.  feliciter  (BäÄre/i.s 
5,  21b  ff)  bis  V.  949,  worauf  hl.  142'»  noch  die  durchstrichenen  w.  243 — 266 
10  folgen,  zu  denen  am  untern  rande  der  Schreiber  bemerkt  hat  h  vacant  hie.  ole 
prius  dictü  ü  eures  denuo  scptum  (leon.  hexatTieter).  der  custos  der  .seile  weist  auf 
V.  267  hin;  aber  143*  beginnt  Flamine  uentorum  resonantibus  undique  ramis  = 
V.  2  von    Bedas  gedieht  De    die  iudicii  (Qiles    1,  99),    schliefsend  145*  Sedibus 

et  superum  semper  gaudere  beatis.  Amen,  darauf  Sis  deus  omnipotens  tvtor.  fau- 
15  torque  legenti.  Est  tua  l  cuius?  mea  {hs.  meä)  non  sed  pauperis  huius,  sodann 
Ex  libro  persii  flacci  satyrarum.  146*  Versvs  de  despectu  sapientis  und  and. 
verse,  darunter  die  deutschen  MSD  xlix,  1 — 3.  149*  Genealogia  sancte 
dei  genetricis  Marie.  149''  Hi  libri  chatolici  sunt  legendi  per  circulum 
anni  usw.,  vgl.  oben  nr  353.  150*  Aperturi  uobis  filii  karissimi  euangelia.  id 
20  est.  gesta  diuina.  prius  ordinem  insinuare  debemus  usw.,  150*^  anfange  der  vier 
ev angehen,  151^^  Dilectisimi  nobis  accepturi  sacramenta  baptismatis  usw.,  153''* 
Audistis  dilectissimi  dominice  orationis  sacra  mysteria  usw.,  153''  De  Hystoriis 
que  cantantur  ab  octaua  pentecosten  vsque  aduentum  domini,  Orationes  ante  be- 
nedictiones  dicende,  154*  Consecratio  sacre  uirgiuis  que  epiphania.  l  in  secunda 
25  feria  pache  {sie),  aut  in  apostolorum  nataliciis  celebratur,  155*  Oratio  eius  que 
{darüber  qui)  in  castitate.  l  uirginitate  cupit  permanere  {Wackernagel  Predigten 
nr  75),  155''  Consecratio  uidue  que  fuerit  castitatem  professa.  Summa  cuius- 
dam  magistri  super  decreta  — 204*,  wo  zuletzt  über  appellation  gehandelt  und 

e 

geschlossen  wird  Ego  H.  sancte  magdeburgensis  ecclesie  archiepiscopus.   N.  capel- 

30  lanus  sancti  iohannis  ad  apostolicam  sedem  quam  appellasti.  ab  obseruatione  mei 
iudicii  his  literis  dimitto.  Explicit.  darauf  Ego.  W.  scaphusensis  ecclesie  profes- 
sus.  apello  te.  A.  in  presentiam  domini  apostolici.  in  festo  luce  evvangeliste. 
quod  proxime  occurrit.  de  his  et  aliis  obiciendis  mihi  responsurum.  sodann  Ma- 
gistri petri  tractatus  parisiensis  cantoris.     In   tribus  consistit   exercitium  sa- 

35  cre  scripture.  Circa  lectionem.  et  predicationem.  et  disputationem  usw.  206*  De 
superbia  enormi  peccato.  et  uicio  humane  nature.  leR.  Svperbia  natione  celestis. 
appetit  mentes  sublimium  W5^^^^  206'' De  inuidia  et  eius  speciebvs  usw..  De  de- 
tractione  que  est  filia  inuidie  usw.,  207'' De  fuscinulis  et  ostiolis  prelatorum. 
De  corruptione  et  auaricia  iudicum  hucusque  ^^s?^;.^   208*  De  sacramentis^^s?^.,, 

40  209*  {davor  lücke,  s.  o.)  De  electione  imperatorum.  Malum  ambicionis  usw., 
210^  ff  die  predigten  i — xi  bei  Wackernagel  Ältd.  predigten.  22S^  ff  lat.  homi- 
lien  und   excerpte.    Qvatuor  modis  dicitur  paradisus  usw.,    228''  Igniti  serpen- 


ZrRiriT  SsTADTinrsLTOTHEK    C  58/275  675 

tes  usiv.,  Hostia  /^s7r.,  Libanuii  iistr..  Omiu-s  lioiDines  eque  diligendi  sunt  tisw., 
229*  In  ft>sto  niartiivm  sonno.  Viubvm  dinnini  ad  Zachariani.  Sunio  argentum  et 
aunnn  et  faeies  indo  Coronas  nsir.,  229''  Tros  Hebant  dociniationes  sub  lege  icsw., 
230*  Tres  faniosas  calamitates  passa  est  hierusaleni  ftsw.,  Trij)lex  est  sollicitudo 
r>  vna  snbstanti;^  secnnda  quantitatis  tertia  qualitatis  ustv.,  230^  iNgenitiis  tria  sig- 
nifical  nsw.,  Cvin  bona  opera  causa  temporaliuni  facimus.  ueterascunt.  cum  causa 
uano  glori  '.  tunc  fures  furantur  et  suöbdiunt  nsiv.,  231-^  De  quinque  panibus  et 
duobus  piscibus  f(SH\,  231^  Quinque  de  causis  dicimus  studere  usw.,  Quatuor  mo- 
dis  fit  inuitatio  ad  conuiuiuni   Hsn\,  232*  Caritas,   fide  et  spe  maior  est  usw.,   233^ 

10  Pompeius  prinio  fecit  tributariam  iudeani  usw.,  Si  propter  nie  tempestas  orta  est. 
mittite  nie  in  mare.  Verba  sunt  ione  periclitantis  in  mari  usw.,  233**  Nota  quia 
dicendmn  est  in  respectione.  non  in  refectione  quando  canitur  antiphona  illa  de 
libro  sapientie  usw.,  234*  Dominus  duos  ex  discipulis  pro  adducenda  asina  et 
puUo  misit  usiv.,    Misit  dominus  verbum  in  iacob.    et  cecidit  in  israel  usw.,    23 4P 

15  Tres  persone  sunt  unum  non  vnione.  sed  unitate  usw.,  235*  Deus  est  in  loco. 
non  tarnen  est  localis  usw.,  235^  Qvicquid  supererogaueris  reddam  tibi  usw.,  236^ 
Proximus  multipliciter  dicitur  usw.,  237*  O  sapientia.  Ad  uerbum  siue  filium  pa- 
tris  uox  ista  dirigitur  usw.,  238^  Isti  sunt  qui  uiuentes  in  carne  plantauerunt 
ecclesiam  usiv.,  239^  Videntur  dissentire    evangeliste  super  negatione   petri  usw., 

20  240*  Dominus  crvcifixus  est  in  loco  caluarie  usw.,  240^  Spileum  est  idem  quod 
spelunca  usw.,  241*  Omne  primogenitum  masculinum  offerebatur  domino  in  die 
purificationis  usw.,  241^  Cvstos  qui  de  nocte  usw.,  Deus  dicitur  sanctus  .i.  sancti- 
ficans.  Homo  et  dicitur  sanctus  .i.  sanctificatus  usw.,  242*  Xristus  est  uir  in 
quo  nobis  congruit  usw.,    242^  Auctoritas  dicit  quod  mors   per  diabolum  intrauit 

25  in  mundum  usw.,  243*  Cvm  dicitur.  deus  potest  esse  auctor  alicuius  quod  in- 
possibile  est  usw.,  Dvobus  modis  dicimur  esse,  l  fuisse  in  lumbis  parentum  usw., 
243^  Qveritur  de  moyse  si  dando  libellum  repudii  filiis  israel  peccauerit  morta- 
liter  usw.,  244*  Verba  ysaie.  Oblatus  est  quia  uoluit  et  non  aperuit  os  suum 
(daneben  Sermo  MauRi  in  die   palmarum)  usw.,    245^    Avgustinus  dicit.  quia  de- 

30  mones  cognouerunt  hominem  usw.,  246*  Qvandoque  dicitur  quis  humilis  siue  hu- 
miliari  humilitate  usw.,  246^  In  translatione  psalterii  secundum.  lxx  ustv.,  247* 
Sermo  de  diuiciis.  Facite  uobis  amicos  de  mammona  usw.,  24 7^^  Boni  prelati  est 
prius  bene  operari.  et  postea  docere  siue  loqui  usw.,  248*  Remigius  super  episto- 
lam  ad  hebreos    distinguit    inter  exemplum.  et  exemplar  usiv.,    248^  Salomon    in 

35  edificatione  templi  usw.,  249^  Dicit  auctoritas  quia  eua  peccauit  in  se.  et  in 
deum.  et  in  proximum  ustv.,  250*  In  epistola  ad  hebreos  dicitur  abraham  iusti- 
ficatus  ex  fide  sine  operibus  usw.,  251*  Non  solum  non  peierare  sed  etiam  nulle 
modo  iurare  usw.,  252*  Licet  hec  duo  deierare.  et  peierare.  quandoque  indiffe- 
renter accipiantur   usw.,    253*  Manente  tali   conscientia  tenebantur  eum  dimittere 

40  l  non  dimittere  usw.,  254*  Nvllum  opus  ex  sui  essentia  meritorium  est  usw., 
254^  De  cetero  [hs.  DeceHo)  ad  contraposita  argumenta  respondendum  est  usw. 
255*  unten  Expositio  fidei  katolice.  255^  Apud  aristotilem  argumentum 
est.  ratio,  rei  dubie  faciens  fidem.  sed  apud  xristum  argumentum  est   fides  faciens 

43* 


676  Verzeichnis  Der  Hss.  658 — 660 

rationem,  scheint  his  278^  zu  rewlten.  278''  erklärung  des  Vaterunsers, 
279^  De  Ponitentia,  281*  De  soptem  modis  indulgentio  usw.,  Interpretacio 
nominum  .xii.  patriarcharum  usw.,  Iinperatrix  reginarum  et  naluatrix  ani- 
marum.  preciosa  niargarita.  rosa  gelu  noii  attrita  —  ab  ipso  doceamur  qui  per 
5  iter  gradiamur.  Videiiduni  est  quod  quatuor  sunt  ti mores  usw.,  282*  Principium 
et  causa  omnium  deus  ante  omnia  eternaliter  usw.,  Creavit  deus  munduni  istuni 
.i.  omnem  creaturam  de  nichilo  usw.,  282*'  Etates  mundi,  283*  De  quatuor 
Regnis.  Seeptrier  assiri  tenet  orbis  usw.,  Roma  tenet  morem  nondum  saciata  prio- 
rem   {Zs.  6,   303)    und   and.    verse.      284*   Dies   egipciaci   {Rhein,    inus.    23, 

10  520).  284^  A  pereunte  uia  retrahat  nos  uirgo  Maria.  Cum  celeri  palma  genitrix 
nos  liberet  alma.  Angelus  est  missus.  suspensus  et  in  cruce  xristus  usw.  285* 
Regule  et  uersus.  de  formis  preteritorum  {Oramm.  lat.  Suppl.  Lxv/f).  291* 
Dvo  philosophorum  genera  traduntur  usw.,  291^  Si  plato  ueri  dei  imitatorem  co- 
gnitorem  amatorem.  dixit  usw.,  292*  De  uno  deo  platonici  melius  senserunt  usw., 

15  293^  Varro  utile  dieit  esse  ciuitatibus  usw.,  Ira  dei  non  est  perturbatio  animi 
eius  usw.  {vgl.  oben  ?ir  290  s.  229),  293^  Qvi  sitit  ad  fontem  ueniat  potumque 
salubrem  Hauriat.  ex  uena  spiritualis  aque  usw.,  294*  Orbis  factor  rex  eterne 
eleyson.  k  usw.,  294^  Ad  decus  ecclesie  recitatur  hodie.  Lectio  libri  apocalip- 
sis   usw.    hymnen    und    vagantenlieder    {Zs.   5,    296/").       298*   Dicitur    ops 

20  terra  sed  nimpha  uocabitur  opis  usw.  grammatische  verse.  305^  O  Maria 
Stella  maris  pietate  singularis  usw.,  306*  Estuans  intrinsecus  {Zs.  5,  293),  307* 
Sanctus  deus  iudex  iustus  usw.,  zum  teil  neumiert.  307*^  Ex  libro  tristium, 
beginnend  1,  1,  18,  hin  und  wider  von  prosaischen  scholien  unterbrochen.  316* 
der  englische  grufs,   das  glaubensbekenntnis  und  das  Agnus    dei  griech. 

25  316^  De  obseruatione  lune.  Obseruationes  temporum  et  cursus  lune  esse  di- 
cuntur  usw.  {vgl.  Rhein,  mus.  42,  638).  317*  Dispensatio.  est.  temperantia.  l 
alleuiatio  usw.,  Cognatio  usw.  {über  Verwandtschaftsgrade),  317*^  Repudium 
inter  sponsum  et  sponsam  und  and.  Worterklärungen.  318*  Maria  wgo. 
et  mater.  nee  primam  similem  uisa  est.  nee  habere  sequentem,  ein  Leben  Jesu, 

80  in  dem  eine  Glosa  und  zahlreiche  commentatoren  citiert  werden.  339^  Ordo 
actvvm  apostolorum,  7nit  citaten  aus  Hraban  ua.  347*  Sermo  de  natiuitate 
domini  valde  bonus  und  and.  lat.  predigten.  360^  Qvinque  sunt  claues  sa- 
pientie  usw.,  Quinque  secula  sunt  preterita.  sextum  presens  usw.,  Qvatuor  sunt 
infernales    fluuii.     Similiter  quatuor  sunt    paradisi  flumina.    geon.    fison.  tygris.    et 

35  euphrates,  darauf  noch  einige  hex  am  et  er.  361*  Qvinta  feria  usque  in  sabbato 
nuda  sunt  altaria  usw.  mit  geistlicher  deutung.  361^  Est  uarietas  inter  octauas 
pasche,  et  uigiliam  pentecosten  usw.,  362*  De  memoratione  defunctorum.  1  de 
missa  pro  eis  usw.,  363*  unten  Sermo  de  pascha  =  Wackernagel  Predigten  xii, 
365*  Sermo  in  festo  sancti  michahelis  =  Wackernagel  Predigten  xiii.     366*  Dvm 

40  sub  mundi  uespere  dies  inclinatus  Ad  occasum  uergere  iam  esset  paratus  usw., 
366''  Bethleem  regis  superni  ciuitas  usw.  367*  Ego  quondam  filius  usw.  {Zs.  5, 
297),  Salue  mater.  mater  patris.  soror  sponsi.  sponsa  fratris  usw.     367^^  De  Pi- 

latho  {Mones  Anz.   4,  ^2bff).     370*^  Expcit  {sie)  vita  poncii  pilati.  Sequentia 


Zürich  Stadtbibliothek  C  58/275  —  Zwettl  1  677 

de  sancto  thoma.  episcopo  anglomni.  370*^  Mundi  pompain  uicit  alnius  xristi 
martir.  unde  psalmus.  canitiir  in  iubilo  —  Vt  te  ducc  uiani  uite.  Ambulantes 
expedite.  Cantemus  alleluia.  Spe  niercedis.  et  corone.  stetit  thomas  in  agone  usw. 
(Mone  Hymnen  3,  153).  darauf  von  and.  fiand  mit  ganz  schwarzer  dinte  Haurit 
5  aquani  cribro  quicunquo  studet  sine  libro  (vgl.  zb.  die  aus  Melk  stammende  hs. 
178  ui  Bcsancon).  —  EGChaff  Dlut.  2  (1827),  2G9  — 277.  PPiper  (zum  teil 
mit  irriger  beieichnung  des  codex)  Zs.  f.  d.  ph.  13  (1882),  457 — 459.  —  Pfl.  5. 
Ve.  5.  \P.  449.   .S.  o  501—502.)  [658 

V  59/274  ///  foUo,  ix  jlis.,  62  imsignierte   blL:    Aldhelm  De  laudibus  virgi- 

10  m/7??  tind  De  octo  pri)wipalibus  vitiis  mit  interlinearen,  häufiger  marginalen  deut- 
schen gll.  mehrerer  alten  hände  (DXVI*.  DXIX).  zahlreiche  rasuren  in  dem  co- 
dex. ——  )mc}i  dem  erscheinen  des  2  bandes  zum  üherfluss  abgedruckt  von  PPiper 
Zs.  f.  d.  ph.  13  (1882),  455  /*,  der  eine  erkleckliche  anzahl  von  gll.  ausliefs;  mehr 
bietet  er  nur    15^  Propugnacula    :iiuiari  (153,   27);    denn  was    er  aus  56^  58* 

15  anführt,  ist  klärlich  lat.  —  Aid.  3.  [P.  191.]  [659 

ZWETTL, 
STIFTSBIBLIOTHEK. 

ssimae 

1  (bl.  1»  Monrii  Beat.  Virginis  Mariae.  In  Zwethl)  in  gröstem  folio,  xiiijhs., 
214  bll.  in  siebenundzwanzig  je  am  schluss  signierten  quaternionen,  deren  letztem 

20  das  schlussbl.  (215)  fortgeschnitten  ist:  bis  12^^  vier  spaltig  ein  griech.-lat.  al- 
phabetisches glossar  (Anethete  Sustinet.  Anasta  Surge.  Anagirome  Surgo.  Aresco 
Placeo.  Aresci  Placet.  Arese  Placere.  Apostello  Mando  usw.);  12^  beginnt  zwei- 
spaltig das  erste  Salomonische  vocabular,  dessen  A  mit  bildern  von  Ennivs. 
Socrates.  Plato.    Virgil.  Lvcanvs.  Varro.    Plavtvs.  Ysidorvs.    Cicero.    Gallen.   Te- 

25  renc.  Ivvenal.  Onativs.  Ypocras.  Orosivs.  Evcher.  geschmückt  ist  und  das  von  13* 
an  vier  spaltig  fortfährt,  es  endet  11^^^  (sp.4:  leer);  179^^  schliefst  sich  das  zweite 
vocabular,  ebenfalls  vierspaltig,  an.  in  beiden  zahlreiche  deutsche  interlinear-,  we- 
nige contextgll.  (MCLXXVa).  dem  ersten  vocabular  sind  durchweg,  dem  zweiten 
nur  im  bu^hstaben  A  die  quellen  nebengeschrieben,     hinter  dem  zweiten  folgt  noch 

30  eine  aufzählung  der  glieder  des  menschlichen  körpers  (anfang  Anima 
est  dicta  a  uento,  schluss  Tibia  vi  crura.  Sura,  s.  bd.  3,  437  anm.  2).  bl.  214^, 
urspr.  leer,  zeigt  folgenden  eintrag:  Hoc  est  papauer.  et  uille  de  quibus.  idem. 
nobis  omni  anno  soluitup..  De  Rudinars.  lxxv  Metrete.  De  Wizzenbach.  xxx 
met^.    De  zwetlharn  xxiiii.    De  Hasläwe  xxiiii.    De  Geroten  xviii.   De  Credniz 

35  xvni.  De  Rabenthanne.  xviii.  De  pndorf.  xii.  De  Waltherslag.  x.  De  Wolf- 
kers.  X.  —  M Gerbert  Iter  alemannicum  (1765)  anhang  s.  109 — 135  {beide  voca- 
bulare  zusammengearbeitet) ;  auf  grund  dieses  abdrucks  nach  den  deutschen  worten 
alphabetisiert  von  H Hoffmann  Ähd.  gll.  (1826)  s.  25 — 55  (vgl.  J Grimms  berich- 
tig wigen  Kleinere  sch7'iften  4,  407/");  Hoffmanns  später  genommene  abschrift  des 

40  Originals  (s.  Fundgr.  1,  352  anm.)  in  Berlin  Ms.  lat.  4^  331  fasc.  9  convolut  h. 
an  einigen  zweifelhaften  stellen  den  codex  nochmals  einzusehen  Jiatte  hr  stifts- 
bibliothekar  p.  BHammerl  die  gute.  —  Zw.  [H.  §  32.  P.  388.  S.  a  499— 
538.]  [660 


QiS  Verzeichnis  Der  Hös.  G61  —  663 

40  in  folio,  296  zweispaltige  hlL,  ausreichend  beschrieben  in  den  Xenia  Bernar- 
dina 2,  1  (1891),  320 /■;  besteht  aus  drei  hss.  saec.  xii.  xiii.  xii,  deren  dritte, 
hl.  130  befjinnend,  völlig  mit  der  Linxe/r  hs.  Cc.  vii.  7  {s.  dort)  übereinstimmt 
und  ihre  vorläge  gewesen  zu  sein  scheint:  nur  enthält  sie  die  Viten  des  Amhro- 
5  sius,  Hieronymus,  Severinus  und  Corbinian  liickenlos  und  weist  auf  urspr.  leer 
gelassenen  seilen  und  Seitenteilen  (185^'\  265*\  296'*)  einige  Zusätze  späterer  zeit 
auf.  darin  bl.  291^^ — 296**^  dasselbe  glossar  mit  denselben  deutschen  interli- 
near- und  contextgll.  wie  im  Linciensis  p.  322^ — 334^»  (DCCCLXXVIII''  nachtr. 
MCCXXIV^).     sorgfältige  vergleichung  verdanke  ich  hm  Stiftsbibliothekar  p.  BHam- 

10  msrl  [661 

393  in  quart,  155  bll.:  1)  saec.  xiv  zweisjMliig  bl.  1^  Do  natu  s  De  octo 
partibus,  6*^  von  and.  hand  Tres  sorores  fuere  maria  domini.  et  inaria  mater  ia- 
cobi  et  maria  mater  filiorum  Zebedei  usw.  6*^  Incipit  edicio  prima  Donati  Gram- 
matici    urbis  Rome    Remigius    {vgl.    Wiener  Sitzungsberichte,    hist.-phil.    Masse  96, 

15  518).  25*^  die  lat.  hexameter  über  tier-,  vögel-  und  baumnamen  mit 
deutschen  interlinear gll.  (DCCCCXXXIV).  25^/7"  Nobis  cupientibus  ut  locutio 
nostra  in  curiis  regum  et  principum  remuneratione  {das  wort  zweimal)  letetur  at- 
tendendum  est  quod  locutio  sine  prolatio  trifariam  diuiditur  usw.,  eine  metrik; 
2)  saec.  xii  bl.  ^V^  ff  (41*  leer)   Gregorii   Cura.      1%%^  Ego  frater  Nicolaus  de 

20  dobrespig  ^^'  rescripsi  hoc  pastorale  quasi  cum  tota  biblia  ad  laudem  dei  fructi- 
ficans  in  ecclesia.  darunter  von  einer  Jmnd  des  xiv  jhs.  Iste  über  est  beate  vir- 
ginis  marie  In  Zwetell.  139^  federproben,  auch  die  MSD  XLix,  5  abgedruckte 
saec.  XIV,  139^  leer;  3)  saec.  xii  bl.  \ 4.0  ff  ein  calendarium.  —  HHoff- 
mann  Ältd.  bll.  2  (1840),  212  f  —    [P.  428.]  [662 


25  INCUNABELDRUCK 

der  Salomonischen  gll.  (MCLXXVa),  benutzt  von  mir  in  dem  frülur  Ält- 
dorf er,  jetzt  Erlanger  (Inc.  1193)  exemplar,  von  Sievers  in  einer  in  seinen  besitz 
übergegangenen  douhlette  der  Münchner  hof-  und  Staatsbibliothek.  7nit  deutlicher 
antiquaschrift    {nur  der  punct  des  i  fehlt  häufig)    hergestellt    zählt   er  287    oder, 

30  wenn  man  das  erste  leere,  aber  einen  bestandteil  der  anfangslage  ausmachende  bl. 
hinzu  rechnet,  288  bll.  in  grofs  folio  mit  je  2  spalten  {breite  8,  höfie  meist  28 
cm)  auf  der  seite  {breite  im  Erlanger  exemplar  28,  höhe  40  cm.)  in  neimund- 
zwanzig  lagen,  von  denen  die  erste  12,  die  fünfzehnte  und  yieunundzwanzigste  8, 
die  übrigen  10   bll.  enthalten;   übrigens  besteht  das  mittelste  doppelbl.  der  zweiten 

35  läge  {bl.  17.  18)  aus  zwei  einzelnen  bll.  und  die  lagen  sind  im  Erlanger  exemplar 
vor  dem  einbinden  auf  dem  untern  rapide  der  Vorderseite  des  jeweiligen  ersten  Mat- 
tes von  alter  hand  gezählt,  die  Wasserzeichen  des  sehr  starken  papiers  ivechseln: 
am  häufigsten  begegnen  zwei  verschiedene  7^0 selten  sowie  eine  traube,  nur  einmal 
bemerkte  ich  den  ochsenkopf     die  normalzahl   der  Zeilen  auf  der  vollen  spalte  he- 

40  trägt  55,  es  finden  sich  aber  auch  spalten  mit  52  (150^),  53  (150^.  158*^),  56 
(159^^  188ab.  225ab)  und  namentlich  mit  54  (95^.  127^  143^  151^^^  152^^^. 
154^'^.  155»b,    156^    235^   263^    273^.  287^)   Zeilen.     Seitenzahlen,    Signaturen, 


ZwETTL  49  —  Incunabeldruck  Der  Salomonischen  Gll.  079 

ciistoden  fehlen;  von  interpunctionsieic/ien  erscheinen  nur  punct  und  doppelpunci, 
bloß  vor  absätxen  auch  drei-  und  vierfache,  zuweilen  mehrmals  widerlioUe  jmncte. 
m  beiden  Salomonischen  vocabularen  {am  srhluss  des  ersten  blieb  bl.  238^*^  lee7') 
loird  jeder  neu  beginnende  buelislab  des  alphabets  eingeführt  mit  einer  6  cm.  holten, 
5  4, 4  breiten,  durcli  ein  quadrat  von  xwei  parallelen  linicn  ehigerahmten  iyiitiale  (da- 
für freier  räum  beim  P  des  ersten  vocabulars  bl.  150*);  aufserdcm  sind  bis  zum  D 
d£s  ziveiten  vocabulars  absätze  dort  gemacht,  wo  dem  anfangsbuchstaben  ein  neuer 
vocal  folgt,  also  wo  Ae,  Ai,  Ao,  Av,  Be  tisw.  anlieben,  und  diese  absätze  durch 
gemalte   rote    initialen   bezeichnet,     allerdings  begegnen    zahlreiche    verstöfse    gegen 

10  diese  regel,  so  mangelt  zb.  der  absatz  vor  Du,  Go,  Pe  usw.,  oder  er  ist  an  fal- 
scher stelle  gemacht,  so  bei  Clo,  Cru  tisw.  vom  Ei  des  zweiten  vocabulars  ab  fin- 
det sich  ein  absatz  nur  noch  vor  Me.  der  neueintritt  eines  zweiten  consonanten 
oder  dritten  buchstaben  ivird  vielfach,  aber  bei  weitem  nicht  immer,  durch  ein 
absatzzeichen   angedeutet,     der  schon   erwähnte  rubricator  endlich  hat  in  dem  Er- 

15  langer  exemplar,  allerdings  nicht  ohne  zahlreiche  versehen,  alle  grofsen  buchstaben, 
teilweise  auch  die  absatzzeichen,  durchstrichen,  citate  unterstrichen  und  meist  am 
köpf  jedes  blattes,  manchmal  auch  jeder  seile,  den  oder  die  anfangsbuchstaben  des 
alpJmbets,  welche  ahgelmndelt  werden,  angegeben,  der  druck  beginnt  bl.  1*  ohn£, 
Überschrift  {ich  ersetzte  seine  langen  s  durch  kurze)  Epistola  prelibaticia  in  sequen- 

20  tis  I  operis  commendationem  breiii-|bus  absoluta  incipit  foeliciter:-  |  zwei  Zeilen 
spatium  \  {grofse  den  räum  von  1 2  Zeilen  einnehmende  initiale  L)  atine  |  quidem 
loq  I  &  proprie.  |  als  apte  nö  |  solü  oratori|bus:  verum  |  etiä  in  cömu|ni  preceptü| 
est  Omnibus  |  Nam  nisi  et  |  hec  diligenti  |  adnotatione  obseruata  sc^  fuerint:  in- 
eptias  I  etiä.  &  risu  dignas  sepenumero  vt  incidas  |  oportet:  Cum  enim  a  vocabu- 

25  lorum  pro-|prietate  receditur  et  res  verbis.  non  verba  ]  rebus  accömodantur.  fit.  vt 
neq5  tibi  quid  |  dixeris:  neq^  aliis  quid  velis  datü  sit  intel-|ligi:  Q,  si  fere  bestie 
vocis  etia^  sue  fungü|tur  cömercio:  per  illud  nature  affectü  mu|tuo  cognoscentes : 
Nonne  admiraculo  du|cendum:  homines  quibus  natura  datü  est  |  vt  ratione  vi- 
geant:  eam  ignorare  linguam  |  in  qua  a  pueris  studii  sui  tepora  triuerüt:  |  et  be- 

30  stiis  hac  in  parte  se  pati  brutaliores.  |  Ergo  Salomon  ille  noster  secundus  eccle|sie 
Constan  episcopus  bis  frena  cupies  im|ponere:  quid  aeger  ab  aegroto  diiferat  ele|- 
gäter:  latine:  aperte:  plane:  distincte:  &  or|nate:  i  hoc  ope  breuib^  disseruit:  cui 
glosse  I  nö  katholicon  qd  est  vniuersalis  vt  Iohan|ni  lanuensi  est  titulus:  qui  glo- 
riatur  cöti-|nere  se   omnia:    cui    pulchre  a   quodä    obicit:  |  pter   vtilia:    Hoc   idem 

35  omnis  sentit  italia.  |  hoc  canonü  &  legü  quoq^  scholares :  solis  |  vero  ignaris  suum 
pannuciatum  placet  la|tinum:  quibus  vt  etiam  eorü  aliquid  exem|pli  afferam  ita 
suus  dicendi  mos  est:  &si  |  solueret  mihi  Collum,  ego  no  possem  id  fa|cere:  ecce 
tuUiana:  sed  quid  tuUiana:  verum  |  asinina  elocutio  Eappter  si  illustriü  viroE  |  scripta 
memoria  repetas :  facile  intelliges  |  summa  haec  diligetia  apud  eos  obseruata:  |  &  ab  bis 

40  tibi  imitandi  vestigia  relicta  •:•  |.  bl.  1^  Salemonis  ecclesie  Constantiensis  |  epi  glosse 
ex  illustrissimis  coUecte  |  auctoribus  incipiunt  foeliciter-: •  |.  darauf  beginnen  sofort 
die  unabgesetzten  gll.  des  buchstaben  A :  A  in  omnibus  |  getibus  ideo  |  prior  est  lite|- 
rarü  usw.    schluss  bl.  281^  Zozommin.  hec  1  cogitationis  ut  supra.    die  druckerei  be- 


680  Verzeichnis  Der  Hss.  663 

safs  keinen  beträchtlichen  typenvorrat:  dafür  sp'icht,  (lass  145^ — 146*^  oben  alle 
grofsen  O  durch  kleine  gegeben,  dass  280'*  z.  15/f  Qu  aufser  beim  Zeilenanfang 
kurzweg  ausgelassen,  dass  281**  z.  ^  ff  für  R  einfach  K  eingesetzt  werden,  dass,  ?/;t€ 
HHojfmann  meinte,  eine  hs.  des  xii  jhs.  als  unmittelbare  vorläge  in  die  druckerei 
5  gegeben  sei,  lässt  sich  nicht  erweisen;  auch  scf-teint  mir  dazu  der  druck,  allen  sei- 
nen fehlem  zum  trotz,  zu  correct.  allerdings  sind  hier  und  da  für  stellen,  die 
dem  setzer  unverständlich  waren,  spatien  gelassen  {so  156^)  oder  sinnlose  buch- 
stabencomplexe  eingefügt  {zb.  179^  Ratis  nauis.  ckeaianaoia,  227'*  Verecundia  [)U- 
dor.  probitas.    modestia.  taciturnitas.  Aaocbntpoph).     insgemein  bezeichnet  man  die 

10  klosterdruckerei  von  S Ulrich  und  Afra  während  der  jähre  1472 — 1474  als  die- 
jenige officin,  aus  der  der  druck  hervor gieng.  jedes  falls  ist  er  älter  als  1476: 
denn  in  diesem  jähr  wurde  ein  exemplar  vom  pleban  Bartholomäus  Mülich  nach 
Rebdorf  geschenkt,  s.  (AStraufs)  Monvmenta  typographica  iii  Rebdorf  {17 Sl)s.  16."^ 
erste  nachricht  von  den  deutschen  gll.  {die  sämmtlich  im  context  stehen)  gab  BFHum- 

15  mel  Neue  bibliotheck  von  seltenen  und  sehr  seltenen  büchern  2  (1777)  siebendes 
stück  s.  341 — 343.  aber  schon  FLindenbrog  kannte  und  benutzte  sie,  wie  seine 
nach  den  deutschen  Worten  alphabetisch  geordneten  auszüge  der  buxihstaben  A — G 
des  ersten  glossars  {nur  Suartz  Peri  Poma  mora  staynmt  aus  dem  zweiten,  bl.  279*^) 
in  der  Hamburger  hs,   Phil.   227   8^    ergeben,     weitere   litter atur    bei  HHoffmann 

20  Ahd.  gll.  (1826)  s.  xxii— xxiv.  —  Sal.  5.  [H,  §  31.  P.  397.]  [663 


Verschollene  Hss.  664 — 665  681 


VERSCHOLLENE  HANDSCHRIFTEN. 

Während  wir  von  den  im  vorhergehenden  Verzeichnis  mit  einem  stern  versehenen 
hss.  die  letzten  aufbewahrungsorte  kennen  und  mehr  oder  minder  vollständige  ab- 
drücke besitzen,  sind  wir  bei  den  nun  folgenden  entweder  auf  vereinzelte  citate  zu- 
weilen  recht  unbestimniter  naiur  angewiesen  oder  vermögen,  auch  wenn  eine  ab- 
5  Schrift  oder  ein  abdruck  vorliegt,  kein  deutliches  bild  von  der  beschaffenheit  der 
glossatur  zu  gewinnen,  die  Zeugnisse  folgen  sich  in  chronologischer  Ordnung. 
MFreher  kannte  eine  von  den  uns  erhaltenen  abweichende  hs.  der  Keronischen 
gll.  im  besitz  des  Paul  Petau.  das  beweisen  seine  folgenden  citate:  Foederis  Lu- 
dovid  Oermaniae  et  Karoli   Qalliae  regimn  formulae  (1611)  bl.  7^  Glossae  veteres 

10  ä  CL  V.  Paulo  Petauio  alias  nobis  commodatse :  Solamen,  subsidia,  Follazuht. 
Eaedem:  Suffragia,  Follazuchida.  Patrocinia  siue  auxilia,  Help  ha  [=  Gl.  K. 
249,  23.  251,  6.  8  — 10].  De  re  monetaria  vetervm  Romanor-vm,  et  hodierni  apvd 
Germanos  imperii  libri  duo  (1605)  s.  47  (von  Chr Adelung  Wörterbuch  4  (1780), 
80  nur  teilweise  angeführt)  Schillingvs  numus  Germanorum,  ä  Siliqua  nomine  de- 

15  torto,  vt  videtur.  Ita  enim  antiqiütus  scribebatur,  Silihha,  vt  video  in  vetustissimo 
Glossario  Latino-Theotisco :  Numisma,  Silihha.  Numi  percussa,  Silihha  duruh- 
slagen  /  das  ist  pfantinc*  [=  Gl.  K.  216,  35 — 38].  In  eodem  alio  loco: 
Obolum  dimidium  scriptuli,  quod  facit  siliquas  tres.  Stuchi  halb  scriptolus/ 
daz    tot   silihhun    tri  [=  Gl.  K.  223,  2 — 5].     Et  rursus:  Stater  est  nummus, 

20  vt  qvidam  affirmant,  vnciam  vnam,  aureos  sex.  Waga  ist  silihhono/so  sume 
Zafastinot/  vnce  ainan  /  scillinga  sehsi  [=  Gl.  K.  254,  35 — 255,  2]. 
De  secreiis  ivdiciis  olim  in  VVestphalia  aliisqve  Germanice  partibus  usitatis,  postea 
abolitis  (o.  o.  u.  j.,  typis  Gotthardi  Voegelini,  die  vorrede  Heidelbergse  non.  Martii 
1610  unterzeichnet)  5.  42  Penes  arbitros,  Scefinaa  waltend!  [=  Gl.  K.  22^, 

25  9.  10].  Decalogi,  orationis,  et  symboli  saxonica  versio  vetvstissima  (ich  kann  nur 
nach  Eccards  abdruck  Catechesis  theotisca  s.  211  citieren)  Glossae  veteres:  ^Ea lieh 
toam,  Legitima  judicia  [=  Gl.  K.  203,4.  5].  [664 

Derselbe  Fr  eher  besafs  aber  auch  juristische  gll.     er  führt  an:  Orationis  domi- 
niccß    et  symboli   apostolici  alamannica  versio   vetustissima  (1609)  bl.  (6^),    wider- 

30  abgedruckt  in  Eccai'ds  Catechesis  s.  196  Glossse  veteres:  Iudex  ad  requirendiun, 
Soneo  ze  sonene.  Dijudicauit,  Kasonit.  Praejudicet,  Forasuanne.  die  letz- 
tere gl.  kann,  da  er  alsbald  hinzufügt  Videsis  &  Keronem  in  ludicet,  nicht  aus 
der  alphabetisierten   Benedictinerregel  stammen.     Foederis  .  .  .  formulae  bl.  6  ut  in 

*  vgl.  dazu  MGoldast  Alamann.  rerum  scriptores  1  (1606),  395  (gedruckt  295)  In 
vet.  Glossar.  Latino-Germ.  quod  habet  noster  Freherus  Nummi  percussi,  Silihha  du- 
ruchslagen,  das  ist  Pfantius, 


682  Verschollene  Hss. 

Glos.sis  antiquis:  Placitum,  Plait  vel  ge dinge  {nur  daraus  widerhoU  ist  Eccards 
citat  Leges  Francorvni  s.  87).  De  secretis  ivdiciis  s.  5  Glossae  veteres:  Poenas, 
Wizi.  Poenalis,  V  vizlih.  Punire,  vvizen.  Impunitus,  indemnatus,  Vngevvizi- 
not.  qualia  &  apud  Keroneni,  s.  40  Glossae  veteres:  Dolec,  Exitialis,  während 
5  .s.  42  Glossae:  Sceperio,  Iudex  aus  den  Lipsisehen  gll.  790  herrührt,  nicht 
feststellen  lässt  sich,  ob  auf  diese  gll.  sich  bezieht  eine  von  Hllagen  Zur  gesch.  der 
jjhilologie  und  der  römischen  litter atur  (1879)  s.  111  anm.  166  aus  einem  brief 
des  J Bongars  an  GMLingelsheim  vom  0.  ii.  1604  ausgehobene  notiz,  er  wolle 
Frehern  ein  fragmentum  glossarii   veteris   teutonici  des  Pithoeus  übersenden,     auch 

10  Bongars  kämmte  oder  besafs  eine  jetzt  verschollene  Canoneshs.  mit  deutsclien  gll., 
aus  der  er  Varianten  seiner  abschrift  der  gll.  von  nr  28  beifügte,  s.  die  anm.  zu 
DLXXXVI.  [665 

Ch'iginvm  Palatinarvm  i^  (1613),  16  citiert  derselbe  Freher  Glosse  veteres.  Pala- 
tinus  Palensgreve:  das   kann  aus  einer   hs.   des  Salomonischen  glossars  {bd.  4, 

15  83,  35)  oder  des  Summarium  Heiwici  (3,  134,  8)  genommen  sein,  Icann  aber  auch 
Id.  meinen  (^,  378,  14;  vgl.  aufserdem  3,  356,  67.  395,29.  428,  24).  [666 
Der  Coonmentator  des  ICruquius  zu  Horaz  {ich  benutze  die  von  IDousa  besorgte 
ausgäbe  Antwerpen  1611)  iveist  die  notiz  auf  s.  460^  {Serm.  2,  4,  81)  scobe.  hie 
scobis,  &  haec  scobes,  dicitur  rasura  serrarum;    Graece  TTQiojua:  Theotisca  liiigua, 

20  vrpora.  sed  hie  pro  omni  purgamento  domus  ponitur.  diese  gl.  ist  nicht  ganz 
unbedenklich,  da  bei  Oruquius  s.  335''  (Äerm.  1,3,  128)  soleas.  galliculas  bene  in- 
cisas.  Gall.  des  brosequins  mid  s.  418^  {Serm.  2,  2,89)  rancidum  ap.  leuiter  tan- 
tum  putentem.  Flandrice,  garstich  steht,  bemerkungen,  welche  den  alten  scholien 
unmöglich  entnom^nen  sein  kömien.  [667 

25  hn  glossar  zu  seinem  Codex  legvm  antiqvarum  (1613)  führt  FLindenhrog  aufser 
den  Florentiner  gll.  {s.  oben  s.  431  f)  gelegentlich  noch  andere  an,  über  welche 
HHoffmann  Änz.  f.  künde  des  deutschen  mittelalters  2  (1833),  129/"  abschliefsend 
weder  gehandelt  hat  noch  handeln  konnte,  zunächst  nämlich  sind  mehrfach,  wie 
schon  oben  s.  472,  14 /f  bemerkt  wurde,  die  so  genannten  Linde nbr og sehen  gll. 

30  angezogen,  ferner  die  von  Goldast  alphabetisierte  Benedictin  erreget:  dahin 
gehört  1390^  Gloss.  vett.  Vulnera  tolc,  1396^  Aliae  Gloss.  Testamentum  ewa.  Ve- 
teris foederis  noviq,.  Dero  alten  ewa,  ioh  dera  niwan,  1463*  In  vett.  Gloss.  La- 
tino-Theotis.  Racha  causa  vel  res  interpretatur.  weiter  die  Lipsisehen  gll.: 
1473*  Gloss.  Latino-Theotis.  Iudex  Scepeno.     aus  Freher  {s.  vorhin  /^r  665)  wurde 

35  entnommen  1390^  Aliae  glossae:  Dolec  exitialis,  1499*  Glossar,  vett.  Poena  Wizi. 
Poenalis  Wizlich.  Punire  Wizen.  den  Gll.  Älfrici  entstammt  sicher  1377^  In 
veteri  Gloss.  Latino-Saxonico.  Tit.  de  partibus  domus,  sie  legi:  Laquear  fyrst,  Cleta 
hyrdel  {Wright-Wülker  12%,  \h  f),  wahrscheinlich  auch  1361^  Gloss.  Latino-Theo- 
tiscum   vetustiss.    Autumnus  Herbeste  (176,  9),    1363^   Arcus  Bogen,    wenn    das 

40  überhaupt  eine  alte  gl.  sein  soll  (142,  26),  1401^  Gloss.  Lat.-Theotis.  Flebotomum 
Blodsachs  (117,  38),  1409*  Halle,  id  est  aula,  ut  veteres  Glossae  intei-pretantur 
(184,  23).  so  verbleiben,  da  1410^  heriliz  und  1483*  stolizaz  aus  den  Leges  ge- 
nommen sind,    als  aus  unermittelten  quellen  geschöpft  nur  1427*  Gloss.    Latino- 


665— 6C9  683 

Theotisc.  Sabaii  linteum  und  die  gll.  zur  Vita  Cuthberti  (DL  \TL  §  87. 
F.  110]).  die  letUern  aber  erklärte  JZupitia  Zs.  33,  238  für  ags.  mit  recht: 
denn  sie  werden  der  sanimJumj  angehören,  ivelcJie  in  dem  aus  Lindenbrogs  nacJi- 
lass  stammenden  Ms.  geriii.  22  der  Ilnndmrger  stadtbibliothek  p.  391  von  seiner 
5  hand  unter  der  ühcrscJirift  Ex  Betla)  Gutberto,  in  dem  früher  Dietrich  von  Stade 
gehörigen  {vgl.  vSeelen  Memoria  Stadeniana  s.  197)  Cod.  philol.  249  in  folio  der 
Göttinger  universitätsbihliotliek  auf  dem  ein  gelte  fteten  quartdoppelbl.  198.  199  saec. 
XVIII  unter  der  Überschrift  Glossae  Anglo-Sax.  Bedae  Vitae  Gudberti  a  quodam 
adscriptae  et  a  Lindenbrogio  iiide  excerptae  (=  b)  und  in  der  Hannover scJien  hs. 
10  IV,  495  5.  571.  572  unter  der  Überschrift  Glossae  AngloSax.  ex  Bedae  Gudberto 
a  Frid.  Lindenbrogio  excerptae  von  Eckliarts  hand  {■=  c)  sich  eingetragen  findet 
und  die  ich  hier  folgen  lasse: 

13  Egestas  uaedlieude  {c.  29.    /.  vaedliende)     Depinxit  amearcode  (ib.)  41 

14  Tabe  peresos  fornumene  (ib.)  Capit  bodap  {ib.  cavit.    /.  boda];))  42 

15  Infesto  on  vinnedum  (c.  22.    /.  onvinne-     Alimenta  bilcdfan^  {ib.    L  bileofan)  43 

16  dum)  Dolos*  sor  {ib.    tvol  sar,  indem  Dolos  =  44 

17  Doniini  leoman  (ib.^  geJmi  aber   zu  ju-         Dolor  gefasst  wurde)  45 

18  bar)  Transacti  temporis  forpgeuitonre  tide  {ib.  46 

19  Culniine  hrofe  {ib.)  l.  for})gevitenre)  47 

20  Transacto  forbaurnenum  {ib.    l.  forJ)aur-     Tempora  capitis  a  scoep  aut  to  bryt  {ib.  48 

21  nenum)  quatit  sub  tempora.     /.  ascec}))  49 

22  Puppi   gepafode,    1^  getibode  {ib.    l.  ge-     Blandiloquus    gesues  .  .  .    gehide   {c.  34  50 

23  {)afode  1  getiJ)ode  zu  Annuit)  blandiloquis  studuit.    gehide  aus  bi^^-  51 

24  Coetus  uereder  {c.   21.    l.  veredes)  de?)  52 

25  Casulam  cytau  l  cot  (c.  20)  Castrum,  ceastrum^  wicum  {ib.  castris)     53 

26  Amicum  fribode  {c.  18.    /.  fri{)ode  zu  ge-     Dolore  sare  {ib)  54 

27  rebat  am  schluss   der  folgenden  zeile)     Incubuit  onihude  (c.  31.    /.  onhigade?)      55 

28  Consortia  gemanan  (c.  16)  Cedere  onbu  (c.  30.    /.  onbugan?)  56 

29  Acuerit    gescyrte    {c.    15  acuarit.     l.  ge-     Mutua  gemene  (c.  31)  57 

30  scyrpte)  Cono  helme  {c.  32)  58 

31  Caballum  hyrs  (c.  7.    /.  hors?)  Per  deuia  durh  uestena  (c.  29)  59 

32  Gremio  fenec  {c.  39?)  Fugerit  fleah  {ib.)  60 

33  Debita  soluam  agilde  neadgild  {c.  35)  Horror  ogha  {ib.)  61 

34  Procella,     turbo.    hreohnefse^     {ib.    pro-  Potitu  brycende^  (c.  31   potitum.  l.  bru- 62 

35  cellis)  cende)  63 
diese  excerpte  reichen  nicht    bis  c.  42,    daher    erscJieint  auch    die  zweite  im   Codex 
legvm  angeführte  gl.  Patroni  mundboran  nicht.                                                     [668 
Dass   Colvenerius  eine  verlorne  hs.  von  Hraban-Walahfrids  commentar  zum  Levi- 
ticus  mit  eingemischten  deutschen  Worten  bennutzte,  wurde  oben  255  anm.  1  no- 

40  tiert.  [669 

^  vel  bc  2  turbo  fehlt  b.  hreohnege  b  ^  biledfan  hc  *  Dolor  bc  "  cea- 
strum  fehlt  b  «  c  fäyt  noch  hinzu  Vett.  Gloss.  |  Caballarius,  Maris.  |  Caballus,  cabo, 
equus 


C84  Verschollene  Hss. 

In  seiner  sehriß  De  militia  navali  veterum  (Ubsalicp.  1654;  vgl.  Hoffmann  §  36) 
citiert  JSclieffer  ein  'glossarium  meii/m  latino-germanicum  ms.' ,  allerdings  ohne  ein 
deutsches  wort  desselben  %n  nennen,  er  entnimmt  daraus  s.  50  Agiarria,  loca  qua- 
dam  in  nauibuK,  quae  per  remos  hortator  accedit.  Desumpta  videntur,  vt  alia 
5  plura,  ex  Isidoro  \vgl.  dazu  Löwe  Prodromus  143]  und  s.  140  8ic  &  apud  Isi- 
dorum  \vo7iier  war  gesagt  veteres  Glossae  Isidori  achateon]  acation  mallem  legere, 
quam  quod  praeferunt  vulgati.  Licet  hanc  scripturam  retineat  &  Glossarium  no- 
strum  vetus  ms.  Latino-Germanicum.  möglicher  weise  handelt  es  sich  wm  eine 
hs.    des  Summarium  Heinrici ,  vgl.  für  beide  worte  Gerbert  Iter  alemannicum, 

10  anhang  s.  105.  106.  [670 

In  seinem  Glossarium  ad  scriptores  medice  et  inßmce  latinitatis  i  (1678),  157 
citiert   CDufresne  Ducange  Vetus  Gloss.  Necromantia  Helliruna.  [671 

Dass  der  codex,  dem  FJunius  die  wenigen  Ajmlejusgll.  (MXXXIV)  entnahm,  noch 
nicht  widergefunden  sei,  wurde  bereits  bd.  3,  589  anm.  1  und  oben  b^2,l  bemerkt. 

15  in  den  Leidener  hss.  Voss.  lat.  4^  9  und  4^  13  stehen  sie,  gefälliger  nachricht  des 
dr   WLdeVreese  zu  folge,  nicht*.  [672 

Über  eine  bisher  nicht  ermittelte  Pariser  hs.  mit  Canonesgll.,  die  Baluze  1677  ci- 
tiert, s.  DLXXXVIIa  nachtr.  [673 
M Gerbert    Iter    alemannicum    (1765),     anhang    bemerkt    bei    seinem    abdruck    der 

20  kräuternamen  des  codex  Vind.  10  (=  bd.  3,  4^85  ff)  s.  11  zu  Ancusa:  In  Msc. 
quod  ind.  plantar.  Ringila  est  intybus  und  s.  13  zu  Intiba  Stur:  Sic  &  in  alio 
quodam  plantar,  indice  eiusdem  sevi.  [674 

In  seiner  ausgäbe  von  Scher zs  Glossarium  germanicum  (1781.  84)  führt  JJOber- 
lin  aufser  den  oben  nr  519.  652.  654.  655  besprochenen  noch  folgende  Rheinauer 

25  gll.an:  9  abst  Ventris,  181  brecellum  Colliridam,  862  laga  Praesidimn,  1395 
scernarin  Scurrilis,  deren  erste  zweifellos  verderbt  ist.  [675 

Zwei  zweispaltige  pergamentbll.  des  xii/xiii  jhs.  mit  stücken  aus  Vergils  Georg. 
2,  187 — 280  und  Aen.  12,  1 — 82,  abgelöst  von  einem  quurtbafid  der  Helmstädter 
Universitätsbibliothek j  erwähnen  die  Ännales  litterarii.  cura  HPhCHenke  et  PJBruns 

30  (1783)  1,  193  nebst  den  deutschen  interlineargll.  Georg.  2,  242  cola,  Siga  i.  co- 
latoria  pressin  und  Aen.  12,  53  occulat,  Keberga.  auf  diese  notiz  ivies 
MHaupt  hin  Anz.  f.  künde  des  deutschen  mittelalters  2   (1833),    16.     in  der  wol- 

*  nicht  auf  verlorne  gll.  geht  JGEccards  irre  führendes  citat  Catechesis  theotisca 
(1713)  s.  139  {vgl.  Francia  Orientalis  1,  882)  Glossss  MStse  Isaaci  Vossii:  pilibe,  ma- 
neat;  piliben,  maneant;  aleiba,  residua;  Farleipter  reliqvum.  denn  es  ist  aus  Junius 
Glossarium  gothicum  (1665)  s.  38  entlehnt,  wo  hinter  einander  angeführt  loerden  far- 
leipter /  Eeliquum.  aleiba/  Eesidua;  gl.  B,  46  [bd.  1,  290,  44  Eeliquus  farleipter.  2,  317, 
41  Kecidiua  —  Nyerup  224  dh.  Junius  repone  Eesidua  —  aleiba].  za  leibu  ist  /  Eeli- 
quum est;  gl.  A,  11.  pilibe/  Maneat.  piliben/  Eemanent.  za  leibu  ist/  Eestat;  Kero.  Ec- 
Card  beachtete  die  angäbe  'Kero',  iveil  erst  hinter  der  nächsten  von  ihm  nicht  mehr 
ausgehobenen  gl.  stehend,  nicht  und  sah  deshalb  die  gll.  pilibe,  piliben  für  derselben, 
1665  laut  Junius  Vorwort  noch  in  IVossius  besitz  befindlichen  hs.  angehörig  an  wie 
die  vorhergehenden. 


G70— 684  685 

geordneten  fragmeniensammlunij  der  Wolfenbiiltler  biblioüiek,  die  ich  1895  ganz 
durchsah,  befinden  sich  die  hll.    nidit.  [676 

In  dem  aiis  dem  onfang  uiisers  jhs.  herrührenden  Catalogus  Libroruin  manuscrip- 
torü  Bibliothecae  Ottobiiranao  de,'^  CY/;/.  27134  wird  ä.  22  unter  der  Signatur  :s.xxv 
5  fol.  m.  ein  codex  folgenden  inhalts  an. /geführt:  Exanioron  B.  Ambrosij  p]p.  Me- 
(liolaii.  Carmen  de  Volucribus,  Feriy,  et  arboiibus  cum  Glossa  Thco- 
tisca.  Aliud  authore  Damaso,  ut  ex  ultimo  Versu  liquet,  de  Conversione  S.  Pauli. 
Privilegium  caiionicorum  ex  Decreto  Gclasij  Pp.  Carmen  de  xii.  Lapidibo.  Pag. 
ult.  Donatio    Älonrio  uro   a  Ruperto  de  Werdin    sub    Abbate  Bernoldo  a^    1182. 

10  facta.  [677 

Der  verlornen  Wiener  Hildegardhs.  Asc.  721  (Rec.  33)  ist  bd.  3,  390.  397  anm., 
des  Hoffmannschen  quartblattes  saec.  ix  }nit  gll.  zu  Tobias  und  Judith,  das  er 
schon  Ahd.  gll.  §  19  [P.  75]  erwähnt,  unter  nr  CLXXXIII,  einer  wahrschein- 
lich verschollenen  Legeshs.  bd.  2,  353  amn.  1  gedacht  loorden.  [678 

15  Bisher  uicht  widergefunden  hat  sich  ein  Münchner  Vergilfragmeni,  aus  dem 
BJDocen  in  seiner  hslichen  glossensammlung  Ae  bl.  104^  den  vers  et  quum  cla- 
mareni  quo  nunc  se  proripit  ille  Ecl.  3,  19  mit  der  gl.  buskit  (/.  hurskit)  an- 
führt. [679 
JASchmeller  BWB  1^  267  führt  aus  dem  vorsatzbl.  des  Clm.  17173  {aus  Sehe ft- 

20  larn,  xii.  xiiijhs.)  an  Scobs  est  quod  de  terebello  exp  .  .  .  thisca  lingua  urpora 
dictum  [vgl.  oben  334,  17].     dies  bl.  mangelt  jetzt  der  hs.  [680 

FJMone  fügt  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vor  zeit  4  (1835),  96  dem  abdru^k  des 
Heidelberger  Summariumfragments  {oben  nr  235)  die  notiz  bei  lana  quae  crescit 
in  agris,  bÖnwolli.     ex  alio  cod.  sec.  xii.  [681 

25  FBöhmer  schreibt  23.  x.  39  an  JGrimm  {Briefe  ed.  Ja^issen  1,  282)  'ich  lege 
noch  ein  bl.  deutscher  gll.  bei,  welche  sich  Pertz,  der  sie  Ihnen  bei  seiner  neu- 
lichen durchreise  durch  Cassel  nicht  geben  konnte,  gelegentlich  zurückerbittet''.  [682 
Auch  die  Grazer  hs.,  aus  deren  vorsatzbl.  oben  DCCCXX'^  nachtr.  nach  HHoff- 
manns  abschrift   einige  Prudentiusgll.    mitgeteilt  wurden,   hat  sich  bisher  nicht 

30  feststellen  lassen.  [683 

Zs.  f.  d.  ph.  26  (1894),  70  berichtet  FWERoth:  'Eine  defekte  evangelienconcor- 
danz  des  ix  jhs.  in  meinem  besitz  enthält  vornen  eingeschrieben  von  einer  hand 
wahrscheinlich  des  ix  jhs.  folgende  gll. 

34  desideratus:  geliubit  laudare:  louan  44 

35  benedictus:  kisegit  timere:  fortan  45 

36  sulphur:  erdphuir  adversus:  anegeginne  46 

37  bitumen:  erdleim  sustinuit:  tholundun  47 

38  deliramenta:  thobizunga  lumen:  liohte  48 

39  dicit:  redinot  cognovi:  bikanda  49 

40  exemplar:  pilidbuoch  impugnans:  anafehtonde.'  50 
ohne  einsieht  des   codex   lässt  sich  über  diese  gll.  kein  sicheres  urteil  fällen:    ihn 
hat  aber  der  besitzer  ende  1894  durch  einen  Bremer  agenten  an  einen  Privatmann 
im  nordamerikanischen  staat  Ohio  verkauft,     die  hs.j  ungebunden  und  vorn    und 


680  Verschollene  Hss.  684 

hinten  unvollständig,  ein  Unum  ex  quatuor,  bestand  aus  mehreren  hundert  un- 
gezeichnaten  blL,  entstarmnte  einem  rheinischen  kloster  und  enthielt  die  deutscJien 
gll.  am  rande  der  bll.  1  und  3,  durch  hände  oder  ausgestreckte  finger  auf  die  text- 
worte  bezogen;  auf  den  ersten  11  bll.  befanden  sich  aufserdem  spärliche  lat.  in- 
5  terlineargll.  einer  and.  fmnd.  ist  Roths  Zeitangabe  richtig,  so  Icann  es  sich  um 
das  bekannte  Unum  ex  quatuor  des  Zacharius  Chrysopolitanus  (Migne  ISO)  7iicht 
handeln^  .^iondern  etwa  um  einen  Tatian.  mit  Iceinem  vwi  beiden  aber  wüste  ich 
die  gll.  in  Verbindung  zu  h'ingen:  sulphur  tmd  bitumen  gehören  eiier  Genesis  6, 
14.  19,  24,  (lesideratus,  deliramenta  und  exemplar  dejn  prolog  des  Hieronymus 
10  zum  Pentateuch  an.  verderbt  sind  zum  mindesten  kisegit  (/.  kiseginit?)  und  tho- 
lundun.  [684 


Tabellen.   1.  Gräfes  Siglen 


687 


TABELLEN. 


1.  GRAFFS  SIGLEN^  (SPRACHSCHATZ  1,  XXXlII-LXXin.  1147—1149.  2,  1101). 


A.  =  521** 
AI.  =  585 
AI.  2.  =  355 
Aid.  —  516 
AM.  2.  =  632 
Aid.  3.  —  659 
Aid.  4.  =  603 
Aid.  5.  =  183 
Aid.  6.  =  644 
Ar.  =  450 
Ar.  2.  r=  149 
Ar.  3.  =  117 
Ar.  4.  =  566 
Asc.  =  55 
Asc.  2.  =  143 
Asc.  3.  =:  163 

B.  :=  645 
Bed.  =  194 
Bed.  2.  =  288 
Bibl.  =  194 
Bibl.  1.  =  429 
Bibl.  2.  =  448 
Bibl.  3.  —  427 
Bibl.  4.  =  337 
Bibl.  5.  =  374 
Bibl.  6.  =  328 
Bibl.  7.  =  403 
Bibl.  8.  =  400 
Bibl.  9.  =  192 
Bibl.  10.  —  128 
Bibl.  11.  —  654 
BibL  12.  =  150 
Bibl.  13.  =  561 
BL  =  522 

Bo.  (1.)  =  211 
Bo.  2.  =  440 
Bo.  3.  —  109 
Bo.  4.  =  117 


Bp.  =  85 

C.  =z  79 

Can.  (1.)  =  194 
Can.  2.  =  28 
Can.  3.  =  562 
Can.  4.  =  141 
Can.  5.  =  320 
Can.  6.  =  343 
Can.  7.  =  403 
Can.  8.  —  386 
Can.  9.  =  446 
Can.  10.  —  429 
Can.  11.  =  448 
Can.  12.  =  448 
Can.  13.  =  591 
Can.  14.  —  137 
Cr.  =  37 

D.  =  gU.  inDocensMiscell.i 
(s.  das  genauere  in  tabeUe  6 
unter  Beyträge) 

D.  L  128.— 257.  =r  508.    55 

D.  I.  257.-279.  =  55 

D.  I.  341.    342.  =  73.    556. 

445 
D.  n.  71.  72.  =  558 
D.  n.  168.— 188.  =  73.    190 
D.  n.  190.  =  599 
*D.    n.   196.— 230.  =   Bern 

641 
D.  n.  282.-287.  =  283 
D.  II.  311.— 354.  —  32.  73. 

102.    117.    119.   120.   160. 

162.   190.   517.    539.    547. 

584.  651.  653 
D.  n.  378.  379.  =  223 
D.  m.  141.  =  607 
Da.  =  348.   354.    355.  358. 

437.  439 


*Db.  =  München  GL  4621, 

Notkers  Rhetorik 
Do.  =  73 
DT.  =  445 
Eb.  —  245 
Ec.  (1.)  r=  429 
Ec.  2.  ziz  448 
Ec.  3.  =  194 
*Eg.  —  Eg.  4.  =r:  windnamen 

bei  Eginhard,  s.  bd.  3,  609 

anm.  1 
Em.  1.-24.  =  408 
Em.  25.  =  392 
Em.  26.  =  411 
Em.  27.  =  409 
Em.  28.  =  389 
Em.  29.  =  482 
Em.  30.  =  379 
Em.  31.  =  403 
Em.  32.  —  18 
Eng.  z=  128 
*Eng.  2.  =  Engelberg  i  "/g, 

jetzt  122,  s.  bd.  3,  711 
Ep.  =  165 
Ep.  2.  =  194 
Ep.  can.  1.  =  436 
Ep.  can.  2.  =  608 
Ep.  can.  3.  =  429 
Ep.  can.  4.  —  448 
Ep.  can.  5.  =  337 
Ep.  can.  6.  =  374 
Ep.  can.  7.  =  328 
Ep.  P.  1.  —  436 
Ep.  P.  2.  =  383 
Ep.  P.  3.  =  328 
Ep.  P.  4.  =  337 
Ep.  P.  5.  =  137 
Es.  —  125 


*  es  sind  nur  solche  siglen  aufgeführt,    welche  sich  auf  gU.  beziehen ;    ein  stern^  davor  zeigt  an,    dass 
das  stück  in  diese  Sammlung    nicht   aufnähme   fand.  **  diese  zahl   verweist   auf  die  fortlaufenden  nrn 

des  Hssverzeichnisses. 


G88 

Tabellen 

Eut.  =  452 

Juv.  2.  —   354 

Rd.  =  54 

F.  r=  137 

Juv.  3.  —  452 

Re.  =r  54 

F.  2.  =  137 

Ka.  ^  73 

Rf.  r=  54 

Fr.  =  299 

L.  —  244 

Rg.  1.  =  63 

Fulg.  =  450 

La.  L  1.  =  20 

Rg.  2.  =  53 

G.  r-  41 

Le.  r=  448 

Rg.  3.  =   65 

Gc.  1.  =  429 

Le.  2.  =  403 

Rg.  4.  =   51 

Gc.  2.  =  319 

Le.  3.  m  429 

Rg.  5.  =   57 

Gc.  3.  =  345 

Le.  4.  =  337 

Rg.  6.  =  60 

Gc.  4.  =  438 

Le.  5.  —   328 

Rg.  7.  =  64 

Gc.  5.  =  45Ö 

Ma.—Mip.  Mz.Ma.— Md.Mf. 

Rg.  8.  =  71 

Gc.  6.  =  448 

Mg.  M.  1.— M.  33.  =  620 

Rx.  =  594 

Gc.  7.  =:  403 

Mart.  =  437 

Rz.  (so  Holtzmann  Germ.  8, 

Gc.  8.  =  138 

Mart.  2.  =r  73 

396;  Graff  Rx.)  =  54 

Gc.  9.  —   602 

Mon.  =  316 

RB.  =  429 

Gc.  10.  =  652 

Mon.  2.  r=  421.  424 

RB.  2.  =  73 

Gc.  11.  =:  14 

CA.  —  365 

Sal.  1.  =  420 

Gc.  12.  =  73 

Or.  1.  =  194 

Sal.  2.  =   374 

Gd.  1.  =  429 

Gr.  2.  =  409 

Sal.  3.  =  460 

Gd.  2.  =  448 

Pa.  -   508 

Sal.  4.  =  528 

Gd.  3.  =  403 

Pb.  (1.  2.)  =  506 

Sal.  5.  =  663 

Gd.  4.  =  194 

Pers.  =:  575 

Sal.  6.  =  296 

Gd.  5.  =  73 

Pers.  2.  =  30 

Sb.  =  621 

Gh.  1.  =  429 

Pfl.  1.  =  313 

Sbe.  =  621 

Gh.  2.  —  448 

Pfl.  2.  =  617 

Sg.  70.  =  154 

Gh.  3.  =  448 

Pfl.  3.  =r  573 

Sg.  105.  =  156 

Gh.  4.  —   367 

Pfl.  4.  =  618 

Sg.  183.  =  170 

Gh.  5.  =  598 

Pfl.  5.  =  658 

Sg.  184.  =  171 

Gh.  6.  =:  194 

Pfl.  6.  =  190 

Sg.  193.  =  172 

gl.  bl.  =  35 

Ph.  =  403 

Sg.  242.  =  179 

Gl.  K.  =  220 

Ph.  2.  =  448 

Sg.  270.  =:  185 

Gr.  1.  =  608 

Ph.  3.  =  452 

Sg.  283.  =  188 

Gr.  2.  ==:  603 

Po.  —   194 

Sg.  292.  =  190 

Gr.  3.  =  613 

Pr.  e.  =  391 

Sg.  299.  =  194 

Gr.  4.  =  577 

Pr.  f.  r=  356 

Sg.  397.  =  197 

Gr.  5.  =  600 

Pr.  m.  =  302 

Sg.  878.  =  216 

Gx.  =  48 

Pr.  t.  =  431 

Sg.  913.  =  221 

Hd.  -   557 

Pr.  V.  =:  576 

Sg.  1394.  -  222 

Hör.  =  305 

Pro.  =  102 

St.  =  554 

Hör.  2.  =  581 

Pro.  2.  =  126 

*St.  2.  =  verbrannte  Strafs- 

Hs.  =  313 

Prud.  1.  =  384 

burger  hs.  C.  IV.  15,  alts. 

Hs.  2.  —  617 

Prud.  2.  r=  441 

SC.  =  118 

Ja.  =  493 

Prud.  3.  =  378 

SI.  =r  118 

Ib.  —  493 

Prud.  4.  =  306 

Ter.  =  575 

Ic.  =  493 

Prud.  5.  =  137 

Tg.  1.  =  443 

Id.  =  494 

Ps.  2.  =  448 

Tg.  2.  =  428 

le.  —   258 

Pt.  rr  73 

Tg.  3.  —  439 

If.  =  254 

E.  =  578 

Tg.  4.  =  433 

Ih.  =  491 

Ra.  =  55 

Tg.  5.  =  448 

Im.  =  256  resp.  496 

Ran.  =  371 

Tg.  6.  —  450 

Is.  2.  =  392 

Rb.  =  54 

Tr.  =  568 

Juv.  ==  571 

Rc.  =  67 

Tz.  =  81 

1.  Graffs  Siglkn 


2.  Hoffmanns  Übersicht 


GBO 


VA. 

— 

428 

VA. 

2. 

=  457 

Ve. 

1. 

=  307 

Ve. 

2. 

=  330 

Ve. 

3. 

=   560 

Ve. 

4. 

=  584 

Ve. 

5. 

=  658 

Ve. 

6. 

=  554 

VE. 

— 

428 

VE. 

2. 

=  457 

VG. 

= 

:  428 

VG. 

2. 

=  457 

VG.  3.  =  222 

VP.  =  429 

VP.  2.  =  448 

VP.  3.  —  403 

VP.  4.  =  650 

VS.  =:  73 

W.  =  641.  644.  G46.  647 

AVess.  =:  459 

Wu.  167.  =  617 

Wn.  232.  r=  577 

Wd.  244.  =:  581 

Wu.  460.  =  600 


Wn.  863.  —  613 
Wn.  3325.  =  620 
Wn.  3355.  =  612 
Wo.  —  629 
Wo.  3.  =  637 
X.  =  208 
Z.  =  651 
Zf.  r=  560 
Zf.  2.  —  559 
Zw.  =  660 


2.  HOFFMANNS  ÜBERSICHT  (AHD.  GLL. 


§  1  =  493 

2  =  522 

3  =  578 

4  =  594 

5  =  429 

6  =  448 

7  =  521 

8  =  620 

9  =  613.  599 

10  =  560 

11  =  328 

12  =  403;  diese  hs.  meinte 
Pez.  aber  die  von  Eccard 
angeführten  gll.  sind  aus 
408,  s.  oben  551,  19 

13  =  374.  426 

14  =  337 

15  =  426 

16  —  436 

17  =  608 

18  =  641.  646 

19  verschollen,  s.  bd.  1,  475 
nr  CLXXXIII 

20  =  494 

21  =  519 

*22— 27.  29.  30  lat.  hss.  des 
Salom.  glossars;  übrigens 
sind  22  =  SGaUen  905,  23 
=:  Bern  16,  25  =:  Paris 
11529.  30  und  wol  auch 
30  Rom  exemplare  des 
Liber  glossarum 

28  —  420? 

31  =:  663 

32  =  660 

33  =  467 

34  =  568 
Althochdeutsche  glossen  IV 


35  =   35 

36  =  hs.  JScheffers,  s.  <.70 

37  zzz  600 

38  =  557 

39  =  494 

40  =  81 

41  =  459 

42  =:  171 

43  =   179 

*44  Einhards  wind-  und 
monatnamen,  s.  bd.  3,  609 
anm.  1 

45  =  verlorner  teil  von  218 
(s.  bd.  3,  432  anm.  4)  und 
409 

46  =  613 

47  =  607 

48  =  299 

49  —  612 

50  =  629 

51  =z  408 

*52  pseudo-Ruodperts  brief, 
MSD  Lxxx 

53  =  38 

54  =  597 

55  =  647 

56  =  573 

57  z=   39 

*58  Hildegardis  Physica 

59  =  575 

60  =   467 

61  =  461 

62  =  115 

63  :=  605 

64  =  290 

65  =  610 

66  z=^   584 


IX-XLVI). 

67  —   221 

68  =  220 

69  =  79 

70.  71  =  493 
72  =  137 
73.  74  =r  244 

75  =  577 

76  =  421 

77  =  313 

78  =  600 

79  =  254 

80  =:  585 

81  =  179 

82  =  644 

83  =r  603 

84  =  632 

85  =  41 

86  =  355 

87  verschollene  hs.,  s.  668 

88  =  429 

89  =  287 

90  =  645 

*91   (s.  64)  Caesarii    glossae 
ad  registrum  Prumiense 

92  =  647 

93  —  429 

94  =  620 

95  =  446 

96  =  448 

97  =  621 

98  =  343 

99  —  408 

100  =:  429 

101  =  620 

102  =621 

103  =  456 

104  —  345 

44 


690 


Tabellen 


105  —  438 

106  —   138 

107  =  521 

108  =  429 

109  =  135 

110  =  408 

111  =  305 

112  =  348 

113  —  354 

*114  alts.,  s.  MSD  2\  369 

115  nr  408 

116  =  358 


117  =  441 

118  =:  245 

119  =  584 

120  —  439 

121  —  491 
*122  deutsche  cigennamen  133  =  443 

eines  codex  Corbeiensis    134  =:  508 


128  =  408 

129  =  621 

130  =  55.  73 

131  ■=   141 

132  —  228 


123  =  437 

*124  Notkers  Rhetorik 

125  =  428 

126  =  303 

127  =  620 


135  =  652.  654 

136  =  171.  172.  179.  107 
220 

137  —   552 


3.  SCHMELLERS  SAMMLUNGEN  (BWB  P,  X— XII,  BERICHTIGT  UND  ERGÄNZT). 

Schmelleriana  C  13,  zwei  quartbände,  1062  ss.  (gezählt  nur  bis  850,  da  von  da  ab  alpha- 
betische register  folgen)  =  Gl.  a. 


3-24  *  =  137 

27-58  =  244 

62-166  =  493.  54 

167—372  —  220.  508.  55 

*374— 377    über    den   Liber   synonymorum 

(Abavus    maior)    des    Clm.   14252    (Rat. 

SEmm.  C  lxxi) 
379—494  =:  578.  594.  298 
495  —  600 

499-538  =  660.  296.  420 
539—589  =  374 
591—596  =:  54 
597-602  =  506  bl.  58^  ff 


605—611  =  482 
613-614  =  389 
615-633  =  18 
641—691  =  313. 


316.  419.  421 


*697— 739  Vocabular  des  Petrus  Smidhauser 
von  Indersdorf  aus  dem  j.  1419 

*740— 798  Vocabular  von  1429 

*801— 829  SFlorianer  gll.  saec.  xiv  aus  den 
Wiener  jbb.  XLI,  16—23 

*830— 845  gll.  der  Berner  hs.  641  ausDiut. 
2,  195—230 

846—850  =  137 


Schmelleriana  C  14,  ein  quartband,  503  ss.  =  Gl.  o. 


5-7  =  299 

10—18  =  573.  313 

19—166  =  35.  313 

168—175  =  115.  144.  307.   330.  554.  560 

177—182  —  408.  403 

186—194  =  79 

196—204  =  221 

206  =  172.  196 

208-210  =  629 

224—225  =  430 

228—235  =  403.   409.    verlorner   teil    von 

218.  147 
236—237  =  428.   verlorne  hs.  bei  Goldast 
240—283  =  557 
288-367  =  494 
368—371  =  256 
375—387  =  600.  607.  613 
388—392  =  459 


396—421  =  403 

424—430  =  554  und  Strafsburg  C.  iv.  15 

(alts.) 
431—433  =  629 
434—444  =  171 
445—453  =  179 
454-455  =  125 
456—457  =  38 
458—464  =  307 
466—475  =  144 
477-480  =  628 
*482— 491  Vocabular  von  1419 
492—493  =  190 
*494  aus  einer  SFlorianer  hs.  des  xiv  jhs., 

Wiener  jbb.  XLi,  23-26 
501—502    (diese    seite    doppelt  vorhanden) 

—  658 


*  die  hier  übergangenen  selten  sind  leer. 


2.  Hoffmanns  Übersicht 


4.  Pipers  Verzeichnis 


G91 


Schmelleriaiia  C  15,  zwei  qiiartbände,  1297  ss.  =:  Gl.  i. 


3—34  =  521 

35-47  =  522 

51—53  =  41 

55—61  =  245 

63-120  =  408.  386.  446 

123-142  =  137 

145-173  =  493 

175—181  =  494 

183—196  =  258 

197—198  =  54 

196—201  =  254 

202—208  =  491 

211—498  =  328.  337.  365.  371.    374.  400. 

403.  411.  427.  429.  448.  561.  620 
499—502  =  288 
507—510  =  600.  608.  613 
511—512  =  645 
513—526  =  641.  647.  646.  644 
527-532  =:  560 
533—572  =  306.   378.  384.    441.    dazu  s. 

566.  572  —  137 

573  =  517 

574  =  516 
575—592  =  141 
593—594  =  143 
594—607  —   283 
609—619  —  54 
619—621  =  55 
621—631  =:  67 
631  =  99 

631  =  400 

632  =  383 

*637— 650  Gll.  Lipsii 
651—657  =  391 
659  =  389 
661—698  =  73 
701— 814b  =  428 
815—818  =  457 
819—820  =  305 
820^—826  =  554.556 
827—833  =  179 


837—944  --r  54 
949—955  —  506 
957—987  =  429  bl.  218i>ff 
989—1001  =  429  bl.  239i>ff.  448 
1005—1013  =  429  bl.  257*  ff 
1014—1017  -  561 
1017—1020  =  562 

1020  =  558 

1021  =  313  bl.  24 
1023—1031  -  320 
1033—1034  =  411 

1035  =  409 

1036  =  371 
1037—1038  =  392 
1039—1040  —  379 
1045—1066  =  437 
1067—1068  =  211 
1069—1072  =  440 
1073—1082  =  448 
1085—1092  =:  337.  436 
1093—1097  =  365 
1101—1105  =:  439 

1107  =  354 

1108  =  355 
1109—1123  =  443 
1125—1137  =  302.  431.  356 
1138  ==  433 

1141—1148  =  348 

*1149— 1156    Notkers    Ehetorik,      Aretins 

Beytr.  7,  290  ff 
1157—1173  =  560 
1175—1176  =  632 
1177-1178  —  633 
1179  —  445 
1181—1199  =  138 
1200  -  137 
1202—1263   ■=   Prudentiusgll.   aus   Graffs 

Diut.  2,  311  ff 

1264  =  223 

1265  =  342 
1295-1296  =  287 


4.  PIPERS  VERZEICHNIS 
(SPRACHE  UND  LITTERATUR  DEUTSCHLANDS  1,  38-69). 

1  =  429                1  =   128  13  ==  228 

2  =  407                8  =  426  14  =  620 

3  =  448                9  =  73  15  =  621 

4  =  328  10  =  190  16  =  654 

5  =  337  11  =  561  17  =  374 

6  =  460  12  =  560  18  =  400 

44' 


692  Tabellen 

19  =  403  72  =  31  126  =  442 

20  =  192  73  =  85  *127  München  Cl.  14775,  b. 

21  =  493  74  =  261  bd.  2  s.  vi 

22  =  494  75  s.bd.  1,475  nrCLXXXIII  128  =  156 
♦23  Gll.  Lipsii  76  s.  bd.  1,  552  anm.  6  129  —   656 

24  =  462  77  =  341  130  =  551 

25  =  357  78  =  436  131—135  =  552 

26  =  258  79  =  380  136  =   458 

27  =  54  80  =  383  137  =  392 

28  =  243  81  =::  408  138  =  348 

29  =  105  82  =   154  139  =  525 

30  =  6  83  =  153  *140  Strafsburg  C.  IV.  15,  alte. 

31  :=   312  84  =  519  141  =  414 

32  =  443  85  =  552  142  =   628 

33  =  464  86  =  283  143  =  319 

34  =  365  87  =  282  144  =   345 

35  =  409  88  =  233  145  =   438 

36  =  371  89  =  53  146  =  456 

37  =  411  90  =  63  147  —  176 

38  =  427  91  =  608  n48  SGaUen  19,  s.  bd.  4, 

39  =  339  92  =  627  373,  12 

40  =  150  93  =  637  149  =  177 

41  =z  223  94  =  264  150  =  178 

42  =   194  95  =  532  151  =   14 

43  =  193  96  =  78  152  =  652 

44  =  188  97  —   20  153  =  67 

45  =   191  98  =  103  154  =  138 

46  =  151  99  =  43  155  =  602 
47.  48  =  54  100  —   48  156  =  552 

49  =r  70  101  =  136  157  =  488 

50  =  68  -  102  =  293  158  —   367 

51  r=  59  103  =  379  159  z:^  598 

52  =  643  104  =  433  160  =  552 

53  —   641  *105  Carlsruhe  Aug.  CCLIX   161  =  645 

54  =   646  106  =   288  162.  163  =   493 

55  =  648  107  =  41  164  =  514 

56  =  642  108  =   355  165  =  342 

57  =  94  109  =   552  166  =  320 

58  =  89  110s.bd.2,45nrDLund668  167  =  343 

59  =  522  111  =  394  168  =   349 

60  =  521  112  =  452  169  =  386 

61  =  506  113  =  165  170  =  342 

62  =  273  114  =  169  171  =   446 

63  =  567  115  =  135  172  =  28.  33 

64  =  489  116.  117  =:  552  173  =  562 

65  =  613  '  *118  Merseburg  42,  alts.  174  =  141 

66  =  599  119  =  49  175  =  634 

67  =  581  120  =  40  176  =  591 

68  =  626  121  =:  490  177  =   137 

69  =  600  122  rr:  351  178  =  641 

70  =  107  123.  124  =  552  179  =  647 

71  =  146  125  =  437  180.  181  =  552 


4.  Pipers  Verzeichnis 


693 


182  = 

621 

236  = 

653 

289  =:  303 

183  = 

552 

237  = 

547 

290  =  428 

184  = 

55 

238  = 

539 

291  =  457 

185  = 

143 

239  = 

100 

292  =  472 

186  = 

163 

240  = 

651 

293  =  222 

187  =r 

585 

241  = 

584 

294  =  19 

188  = 

174 

242  = 

245 

295  =  491 

189  = 

449 

243  = 

439 

296  =  271 

190  = 

516 

244  = 

399 

297  =   76 

191  = 

659 

245  = 

523 

298  =  259 

192  - 

603 

246  = 

358 

299  =r  292 

193  = 

183 

247  = 

260 

300-302  =:  552 

194  = 

632 

248  = 

542 

303  =r  509 

195  - 

644 

249  = 

538 

304  :=  552 

196  = 

179 

250  = 

543 

305  =  392 

*197  Leiden  Voss.  lat.  4*^  106 

251  = 

503 

*306  Notkers  Elictoiik,  Mün- 

198 = 

450 

252  = 

405 

chen  Cl.  4621 

199  = 

149 

*253  SOmer  666 

307  =  418 

200.  201  =  117 

254  = 

391 

308  =  296 

202  =z 

566 

255  = 

360 

309  =  425 

203  = 

569 

256  = 

576 

*310  Aug.  CLXXXin  in  Carls- 

204  = 

142 

257  =: 

389 

ruhe,  s.  bd.  2,  vi 

205  = 

552 

258  = 

197 

311  =  56 

206  = 

571 

259  - 

356 

312-319  =   552 

207  = 

452 

260  = 

302 

320  =  47 

208  = 

354 

261  = 

431 

321  =   44 

209  = 

66 

262  = 

359 

322  r=  558 

210  = 

102 

263  — 

217 

*323  Stuttgart,  öffentl.  bibl 

211  = 

126 

264  — 

214 

Poet,  et  phil.  fol.  32 

212  = 

10 

265  = 

185 

324  =  60 

213  = 

119 

266  =: 

211 

325  =:  64 

214  — 

120 

267  = 

109 

326  =  71 

215  = 

117 

268  = 

382 

327  =   61 

216  = 

46 

269  = 

440 

328  =  65 

217  = 

45 

270  = 

451 

329  =  51 

218  = 

630 

271  = 

287 

330  =:  57 

219  = 

640 

272.  273  =  552 

331  =  129 

220.  221  =1  530 

274  = 

241 

332  =  612 

222  = 

273 

275  = 

305 

333  =  584 

223  = 

267 

276  = 

402 

334  =  510 

224  = 

266 

*277  Paris  Lat.  7975 

335  —   526 

225  = 

563 

278  = 

97 

336  =  242 

226  = 

88 

279  :zz 

213 

*337  Codex  Prumiensis 

227  = 

227 

280  = 

257 

*338  Frankfurt  67 

228  = 

32 

281  = 

575 

339  =  170 

229  = 

160 

282  == 

30 

340  =  155 

230  = 

162 

283  =: 

416 

341  =   157 

231  = 

384 

284  = 

650 

342  =  158 

232  — 

441 

285  - 

118 

343  =  159 

233  — 

378 

286  = 

535 

344  =  161 

234  =: 

306 

287  = 

325 

345  =   164 

235  = 

517 

288  = 

511 

346  =  166 

694 


Tabellen 


347  =  1G7 

348  =  108 

349  —   172 

*350  SGalicn  iOG,  ö.  bd.  4, 

373,  12 

351  =  173 

352  =  180 

353  =  187 

354  =  195 

355  —   198 

356  =  199 

357  =  202 

358  —   203 

*359  SGaUen  561,  s.  bd.  4, 

374,  1 

360  =  204 

361  =  205 

362  =  209 

363  =  212 

364  —   218 

365  =  149 

366  =r  152 

367  =  175 

368  =  181 

369  —   182 

370  =  196 

371  —   201 

372  =  206 

*373  SGaUen  635,  s.  bd.  4, 

374,  3 
*374  SGallen  671,  s.  ebenda 

375  =  210 

376  =  219 

377  =  216 

*378  SGallen  1394  nr  xv, 
abgedruckt  bei  vArx  Gesch. 
1,  174  anm.;  vgl.  auch 
Ducange  4,  351^  s.  v. 
melscada 

379  =  508 

380  =r  220 

381  =  578 

382  =  594 

383  =  298 

384  =  482 

385  —   54 

386  -  528 


387  =  420 

388  =  600 

389  =  010 

390  -   290 

*39 1—390  lat.  hss.  der  Gll. 
Salomonis 

397  =  003 

398  =  526 

399  —  18 

400  =  577 

401  —   4 

402  =  54 

403  =  4671 

404  =  419 

405  =  351 

406  =  221 

407  =  79 

408  -   568 

409  =  35 

410  :=  313 

411  =  421 

412  =  316 

413  =:  617 

414  =  555 

415  =  96 

416  =  235 

417  —   557 

418  =:  171 

419  =:  552 

420  =  494 

*421  Lambach  99,  s.  bd.  4, 
372,  26 

422  =  552 

423  s.  bd.  3,  432  anm.  4 

424  dasselbe  in  Junius  copie 

425  =  246 

426  =  527 

427  =  615 

428  =  662 

429  =  248 

430  =  554 

431  =  559 

432  =  2 

433  =  5 

434  =  38 
435_440  —   552 
441  ==  286 


442  —   455 

443  =  307 

444  =  330 

445  =  029 
440  =019 

447  =  125 

448  =  484 

449  =  058 

450  —   320 

451  =  018 

452  =  619 

453  =  573 
*454  Wien  510 
*455  Wien  529 

456  -   29 

457  =  34 

458  —   144 

459  =  265 

460  =  552 

401  =:  250.  490 

402  =  39 
*4e3  Bonn  402 
404  =  444 
*405  SOmer  770 
*400  Brüssel  1814 

*4e7  Valenciennes  B.  v.  06 
*468  Oxford  Jun.  116  F 

469  =  613 

*470  SGallen  248 
*471  SGaUen  250;  zu  463  ff 
vgl.  bd.  3,  009  anm.  1 

472  =  207 

473  =  552 

*474  Müichen  Gl.  23479,  s. 

bd.  4,  372,  21 
475  —  430 

470  =  299 

477  =  607 

478  =  445 

479  =  235 

*480  Oxford  Jun.  116  E  Ter- 
mini iuristarum 
*481  Bern  641 

482  =  556 

483  =  445 


5.  DOCENIANA. 

Für  den  von  ihm  herausgegebenen  sechsten  band  des  Graffschen  Sprachschatzes  hat 
Mafsmann  neben  SchmeUers  Sammlungen  auch  Docens  glossographischen  nachlass  in  aus- 


4.  Pipers  Verzeichnis  —  5.  Doceniana  695 

gibiger  weise  benutzt  und  dadurch  heillose  Verwirrung  angerichtet,  denn  gelegentlich 
führt  er  die  gleiche  gl.  untor  drei  oder  vier  verschiedenen  bezeichnungcn  an,  sodass  der 
bonutzer  glauben  muss,  ebenso  viele  zeugen  für  das  wort  vor  sich  zu  haben ;  zu  Graffs 
rsigle  gesellen  sich  Schmellers  band-  und  Seitenzahl  sowie  das  citat  aus  Docens  papieren, 
die  häufig  eine  gl.  an  mehreren  stellen  bringen,  oder  er  reiht  eine  gl.,  die  er  losgelöst 
von  ihrem  zusanunenhang,  wie  er  sie  bei  Docen  vorfand,  nicht  verstand,  au  einem  ganz 
unmöglichen  ort  ein:  so  seile  ciliada  (bd.  4,  46,  46)  bei  dem  flussnamen  Sala  s.  183. 
damit  der  leser  einiger  mafsen  in  der  läge  sei,  eine  nach  Docen  angeführte  gl.  in  unse- 
rem werke  zu  finden,  scheint  unter  solchen  umständen  eine  knappe  Übersicht  über  Do- 
cens glossenmaterial  geboten. 

Was  der  Doceniana  A  signierte  karton  der  Münchner  hof-  und  staatsbibhothek  ent- 
hält, fünf  quartcon Volute  sehr  ungleichen  nnifangs,  ist  erst  nach  Docens  tode  durch 
Schmeller  in  seine  gegenwärtige  gestalt  gebracht  worden:  dieser  hat  die  zufällig  an  ver- 
schiedenen orten  und  offenbar  ganz  unvollständig  erhaltenen  glossenzettcl  Docens  nach 
wechselnden  principien  geordet  und  aufgeklebt;  begreiflicher  weise  wurde  dabei  vielfach 
zusammengehöriges  aus  einander  gerissen. 

Zu  couvolut  Ab  bemerkte  Schmeller  am  3.  vii.  1830  auf  dem  vorsatzbl.  'die  in 
einiger  etymologisch  alphabetischer  Ordnung  auf  die  nächstfolgenden  100  bll.  geklebten 
gll.  lagen  zerschnitten  ohne  alle  Sichtung  in  mehreren  schachteln  zusammen,  ohne  angäbe 
woraus  sie  genommen  seyen.  diejenigen  derselben,  die  auf  gröfsere  andersfarbige  papier- 
abschnitte geschrieben  waren,  und  vermutlich  aus  einer  andern  quelle  als  die  sonstigen 
herrühren,  sind  handschriftlich  nachgetragen',  bl.  1  —  96  bilden  ein  alphabetisches  wb., 
hauptsächlich  geschöpft  aus  Clm.  6277.  12625.  14689.  18547,  2.  18550,  1;  ihnen  folgt 
bl.  97—  100  ein  unalphabetischer  nachtrag,  aus  gll.  in  geheimschrift  oder  verderbten  be- 
stehend, deren  einordnung  mit  voller  Sicherheit  nicht  vorgenommen  werden  konnte. 

Convolut  Ac,  44  bll.  mit  aufgeklebten  gll.  mehrere  alphabetisierte  reihen  sind  zu 
unterscheiden,  und  zwar  1^  —  3^  Piiidentiusgll.  aus  Clm.  14395,  3*^— lO«'  Prisciangll.  aus 
Clm.  18375:  neben  beiden  hat  Schmeller  am  rande  BoethiusgU.  aus  Clm.  18765  einge- 
tragen, bl.  10a  ff  gll.  aus  Chn.  18922.  19410.  21525.  22053.  bl.  27^  bis  zum  schluss 
Salomonische  gll.  aus  Clm.  17152  bis  bl.  62c  (vgl.  Ae  bl.  74a  ff). 

Convolut  Ad,  6  bll.,  enthält  gll.  aus  Clm.  14395  nach  anlauten  geordnet.  Schmel- 
ler bemerkt  dazu  'folgende  gll.  lagen  zerschnitten  unter  einem  Umschlag,  worauf  geschrie- 
ben stand :  Glossae  sup.  Prudentii  opp.  Cod.  Emmeram,  diese  alphabetisch  aufzukleben 
um  beym  nachholen  aller  übrigen  das  schon  ausgezeichnete  zu  erkennen  und  nötigen  falls 
zu  berichtigen'. 

Convolut  Ae,  205  bll.,  unalphabetisch  beklebt  oder  beschrieben  bis  198.  bl.  1 — 7 
VergilgU.  aus  Clm.  18059.  bl.  8—10  EusebiusgU.  aus  Clm.  18140  bl.  225^^ ff;  einige  gll. 
am  schluss,  bei  denen  die  sigle  Eu.  ausgestrichen  ist,  stammen  aus  dem  Esaias  derselben 
hs.  11  ff  weitere  EusebiusgU.,  gll.  zum  Eccli.  und  zu  Gregors  Homilien  aus  Clm.  18140, 
dazwischen  bl.  15  Lucangll.  aus  Clm.  14505.  bl.  25  die  Tychsenschen  gll.  aus  der  Es- 
corialhs.  26b  ff  gU.  aus  Clm.  18036  und  29005;  29^  ff  aus  Clm.  6404.  3767  und  9534: 
letztere  hs.  wird  als  Reg.  830  bezeichnet.  31a  begegnet  der  vermerk  suammineno  fungino 
capite  Plaut. :  da  das  der  form  des  deutschen  wortes  wegen  nicht  zu  bd.  4,  66,  35  passt 
und  eine  ältere  Plautushs.  auf  der  Staatsbibliothek  nicht  existiert,  so  weifs  ich  nicht,  wo- 
her Docen  die  gl.  hat.  32^  ff  wider  gll.  zum  Eccli.  aus  Clm.  18140.  38a  ff  gll.  aus  Clm. 
18375.  18765.  13108.  6408.  18530,  1.  6404.  18522,  2;  44ab  aus  19452.  6404.  4112;  45» 
aus  13079.  46a ff  gll.  des  Clm.  14456,  mit  Com.  bezeichnet.  49a  f  gll.  aus  Clm.  19451. 
19454.  21525.  19479.  51a  Ambrosius  In  Lucam,  Clm.  14117.  53aff  AldhelmgU.  des  Clm. 
23486.  59b  Glossse  in  Peginaldum,  die  in  unsere  Sammlung  nicht  aufgenommenen  glL 
des  Clm.  18580  (s.  oben  372,  12).  60a  gll.  aus  Clm.  13090.  60b  ff  OinonesgU.  aus  Clm. 
6242;  64b  gll.  zu  Alcuin   aus  Clm.  14737;  65a  ff  gll.  aus   Clm.  18628.  12625  und  wider 


6'9G  Tabellen 

9534.  G8b  gll.  aus  Clin.  17142,  mit  Di.  =  Dionysius  bozcichnet,  gefolgt  von  SeduliuRglL 
des  Clin.  J8f;2S  und  bibÜBchcn  des  Clni.  1^754.  7.'k  kräut^^Mnamen  des  Clin.  4022,  der 
hier  die  Higiuitur  1074  führt.  74a  ff  Salomonische  gll.  aus  Clm.  17152  bJ.  62  ff  und  17403, 
mitten  darin  das  (von  uns  nicht  aufgenommene,  s.  oben  372, 18  f)  kräuterglossar  des  Clm. 
2205G.  82aff  Clin.  17151.  17153.  17194  (Sumniarium  buch  xi).  98aff  gll.  zu  den  Epi- 
stolac  canonicae  und  der  Apocalypse  aus  Clm.  19440,  verglichen  mit  18140  und  18530, 1. 
104aff  hauptsächlich  gll.  zu  Eusebius  aus  Clin.  18140,  aber  auch  6ine  gl.  aus  einem  bis- 
her nicht  widergefundenen  Vergilfragment.  110a  ff  gll.  zu  Gregors  Homilien  aus  Clm. 
19440.  117a  aus  den  Windberger  Psalmen,  117i>ff  gll.  aus  Clm.  23490,  darin  129^  Hra- 
banisches  bruchstück  Cgm.  5153="-.  131'^  ff  gll.  des  Clm.  14747.  159a  GregorgU.  des  Clm. 
6277  und  21525,  darin  163^  gll.  zu  Erchanbert  aus  Clm.  19440.  108a  ff  Isidorgll.  des 
Clm.  6325,  177b  des  Clm.  14461.  bl.  179—185  leer.  186  gll.  des  Cbn.  18181,  189aHo- 
razgU.  aus  Clm.  375,  189b  Virgil.  minor,  vvol  Clm.  305.  190b  Seduliusgll.  aus  Clm  18628 
sowie  GregorgU.  aus  21525  und  6277.  192b  Glossar  Isonis  cod.  mon.,  ein  stück  aus  dem 
buchstaben  P  des  Clm.  17152.  193^  über  Wiener  gll.  bei  MDeuis,  193b  brief  Chmels 
über  die  SFlorianer  GregorgU.,  194a  gU.  aus  Clm.  18547,2,  194b  aus  6028.  endlich  195  ff 
bemerkungen  des  prälaten  Schmid  über  die  von  Eckhart  abgedruckten  glossarien. 

Das  letzte  convolut  birgt  ein  aus  aufgeklebten  zetteln  bestehendes  siglenverzeichnis. 
Schmeller  bemerkt  dazu  "  zettelchen  auf  Docens  glossographische  arbeiten  bezüglich,  welche 
in  dem  von  custos  Rott  der  bibUothek  geschenkten  octoberheft  des  ix  bandes  der  Are- 
tinschen  Beitr.  gelegen  hatten. 


6.  GLOSSENAUSGABEN  UND  GLOSSENCOLLATIONEN.  * 

Abhandlungen  der  k.  akademie  der  wissen-  Anzeiger    f.    künde    des    deutschen    mittel- 
schaften zu  Berlin,  phil.-hist.  classe  alters 
1846  s.  437-476.  498—503.  1853  s.  159  2,  16  (MHaupt)  =:  676 
—162  (WGrimm)  =  79  3,  186—188  (FJMone)  —  54 

Academy  Anzeiger  f.  künde  der  teutschen  vorzeit 

1890  nr  924  s.  46.  47  (WhStokes)  =  548.  4,  82-87  (FJMone)  =  63 

532.  543.^  544.  546.  533  4,  87—92  (FJMone)  =  53 

Acta  societatis  Fennicae  4,  92  (FJMone)  =  65.  51.  57.  60.  64.  71 

xxn,  3  (FGustafsson)  s.  bd.  4,  467  anm.  4,  93  (FJMone)  =  52 

Alemannia  4,  93—95  (HLeyser)  =  262 

18,  138  f  (WHarless)  —  240  4,  95  f  (FJMone)  =235.  681 

Anecdota  Oxoniensia,  classical  series  *4,    239 — 250    (FJMone)    s.    bd.    3,    546 

I,  2  (JHOnions)  =  278  anm.  9 

I,  5,  V  (REUis)  ==  277  4,  489  (FJMone)  =  489 

Annales  litterarii.  cura  HPhCHenke  etPJ-  4,  489  f  (FJMone)  =  43 

Bruns  *4,  490  (FJMone)  alts. 

1783  I,  193  =  676  4,  490  (FJMone)  =  61 

Anzeigen,  Münchner  gelehrte  5,  229-234  (FJMone)  =  73 

44,  468  anm.  (LRockinger)  =  444  5,  462  f  (FJMone)  —  559 

Anzeiger,  AUg.  litterarischer  5,  463  f  (EDronke)  =  85 

1800  sp.  644—646  (VNKindUnger)  =  81  6,  345—346  (FJMone)  —  564 

Anzeiger  f.  d.  altertum  7,  587—602  (FJMone)  =  243 

*xxn,  276  (ESteinmeyer)  =  296  7,  602  (FJMone)  =  242.  265.  248 

*  ausgeschlossen  blieben  1)  nachrichten  über  glossenhss.  ohne  gleichzeitige  mitteihing  von  proben 
(nur  Docens  angaben  in  Aretins  Beyträgen  wurden  sämmtlich  notiert) ;  2)  monographische  behandlungen 
von  glossensammlungen,  denen  textabdrücke  nicht  beigegeben  sind;  3)  alle  citate  lexicalischer  oder  com- 
mentierender  werke. 


5.  DocENiANA  —  G.  Glossenausgaben  Und  Glossencollationen     697 


*8,  03  (FJMone)  Clni.  23479,  s.  oben  372, 

21f 

8,  93  (FJMono)  —  246 

8,  94-  90  (FJMone)  =  326 

8,  98  (FJiNIone)  =  615.  425 

8,  99  (FJMone)  -  241 

8,  101  (FJMone)  =  368 

*8,  393-401  (FJMone)  s.  oben  372,  17 

*8,  401—405  (FJMone)  s.  bd.  3,  546 

anm.  9 
Anzeiger  f.  künde  der  dentsehen  vorzeit 

*2,  209—211  (KFromraann)  s.  bd.  3,  546 

anm.  9 

*19,  121  (WWattenbach)  s.  oben  511  anm. 

20,  347  (WWattenbach)  s.  oben  374  anm. 

23,  239  (EDümmler)  —  439 
Archiv  f.  die  gesch.  des  Niederrheins 

I,  1,  28-29  (ThLacomblet)  =:  20 
Archiv    der  gesellschaft   f.    ältere  deutsche 

geschichtskunde 

7,  479  f  (GHPertz)  =  593 

8,  565  (LBethmann)  =:  10 
8,  738  (GMorel)  =  111 

Archiv,    Neues,    der    gesellschaft    f.    ältere 

deutsche  geschichtskunde 

4,  592  (GWaitz)  =  80 

6,  334  (PEwald)  =  281 

8,  604  (KZeumer)  =  479 

17,  323  (VKrause)  =  401.  12 
WAmdt  s.  Zs.  23 
IvArx  Geschichten  des  kantons  SGallen 

1,  191—201  =  171.  172.   179.   197.  220. 

221 

KBartsch    Die    altd.   hss.   der    Universitäts- 
bibliothek in  Heidelberg 

184b f  =  532 

195a  =  537 

195b f  =  539 

s.  Germania  7.  8.   18.  19 
Beiträge,  Hessische,  zur  gelehrsamkeit    und 

kunst 

1,  652  f  (TCTychscn)  =  135 
LBethmann    s.   Archiv    der   gesellschaft   8. 

Zs.  5 
Beyträge  (Aretins)   zur  gesch.  und  litcratur 

(das  einschlägige  meist  von  BJDocen) 

1,  2,  60.  61  =  438 


1,  2,  61  =  446 

1,  2,  64  =  ?* 

2,  5,  91  -  438.  459 

2,  5,  92  =  446.  448?  461.  313.  ?*  328 

3,  3,  53  =  BJDocen  Miscell.    1,  158  =: 
429 

3,  3,  73  =  Miscell.  1 

3,  3,  75  —  Miscell.  1 

3,  3,  77  =  Miscell.  1 

337 

3,  3,  81  =  Miscell.  1 

3,  3,  81  f  =  Miscell.  1 

Miscell.  1 

Miscell.  1 
3,  3,  82  =  Miscell.  1 
3,  3,  83  =  Miscell.  1 

Miscell.  1 


179  =  436 

180  =  448.  521 
182.  183  =  328. 


187  =  446 

187  f  =   448 

188  =  467 
188 f  =  441 

189  =  438 
191  =  443 
198A.  =  429 
198B.  =  328 
198Fr.  =  337 
199C.  P.  =  438 
199C.  =  448 
199E.  =  443 
199Pr.  —  441 
199D.  =  467 
199  f  =  421.  348. 


Miscell.  1 

Miscell.  1 

Miscell.  1 

Miscell.  1 

Miscell.  1 

Miscell.  1 

Miscell.  1 

Miscell.  1 

428 
4,  631  —   460 
4,  633  =  461 
4,  666  ==  313 

6,  101  =  426 

7,  243  f  =  354 
7,  244  ff  —  358 
7,  246  ff  =  348 
7,  253  f  =  355 

*7,  283  ff.  290ff  Notkers  Khetorik 

7,  285  f  —  439 

7,  286  =  456 

7,  286 f  =  345 

7,  287  z=z  303.  305.  343.  420? 

7,  288  =  437.  467 

7,  288 f  =  421 

7,  289  =  348 

7,  290  =  428 
ABirlinger  s.  Germania  8 
Blätter,  Altdeutsche 

1,  348  ff  (WWackernagel)  =:  554 

2,  195  f  (HHoffmann)  =  231 
2,  197  f  (HHoffmann)  =  290 


*  mit  'Musica  Odonis  et  Guidonis,  8.  Saec.  XIII.  cum  glossis  theodiscis*  aus  Tegernsee  kann  nur  Clm. 
19421  (Tegerns.  X.  18.  3  )  gemeint  sein:  aber  von  deutschen  gll.  findet  sich  dort  keine  spur. 


698 


Tabellen 


2,  211  f  (HHoffinann)  —  527 

2,  212f  (HHoffinann)  =  662 

2,  213  f  (HHoffinann)  z=z  575 

2,  214  ff  (HHoffniann)  =  2.  5 
EBöcking  Corpus  Icgum 

Lxxxvni  —  615 
ABorctius  s.  Monumcnta    Germaniae   Capi- 

tularia 
MZBoxhorn  Historia  universalis 

452-459  =  493 
PBraun  Notitia  historico-literaria 

2,  117—127  =r  521 

PJBruns  Beyträge   zu  den  deutschen  rech- 
ten 

72.  73.  78  anm.  =  631 
s.  Annales  litterarii 

JCHBüehler  Vocabularius  SGalli  =  221 

Catalogue   des    mss.    des  bibliotheques  pu- 

bliques 

19,  53  =:  9 
Catalogue  des  mss.  des  departements 

3,  67  =  487 
Catalogue  Libri 

244  nr  1103  =  83 

245 f  nr  1112  —  84 
Centralblatt  f.  bibliothekswesen 

1893  s.  86  (WHauthaler)  =  549 
JChmel  s.  Jahrbücher,  Wiener,   der   litera- 

tur  XL 
OCockayne  Leechdoms 

1,  Lxxxii  =  279 
CoUectanea  Friburgensia   3    (PMarchot)   = 

79 
Corpus   scriptorum    ecclesiasticorum    latino- 

rum 

16,  1,  23  varr.  (MPetschenig)  =  534 
WCrecelius  s.  Jahrbuch    des  Vereins  f.  nd. 

Sprachforschung 

LDelisle  Melanges  de  paleographie 

159  ff  =  518 
MDenis  Codices  mss. 

I,  1,  106  =:  606 

I,  1,  115  =  607 

I,  1,  126  =  608 

I,  1,  139—151  =  613 

I,  1,  158—160  =  600 

I,  1,  314  =  bd.  4,  424  anm. 

I,  1,  418  =  589 

I,  1,  429—431  =:  610 


I,  1,  660  =  609 

I,  2,  2301  f  —  603 

II,  1,  106  ff  =  605 
II,  1,  357  f  =  575 
11,  1,  .562f  =  584 
II,   1,  737  f  -  597 
II,  1,  813f  =  585 
II,  1,  854  =  598 
II,  1,  1021  f  —  577 
II,  2,  1545  ff  =  612 

IDiecmann  Specimen  glossarii  =i  578 

LDiefenbach  s.  Germania  18 

WDiekamp  s.   Zs.   f.   vaterländische  gesch. 

43,  1 
JDiemer  s.  Germania  3 
RDietsch  Sallustius 

1,  5  =  325 

1,  8  =  397.  402 
FDiez  Altrom.  glossare 

71  ff  —  79 

s.  Jahrbuch  f.  rom.  und  engl.  litt.  8 
BJDocen  Miscellaneen  1    s.  Beyträge  (Are- 

tins) 

s.  Zs.  f.  Baiem 
EDronke  Fuldaer  programm    1842  =  146. 

147 

s.  Anz.  f.  künde  der  teutschen  vorzeit  5 
EDümmler  s.  Anzeiger  f.  künde   der  deut- 
schen vorzeit  23.    Monumenta  Germaniae 

Poetae  2.  Zs.  14.  20.  22 
LDuvau  s.  Melanges.  Memoires 

JGabEckhart  Francia  orientalis 
1,  846  =  645 

1,  853-863  =  79 

2,  917  =  631 

2,  950—976  =:  578 

2,  977  f  =  641 

2,  978-981  —  647 

2,  981  =  646.  644 

2,  981—991  =  137 

2,  991—1002  ==  244 

2,  1002  =  41 

2,  1002—1004  =  245 
REllis  s.  Anecdota  Oxoniensia  i,  5 
ChMEngelhardt  Herrad  vLandsperg 

178—200  =  557 
PEwald  s.  Archiv,  Neues  6 

HFinke  s.  Zs.  f.  vaterländische  gesch.  47, 1 
Forschungen,  Romanische 


6.  Glossenausgaben  Und  Glossencollationen 


699 


2,  233  anm.  (JHueraer)  =:  592 
fi,  431  (FWERoth)  =  283 
KFronimann  s.  Anzeiger  f.  knnde  der  deut- 
schen Vorzeit  2 

JHGallee  Alts.  Sprachdenkmäler 

29-58  =  13G 

87—104  =  264 

127—149  =  100 

156—166  =  491 

211  f  z=z  234 

215f  =  633 

284—309  =  73 

315f  =  517 

319—323  =  46 

328f  =  101 

336  =  572 

s.  Tijdschrift  13 
KGareis  Laudgüterordnimg  Karls  desgrofsen 

61  =  631 
KThGemeiner  Kurze  beschreibung  der  hss. 

in  Eegensburg 

1,  1,  9ff  =  374 
MGerbert  Iter  alemann  icum,  anhang 

4—10  =  522 

10-15  =  573.  674 

15—108  =  35 

109—135  =  660 

136-141  =  115 
Germania 

1,  113—117  (AHoltzmann)  =  59 

2,  89-95  (KHofmann)  =  459 

3,  351—353  (JDiemer)  =  293 
7,  239  f  (KBartsch)  ==  493 

7,  240  f  (KBartsch)  =  40.  531 

7,  470  (KHofmann)  =  403 

8,  11-15  (KHofmann)  =  84 
8,  47  f  (KBartsch)  =:  286 

8,  298  f  (ABirlinger)  =:  287 

8,  385—395  (AHoltzmann)  =  506 

8,  395—401  (AHoltzmann)  =:  54 

8,  401  f  (AHoltzmann)  —  70 

9,  13-29  (MRieger)  =  96 

11,  30-63  (AHoltzmann)  =  54 
11,  63  (AHoltzmann)  ==  532 
11,  64  (AHoltzmann)  =  68 
11,  64  f  (AHoltzmann)  =  66 
11,  66-68  (AHoltzmann)  =  54 
11,  69  (AHoltzmann)  =  506.  70 
11,  305-310  (MAWalz)  =  551 
15,  346  (FKeinzj  =  349.  351 


15,  346—348  (FKeinz)  =  339 

15,  348  (FKeinz)  —  359 

15,  341) (FKeinz)  —  341.  346.  360.  405.  416 

15,  350  f  (FKeinz)  =  357 

15,  351  (FKeinz)  =  458 

15,  351  f  (FKeinz)  —  464 

15,  352—354  (FKeinz)  =  462 

17,  18—27  (EHoffmann)  =:  292 

18,  46—49  (KBartsch)  =  128 
18,  73—75  (AHokler)  =  305 
18,  75  (AHolder)  =  402 

18,  76  (AHolder)  =  97.  581 
18,  76  f  (LDiefenbach)  =  141 

18,  77—80  (LDiefenbach)  =  142 

19,  215  f  (KBartsch)  =  235 
19,  383  f  (KBartsch)  =  88 
19,  434  f  (KBartsch)  =  418 

19,  436  f  (KBartsch)  —  455 

20,  130—132  (Nolte)  :=  10 

20,  132—140.  141—149  (Nolte)  —  569 
20,  140  f  (Nolte)  =  566 
20,  149  f  (Nolte)  =  484 

20,  402  f  (KZangemeister)  =  535 

21,  1-17  (AHolder)  =r  521 
21,  135—139  (AHolder)  =  522 

21,  332-338  (AHolder)  =  519 

22,  392—406  (AHolder)  —  73 
26,  401-403  (PPiper)  z=z  326 
26,  403—407  (PPiper)  =:  577 
26,  407—409  (PPiper)  =  573 

31,  331—334  (RReitzecstein)  =  533 

32,  351-355  (CMarold)  =  270 

32,  355  (CMarold)  =  649.  354 

33,  287—311  (AJeitteles)  —  241 
37,  191  (FWERoth)  =  283 

GGoetz  Corpus  glossariorum  latinorum 

3,  20,  37  =  251 

3,  169,  11.  13.  186,  18  =  374.  460 

5,  410-425  =  258 
MGoldast  Alamannicarvm   rervm   scriptores 

2,  89  f  s.  bd.  3,  432  anm.  4 
EGGraff  Diutiska 

1,  122—280  —  508.  55 

1,  341 f  =  73 

1,  342  =  556.  445.  556 

1,  490—533  =  54 

2,  40f  =  562 

2,  41-54  =  561 
2,  71f  =  558 
2,  167-188  =  73.  190 
2,  190  =  599 


700  Tabellen 

2,  231—239  -  137  3,  422-432  =  128 

2,  273—277  =  G58  3,  433  f  =  450 

2,  282  -287  =  283  3,  434 f  =  149 

2,  302—305  =  211  3,  435  =117.  5G6 

2,  305  f  =117  EGGraff  Ahd.  Sprachschatz  1  k.  tabelle  1 

2,  300  f  =  109  CGreith  Spicilegium  Vaticanura 

2,  308-354  =  32.    119.    120.    117.    102.  .33—45  =  221 

100.    102.   517.    053.    547.   584.   051.   73.      JGrimm  Deutsche  mythologie 

190.  539  V,  182  =  .301.  .390 

2,  308—372  =  459  l\  209  anm.  =  580.  582 

2,  373 f  =:  594  JGrimm  und  ASchmeller  Lat.  gcdichte 

2,  378f  =  223  132.    140.    141.    140.    180   varr.    2.38f   = 

3,  141  =  007  454 

3,  141 — 143  =:  008  WGrimm  s.  Abhandlungen  der  k.  akademie 

3,  143  =  613  zu  Berlin.  Zs.  0 

3,  143—157  =  000  FGustafsson  s.  Acta 

3,  159  =  010 

3,  100  =  599  FHvdHagen  Denkmale  des  mittelalters 

3,  105  =  003  33—35  =  179 

3,  172  =  005  35f  =  171 

3,  172 — 183  =  020  HHagen  s.  Studien,  Germanistische 

3,  183 f  =:  575  WHarless  s.  Alemannia 

3,  185  f  =  584  HHattemer  Denkmahle  des  mittelalters.  die 

3,  180  =  597.  585.  598  einzelnen  stellen  führe  ich  nicht   auf,   da 

3,  180  f  =  577  die  Signaturen  der  SGaller  hss.  sich  nicht 

3,  190  =  011  verändert  haben   und    sowol  bd.  1  wie  3 

3,  192 — 195  =  578  arithmetisch  geordnete    Verzeichnisse    der 

3,  195—197  =  138  benutzten  codd.  enthalten 

3,  211  f  =:  79  MHaupt  s.  Anzeiger  f.  künde  des  deutschen 

3,  212—221  =  557  mittelalters  2 

3,  221—224  =  179  WHauthaler   s.  Centralblatt  f.  bibliotheks- 

3,  224—220  =  171  wesen 

3,  220-234  =  408  HPhCHenke  De  Cresconii  Concordia  cano- 

3,  235-260  =  313.  017.  310  num  =  034 

3,  291  f  =  001  s.  Annales  litterarii 

3,  292  f  =:  002  EHenning  Über  die  sanctgaUischen  sprach- 

3,  295-314  =  021  denkmäler  =  221 

3,  324—337  =  591  KFHermann     Marburger     universitätspro- 

3,  337—340  =  573  gramm  1841 

3,  340  =  018  4—7  =  284 

*3,  344  Vind.    510.    529    s.    bd.    3,  009         23—20  =  285 

anm.  1  EHoffmann  s.  Germania  17 

3,  349  —  351  =  570  HHoffmann  Ahd.  aus  wolfenbüttler  hss. 

3,  353—350  =  017  xxnf  =  032 

3,  358  f  =  581  XXIV  f  =  034 

3,  308  =  585  XXVI— xxvm  =  029 

3,  404  =  597  HHoffmann  Bibhotheca  Hoffmanni 

3,  405  f  =  012  xxiii,  7  =  078 

3,  413  f  =  528  HHoffmann    Glossarium    vetus   latino-ger- 

3,  414  =  374.  400.  420  manicum 

3,  415  =  420.  000.  616.  296  1—29  =  Ahd.  gU.  1—29 


6.  GLOSSENAusr.AnEN  Und  Glossencollationen 


701 


HHoffmann  Ahd.  gU. 

1—19  =:  5GS 

20-25  =  39 

25—55  =z  (500 

56-59  =  013 

59  =z  603 

00—61  =  608 

01-03  —  577 
HHoffmauu  Sumerlaten 

1—24  =z  017 

25—43  =  000 

44-52  =  601 

53—59  =  618 

60—64  =  573 

05  f  =  256.  529.  289 

s.  Blätter,  Altdeutsche  2.  Zs.  3 
KHofmann  s.  Germania  2.  7.  8.    Sitzungs- 
berichte, Münchner 
AHolder  s.  Germania  18.  21.  22 
AHoltzmann  s.  Germania  1.  8.  11 
AHortzschansky  s.  Zs.  f.  d.  ph.  12 
JHuemer  s.  Forschungen,  Romanische  2 
BFHuromel   Neue   bibliotheck 

2,  7,  341—343  =  663 

PhJaffe  Bibliotheca  rerum  germanicarura 

4,  567  ff  varr.  =  633 
PhJaffe -W Wattenbach  Ecclesiae   Colonien- 

sis  Codices 

18  =  87 

91  =r  93 

103 f  =  86 

112-124  =  88 

137 f  =  89 

142—152  =  90 

152 f  =  91 

154 f  =  92 

157—161  =r  94 
OJahn  Persius,  varr.  der  scholien  =  30 
Jahrbuch  f.  rom.  und  engl,  litteratur 

8,  1—13  (FDiez)  =:  612 
Jahrbuch  des  Vereins  f.  nd.  Sprachforschung 

1878  s.  44-53  (WCrecelius)  =:  136 
Jahrbücher,  Heidelberger,  der  literatur 

1827  s.  1087  (HFMalsmann)  =:  629.  632 
Jahrbücher,  Wiener,  der  literatur 

xxxvu  Anzeigebl.  1  ff  und  XLi  Anzeigebl. 

13  ff  (FKurz)  =  138 

XL  Anzeigebl.  18  f  (JChmel)  =  139 
Jahrbücher  f.  class.  philologie 


supplomentbd.     22,    375.     402a     (ELom- 
niatsch)  -    295 
Idunna  und  llermode 

1,  118—120  (CLSchübler)  -  500 
AJcittclcs  s.  Germania  33 
Journal  of  philology 

10,  92     109  (FMadan)  =  491 

HKeil  De  grammaticis  quibusdara  latinis 
23  —  412 

FKeinz  s.  Germania  15 

VNKiudlinger  s.  Anzeiger,  Allg.  litterari- 
scher 

CKirchner  Novae  quaestiones  Horatianae 
47  =  305 

FKluge  s.  Studien,  Englische.  Zs.  28 

OKorn  Die  hss.  derHistoria  euangelica  des 
Juuencus 
11  f  =  633 

VKrause  s.  Archiv,  Neues  17 

CKrumbacher  De  codicibus  quibus  Inter- 
pretamenta  pseudo-dositheana  tradita  sunt 
31.  38  =  374.  460.  251 

FKurz  s.  Jahrbücher,  Wiener,  der  litera- 
tur XXXVII.  XLI 

CLachmann  Specimina  lingvae  francicae 

1  =  221 

2  =  220 

ThLacomblet   s.    Archiv    f.   die  gesch.   des 

Niederrheins 
ThLängin  Deutsche  hss. 

79  nr  11  =:  57 

82  nr  19  =  56 
PLambecius  Commentarii 

2,  415  f.  951  =  578 
CLang  Vegetius 

XXVII  f  =  250 
WLazius  De  gentium  aliquot  migrationibus 

71—73  =  591 
KLehmann  s.  Monumenta  Germaniae  Leges 
GWLeibniz  Collectanea  etymologica 

2,  329.  333  anm.  =  631 
MLexer  s.  Zs.  14 
HLeyser  s.  Anzeiger  f.  künde  der  teutschen 

Vorzeit  4 
Litteraturblatt  f.  germ.  und  rom.  phil. 

1880  sp.  9-12  (PPiper)  =  403.  55.  54 

1897  sp.  76  (PPiper)  =  276.  275.  494 
HLogeman  s.  Moyen  age 


702 


Taükllkn 


ELommatsch   h.  Jahrbücher  f.  class.  philo- 
logic 

FMaafsen   s.   Sitzungsberichte    der    Wiener 

akademic  56 
FMadan  s.  Journal  of  philology 
AMai  Spicilegium  Koraanurn 

9,  29  ff  =  532 
PMarchot  Los  gloses  de  Vienne  =  612 

s.  Collectanca  Friburgensia 
CMarold  s.  Germania  32 
JMartianay  Opera  Hieronymi 

2,  373-378  =  506 
EMartin  s.  Zs.  14 
JMaschka   programra    des   gymnasiums    zu 

Koveredo  =  565 
HFMal'smann  Abschwörungsformeln 

60  anm.  55  =  342 
HFMafsmann  Denkmseler  1 

83—90  =  141 

90-100  =  560 

100—104  =  400 

s.  Jahrbücher,  Heidelberger 
CMeichelbeck  Historia  Frisingensis 

2,  XIV.  XV  =  299 
Melanges  d'archeologie  et  d'histoire 

8,  609—629  (LDuvau)  =  545 
Memoires  de  la  societe  de  linguistique 

6,  359—367  (LDuvau)  =  545 
JMerkel  s.  Monuraenta  Germaniae  Leges  3 
RMollweide  Über  die  gU.  zu  Sallust 

6  =  397 

18  anm.  =  118 
FJMone  Quellen  und  forschungen  1 

273—280  =  48 

*  282— 293  s.  bd.  3,  546  anm.  9 

s.  Anzeiger  f.  künde  des  deutschen  mit- 

telalters,  der  teutschen  vorzeit 
Monumenta  Boica 

7,  373—377  =  459 
Monumenta  Germaniae 

Capitularia  (ABoretius)  1,  91  anm.  255.  256 

anm.  =  631 

Formulae  (KZeumer)  461  ff  varr.  =  479 

Leges  1,  312  ff  varr.   (GHPertz)   =  234. 

556;  412.  415  varr.  (GHPertz)  =  12;  3, 

123  ff  varr.   (JMerkel)   =  234.  323.  445. 

556;    278  ff  varr.  (JMerkel)  =  317.  333. 

445;  5,  277  (KZeumer)  =  73 

Leges  (quartausgabe)  sect.  i  tom.  v  pars  i 

varr.  (KLehmann)  =  234.  323.  445.  556 


Poetae  latini  (EDümmler)  2, 78  varr.  =  596 ; 

302  ff  varr.  =:  439.  503.  542;  335  ff  varr. 

=  260.  538 

Scriptores  (GHPertz)  1,225  ff  varr.  =  553  ; 

2,  514  varr.  =  596;  4,  581  ff  varr.  =  033 
GMorel  s.  Archiv  der  gesellschaft  8 
VEMourek  s.    Sitzungsberichte    der  böhra. 

gesellschaft 
Moyen  age  1890  sept.    (HLogeman)  =  258 
KMüUenhoff  s.  Zs.  13 
LMüller  Nonius  56,  27  varr.  =  278 
Mundarten,  Die  deutschen 

1,  264  ff  (ASchleicher)  =  530 
LAMuratori  Scriptores  rerum  italicarum 

2,  2,  78  anm.  =  596 

TNeugart  Episcopatus  Constantiensis 

I,  1,  165  anm.  =:  663 
HNolte  s.  Germania  20 
ENyerup  s.  PFSuhm 

ThObbarius  Prudentius 

XLii  =  630 
JHOnions  s.  Anecdota  Oxoniensia  i,  2 

EPeiper  s.  Zs.  f.  d.  ph.  5 
GHPertz  s.  Archiv  der  gesellschaft  7.   Mo- 
numenta Germaniae  Leges  1.  Scriptores 
MPetschenig  s.  Corpus.  Zs.  35 
IPetters  s.  Zs.  9 
BPez  Thesaurus  anecd.  novissimus  i,  1 

319—400  =  620 

401—414  =  408 

417 f  =  459 
PPiper  Höfische  epik  3 

678—681  =  459 

683 f  =  599 

s.  Germania  26.  Litteraturblatt  1880. 1897. 

Zs.  f.  d.  ph.  11.  13.  15 
JBPitra  Spicilegium  Solesmense  1 

259-261  =  493 

503 f  =  40 

504  =  531 
JBPitra    Analecta    ad    Spicilegium    Soles- 
mense 

5,  130a  s.  bd.  4,  467  anm. 

RReitzenstein  s.  Germania  31 
FAReufs  Walafridi  Strabi  Hortulus 

73—75  =  647 
MRieger  s.  Germania  9 


6.  GLOssENArsGAnEN  Und  Glossencollationen 


703 


LEockiuger  s.  Auzeigcn,  Münchner  gelehrte 
VRose  Aneedota  gra'ca  et  gra'colatina 

2,  GO.  83  viur.  =  279 
VRose  Lat.  3Ieermannhss. 

3G8a  =  208 
393  =  24 
397  =  25 
FWERoth  Geschichtsquellen  aus  Nassau 

3,  457  ff  =1  628 

s.  Forschungen,  Romanische  6.  Germania 
37.  Zs.  f.  d.  ph.  2G 
KRoth  Denkmühler 

X  =  342 

XI  =  383 
xvn— XX  =  348 
XX  f  =  392 


292 f  =  29 

293 f  =  33 

295—297  =:  31 

297—299  =  105 

299—302  =   117 
Studien,  Wiener 

7,  343  f  (JStowasser)  —  541 
(PFSuhm-RNyerup)  Symbol« 

173—260  =:  493 

260—360  —   494 

360—382  =  258 

382—387  =  254 

387—406  =  491 

406—410  =:  256.  496 
H Sweet  Oldest  english  texts 

111—117  =  258 


GSchen'er  Verzeichnis  der  mss.  der  Vadiani- 

schen  bibliothek 

30  =  148 
JSchilter  Elsassische  chronicke  =:  556 
ASchleicher  s.  Mundarten 
JASchmeller  Carmina  Burana 

175 f  =  330 

s.  JGrimm  Lat.  gedichte 
WSchmitz  s.  Zs.  f.  d.  ph.  11 
CPSchönemann  Bibliotheca  Augusta 

23 f  =  634 
ESchi-öder  s.  Zs.  35 
CLSchübler  s.  Idunna 
FSeiler  Ruodlieb 

207.  224.  226.  232.  275  varr.  —  454 
ESievers  s.  Zs.  15 
Sitzungsberichte  der  böhm.  gesellschaft 

1890  s.  16—21  (VEMourek)  =:  524 
Sitzungsberichte  der  Münchner  akademie 

1867  II,  159—161  (KHofmann)  =  308 
Sitzungsberichte  der  Wiener  akademie,  hist.- 

phil.  classe 

56,  182  f  (FMaafsen)  =  504 

84,  526  (KZangemeister)  ^  269 
Spicilegium  Casinense 

1,  349—352  =  294 
ESteinmeyer    De    glossis    quibusdam    Ver- 

gilianis  =:  509 

s.  Anzeiger  xxn.  Zs.  15.  16 
WhStokes  s.  Academy 
JStowasser  s.  Studien,  Wiener 
Studien,  Englische 

22,  263  (FKluge)  =  512 
Studien,  Germanistische,  2  (HHagen) 

281-292  —  34 


Texts,  Old-latin  biblical 

2,  XXIX.  67  =  148 
Tijdschrift  voor  nl.  taal-  en  letterkunde 

13,  267—282  (JHGall^e)  =  567 
TCTychsen  s.  Beiträge,  Hessische 

WWackernagel  Wessobrunner  gebet  =:  459 
WWackernagel  Lesebuch 

IS  1—6  =  221 

1*,  177—182  =  555 

s.  Blätter,  Altdeutsche.  Zs.  3.  5 
GWaitz  s.  Archiv,  Neues  4.  Zs.  2.  5 
MAWalz  s,  Germania  11 
WWattenbach    s.    Anzeiger    f.    künde    der 

deutschen  vorzeit  19.  20.  Jaff^.  Zs.  27 
KWeigand  s.  Zs.  9.  11 
IWeitz  Prudentius  anhang  =  32.  273 

JZacher  s.  Zs.  f.  d.  ph.  11 
KZangemeister   s.  Germania   20.    Sitzungs- 
berichte der  Wiener  akademie  84 
JZechmeister  Scholia  Vindobonensia  =  581 
Zs.  f.  d.  altertum 

2,  204—208  (GWaitz)  =  129 

3,  123—126  (WWackernagel)  =  128 
3,  127  f  (WWackernagel)  —  654 

3,  368—381  (HHoffmann)  —  4 
3,  381  f  (HHoffmann)  =  594 
3,  382  f  (HHoffmann)  —  525 
*3,  383  (HHoffmann)  =  296 
3^  460-467  (HHoffmann)  =  519 
3,  468—477  (HHoffmann)  =  526 
5,  194—198  (LBethmann)  =  258 
5,  198  (LBethmann)  =  257 


70i 


Tabellen 


5,  199  f  (LBcthmann)  =  40 

5,  200—203  (LBothinann)  —  45 

5,  204  (Lßethiuaiin)  —  47.  44 

5,  205  (LBcthmann)  =  49.  40 

5,  205  f  (LBcthmann)  =  490 

5,  206  (LBcthmann)  =:  488.  489 

5,  208  f  (LBcthmann)  =:  19 

5,  209-211  (LBcthmann)  =  523 

5,  325— 3G8  (WWackernagcl)  =  552 

5,  565-575  (GWaitz)  =  244 

G,  321—325  (WGrimm)  =  628 

9,  388—398  (KWeigand)  —  144 

10,  367—372  (IPetters)  =  530 
n,  175f  (KWeigand)  =  144 

13,  192  (KMüUenhoff)  =r  233 

14,  18  anm.  1  (EDümmler)  ^  165.   187. 
206 

14,  189  f  (EDümmler)  =  89 
14,  190  f  (EDümmler)  =  644 
14,  191  (EMartin)  =  258 
14,  192  (EMartin)  =  257.  46 
14,  498  f  (MLexer)  =  641 
14,  499  f  (MLexer)  =  643 
14,  500  f  (MLexer)  =  642 

14,  501—503  (MLexer)  =  648 

15,  4—16  (ESteinmeyer)  =z  552 
15,  34—49  (ESteinmeyer)  =  509 
15,  50—96  (ESteinmeyer)  =  428 
15,  96  (ESteinmeyer)  =  360.  472 

15,  97—100  (ESteinmeyer)  =  303.  457 

15,  101—103  (ESteinmeyer)  =  19 

15,  120  (ESievers)  =  221 

15,  120—124  (ESievers)  =  220 

15,  124  f  (ESievers)  m  150 

15,  332-368  (ESteinmeyer)  =  137 

15,  3691"  (ESteinmeyer)  =  632 

15,  371  (ESievers)  =  271.  76 

15,  372  (ESievers)  z=  259 

15,  517—532  (ESteinmeyer)  =  100 

15,  532—534  (ESievers)  =  260 

15,  537  f  (ESteinmeyer)  =  637 

15,  539—541  (ESteinmeyer)  =  20 

16,  7  (ESteinmeyer)  i=  314 
16,  21  (ESteinmeyer)  =  640 

16,  21—26  (ESteinmeyer)  =  267 
16,  26  f  (ESteinmeyer)  =  227 
16,  27—35  (ESteinmeyer)  =  530 
16,  35—75  (ESteinmeyer)  =  384 
16,  76  (ESteinmeyer)  =  306 


16,  77     79  (ESteinmeyer)  =  441 
16,  79-  84  (ESteinmeyer)  =  245 
16,  85—92  (ESteinmeyer)  —  273 
10,  92—94  (ESteinmeyer)  =  46 
10,  94—107  (ESteinmeyer)  =  45.  88 
10,  107  (ESteinmeyer)  =  030 

10,  107  f  (ESteinmeyer)  =  378 
16,  108  f  (ESteinmeyer)  =  266 
20,  114  (EDümmler)  =  542 

20,  115  (EDümmler)  =  538.543.439.260 

22,  256  (EDümmler)  =  503 

23,  95-99  (WAmdt)  —  261 
27,  157  f  (WWattenbach)  =  22 

27,  158  (WWattenbach)  =  21 

28,  260  (FKluge)  =  491 

35,  407—411  (MPetschenig-ESchröder)  = 

247 
Zs.  f.  Baiern 

2,  1,  125  ff  (BJDocen)  =  430 
Zs.  f.  vaterländische  gesch. 

43,  1,  174-176  (WDiekamp)  =  81 

47,  1,  214  (HFinke)  =  512 
Zs.  f.  d.  Philologie 

5,  76  (RPeiper)  =  382 

11,  258—264  (PPiper)  =  179 
11,  265  f  (PPiper)  =:  172 

11,  266—273  (PPiper)  =  179 
11,  273  (PPiper)  =  166.  167 
11,  275  (PPiper)  =  216 
11,  286—298  (WSchmitz)  =  95 
11,  427  f  (JZacher)  =:  485 

11,  428  f  (JZacher)  =z  486 

12,  305-322  (AHortzschansky)  =  131 

13,  446  (PPiper)  =r  217 

13,  446—450  (PPiper)  =  171 
13,  450  (PPiper)  =  176.  207 
13,  450  f  (PPiper)  —  211 
13,  452  (PPiper)  =:  178.   177 
13,  453  f  (PPiper)  =  197 
13,  455  f  (PPiper)  =  659 
13,  457—459  (PPiper)  =  658 
13,  477—479  (PPiper)  =  619 
15,  79—82  (PPiper)  =  391 
15,  82  f  (PPiper)  =  389 
15,  83  (PPiper)  =  399 
26,  70  (FWERoth)  =:  684 
KZeumer  s.  Archiv,   Neues  8.    Monnmenta 
Germaniae  Formulae.  Leges  5 


(;,GLOSSKNArS(i.\r.KNUNI)(^ilA)SSKN(()|.I.ATI<)Ni;N.   7.  BlOK'K  UridTl/riOXTSTlMJ.KX   TOT) 

7.  BERICHTK^iTE  TEXTSTELLEN. 
ERSTER  BAND."^ 

()i>,  :-i4.  7s  1,  S^s  IH  c.  IIb,  if).  13b,  24^  j^a,  (j,  oq  ^.^  i()b,  u).  19^  HO.  21  ^  3.  20. 
22a,  28  r.  28»>,  32.  34.  25*  anm.  2.  25i>,  28.  25<",  14.  2();s  29  e.  29^  4.  33»>,  9.  33s  <)• 
37»  anm.  L  37b,  34.  38a,  ;}  a.  39b,  38.  40»,  0  c.  42»  anm.  3  b.  43»  anm.  L  2.  43^  1. 
45»  anm.  l.  45b,  2.  47^  \.  3.  7.  49b,  13.  52b  anm.  2.  58»,  10  c.  29  c.  59»  anm.  1. 
59s  <J-    00»,  13  c.  61»  anm.  1.  Gib,  4.  34.  ois  39.  r)2b,  10.  G3»  anm.  1.  03b,  23.  03«, 

9.  04»,  34  c.  65b,  7.  66»,  33  c.  06b,  22.  67»  anm.  2.  67b,  30.  69b,  4.  71c,  2.  77b,  29. 
30.  aiim.  3.  79b,  39.  SO»  anm.  1  ac.  80b,  10.  82»,  7  c.  87^,  12.  88»,  30  a.  88b,  17. 
89s  10.  28.    90b,  5.  91s  l-i-  93s  35  ;•.  94b,  38.  99b,  40. 

100»,  21  a.  100b,  3.  loib,  39.  103b,  6.  104»,  4  c.  6  c.  108»,  13  a.  110b,  6.  115« 
anm.  2.  117b,  34.  128»,  16  c.  21  c.  130b,  37.  131b,  33.  135b,  1.  7.  27.  136»,  34  a. 
138b,  7.    142»,  11  c.    142b,  26.  148»,  28  c.   anm.  2.    153b,  3.  25.  154»,  16  c.  25  c. 

39  c.  157»,  1.  158»,  2  c.  anm.  3.  160»,  17  c.  161b,  33.  37.  164»,  16  c.  166»,  1  c.  7  c. 
anm.  2.  166b,  30.  169b,  2.  19.  170»,  33  c.  171b  anm.  1.  173s  22.  177s  H  V-  anm.  6  v. 
178»,  18  «.    180»  anm.  1  a.   181b,  2.  182»,  4  c.  185s  31.  188»,  21  c.   189s'  J^-  21.  2.5. 

190»,  13  a.    16  «.  191s  H.  192b,  3.  193b,  4.  28.  193s  1.  anm.  8.  196b,  14.  197b, 
4.  12. 

200s  20.  30.  31.  201s  23.  203s  3.  204«,  5.  205»,  6  c.  206»  anm.  3.  206<^,  33.  207«  anm.  1. 
208»,  30  c.  208«,  34.  210«,  12.  18.  29.  213^  anm.  1.  214d,  16.  217«,  24.  218s  6.  10. 
219«,  29.    221»  anm.  2.  223<i  anm.  1.  224»,  27.  225«,  20.  226»,  2.  227»,  5.  27.  28.  227«, 

10.  14.  35.  228s  37.  229s  23.  35.  229^,  38.  39.  230«,  4.  231«,  7.  14.  231<3,  19.  233^, 
39.  235»  anm.  1.  239»  anm.  3.  239«,  38.  240»,  31  c.  240«,  14.  243^,  22  Ö.  28  Ö.  244», 
20  c,  246»,  36  c.  249»,  10.  250«,  22.  251s  11.  253«,  7.  253^,  9.  256^,  6.  261«,  30. 
261^,  17.  anm.  1.  263«,  22.  23.  264»,  18  c.  264«,  33.  265»,  15.  266»,  7  c.  269»,  9  c.  269«, 
24.  34.  272,  12  0.  275,  6  0.  279  anm.  2  6.  anm.  6  O.  283,  21  0.  32  0.  5b iE. 
65  i?.  288,  24  0.        290,  14  0.  291,  68  0.  292,  32  0.   295,  53  f  0.  299,  1. 

300,  1.  25  a.  304,  8  c.  13  b.  32  bc.  50  c.  305,  11  b.  40  b.  54  c.  306,  15  c.  39  b.  307, 
32  c.  47  c.  308,  42  b.  54  c.  309,  5  b.  28  ?).  anm.  15  b.  310,  9  &.  12  bc.  anm.  4  /a 
anm.  8.  316,  8.  317  anm.  21.  323  anm.  3  b.  324  anm.  10  c.  326,  6  c.  327,  6  c.  328, 
22  c.  25  c/.  34  b.  329,  38  6.  330,  61  c.  331,  26  bc.  43  Z>.  65  &c.  333,  5  b.  anm.  1  c. 
334,  19.  20  Bern.  258.  23  Bern.  258.  anm.  17  Bz.  anm.  22  Bern.  258.  336,  67.  341, 
7.  8  b.  342,  45  b.  50  b.  345,  14  c.  21.  346,  45  c.  347,  39  c.  348,  12  &c.  27  c.  35  c.  40  c. 
349,  12  6.  29  c.  35  c.  45  c.  350,  16  b.  19  ö.  24  b.  28  &.  351,  4  &.  352,  35  c.  356, 
5  e.  358,  12  c.  26  c.  359,  5  jj.  41  6.  360,  38  b.  361,  45  u.  anm.  bc.  364,  20.  368, 
25  b.  32  Z^.  370,  21  f  c.  52  Z>.  371,  34  c.  372,  5  c.  41  b.  53  Z.».  377,  48  b.  378,  67  c. 
379,  32  b.  384,  13  &.  385,  32  c.  386,  3  c.  387,  25.  388,  16.  391  anm.  7  Bern. 
258.  395,  41/.  396,  18  b.  397  nach  37  ac,  65  f  b.  398,  49  c.  53  c.  399,  20  ö. 
400,  19  f  b.  23  c.  27  c.  44  6.  401,  49  f  c.  anm.  5.  402,  48  c.  60  c.  61  &c.  403,  27/.  39  c. 
404,  20  b.  21  c.  30  /.  44  c.  anm.  5  /.  405,  12  c.  16  b.  33  ?>.  34  c.  406  anm.  8  c.  416, 
9  c.  55  c.  417,  32  c.  38  ist  a  ausgefallen,  anm.  21  b.  418,  3  c.  31  &.  40  f  b.  48.  49  m.  419, 
8  c.  42  c.  47  c.  55  6.  420,  26  /.  46f  c.  56  ö.  421,  21  c.  27  c.  30  bc.  56 ff  Z>.  422,  27  c. 
36  c.  430,  32  b.  433,  12  &.  24  c.  36  c.  47  /.  51  b.  434,  1  b.  14  c.  47  Z>.  57  c.  66  c.  435, 
12  b.  41  &.  436,  5  c.   35  6.  437,  3  c.  28  c.  49  b.   60  &c.  438,  22  c.   54  c.  65  Z>.  439,  7  c.  28  c. 

40  c.  54/.  440,  1  b.  15  ?^.  32  c.  38  f  c.  441,  1  [;.  20  c.  anm.  20  &.  47  b.  442,  40  c.  449, 
17  b.  anm.  1  b.  450, 49  6.  451,  18  c.  21  &.  33  c.  50  &.  452,  21  c.  34  c.  42  c.  45  c.  48  c. 
57  c.  anm.  16  i^.  453,  1  b.  2  t  c.  13  c.  41  c.  46  c.  51  c.  454,  10  c.  12  c.  31  &.  35  c.  49  c. 
455,  30  6.   460,  5.  15  c.  17  c.  461,  17  c/.  43  d.   67  c^.  462,  13  d.  23  d.   57  ^.  463,  11  d. 

*  mit  den  exponenten  a — d  sind  im  Keronisch-Hrabanischen  glossar  die  spalten  der  ausgäbe  an- 
gedeutet, kursive  hsssiglen  wurden  nur  dort  beigefügt,  wo  zweifei  darüber  bestehen  können,  welcher  hs. 
die  berichtigung  gilt. 

Althochdeutsche  glossen  IV.  45 


706  Tahkllen 

465,  18  d.  23  d.  31  cj.  30  d.  467,  35  d.  Ali  d.  50  d.  00  ^7.  408,  8.  409,  0.  471,  30  c. 
473  vor  1  c.  470,  28  c.  34  <j.  477,  17  et/.  45  c.  anni.  3  rV.  478  nach  2  r/.  30  r.  57  d.  59  <7. 
479,  39  d.         481,  3  /.  13f  c.   482,  l  (/.  08  <:   483,  34  (/.  55  d.   484,  51  c.  52  d.   55  c. 

59  d.  485,  8  ^Z.  55  d.  anin.  5  ^/.  488,  2  /.  8/.  12  /.  21  /.  31  e.  34  r.  489,  6  rA  anm.  11 
d.  490,17  c.  62  c.  401,  42  c.  51  h.  72  c.  492  anm.  8  d.  493, 13.  400,  0/.  30/.  497,  1/. 
18/.  498,  27  f  d.   30  t/.  49  d.   490,  53  c.  07  c.   71  df.  72  c. 

500,  5  ^/.  14^/.  20  c.  23^/.  31  f  d.  501,  18  ri.  24  c.  43  c/.  502,  3fc.  23-:/.  503,  10  d.  34  r/. 
500  anm.  1  c.  507,  6  c.  49  c/.  anm.  10  d.  508,  32  r/.  46  d.  513,  5  r/.  31  d.  43  r/.  anm.  3  d. 
70  o.  514,  60  d.  515,  35  ^.  46f  d.  47  ^7.  70  g.  'AI,  58  c/.  518,  12  d.  519,  0  ./.  17  cj. 
521  anm.  1  cd,  522, 18  c.  523,  44  ,/.  57  d.  525,  29  c.  527,  28  r/.  53  d.  528,  7  c/.  32  c.  42  c. 
529,  16  d.  34  0  [s.  unten  nachtr.  zu  bd.  4,  534,  11].  37  d.  530,  67  d.  531,  25  c/.  532, 
36  6/.  anm.  13  c.  533,  19  d.  61  r/.  535,  21  d.  55  c/.  536,  32  c/.  37  c/.  49  e.  65  c.  07  c/.  537, 
56  c.  539  anm.  10  d.  546,  31  c/.  550  anm.  1  c.  551  anm.  0  cd.  556  anm.  11  d.  558, 
55  f  c.  503,  38  d.  44  c.  504,  1  d.  5  c.  20  d.  505,  41  c/.  507,  39f  (/.  50  d.  568,  00  c.  509, 
10  c/.  571,  72  c.  anm.  10  d.  anm.  17  c.  572,  1  d.  10  cc/.  574,  34  d.  40  c/.  577,  51  c.  578, 
34  rf.  70  g.  579,  41  c^.  580,  28  d.  30  J.  00  d.  581,  15  J.  44  d.  .582,  19  c.  590,  10  d. 
25  ff  c/.  47  f  d.  anm.  24  c/.  591,  24  d.  30.  592,  24  d.  28  c/.  40  c.  anm.  7  c.  594,  31  d.  32  ^'. 
47  g.   595,  50  c/.  590,  43  g.   598,  34  c/.  35  g.   599,  28  c.  29  d. 

600,  6  c.  37  d.  601,  61  c/.  anm.  13  g.  602,  49  c.  anm.  14  cy.  603,  39  d.  604,  13  c/.  34  f  d. 
anm.  11  c/.  005,  9  c.  000  anm.  29  c.  609,  13  c.  38  c.  46  c/.  011,  4  c/.  anm.  15  c.  612, 
16  c.  27  c.  28  d.   62  c.  613,  3  d.   30  c/.  61  d.   70  c.  614,  5  d.   56  A-.  616,  32  d.   39  c/.  43  f  c/. 

625,  21  Bern.  258.  627,  47  d.   56  d.   628,  10  c.   64  c/.  629,  22  d.   27  c/.  31  g.   59  c/.  72  rf. 

630,  42  c.  632,  12  c.  27  c/.  59  c/.  633,  19  d.  59  c/.  635,  2  c.  15  c.  638,  1  f  et/.  640, 
3  c/.  7  c/.  641  anm.  3  c.  642,  11  c/.  57  u.  anm.  d.  643,  33  d.  59  c/.  68  c/.  644,  42  c.  61  c/. 
anm.  7  ä;.  645,  2  c.  8  c/.  10  c/.  43  d.  08  c.  646,  27  c.  58  c/.  047,  8  g.  24  c/.  64  d.  648,  29  rf. 
58  c.  650,  27  c7.  651,  19  g.  34  c/.  35  d.  652,  21  .^.  053,  28  c.  650,  14  e.  057,  19  d.  44  c. 
658,  4  ^.  23  c.  38  d.  659,  3  c.  26  c.  44  c.  660,  48  c.  662,  42  c/.  anm.  7  c.  663,  47  c. 
664,  33  c.  666,  10  e.  17  c/.  667,  29  d.  57  c.  670,  9  d.  073,  20  cV.  32  d.  074,  20  c/.  075, 
3  h.  676,  4  c/.  6  6/.  anm.  1.  677,  30  d.  678,  11  d.  19  d  679,  1  c.  680,  18  c.  20  c/.  682, 
21  f  c.  683,  1 1/.  8  c/.  18  c.  27  c.   686,  63  A-.  70  d.   687,  17  c.  688,  6  c/.  7  c/.    690,  2  c.  16  c. 

60  c/.  691,  19  f  d.   74  c/.  anm.  1  c.   692,  9  d  30  d.   55  c.  66  c/.  anm.  5  c.  693,  7  g.   21  c/. 

34  c/.  695  anm.  10  d.   698,  20  (/.  69  c.   anm.  4  c/.  anm.  9  c/.  699,  64  d. 

700,  2  c.  5  c/.  10  d.  59  a.  701,  25  c.  29  c/.  702,  20  c.  703,  33  c/.  40  c.  52  c/.  704,  42  c. 
706,  51  c/.  56  d.   anm.  7  rf.    712,  10  c.   17  c.  713,  23  c.  714,  2  c.   14  c.  41  c.  58  a.   715, 

35  a.  717,  26  c.  718,  12  a.  67  c.  719,  31  f  a.  720,  16  c/.  29  d.  53  c/.  728  Überschrift 
vor  18.  737,  18.  739,  48  d.  741,  2  c/.  33  cd.  742,  41  c.  48  d.  53  c/.  743,  25  c.  744, 
29  c.  37  c/.  58  c^.  745,  47  c.  48  d.  53  c/.  58  d.  anm.  8  c.  anm.  11  d.  746,  11  c/.  49  c/.  70  c/. 
747,  31  d.  62  c.  70  c/.  748,  45  d.  749,  6  c.  23  d.  26  c/.  28f  c^.  750,  60  d.  751,  49  c. 
752,  31  c7.  52  d.  anm.  1  c/.  anm.  5  d.  753,  36  c^.  754,  3  c.  784,  7  d.  48  c/.  anm.  7  c. 
788,  5  /^.  14  c.  35  c/.  789,  35  d.  58  /^.  791,  5.  792,  16  d.  31  c/.  52  d.  793,  31  c/.  anm. 
1  c.  794,  22  c/.  795,  8  c.  798,  38  d.   799,  44  c. 

800,  20  c.  803,  39  c.  805,  15  c/.  57  e.  806,  35  c.  807,  49  d.  anm.  15  e.  809,  67  d.  75  t7. 
anm.  3  d.  810,  6  cd.  10  c/.  811,  14  d.  15  c.  812,  17  e.  19  u.  anm.  c/.  48  d.  813  anm. 
10  c.  814,  48  c/.  anm.  7  c/.  anm.  10  c.  815,  11  d.  816,  38  d.  71  e.  817,  25  d.  52  c/.  69  c/. 
70  e.   72  c/.  818,  4  c/.  lOf  c/.  anm.  2  c.  anm.  13  c/.  819,  42  c. 

ZWEITEE  BAND. 
3,  20.  42  u.  anm.  50.  5,  10.  6,  3.  4.  9.  12.  25.  31.  35.  38.  41.  43.  51.  nach  55.  63. 
15,  34  c.    21,  12.  24.  39.  58.  60.  22,  24.  26.  27.  31.  24,  5  und  nach  5.  33.  25,  2.  15. 
26.  26,  13  a.   27,  33  a.   42  a.   nach  66  a.   28,  1  a.   15  a.   31  a.   43  a.   65  a.   29,  26  f  a. 
30,  42  a.  62  a.  68  a.   31,  69  a.   32,  4  c«.  30  a.   41  «.  33,  11  a.  nach  23  a.  38,  5.  39  vor  5. 
42,  12.  13.  14.  19.  22.  34.  38.  40.  44.  43,  24.  28.  34.  58.  nach  59.  62  f.  44,  10.  27. 


7.  Berichtk^te  Textstellen  707 

."A  ().  17.  20.  27.  41.  51,  13.  27.  36.  50.  57.  Ü9  vor  51  a.  70,  12.  37.  64.  74, 
;}8.  83,  62  a.  84  nach  41  <^  93  vor  15  c.  97,  27  c.  43  d.  98,  25  C(/.  40—42  /;.  48 fc. 
54  h.  i\l  c.   anni.  6  </.  99  anm.  3  r/.  anm.  8  c. 

1(K),  28  f.  101,  57  c.  65  (/.  102,  73  d.  103,  22  c.  104,  65  c.  105,  4  u.  anm.  ^/.  nach  53  e. 
ainii.  11  (/.  106,  21  h.  anm.  17  //.  107  anm.  1  (L  108,  18  J.  53  r/.  anm.  2  c.  anm.  5  d. 
anm.  16  f/.  109,  22  d.  31  A.  110,  22//.  39  (/.  50  (/.  nach  62  //.  Med.  69  //.  111,  5  d. 
35  //.  60  d.  112,  47  (/.  58  e.  68  //.  75  d.  anm.  7  (-.  anm.  10  //.  113,  3  /?.  6  h.  9  /<.  12  h. 
114,  6  //.  23  c.  25  </.  26  Ii.  68  //.  70  </.  74  h.  anm.  5  c.  aimi.  13  d.  115,  2  eh.  39  e.  116, 
58  c.  117,  13  //.  23  cd.  34  (/.  43  //.  118,  37  h.  42  A.  43  d.  60  A.  66  //.  119,  21  //.  23  d, 
25  //.  27  d.  38  //.  48  //.  58  //.  120,  25  (/.  58  d.  71  d.  74  d.  121,  2  c.  24  /*.  40  d.  59  c/. 
122,  6  /'.  10  /f.  40  c.  58  c.  anm.  12  //.  123,  20  </.  25  //.  29  c.  30  //.  44  d.  anm.  5  7^.  124, 
20  //.  24  (/.  26  cd.  28  //.  59  c  64f  (/.  72  d.  125,  12  A.  126,  14  //.  51  Ii.  62  //.  65//.  66  d. 
127,  1  //.  4  //.  anm.  13  d.  128,  3  d.  44  //.  47  d.  59  c.  73  d.  129,  19  r/.  24  d.  33  r/.  51  cZ. 
56  (/.  63  c.  130,  32  //.  33  A.  36  h.  39  A.  50  //.  51  d.  60  //.  67  fi.  68  A.  131,  12  c.  15  crf. 
42  r//.  45  //.  49  A.  50  A.  51  A.  69  A.  71  A.  anm.  9  c.  132,  22  d.  39  (/.  anm.  2  c/.  anm.  4  r/. 
133,  12  d.  21  (/.  28  A.  58  d.  134,  34  A.  38  A.  41  r/.  anm.  10  c.  anm.  16  A.  135,  1  d.  11  c. 
56  d.   anm.  8  </.  136,  5  c.   27  </.  39  c.   53  c.  anm.  12  d.   137,  2  c/.  37  e.   48  ^/.  anm.  4  e?. 

157,  39.  161  nach  8.  177,  30  c.  178,  4  c.  16  f  u.  anm.  d.  63  (/.  179,  3  c.  9  <^. 
44  e.  63  (/.  180,  50  d.  54  rf.  181,  51  d.  60  //.  70  d.  182,  14  c.  16  d.  22  «&C(/.  61  e. 
183,  23  //.  54  d.  60  //.  68  c.  184,  21  c.  25  c.  44  c.  anm.  6  t/.  185,  61  c.  186,  49  c.  187, 
3:;  //.  73  d.   188,  40  c/.  43  d.   anm.  12  r/.  anm.  13  d.    189,  11  //.  19  d.   42  c.  68  d.   77  <^. 

190,  37  d.  41  r.  43  c.  47  f  cd.  67  c/.  anm.  8  d.  191,  5  r.  12  cd.  45(/.  66  <Z.  anm.  1  e. 
anm.  10  f/.  192,  49f  d.  194,  7  c.  anm.  4  d.  195,  41  (/.  196,  11  d.  49  c^.  197,  1  c.  199,  15. 
21.  24.  37.  43.  51. 

200,  14.  45.  217,  17  a.  218,  27  a.  243,  9.  244,  13  b.  250  anm.  7  d.  252,  33  c. 
68  ^/.  253,  1  d.  256,  58  ^7.  64  d.  262  vor  1.  33.  nach  37.  265,  8/.  267,  40  f/.  268, 
5/.  270,  18  /.  anm.  12  e.  272,  43  /.  276,  1  e.  290,  59/.  292,  24  u.  anm.  e.  anm. 
14  /.  294,  5  e.   59  e.   296,  61  /.  298,  17  /. 

303,  48  c.  304,  1  c.  318,  33.  319,  5.  36.  321,  56  c.  334,  8  R^.  30  Rz.  341, 
4  Bz.  6  Hz.  350,  49.  nach  51.  351  nach  16.  19.  vor  und  nach  24.  363,  19  h.  364 
anm.  1  c.  367,  33  a.  37  a.  368  vor  4  a.  4  a.  12  a.  18  r/.  21  a.  33  a.  34  a.  36  a.  369, 
39  a.  43  a.  48  a.  67  «.  370,  37  a.  72  r?.  73  «.  371,  10  a.  14  ö.  25  a.  42  a.  372, 
11  a.  15  r?.  16  a.  18  «.  21  r/.  373,  20  ct.  nach  28  a.  374,  48.  375,  28.  45.  376,  3.  12.  43. 
51.  nach  67.  379,  37.  392,  3.  47.  393,  44.  394,  48.  396,  26.  44.  anm.  10.  398,  2.  9. 
55.  399,  40. 
400,  6.  nach  39.  43. 

537,  21.  538,  43.  55.  542,  24.  26.  29.  55.  57.  60.  72.  74.  75.  77.  543,  1.  4.  8.  14.  17. 
20.  21.  25.  27.  29.  45.  51.  65.  67.  68.  74.  80.  544,  1.  8.  9.  31.  33.  40.  63.  64.  68.  69. 
70.  71.  72.  76.  78.  545,  3.  5.  9.  13.  15.  16.  25.  31.  32.  33.  48.  65.  546,  8.  9.  10.  11.  36. 
37.  40.  43.  55.  547,  39.  40.  54.  548,  1.  11.  44.  58.  61.  62.  64.  549,  37.  44.  46.  60.  64. 
66.  68.  69.  71.  550,  1.  12.  29.  552,  5.  20.  34.  40.  46.  553,  55.  554  vor  35.  555,  13. 
556,  33.  574  nach  62.  zu  575  ff  s.  Anz.  xxii,  279.  zu  595,  9  ff  s.  Anz.  xxil,  279. 
604,  7f  6/.  37  (/.  605,  63  r/.  611  nach  62.  nach  64.  613,  16  [s.  aber  unten  nachtr.  zu 
bd.  4,  543,  11].    621,  25.  44.  45. 

704,  23.    710,  24.  zu  716—718  und  725.  726  s.  Zs.  28,  260  und  Anz.  xxil,  279. 
741  nach  1.  744,  5.  12. 

DRITTER  BAND. 
23,  31  a.   63  g.   25,  8  a.   28,  30  a.   49  fj.   29  anm.  6  g.        31,  26  g.   35,  39  g.   56  g.   36 
anm.  6  k.   37,  32  /.  39 f  k.   38,  26/.    40  anm.  5  k.   anm.  14  K.   41,  58  k.   46  anm.  5  a. 

51,  41  E.        69,  68  .B.  ^ 

124,  19  C.        144  anm.  12  E,        156,  25  C.    194,  26  N. 

45* 


708  Tabellen  7.  Berichtigte  Textstellen 

233,  54  a.        249,  50  A. 

335,  31  h.  32  h. 

426,  IG.         Überschrift  vor  454,  15.  455,  1.        401,  10  1.  02^. 

599  vor  29. 

632,  50  a.  52  a.  G33,  52  a, 

NACHTRÄGE  UND  BERICHTIGUNGEN  ZUM  VIERTEN  BAND. 
10,  7  mit  ki  uuor  samin  ist  vielleicht  das  subst.  gemeint.         26  anm.  15  1.  MCCXXIVa. 
42,  23  1.  *ocel.        95,  52  zu  chuleich   vgl.  Schmeller  BWB  P,  1236.  55  ist  [c]  hin- 
zuzufügen. 

103,   29  streiche:    Tonstria.   35  1.  [c].         111,  36  l.  [<■].        zu  166,  29.   49.    167,  35.  41. 
168,   29.  33.   40.   48.   63.    169,   24.    172,  38  s.   oben  581,  7  ff. 

211  anm.  10  tilge  die  worte  'am  rande  von  and.  hand  eingetragene'.  232  anra.  2: 
der  vergleich  der  von  WHöhler  Jbb.  f.  class.  phil.  supplementbd.  23  (1897)  s.  381  ff 
herausgegebenen  Cornutusscholien  zu  Juvenal  1 — 5  mit  dem  Leidener  ms.  hat  deut- 
liche weitere  bezüge  nicht  ergeben.  zu  s.  251  nr  XXII,  256  nr  XLIa,  267  nr 
CXIVb,  272  nr  CLXXIIIa,  274  nr  CCXVIa,  276  nr  CCXXXVIIa,  282  nr  CCCXIVa 
vgl.  s.  467.  290  anm.  3  die  änderung  zu  samuurhdig  ist  falsch,  anm.  15  wol  imp. 
von  tuithon,  vgl.  Hei.  2752.  294  anm.  16  1.  huuan?  299  anm.  10  l.  andwordida. 
317  anm.  6  1.  Schepss.  zu  362  anm.  13  vgl,  3,  472,  20.  375,  38:  auf  diese  hs.  be- 
zieht sich  wahrscheinlich  die  notiz  Archiv  der  gesellschaft  6  (1831),  171.  377,  34  ff  ist 
Helpericus  De  computo.  391,  24  ist  ausgefallen:  am  obern  rande  von  58^  die  deut- 
schen interlineargll.  MCXLVII.  in  der  anm.  ist  Vind.  114  bl.  V2^  hinzuzufügen.  397, 
13  setze  hinzu:  und  durch  RStettiner  Die  illustrierten  Prudentiushss.  (1895)  s.  61 — 69. 
410,  13  1.  354.  414,  41 :  auch  unter  den  1896  aus  der  bibliotheca  Phillippica  verkauften 
mss.  befanden  sich  sieben  des  jesuitencoUegs  in  Agen:  s.  die  aufzählung  in  der  Bibho- 
theque  de  l'ecole  des  chartes  57  (1896),  273.         487,  28  1.  87  ff. 

534,  11  ff:  Clm.  12625  besteht  bis  bl.  69  aus  zehn  im  xv  jh.  signierten  lagen,  von  de- 
nen jetzt  die  vierte  nach  bl.  23  mit  Giles  9,  106  z.  3  v.  o.  — 124  z.  11  v.  u.  fehlt;  auch 
nach  38  mangelt  ein  bl.,  das  letzte  der  6  läge,  mit  Giles  9,  161  z.  5  v.  o.  — 163  z.  16 
V.  u.  69 — 73  (die  hs.  zählt  73,  nicht  75  bll.)  ist  ein  ternio,  dem  die  beiden  letzten  bll. 
fortgeschnitten  sind;  72^.  73^^  lat.  gedichte  und  hymnen  verschiedener  bände,  von  den 
gll.  der  nr  CCXXIX  ist  eine  fortgeblieben:  1,  529,  34  Dcficies  giuuihest  o  8*>. 
543,  11 :  nochmalige  einsieht  des  codex  hat  mich  überzeugt,  dass  meine  lesung  west  die 
einzig  mögliche  ist. 


Register  1.  Frühere  Besitzer  Der  Hss. 


709 


REGISTER. 


1.  FRÜHERE  BESITZER  DER  VERZEICHNETEN  HSS.* 


Abdinghof  (benedictinci) :  78 

Agen,  jesiiitencolleg :  82 

Aldersbach  (cistercienser) :  311 — 314 

Altcelle  (cistercienser):  263 

Altonberg  (cistercienser) :  38 

Altomünster  (benedictiner) :  315.  480 

Ambras,  schloss:  578.  594 

Antwerpen,  bollandisten :  45.  46 

Apponyi,  grafen :  273 

Arundel,  earl  of:  274—276 

Asher,  biichhändler :  268 

Aspach  (benedictiner) :  316 

Augsburg:  317.  318.  518.  ecclesia:  301.  319. 
320.  SCnicis  (chorherrn):  321.  SUlrici  et 
Afrae  (benedictiner):  98.  245.277.322.  521 

Aulesberg  (cistercienser):  285 

Bamberg,  dominicaner:  323 

Baum  garten  berg  (cistercienser):  265 

Benedictbeuern  (benedictiner) :  299. 324—330 

Beromünster  (chorherrn):  145 

SBertin  (benedictiner):  40.  487—490 

Beurberg  (chorherrn):  331.  332 

Bingen,  SRupert  bei  (nonnenkloster) :  628 

Bischofsberg  (=  SJohannisberg  im  Rhein- 
gau; benedictiner):  628 

SBlasien  (benedictiner):   128.  519—522.  573 

JBongars:  28.  30.  32.  33 

Boppard,  carmeliten:  85 

MZBoxhorn:  256.  493.  494 

Brandau,  graf:  273 

CCeltes:  576.  584 

AChemmcher,  plebanus  in  Czwetl:  8 

Chiemsee,  ecclesia:  333 

Christine,  königin  von  Schweden:  541—546 

JBColbert:  506.  507 

ChColer:  547 

Corbie  (benedictiner):  512.  515 

Corvey  (benedictiner):  234 

AWCramer:  37.  244.  245 

Damiense  monasterium  (?):  229 


Diefsen  (chorherrn):  334.  335.  478 

EDroyseu:  134 

Düsseldorf,  archiv:  20.  bibliothek:  38 

Dupuy,  frbres:  508 

Eberbach  (cistercienser):  497.  500 

Ebersberg  (Jesuiten):  336 

Ebrach  (cistercienser):  648 

Echternach  (benedictiner):  280.  511 

Elchingen  (benedictiner):  318 

Ellwangen,  hof bibliothek :  560 

Elsass,  kloster  im:  27 

Elten,  fürstl.  stift:  264 

Engelberg  (benedictiner):  115 

Erfurt,  SPeter  (benedictiner):  83 

Eynschringen,  Ludolphus  de:  510 

AFirmin-Didot :  518 

MFlacius:  631.  632.  634 

SFlorian  (chorherrn):  600.  610 

Frankenthal  (chorherrn):  532.  533 

Freising,  ecclesia:  337 — 361 

Friedrich  Casimir,  pfalzgraf:  32 

Fröhlich,  ministerialrat :  272 

Füfsen,  SMang  (benedictiner):  286 

Fulda  (benedictiner):  74.  79.  543 

SGallen    (benedictiner):    21.    32?    258.  541. 

543.  649 
Gaming  (karthäuser) :  273 
Gentilotti,  familie:  565 
SGeorgenberg  (benedictiner):  268.  292 
SGermain-d^s-Pres  (benedictiner):  512 — 515 
MGoldast:  41.  546 
JCGrünenwald :  27 
JGynnor:  505 
JHaechtius:  46 
Hamburg,  stadtbibliothek :  244 
Hamilton,  duke  of:  21.  22 
Hardehausen  (cistercienser):  249 
vHardenberg,  baron:  485.  486 
Harley,  earl  of:  277-279 
Heidelberg,  bibliothek:  532-540 


*  die  fälle  wurden  nicht  aufgeführt,  in  denen  jetziger  und  ehemaliger  anfbewabrnngsort  zusaramentreften. 


71.0 


Rkcühtkk 


Heiligenkreuz  (cistercienHei) :  Ol? 

Hoilsbrojin  (ciHtcrcienser) :  132 

NHoiiisius:  491 

Helnistädt,  univcr.sitüt:  631     (i34.  (37(> 

RHcnning:   134 

jr.JHernics:  oGO 

Hildeshoiin :   201.    HMichaol   (bcnodictiner): 

oOG.  (330 
HPIoffmanu  vFallerslcbcn :  18.  678 
JNHübner:  524 
LHug:  145 

Indersdorf  (chorherrn) :  297 
Johannes  gallice  (?):  528 
FJunius:  493—496 
Kaisheim  (cistercienser) :  362.  363 
Kesselstatt,  graf  Christoph:  566 
Kolowrat  Krakowsky,  graf  Joseph:  528 
Lambach  (benedictiner) :  575 
Lammspring  (benedictiner) :  633 
Langele,  Petrus  de:  230 
JLasperg:  145 
WLaud:  497-504 
WLazius:  596 
GLibri:  83.  84 

Limoges,  SMartial  (benedictiner) :  254 
FLindenbrog:  244 
JCvLippert:  333 
VELöscher:  98 
Löwen  (Jesuiten) :  43 
Lorsch  (benedictiner):  295.  516.  535 
Lüneburg,  ritteracademie :  224 
Lüttich,    SJacob  (benedictiner) :    10.   SLau- 

rentius  (benedictiner):  47 
ThLustcyll:  505 
Maimbourg,  pfarrer:  84 
Mainz,  SAIban  (benedictiner):  603.  karthäu- 

ser:  497.  503.   SMartin  (kathedrale) :  364 
Marialaach  (benedictiner):  39 
Marienfeld  (cistercienser) :  81 
AMatthaeus:  233 
JMeermann:  23.  24.  25 
SMillan  de  la  CogoUa  (benedictiner):  281 
EvMoll:  472 
FJMone:  18 
Monsee  (benedictiner):    598.  601.  612.  613? 

620.  626.  627 
AMorietus:  547 
JMorsus:  545 
WMüUer:  226 
Münster,  SPeter  in  (?):  583 
Münster,  Heinricus  de,  monachus:  400 


Murbach  (benedictiner):  403 

JNNicla«:  224 

Niederaltaich  (benedictiner):  593 

Nienburg  (benodicthierj:  97 

Nürnberg,  EbneriHchc  bibliothok :  245 

Obcraltaich  (benedictiner):  365—369 

Odelricus:  291 

Ottobeucrn  (benedictiner):  270?  677 

SPaul  (benedictiner):  623? 

JPcrizonius:  250 

PPetavius:  254.  664 

SPeter  im  Schwarzwald  (benedictiner):  73 

CPeutinger:  279 

CPfister:  27 

ThPhillipps,  sir:  23.  24.  25 

PPithoeus:  295.  665 

PoUing  (chorherrn):  370 

Prüfening  (benedictiner) :  374 

ThPulmannus:  46 

vRaming,  Gottfrid :  594 

Ramung,  Ludovicus  de:  241 

GChRanner,  prediger:  245 

Ranshofen  (chorherrn):  371     373 

Regensburg,  SEmmeram  (benedictiner):    18. 

298.  365.  379—413.  477.  479.482.   stadt: 

374—378 
Reichenau  (benedictiner):   51—71.   84.   522. 

594 
Rheims:  23 

Rheinau  (benedictiner):  652—657.  675 
Rheindorf  (benedictinerinnen) :  271 
Richardus  presbyter:  67 
FWERoth:  684 
BRottendorph:  491 
ChRumpf:  251 

Salmansweil  (cistercienser):  235 
Salzburg,  domcapitel:    414—416.   587.  602. 

621.  SPeter  (benedictiner):  267 
HSchedel:  305.  307—310 
JScheffer:  670 
Scheftlarn     (praemonstratenser) :    417—425. 

680 
Scheiern  (benedictiner):  426 
Schlettstädt:  556 
JASchmeller:  472 
Schnalls  (karthäuser) :  242 
BSchobinger:  41.  541 
Selincourt  (praemonstratenser):  9 
GSparsguet,  canonicus  in  Mattighoven  [vgl. 

Clm.  5205] :  139 
Speier,  ecciesia  SMariae:  272 


1 .  Frühere  Besitzek  Der  Hss. 


2.  Sonst  Erwähnte  Hs.m. 


11 


Stams  (cif'terciciiser) :  241 

ESteiuniover:  134 

JJSticls,  pfaiTor:  48 

Stralsbuig,  ecclosia:  32 

Tcgernsee    (benedictincr) :     287.    288.    HOO. 

427—455.  470.  473.  47(5.  570?  G15 
STcnpiagcl:  57G.  G13 
Thorpe,  antiquai-:  82 
Trier,  SMaximin  (benedietincr) :  45 
HTross:  272 
LTioss:  17.  81 
Troyes:  295 
ETschudi:  216 
ZCUffeubach:  233 
ChUi-stisius :  594 

Vaux-de-Cernay  (cistercienser) :  541 
JVritmanstaler,  priester  in  Feustritz:  604 
IVossius:  251—258.  493 
TOWeigel:  266 


Weihciistcphan  (benedietincr) :  45().  457.  475. 

584  ? 
Weingarton  (beiiedictiiior) :  80. 14(1.  5()1 — 563 
Weirsenan  (praonionistratenserj :    520.    525 — 

527 
Weifsenburg  (benedietincr):  635—640 
M Weiser:  317 

Weltenbnrg  (benedietincr):   607 
Werden  (benedietincr) :  20 
Wessobrnnu  (benedietincr):  458.  459 
JWeylhamer:  318 
KWidmann:  273 
Wien,  hofbibliothek :  678 
Wien,  jesuiteucolleg :  571 
JWiltzgefcrt:  286 

Windberg  (praemonstratenser) :  460 — 464 
Würzburg,  dorn:  499.  502 
Xanten,  SVictor  (Stiftskirche):  48 
Zweifalten  (benedietincr):  558  —  560 


2.  SONST  ERWÄHNTE  HSS. 


Admont,  Stiftsbibliothek 

640:  2,  V 
Altenburg,  stiftsbibliothck 

185:  4,  376  a 
Bamberg,  kgl.  bibhothek 

M.  V.  18:  4,  232  a  2.  325  a  13.  326  a9ff. 

539,  7  ff.  559,  24.  668,  40 
Berlin,  kgl.  bibliothek 

Ms.  boruss.  fol.  833:  4,  597,  4 

Ms.  germ.  fol.  910:  4,  661,  11 

Ms.  germ.  4«  629:  4,  459,  18.  460,  39 

Ms.  germ.  4«  923:  4,  388,  25 

Ms.  lat.  4°  331 :  4,  345,  23.  383,  28.  418, 

30.  601,  34.  602,  6.  677,  40 
Bern,  stadtbibliothek 

278:  4,  567,  20 

295:  4,  509,  19 

428:  4,  383,  14 

434:  4,  533,  11 
Besangon,  bibhoth^que  de  la  ville 

178:  4,  677,  6 
Bourges,  biblioth^que  de  la  ville 

191:  4,  439,  27 
Breslau,  kgl.  Universitätsbibliothek 

Steinwehr  n.  2.  fol. :  3,  609  a 
Brügge,  bibliothöque  pubHque 

421:  4,  533,  9 
Brüssel,  biblioth^que  royale 

1814:  3,  609  a 


Cambray,  biblioth^que  communalc 

304:  4,  252  a  2 
Carlsruhe,  grofsherzogl.  hofbibliothek 

Aug.  CLXXXiii:  2,  vi 

Aug.  ohne  Signatur:  4,  372,  18 

SGeorgen  61:  3,  546  a  9 

SPeter:  3,  546  a  9 
Cassel,  kgl.  landesbibliothek 

Astr.  4»  1 :  4,  410,  31 
Charlcvüle,  bibliotheque  de  la  ville 

106:  4,  511,  8f 
Cheltenham,  bibliotheca  Phillippica 

16359.  16374:  4,  415,  3 
Cöln,  dombibliothek 

cvi:  4,  599,  20 
Dijon,  bibliotheque  de  la  ville 

24:  4,  467  a 

448:  4,  529,  25 
Douai,  bibliotheque  de  la  ville 

533:  4,  465,  12 
Einsiedeln,  Stiftsbibliothek 

319:  4,  425  a.  650  a 

323 :  3,  609  a 
Engelberg,  Stiftsbibliothek 

i«/«  (jetzt  122):  3,  711 
Erfurt,  kgl.  bibliothek 

F.  43:  4,  371,  33 

O.  62b:  4,  371,  34 
Erlangen,  kgl.  Universitätsbibliothek 


712 


Ui:(;iHTi:i{ 


2.-i7:  4,  53G,  20 
SFlon'jin,  Htift.sl)il»liotholc 

XI,  :)SH:  :i,  710 
SGallen ,  stif tnbi  bl  iothok 

2:  2,  42  a  2 

]9:  ],  IX.  4,  873,  11 

191:  4,  423,  12 

190:  4,  373,  11 

248.  250.  251.  272:  3,  009  a 

501:  4,  374,  1 

035.  071:  4,  374,  3 

753:  4,  405,  12 

912:  4,  ,391  a 

915:  3,  009  a 
Göttingen,  kgl.  Universitätsbibliothek 

Philol.  249:  4,  431,  31.  083,  0 

SJohannis  2:  4,  402,  10 
Göttingeu,  deutsches  seminar 

Müller  III,  31:  4,  380,  8 
Gotha,  herzogl.  bibliothek 

75:  4,  372,  5 
Graz,  k.  k.  Universitätsbibliothek 

742:  4,  501  a 
Grenoble,  bibliotheque  publique 

235 :  4,  070,  38 

200.  207 :  4,  252  a  2 
Hamburg,  stadtbibliothek 

Germ.  22:  4,  431,  24ff.  083,  4 

Phil.  227  8«:  4,  080,  19 

Phil.  253:  4,  431,  32  ff 
Hannover,  kgl.  bibliothek 

I,  8:  4,  029,  34 

IV,  452:  4,  395,  39.  029,  32.  39 

IV,  495:  4,  083,  10 
Innsbruck,  k.  k.  Universitätsbibliothek 

Walthariusbruchstücke :  4,  372,  0 
Koburg,  museum  auf  der  veste 

plenarium :  4,  374  a 
Königsberg,  kgl.  Staatsarchiv 

Schi.  LXII  nr  8:  3,  540  a  9 
Kolmar,  stadtbibliothek 

0 :  3,  540  a  9 
Kopenhagen,  kgl.  bibliothek 

Juvenalhs.:  4,  372,  7 
Lambach,  Stiftsbibliothek 

99:  4,  372,  20 

109:  2,  VI 
Leiden,  Universitätsbibliothek 

Voss.  lat.  4"  9.  13:  4,  084,  15 
Leipzig,  kgl.  Universitätsbibliothek 

13:  4,  407  a 


Le  Mans,  bibliotheque  de  la  villo 

213:  4,  252  a  2 
J^ibri,  auctionskatalog 

1009:  4,  372,  7 
London,  British  museum 

Add.  10898.  10900:  4,  490,  11 

Add.  22793:  4,  415,  4 

Gott.  Vesp.  E.  Vi:  4,  432,  29 
Luxemburg,  Athcnaeum 

22 :  4,  407  a 
Maestricht,  stadtbibliothek 

unbezeichnete  hs.:  3,  540  a  9 
München,  kgl.  hof-  und  Staatsbibliothek 

Cb.  cat.  442b :  4,  494,  25 

Cg.  188:  4,  504,  23 

572:  4,  373,  9 

Gl.  493:  4,  542,  39 

850:  4,  373,  9 

3217:  4,  511,  38 

4504:  4,  510,  28 

4509:  4,  520  a 

5112—5115.5117—5119.5121-5124.5120: 

4,  520  f  a 
5510:  4,  584,  10 
0281 :  4,  502,  43.; 
8375:  4,  390  a 
14090:  4,  502,  10 
14540:  4,  551,  35 
14507 :  4,  543,  15 
14597 :  4,  372,  8 
14053:  4,  583,  30 
14704:  4,  551,  35 
14733:  2,  vi 
14753:  4,  372,  11 
14775:  2,  vi 
14780 :  4,  584,  8 
15514:  4,  371,  31 
15830:  4,  583,  30 
15912:  4,  372  a 
17173:  4,  085,  19 
18512,  2:  2,  778  z.  8 
18527b:  4,  584,  5 
18580:  4,  372,  12 
19411 :  4,  372,  14 
19421:  4,  097  a 
19520:  4,  505,  41 
19815:  4,  584,  5 
19952:  4,  505,  41 
21045:  4,  372,  15 
22032:  4,  372,  15 
22056:  4,  372,  18 


2.  Sonst  Erwähnte  Hss.  —  3.  Initien  Der  Lat.  Verse 


713 


22300:  4,  372,  19 

22305 :  4,  372,  20 

23479:  4,  372,  21    . 

27134:  4,  494,  28.  (585,  4 
München,  reichsarchiv 

Freisinger  hs. :  3,  009  a 
Nürnberg,  germanisches  muscum 

27773:  4,  511  a 
SOmer,  biblioth^que  publique 

770:  3,  009  a 
Orleans,  biblioth^que  de  la  ville 

31  (28) :  4,  252  a  2 
Oxford,  Bodlejana 

Digby  172:  4,  372,  27 

Land.  misc.  78:  4,  573,  31 
Oxford,  Queens  College 

182:  4,  592  a 
Paris,  biblioth^ue  de  TArseual 

209:  4,  010,  11 

1225 :  4,  502,  10 
Paris,  biblioth^que  nationale 

Lat.  548.  2590.  15732  :  4,  407  a 
Rom,  Vaticana 

Pal.  281:  4,  373,  2 

Reg.  421 :  4,  456,  9 

Reg.  1442 :  4,  325  a  13 

Reg.  1661:  4,  548,  15 

Vat.  4847 :  3,  546  a  9 
Schaffhausen,  ministerialbibliothek 

60:  2,  359  a  1 
Schlettstädt,  stadtbibliothek 

unsigniert:  4,  373,  3 


Stuttgart,  kgl.  bibliothek 

Thcol.  et  phil.  4"  48:  1,  552  a  6 

Theol.  et  phil.  4°  242:  4,  373,  5 
Tours,  bibliüthöque  municipale 

69.  70:  4,  252  a2 

404:  4,  383,  12 
Troyes,  biblioth&quc  de  la  ville 

1087:  4,  511,  8 
Valenciennes,  biblioth^ue  de  la  ville 

59  (Mangeart  52,  früher  B.  5.36):  4,529, 

25  f 

174  (Mangeart  166,  früher  B.  5. 66):  3, 609  a 

467  (Mangeart  431,    früher  P.  2.  13):    4, 

533,  11 
Verona,  capitelsbibliothek 

18:  4,  252  a  2 
Wien,  k.  k.  hof bibliothek 

743:  4,  442  a 

806 :  4,  447,  8.  494  a 

857:  2,  VI 

885:  4,  375,  36 

1018:  4,  660,  13 

1640.  1885 :  3,  609  a 

2245:  4,  670,  38 

2475*:  2,  vi 

Asc.  721   (Reo.  33):  3,  390  a  2 
Wolfenbüttel,  herzogl.  bibliothek 

Aug.  60.  15.  8^^:  3,  523  a  5 

Heimst.  454:  4,  457,  8 
Zürich,  kantonalbibliothek 

Rheinau  73 :  4,  415,  32 

Rheinau  75:  4,  672,  21 


3.  INITIEN 
a  paribus  paria  3,  63  a  23 
a  pereunte  uia  4,  676,  10 
a  solis  ortus  cardine  4,  599,  32 
ab  ipso  doceamur  4,  676,  4 
abbas  hunc  libi-um  4,  577,  7 
abbas  magnificus  4,  670,  22 
abiecta  in  triuiis  4,  451,  10.  457,  13 
ac  defendat  eum  4,  578,  19 
accipe  quaeso  4,  440,  4 
accipe  sepum  hirci  4,  560,  41 
accipe  sume  cape  4,  422,  19 
ad  boreae  partes  4,  421,  6 
ad  decus  ecclesiae  4,  676,  18 
ad  fontem  philosophiae  4,  441,  11 
ad  mare  stultorum  4,  468,  6 
ad  meriti  cumulum  4,  596,  26 
Althochdeutsche  glossen  IV. 


DER  LAT.  VERSE. 

ad  occasum  uergere  4,  676,  40 

Adallioz  glosam  4,  659,  5 

Adam  primo  obdormiuit  4,  485,  19 

adfore  quod  finem  4,  663,  42  f 

adnexique  globum  4,  454,  25  f.  527,  2  f.  529, 

14 
aduenit  ecce  lupus  4,  660  a 
aduolitans  uerno  4,  555   a 
aegra  quies  oculos  4,  440,  41 
aegrum  fama  fuit  4,  439,  43.  456,  27 
Aeneas  primo  4,  452,  4 
Aeole  rex  fortis  4,  552,  33 
aes  sonat  urbs  ploret  4,  639  a 
aestuans  intrinsecus  4,  676,  21 
Afra  dei  martyr  4,  422;  10 
agnus  enim  natus  4,  477,  4 

46 


714 


Rk(J  ISTER 


Albinus  precibuH  4,  458,  13 

aleR  inualiclis  4,  .0.05  a 

allee  anguilla  3,  47  a  9.  723 

alma  choruH  domini  4,  060,  7 

alpha  patrcin  flignat  4,  502,  30.  Gl 7,  30 

altoriiat  iiarius  4,  477,  0 

ambulantes  cxpodite  4,  677,  2f 

amittit  proscriptus  opes  4,  422,  14 

anchora  porta  spei  4,  578,  16 

angelus  est  raissus  4,  676,  11 

anguis  aper  iuueuis  4,  456,  30 

aniraula  nudula  4,  644,  34 

anno  milleno  4,  468,  6 

anser  cernebat  4,  555  a 

aphaeresim  dico  4,  508,  33  f 

apparebunt  ante  summum  4,  599,  17 

apta  struens  templa  3,  62,  12 

aptius  ad  currus  4,  555  a 

arbor  uel  fructus  3,  45  a  2 

ardet  de  facili  4,  660  ä 

ardua  quippc  fides  4,  555  a 

assit  in  principio  4,  504,  39 

at  Moyses  niitis  4,  402,  5 

atque  huc  dcuexi  4,  500,  27  f 

atque  tuum  rursus  4,  451,  39 

Atropus  immitis  4,  508,  31 

attacus  Oestro  4,  558,  7 

attribuit  cristae  4,  555  a 

auctorem  rodit  4,  458,  29 

audax  es  iuuenis  4,  599,  19 

aure  cepistis  4,  474,  35 

aurens  ut  cacabus  4,  555  a 

blatta  culix  musca  4,  558,  7 
brassica  saxifrica  3,  50  a  13 
bubalus  alx  urus  3,  32  a  1 

caecus  balbutit  4,  388,  35 
candidior  Stella  4,  650,  14 
canitur  in  iubilo  4,  677,  2 
cannabe  monte  sata  4,  555  a 
cantat  auis  quaeuis  4,  660  a 
cantemus  alleluia  4,  677,  3 
capra  putrem  scalpit  4,  555  a 
Carinti  gentes  4,  375,  3 
carmina  qui  quondam  4,  454,  38  f 
cartula  nostra  tibi  4,  514,  32  f 
casibus  innumeris  4,  440,  4 
cellam  secteris  4,  439,  20 
ceruus  nt  ad  fontes  4,  568,  21 
Christe  qui  lux  es  4,  528,  38  f 


Christi  martyr  4,  677,  2f 

Christus  scriptorcm  4,  605,  24 

citriuos  chebulus  4,  519,  33 

ciuis  catholicus  4,  635,  32 

Clarae  uirginis  canat  4,  650,  16 

clericOruin  optime  4,  441,  13  f 

Clio    gcsta    canens    4,    457,    20 f.    468,    13. 

552,  25 
clocolat  annosis  4,  500,  10 
Cloto  colum  baiulat  4,  508,  29 
codicis  est  huius  4,  558,  15 
colligit  ambrosios  2,  382  a  1 
commoda  quae  potuit  4,  392,  14 
compater  esse  canis  4,  660  a 
compta  parte  sub  hac  3,  62,  6 
coneutit  ostioluin  4,  555  a 
concutitur  uento  4,  555  a 
condidit  hoc  sanctum  4,  451,  2,  456,  41  f 
confert  meiite  pia  4,  578,  17 
conflictus  contra  4,  402,  4 
congrus  esoc  unguis  3,  47  a  9 
consiliis  fidi  4,  555  a 
consonus  esto  lupis  4,  660  a 
Constantine  decus  4,  451,  43 
consulit  in  speculo  4,  501,  31 
continet  iste  liber  4,  539,  1 
continet  occiduas  4,  391,  30 
contra  uim  mortis  4,  673,  33 
contulerat  natura  4,  596,  25 
cor  habet  elatum  4,  555  a 
corani  diuina  4,  647,  19 
cornicem  lotam  4,  555  a 
corporis  exuperat  4,  441,  1 
corpus  ad  ima  redit  4,  392,  26 
crede  ratem  uentis  4,  451,  38 
crimen  ad  inuisos  4,  555  a 
crimen  in  ingratum  4,  555  a 
crux  roseis  picta  4,  477,  32 
cui  tu  sponte  uiam  4,  457,  9 
cuius  ad  adspectum  4,  392,  21 
culpa  uetus  proprium  4,  555  a 
cultrix  ecclesiae  4,  392,  21 
cum  caudam  cumulat  4,  555  a 
cum  celeri  palma  4,  676,  10 
cum  fuit  in  mundo  4,  673,  33  f 
cum  mala  malus  4,  476,  38 
cum  tinca  glaucus  3,  47  a  9 
curuum  se  praebet  4,  660  a 

de  quibus  hie  edam  3,  49  a  3 
decolor  est  uetulus  4,  555  a 


3.  Tnitien  Der  Lat.  Versk 


715 


delfiniis  tmtta  3,  47  a  9 

despicijuit  istiui  3,  62,  18 

destitiiit  tcrras  4,  499,  24 

dextram  scriptoris  4,  500,  4 

die  homo   rcsponde  4,   G38,   37    [Hildcbcit 

ed.  Bcaiigendre  13G4] 
die  mihi  die  ebrie  4,  440,  40.  45G,  34 
die  nebiilas  terris  4,  ()39,  8f 
dicitur  in  inilgo  4,  6G0  a 
dieitur  ops  terra  4,  676,  19  f 
dieitiir  iirina  4,  560,  40 
dietus  Adelbertus  4,  455,  23 
difficiles  studco  4,  499,  41 
dignas  namque  deo  4,  663,  42 
dilige  doetorcm  4,  422,  21 
dira  patet  lani  4,  451,  26 
diri  patris  infaiista  4,  422,  25 
disee  deum  eolere  4,  465,  11 
disee  libeus  4,  422,  20 
dixit  fumosae  4,  555  a 
dogma  quod  Popon  4,  474,  35 
dogmate  praeeipiii  4,  391,  32 
domno  ridenti  4,  555  a 
donans  donanti  4,  422,  11 
donat  gallinam  4,  555  a 
ductu  pastorum  4,  555  a 
dum  formiea  mare  4,  533,  8 
dum  putat  esse  parem  4,  456,  31 
dum  sartit  sartor  3,  360  a  5 
dum  sartor  sartit  3,  361  a  12 
dum  sub  mundi  uespere  4,  676,  39  f 

eeee  uotis  4,  458,  18 

ego  quondam  filius  4,  676,  41 

egregius  lector  4,  627,  7f 

eius  odore  bono  4,  455,  24 

en  adest  eaesar  4,  458,  15 

en  frater  Sigibraht  4,  392,  29 

Enoch  magnus  et  Helias  4,  599,  18 

Erean  qui  hune  scriptor  4,  663,  41  f 

est  araor  elcetus  4,  555  a 

est  ehristata  sibi  4,  555  a 

est  feodum  lehegut  4,  469,  7 

est  foris  ut  uitulus  4,  555  a 

est  inter  proprios  4,  555  a 

est  mala  quae  proprium  4,  555  a 

est  mos  in  mundo  4,  660  a 

est  mulier  morbus  4,  441,  3 

est  nulli  carus  4,  555  a 

est  puer  in  patria  4,  660  a 

est  pullatus  (?)  equo  4,  555  a 


est  tlironus  hie  regis  4,  623,  37 

est  tua  uel  euius  4,  674,  15 

esto  memor  miseri  4,  577,  9 

csula  laeeescit  3,  529  a  3 

et  bene  promeritum  4,  624,  20 

et  fruor  o}>tato  4,  663,  41 

et  leo  sit  primus  3,  32  a  1 

et  mediestina  4,  508,  34 

et  qua  dignus  erat  4,  559,  42 

et  quieunquc  ades  4,  539,   11 

et  sine  fronde  frutex  4,  457,  12 

et  terras  uacuas  4,  439,  26  f 

ex  habitu  eordis  4,  555  a 

ex  libris  sparsim  4,  470,  3 

ex  uocum  constat  4,  552,  26 

excipiant  aequc  3,  62,  19 

excutiensque  piis  4,  623,  40 

exereens  animum  4,  233  a  2 

exitus  ut  doeuit  4,  670,  26 

explicit  hie  huius  4,  539,  10  f 

explicit  iste  liber  4,  534,  8  f.  647,  7f 

expositos  Mauro  3,  432  a  4 

extitit  ore  sagax  4,  392,  1 

exul  abit  sine  spe  4,  422,  13 

exultemus  eordis  4,  573,  21 

f  reseeat  filum  3,  638  a  11 
fae  simus  ut  rasi  4,  650,  17 
fallit  iuratus  4,  556  a 
famine  mellifluus  4,  392,  10 
fas  et  nefas  ambulant  4,  441,  11 
febre  perit  Dacus  4,  388,  34 
feile  earens  animo  4,  392,  23 
femina  noscitur  a  4,  477,  7 
festum  nunc  eelebre  4,  541,  37 
fineque  subtraeta  4,  508,  34  f 
finito  libro  4,  491,  1.  502,  11.  583,  8 
firmam  non  tollit  4,  556  a 
fistula  dulee  sonat  4,  639,  5 
flamiuc  uentorum  4,  674,  12 
flebilior  nuUis  4,  392,  31 
flebilis  est  multis  4,  392,  31 
fleuerunt  alii  4,  451,  10 
fluminis  in  morem  4,  479,  9 
fönte  lauat  genitor  4,  452,  6 
fontibus  in  liquidis  4,  451,  39 
formosus  eaprae  4,  556  a 
forpex  ad  pilum  3,  665  a  5  * 

forpiee  radc  pilum  3,  677,  61 
forsitan  extremam  4,  530,  26 
frigeseente  caritatis  4,  441,  12 

4(3* 


71'6 


Register 


für  dum  laudat  eqmirn  4,  556  a 
furfuribus  niixtiuu  4,  556  a 

gaudeat  et  lector  4,  560,  3 

gaudcat  et  monitor  4,  585,  25 

gli.s  animal  glis  terra  3,  35  a  10.  4,  610,  Of. 

673,  11 
glis  gliris  animal  3,  366  a  3 
glis  glissis  meretrix  3,  366  a  3 
gloria  sanetorum  4,  510,  27 
glos  glossis  fit  idem  3,  366  a  9 
gramineo  formose  4,  457,  12 
gratis  donato  4,  556  a 
gratum  erit  ingratum  4,  638,  40 
grex  male  seruatur  4,  660  a 

hae  claues  quinque  4,  422,  21  f 

haec  nobis  caute  3,  62,  1 

haec  quieunque  legis  4,  232  a  2 

haec  sunt  sermonis  4,  375,  36 

haec  uero  sapiet  4,  479,  10 

hainio  cum  squilla  3,  47  a  9 

has  aegyptiacas  4,  530,  25 

has  in  enim  omnis  4,  552,  28 

hasta  quiris  lingua  4,  26  a  17 

hastas  nam  soliti  4,  26  a  17 

hauriat  ex  uena  4,  676,  17 

haurit  aquam  cribro  4,  677,  4f 

herbam  cui  foliis  3,  595,  50 

herbarum  flores  3,  49  a  3 

heu  male  finiui  4,  533,  8 

heu  modo  presbiteri  4,  435,  4 

heu  mundi  uita  4,  441,  10 

heu  quae  natura  4,  392,  27 

hie  ardet  Seraphin  4,  501,  30 

hie  corpus  primum  4,  551,  17 

hie  etiam  disces  3,  47  a  9 

hie  lani  mensis  4,  451,  27 

hie  locus  est  metae  4,  560,  43 

hie  statuit  metam  4,  623,  39 

hie  stet  postremo  4,  558,  4 

hie  tenet  hospitium  4,  392,  18 

hinc  appellatus  4,  26  a  17 

hinc  leo  pellit  aquas  4,  546,  2 

hinnulus  ursus  aper  3,  32  a  1 

his  poteris  signis  4,  477,  4 

hoc  habeas  Signum  4,  477,  8 

hoc  iacet  in  tumulo  4,  440,  4.  458,  6 

hoc  opus  egregium  4,  559,  38 

hoc  pater  hoc  natus  4,  560,  1 

hoc  quieunque  uolet  4,  451,  36 


hoc  satus  in  uiridi  4,  456,  40 

hoc  subter  iaceant  4,  447,  6 

hora  sit  ultima  4,  647,  9 

hospes  erat  multos  4,  392,  32 

hospita  qualis  erat  4,  556   a 

huic  ignoscatur  4,  559,  40 

humanam  formam  3,  52  a  8 

humescit  ualide  4,  556  a 

hunc  catulus  comedet  4,  556  a 

hunc  comix  equitat  4,  660  a 

hunc  ego  Froumundus  4,  500,  27 

hunc  in  honore  piae  4,  559,  38 

hunc  librum  de  me  4,  575,  14 

hunc  librum  exposuit  4,  555,  2.  564,  42 

hunc  ob  delictum  4,  578,  17 

hunc  scribi  librum  4,  635,  32 

huncque  legas  textum  4,  539,  12 

lacob  luctanti  4,  402,  4 

iam  dudum  Saulus  4,  401,  12.  665,  10 f 

iam  satis  diu  4,  474,  34 

id  peto  quique  boni  3,  62,  17 

idibus  aprilis  4,  392,  16 

idibus  in  quinis  4,  392,  3 

idus  quintassim  4,  388,  37 

idus  septassim  4,  388,  36 

ille  ego  qui  quondam  4,  596,  33 

illum  nullus  amat  4,  660  a 

imbribus  exhausta  4,  639,  9 

imperatrix  regiuarum  4,  676,  3 

implet  odoriferum  2,  382  a  1 

in  causa  Ippolyti  4,  452,  6 

in  matutino  4,  579,  27 

incaustum  uino  4,  485,  1 

incautum  saepe  4,  556  a 

incipit  excerptim  4,  470,  3 

increpat  Hubertum  4,  388,  35 

inde  fuit  studii  3,  62,  7 

indicat  esse  uirum  4,  552,  35  f 

indico  summa  tibi  3,  62,  5 

induuias  populi  3,  62,  14 

innouatur  nostra  4,  458,  19 

inscriptus  manet  in  patria  4,  422,  13 

insipiens  uuo  4,  556  a 

insolitis  natibus  4,  556  a 

instar  odoriferi  3,  62,  2 

inter  florigeras  4,  600,  10 

inueni  paucos  4,  474,  28 

inuidus  alterius  4,  556  a 

ipse  rogans  de  se  4,  556  a 

ipsius  ut  natus  4,  578,  18 


3.  Initien  Der  Lat.  Verse 


717 


ire  catonatiis  4,  660  a 

iris  purpureum  3,  524  a  24.  530  a  2 

ista  prouerbia  4,  638,  17 

istis  scriptores  4,  469,  7 

istius  ecclesiae  4,  391,  32 

istius  est  haeres  4,  673,  31 

istius  libri  4,  670,  22 

ius  sorbillaui  4,  556  a 

iustius  inuidia  4,  458,  29 

Lachesis  affatur  4,  508,  31 
laudans  uirtutes  4,  623,  39 
laus  tibi  sit  Ihesu  4,  491,  2 
ligneus  est  lectus  4,  552,  34 
lilia  cum  Nilo  4,  476,  39  f 
Mngua  mellifluus  4,  392,  3 
linx  lupus  et  migale  3,  32  a  1 
lueius  allota  3,  47  a  9 
lucius  et  miülus  3,  47  a  9 

magna  domus  mure  4,  660  a 
magno  in  honore  dei  4,  415,  28 
magnus  tu  Bache  4,  456,  35 
mai  quoque  tercassim  4,  388,  38 
maius  sepdeno  4,  392,  26 
malo  male  mali  4,  639  a 
manus  scriptoris  4,  469,  32  f 
martarus  atque  sorex  3,  32  a  1 
martyris  Emrammi  4,  542,  22 
me  Godefrid  sanctae  4,  494,  41 
me  legat  annales  4,  421,  4.  543,  21 
me  lege  qui  ueterum  4,  588,  10 
me  resonatque  niger  4,  477,  5 
me  sancto  dedit  4,  533,  30 
me  scio  non  agere  4,  639,  6 
meme  pro  misero  4,  663,  43 
miluus  et  inde  parix  4,  550,  11 
mira  loquor  sed  digna  4,  511,  7 
mirabolanorum  4,  519,  33 
mittit  in  uentum  4,  556  a 
moestorum  lacriraas  4,  392,  23 
moUis  hiemps  morbos  4,  556  a 
mores  describimus  4,  638,  17  f 
moribus  excellens  4,  392,  20 
moribus  ornatus  4,  455,  23  f 
mors  regina  tibi  4,  638,  38 
mortis  agone  redemptor  4,  510,  28 
mortuus  ut  mundo  4,  392,  33 
mundi  pompam  4,  677,  1 
mundum  uel  uentum  3,  62,  10 
munera  tum  lapidum  3,  62,  11 


muuerc  pro  tali  4,  494,  1 
munia  uorborum  3,  62,  16 
muri  nulla  salus  4,  556  a 
mus  gaudet  rainime  4,  477,  15 
mus  miscr  est  antro  4,  660  a 
mustelam  mcminit  4,  499,  26 

nabilis  et  labes  4,  476,  37 
nam  dabit  ipse  deus  4,  556  a 
nam  qua  dignus  erat  4,  535,  24 
nam  uirtute  sui  4,  392,  32 
namque  laborauit  4,  559,  42 
nasci  poena  labor  4,  578,  14 
ne  scribam  uanum  4,  504,  40 
nemo  tam  fortis  4,  422,  10 
nobile  cui  gramen  3,  62,  3 
noli  archana  dei  4,  451,  41  f 
nomina  paucorum  3,  47  a  9 
nomine  Chunradus  4,  559,  36 
nomine  dum  uiguit  4,  392,  18 
non  bene  sub  stabulo  4,  556  a 
non  decet  hanc  moestis  4,  392,  24 
non  dimittit  iter  4,  660  a 
non  erat  offensae  4,  392,  22 
non  est  plena  cibis  4,  556  a 
non  factum  uane  4,  556  a 
non  laudem  meruit  4,  556  a 
non  mala  plangere  4,  647,  8 
non  minus  ergo  ictu  4,  451,  10 
non  solum  calami  4,  539,  12  f 
non  uehemens  tardo  4,  556  a 
non  uideat  Christum  4,  533,  7 
nos  regat  aeternus  4,  574,  4 
nos  tibi  uersiculos  4,  627,  42 
nulli  se  iungit  4,  638,  30 
nummos  splendorem  4,  639  a 
nummus  cantabat  4,  489,  If 
nummus  emit  uillas  4,  489,  2 
nummus  factores  4,  639  a 
nummus  ludebat  4,  639  a 
nummus  rex  magnus  4,  639  a 
nunc  hilarem  summi  4,  392,  24 
nunc  iungo  fini  4,  465,  12 
nunc  quicunque  legis  4,  577,  9 
iiunquam  falleris  4,  477,  8 
nuper  eram  locuples  4,  673,  30 

0  cara  anima  deo  pretiosa  4,  528,  32 
o)  finis  perfecta  ligans  4,  502,  31 
o  lux  beata  trinitas  4,  582,  25  f 
o  Maria  Stella  maris  4,  676,  20  f 


71'8 


Register 


o  mortaÜH  homo  4,  440,  41  f 

o  quam  ciudcli  4,  451,  40 

o  regina  poli  4,  474,  33 

obruta  culpa  iacct  4,  55G  a 

obsocro  j)cr  dominum  4,  422,  22 

obtincat  ucrum  4,  559,  35 

octonas  martis  4,  537,  32 

olim  diues  eras  4,  673,  22  f 

omne  (?)  prius  dictum  4,  674,  10 f 

omnc  quod  est  paruum  4,  556  a 

omnes  debetis  4,  474,  30 

Omnibus  acclinis  4,  392,  22 

orbis  factor  4,  677,  17 

organica  ex  flatu  4,  552,  26 

orta  fluunt  4,  422,  16 

oscito  singulto  4,  514,  30 

oscito  sternuto  3, 46  a  8.  4,  469,  6.  648,  5  u.  a 

ostricium  ruta  3,  50  a  13 

oua  locat  nido  4,  556  a 

pangite  coeli  4,  458,  37 

pania  bidensque  uetus  4,  556  a 

passibus  apta  palus  4,  189  a  6 

pauci  uixissent  4,  556  a 

pauperibus  uiduis  4,  392,  12 

peuna  gradum  siste  3,  46  a  9.  4,  642,  38 

per  me  transite  4,  638,  35 

per  ternas  metas  4,  508,  30 

perdere  quem  potuit  4,  402,  7  f 

Pergama  flere  uolo  4,  422,  24 

perna  uiri  tenuis  4,  556  a 

perscripto  libro  4,  512,  23 

pigmenta  gerimus  4,  510,  16 

plangis  homo  4,  422,  17 

ploremus  coram  domino  4,  419,  41 

pompas  uerborum  4,  502,  9 

possideat  lumen  4,  535,  23 

possidet  a  numerum  4,  628,  24 

postquam  primo  homini  4,  459,  1 

praebens  impensas  4,  577,  7 

praecipue  Dauit  4,  402,  7 

praediues  meritis  4,  670,  26 

praesens  coenobium  4,  392,  10 

praesens  huic  operi  4,  504,  39 

praesens  libamen  4,  578,  20 

praestantem  cunctis  4,  596,  28 

prasion  accidula  3,  52  a  7 

presbyter  electus  4,  455,  22  f 

pretiosa  margarita  4,  676,  4 

prima  dies  Phoebi  4,  533,  37 

prima  rubens  unda  4,  501,  32.  34 


primus  adest  arios  4,  451,  28 
priujUH  habet  pelagi  4,  452,  3f 
primus  romauas  4,  451,  25 
principibus  caros  4,  556  a 
principium  uitae  4,  508,  30 
pro  quo  dcbet  ei  4,  535,  34.  560,  1 
pro  uerbis  paniis  4,  618,  30 
prodigus  et  stultus  4,  556  a 
prodit  Wolpcrtum  4,  392,  8 
proelia  magnatum  4,  439,  26 
prouenit  in  sommo  4,  556  a 
prudentis  uerbis  4,  556  a 
psalmicen  assiduus  4,  392,  14 

qua  plus  enituit  4,  392,  12 

quadam  nocte  niger  4,  624,  16 

quae  fueram  quondam  4,  451,  17 

quae  monitis  docuit  4,  392,  20 

quae  non  noscuntur  4,  476,  35 

quae  non  ponuntur  4,  476,  36 

quae  pascunt  animiun  4,  232  a  2 

quae  producuntur  4,  476,  36 

quae  sunt  ignota  4,  560,  3 

qualescunque  sumus  4,  673,  27 

qualis  est  persona  4,  660  a 

quam  bona  titubante  4,  639  a 

quam  bouis  ad  stabulum  4,  555  a 

quamuis  usque  lauet  4,  555  a 

quantum  Uirgilius  4,  452,  3 

quas  modo  diuerso  4,  457,  6 

quatuor  his  nunc  uersiculis  4,  617,  29 

quem  sibi  September  4,  392,  5 

qui  bene  dura  uiguit  4,  392,  8 

qui  capit  ante  molam  4,  556  a 

qui  comes  est  stulti  4,  556  a 

qui  cupis  esse  bonus  4,  440, 39. 456, 32. 625, 13 

qui  cupit  urinas  4,  553,  25 

qui  dixit  domine  4,  402,  6 

qui  facit  incestum  4,  534,  9 

qui  fauit  utrisque  4,  239  a  31 

qui  legis  hos  uersus  4,  455,  24  f 

qui  malus  in  trunco  4,  556  a 

qui  me  scribebat  4,  588,  14f 

qui  murem  ducit  4,  556  a 

qui  pauet  ex  culmis  4,  556  a 

qui  procul  est  ociüis  4,  556  a 

qui  scripsit  gratis  4,  535,  23.  559,  35 

qui  sitit  ad  fontcni  4,  676,  16 

qui  tacite  currit  4,  556  a 

qui  tonat  ipse  sibi  4,  556  a 

qui  uiiem  mittit  4,  556  a 


o.   lNiTit:N  Der  Lat.  Vkksi: 


719 


quid  tibi  mors  faciaiu  4,  440,  43 

qiiilibet  est  actus  4,  0(30  a 

quiula  dies  fuudeutis  4,  äOO,  28 

quicjue  lelcgatur  4,  422,  14  f 

quis  color  est  pecudis  4,  477,  3 

quisquis  ados  4.  422,   17 

quisquis  huic  tumulo  4,  3i)2,  0 

quisquis  queso  ineo  4,  004,  1 

quo  qui  niiugit  (?)  4,  oöO  a 

cjuo  residet  roguui  4,  494,  42 

quod  noctu  uolitat  4,  550  a 

quod  nunc  quisque  uidet  4,  392,  27 

quod  pucr  assuescit  4,  000  a 

quod(?)  pucris  libo  4,  502,  8.  511,  20 

quot  coeluni  retinet  4,  542,  38 

rana  parans  sonitum  4,  550  a 

rana  petit  proprium  4,  550  a 

rara  pudicitiae  4,  550  a 

raro  ditatur  4,  000  a 

raro  fides  sedit  4,  550  a 

raro  sitiret  ouis  4,  550  a 

rcctos  scriptores  4,  474,  28 

reges  narrantur  3,  02,  13 

repperit  imde  datur  3,  02,  4 

respice  quem  titulus  4,  392,  0 

respicis  apriles  4,  451,  29 

respicis  hospitium  4,  391,  30 

resque  peracta  fere  4,  552,  33 

rex  deus  immensi  4,  482,  11 

rex  pie  4,  458,  17 

rhithmica  quoque  sonat  4,  552,  27 

riüoceron  saeuus  3,  32  a  1 

Roma  Caput  mundi  4,  443,  25 

Roma  pati  didicit  4,  038,  38 

Roma  potens  dum  iura  4,  024,  20 

Roma  sitit  4,  422,  19 

Roma  tenens  morem  4,  422,  11.  23  f 

Roma  tenet  morem  4,  070,  8 

Roma  tibi  subito  4,  457,  1.  528,  14  f 

Romani  proceres  4,  20  a  17 

rumpitur  inuidia  4,  458,  15 

rure  morans  quid  agam  4,  452,  5 

rustice  lustriuage  4,  450,  38 

saepe  forum  tardum  4,  000  a 
saepe  recens  probrum  4,  550  a 
salue  mater  4,  070,  42 
sanetae  rectorum  4,  434,  27 
sancte  sator  suffragator  4,  598,  8 
sanctus  deus  4,  070,  22 


scabro  ucl  fucus  4,  558,  9 

sccptriger  Assyri  4,  070,  8 

scire  potest  multis  4,  233  a  2 

scirpus  tornella  3,  52  a  7 

scribam  crcbro  monens  4,  535,  25 

scriptor  quaoso  mali  4,  047,  18 

scriptorem  libri  4,  488,  38.  532,  22 

scriptori  requiem  4,  491,  2 

scriptoris  munus  4,  533.  11 

scdibus  et  supcrum  4,  074,  13  f 

Scdulius  Christi  4,  (524,  29 

Sedulius  domini  4,  024,  29 

sempcr  habet  magnum  4,  550  a 

scrmo  de  cunctis  3,  02,  8 

sex  habet  opposita  4,  422,  9.  17  f 

si  bene  quid  facies  4,  038,  39 

si  Caput  innumeris  3,  590  a  10 

si  coelum  rueret  4,  485,  2 

si  cupias  pacem  4,  038,  31 

si  nmnmus  uicit  4,  039  a 

si  quis  forte  petit  4,  559,  30 

si  sapit  oblatum  4,  550  a 

si  sexum  quaeris  4,  477,  7 

sie  damma  cum  talpis  3,  30  a  5 

sie  faciat  sapiens  3,  02,  20 

sie  homo  consistit  3,  432  a  4.  4,  440,  5 

sie  Studium  morem  4,  383,  11 

sie  utinara  certos  4,  451,  11 

sicque  uidendo  deum  4,  577,  11 

siUaba  terna  datur  4,  552,  35 

simia  spinga  lepus  3,  32  a  1 

siut  tibi  diuitiae  4,  440,  43  f 

sis  mihi  patronus  4,  575,  14  f 

sit  deus  omnipotens  4,  074,  14 

sit  licet  oblatum  4,  550  a 

sit  quoque  fraudator  4,  047,  19 

soluar  ut  a  poena  4,  577,  11 

soluere  dignetur  4,  578,  18 

soluere  qui  poterit  4,  552,  34  f 

soma  subit  solitum  4,  392,  10 

somnus  abest  oculis  4,  458,  10 

sortitur  deo  [1.  domino]  4,  003,  40 

spe  mercedis  4,  077,  3 

spernere  mundum  4,  583,  37 

spemere  se  sperni  4,  583,  37 

spicula  curuato  4,  457,  11  f 

splendida  marmoreis  4,  451,  21 

stetit  Thomas  4,  077,  3 

stirps  trahit  ad  fluuium  4,  550  a 

Strabus  et  imposuit  4,  553,  3.  504,  43 

stridet  maiori  4,  550  a 


720 


Register 


strigilis  et  strigilis  4,  476,  41 
Hub  piilchra  Hpccno  4,  550  a 
Hub  puluo  pullos  (?)  4,  550  a 
fiumc  sacer  raeritis  4,  543,  28  f 
sunt  hie  pliira  sacra  4,  510,  15 
sunt  Sueui  sacui  4,  375,  3 
sunt  super  haee  alia  4,  558,  6 
supplieat  hie  si  quid  4,  559,  40 
surge  fer  auxilium  4,  007,  33 
sus  iuuenis  serpens  4,  457,  5 
sus  periit  telo  4,  010,  81" 
suseipe  Sethe  libens  4,  440,  3 
suscipe  uerba  tui  4,  035,  40  f 
suscitat  ingentem  4,  550  a 
suspendeus  catulum  4,  550  a 

talibus  indiciis  4,  477,  6 

tamquam  nil  fuerit  4,  392,  29 

tempora  qui  uaria  4,  421,  4.  543,  21 

tempus  adest  pueri  4,  474,  30 

terra  tulit  partem  4,  392,  30 

tertia  pars  orbis  4,  587,  20 

tollere  si  tolles  4,  556  a 

totis  compenset  3,  62,  21 

totum  quippe  ruit  4,  392,  30 

tres  digiti  scribunt  4,  003,  39  f 

tres  habuit  turris  4,  430,  0.  440,8.  457,  0  f. 

549,  20 
tres  in  personis  4,  017,  29 
tres  sacras  partes  4,  500,  11  [vgl.  Hildebert 

ed.  Beaugendre  1229.  1332] 
tres  tribus  Anna  uiris  4,  485,  28 
tu  sibi  nunc  praesto  4,  392,  33 


turpe  pecus  mutinum  4,  451,  11.  457,  12 
tussio  suspiro  4,  (AH,  5 

ubere  de  partu  3,  02,  9 

uer  erat  et  blando  4,  451,  10 

uersibus  egregiis  4,  624,  41  f 

uertex  cincinnus  3,  52  a  8 

uidi  cantantera  4,  489,  1 

uir  bonus  et  prudens  4,  .392,  1 

uir  celebris  quondam  4,  070,  33 

uirgineus  natus  4,  574,  5 

uirgultum  uepres  3,  41  a  12 

uirtus  mortali  4,  499,  25 

uirtutesque  uana  4,  539,  1 

uis  tibi  depingi  4,  434,  27 

una  fides  unum  4,  440,  2 

una  semel  generös  4,  556  a 

unde  superbit  homo  4,  578,  14 

ungula  fissa  bouis  4,  623,  37 

unius  et  fusci  4,  027,  8 

unusquisque  sua  4,  556  a 

ursus  dum  frendit  4,  500,  9 

ut  belli  sonuere  4,  457,  4f.  596,  23 

ut  coelo  scribi  4,  532,  22 

ut  gaudere  solet  4,  517,  26 

ut  queant  laxis  4,  468,  19 

ut  redimatur  uita  4,  603,  33 

ut  rosa  dat  florem  4,  383,  10 

ut  te  duce  4,  677,  2 

utile  quod  cultu  3,  02,  15 

uulpis  saepe  uiam  4,  550  a 

uulturis  in  siluis  4,  451,  40 

uxor  qualis  erat  4,  556  a 


4.  DEUTSCHE  WORTE  DER  ANMERKUNGEN  UND  DES 
HSSVERZEICHNISSES.  * 


Abraht  4,  397,  42 

abst  (uentris)  4,  684,  25 

abuz  (turonilla)  3,  47  a  9 

Ache  (Aque  grane)  2,  360  a  5 

adach  (ebulum)  3,  572  a  10 

Adalart  s.  Adalhart 

Adalpero  2,  373  a  8 

adaldegan  4,  405,  37 

Adalhart,  Adalart  4,  566,  8f.  614,  21 


adexan,  adexe  (lacerte,  -ta)  4,  460,  31.  69 

sealich  (legitima)  4,  681,  26 

auerüze  (aprotano)  4,  371,  35 

agathensteinis  4,  462,  4 

agilde  (soluam)  4,  683,  33 

ah  ah  (aaa)  4,  547,  17 

ainan  (unam)  4,  681,  21 

[a]la  (subula)  3,  658  a  7 

alacfra  (mergulus)  4,  255  a  1 


*  oberdeutsch  c,  k  und  jj  sind  unter  g  und  b,  die  vorsatzpartikeln  ka,  ki,  ke,  ga,  gi  unter  ge  zu  su- 
chen. V  wurde  mit  /,  y  mit  i,  gemeindeutsches  k  mit  c  (so  weit  dies  nicht  =  z),  seh,  sh  mit  sc  vereint, 
dieselben  normen  gelten  für  die  deutschen  worte  des  fünften  registers.  —  ausgeschlossen  blieben  selbstver- 
ständlich alle  längern  mhd.  texte  oder  phrasen,  die  namen  der  Urkunden  und  die  unverständliche  notiz  4, 
596,  36  f.     die  namen  von  Schreibern  stehen  im  sechsten  register. 


3.  Initii:n  Oi:k  Lat.   Vlksk  —  4.  I)KrTS(  in:   Wohtk 


721 


alant  (emilc)  4,  049,  (J 

niaiit  (aliiiis)  8,  592  a 

alerm»  4,  402,  5 

lüct  (dopulso)    I,  287  a   1 

Alfmd  4,  397,  41 

alla  (?omne)  2,  150  a  4 

allcut  4,  049,  20  f 

alrüen  (mandragora)  3,  590  a  1 

alto,  altfi  (autenticum)  4,  053,  22.  057,  42 

anipahtladian  (gausapc)  4,  028,  21 

amearcode  (dcpiuxit)  4,  083,  41 

amfsala  (merula)  2,  778  z.  30 

an  s.  ue.  s.  czeck 

anae,  ane  (iietulae)  1,  391  a  7.  4,  387,  7 

anafchtonde  (impugnans)  4,  085,  50 

anahaftet  (insistit)  4,  004,  19  f 

analinet  (iucumbit)  4,  004,  19 

andor  (cametisson)  4,  049,  23 

andorn  4,  414,  31 

ane  s.  anae 

aneboz  (incus)  3,  121  a  15 

anegeginne  (aduersus)  4,  085,  40 

anvanch  s.  ein 

antifriston  (metaphraster)  4,  407,  17  u.  a 

?apliil  (pupilla)  2,  180  a  10 

?arpeiz  3,  40  a  9 

afendof  (austerius)  4,  437,  1 

?amoIt  2,  422  a  29 

arscinun  I .  .  .  (excubabant)  2,  291  a  2 

artot  (subicite)  4,  054,  35 

aruui'gent  (strangulant)  2,  287  a  22 

ascoep  (tempora  capitis)  4,  083,  48 

?asine  (catasta)  3,  078  a  0 

asth  (oder  afth)  4,  295  a  1 

atem  (spiritum)  4,  554,  24 

attich  (lapatuin  acutum  vel  ebolum)  3, 592  a 

awslegunge  s.  eyn  inesster 

auuesnis  (essentia)  4,  012,  7 

?auuizz.  .  (amens)  2,  424  a  18 

Azela  4,  031,  20 

azzil  4,  584,  26 

balla  (pila)  4,  559,  18 

ban  (scita)  4,  017,  34 

?bant  (amittant)  2,  165  a  17 

pars  (farbo)  3,  40  a  17 

pauc  (Corona)  4,  604,  10 

baumloup  (rumicedo)  3,  592  a 

pepmn  brun  (federprobe)  1,  556  a  13.  s.  auch 

braun 
p[echin]  (baccinum)  4,  219  a  3 

Althochdeutsche  glossen  IV. 


})einwurz  s.  riet^chel 

pnauii   1,  754  a  7 

herbe  (niugil)  3,  40  a  8 

porhtram  (pyrctruni)  3,  592  a 

Bornor  4,  000,  24 

IVriigcr  2,  373  a  5 

bewe  4,  414,  24 

?pfrfmxnt  (?namc)  4,  540,  38 

pi.  dcda  (oder  doda)  4,  300  a  15 

bi  thoino  4,  295  a  4 

biberwurz  (aristolocia)   3,  592  a 

?bipirta  (effoeta)  2,  3  a  5 

biboz  (arteinisia)   4,  371,   35.  049,  3.   piboz 

4,  455,  12 
bikanda  (cognoui)  4,  085,  49 
bichere  (cratere)  4,  407,  8 
Biho  4,  397,  40 
?piladan  (fictor)  1,  074  a  8 
bilcdfan  (alimenta)  4,  083,  43 
pilich  (glis)  3,  35  a  10 
pilidbuoch  (exemplar)  4,  085,  40 
bilidi  (balafium)  3,  292  a  5 
bilissa  (simphonia)  4,  370  a  1 
bilse  (simphoniace)  4,  049,  3 
pilsen  (iusquiamum)  4,  110  a  18.    (sympho- 

niace)  4,  559,  33 
binapheles  s.  unde 
pin  stock  (uasa  apum)  4,  32  a  5 
biral  (urna)  4,  594,  20 
pismisan  (oder  pisinisan)  2,  41  a  8 
pisuuihit  (decepit)  4,  004,  17 
biturni  (consternata)  4,  017,  35 
plasenars  4,  455,  19 
plec  (emblemata)  2,  483  a  9 
pleichvn  s.  dero 
blendslich  (cerastes)  3,  82  a  4 
plidanti  (letans)  4,  004,  20 
?blido  3,  311  a  0 
pliuuuit  (tundit)  4,  604,  27 
blotgank  (dissintericos)  3,  594  a  8 
bodap  (capit)  4,  683,  42 
boibren  s.  braun 
po[Istar]  (ceruical)  4,  219  a  3 
bovmwoUe   (lana  bambacis)   4,  468,  1.   bÖn 

woUi  (lana  quae  crescit  in  agris)   4,  685, 

24 
brachuogel  3,  26  a  10 
brachwrt  4,  394,  25 
prant  (torris)  1,  085  a  9 
brato  (pulpa)  4,  467,  3    ^ 
braun  boibren  (federprobe)  1,  570  a  3.  s.  auch 

47 


722 


Register 


pepum 
pravuizannc  2,  282  a  J  1 
prem  (pamphilio)  3,  48  a   10 
preonewurz  (herba  scclerata  ubvv.)    3,  592  a 
[prennjisarn  (cauterium)  4,  219  a  3 
biecellum  (colliridam)  4,  084,  25 
prikel  (stiniulus)  4,  200  a  11 
brycende  (potita)  4,  683,  62 
brot  s.  gemeyne 
brotchrut  (git)  4,  049,  23  f 
brotzak  (pera)  4,  267  a  4 
Prun  2,  373  a  8 
brun  s.  pepuin 
brunnecrasso  4,  414,  34 
buckesvamp  (agaricus)  3,  594  a  11 
budil  (crumena)  4,  374  a 
pumz  4,  455,  19 
?bur  s.  samalich 
buskit  (proripit)  4,  085,  17 
bucz  (pauinus)  3,  41  a  12 

kabe  (gobius)  3,  47  a  9 

calata  (decaluaui)  4,  017,  38 

c*apen  (capitones)  3,  46  a  8 

carrun  (currus)  1,  470  a  4 

karta  (cardone)  3,  592  a 

?catte  (migale)  4,  400,  08 

ceastrum  (castrum)  4,  083,  53 

kelestophen  s.  weder 

kerbela  4,  414,  23 

kern  (cittum)  3,  98  a  14 

kernen  4,  455,  21 

kesenap  (formella)  4,  207  a  3 

chamill  s.  gelb 

charph  (geruleus)  3,  40  a  8 

chataro,  chatta  1,  404  a  9 

chazenzagel  (genteramia)  3,  592  a 

Kheghela  4,  031,  20 

?chelü  (capita)  3,  034  a  7 

chernin  s.  unde 

ches  1,  087  a  5 

chol  (barsyca)  3,  592  a 

cholgras  (colandrum)  3,  592  a 

chranchsnabel  (reumatica)  3,  592  a 

chumguntkraut  (eupatorium)  3,  480  a  0 

chumines  4,  049,  12 

chumistuadal  {vjiarog)  2,  379  a  13 

churbezsamen  4,  049,  13  f 

chi[itinpoum]  (cidonius)  4,  219  a  3 

cylli  (ascopam)  4,  017,  34 

cytan  (casulam)  4,  083,  25 


klecta  flappa)  3,  502  a 
kleyn  herchin  (lanugo)  3,  220  a  7 
klobo  (aucipula)  3,  140  a  14 
knyscheibe    (tibia)    4,   200  a  11.    (tibie)    4, 
282  a  0.  knyschibe  (poblcH)  4,  203  a  19 
knoche  (irnodium)  3,  73  a  10 
knüchel  (condiculus)  3,  74  a  3 
colcroppen  4,  401,  43 
cölwurm  (raoruta)  4,  399,  2 
cot  (casulam)  4,  083,  25 
cranah  (grues)  4,  010,  3 
creuctwor  (lupinum)  3,  590  a  10 
cresso  (nasturcia)  4,  581,  25 
krewel  (fuscinula)  4,  200  a  8 
crispele  (crispula)  3,  540  a  4 
crog  (lagonam)  4,  399,  39 
croga  (crocos)  4,  001,  36 
krollo  (choliandrum)  3,  592  a 
crufe  4,  017,  10 
ktb  (admissa)  2,  199  a  10 
cubisare  3,  40  a  9 
cutinna  4,  529,  14 
kuwe  (mastico)  4,  048,  7 

d  .  .  .  .  (coruscacione)  4,  604,  12 

dahs  (melus)  3,  34  a  7 

darapherrovch  4,  414,  13 

dämppe  (asma)  4,  380,  34 

Danyzc  (urbem  gyddanyzc)  4,  003,  19 

...  dar  4,  004,  14 

das  4,  529,  14.  081,  17  u.  a 

dasses  4,  414,  18 

daxpaum  (edax)  3,  30  a  6 

daz  4,  584,  28.  (quod)  4,  081,  19 

de  s.  weder 

de  gelesuch  (hictericos)  3,  594  a  6 

de  rime  (gelu)  2,  034  a  3 

deda  (oder  doda)  s.  pi 

deichzel  (themo)  4,  372,  12 

dem  4,  584,  28 

demo  s.  fona 

den  4,  529,  13.  s.  tzü 

der  s.  eyn  messter.  s.  czeck.  s.  tzo.  s.  zo 

?dero  (intra)  2,  103  a  1.  s.  in 

?dero   pleichvn    lufti    (squalentis   aethre)  2, 

423  a  18 
dhoraffesti  (municipalibus)  2,  88  a  6 
di  s.  unde 
dich  4,  414,  29 
dyech  s.  eyn 
diehcreiphe  2,  778  z.  3 


4.  Deutsche  Worte 


723 


diheselle  (terao)  1,  437  a  7 

?  dihhcn  (crescere)  2,  447  a  '27 

diincegirde  (glundulas)  4,  3G8  a  2 

dinkhavs  s.  eyn 

dinem  s.  herro 

dinsa  (dopriniat)  2,  430  a  9 

dirahten  tJ.  toua 

distel  (cai'dus)   3,  592  a 

?  .  .  .  diu  giliho  (?  talem)  2,  298  a  3 

dizeiiteu  (alliieiitiimi)  4,  536,  21 

dobfugul  (uiergulum)  4,  4G0,  13 

dolec  (exitialis)  4,  682,  4 

dorö  (pauiniis)  3,  41  a  12 

doiTipusch  (iiepres)  3,  41  a  12 

doriidrächsel  (curiciüus)  3,  28  a  13 

dost  (origaniim)  3,  596  a  12 

dosto  (origanmn)  4,  649,  4.  s.  auch  |este 

dri  sterben  (tres  pestes)  4,  534,  34 

drie  (tres)  3,  609  a  6 

drohswrz  (glandosam)  4,  380,  39 

druswortz  (crassulaa)  3,  539  a  21 

druswurz  (milleborbida)  3,  592  a 

dupa  (tyrones)  4,  619,  40 

dubfusal  (mergulus)  4,  255  a  1 

duft  (gelu)  1,  687  a  5 

duneresbard  (barba  louis)  4,  370  a  1 

durh  (per)  4.  683,  59 

duruh  urloup  (per  licentiam)  4,  529,  16 

duruhslagen  (percussa)  4,  681,  16  f  u.  a 

.  .  .  epanentigo  (breuiter)  1,  662  a  12 

eberwrz  4,  649,  24 

eberwurz  (cardopana)  3,  592  a 

ebhowi  (edera  nigra)  3,  592  a 

echolis  zain  (acirvs)  3,  679  a  8 

edelman  s.  ein 

edo  8.  furga 

egel  (erugo)  4,  399,  2 

egidehs  (lacerta)  3,  82  a  6 

eich  (quercas)  1,  598  a  10 

eidfestinunto  (iure  iurando)  4,  653,  11  f 

eigin  (allodium)  2,  379  a  10 

eignun  (fuudis)  4,  653,  22 

ein  anvanch  (obuiacio)  4,  534,  33 

eyn  dyech  (coxa)  4,  266  a  11 

eyn  dinkhavs  (auditorium)  4,  305  a  10 

ein  edelman  (somptophanec)  4,  385,  6f 

eyn  messter  der  awslegunge  (commentarius) 

4,  267  a  8 
eyn  zyb  (cribrum)  4,  284  a  3 
eine  (vnvs)  3,  609  a  6 


eyno  slcvder  (funda)  4,  267  a  5 

cync  zcule  (statua)  4,  282  a  6 

eizzc  4,  584,  27 

elbiz  (cygnea)  4,  616,  3 

eleho  (tragelafus)  3,  36  a  6 

ember  4,  370  a  1 

ende  4,  266  a  13 

endi  thia  4,  299  a  4 

engip . . .  (frixum)  2,  395  a  3 

Engildrud  4,  453,  23 

Engilrat  4,  614,  21 

ente  (anas)  3,  30  a  5 

entian  (basilisca  vel  gentiana)  3,  592  a 

entoti  (extingeretur)  4,  562,  13.  655,  6 

eogapederu  s.  za 

ephu  (edera)  3,  592  a 

eppe  (apio)  4,  371,  35 

er  (ille)  2,  778  z.  31 

?erbocho  2,  67  a  5 

ercoment  s.  sich 

erdcrota  (bufo)  3,  453  a  6 

erdgalla  (centauria  maior)  3,  592  a 

erdleim  (bitumen)  4,  685,  37 

erdon  uuagi  (terre  motus)  4,  298  a  15 

erdphuir  (sulphur)  4,  685,  36 

er[hugi]ta  (recoluit)  4,  445,  39 

erig&  (subicite)  4,  651,  11.  654,  34 

ertpheffir  (crassula  minor)  3,  539  a  21 

...  es  2,  415  a  29 

esche  (vmbro)  3,  47  a  8 

leste  (origanum)  4,  506,  9 

et  nimeg  |  nenem ...  2,  351  a  7 

Etha  4,  565,  4 

euuo  s.  iomer 

V . . .  ot  (dilaniat)  2,  286  a  14 

vach  4,  414,  30 

falco  (capis)  3,  572  a  10.  (herodio)  4,  255  a  1 

far-  s.  fer- 

farm  (filix)  3,  592  a 

varn,  uarn  (filix)  3,  541  a  12.  4,  624,  25 

varnis  4,  462,  5 

farra  (pharis^i)  4,  663,  19 

farre  (?tauri)  2,  302  a  7 

vehedistel  4,  414,  11 

uelte  (campi)  1,  552  a  6 

felufor  (oDocratulum)  4,  460,  19 

fenec  (grcmio)  4,  683,  32 

fer-  s.  auch  for- 

uerduo  s.  ne 

fargeban  ist  (concessus  est)  4,  604,  13 

47* 


724 


Register 


firlihuntcni  (prcHtolanU;)  4,  004,  2;jf 

faisih  s.  iii 

uoruuazana  (anathonia)  '2,  483  a  0 

fcöun  (tipsano)  4,  407,  5 

vic'boiia  (Iiij)inum)  I*,  50(5  a   10 

ficj)Oum  4,  529,  13 

vinaltcr  2,  025  a  4 

vighoii  (carica)  3,  594  a  9 

figido  (iecoris)  4,  387,  0 

finh  4,  649,  19 

violincrüt  (uiolis)  4,  372,  1  f 

fir-  s.  fer- 

uirdel  4,  370  a  1 

vire  (quatuor)  3,  609  a  6 

vismunza  (mentastrum)  4,  649,  5 

viwer  (merges)  4,  603,  32 

vitztze  (licium)  4,  266  a  13 

fleah  (fugerit)  4,  683,  60 

fluzzigen  (uagum)  2,  446  a  2 

Folcolt  4,  614,  21 

follazuchida  (siiffragia)  4,  681,  11 

follazuht  (solamen,  subsidia)  4,  681,  10  f 

uolun  (?poledri)  2,  302  a  7 

fon  (desperata)  2,  3  a  5 

foDa  demo  dirahten  2,  42  a  7 

?  fonagagauue  (deprehensi)  4,  604,  16 

fona  uuadele  (de  patria)  4,  604,  15  f 

forasuanne  (prseiudicet)  4,  681,  31 

forbaurnenum  (transacto)  4,  683,  20 

vorh  (gobia  vel  truta)  3,  46  a  8 

forheo  (coDcapuIauit)  4,  662,  17 

fornumene  (tabe  peresos)  4,  683,  14 

forpgeuitonre  (transacti)  4,  683,  46 

fortan  (timere)  4,  685,  45 

f .  p .  fih  (speciosiis)  2,  27  a  13 

. . .  fphbrp  2,  415  a  27 

Frankin  4,  397,  41 

...frf  (turbine)  2,  417  a  34    [rest  von  [un- 

giuuitjere  ?] 
fribode  (amicum)  4,  683,  26 
fricwrz  (tormentille)  4,  649,  10 
Fridarih  2,  135  a  6 
Fulcui  4,  533,  32 
fülle  (paliurus)  4,  387,  10 
?furga  edo  2,  587  a  1 
furiqhuiti  (prefata)  4,  604,  24 
fursleones  (craprones)  1,  334  a  22 
fürz  4,  584,  27 

gaheila  4,  370  a  1 


cahlicho  2,  50  a  34 

gail  (polox)  3,  05  a  19 

gain,  gainc  foscitoj  3,  40  a  8.  4,  048  a 

galig'  8.  wit 

garba  (mcrgow)  4,  003,  32 

garnboni  (liciatorium)  4,  200  a  13 

gaindrot  (licium)  4,  200  a  13 

Carter  (piduus)  3,  078  a  10 

cartisin  (pidiiuium)  3,  078  a  10 

gartrnenel  (Stimulus)  4,  266  a  11 

ca.me  (c. . .  ä)  4,  604,  12 

cazc  2,  335  a  6 

gi .  . .  (leuata)  4,  527,  17 

g'eas  (progressi)  4,  337  a  6 

keberga  (occulat)  4,  084,  31 

keburedo  s.  s  .  . .  ende 

gid  .  .  .  anemo  (confusa)  2,  218  a  7 

kidhikan  (prefectus)  4,  604,  25 

gedinge  (placitum)  4,  682,  1 

giualgane  s.  ci 

keuelle  (conuallium)  1,  552  a  6 

kifestinot  ([adfirrnat])  4,  604,  8 

kafolgenti  (conpassus)  4,  604,  12 

kifrumit  (adseuerat)  4,  604,  8 

kagengent  (?recedunt)  2,  299  a  6 

gehide  (blandiloquus)  4,  683,  50 

geidon  (hamedii)  4,  662,  17 

gelankin  4,  414,  18  f 

gelb  chamill  (camomilla  citrina)  4,  383,  16 

gelesuch  s.  de 

gelesucht  (yctericia)  4,  481,  12 

[gjelesuht  (yctericos)  4,  506,  8 

gilihhota  4,  604,  21 

gilihmoa  (nemorosa)  4,  604,  22 

giliho  s.  diu 

geliubit  (desideratus)  4,  685,  34 

kilouper  4,  529,  13 

kilouuua  4,  526,  3 

gelwesuth  4,  414,  33 

kamahhida  (consor[tium])  4,  604,  11 

gemanan  (consortia)  4,  683,  28 

gemechte  (uirilia)  3,  73  a  6 

gemeyne  brot  (panes)  4,  267  a  5 

gemene  (mutua)  4,  683,  57 

gimundi  (falangis)  4,  604,  18 

kenestotas  4,  452,  14 

gepafode  (puppi)  4,  683,  22 

girati  4,  604,  21 

gerhab  (legatarius)  4,  492,  1 

carise  (competere)  4,  604,  11  f 


4.  DEUTSCHE  Worte 


725 


Gervnc  4,  494,  21 

gisccutit  (deho!nostat])  4,  (JUi,    17 

gescyrtc  (acucrit)  4,  (383,  20 

kiscgit  (benedictiis)  4,  085,  35 

giselhafti  (aiiimaret)  2,  273  a  1 

gisidalta  (difflata)  2,  418  a  18 

gisomuuaid  (oder  giforoiuiai-d)  2,  51)5  a  2 

kasonit  (diiudicauit)  4,  681,  31 

gespan  (maiirica)  4,  399,  38  f 

gcsucs  (blandiloquus)  4,  G83,  50 

getibode  (puppi)  4,  683,  22 

gitrag  .  .  (consere)  4,  604,  13 

?kiwaruli  (circumspectionis)  2,  210  a  1 

gewe  (oscito)  4,  648,  6 

gi mühest  (deficies)  4,  708  z.  3  v.  u. 

giuiionheit  (usus)  4,  527,  18 

cauotan  s.  orflait 

gizuivaltot  (?  duplicatur)  2,  298  a  3 

gib  4,  584,  28 

gygaude  (Poliphemum)  4,  373,  7 

gilitwurz  (dictaunum  nigrum)  3,  592  a 

giig  (griphem)  4,  460,  5 

gingeberes  4,  649,  18 

gypsen  (lapidem  specularem)  4,  649,  21 

kirstin  s.  melo 

gysse  (singulto)  4,  648,  6 

gith  (paralisis)  4,  414,  16 

gl ...  Chi  2,  751  a  1 

glauue  (prudentes)  4,  397,  33 

glida  (miluuin)  4,  460,  48 

glizzenblum  4,  369  a  5 

glom  (sollers)  2,  3  a  5 

glosär  (summarium)  3,  62  a  13 

Goldburg  4,  397,  40 

goltwrz  (celidonia)  4,  372,  3 

coot  4,  405,  37 

cophina  (cleffal)  4,  219  a  3 

craba  (uangas)  2,  259  a  7 

gragen  2,  449  a  14 

grasemusche  (uelotena)  3,  30  a  5 

greshoppae  (locusta)  4,  460,  29 

grima  (scina)  4,  399,  38 

grintwurz  s.  schellewurz 

grundel,  grundil  (fundula)  3,  4.6  a  8.  17 

grüne  salva  4,  370  a  1 

grusch  (curgulio)  3,  36  a  6 

.  .  .  guldi  (electri)  1,  641  a  10 

gundereba  (acerera)  4,  458,  25.    gunderebun 

(acerum)  4,  649,  22 
gundereua  (acere)  4,  370  a  1 
gundreb  4,  584,  24 


Guntcri  4,  614,  21 
guüdcn  s.  110 

hach  i  inu  |  uua  2,  716  a  6 

Hadam',  Hadaniuote  4,  449,  Gf 

hag  (rnmuis)  3,  36  a  6 

hagenbuc'hun  s.  in 

hagcnes  4,  414,  32 

haidecch  (niirica)  4,  372,  12 

Hainf.,  Hainricus,  Hcinr.  4,  494,  21  f.  565,  3 

halb  (dimidium)  4,  681,  18 

halb  . . .  (auuabil . .)  3,  292  a  2 

halda  vuas  (reniansit)  2,  346  a  4 

haldi  (fidem)  4,  425,  11 

hfalftra]  (capistruni)  4,  219  a  3 

halptonot  (dimedia)  4,  604,  14  f 

halsrinchk  (boiam)  4,  531,  38 

hambah  (emissariis)  1,  279  a  2 

han  2,  141  a  17 

hanthabi  (ancia)  3,  161  a  6 

han  würz  (herba  scelerata)  3,  592  a 

harafleiche.  f.  (?Nione)  1,  682  a  15 

haramo  (mygale)  4,  255  a  1 

haramscaro  1,  819  a  15 

härm  (migalis)  4,  499,  27 

harmida  (calamitas)  4,  461,  14 

harnwinten  4,  584,  26  f 

hä[rpaj  (cat[asta])  2,  583  a  12 

harpha  (chelis)  2,  482  a  13 

harsdrws  (ingues)  3,  73  a  10 

hasa  (congor)  3,  46  a  8 

haselis  s.  rinda 

hasilwurtz  (uulgago)  4,  366  a  4 

havpt  (caput)  4,  505,  7 

hauswurzsaf  4,  584,  28 

Hdenbertus  4,  631,  20 

hecht  (lucius)  3,  47  a  9 

hederich  (lolium)  3,  542  a  16 

hevemoter  s.  tzo 

hegher  (ardea)  4,  602,  16 

heho  2,  141  a  19 

Heila  4,  397,  40  f 

Heilbold  4,  397,    42 

Heinr.  s.  Hainr. 

?helingun  (furtim)  2,  423  a  9 

helliruna  (necromantia)  4,  684,  12 

helme  (cono)  4,  683,  58 

helpha   (ad[minicu]l[um])  4,  604,  8.    (patro- 

cinia)  4,  681,  11 
helwehuth  4,  414,  18 
hengist  (cancerus)  3,  78  a  6 


72() 


Register 


herkenbret  (?name)  1,  392  a  13 

heichin  s.  klcyn 

hcrcstiura  (doiiatiinun)   1,  38G  a  11 

horro   in   diricni   lobe    (deo  dicamvB  gratias) 

4,  549,  5f 
herts\  anip  (agaricus)  3,  594  n  1 1 
herz  (calentia)  1,  809  a  4 
heHche  s.  ich 

hezche  (singulcio)  4,  648  a 
hyesuape  (pronuba)  4,  399,  37  f 
Hiltdela  4,  631,  40 
hyrs  (caballum)  4,  683,  31 
hirzeszunge  vel  hirzwiirz  (solopandria)  3, 592  a 
Hlodoueus  1,  427  a  8 
hodo  4,  445,  26 
holer  (sambucus)  4,  372,  11 
holz  s.  nivvi 

honida  (calomnia)  4,  461,  14 
h8nt  (ululat)  4,  554,  26 
hoph  (timulus  vel  humulus)  3,  592  a 
hors  4,  264  a  10 
horsamun  (parere)  2,  778  z.  26 
Hoseninch,  Hosininch  (Arduenna)  2,  359  a  1 
howa  (rastrum)  3,  122  a  15 
hragra  (larum)  4,  460,  52 
hreohnesse  (procella,  turbo)  4,  683,  34 
hringas  (fibulas)  4,  387,  5 
.  .  .  hrki  2,  413  a  25 
hroc  (garrula)  4,  460,  8 
hrofe  (culmine)  4,  683,  19 
hruuis  (palliurum)  4,  594,  23 
huet  s.  czeck 

hufalczer  (aderantra)  4,  213  a  3 
huffehalz  4,  414,  17 
hundeschurbez  (brionie  radix)  4,  649,  4 
hundeszunge  (lingua  canis)  4,  370  a  1 
hundisblvme  (camomilla)  4,  372,  2 
hvnischwurz  (elleborum  nigrum)  3,  592  a 
Hunofrit  4,  387,  38 
hunthaz  ([cantabrum])  4,  219  a  2 
huri[thus]  (canal)  4,  219  a  3 
huntswurz  (cinoglossa)  3,  592  a 
huste  (tussio)  4,  648,  7 
hösun  1.  hösin  (sumiirus,  mullus)  2,  304  a  15 
huan  4,  288  a  9 

iarlattn  (uirgulturo)  3,  41  a  12 
ybesche  (malua)  3,  543  a  11 
ibisca  (ibiscum)  3,  592  a 
ibocade  (plumaria)  4,  374  a 
ich  hesche  (singulto)  3,  46  a  8 


ich  nivse  (stemuto)  3,  46  a  8 

ich  spie  (nauseo)  3,  46  a  8 

ihc  sharcho  fstcrto)  3,  46  a  8 

iyBsan  2,  335  a  6 

imuragant   (oder  urmragant;    porcontant)  4, 

663,  20 
in  4,  529,  13.  s.  herro 
?in  dcro  slihti  (superficiej  2,  296  a  9 
in  hagenbuchun  4,  649,  25 
?in  suip  (fornicej  2,  461  a  10 
in  suota  (in  direptionem)  1,  622  a   17 
in  urtei  (in  iudicioj  2,  262  a  5 
ine  s.  s  .  .  .  ende 
ingebers  4,  649,  11 
inneruel  4,  414,  19 
io  sosa  (ut)  4,  652,  20 
iomer.  unzin.  euuo  4,  540,  31 
Irmengarht  4,  631,  21 
irrida  (obstaculum)  4,  437,  3 
isarnina  (uer[b]ena)  4,  458,  25 
iserna  4,  370  a  1 
ist  (est)   4,   529,    14.   681,    17    u.  a.   20.    ß. 

fargeban 
?iste  I  gism  !  drip  2,  366  a  14 
?italii  (secundo)  1,  392  a  15 
iun  (adolescentulos)  1,  622  a  20 
lundrara  4,  430,  20 
iwis,  iuischa  (althea)  4,  370  a  1.  372,  3 

1 .  . .  s.  arscinun 

labil  (luter)  3,  245  a  7 

lablegi  (legulam)  1,  375  a  4 

lauendel  (lauendulam)  4,  649,  8 

laga  (praesidium)  4,  684,  25 

lanchsuth  4,  414,  21 

Lantfrid  2,  347  a  7 

lantrechtsere  (ecclesiastes)  4,  277  a  3 

Lantuueri  4,  412,  6 

lata  (asser)  2,  378  a  14 

latech  (glis)  3,  35  a  10 

lattich  (lactuca)  3,  592  a 

laze  (esox)  3,  46  a  8 

lepi  s.  zi 

legidi  (daret)  4,  625,  8 

lehin  (feudum)  2,  379  a  10 

leim  (glis)  3,  35  a  10 

lendenun  4,  414,  13 

leoman  (domini)  4,  683,  17 

leracha  (caradrion)  4,  255  a  1 

letto  (glis)  3,  35  a  10 

levtrunga  (purgacionis)  4,  534,  82 


ii 


4.  I) KUTSCHE  Worte 


727 


lida  (priuatione)  2,  149  a  10 
liebo  4.  404.  4 

linc  (labruscaiii)  2,  022  a  1 

lintwiimi  (laculus)  3,  40  a  9 

liohte  (lumeu)  4,  085,  48 

lisp[anter]  (blesus)  4,  219  a  3 

litiz  3,  40  a  9 

liiibon  (mirata)  4,  069,  23 

Liutfrid  4,  412,  6 

lobe  s.  herro 

lobe  (umbraculis)  4,  407,  5 

lobfrosch  (rubeta)  4,  399,  If 

louan  (laudare)  4,  085,  44 

loie  (oder  lore;  gamedreos)  3,  590  a  0 

löiiat  (terpeutinum)  3,  197  a  11 

...loiich  (allium)  3,  572  a  11 

lovfiosc  (ranunculum)  4,  379,  36 

lufti  s.  dero 

hin  (obex)  4,  450,  5 

limcvvrz  (lingua  ceruina)  4,  380,  35 

Ixrfbrbnt  s.  oia 

liiselin  s.  luzelin 

lustechil  (ligiistica)  4,  372,  3 

lustenti  (dil  .  .  .  gatus)  4,  004,  14 

luupes  min  sun  4,  403,  21 

luzelin  siue  luselin  4,  455,  20  f 

Ma  . .  .  4,  505,  4 

madelger  (basilica)    3,  592  a.    (basiliam)    4, 

049,  9 
magesamon  4,  370  a  1 
mago  (papauer)  2,  304  a  15 
mago  (ingluuies)  4,  004,  20 
malt,  maltii  (atriplex)  3,  478  a  3,  592  a 
?mamminti  (sinum)  4,  024,  34 
mammundon  (tolerabilius)  4,  397,  32 
man  4,  405,  37.  s.  ne 
manicualtich  (multifariam)  1,  782  a  0  =  4, 

523,  22 
Marcvart  4,  494,  21 
martarari  (percussor)  2,  440  a  22 
mastbao  (malus)  4,  470,  39 
Mathilihit  4,  505,  4 
matran  (centauria  minor)  3,  592  a 
mazzoltra  (traraaritiam)  1,  812  a  13 
meg  (lanim)  4,  400,  11 
Meginhehnus  4,  570,  30 
meisa  (parix)  2,  304  a  15 
?meistic  4,  73  a  8 

melo  kirstin  (farina  ordeacia)  4,  455,  17  f 
menu  .  .  ([m]enda)  3,  26  a  10 


Mergart  4,  565,  4 

niorniinno  (laiiiia)  3,  220  a  0 

. .  .  mcs  (inipriniamur)  2,  280  a  0 

messter  s.  oyii 

nieu,  nienm  (larum)  4,  400,  11.  52 

nigncg  (oder  nigngg;  ?comitatu)  2,  750  a  38 

min  s.  luupes 

niinre  wegreich  (phmtago  minor)  3,  592  a 

mischen  (misce)  4,  282  a  0 

misseburi  (casus)  4,  024,  35 

missetatin  (ammissa)  2,  218  a  7 

mit  1,  044  a  14.  s.  s . . .  ende 

moU  (stellio)  4,  255  a  1 

moltwerf  (steUio)  3,  31  a  10 

moltwrm  (stellio)  3,  44  a  3 

monemu  1,  540  a  7 

raorhel  (pastinaca)  4,  300  a  2 

morth  4,  049,  32  [das  in  diesem  segen  z.  35 

vorkommende  erratus  wird  aus  deutschem 

errehet  entstanden  sein] 
moudi  (senio)  4,  032,  42 
muazo  4,  450,  15 
müldam  4,  414,  22 
mösaere  (larus)  4,  407,  4 
museri  (alietum)  4,  400,  47 

nach  4,  414,  32 

naderawrz  3,  472  a  19 

naderenwort  4,  402,  Of 

natari  (sartorum)  4,  559,  3 

naterwurtz  (politana)  3,  544  a  4 

nathscathdo  4,  414,  20.  30 

nattirwt  (colubrina)  4,  308  a  4 

ne  uerduo    thic    an   themo  guoden    man   4, 

397,  33 
neadgild  (debita)  4,  083,  33 
necstrepin  (noctuam)  4,  400,  9 
nefta  (nepita)  4,  372,  1 
negellein  (cariofalus)  3,  45  a  2 
nezzela  (urtica)  4,  455,  18 
ni  s.  niuueht 

ni  farsih  (ne  dispicias)  4,  004,  22  f 
ni  nih  2,  75  a  5 
ni  unter  (emergentes)  2,  97  a  11 
nieswurz,    niezburcz,    niezwurtz    (elleborum 

album)  3,  592  a.  4,  383,  15.  18 
nih  8.  ni 
nim  4,  584,  28 
nyse  (stemuto)  4,  048,  0 
niunzinc  niunu  4,  425  a 
nivse  (sternuto)  4,  048  a.  s.  ich 


7^8 


Regibter 


niuucht  ni  terrcn  (nihil  obcssc)  2,  88  a  7 

iiivvi  hol/  (niiricn)  1,  812  a  13 

niuoiun  4,  529,   13 

.  .  .  riliho  2,  220  a  4 

. . .  no  (mi.scricordiarum)  1 ,  765  a  (3 

?nocconaii  4,  387,  39 

nordirhalb  (septentrio)  4,  559,  2 

ouenschussel  (mistcUium)  3,  354  a  1 
ouonwisch  (sangugium)  3,  354  a  1 
ogha  (horror)  4,  683,  61 
oia  Ixrfbrbnt  (?  deutsch)  4,  452,  29 
onbu  (cedere)  4,  683,  56 
onihude  (incubuit)  4,  683,  55 
onvinnedum  (infesto)  4,  683,  15 
opperuanan  (oriola)  4,  374  a 
?orde  4,  529,  14 
orflait  cauotan  2,  41  a  6 
ostirhalb  (oriens)  4,  559,  1 
ostirlucie  (aristologia)  4,  872,  2 
Otmar  2,  347  a  7 
Öto  4,  494,  21 

palastris  (pitaciis)  1,  375  a  5.  4,  261  a  12 

paiensgreve  (palatinus)  4,  682,  14 

paner  (cartallum)  1,  367  a  11.  4,  594,  31 

pelleles  (sericio)  4,  374  a 

pfantinc  4,  681,  17  u.  a 

pfril  (aspiraolis)  3,  46  a  17 

pfrimnia  (lupinum  montanum)  3,  592  a 

phander  (agönitheta)  3,  140  a  16 

phrase  (phoca)  3,  46  a  8 

phrille  (afforus)  3,  46  a  8 

ponaer  (fiscellum)  1,  334  a  17 

portaro  (xenodochiorum)  4,  653,  21 

pressin  (colatoria)  4,  684,  31 

pulminar  (?sparteus)  2,  402  a  6 

quelderede  (uespertilionem)  4,  460,  24 

ramestra  (stringnum)  3,  592  a 

raredumlae  (onocratulum)  4,  460,  19 

rat  l  reden  (cribrauit)  4,  282  a  6 

?ratari  (dissertorem)  2,  762  a  3 

?  Ratger  4,  443,  12 

razelin  4,  455,  21 

reden  s.  rat 

redinot  (dicit)  4,  685,  39 

Eeginboldus  4,  533,  32 

Reginger  4,  405,  37 

reht  (iudicium)  4,  653,  8 


rchte  4,  604,  27 

rcinvarn  (rnarrublium])  3,  582  a  19 

reite rsporori  4,  584,  27 

reithman  4,  414,  24 

r[entilo]  ([biturus]  1  rupidoj  4,  219  a  3 

rcod  (locusta)  4,  460,  29 

resche  (screoj  4,  648,  7 

ribbraden  (costaneum)  3,  72  a  7 

Richilt  4,  494,  22 

riet  (carix)  3,  592  a 

rietachel  vel  peinwurz    (celidoiiia  minorj    3, 

592  a 
rietgraz  (alga)  3,  592  a 
riethe  (careetum)  3,  592  a 
rime  s.  de 

rmda  haselis  4,  455,  18  f 
ringila  (intybus)  4,  684,  21 
rit[ra]  (cribrum)  4,  219  a  3 
robze  (ructo)  4,  648,  7 
roppe  (allota)  3,  47  a  9 
ros  (iumentura)  4,  659,  1 
rost  (erugo)  4,  180  a  20 
rot  (rnbus)  3,  46  a  17 
Ruadker  4,  454,  27 
rucknochen  (spondilium)  3,  73  a  1 
ruch  (graculus)  3,  30  a  5 
. . .  runga  4,  604,  10 
Ruodburg  4,  397,  42 
Ruodger  4,  397,  39  f 
Ruodman  4,  405,  29 
Ruoduuard  4,  397,  39.  40 
rurschit  (pistillum)  3,  45  a  2 
rutgras  (uluse)  2,  578  a  9 
ruze  (ruta)  4,  371,  35 
ruze  (sterto)  4,  648,  7 

s  . . .  (lancea)  2,  399  a  1  [1.  sper] 

s . . .  ende  ine  mit  kepuredo  4,  336  a  2 

sa.  . .  (sarcula)  2,  771  a  11 

?.  .  .  sa  . . .  ne  (consideratione)  2,  177  a  6 

saban  (linteum)  4,  683,  1 

sabeia  (brasia)  3,  592  a 

s:affo  (leniter)  2,  450  a  7 

Safran  (crocus)  3,  101  a  1 

salva  s.  grüne 

salm  (squatus)  3,  46  a  8 

samalich.  Scato  bur . . .  3,  658  a  11 

sante  sturluz  2,  351  a  4 

saomas,  saumas  (sarcinulas)  1,  391  a  8 

sare  (dolore)  4,  683,  54 

scada  (calomnia)  4,  461,  14 


4.  Deutsche  Worte 


729 


schafthave  (qvippariim)  3,  592  a 

schalt  (astula)  3.  265  a  2 

scanta  (coutumelia)  2,  292  a  5 

sharche  s.  ihc 

scarlei  (satuxcia)  3,  545  a  7 

scato  s.  samalich 

scebech  (scabrosa)  4,  414,  32 

scefinaa  (arbitros)  4,  681,  24 

schollchraut  (cclidonia)  4,  383,  18 

scheUewurz  vel  grintwurz  (celidonia  inaior) 

3,  592  a 
scera  (?foi-fex)  3,  658  a  7 
scherf  (minutum)  3,  121  a  5 
sceniarin  (scurrilis)  4,  684,  26 
sciUinga  (aureos)  4,  681,  21 
schiluf  (scirpus)  4,  467,  7 
sci[ncha]  (?copidui)  4,  219  a  3 
schinden  (excoriauerunt)  4,  285  a  1 
schnaga  (cinnix)  4,  399,  2 
scona  (preclara)  2,  609  a  2 
scozwrze  4,  649,  19 
scrato  (larua)  4,  373,  7 
screb  (ibinen)  4,  460,  54 
scriptolus  (scriptuli)  4,  681,  18 
schterwurz  (elleborum  nigrum)  3,  592  a 
scundit  ([?compellit])  4,  604,  11 
scutella  (latinisieit;  discus)  4,  467,  9 
sefodelen  (oder  fefodelen;  loquatur)    4,  576, 

19 
segelpavm  (sauina)  4,  191  a  8 
segine  (fle : :)  3,  678  a  6 
sehsi  (sex)  4,  681,  21 
seichen  (colo)  4,  184  a  12 
seiuinbom  (sauina)  4,  372,  1 
seine  (saluia)  4,  372,  1 
seltonost  4,  529,  14 
zeule  s.  eyne 
zyb  s.  eyn 

sich  ercoment  4,  506,  11 
sichen  4,  584,  28 
sicwurz  (tormentilla)  3,  592  a 
siga  (cola)  4,  684,  30 
Sigemarus  4,  494,  21 
Silbertus  4,  635,  36 

sillhha  (numisma,  numi)  4,  681,  16  u.  a 
silihhono  (nummus)  4,  681,  20 
silihhun  (siliquas)  4,  681,  19 
simiza  (nepitam)  4,  649,  8 
sintar  (scoriam)  2,  219  a  10.  778  z.  28 
slafweib  vnelich  (concubina)  3,  65  a  17 
[sjlanchsaf  4,  584,  28 

Althochdeutsche  glosseü  IV. 


sIen  (caricas)  4,  381,  4 

slevder  s.  eyne 

slye  (melannms)  3,  46  a  8 

slige  (tenca)  3,  47  a  8 

slihti  s.  in 

siinde  (ghicio)  4,  648,  7 

slingun  2,  398  a  13 

smelhe  (melota)  1,  402  a  12 

snicro  (adeps)  4,  455,  18 

sncffa  (tuedula)  4,  627,  1 

sneppe  (coturnix)  4,  253  a  10 

so  (ut)  4,  681,  20 

so  . . .  o  . . .  ches  vuas  4,  300  a  4 

somervogel  2,  625  a  4 

sonene  (requirendum)  4,  681,  31 

soneo  (iudex)  4,  681,  31 

sor  (dolos)  4,  683,  44 

sosa  s.  io 

spanseil  2,  778  z.  3 

spene  (astula)  2,  620  a  15 

sper  (hasta)  2,  625  a  4 

spie  4,  381,  3 

spie  s.  ich 

spilman  (istrio)  3,  319  a  1 

spinent  (nent)  3,  339  a  13 

?spites  (sudes)  1,  375  a  6 

spoed  (substantia)  4,  612,  7 

spolwormen  s.  tzü 

sprinchwurz  (lactaridia)  3,  592  a 

sprö  (quisquilias)  3,  198  a  7 

?stainech  (ibis)  3,  22  a  2 

stam  (stirpes)  3,  41  a  12 

sta[mpfe]  (püo)  2,  239  a  17 

stawd  (rubus)  3,  41  a  12 

stekethon  4,  393,  13 

Stecheden  (telum)  4,  649,  22 

Steffi  (exhibenda)  2,  240  a  1 

stein  (cauculum)  3,  605  a  10 

steinac  4,  567,  35 

Steinfarn  (polipodii)  4,  649,  15 

steingeiz  (eruicatia)  3,  34  a  7 

steinwortz  (poUpodium)  3,  544  a  4 

sterben  s.  dri 

Sticheden  s.  zo 

Stichel  (Stimulus)  4,  266  a  11 

stondnis  (diuitias)  4,  612,  7f 

storkesnauel  (cicute)  3,  596  a  4 

storche  (cygonia)  3,  25  a  14 

striche  (commoueat)  4,  414,  26 

stuch  (manica)  3,  222  a  10 

stuchi  (obolura)  4,  681,  18 

48 


730 


Register 


Htver  (porcopificuR)  3,  4G  a  0 

«tur  (blita)  Ij,  540  a  13.   (iutibaj  4,  084,  21 

sturluz  8.  Hante 

sufce  («u.spiro)  4,  648,  7 

suhtluomiu  (corruptus)  4,  051,  40 

sulcez  s.  vndc 

sumarlata  (frutix)  4,  604,  19 

sume  (quidam)  4,  681,  20 

sun  s.  luupes 

simdirhalb  (meiidies)  4,  559,  2 

sundrit  undi  uesterit  (auster  affricus)  3,  609 

a  1 
suniswip  (nurus)  3,  08  a  3 
suonpuch  4,  452,  24 
suota  s.  in 

suuam  (piistellas  tuberosas)  4,  404,  13 
suarema  (examina)  4,  435,  41  f 
suueben  (nare)  4,  604,  21 
sueiga  ([buculaj)  4,  219  a  3 
sweice,  sweizen  (dissoluat,  -ant)   4,  414,  20. 

22 
suerdele  (spatule)  4,  378,  37 
swertdela  4,  414,  25 
swertil  (yri)  4,  366  a  2 
swerzela  (gladiolum)  3,  592  a 
sulp ...    s.  in 
Suidgerus  4,  407,  26 
swil  (callus)  4,  603,  32 
suuimmanti  (natando)  4,  604,  22 
svinet  (marcescit)  4,  414,  12 
suon  (cicnum)  4,  460,  16 

tarn  (dammula)  4,  470,  42 

tarda  (spicula)  4,  623,  31 

tasco  (?taxo)  2,  373  a  8 

tb|  (stuppa)  2,  416  a  36 

. . .  te  (in  presenti)  4,  301  a  2 

Tegerinse  2,  373  a  8 

teig  (pasta)  3,  616  a  4 

terren  s.  niuueht 

testilien  4,  462,  7 

themo  4,  397,  33.  s.  bi 

thia  s.  endi 

thic  4,  397,  33 

thobizunga  (deliramenta)  4,  685,  38 

tholundun  (sustinuit)  4,  685,  47 

thronstuda  (rubus)  4,  252  a  2 

thuruhfrumit  (perpetrat)  4,  604,  25  f 

thuruhtan  (peractum)  4,  604,  26 

tide  (temporis)  4,  683,  46 

tiere  dhohi  2,  142  a  7 


tigilich  (nauifs)  4,  560,  42 

tinkcp  (UjrmuH)  3,  30  a  6 

tiorlihora  (prestanciorj  4,  604,  24 

tir[npoumJ  (cornus)  4,  219  a  3 

tital  (apexj  4,  579,  5 

toam  (iudiciaj  4,  681,  27 

tobryt  (tempora  capiti.s)  4,  683,  48 

toscae,  tusce  (tapetia)  1,  415  a  7 

tot  (facit)  4,  681,  19 

trester  (amurca)  4,  372,  16 

tri  (tres)  4,  681,  19 

trinchen  4,  584,  29 

?tri  2,  751  a  18 

troffo,  troffun  (liuor)  4,  414,  15.  35 

Trusileh  (Drusi  tumulus)  2,  359  a  2 

ttvl  (strofium)  2,  411  a  4 

tuafri  (mergulus)  4,  255  a  1 

tucher  (merges  auis)  4,  603,  31 

tudocholbin  (thiasos)  4,  429,  18 

turd  (zizania)  2,  778  z.  32 

tusce  s.  toscae 

Tuto  2,  373  a  8 

twanch  4,  584,  27 

öberbluthdich    (superfluum    sanguinem)    4, 

414,  14 
xpige  bi  (consitas)  2,  752  a  35 
ubiruuintu  (confirmat)  2,  71  a  8 
Vdalstrih  4,  398,  41  f 
.  .  uga  (serra)  3,  658  a  11 
vlwrm,  vlwurme  4,  414,  27.  36 
umbdreta  (sanguinaria)  3,  592  a 
umpgessun  (ambesis)  2,  458  a  9 
un  4,  264  a  8.  (ignoratur)  1,  486  a  2 
Yn...rantlih  (inestimabili)  2,  288  a  13 
unbarmeherzer  (socors)  3,  45  a  2 
und  4,  584,  27.  28 

unde  di  binapheles  chernin  4,  649,  14 
vnde  sulcez  4,  649,  16 
vndertzelen  (supputare)  4,  266  a  7 
undi  s.  sundrit 
vnelich  s.  slafweib 

ungauuari  (incommodum)  2,  87  a  13 
ungiuuarida  (inprobitas)  2,  87  a  14 
ungauuillic  (indeuotus)  2,  88  a  1 
vngevvizinot  (impunitus,  indemnatus)  4,  682, 

3f 
vngizami  (deform)  4,  604,  15 
unginh,  unginz  (inpar)  4,  425,  12 
unscamalihho  (inpudenter)  2,  87  a  15 
uuslit  (seuum)  4,  458,  25 


4.  Deutsche  Worte 


731 


vnta  8.  . .  uar 

unte  4,  529,  13 

unter  s.  ni 

vnce  (unciam)  4,  681,  21 

imzin  s.  iomer 

iirjiora  (scobe,  scobs)  4,  G82,  20.  085,  20 

iirloup  s.  duruh 

urtei .  .  s.  in 

urtobot  (fatiie)  4,  604,  18 

uscersrechanden    iiesan    (transiliendum    est) 

4,  529,  15  f 
vsquani  (egressa  est)  4,  651,  26 
wsrcufen  (ucllere)  4,  280  a  7 
wsczeysen  (iiellere)  4,  280  a  7 
luif  (bubonem)  4,  460,  10 
imo  (bubo)  4,  219  a  3 
iizerprah  (elicuit)  3,  657  a  14 

vu .  .  .  t  2,  601  a  10 

?  waba  (conca)  3,  634  a  7 

wackuü  4,  414,  21 

wade  (crus)  4,  266  a  11 

uiiadele  s.  fona 

uftdlieude  (egestas)  4,  683,  13 

?uuaga  (statera)  1,  532  a  4.  (stater)  4,  681, 

20 
Wagens  (uomer)  3,  347  a  25 
uuagi  s.  erdon 

vuah . .  .  (nundinas)  2,  287  a  6 
wahdilas  (coturnices)  4,  428,  39.  467,  11 
uualara  ([baUena])  4,  219  a  3 
waldo  4,  649,  7 

imalira  (prestantius)  2,  188  a  8 
walr  (dentix)  3,  46  a  8 
waltend!  (arbitros)  4,  681,  24 
Vualtolf  2,  373  a  8 
ualuchaebuc  (erodionem)  4,  460,  21 
wantliiz  (cirex)  3,  36  a  6 
. . .  uantolod  (purgabitur)  4,  527,  18 
.  .uar  vnta  vuar  (?per  singula)  2,  298  a  3 
uaF  2,  41  a  8 
Warburhc  4,  631,  21 
jvarf steche  3,  665  a  1 
:iuuari  (propugnacula)  4,  677,  14 
warzun  4,  414,  34 

uas  4,  529,  13.  vuas  s.  halda.  s.  so. .  .o. . .  ches 
wasinsun  (amitinus)  3,  67  a  2 
watersucht  (hictericos)   3,  594  a  3.  (ydrope- 

sis)  4,  481,  12  f 
watersuchtighen  (ydropicis)  3,  594  a  8 
vue . . .  8.  zi 


weder  de  kelestophen  4,  461,  40 

wcgebrete  (centenodiam)  4,  649,  2 

wegreich  s.  minre 

wele  (nauseo)  4,  648,  7 

Uuclirad  4,  397,  41 

uueraltgarauui  (niilitian  cingulum)  2,  145  a  6 

werbeloch  (cicinni)  3,  69  a  8 

uercder  (coetus)  4,  683,  24 

Werinheri  4,  494,  22 

Uueriusuiht,  -suuiht  4,  397,  40 

wermvt  (absinthium)  4,  372,  10 

uesan  s.  uscersrechanden 

ucstena  (deuia)  4,  683,  59 

westcrhalb  (occidens)  4,  559,  1 

uesterit  s.  sundrit 

wewe  (liciatoriura)  4,  266  a  13 

Wecil  4,  494,  22 

uuecilstein  ([coticula])  4,  219  a  3 

uui[pishar]  (crines)  4,  219  a  3 

wicum  (castrum)  4,  683,  53 

uuidaronte  (increpitans)  2,  778  z.  35 

uiiider  uuindcnde  (recipientes)  4,  442  a 

wildchervil  (sarminia)  3,  592  a 

vuiliza  2,  625  a  2 

Uuillibolt  4,  614,  21 

winmugk  (bibio)  4,  399,  3 

uuinscafhreita  (meritonia)  2,  304  a  15 

wintela  (inuolumentum)  4,  277  a  7 

winterm  (augustvs)  3,  609  a  6 

wyroc  s.  witz 

wisint  (uesontes)  3,  34  a  7 

wit  galig'  (iuncus  triangularis)    3,  596  a  13 

wittwrz  4,  370  a  1 

witz  wyroc  (olibanum)  3,  596  a  12 

vvizen  (punire)  4,  682,  3 

wizi  (poenas)  4,  682,  3 

vvizlih  (poenalis)  4,  682,  3 

wyzwurtz  (politana)  3,  544  a  4 

wizwurz  (dictamnum  album)  3,  592  a 

wodesceme  (cicute)  3,  596  a  4 

wolfesmiHche  4,  414,  16 

Uuolfganc  4,  662,  35 

uriuel  (pilo)  4,  476,  40 

uunscazreite  (monitaria)  2,  304  a  15 

wutzerling  (sicuta)  4,  366  a  1 

za  eogapederu  (utrubique)  2,  218  a  16 
zafastinot  (affirmant)  4,  681,  21 
zain  s.  echob's 

zanga,  -e  (forceps)  3,  121  a  17 
zantering  (pulpa)  4,  467,  3 

4«* 


732 


Register 


ze  4,  584,  28.  (ad)  4,  681,  31 

czeck  an  der  huot  (rccinnus)  4,  399,  2 

zellemeH  (perducamus)  2,  299  a  3 

centaurien  4,  462,  3 

cers  4,  445,  26 

cessa  (^stus)  4,  624,  40 

zevvene  (dvo)  3,  609  a  6 

ci  giualgano  4,  529,  14 

zi  Icpi  vue  2,  219  a  13 

cisemus  (glis)  3,  35  a  10 


citewares  4,  649,  1 1 

zitlose  (radix  hermodactili)  4,  369  a  5 

zizog[ini]  (dirept[ionem])  4,  547,  6 

tzö  den  spolwormen  4,  462,  1 

tzo  der  hcvcmoter  4,  462,  1  f 

zo  der  stichede  4,  462,  7 

zuui . .  .  (bifido)  2,  483  a  5 

zuiuar  (anfora)  4,  594,  28 

.  .  .  zzc  (dilaniet)  2,  271  a  19 


5.  BESPROCHENE  WORTE.  * 


aad,  ead  (rogiis)  2,  597  a  21 

apagepatan  (dissertorem)  2,  346  a  3 

abatelieta  (obrigesceret)  1,  428  a  3 

abeicht  (euacuat)  2,  36  a  15 

ablacta  3,  579  a  5 

aboUena  3,  536  a  3 

absida  (exedra)  4,  59  a  8 

acacia  3,  534  a  10 

acantum  3,  524  a  9 

acira  3,  535  a  17 

acituca  3,  580  a  12 

acorus  3,  534  a  22 

actacus  3,  685  a  8 

actureda  3,  477  a  17 

acusinata  3,  525  a  4 

aden,  adenta,  adentra,  aderantra  3,  578  a  5 

adenaden  (sugillarent)  2,  326  a  8 

adenta,  adentra  s.  aden 

adeps  ursini  3,  534  a  5 

adera,  adorn  3,  536  a  10 

aderantra  s.  aden 

aderminze  (atramentum)  3,  400  a  1 

adexa  (lacerta)  2,  597  a  5 

adiantos  3,  534  a  14 

adorn  s.  adera 

adracius  3,  524  a  7 

Bfadame  (a  filo)  1,  314  a  12 

afellis,  affellis  (elides)  1,  449  a  3.  9 

affodiUus  3,  525  a  13 

auihile  (currum)  3,  677  a  14 

agapuz  (perca)  3,  600  a  1 

agoe  (pica)  4,  228  a  2 

agaricus  3,  535  a  18 

agarium  3,  579  a  4 

age  binige  2,  740  a  11 

agedocht  (cuniculus)  3,  382  a  18 


&gipiso  (muscat)  2,  728  a  7 

agnus  castus  3,  536  a  11 

agramen  3,  525  a  12 

agresse  (uinea)  3,  568  a  18 

agiun  3,  265  a  15 

ahtea  (victae)  2,  549  a  1 

aiatutti  3,  12  a  6 

aiccido  4,  356  a  14 

aichela  (istrix)  4,  215  a  12 

ainwisch  (monomachia)  4,  188  a  21 

ayzon  3,  532  a  2 

ala  (armus)  3,  18  a  10 

alacra  (onacrotulus)  4,  356  a  6 

alserencia  (allec)  4,  245  a  5 

alantus  3,  680  a  11 

älantwin  (enulatum  uinum)  3,  373  a  5 

dlpe  (malus  malannus)  3,  664  a  12 

albios  oculus  3,  12  a  9 

albuga  3,  549  a  11 

alcamia  3,  524  a  11 

alTcefer  (falera)  3,  374  a  7 

alchikingi  3,  549  a  12 

Alemnus  (fluuius)  4,  228  a  10 

aler,  alere  (saluater)  3,  582  a  12 

ales  3,  677  a  2 

alesna  3,  678  a  16 

aliens  3,  89  a  5 

alles  3,  463  a  6 

alipiados  3,  524  a  22 

alla  4,  180  a  11 

alleluia  3,  533  a  14 

allerugede  (prima  omnium)  4,  318  a  6 

aUoganicon  3,  536  a  5 

alna  3,  549  a  14 

alnt  (raptor,  lupus)  2,  37  a  5 

aloe  epaticum  3,  525  a  6 


*  nur  solche  worte,  welche  sicher  germanischen  Ursprungs  sind,  wurden  kursiv  gedruckt. 


4.  Deutsche  Worte  —  5.  Besprochene  Worte 


733 


altanin  (senum)  2,  412  a  22 

altee  (articiüata)  3,  9  a  11 

alticha  4,  130  a  15 

aliimen  3,  471  a  3.  723 

alnnien  3,  524  a  7 

ahcort  (borit)  3,  522  a  1 

amadiisio  4,  106  a  10 

araala  3,  524  a  18 

amantilla  3,  533  a  11 

amarena  4,  180  a  27 

ama/v«76  2,  665  a  16 

amarista  4,  367  a  1 

amarusca  3,  525  a  14 

amathiiitta  3,  654  a  14 

amatitus  3,  549  a  9 

amhalachan  (gausape)  4,  202  a  17 

aviblaza  (iniicia)  4,  79  a  27 

anibroniis  3,  699  a  6 

ambrosia  3,  577  a  7.  minor  3,  543  a  II 

ambrosiana  3,  525  a  25 

anibiistimi  3,  535  a  7 

ami  3,  484  a  14 

amilum  3,  525  a  21 

aminus  3,  660  a  10 

amistrum  3,  485  a  16 

amma  4,  236  a  7 

amo  3,  442  a  17 

ampellus  3,  584  a  8 

ampigella  4,  36  a  13 

ampula,  ampulla  4,  32  a  19 

anabatut  (ingruit)  2,  575  a  13 

anabulla  3,  525  a  20 

anacardi  3,  524  a  12 

anacrahü  (onomoforas)  4,  206  a  8 

anae  (uetulae)  1,  391  a  7 

anafod  3,  570  a  1 

anagallicum  3,  525  a  8 

anagallis  3,  478  a  13.  485  a  18 

anagiclehis  (inlinies)  1,  324  a  8 

anagüegi  (indute)  2,  639  a  15 

anageruton  (prosiliamus)  2,  48  a  1 

anagloxena  3,  478  a  13 

anancia  3,  524  a  26 

anatundis  3,  470  a  7 

anauvali  (operario)  1,  580  a  7 

anchlao  (talauun)  3,  9  a  9 

anchlo  (ando)  4,  130  a  9 

anchore  (retinaculus)  2,  500  a  19 

ancilus  4,  181  a  4 

ancira  3,  517  a  15.  524  a  19 

anclamer  (anxius)  3,  384  a  13 


ankohinc  (butyrum)  3,  615  a  6 

andabatte  2,  323  a  14 

andana  3,  656  a  15 

andecla  4,  196  a  21 

(indcrhrune  (marrubium  nignim)  3,  543  a  4 

andlcta  4,  175  a  4 

androna  4,  33  a  11 

anemo  8,  524  a  27 

aner  (piper)  4,  33  a  15  [dieselbe  gl.  in  Frou- 

numds  Prisciangll.,  Vind.  114  bl.  8'*] 
aneiisa  3,  49  a  5 
angelas  (uiscarium)  3,  718  a  23 
angelica  3,  548  a  9 
anger  3,  349  a  10 
anheben!  (exhalent)  2,  498  a  5 
anical  3,  528  a  11 
anidora  (marubium)  3,  599  a  5 
animula  4,  181  a  11 
anisium  3,  525  a  5 
annpen  (sursum  tulit)  4,  100  a  9 
anöi^e  (Egiptus)  3,  612  a  6 
anpogi  (capuli)  4,  44  a  1 
antera  3,  525  a  1 
anteuenum  3,  656  a  4 
antfahtta  (luricula)  4,  204  a  20 
antharam  (gestus)  2,  153  a  9 
anthliat  2,  419  a  15 
antiron  3,  535  a  23 
anudum  3,  525  a  24  [=r  amidum?] 
anuortid  (suspecta)  2,  576  a  13 
apeUena  3,  534  a  11 
apiastellum  3,  525  a  10 
aporia  3,  435  a  9 
aprifulsus,  aprifusus  3,  478  a  7 
aquilegia  3,  518  a  3 
aquirica  3,  536  a  7 
ar-  s.  auch  er-  und  ir- 
arbeonto  2,  322  a  5 
arbrat.  f.  (expergef actus)  1,  308  a  10 
archangelica  3,  525  a  23 
archimargirus  4,  112  a  12 
arconcilla  3,  525  a  15 
arcum  (carmen)  4,  197  a  1.  236  a  10 
ardeuia  3,  525  a  17 
arewurz  (circircla)  3,  487  a  10 
arfa  (fistula)  1,  552  a  5 
argiuus  4,  35  a  12 
argonauis  4,  35  a  13 
argudu  3,  12  a  2 
argus  (drabilis)  3,  689  a  5  [war  vielleicht 

largus  dapsilis  gemeint?] 


7U 


Register 


aricillam  3,  330  a  11 

arihellio  1,  640  a  (i.  4,  55  a  lü 

arimorana  3,  525  a  9 

armitic  4,  131  a  9 

armonica,  armoracia  3,  524  a  6 

arnoricus  3,  (ilO  a  7 

aron  3,  524  a  20 

arrigenes  3,  535  a  6 

arrith  (penacc;  keltisch)  4,  478,  16 

arsiton  4,  228  a  11 

arsumit  (dissimulat)  2,  170  a  20 

artabe  3,  718  a  4 

artemideon  3,  485  a  26 

artinca  3,  524  a  19 

artintomo  (poscente)  2,  681  a  6 

artracti  (consumpserit)  2,  3  a  11 

aruca  3,  533  a  5 

asar  3,  525  a  28 

asarabacalam  3,  605  a  3 

ascal  (lerid)  4,  204  a  7 

ascenium  3,  534  a  12 

ascile  3,  181  a  7 

asclepia  3,  536  a  2 

ascolt  (ascolonium)  4,  197  a  3 

asema  4,  36  a  18 

asiles  3,  656  a  25 

asom  4,  37  a  11 

asor  4,  37  a  12 

aspaltea  3,  536  a  4 

aspartum  3,  486  a  3 

aspematio  4,  37  a  15 

asplenus  3,  525  a  26 

asportan  (efferens)  2,  138  a  4 

astracium  3,  525  a  27 

astrencia  3,  107  a  11 

astrengdae  (productiles)  1,  335  a  1 

astricia  3,  107  a  11 

astrologia  3,  473  a  14 

asuunt  (asce)  4,  131  a  13 

atamum  4,  196  a  22 

atel  (uligo)  3,  119  a  9 

atenoc,  atenoch  (puer,  filius  inberbis)  4,  120 

a  27 
ater  4,  3  a  7 
athanasia  3,  525  a  22 
atila  3,  536  a  9 
atpapoitpbioaoi  uä.  4,  96  a  19 
atrafaris  3,  524  a  5 
atrapassa  3,  524  a  14 
atropasta  3,  524  a  16 
attor  4,  196  a  14 


aucas  3,  10  a  9 

aucer  3,  462  a  3 

auciun  3,  10  a  10 

Siucol  (coliB)  3,  571  a  12 

auerbodi  (ieiunus)  2,  36  a  16 

auerta  3,  350  a  6 

aufdrieseln,  -dröseln  4,  66  a  14 

auguma  3,  535  a  15 

aurada  (uanolus)  3,  361  a  8 

autones  1,  707  a  3  [gemeint  tautones] 

azara  bacara  3,  523  a  10 

az/e/j/  (resides)  2,  661  a  17 

azesperma  3,  524  a  13 

babose  4,  240  a  8 
bacculum  3,  657  a  9 
baccus  3,  536  a  15 
paehelon  (refocilo)  3,  256  a  1 
päd  (hermafrodita)  4,  70  a  16 
baharius  3,  537  a  6 
painpruichü  (ixon)  3,  673  a  12 
bal  (ballena)  4,  197  a  5 
balbugine  3,  583  a  1 
balbutium  3,  517  a  2 
baldemonia  3,  526  a  4 
bale  (strage)  2,  18  a  7 
baleta  3,  537  a  7 
ballicia,  ballina  3,  549  a  17 
balsamica  3,  537  a  20 
balsamum,  -us  3,  549  a  20 
pdlstir  3,  669  a  6 
baltamonia  3,  537  a  9 
bameth  (pratum)  3,  380  a  16 
banacea  3,  582  a  8 
banit  s.  hanit 
barbatyron  3,  550  a  16 
barbuta  3,  617  a  3 
barra  3,  666  a  12 
barsantera  3,  526  a  7 
Barzeu  (hostem)  2,  29  a  8 
bas  3,  448  a  14 
basica  3,  518  a  9 
basilica  3,  526  a  6 
basilicon  3,  550  a  19 
basilicus  3,  526  a  3 
bassara  3,  526  a  12 
bathraa  3,  431  a  11 
batrachis  3,  579  a  1 
baucia  3,  526  a  13 
baudero  (lento)  2,  617  a  7 
baurademaricon  3,  526  a  14 


5.  Besprochene  Worte 


735 


hauuat  (laetat)  4,  73  a  U) 

bekenpfs  (accessus)  4,  28  a  iM 

bedagar  8,  52G  a  22 

beduUacia,  bedullatica  3,  48(3  a  10.  584  a  ]'.l 

beel  (lOiTUs)  2,  597  a  20 

beuillet  /lese  (uiscora)  3,  431  a  13 

beiii,  usque  ad  (pubetenus)  4,  90  a  (3 

belne  (iusquiamum)  3,  595  a  7 

benauentonolant  (Ispauia)  3,  GIO  a  5 

bondis  (iiittis)  4,  344,  15 

benedicta  3,  512  a  3.  520  a  IG 

beneduoh  (crotes)  3,  49G  a  13 

benit  (dragantum)  3,  515  a  G 

pere  (pisciculum)  4,  190  a  1 

beritli,  quodam  herba  lauandis  3,  311  a  12 

beropta  (spai'sis  capillis)  1,  710  a  11 

bersica  3,  518  a  9 

bersiha  3,  400  a  7 

berula,  berule  3,  537  a  11.  577  a  14 

pessun  (uangas)  2,  248  a  2 

besubruun  (coccinum)  1,  589  a  2 

beswich  s.  biswinc 

Betfagia  3,  610  a  12  ^ 

betruebe  (peruertit)  4,  318  a  3 

beuer  (fiber)  2,  378  a  10.  4,  342  a  6 

bezoue  (atrapassa;  polnisch)  3,  524  a  15 

biboiia  3,  523  a  IG 

bybultra  4,  182  a  6 

pichel  (scarebius)  4,  191  a  10 

bidsamum  (gutta)  1,  549  a  2 

bieschda  (sollicitabat)  1,  298  a  8 

biger  (piguus)  4,  86  a  25 

bigordel  (fiscus)  3,  722  a  9 

bil  (paxillus)  1,  339  a  7 

pil  (corticem)  2,  336  a  3 

piler  (palafium)  3,  663  a  1 

biliza  (artemesia ;  polnisch)  3,  523  a  7 

bymna  4,  197  a  10 

binula  3,  494  a  22 

birsa  (corium)  4,  199  a  9 

bisacia  3,  669  a  5 

bisanzia  3,  402  a  15.  723 

bisclinc  (binio)  3,  375  a  2 

bisloch  (satureia)  3,  719  a  4 

bismalua  3,  524  a  3 

bissionis  4,  40  a  27 

bistorta  3,  551  a  14 

biswinc,  beswich  (conuena)  4, 48  a  27.  137,  53 

bitstallo  (uicariusj  4,  211  a  G 

bitterßiuge  (animula)  4,  181  a  11 

bivicha  (canilla)  4,  134  a  7 


biuiuni  3,  G38  a  10 

blach.  blacha  (cetramonUini)  4,  198  a  16 

blacinia  3,  GG3  a  2 

blaäeleschi  (basiliscus)  4,  168  a  2 

plagentcn  (uenantoni)  2,  4G0  a  9 

pld/ton  (pcllibus)  2,  325  a  8 

blasnia  3,  720  a  10 

blatessin  (bullulc)  3,  495  a  13 

bleci  (uitiliginem)  2,  35G  a  2 

biege  (tolus)  3,  328  a  2 

blen  (inguis;  keltisch)  4,  175  a  13 

blerare  (prclum)  2,  23  a  11 

bletus  3,  584  a  14 

bleuaron  (cudo)  4,  200  a  G 

hlidi .  nendi  (specimen)  1,  298  a  13 

blodsaex  (flebotomum)  2,  244  a  2 

bltbrf  (puluinar)  2,  527  a  45 

bluuz  (cerusa)  3,  539  a  15 

boberella  3,  402  a  10.  s.  pubarella 

bobulus  3,  486  a  17 

boimvist  (poantum)  3,  544  a  8 

bol  (cimolia)  4,  359  a  7 

boletus  3,  526  a  10 

bolgla  (barba  louis)  3,  526  a  18 

polte  (cocula)  4,  184  a  22 

bolluga  3,  537  a  2 

bolus  3,  537  a  10 

polwurh  (cestros)  4,  357  a  15 

bombax  3,  537  a  3 

bombinicesies  3,  625  a  6 

borabus  4,  213  a  6 

poncidrapoum  (medica)  3,  475  a  30 

bonina  3,  488  a  28 

bonuarium  3,  380  a  14 

borania  3,  526  a  19 

borax  3,  549  a  21 

borda,  bordde  (clauia)  4,  113  a  28 

borrago  3,  525  a  29 

borsis  (crumenis)  4,  344,  16 

poscon  (scopulosis  locis)  2,  325  a  10 

böse  dreuno  (abrotanum ;  polnisch)  3,  523  a 

bosrago  3,  526  a  11.  551  a  3 

boto  (linistipulum)  4,  204  a  12 

botrassion  3,  537  a  23 

bouz  (magalis)  3,  445  a  11 

pozwrz  (diagredio)  3,  477  a  6 

braga,  bragas  (ferainalia)  1,  324  a  10 

braictea,  braicteole  4,  182  a  13 

branca  ursina  3,  526  a  1 

brandana  3,  526  a  2        ' 

brandestoc  (boras)  3,  550  a  5 


736 


Keoister 


brandeum  4,  197  a  8 

brarisiiia  3,  301  a  0 

brasia  3,  478  a  IG.  51G  a  13 

braasica  3,  537  a  1 

bratens  3,  478  a  26 

bratticius  3,  G79  a  G 

prawte  (prate)  3,  582  a  21 

bredit  (fouit)  1,  590  a  25 

breptä  1,  340  a  2 

prettonolant  (Domnoniam)  3,  610  a  4 

breuisna  (sinapis)  4,  97  a  19 

prezzun  (Bruteri)  3,  610  a  4 

bricon  4,  363  a  8 

brionia  3,  526  a  9 

briorua  3,  584  a  12 

brisica  3,  486  a  21 

Brissen  3,  610  a  4 

britanica  3,  558  a  10 

hriudid  (fatescit)  2,  746  a  8 

priuino  (caupo)  2,  339  a  5 

broca  3,  400  a  11 

brogene  (uilibine)  2,  12  a  24 

promahlichiu  (gemmantia)  2,  405  a  10 

brongidus  4,  197  a  11 

brosequins  4,  682,  22 

brucia  3,  295  a  11 

bmcio  4,  182  a  14 

bructolehter  (brongidus)  4,  197  a  11 

prumin  (subare)  2,  337  a  4 

prunat  (furua)  1,  301  a  22 

brunata  3,  525  a  30 

brunella  3,  551  a  12 

bruohgank  (bracile)  3,  619  a  3 

bruscus  3,  526  a  20 

bruta  (nurus,  nupta)  4,  82  a  2.  152  a  7 

bruterfleug  (animula)  4,  181  a  11 

Bruteri  3,  610  a  4 

pubarella  =  boberella  4,  339  a  3 

bubezeni  (inuestes)  2,  16  a  2 

buca  3,  583  a  17 

bucca  3,  663  a  2 

bucha  (alienationem)  4,  369  a  29 

bucies  3,  373  a  13 

bucio  3,  89  a  7 

buga  3,  526  a  15 

puggo  3,  577  a  15 

bugiUa  3,  526  a  8 

bugilon  3,  569  a  16 

bugula  3,  526  a  18 

buhta  (uigilia  matutina)  4,  211  a  4 

bulaquilon  3,  549  a  18 


bulga  (arma)  2,  723  a  1 

bulmago  3,  52G  a  21 

buDceta  3,  536  a  IG 

buiita  3,  351  a  4 

burca  (clauaca)  4,  113  a  28 

burnete  3,  551  a  12 

bursa  3,  682  a  7 

bursa  pastoris  3,  515  a  11 

bursicus  3,  638  a  9 

purcela  (serpillura)  4,  361  a  18 

burcisara  (Solurius)  3,  207  a  12 

butheling  (ozimum)  3,  717  a  10 

puttegüare  (pincerna)  1,  302  a  3 

buttelen  3,  720  a  4 

ka  (monedula)  3,  721  a  2 

cabella  4,  198  a  8 

cabro  4,  41  a  27 

cabuca  3,  718  a  5 

capuch  (pastella)  3,  659  a  10 

cabulus  3,  685  a  2 

kabuz  (capistea)  3,  582  a  9 

kakebre  4,  363  a  4 

kacherisia  4,  215  a  16 

cachern  (cucuma)  3,  384  a  1 

kakul  (casula)  4,  198  a  14 

cadevize,  cateuizze  3,  398  a  6 

cafasso  3,  656  a  18 

calamel  3,  9  a  7 

calamentum  3,  526  a  24.  539  a  3 

calamus  aromaticus  3,  527  a  24 

calca  3,  539  a  13 

calcantum  3,  539  a  11 

calcatrepa  3,  526  a  26 

calcus  3,  519  a  2 

caldarii  (aeni)  2,  700  a  19 

Calendula  3,  527  a  5.  559  a  14 

caleme^da  (uelox  fama)  4,  265  a  8 

callitritum  3,  519  a  9 

calma  3,  202  a  1 

calma  4,  182  a  22 

cäls  3,  382  a  8.  398  a  13 

camedreos  3,  527  a  9 

cameman  4,  49  a  1 

camepiteos  3,  527  a  9 

Camera  (taberna)  3,  261  a  5 

camerata  (caue  aedes)  2,  260  a  7 

camüenta  3,  554  a  8 

camisia  4,  516,  37.  38 

camistrum  3,  697  a  5 

cammula  3,  479  a  18 


5.  Bksprochenk  Worte 


737 


oamoniilla  3,  527  a  8 
caiuomillum  3,  'vil   a   10 
canipa  '.i,   V2  a  8 
cainpolus  4,  182  a  2() 
oanale  3,  (530  a  2 
oanca  3,  G42  a  ö 
candcle  (scindule)  3,  327  a  7 
eaudus  4,  362  a  13 
t'aiit'ora  3,  527  a  19 
caiiiciüaris  3,  558  a  14 
caiiiperus  4,  303  a  9 
canna  (carax)  3,  469  a  14 
caima  (cantariis)  4,  344,  10  f 
canoua,  canonica  (gesta)  2,  120  a  1 
cautabrimi  3,  539  a  10 
cantai'ides  3,  528  a  13 
cantarus  3,  660  a  10 
cantelus  3,  659  a  4 
canterinum  4,  214  a  1 
cantertmu  3,  538  a  1 
cantitum  hordeum  3,  200  a  1 
cantpsal  3,  395  a  2 
caj)  (floccmn)  2,  492  a  1 
capellani  4,  231  a  6 
capidium  3,  686  a  16 
capillus  3,  628  a  18 
capillus  Ueneris  3,  538  a  10 
capistea  3,  582  a  9 
capnos  3,  486  a  38 
cappareös  4,  365  a  4 
capparis  3,  553  a  11 
capparus  3,  554  a  9 
caprificum  3,  486  a  35 
caprifolium  3,  528  a  12 
capriims  3,  10  a  20 
capulus  4,  198  a  5 
karabe  3,  559  a  18 
carca  3,  231  a  9 

karcbelinus  oder  karch.elinus(uinea)  2, 355  a  15 
cardo  (cardu)  2,  619  a  5 
cardolus  4,  356  a  13 
cardomomum  3,  527  a  17 
cardopa,  cardopia  3,  528  a  6 
cardus  benedictus  3,  527  a  22 
cardus  siluaticus  3,  528  a  10 
caredium  3,  607  a  9 
careofilium  4,  25  a  5 
kariosus  4,  215  a  15 
carisx  3,  11  a  9 
carne  (carui)  3,  539  a  8 
carnus  3,  55  a  5 
Althochdeutsche  glossen  IV. 


caroticc  4,  237  a  4 

carpcntus  3,  657  a  4 

carpilluni  3,  522  a  2 

caiTulat  3,  0  a  11 

carsc  (ligo)  3,  082  a  0 

cart(h)a  (prassa)  4,  88  a  18 

carui  3,  486  a  39 

cassa  3,  496  a  42 

cassia  fii^tula  3,  527  a  KJ 

cassia  lignea  3,  480  a  25 

cassida  (torax)  3,  038  a  3 

cassie  fistule  3,  539  a  Ü 

cassilago  3,  539  a  14 

kastaldis,  gistaldi,  gistaldii  2,  83  a  23.  80  a  1 

castanus  3,  448  a  10 

castel  (pastillus)  3,  372  a  18 

casterna  3,  715  a  5 

casturcium  3,  479  a  15 

katabelle  kenai  (catabole)  4,  45  a  1 

catabelta  3,  634  a  11 

catacunbas  4,  226  a  4 

catapucia  3,  527  a  6 

cateuizze  s.  cadevize 

cathmia  3,  554  a  1 

cathoma  (portus)  2,  716  a  20 

catta  4,  175  a  11 

caua,  cauuella  3,  11  a  8 

cauda  equina  3,  528  a  3 

cauillus  3,  656  a  13 

cauistrum  3,  651  a  9 

cauona  3,  683  a  17 

causape  3,  357  a  8 

cauuella  s.  caua 

kazelon  4,  339  a  5 

cazzare  (insequi)  2,  612  a  9 

kegere  (carica)  3,  50  a  2 

kelahere  (minutie)  3,  614  a  14.  hierher? 

celer  (gurgus)  4,  70  a  5.    145  a  5.    s.   auch 

chelor 
celia  3,  580  a  2 
celiconus  3,  531  a  4.  553  a  10 
cella  (zeta)  4,  111  a  12 
cenebubula  3,  479  a  7.  4,  359  a  1 
centaurea    3,   538  a   9.   540  a  8.    minor  3, 

526  a  23 
centeneruia  3,  523  a  12 
centicerbia,  centimorbia  3,  528  a  4 
centonica  3,  528  a  7.  554  a  6 
centrix  3,  526  a  25 
centrum  galli  3,  527  a  25.  567  a  6 
centum  grana  3,  527  a  14 

49 


738 


Register 


ceplecomiura  3,  540  a  1 

ceppa  3,  3G1  a  8 

ceraptata  3,  623  a  17 

cerisolocanna  3,  527  a  20 

cerosa  (stibio),  cerusa  1,  450  a  5.  3,  527  a  20 

kersa  (cerussa)  4,  302  a  12 

cessa  (spumantia)  2,  694  a  6 

cessula  3,  539  a  24 

cetramentum  4,  198  a  16 

chalbanen  1,  324  a  20 

chalherscherne  (pastinaca)  3,  476  a  31 

cha*mich  (fornax)  4,  180  a  13 

chaoaba,   chanapa  (essetritum)   4,   58  a  11. 

141  a  3 
chanton  (algente)  2,  5  a  2 
chaof  2,  68  a  9 

charchüin  (ceracina)  3,  600  a  7 
chassin  (laberna)  3,  678  a  5 
chelor  (gurgustium)  1,  497  a  9 
chena  (canistrum)  3,  218  a  1 
chimolea  3,  554  a  10 
chypph  (transtrum)  4,  193  a  12 
chyvarn,  chiwarn  (ficedula)  3,  556  a  12 
chof  (rumen)  3,  661  a  7 
chomat  (lantinum)  3,   649  a  5 
chontel  (fomite)  2,  4  a  6 
Chortonicum  3,  610  a  2 
chöus  3,  090  a  3 
chocen  (loculos)  4,  346  a  3 
ehr  ose  (frixum)  3,  616  a  13 
chrusa  (redecisium)  4,  121  a  17 
chumph  (cimpus)  3,  694  a  5 
chunuuit  (murenule)  3,  349  a  1 
churtimesfel  (cortauisas)  3,  622  a  11 
churtugiline  (area)  2,  757  a  6 
chusis  3,  74  a  13 
chutcheuer  (scabro)  3,  48  a  15 
chuvueta  3,  461  a  3 
cyan  (brancie)  1,  475  a  3 
ciclamen  3,  527  a  13 
ciconia  3,  487  a  9 
ciconion  3,  515  a  5 
cicorea  3,  527  a  2 
ciculus  3,  672  a  2 
cycuris  4,  214  a  7 
cicuta  3,  527  a  11 
cidus  3,  487  a  13 
cylli  (ascopam)  1,  481  a  3 
cima  3,  497  a  16 
cimalic  3,  650  a  2 
cimarum,  cimax  3,  527  a  10  [vgl.  succus 


cimarum    rubi  Coli.   Salem.   2,   599    und 

191  letzte  Zeile J 
cymen  4,  185  a  7 
kymi  3,  559  a  15 
Cyna  3,  554  a  7 
cincinnalis  3,  577  a  10 
kindestane  (dens  genuinus)  3,  722  a  5 
cinge  3,  10  a  5 
cinips  3,  670  a  12 
kinislon  (rimas)  2,  584  a  5 
ciniuipan  (murenulas)  1,  589  a  10 
kynna  karui  3,  559  a  16 
cinnabari  2,  348  a  5 
cinoglossa  3,  527  a  1 
cinulus  3,  1  a  4 
cinum  (rimis)  2,  244  a6 
cinum  3,  539  a  17 
Molm\gn2i  1,  617  a  15 
ciparus  3,  539  a  20 
ciperis  3,  528  a  8 
kippist  (fallax)  4,  516,  39 
cyprus  3,  325  a  4 
circircla  3,  487   a  10 
cirs  \,  685  a  1 
Cisibarii  2,  759  a  5 
cisouit  (obit  uisu)  4,  352  a  2 
cisura  3,  656  a  11 
cita  (scutam)  2,  369  a  1 
citamus  3,  487  a  8 
citocation  3,  513  a  10 
citri  semen  3,  487  a  11 
Citta  3,  610  a  9 
citula  fetida  3,  527  a  12 
Tciuino  (passerarius)  3,  458  a  6 
cium  3,  487  a  15 
Cyuuari  3,  610  a  6 
dam  (litura)  1,  640  a  2 
clanchnestifun  (faleris)  2,  474  a  4 
dar  (alumen)  3,  471  a  3 
clasi  2,  466  a  10 
date  (lappa)  1,  666  a4 
daufe  3,  665  a  10 
cleba  (calcitis)  3,  497  a  18 
dehecruth  (agrimania)  3,  514  a  16 
dehibere  (glutine)  2,  489  a  5 
deinefuga  (experientia)  4,  141  a  12 
cleptus  4,  114  a  1 
clera  3,  602  a  8 
cleticon  3,  580  a  9 
cleucon  3,  512  a  6 
cli  4,  49  a  22 


5.  Besprochene  Worte 


739 


clibanum  3,  554  a  12 

clipeus  4,  231  a  5 

clithedra  3,  687  a  1 1 

clouo  (ligatura  passe  iiue)  4,  204  a  8 

clonis  3,  065  a  10 

Clont  1,  712  a  2 

Clont  (tnides)  3,  218  a  4 

cluciculus  3,  232  a  2 

climabulum  1,  365  a  1 

knitten  (sciniphes)  3,  721  a  5 

cn oster  (cartilago)  4,  274  a  2 

knpphrlkcho  (emphatice)  2,  68  a  2.  3.  4,  56 

a  26.  317  a  6 
coaguhim  3,  553  a  5 
cobher  (taberna)  4,  209  a  11 
cocila  3,  496  a  9 
cocodia  3,  553  a  12 
codion  3,  540  a  2 

coel  chomae  (intestina;  keltisch)  4,  175  a  14 
couartri  (opitergiiim)  4,  206  a  11 
coffiam  (tiara)  4,  342  a  8 
cofna  (glaucus)  3,  84  a  12 
cogniueo  4,  114  a  5 
colaconia  3,  584  a  20 
colenela  (origanum)  3,  482  a  9 
coli  (blandona)  3,  478  a  21 
colinus  3,  666  a  3 
collaza  (congesta)  4,  390,  5 
collirio  3,  717  a  16 
colona  3,  516  a  9 
colophonia  3,  538  a  8 
colos  3,  582  a  19 
columbaria  3,  528  a  1 
colus  3,  315  a  11 
cometra  4,  184  a  13 
comstidi  (scamate)  2,  12  a  28 
conas  3,  430  a  11 
concinnalis  3,  577  a  10 
concordia  3,  527  a  4 
concuo  (cuculus)  3,  463  a  2 
condimeus  3,  348  a  3 
condisum  3,  539  a  22 
conela  (puleium  maius)  3,  476  a  27 
confus  4,  184  a  14 
conium  3,  315  a  8 
conquinisium  3,  679  a  17 
contignum  4,  114  a  14 
conuassassem  4,  200  a  2 
conuuagas  (conabila)  2,  13  a  6 
copernic  (meu)  3,  562  a  3 
copitnik  (azara  bacara ;  polnisch)  3,  523  a  11 


copr  (anetum;  polnisch)  3,  523  a  15 

copriui  (acantum;  polnisch)  3,  524  a  10 

cor  (cardian)  4,  198  a  2 

corbos  (qualos)  2,  625  a  4 

cordiaciis  4,  108  a  11 

cornyurma  (cocciis)  1,  489  a  2 

Corona  3,  430  a  11 

Corona  regis  3,  530  a  21 

coronide  (corollarium)  4,  199  a  15 

corriola  3,  554  a  11 

cortauisas  3,  622  a  11 

cortex  bunne  3,  538  a7 

cortina  4,  49  a  15 

coscirila  (palumpos)  4,  356  a  12 

cospas  (commissuras)  1,  460  a  3 

cossa  3,  667  a  1 

cosumatio  solim  (uindemia)  4,  108  a  26 

cotani  (cidoni)  1,  575  a  1 

cotibula  3,  348  a  1 

cotula  fetida  3,  526  a  28.  527  a  12.  539  a5 

couhann  (caux;  keltisch)  4,  478,  14 

coz  (merula;  cechisch)  3,  354  a  8 

cozifit  .t.  (conturbat)  4,  136  a  16 

cozumber,  kozumbriura  4,  67  a  27.  370  a  6 

kpemactpa  (panarium)  4,  118  a  26 

kra  (lien)  3,  74  a  15 

crama  3,  496  a  4 

cramailas  3,  11  a  15 

cramula  3,  358  a  12 

cramula  4,  50  a  4 

kranichschnabel  3,  518  a  3 

crasona  4,  198  a  12 

crassium  3,  580  a  1 

crassula    maior,   minor   3,   527  a  23.    539 

a  25.  552  a  12 
crassula  uermicularis  3,  528  a  5 
creagrastus  4,  138  a  8 
creb  (Cucurbita)  3,  519  a  6 
creducula  3,  672  a  4 
creso  (clisco)  3,  297  a  8 
cretinus  panis  3,  507  a  6 
cridu  (scaturirent)  1,  298  a  14 
crispila,  crispula  3,  540  a  4.  553  a  3 
cristiana  3,  402  a  2.  568  a  19 
criumke  (uinca)  3,  546  a  5 
^rocon  (corrugo)  4,  200  a  4 
crocon  (toros)  2,  718  a  14 
crocus  3,  527  a  7 
krollo  3,  559  a  17 
crominum  3,  539  a  12 
cronica  3,  528  a  2 

49* 


740 


Register 


cronna  4,  50  a  22 

cronpech  (placentc)  2,  325  a  1 

crufe  1,  430  a  10 

crumene  3,  381   a  iO 

crüsül  (criicibulum)  3,  377  a  4 

crutte  (ganno)  4,  358  a  2 

crux  Christi  3,  520  a  27 

c^o&ia  (origanura)  3,  589  a  8 

cuba  (cymba)  2,  716  a  19 

cubebe  3,  527  a  18 

cuculo  panis  3,  487  a  34 

kudel  (gurgustium)  3,  718  a  24 

ciidele  3,  369  a  18 

cula  3,  448  a  16 

cultatorium  3,  375  a  10 

cunchin  2,  378  a  6.  4,  51  a  10 

cunder  (emulator)  1,  368  a  2 

kuninguesof  (curtis)  3,  686  a  10 

cunuuer  (internat)  4,  326  a  1 

cuphia  (reticulum)  2,  347  a  14.  s.  coffiam 

cupula  3,  310  a  4 

curhizhus  (cucumeris)  4,  364  a  10 

curcilla  (opilago)  4,  118  a  11.  174  a  2 

curmuro  1,  296  a  19 

currum  3,  677  a  14 

cursumhor  4,  67  a  27 

cuscuta  3,  527  a  8.  538  a  15 

kutenlaticJi  (ungula  caballina)  3,  518  a  10 

cutina  4,  200  a  7 

cutina  (lanugo)  3,  489  a  10 

czgiredo  rotal  . .  2,  752  a  16 

dahi  (ebitudo  sensus)  2,  321  a  4 

dactüi  3,  528  a  19 

daffinida  3,  554  a  19 

damasonium  3,  554  a  18 

dampnidom  3,  528  a  20 

dampnileon  3,  528  a  21 

dana  stantum  (distabimus)  4,  222  a  1 

dard  (serotinus),  darda(lenta)  1,  314  a6.  2, 

592  a  3 
dardana  3,  528  a  18 
daucus  3,  540  a  12.  554  a  15 
dazfahz  (inuidit)  2,  720  a  5 
deapis  3,  11  a  23 
^Qjßadun  (lauacris)  2,  429  a  21 
decerta  3,  581  a  1.  vgl.  4,  361  a  2 
defixie  4,  185  a  11 
degallinatio  4,  52  a  27 
deggen  (principiis)  2,  612  a  7 
deindihet  1,  740  a  3 


dcypa  uä.  (presidium)  4,  88  a  28 

delet  hnabot  1,  591  a  1 

dematan  3,  540  a  13 

demetria  3,  554  a  17 

demgras  (gramen)  3,  589  a  10 

dentascen  (tucceta)  3,  372  a  14 

deotia  3,  5  a  10  [vgl.  Kögel  LG  1,  2,  442] 

deperdulus  4,  185  a  12 

deponere  3,  7  a  3 

desenta  (fragosam)  4,  338  a  5 

destrum  3,  350  a  15 

deurus  3,  11  a  2 

deusinus  (Liberi)  1,  297  a  6 

deuuizon   1,  415  a  8 

deuito   (digero)  3,  316  a  6 

dia  trion  pepereon  4,  368  a  10 

diacalamentis,  diacalamentum  3,  723.  4,368 

a  9 
diahels  (triatha)  3,  516  a  2 
diadema  3,  555  a  1 
diamerri  3,  540  a  13 
diaspoliton  4,  368  a  11 
diauatus  4,  362  a  15 
dieanin  (eadem)  1,  310  a  15 
diese  (hec)  2,  36  a  2 

diHolzi,  distozl  (alchion)  4,  31  a  3.  129,  45 
dinc,  dine  (femur  uirginis)  1,  481  a  1 
diodela  3,  554  a  14 
dioliteri  3,  528  a  16 
dionisia  3,  528  a  22 
dipsacos  3,  487  a  29 
diptamus  3,  540  a  11 
disci  (fercula)  2,  471   a  13 
discopella  3,  555  a  2 
distitum  hordeum  3,  200  a  1 
distozl  s.  diHolzi 
diu  mina  (scapestan)  3,  491  a  9 
diurnales  4,  201  a  3 
doalca,  doalta  3,  583  a  3 
dolet  (parturit)  1,  759  a  7 
dolo  (uada)  3,  472  a  18 
doma  3,  583  a  4   [falsch  erklärt,    s.   Coli. 

Salem.  4,  258  herbam  domam,  idest  tana- 

cetam  agrestem] 
domilot  (circumtonat)   2,   42  a   16,   vgl.  4, 

625,  5 
Domnonia  3,  610  a  4  [s.  Aldhelm  106,  4:= 

Jaffe  Bibl.  3,  38  v.  5] 
doniclin  (erodium)  3,  458  a  8 
dopfugul  (mergulum)  1,  340  a  13 
dorcadion  3,  487  a  24 


5.  Besprochene  Worte 


741 


dormitilla  3,  519  a  12 

doiinirz  3,  402  a  12 

dra  4,  368  a  6 

drabilis  3,  689  a  5.  s.  argus 

draca  (dracaena)  2,  369  a  8 

draehanellus  3,  174  a  10 

dracho  3,  302  a  1 

draga,  dragcl  (toscolana)  3,  567  a  19 

dragagantum  3,  487  a  26 

dragantum  3,  515*  a  6.  528  a  15 

draguntea  3,  540  a  10.  555  a  4 

drappiini  3,  498  a  6 

dredum  (lineolis)  2,  597  a  34 

drep  (fornice)  2,  597  a  7 

drieide  3,  487  a  14 

driorteris  3,  487  a  27 

driun  3,  399  a  1 

drizo  (megio)  3,  504  a  1 

drosezloto  (polnisch)  3,  555  a  5 

drugo  (sperare)  4,  265  a  2 

du  . .  .  (coniungere)  1,  564  a  9 

diiaframma  3,  75  a  7 

dubpa  (turbo)  4,  210  a  2 

ducetiim  3,  616  a  9 

dudistel  (paliurus)  3,  386  a  5 

duga  3,  400  a  9 

duisunt  (purpurei)  2,  543  a  4 

dulcol  (trieris)  3,  370  a  7 

dumeles  (tympana)  1,  445  a  8 

dun  (furfum),    dünne  (lapides  onichinos)  1, 

320  a  2.  460  a  5.  2,  716  a  8 
duppa  (tyrones)  4,  320  a  5,  vgl.  619,  40 
duriseslizi  3,  605  a  11 
durmer  (burdo)  4,  480,  17 
duro  (bifori)  2,  500  a  6 
durriplata  (gramen)  3,  474  a  10 

ead  s.  aad 

ebat  (esca)  3,  541  a  2 

ebenim  (iristitia)  4,  73  a  1 

eber  2,  349  a  9 

ebihou  (pratum)  3,  666  a  5 

ebirdhring,  eburdnung   (oriona)  1,  496  a  6. 

2,  341  a  7 
eblü  (litio)  1,  382  a  15 
eburdnung  s.  ebirdhring 
ekosmon  3,  555  a  13 
ecostil  (acirum)  3,  633  a  23 
eder  (perceps)  4,  119  a  6 
edera  terrestris  3,  528  a  23 
edrü  (reliquias)  2,  622  a  2 


euenonuwes  (anatundis)  3,  470  a  7 

eger  (aquaria)  3,  373  a  16 

cgiturä  (riualis)  4,  208  a  6 

cgloga  3,  657  a  12 

cinkneht  (apparitor)  4,  196  a  9 

einuurdich  4,  208  a  1 

eiso  (pres)  4,  207  a  12 

cizzala  (galla)  3,  474  a  12 

claheshiit  s.  helahesuth 

elaxendix  3,  235  a  9 

elenelon  3,  528  a  28 

cJentboem  (gurgiilio)  3,  362  a  1 

elycopia  3,  555  a  18 

elifago,  elilisuagus  3,  486  a  11.  680  a  10 

elimosina  (agapas)  2,  146  a  8 

eliosmos  4,  185  a  16 

ella  4,  115  a  27 

elleborica  3,  555  a  9 

elmus  (cassis),  elmus  durus  (uena)  4,  344, 15 

eis  (alnus)  3,  720  a  8 

ematites  3,  528  a  24 

emina  3,  630  a  2 

emnulus  4,  345  a  8 

encliütiüf  (talarem)  2,  299  a  20 

encontilla  3,  522  a  10 

endilsterdarm  (longaon)  3,  75  a  6 

endiuia  3,  528  a  27.  555  a  10 

engelrinch  (uarix)  4,  193  a  25 

engitati  (efficientia)  2,  73  a  4 

enhuisi  (edis)  4,  201  a  8 

enna  (tubura)  3,  513  a  27 

enoston  3,  488  a  1 

eostura  3,  529  a  2 

epatica  3,  529  a  1 

epcridan  4,  228  a  9 

epentus  4,  201  a  6 

epistilium  4,  57  a  10 

epitimus  3,  488  a  2 

epsazin  4,  339  a  5 

eptafilon  3,  488  a  29 

epulitione  3,  600  a  7 

equimenta  3,  555  a  16 

er-  s.  auch  ar-  und  ir- 

eradia  4,  362  a  16 

erafolium  3,  556  a  7 

erbbr.m  4,  452,  32 

erbesip  3,  538  a  7 

ercularis  3,  555  a  12 

eresimum  4,  363  a  12 

Erictonius  4,  228  a  5     . 

erl  (heroicon)  4,  326  a  6 


742 


Register 


erline  (escaurus)  3,  84  a  14 

Ermanric  (Hcrminigeldus)  2,  257  a  1 

ermhoefj  (arm i IIa)   1,  407  a  7 

ermencufo  uä.  4,  57  a  30 

ermis  3,  4  a  15 

ermuati  (cruenta)  4,  5  a  2 

ernuz  (tuburca)  4,  218  a  5 

erobiiim  3,  529  a  5 

erorosa  (excruciata)  2,  557  a  2 

ersalai  4,  197  a  6 

er^/aZ  3,  558  a  12 

eri|6'awma  (herba  sauina)  3,  501  a  4 

erttüurz  (cardopia)  3,  528  a  6 

erundine  3,  555  a  18 

eruta  3,  585  a  3 

eruuolda  (de  salute  sua)  2,  610  a  5 

espan  (compascuus)  3,  117  a  11 

esilos  3,  10  a  17 

esprium  3,  541  a  6 

esula  3,  528  a  25.  556  a  1 

ethecas  4,  55  a  19 

etho  (conclaue)  2,  560  a  2 

ettewrz  4,  369  a  9 

etula  3,  679  a  15 

eupatorium  3,  520  a  2.  528  a  29 

eupopectina  3,  480  a  1 

euripus  2,  58  a  2 

exato  3,  524  a  4 

excon  (inten tione)  1,  716  a  14 

exedontiton  3,  299  a  12 

exibue  4,  141  a  10 

exsunga  3,  698  a  10 

exungia  4,  201  a  16 

exungilogia  3,  299  a  11 

exunguia  3,  498  a  14 

fabaria  3,  556  a  17 

facedla  (facem  pineam)  2,  724  a  12 

facihlit  (inspicat)  3,  220  a  5 

facis  zema  2,  69  a  5 

facit  glostat  1,  343  a  18 

facula  (teda)  2,  347  a  14 

fagrift  s.  unter  lo 

<^aia  uin  uä.  (secessum)  4,  96  a  16 

faidius  3,  300  a  6 

falet  (fimarium)  3,  721  a  16 

falsce  1,  764  a  3 

[fal]tetrum  3,  623  a  18 

fame  (acumine)  2,  205  a  12 

fanare  (cartallum)  1,  627  a  19 

fano  (medeor,  curo)  3,  247  a  17 


fantilia  (domuH  iufulata)  2,  555  a  5 

far-  H.  auch  fer- 

far  3,  557  a  11 

farathone  4,  60  a  21 

fardiola  3,  365  a  5 

varuelen  (pultes)  3,  357  a  6 

farohrun  (stibiura)  4,  209  a  1 

farra^cha  (exterminat)  2,  435  a  9 

fartalia  3,  616  a  11 

fascina  3,  718  a  15.  4,  202  a  1 

lassara  3,  470  a  15 

fasselas  3,  11  a  3 

fatarum  gentes   (Gelonus)   2,  641  a  4.    vgl. 

4,  524,  8 
fauata  3,  488  a  13 
fax  i  scara  3,  436  a  9.  661  a  8 
fecislun  (sitarciis)  1,  408  a  18 
facta  (asylum)  2,  662  a  14 
fedalis  3,  664  a  13 
fegedo  3,  616  a  12 
uelaisachl  (carnifex)  3,  186  a  4 
vella  (palla)  2,  522  a  3 
uellun  3,  393  a  1 
felmum  (cittis)  2,  12  a  19   [Napier  verweist 

auf  fylmenum  Wright-Wülker  204, 25  usw.] 
ueltisel  (onager)  3,  721  a  9 
fenudum  3,  662  a  5 
fer-  s.  auch  far- 

verhinch  (pilo;  hierher?)  3,  286  a  3 
uerderkenen  (exterininare)  4,  178  a  2 
fernula  3,  678  a  9 
ferranus  (eximius)  2,  157  a  1 
ferrat  3,  10  a  7 
ferrugo  3,  541  a  15 
ferunlust  (libido)  4,  149  a  2 
/er^ra  (gentiana)  3,  500  a  6 
ffinknf  (spermate)  4,  122  a  15 
fica  4,  186  a  7 
ficedula  3,  556  a  12 
fichwrze  (agrimonia)  3,  584  a  4 
^cior  (pedica)  1,  496  a  8 
fidra  (neruus)  3,  326  a  3 
fien  (ubere)  2,  4  a  1 
fifltera  4,  328  a  1 
figid  (iecoris)  1,  334  a  16 
figuli  .t.  (plastes)  4,  155  a  10 
fiil  (lima)  1,  590  a  26 
fila  (amula)  3,  349  a  7 
uilevart  (omasus)  3,  321  a  3 
uiligali  (effusio),   uüogeliho  (effuse)  2,  165 

a  10 


5.  Besprochene  Worte 


743 


filipendula  3,  529  a  9 

uiloycliho  s.  uiligali 

filtril  (sagum)  4,  178  a  5 

fiücliones  3,  620  a  0 

fiöix  3,  556  a  9 

ßrgingatä  (hibicum)  1,  496  a  19 

fisalidos  3,  541  a  20 

ßscker  (fiisciua)  3,  650  a  13 

fisceltiira  3,  443  a  12 

fistul  (cloace)  2,  153  a  2 

fistiüa  3,  473  a  24 

fithelathon  (ligatura  passe  uue)    4,  204   a  9 

ßzzelaz  (bicolor)  2,  709  a  4 

fknlkhp  (teuere)  1,  310  a  1 

flaigegellus  3,  2  a  7 

flamen  3,  557  a  4 

flaiiimula  3,  529  a  11.  556  a  10 

flaura  3,  557  a  3 

ßecchun  (commissuras)  4,  136  a  14 

vleh^elan  (pitacium)  3,  190  a  6 

flehtit  (uerberatrum)  4,  210  a  14 

fleotropia  3,  522  a  11 

flesc  cou  äil  (panus;  keltisch)  4,  175  a  16 

flescharna  (macellum)  3,  716  a  5 

flesmongere  (macellarius)  3,  716  a  6 

flycci  (perna)  1,  708  a  2 

flimmintez  (frementem)  2,  678  a  9 

fioda  (lacuna)  2,  746  a  15 

norula  3,  89  a  7 

flos  siricus  3,  529  a  10 

vloze  (saliuale)  3,  659  a  11 

fluica  (bipensa)  3,  683  a  1 

fluin  (iimenci)  2,  679  a  10 

flumi  3,  473  a  22 

ßuthel  (pinna)  3,  720  a  11 

fluides  4,  63  a  21 

fnachi  1,  376  a  6 

fogai<^^  (musina)  3,  475  a  34 

foieh,    uoich   (uespa;  keltisch)   4,  108  a  18. 

176  a  2 
foligera  (phillira)  4,  155  a  4 
foliotropia  3,  500  a  1.  517  a  1 
folium  3,  557  a  2 
foUus  4,  202  a  9 
fols  3,  330  a  12 
folu  3,  488  a  18 
fontana  2,  14  a  7 
forahendi  (dextralia)  4,  200  a  15 
iorastelli  (constipatio)  4,  200  a  8 
/oriex  3,  678  a  17 
forinizzi  (formella  casei)  1,  407  a  25 


fonnoiis  4,  237  a  6 

füiiniceutria  3,  238   a  11 

uorserit  (rcpaguhim)  3,  721  a  17 

vorzaichen  (pastoforia)  4,  212  a  5 

frac'ia  3,  557  a  6 

fravarer  (piocax)  4,  89  a  11 

fijigaria  3,  541   a  13 

fraginiis  4,  64  a  23 

fragitidas  4,  64  a  21 

fralakti  (orbati)  2,  618  a  14 

framboses  3,  574  a  10 

frasca  3,  352  a  4 

frauulum  3,  556  a  15 

fraxini  fructus,  semen  3,  560  a  10 

fiaxinus  3,  557  a  9 

frazari  (temerari)  2,  201  a  2 

freisa  (faba)  3,  111  a  10 

vresme  (antracas)  3,  598  a  5 

fribula  (fictüia)  3,  263  a  5 

fridaria  4,  202  a  6 

frideles  öga  3,  403  a  12 

fridlind  (sorbiciunculas)  4,  200  a  13 

frigdola  3,  357  a  7 

frigeso  (thogorma)  4,  102  a  1.  163  a  3 

fritico  1,  357  a  18 

frondispicium  3,  721  a  14 

urüde  (ueteranus)  3,  385  a  11 

frusarius  4,  186  a  17 

ftrihctrat  (auguria  faciunt)  1,  589  a  5 

fu  3,  529  a  13 

fucarium  3,  718  a  8 

fucurascit  (notabit)  2,  498  a  2 

fugles  haene  (uiciam)  1,  590  a  8 

fulfules  3,  557  a  1 

fulfulesiat  3,  541  a  17 

fullae  (paliums)  1,  590  a  22 

fulochon  (sensim)  2,  47  a  3 

fulosa  3,  680  a  2 

fulsa  3,  556  a  11 

fumus  terre  3,  529  a  7 

fuuna  (torte  sete)  2,  497  a  37 

furca  2,  554  a  7.  4,  200  a  5 

furigizunantar  (proripiens)  4,  26  a  9 

furiuurdio  i  furiuurftio   (uicarius)  4,   211 

a  5 
furnache  (furnax)  3,  10  a  14 
furuseonet  (uersaret)  2,  234  a  2 
fuso  (fuscus)  1,  559  a  3 
fussina  4,  67  a  2 

gäbata  (parapsis)  1,  721  a  2 


744 


Register 


(jahär,  gaholrind  (circiiio)  1,  oOO  a  '.',2 

j^ubulas  (lurcart)  2,  700  a  IG 

gaesuope  (poripsima)  2,  596  a  0 

gägal  (palatum)  2,  588  a  3 

yagelris  (niirtus)  3,  720  a  7 

gaha  ;j,  28G  a  0 

gaia  (larus)  1,  355  a  5.  4,  250  a  3 

gaila  (uoluptas  uentris)  2,  40  a  6 

galanga  3,  529  a  14.  4,  3G7  a  1 

galbanum  3,  558  a  8 

gal(:^rus  3,  698  a  10 

galicienstein  (uitreolum)  3,  568  a  16 

galla  (cetisonfacis)  3,  487  a  2 

gallatite  (titimalla)  3,  484  a  23 

galli  pes  3,  474  a  5 

gallitricum  3,  558  a  7 

gamandre  (camitrius)  3,  471  a  21 

ganno  4,  358  a  2 

ganvvizze  (cauillatio)  4,  45  a  8 

gapulum  4,  67  a  19 

garau\ciorum  (expeditorum)  1,  357  a  11 

gardineris  (Gothi)  2,  19  a  9 

garedium  4,  202  a  19 

gariofilata  3,  526  a  16.  557  a  13 

gariofili  3,  529  a  15 

gaiTum  4,  67  a  22 

garstich  (rancidum)  4,  682,  23 

karuur  (olus)  4,  10  a  12 

gazumber  4,  67  a  27 

gazza  3,  634  a  2 

kipand  (effigies)  1,  588  a  1 

gipparre  (excellentiores)  2,  154  a  3 

geberthan  (triuisse)  2,  720  a  1 

gehyraet  (umecta)  1,  708  a  3 

gibostrago  (apagesis)  4,  34  a  12 

giböt  4,  299  a  18 

gibraechi,  gebrech  (catarrum)  4,  198  a  13 

Jcipurtü  (anaglifa)  4,  223  a  4 

cichebites  (inflatum)  2,  679  a  8 

gichelasonoter  (caligatus)  4,  42  a  17 

gichrumne  (flaccentia)  1,  590  a  3 

geclerun  (mammis)  2,  716  a  17 

gedena  (uultus)  3,  430  a  9 

gidropigzari  (conpluuium)  3,  684  a  12 

gidvvorin  (intriuerat)  4,  171  a  1 

geeil  (elatus)  3,  5  a  2 

gevelech  X  (strues)  4,  161  a  5 

geferos  (lac)  4,  365  a  9 

kiflittan  (mulcetur)  2,  349  a  3 

kefriemt  (consertum)  2,  695  a  13 

gegenta  (pedissequis)  2,  597  a  3 


gigetun  (capiKtriH)  4,  43  a  19 

gogiiic,  gcgtii  uä.  (ex  latere)  1,  0G2  a  1 

kiheluuan  (rcHpirarej  4,  26  a  18 

geile  (corona  regis)  3,  530  a  21 

gcima  (fath)  4,  142  a  9 

gel  greffe  (pugillus)  3,  362  a  1 1 

kelahere  s.  unter  c 

gelandan  (fratres)  3,  423  a  7 

gelaste  (genimen)  4,  238  a  23 

^eZe  suertele  3,  524  a  24 

giledi^^nodien  (feriatis)  1,  296  a  8 

gelisia  3,  558  a  2 

gilouroth  1,  322  a  23 

kemilstes  vuines  (sape)  2,  23  a  2 

genciana  3,  529  a  19 

genealis  4,  144  a  12 

genesca  3,  529  a  16 

geneste  3,  320  a  1 

kineztas  (affectate)  2,  25  a  1 

geni  it  (renuit)  2,  86  a  8 

gensuid  (amara  uitis)  4,  314  a  6 

kinutta  (coagitatam)  1,  727  a  21 

geometrix  4,  356  a  7 

geroe  (riui  aggerum)  1,  589  a  18 

gergenna  4,  202  a  22 

gerig  (murena)  4,  205  a  13 

geris  (notis)  2,  458  a  2 

geron  3,  557  a  14 

gersa  (psimithium)  4,  362  a  20 

geruella  4,  68  a  13 

kirugilon  (componere)  2,  677  a  2 

gesaide,   geszhide  (lasciua)  2,  720  a  2 

geseria  (akraton)  4,  179  a  8 

^^■sigillatum  (formatum)  2,  84  a  12 

gisihtscepi  (coniugium)  4,  290  a  13 

gesis  4,  362  a  18 

gisistit  melo  (polenta)  1,  375  a  3 

gesprinode  (arbustum)  3,  352  a  6 

kesrita  (ingeneraui)  4,  329  a  7 

gesta  (felibon)  3,  488  a  17 

kfsuffe  (coetus  clericorum)  1,  790  a  21 

gäsunka  (condemnacione)  1,  758  a  10 

geszhide  s.  gesaide 

getfugla  (merula)  3,  458  a  13.  723 

githrenne  (tortum)  1,  382  a  13 

gitiuht  (stips)  1,  338  a  15 

getoti  .t.  (letus)  4,  148  a  21 

getunthe  (canini)  3,  430  a  14 

givvanch  (isquibula)  3,  585  a  16 

geuiif  (furtunam)  2,  597  a  19 

kiuuontolata  (mutuam)  4,  6  a  2 


5.  Besprochene  Worte 


745 


gezi  (proniptum  uidens)  1,  449  a  12 
gezuwich  (suppollex)  4,  IGl    u  8 
gflf.id  (nirit^)  2,  767  a  1 
gibhe  2,  634  a  3 
gyccae  (prorigo)  2,  597  a  1 
gycer  (iiigores)  2,  597  a  17 
gildigrasun  (hohis  agrestc)  3,  501  u  11 
gillistr  (uiscus)  3,  431  a  15 
gillit  (raiitiet)  1,  334  a  20 
kingen  (sequor)  1,  772  a  5 
gyppcrostim  ordiu  2,  65  a  3 
gipsus  3,  529  a  17 
gira  solis  3,  558  a  4 
girada  3,  480  a  20 
girbe  (gyrgillus)  4,  186  a  23 
girol  3,  403  a  1 
girst  (astricia)  4,  362  a  11 
gistaldi,  -ii  s.  kastaldis 
git  (redolet)  2,  538  a  5 
gitege  (sario)  4,  217  a  6 
githwrz  (dictannum)  3,  554  a  14 
gladione  3,  604  a  10 
glandona  3,  516  a  14 
glanista  (moUissima)  2,  681  a  1 
glasa  (glaucus)  2,  716  a  9 
glegekrut  (illirica)  3,  51  a  12 
gleia  (consulta)  3,  519  a  5 
gier  (gummi)  1,  319  a  12 
glethni  (castrimargi.i ;  keltisch)  4,  478,  13 
gleton  (glis)  4,  195  a  4 
glient  (pipant)  2,  12  a  6 
glomer  3,  627  a  9 
gluma  3,  657  a  13 
godego  rapano  4,  442,  19 
golena  3,  542  a  1 
gont  4,  69  a  20 
gosne  (dracca)  3,  362  a  12 
cozast  (colas)  4,  369  a  16 
gozo  (linter)  2,  620  a  13 
gozze  (penula)  3,  630  a  3 
graciosa  3,  558  a  6 
graf  (stilo)  2,  69  a  6 
grafu  (scalpellum)  4,  159  a  4 
grammala  4,  69  a  26 
grana  solis  3,  529  a  20 
gratus  4,  245  a  9 
grebline  (cerula)  2,  351  a  6 
greuinc  (melos)  3,  721  a  12 
grenezce  (usnea)  3,  568  a  18 
grennat  (mutiet)  1,  334  a  19 
grestti  (exacerbatione)  1,  782  a  9 
Althochdeutsche  glossen  IV. 


greunt  (glarea)  2,  12  a  7.  s.  griente 

grezenach  (sarnieiituin)  3,  327  a  3 

griente  (argillosa  terra)  1,  404  a  1 

krillosi  (papilio)  1,  801  a  13 

grimo  (inusciis)  4,  245  a  4 

grimpo  (gobio)  4,  245  a  6 

grint  (chclidouia)  3,  587  a  6 

grist,  grost  (cartillago)  1,  497  a  3 

griusniun  (micam)  2,  589  a  3 

grongius  3,  720  a  9 

grosi  s.  grist 

grunnus  3,  356  a  3 

grunziga  (toriios)    2,  Gl  a  32    [wenn  nicht 

gremziga  gemeint  warj 
grunzopa  (cartillago)  4,  124  a  5 
gruon  (parapsis)  1,  717  a  20 
giibellas  4,  70  a  2 
gubrunes  3,  6  a  12 
guffa  2,  759  a  26 
gugernabes  3,  4  a  6 
guila  2,  87  a  2 
guilae,  guille  4,  318  a  11 
guluium  3,  12  a  10 
gumdlimt  (plectas)  1,  429  a  6 
gumma  cedri  3,  529  a  18 
gummi  arabicum  3,  542   a  3 
gumst  .t.  (senatus)  4,  159  a  13 
gundercha  (furfuga)  3,  474  a  1 
gund^  (gamandrea)  3,  529  a  21 
gwnge  (ictu)  4,  339  a  8 
gurgustium  3,  369  a  13 
gurlät  (fussar)  3,  275  a  8 
curti  (cinge)  3,  10  a  5 
gurze  (gruellum)  3,  217  a  4 
guarance  (sandis)  4,  228  a  1 
guelch  (strabones;  keltisch)  4,  497,  19 

h  po.  Aleph  3,  53  a  3 

hab  (concc)  2,  465  a  9 

hoher same  (sanguinaria)  3,  531  a  17 

haddömiga  (strigia)  4,  209  a  2 

hädswäpe  3,  423  a  9.  s.  herdusuepe 

haetas  (mitras)  2,  341  a  12 

hahamuodar  4,  341  a  7 

haho  (carpentus)  3,  657  a  4 

halana  (secundarum)  4,  259  a  12 

halebirie  (populus)  2,  718  a  5 

halsetha,    halsyeta   (capitium)    1,  335   a  4. 

496  a  16 
halstan,    halstun   (coIKridam)    1,  342   a  4. 

414  a  8 

50 


74G 


Regibter 


halte  (cupla)  .'i,  fJ  1 1   a  0 

hamffa  J,  727  a   11 

hamila  (Batirion)  '.i,  588  a  8 

hana[)  3,  Jl  a  13 

hanhe,  licht  (tynius)  4,   103  a  2 

haninchamp  (hciaclea)  3,  474  a  13 

hanit  {hanit?  clis)  3,  687  a  2 

harleduadum  (licium)  3,  502  a  2() 

/mro  (sagma)  3,  624  a   11 

harrea  (manilc)  3,  658  a  7 

harrunga  (arra  bona)  4,  236  a  11 

hartJnethere  (uiscera)  3,  431  a  16 

hase  zoze  (lapaciura)  4,  187  a  18 

hasye,  haue  uä.  (aerii)  1,  488  a  7 

hatenta  (insequuntur)  2,  170  a  15 

haue  s.  hasye 

hcel,  heil  3,  558  a  16 

hehernum  (choncis)  2,  356  a  1 

hebirzan  (orix)  3,  305  a  2 

hebuhen,  hepuhen  (simias)  1,  430  a  13 

hecholstain  (acirum)  3,  679  a  2 

heuild  (licium)  2,  725  a  2 

/*e^#e  (manticum)  3,  503  a  14 

heht  s.  hanhe 

heidldl  (ramnum)  3,  507  a  22 

heil  s.  hcel 

heilhopitro  (hermodactilica)  3,  474  a  14 

heirhezwurz  (sparga)    3,  477  a  8.    4,  361  a 

17 
helahesuth,  elaheshüt  (elefantia)  3,  235  a  8 
heiig  eher  e  (acer)  3,  521  a  14 
hellig,  {be)helligen  4,  26  a  18 
helmiis  (cassis)  4,  342  a  7 
heluu  (linia)  4,  204  a  11 
hemer  (aconita)  3,  584  a  6 
hencolla  (satiircia)  4,  370  a  2 
Äenc^Ä  3,  288  a  13 
hera  (tragis)  4,  356  a  10 
Äera^  (fores)  1,  382  a  10 
herba  bona  3,  558  a  15 
herba  graminis  3,  585  a  14 
herba  planea  3,  553  a  13 
herba  Ruberti  3,  558  a  11 
herba  sancti  lohannis  3,  529  a  23 
herba  sancti  Petri  3,  542  a  8 
herba  thuris  3,  529  a  22 
herba  uenenata  3,  585  a  13 
herba  uenti  3,  541  a  7 
herbalare  (uiridarium)  2,  686  a  1 
herden  (insecuntur)  2,  240  a  6 
herdun  (stuppa)  1,  382  a  12 


hcrdusuepe  (pronuba)  2,  341  a  10 

heres  2,  680  a  13 

heridoht  (ululate)  1,  623  a  4 

hormalda  3,  585  a  12 

hennion  3,  488  a  28 

hertprat  (ordiolus)  3,  476  a  21 

hertomlehan  (mutuo)  4,  220  a  8 

hertwzt  (herbam  cinarem)  4,  360  a  12 

hesbura  3,  585  a  5 

hesco  3,  241  a  11 

hestando  1,  723  a  3 

hestiuis  (edicionis)  2,  596  a  23 

hctenezela  4,  369  a  6 

heterbulbum  (batrachion)  3,  199  a  4 

heuuanti  2,  561  a  11 

hezunstein  (calculum)  2,  220  a  9 

hidpropecis  3,  6  a  1 

hieealm  (lora)  4,  188  a  8 

hiena,  hiene  (ansa)  3,  223  a  5 

hila  3,  630  a  17 

hylare  (millago)  3,  84  a  11 

hilta  4,  228  a  11 

hiluis  3,  668  a  9 

himelwiz  (primula  ueris)  3,  531  a  10 

himila  3,  488  a  26 

himilheta  (ierobotana)  3,  474  a  23 

himilinc  (peucidanum)  3,  506  a  27 

hinauart  (passim)  4,  11  a  4 

hinc  (idoli,  hie)  2,  594  a  4 

hindilape  (ambrosia)  4,  179  a  6 

hinnaphus  3,  642  a  19 

hynona  (sternutatio)  1,  497  a  15 

hio  puri  (non  liquidi)  2,  632  a  16 

hirnfell  (menica)  3,  177  a  3 

hyrthe  (pugil)  4,  90  a  11 

hiuuig  fustibist  1,  298  a  1 

hlibas  (lunulas)  1,  589  a  7 

hliuningos  (passeres)  4,  288  a  15 

hlus  (carectum)  4,  200  a  11 

hochrippe  3,  605  a  12 

hodeladike  (personatia)  3,  719  a  21 

hohero  puuuri  (alto)  2,  163  a  18 

holmo  (giis)  4,  202  a  23 

homme  (puplites)  2,  597  a  32 

homo'4,  118  a  18 

honlim  (bitumen)  2,  428  a  16 

höre  (extimum)  2,  488  a  4 

horrei  .i.  liberi  1,  303  a  11 

horreder  (atrox)  4,  132  a  6 

hososcuoha  (ficones)  3,  619  a  5 

hosotra.  3,  651  a  14 


I 


5.  Besprochene  Worte 


747 


hotino  (porphirio)   1,  207  u  11 

hranca  (uitis  alba)  3,  471  a  12 

hrim  (pruin^)  1,  334  a  21 

hringan  (fibulas)  1,  335  a  2.  375  a  5 

hrotilesteinc  (sinopide)  1,  625  a  5 

huho  3,  391  a  14.  s.  vho 

hufta  (uigilia  matutina)  4,  211  a  4 

huht  (tergum)  4,  209  a  13 

hulisti  (palathis)  4,  224  a  2 

hulzere  (adulator)  4,  177  a  5 

hundei>hJomc  (antemim)  3,  594  a  10 

hungeblmno  (ligiistra)  3,  481  a  10 

huntsra  (bcdullacia)  3,  486  a  10 

huntestropho  (ampcUus)  4,  357  a  8 

huntvaz  (cantabrum)  3,  614  a  18 

hvop  (circiilus)  3,  389  a  1 

hurde  (liburna)  3,  639  a  11 

husaluurz  (balbutium)  3,  517  a  2 

husan  4,  294  a  16  u.  nachtr.  s.  708 

ÄM^-fluxiis  (elimies)  4,  229  a  18 

huuelspcepersa ,  huuel   scopse  (proniiba)  3, 

423  a  9 
huuormcorn  (uermiculus)  1,  589  a  3 

iacea  3,  530  a  6 

iacea  nigra  3,  559  a  7 

iactarida  4,  215  a  11 

iacusticus  3,  489  a  1 

iansa  3,  651  a  19 

iansas  (scutras)  1,  298  a  9 

iarus  3,  530  a  4.  559  a  10 

iaspi&  (exentera)  1,  475  a  4 

iater  (pectus)  3,  682  a  11  [ist  entstellt  und 
misverständüch  aufgelöst  aus  lat  =  latine : 
thorax  grece,  latine  pectus,  die  der  Schreiber 
für  zwei  selbständige  gll.  nahm ,  gehören 
also  zusammen] 

iatin  (capistris)  2,  640  a  3 

ibisca  3,  474  a  25 

ibris  3,  446  a  1 

idalia  3,  488  a  28 

idede  (tetrahit)  3,  545  a  15 

idem  (gener)  3,  364  a  2 

idraohte  1,  322  a  25 

idrig  (rumen)  3,  722  a  6 

ydum  3,  328  a  7 

iegere  (mathematicus)  3,  381  a  20 

ienun  (rigoris)  2,  17  a  1 

iere  (lascinia)  3,  389  a  6 

igrida  3,  524  a  9 

ygriola  3,  534  a  9 


illanchent  2,  327  a  5.  vgl.  aber  4,  444,  3 

yluccus  3,  445  a  10.  723 

ymaeti  (obrizuin)  1,  496  a  15 

inibricus  3,  453  a  9 

imbus  3,  277  a  7 

iraei  3,  542  a  10 

imo  4,  3  a  12 

implenus  3,  11  a  16 

in  (=:  inu)  3,  12  a  4 

ynaca  (colubcr)  1,  496  a  13 

incastratura  4,  203  a  14 

inchilen  (occasione)  2,  149  a  15 

incosta  (inepta)  2,  551  a  2 

inet  (incaustum)  3,  382  a  9 

incubas  4,  71  a  27 

indigcrit  (uomit)  2,  554  a  2 

indinta  (intrange)  3,  10  a  4 

inevveiz  1,  473  a  2 

infandera  2,  724  a  9 

inuogel  3,  29  a  10 

inforibus  uistiloth  4,  72  a  8 

inf raget  (consuluit)  2,  84  a  10 

Inf  riet  (alget)  4,  31  a  12 

ingar  3,  501  a  23 

ingebutden  3,  400  a  5 

inibita  (commendabat)  2,  357  a  2 

inlidnint  (frangunt)  2,  481  a  8 

innannorum  1,  496  a  10 

innerone  (misterium)  1,  763  a  1 

Innfliisz  (Aenus)  4,  30  a  6 

innuolu  3,  9  a  6 

inpostatura  4,  203  a  6 

inrif  (intestinum)  3,  722  a  7 

insalta  (replicauit)  1,  357  a  10 

inscilla  4,  203  a  12 

instagen  (deponere)  3,  7  a  3 

instilber  (atropasta)  3,  524  a  17 

intrange  3,  10  a  3 

intrepietan  (subsaltare)  2,  597  a  26 

intuba  3,  559  a  1 

intueren  (resoluo)  2,  653  a  5 

ioli  (palatum)  2,  487  a  11 

louis  barba  3,  542  a  11 

ipia  3,  542  a  14 

ipoquistidos  3,  559  a  11 

vjioTVJioosov  2,  322  a  13 

ir-  s.  auch  ar-  und  er- 

:  ira  .t.  (culmen)  4,  138  a  19 

irificilis  3,  480  a  21 

iringes  uuec  (uia  secta).2,  341  a  8 

iringus  3,  481  a  2 

50* 


748 


Register 


irünetan  (acucbant)  2,  3  a  17 

ins  3,  530  a  2 

yrnia  3,  642  a  20 

irreiht  4,  309  a  14 

irr  in  (nascere)  2,  081  a  3 

irvuortint  (produnt  leto)  4,  337  a  7 

irws  3,  471  a  5 

ysendeke  (uertipedum)  3,  508  a  7 

ysmcrcna  3,  83  a  10 

isophagus  3,  75  a  3 

isquibula  3,  585  a  10 

itumbon  (resipio)  3,  250  a  2 

ituisan  (gemini)  2,  718  a  11 

iu  3,  530  a  3.  (iarent)  3,  409  a  14 

iua  3,  474  a  20 

iuliana  3,  559  a  12 

iungun  4,  247  a  10 

iurfade  (recipiendo)  2,  239  a  13 

iur sende  (ringens)  2,  12  a  15 

iusen  (antecenia)  4,  179  a  7 

iustitium  3,  002  a  0 

yuula  3,  391  a  13 

iuvsticum  3,  005  a  1 

ixon  3,  073  a  12 

i;coyc  2,  322  a  12 

labal  (canabus)  3,  479  a  3 

labarum  2,  528  a  17 

laberna  3,  078  a  5 

labium  Ueneris  3,  500  a  7 

lahma  (scena)  4,  343  a  0 

labrum  Ueneris  3,  542  a  15 

lacisca  3,  070  a  1 

lactarides  3,  500  a  3 

lactrica  3,  517  a  5 

lactucella  3,  500  a  4 

laculus  4,  187  a  14 

lagum  (splendidum)  1,  502  a  12 

lahion  (chillon)  3,  312  a  19 

lambrusca  (spuria  uitulamina)  1,  554  a  15 

lamnea  4,  204  a  4 

lampaionus  4,  305  a  1 

lana  cussim  3,  020  a  1 

lanaria  3,  481  a  8 

lanecolata  3,  475  a  11 

langenna  (sterculum)  2,  481  a  4 

langescie  (radii)  2,  031  a  10 

langite  (conpingite)  1,  323  a  2 

lantinum  3,  049  a  5 

lanugo  3,  510  a  8 

lapacium  3,  500  a  5 


lapella  (quinocloßa)  4,  91  a  10 

lapis  lazuli  3,  559  a  24 

lappa  (gliß)  2,  370  a  2 

lappa  conuersa  3,  475  a  8 

lappa  inuersa  3,  542  a  19 

lappacium  acutum  3,  542  a  20 

lappara  (abdumen)  4,  594,  42  [=zXajidQa\ 

laquiricia  3,  530  a  8 

lara  (uiolaria)  2,  019  a  5 

lares  3,  407  a  20 

laris  3,  080  a  17 

larvare  .t.  (pellicio)  4,  154  a  13 

lasanus  3,  023  a  3 

lascinia  3,  389  a  6 

lastura  (inficiatrix)  2,  595  a  9 

latich  (cameactis)  3,  480  a  37 

latro  (catinum)  4,  594,  32 

latza  (tigna)  3,  083  a  12 

lauendula  (balsamita)  3,  478  a  23 

laurentiana  3,  580  a  1 

laureola  3,  524  a  22.  530   a   9.   542  a   18. 

559  a  20 
laurus  3,  559  a  23 
lauuit  4,  338  a  7 
lebdceloccas  (cirri)  3,  430  a  0 
leher  (scirpus)  1,  490  a  5 
Über  stein  (leoperina)  3,  489  a  13.  502  a  10 
lebra  (sarua)  4,  122  a  1 
lectisterina  3,  024  a  1 
lectro  (elato)  2,  171  a  7 
ledirkalc  (ambustum)  3,  535  a  8 
lefihevil  (fermentum)  3,  015  a  2 
Ze^.r/e,    legget   (tornaturas ,    commissuras)    1, 

429  a  3.  400  a  2 
Ze/i5C  (corium)  3,  004  a  8 
lehscha  (papirus)  4,  330  a  3 
leichalmo  3,  448  a  15 
leissup  (lupopectina)  3,  477  a  8.  4,  359  a  5 
lena  (toxa)  3,  201  a  4 
lenbradun  (lumbulos)  1,  340  a  8 
lentus  3,  500  a  2 
leoza  3,  057  a  1 
lepastes  4,  187  a  23 
leporina  3,  500  a  12 
1er  (monstrat)  2,  34  a  10 
lerchint  (herent)  2,  079  a  3 
lerid  4,  204  a  7 

letliartheo  (maceria)  4,  205  a  10 
leucia  3,  500  a  11 
ieuga  3,  052  a  9 
leuintlegü  (renunculi)  1,  340  a  0 


5.  Besprochene  Worte 


749 


h'berblume  (ambrosiaua)  3,  525  a  25 

libicia  3,  382  a  19 

liblace  4,  365  a  4 

libiirna  3,  039  a  11 

lieh  .t.  (flictus  percussiis)  4,  143  a  10 

lichuuiis  (cicindalus)  4,  46  a  20 

lichus  3,  279  a  17 

lieiiiium  3,  625  a  4 

licuta  3,  278  a  21 

lidia  3,  502  a  14 

lidumen  3,  656  a  24 

lidwrtz  (sperentilla)  3,  521  a  6 

liestein  (mustricula)  4,  205  a  15 

ligantium  in  messili  (ammentum)  3,  311  a  10 

ligista  4,  216  a  5 

lignoMJ^rm  (teredus)  3,  452  a  12 

lignus  3,  716  a  10 

lihsinimo  (sublustri)  2,  412  a  17 

lilifagus  3,  560  a  6.  vgl.  elifago 

lima  3,  450  a  3 

limaces  3,  543  a  3 

limo  (cespite)  2,  415  a  17.  478  a  7 

limpis  3,  475  a  15 

limus  (artus)  3,  431  a  8 

lin  (sicera)  4,  97  a  13 

linaria  3,  560  a  15 

lincinura  3,  626  a  9 

lindgens,  lynogens   1,  625   a  11.   s.    aber  4, 

387,  12  f 
lindinbred  (rien)  3,  686  a  17 
lingeus  3,  429  a  3 
lingua  auis  3,  542  a  22.  560  a  10 
lingua  ceruina  3,  530  a  10 
lingua  passerina  3,  543  a  1 
linia  (norma)  4,  206  a  5 
linimit  (linteolo)  2,  502  a  14 
lynogens  s.  lindgens 
lintrizo  4,  326  a  10 
lira  (pulpa)  3,  431  a  7 
liripenter  (liripens)  4,  75  a  25 
Uro  (apothecam)  2,  261  a  32 
lirun  (glires)  3,  445  a  12 
lisalite  1,  562  a  11 
litagiria  3,  585  a  18 
litarginim  3,  560  a  8 
liubi  moi  sinec  (südslavisch)  4,  463,  22 
liuo  (uoluntas)  2,  539  a  2 
lius  (alga)  3,  719  a  24 
UuthazUhho  (tirannide)  2,  222  a  17 
llplrrqhta  (concretus)   2,   758   a  32    [wol  = 

{gi)libirota] 


Inygll  inu'tol  2,  751  a  36 

lok  (i)ilu8)  3,  359  a  3 

lodinm  3,  719  a  22 

lodwrz  (consolda)  3,  719  a  13 

lohheri  (runcina)  1,  590  a  29 

loiwere  (coriarius)  3,  396  a  2 

lomeke  (fabaria)  3,  556  a  17 

lomuin  (colomellas)  2,  596  a  15 

lorfunis  1,  561  a  2 

losa  (sibilat)  2,  539  a  6 

lothe  (capillus)  3,  391  a  6 

lother  (lomentum)  3,  720  a  17 

lottuonimo  (obrizo)  1,  623  a  6 

lovne  (illuuie)  1,  371  a  12 

luad  (inuisum)  2,  597  a  36 

lubetsch   (sarabaytarum)    2,    155    a   20.    4, 

434,  42 
luciani  3,  457  a  16 
Ivcosi  kackiasiuerubum  1,  297  a  2 
luctans  3,  693  a  7 
ludgete  (postica)  1,  382  a  2 
luiri  (cohors)  2,  12  a  16 
lulst,  lust  (sumen,  uter)  4,  100  a  1 
lunaria  3,  560  a  14 
lunax  3,  542  a  21 
luncea  4,  149  a  16 
lunchwurz  3,  403  a  3 
lunes  (humeruli)  1,  445  a  7 
luparia  3,  577  a  17 
lupinicum  3,  475  a  12 
luricula  4,  204  a  20 
lus  3,  369  a  16 
lust  s.  luist 
interna  4,  188  a  12 
lutnusside  (accentor)  4,  111  a  19 
hmd  (gilui)  4,  68  a  15 
luuidus  4,  205  a  1 
luus  (palpo)  4,  83  a  26 

macc,  piut  4,  80  a  5 

macht  man  (anudum)  3,  525  a  24 

macis  3,  561  a  16 

madiger  (basilica)  4,  362  a  6 

madernas  2,  348  a  6 

madre  (materna)  3,  719  a  19 

maerae  (pilosi)  1,  589  a  15 

magicinon  3,  504  a  18 

mayn  (manicis)  4,  346  a  2 

maiorana  3,  560  a  22 

raaioth.  uuilla  1,  297  a^  12 

mala  (bracia)  4,  197  a  8 


750 


Registkr 


mala  citonia  3,  501   a  7 

malannuH  3,  476  a  3.  064  a  12 

malli  (forcnscs)  2,  05  a  2 

malta  (altoa)  4,  300  a  0.  (mcrcurialis)  3,  489 

a  19 
raaltcum  3,  281  a  7 
malua  3,  543  a  11 
mamraa  (rumis)  3,  382  a  10 
man  (minutum)  1,  338  a  10 
managa  3,  051  a  17 
manchlotun  (persultant)  2,  391  a  2 
mancinus  4,  150  a  5 
mancus  (bazanticus)  4,  197  a  8 
manda  (lacrimosa)  2,  27  a  22 
mandacaril  3,  11  a  25 
mandibilia  3,  438  a  7 
manna  (manu)  4,  77  a  15 
manneiras  3,  11  a  19 
manodzitim  (menstruatam)  4,  220  a  7 
mans  (Amana)  1,  552  a  5 
mantdln,  mantalti  (tabiüata)  2,  436  a  29 
manticum  3,  503  a  14 
mantinsken  (Minciadae)  4,  336  a  1 
mantun  3,  9  a  2 
manugo  3,  651  a  7 
mappalis  3,  320  a  4 
maracus  3,  476  a  9 
marapansa  3,  686  a  9 
marata  (altilia)  1,  801  a  6 
maratrum  3,  561  a  12 
marcasica  3,  ^62  a  1 
mard  (carnus)  3,  55  a  5 
mardistel  (cardopan)  3,  569  a  17 
marent  (inductio)  1,  610  a  9 
marobel  (marrubium)  3,  599  a  4 
marona  3,  586  a  2 
marromas  (folica)  3,  714  a  6 
marrubium  album,  nigrum  3,  543  a  4.   560 

a  21 
marsilium  3,  561  a  11 
masas  (nectaris)  2,  22  a  5 
masc*  .t.   (niliacus)  4,  152  a  4 
mascrunc  (fascinatio)  1,  554  a  1 
masel  (f lernen)  3,  627  a  7 
maspica  3,  355  a  2 
massa  (onus)  1,  591  a  9.  4,  617,  43 
masticum  3,  530  a  15 
mastruca  4,  117  a  5 
materna  3,  719  a  18 
mathira  4,  205  a  4 
matra  3,  403  a  2 


muliisilua  3,  502   a  0 

raatta  3,  361  a  8 

matta  2,  778  z.  8.  4,  342  a  5 

mattalis  3,  320  a  4 

maza  !],  057  a  2 

mazdec  (bria;  cechisch)  3,  353  a  6 

mazzuiza  (peledium)  3,  470  a  1 1 

meatix  3,  476  a  1 

mecis,  metis  (facis)  4,  302  a  11 

mediran  3,  10  a  18 

mehcho  (moloch)  4,  79  a  11 

meigelana  3,  402  a  3 

meilur  (conductor)  4,  320  a  24 

mein  (maleficio)  2,  67  a  2 

meinum  (samiis)  1,  613  a  3 

meisa  (larus)  4,  173  a  8 

meisa  (uariola)  3,  291  a  10 

mel  uulpinum  3,  586  a  3 

melago  3,  561  a  20.  570  a  7 

melissa  3,  543  a  10 

mella  (cornus)  3,  676  a  4 

mellicratum  3,  561  a  14 

mellilotum  3,  530  a  20 

melon  3,  561  a  19 

melones  3,  561  a  5 

melta  3,  515  a  14 

memita  3,  530  a  11 

mendelberc  (Auentinum)  2,  609  a  6 

mensiri  1,  456  a  11 

mentastrum  3,  530  a  13.  543  a  16 

meoter  (commata)  1,  591  a  7 

mera  (amplio)  4,  196  a  18 

merca  (regina  austri)  2,  495  a  27 

mercurialis  3,  543  a  12 

mereda,  merenda  (antecenia)  4,  34  a  4 

mergeh  (iumenta)  2,  716  a  13 

meri  3,  71  a  3 

merit  (apium)  3,  598  a  4 

mesekeSrt  3,  555  a  5 

mesico  3,  476  a  8  [vgl  auch  CGL  5,  623, 

18  Serum   mesgus  und   Osbern  521.   547 

hoc  serum.  ri  .i.  mesga] 
metarlos  4,  334  a  2 
meu  (larum)  1,  340  a  11.   342  a  14.  4,  173 

a  8 
meu  3,  562  a  2 
Mevania  4,  224  a  1 
mezipe  3,  651  a  11 
mla  (gratia)  2,  34  a  7 
micillus  3,  303  a  5 
migalis  3,  449  a  1 


5.  Besprochene  Worte 


751 


miganus  3,  481  a  15 

miijtje  (uriua)  1,  339  a  11 

niilicium  3,  490  a  1 

miliiim  solis  3,  030  a  18.  5(51  a  8 

inillofoliuni  3,  523  a  1.  543  a   1 1 

iiiilliiuiruiu  3,  489  a  25 

milze  (enostoü)  3,  488  a  1 

miugus  4,  368  a  5 

miuicia  3,  680  a  19 

minio  (niinium)  3,  503  a  16 

minze  (iiiigma)  3,  667  a  2 

mira  solis  3,  562  a  4 

mirra  3,  97  a  9 

mirtus  3,  543  a  6 

mischinum  4,  594,  39 

missaticus  4,  352  a  6 

mississi  3,  530  a  12 

mistil  (euiscum)  4,  362  a  17 

mitter  (impudicus)  4,  71  a  22 

mittwerhi  (meridies)  4,  151  a  2 

miua  (solago  maior)  3,  589  a  6 

miuola  3,  303  a  6 

miure  (laureola)  3,  530  a  9 

mixin  (rüder)  2,  596  a  13 

moderia  (matertera)  1,  475  a  7 

modschut  (lethargum)  2,  81  a  3 

modulatorium  3,  718  a  9.  4,  205  a  11 

moi  3,  12  a  3 

molauit,  molesuit  (tabescit)  4,  162  a  1 

mollia  3,  576  a  7 

monor  2,  467  a  11 

monung  gaebles  (exactio)  2,  244  a  5 

mora  celsi  3,  543  a  5 

morachsamo  3,  484  a  14 

mordella  3,  356  a  4 

morela,  morella  3,  530  a  19.  561  a  2 

moron  3,  476  a  2 

morrinta  (emoroida)  3,  480  a  3 

morsus  diaboli  3,  561  a  13 

morsus  galli  3,  543  a  8 

morsus  galline  3,  542  a  14.  561  a  18 

mortari  (loetheo)  2,  154  a  5 

mortarium  3,  281  a  12 

mos  (ethis)  3,  272  a  11.  4,  201  all 

moshere  (mura)  3,  580  all 

most  (onocentaurus)  1,  590,  30.  4,  387,  11 

motfaga  1,  298  a  22 

mozzer  s.  muziro 

mualtilin  (scutulis)  2,  497  a  5 

mucia  4,  79  a  27 

mviöl  (ciatus)  3,  659  a  7 


inulsterc  (omolnmontiim)  3,  717  a  14 

muJta  (beta)  3,   178  a  25 

iniiltiuonia  4,  205  a  10 

imiinia  3,  562  a  5 

miinctoria  3,  374  a  25 

viundleii  (conchara)   1,  382  a  5 

man/er  (affalaga)  3,  453  a  8 

munici  4,  260  a  14 

miinrct  (gannircth)  1,  617  a  9 

muodhon  (capcrro)  4,   199  a  6 

muozvn  (licet)  2,  645  a  6 

mura  3,  580  a  11 

raurra,  murta  (hebes)  2,  355  a  9 

murra  rub^r  1,  656  a  4 

mus  (surix)  2,  261  a  5.  4,  98  a7.  191  a  27. 

230  a  6 
musa  aquilana  3,  580  a  10 
muscha  (passer)  3,  457  a  13 
muschatliinhlume  3,  530  a  17 
muscula  (uliia)  4,  109  a  19 
musculosi  (concis)  3,  455  a  4 
muscus  3,  530  a  14 
musica  animata  3,  476  a  6 
musicha  4,  370  a  1 
musicium  3,  617  a  5 
mustela  1,  348  a  21 
mustus  3,  445  a  3 

muziro,  mozzer  (spalangius)  3,  692  a  20 
muzolus  3,  656  a  14 

nabal  (fatuus)  4,  201  a  17 

naccus  3,  445  a  5 

nadaruuinda  (ophimachus)  4,  206  a  10 

nadirna  (simpho)  3,  440  a  1.  s.  madernas 

nalto  (phoce)  3,  361  a  8 

napus  3,  476  a  15 

uarciscus  3,  562  a  9 

narto  3,  643  a  2.  4,  216  a  14 

narua  3,  397  a  11 

nasca  3,  675  a  8 

natea  3,  562  a  10 

natrix  3,  449  a  6.  4,  206  a  3 

natte,  nauce  (naite)  4,  117  a  22 

nauigo  (nauitair)  2,  84  a  4 

nehelwurz  (asarum)  3,  477  a  8.  18 

nebeta  (simicia)  3,  473  a  4 

nectret  (nuptuam)  1,  340  a  10 

negagan  (cassari)  2,  261  a  20 

negihtnuces  (congregationes)  1,  640  a  4 

nemfaf  (acatiam)  3,  535  a  14 

nemon  3,  490  a  3 


752 


Register 


nen  (personam)  2,  3  a  6 

nenufar  Ij,  530  a  23.  543  a  20 

neodcH  (cruHtulam)  4,  594,  22 

ncpta  3,  543  a  19 

ncssia  3,  505  a  5 

netagas  3,  625  a  3 

netger  (sparus)  3,  375  a  5 

niaculon  3,  543  a  22 

nyche,  nieke,  pycke  (.sapinus)  4,  119  a  13 

nichiuus  3,  663  a  8 

nint  4,  337  a  4 

nisene  3,  490  a  6 

nitrum  3,  531  a  1 

nitvs^  (larus)  3,  326  a  1 

nodora  3,  476  a  17 

nodthur  4,  289  a  10 

nohvuenno  (quandoque)  2,  752  a  18 

nopola  4,  216  a  15 

nor  (sternutatio)  1,  497  a  10 

nordai  3,  606  a  2 

nore  (opimachus)  3,  365  a  7 

nortiman,  nortman  (broma)  3,  550  a  11 

nostirus  isparagas  3,  474  a  25 

nulserida  3,  505  a  4 

nurus  4,  9  a  2 

nüs  (Colostrum;  keltisch)  4,  175  a  10 

nuzsuht,  nuzsuth  (sinterea)  3,  483  a  20 

oahsteftim  (pitaciis)  1,  376  a  4 

obbium  3,  7  a  5 

ober  eliman  1,  496  a  10 

obstipo  4,  82  a  9 

obult  (furorem)  4,  292  a  10 

occa  3,  562  a  19 

ochle  (hirudo)  3,  721  a  3 

octc  (clancula)  2,  13  a  15 
octofarius  3,  429  a  1 
oculus  Christi  3,  562  a  18 
oculus  consulis  3,  562  a  14 
ouarscothi  (epentus)  4,  201  a  7 
officatio  4,  393,  34 
olbergo  (loricae)  4,  344,  11 
olesnik  (baldemonia)  3,  526  a  5 
olibanurQ  3,  531  a  2 
ollen  (fus^)  2,  38  a  14 
olmage  (papauer)  3,  326  a  5 
oma  (ignis  acer)  2,  597  a  9 
omech  3,  683  a  14 
omus  3,  363  a  2 
onomoforas  4,  206  a  8 
opezin  2,  338  a  1 


Ophir  4,  447,  13 

opitergium  4,  206  a  11 

opiurn  3,  544  a  1.  579  a  10 

ora  (Amera)  4,  32  a  13 

ordigas  3,  9  a  10 

orual  (herba  Ruberti)  3,  558  a  12 

oringel  (iringusj  3,  530  a  5 

orleic'  (clascndix)  4,  198  a  4 

ormentum  3,  505  a  18 

orobus  3,  531  a  3 

osifelti  (incus)  1,  497  a  11 

ospein  4,  364  a  14 

ossennauel  (candus)  4,  362  a  13.  708 

otopigella  4,  36  a  13 

ouchstein  (calamin)  3,  522  a  5 

ouoldro  (laquearius)  3,  683  a  13 

ourcalch  (oricallum;  keltisch)  4,  478,  15 

oximel  3,  561  a  17.  562  a  13 

ozynum  3,  562  a  15 

paccan  (componi)  2,  358  a  13 

pacina  3,  577  a  19 

padiliga  3,  656  a  27 

palathis  4,  224  a  2 

palbila  .t.  (papilio)  4,  154  a  1 

palmiscon  (lünco)  1,  714  a  2 

palones  3,  636  a  1 

palpines  3,  563  a  11 

pampas  (pasiogo)  3,  651  a  26 

panaceta  3,  285  a  14 

pantonium  3,  370  a  11 

papizozen  s.  tepon 

paraice  4,  231  a  5 

paramonarius  3,  656  a  7 

parcherdum  3,  249  a  15  [vgl.  Gall^e  Alts, 
sprachdenkm.  340,  112  paretf  perstrigium, 
114  parcheris  prestrigus  und  Fulgentius 
Myth.  ed.  vStaveren  742  u.  a  Battiades 
in  Paredris] 

parcipoUex  4,  189  a  9 

parcula,  partula  3,  563  a  14 

pardo  (bardo)  4,  182  a  5 

pargiminari  (scaber)  4,  209  a  10 

parisalta  3,  668  a  10 

paritaria  3,  544  a  3.  4,  362  a  21 

parta  3,  719  a  5 

partik  3,  719  a  5 

partula  s.  parcula 

pascera  (nimbus)  3,  361  a  8 

pasch  3,  380  a  15 

pasingo  3,  651  a  26 


5.  Besprochene  Worte 


753 


passeri  (circiuus)  4,   199  a  2 

pastolla  3,  659  a  10 

pastyr  (hulcus)  4,  71  a  3 

pastoriura  4,  20(5  a  13 

pastiu-a  3,  641  a  9 

pateua  3,  657  a  7 

patile  4,  189  a  11 

poanius  3,  2  a  13 

pccima  (ludibria)  2,  399  a  7 

peciinia  3,  10  a  6 

pede  4,  11  a  10 

pedevvar  4,  363  a  2 

pevere  (diptannus)  3,  528  a  14 

peisa  (pensa)  2,  673  a  1 

peledius  3,  490  a  27 

pjelico  3,  463  a  8 

pelta  3,  443  a  10 

penta  3,  439  a  7 

pentafolium  3,  531  a  5 

pentastrum  3,  564  a  4 

penula  3,  663  a  6 

penum  3,  305  a  4 

peonia  3,  564  a  2 

peribo  (ethecas)  4,  55  a  19 

perluotu  (incisuras)  4,  257  a  14 

perpereon  3,  521  a  11 

persicaria  3,  516  a  5 

peta  3,  454  a  10 

petithi  (linostino)  4,  204  a  16 

petroniola  4,  362  a  21 

peucedanum,   peucidanum    3,  531  a  6.    544 
a  5.  562  a  4.  577  a  9 

phal^sus  3,  679  a  16 

phüfor  (porfilio)  1,  366  a  15 

phinodelfe  (Philadelphia)  3,  612  a  1 

phlumenzar  (gummi  arabicum)  3,  542  a  4 

phuton  3,  544  a  11 

pibendia  3,  488  a  16 

pycke  s.  nyche 

pikthc  4,  90  a  11 

pigamon  3,  563  a  9 

pila  3,  693  a  15 

piläs  3,  661  a  13 

pilosa  3,  490  a  23 

pilosella  3,  554   a  6.    570  a  12.    pilosellum 

4,  358  a  7 
pimenta  (aromata)  4,  36  a  11 
pin  (paxillus)  1,  339  a  8.  3,  400  a  2 
pinatium  3,  373  a  3 
pinea  3,  564  a  3 
pingilus  3,  656  a  10 
Althochdeutsche  glossen  IV. 


pinno  (piiiso)  3,  327  a  1 

pipera  (nulicula)  3,  470  a  4 

piredia  3,  371  a  16 

pirus  3,  668  a  4 

pis  3,  10  a  19 

pista  4,  172  a  1.  236  a  3 

pistilio  3,  506  a  19 

pithia  3,  683  a  4 

plant'  3,  475  a  10 

plattis  3,  672  a  5 

plectorinus  3,  490  a  16 

pleracn  4,  155  a  11 

pll  (itaque)  1,  766  a  18 

pnpon  (rudimentizo)  4,  93  a  4 

poantum  3,  544  a  8 

poccas  (carbunculi)  2,  596  a  17 

poeni  (crucis)  2,  480  a  3 

polentium  3,  253  a  7 

policaria  3,  531  a  9.  563  a  17 

poliraentarius,  polimitor  3,  426  a  10 

polyn  (absintium ;  polnisch)  3,  523  a  9 

pollenar  (gallinarius)  3,  426  a  8 

pollitricum  3,  544  a  6 

pond  (pisonticus)  4,  207  a  9 

porcastrura  3,  563  a  15 

poreio  1,  588  a  4 

porismata  4,  156  a  1 

porrocasti  3,  563  a  1 

porrum  3,  564  a  8 

ppofpxomenoc  (prodieus)  4,  89  a  15 

praca  3,  586  a  10 

pragellus  4,  190  a  6 

prascium  3,  476  a  28 

prate  3,  582  a  21 

preconus  4,  156  a  2 

precorus  3,  254  a  1 

precosilium  4,  207  a  4 

pregas  (sudes)  1,  375  a  7 

prena  3,  647  a  8 

presagmuna  2,  12  a  32 

presdela  3,  398  a  18 

prester  4,  89  a  1 

pridias  3,  10  a  16 

prilix  3,  674  a  7 

primom  (de  proximo)  1,  697  a  11 

primula  ueris  3,  531  a  10.  563  a  4 

priscella  3,  676  a  16 

priseloch  3,  403  a  6 

prista  3,  561  a  17 

proculus  4,  190  a  8      . 

prodgam  (extinxero)  2,  484  a  12 

51 


754 


Regiöter 


promo  4,  120  a  20 

proin uiictori um  3,  370  a  5 

propolcuin  3,  544  a  10 

protealum  3,  44G  a  3 

protula  3,  358  a  12 

prowinca  3,  54G  a  4 

priuiiis,  prunus  (thoracibus)  4,  6G2,  33  f 

pseudinum  4,  217  a  2 

psillium  3,  531  a  7 

puch  (Stigmata)  4,  257  a  14 

pdge  (runa)  4,  93  a  12 

pulcha  (ueste)  2,  433  a  7 

pulcins  3,  10  a  11 

pulcita  3,  285  a  11 

puleio  (erpillum)  3,  300  a  1 

puleuta  4,  52  a  15 

pulpedo  3,  483  a  4 

puoso  (osculo)  2,  443  a  12 

pura  3,  357  a  5 

purgatoria  3,  520  a  10 

putacia  3,  664  a  3 

putastrum  3,  669  a  6 

putel,  putelli  3,  10  a  2 

quebarus  3,  564  a  16 

quercula  maior,  minor  3,  564  a  15 

quiatio  3,  490  a  28 

quidiagleia  4,  369  a  14 

quil  (muccum)  3,  722  a  2 

quinquenerma  3,  564  a  14 

quisquilia  3,  564  a  17 

qmtenlatiche  s.  kutenlatich 

quoleih  (scarabeus;  keltisch)  4,  95  a  23 

quoquemela  4,  363  a  1 

r . .  avar  1,  758  a  16 

ra  (carectus)  3,  14  a  4 

rabacaulis  3,  574  a  9 

räbi  (Arabia)  3,  612  a  5 

radagundis  4,  363  a  3 

radamus  s.  rodamus 

radoripho  (purpuree)  2,  631  a  16 

rafsungo  (intentat)  2,  205  a  3 

ragadi  3,  564  a  22 

ragel  (tradulus)  3,  389  a  5 

ragilo  3,  656  a  20 

rahcat  (granarium)  3,  628  a  4 

raia  (aristolocia)  3,  491  a  1.  4,  35  a  19 

raia  (radium)  4,  121  a  10.  157  a  8 

ralices  3,  287  a  13 

ramese  (stignum)  3,  566  a  18 


rammo  (ag-rippina)  4,  30  a  22 

ramumuluin  3,  483  a  10 

ranis  hano  (gallinatius  gallus)   4,  202  a  18 

rappa  4,  80  a  17 

rasclum  4,  190  a  18 

rasia  3,  287  a  15 

rasinä  postat  (populeas  uirides)  1,  313  a  12 

ratico,  ratuo  4,  238  a  13 

ratinos  (acinos)  1,  562  a  12 

ratlDum  3,  287  a  11 

ratza  (gliris)  3,  685  a  5 

razus  3,  656  a  12 

rekenzo  2,  243  a  4 

redistal  (linostino)  4,  204  a  15 

regeila  (linea)  2,  498  a  7 

regille  (canonice)  1,  784  a  2 

reh  3,  369  a  16 

reitachaltir  (eraclea)  3,  299  a  10 

rem.  schaboht.  int.  inglorisus  1,  296  a  17 

remes  3,  255  a  8 

ren  dotblute  (uibex)  3,  328  a  4 

rennunt  (detractant)  2,  139  a  1 

renula  (toros)  2,  10  a  21 

repo  (triarchus)  4,  27  a  5 

restolitia  3,  470  a  9 

restras  (tigna)  1,  449  a  6 

retemus  3,  582  a  20 

reumore  (refectorium)  3,  210  a  1 

ricus  4,  191  a  16 

rienso  (ferculum)  1,  552   a  3 

rieze  (rogio)  3,  586  a  13 

ringa  3,  682  a  12 

ringila  (lingua  canina)  3,  577  a  5 

ringo  (timo)  4,  359  a  11 

rishoen  (flagellis)  2,  487  a  12 

ritra  (furnus)  3,  630  a  12 

riuarea  3,  675  a  13 

robitawc/ie  1,  334  a  18 

rodamus,  radamus  (uespertilio)  3,  458  a  10 

rodapum  3,  630  a  18 

rode  (isatis)  3,  595  a  11 

rodeda  (uultu)  2,  611  a  6 

roderkiuino  (erodion)  3,  458  a  6 

rodosi  4,  121  a  25 

rodüga  (mitilus)  3,  84  a  13 

romeskel  (diptannus)  3,  528  a  14 

rorastrum  3,  564  a  25 

roredumble  (onocrotalus)  1,  341  a  2 

rosa  (rode)  1,  745  a  9.  3,  531  a  16 

rosarum  (alba  menta)  3,  294  a  13 

rosarum  3,  650  a  18 


5.  Besprochene  Worte 


755 


roscios  8,  057  a  17 

rostruin    poivinum    3,  531  a   13     r)44  a  15. 

564  a  21 
rot|  (absidam)  2,  19  a  14 
rotat  (caro  uiiia)  1,  343  a  20 
rotee  (scorpios)  1,  692  a  9 
rotemi  (rubore)  2,  537  a  4 
roth  (arte)  2,  354  a  21 
rothal  (thomus)  3,  716  a  13 
rot  ich  (sandria)  3,  565  a  19 
rotumbla  (offensiiincula)  2,  368  a  22 
rotuudum  (rutilum)  4,  93  a  20 
roiima  (rufa)  1,  314  a  6 
rubea  maior  3,  564  a  19 
ruchsgel  (arsenicum)  3,  548  a  6 
rüderare  4,  121  a  18 
rugiena  3,  428  a  2 
rÜGit  (subrigit)  4,  123  a  5 
nihi  (racalla)  2,  322  a  5 
ruinicedo  3,  483  a  7 
runco  3,  508  a  2 
runechere  (susurro)  3,  396  a  12 
ninex  3,  287  a  10 
rüng  (pugillo)  1,  725  a  2   [es  ist  sicherlich 

pung  z=i  marsupiiun  zu  lesen] 
ruotaci  (proruat)  2,  163  a  23 
rupa  4,  217  a  5 
rura  (sonestis)  2,  353  a  13 
rusche  (nasca)  3,  675  a  8 
rusile  (lentigon)  3,  585  a  19 
rüst  (barbarus)  2,  484  a  12 
ruta  3,  477  a  3.  486  a  7.  488  a  8 

s  . . .  ros  (dromedarii)  1,  615  a  7 
saburna  4,  158  a  12 
saccellum  3,  668  a  2 
saccuras  3,  11  a  18 
sachela  3,  397  a  12 
sacralis  3,  491  a  10 
saedo  (stagnus)  3,  2  a  10 
sagapinum  3,  605  a  9 
sagnea  3,  290  a  1 
sahatele  (uertex)  4,  218  a  6 
salaciniscus  4,  594,  29 
salaricia  3,  697  a  7 
salbo  3,  14  a  7 
salgemma  3,  565  a  14 
salhas  (saUces)  1,  497  a  5 
salira  4,  191  a  4 
saliuale  3,  659  a  11 
saliunca  3,  545  a  6 


snltn'a)i  fstrigniim)  3,  566  a  24 

saluatcr,  -tyr  3,  5S2  a  12 

salueia  (frasia)  3,  580  a  3 

saluia  (liiifagus)  3,  469  a  14.  475  a  4.  514 
a  9 

sainuurdig  (conseuait)  4,  290  a  3  u.  Dachtr. 
708 

sanamunda  3,  567  a  4.  570  a  13 

sancimcn  .t.  (samen)  4,  158  a  17 

sandalis  3,  567  a  1 

saudaraca  3,  565  a  16 

sandria  3,  565  a  19 

sanguinaria  3,  545  a  1 

sanguis  draconis  3,  566  a  7 

sanikela  3,  402  a  16 

saniculum  3,  531  a  27 

saoscrifos,  saospersos  3,  622  a  7 

sappas  3,  11  a  17 

saratula  3,  470  a  16 

sarcino  4,  208  a  10 

sarcocolla  3,  567  a  1 

sargal  3,  651  a  24 

sarix  4,  95  a  6 

sarrada  (lactuca  agreste)  3,  469  a  14 

sastigosto  (facinorosissimus)  1,  296  a  10 

satara  4,  95  a  10 

sateröt  (bis  tincto)  2,  243  a  1 

satyrion  3,  531  a  22.  4,  501  f  a 

sauina  (astrion,  seuina)  4,  37  a  18.  95  a  12. 
132  a  2 

sauuahti  (sudum)  2,  494  a  28 

scabellum  4,  186  a  8 

scabiosa  3,  566  a  1 

scafa,  scapha  (catascopus,  miaparo)  3,  246 
a  1.  4,  45  a  1.  135  a  5.  173  a  6 

Bcala  (catasta,  coclee)  1,  446  a  3.  3,  312 
a  16 

scalenos  (gradatim)  3,  256  a  3  [vgl.  Ein- 
siedeln 32  p.  205  Gll.  in  Arithmeticam 
Boethii:  Scalenos  quasi  ascendens  per 
scalam] 

scaluaron  (mergis)  3,  720  a  14 

scamma  4,  95  a  20 

scandany  (mercuriahs)  4,  362  a  13 

scapha  s.  scafa 

scaphe\geba  (centiraorbia)  3,  497  a  19 

scapillus  3,  697  a  6 

scarauida  3,  573  a  16 

scariola  3,  566  a  3 

scastro  3,  656  a  19       - 

scebisa  (peripsima)  4,  207  a  7 

51* 


7{i6 


Register 


scefehred,  scepphreda  (inodulatoriiim)  '),  718 

a  9.  4,  20r)  u  11 
sceidit  (rumpit)  2,  3G  a  13 
«ceZ6   (fornice),   scelf  (camara  pastorum)   1, 

449  a  2.  2,  597  a  7 
sceUica  (tcstula)  3,  684  a  11 
scemele  (humeri)  3,  371  a  17 
sTcenkar  4,  198  a  7 
scephü  (scapillus)  3,  G97  a  ö 
scepphreda  s.  scefehred 
scherf  (scaurus)  3,  715  a  10 
shettinch  (radius)  4,  190  a  17 
scichinon  (byrris)  2,  140  a  4 
sciemaccal  (acorum)  3,  493  a  8 
schiet  (clauculus)  3,  361  a  3 
schil  (uatilliim)  4,  210  a  7 
scülingas  (lunulas)  1,  589  a  8 
skilpara  (parma)  3,  656  a  21 
sciltwrz,  schutwrze  (discopella)    3,  555  a  2 
scinakar  (cartallum)  4,  198  a  7 
scinnenas  (scinici)  2,  150  a  23 
scinomen  3,  663  a  5 
schipioorzc  (rorastrum)  3,  564  a  27 
scyr  (tugurium)  1,  589  a  1 
scirent  .t.  (scissent)  4,  159  a  7 
schitwurz  3,  402  a  13 
sciuillus  4,  191  a  14.  vgl.  501  a 
sciuio  4,  191  a  13 
sclareda  (lilisfagum)  3,  469  a  14 
sclareia  (pastinacha)  3,  578  a  2 
sclurich  (panice)  3,  372  a  10 
sclutroa  (cleuei)  3,  330  a  9 
scolam  (militiam)  4,  594,  38 
scoliasmos  3,  511  a  20 
scoph  soc  3,  651  a  13 
scordeon  3,  566  a  11 
schorenlath  (cesaries)  3,  430  a  5 
scorith  3,  565  a  13 
shornisse  (amissione)  4,  264  a  10 
scorocel  (arnoglossa;  polnisch?)  3,  523  a  13 
scozgauele  (merges)  3,  371  a  10 
scrato  (subtel)  4,  209  a  8 
scregihant  (discriminalia)  1,  589  a  10 
scroazo  (tinüio)  2,  161  a  4 
scrop  (mulsa)  3,  604  a  8 
scrophh,  scropoh  (sirtes)  4,  97  a  27 
scüba  3,  399  a  17      - 
scuhaheremo  (scabro)  2,  13  a  23 
scuenne  (bratticius)  3,  679  a  6 
schufa  3,  400  a  12 
sculdre  (pale)  l,  481  a  5 


sculpo  4,  182  a  18 

hCultaUjrium  3,  643  a  12 

HculturiuH  3,  656  a  22 

Bcumaria  3,  719  a  8 

Hchuta  (tugumenta)  4,  285  a  4 

Hcutra  (discuH)  3,  315  a  12 

schutwrze  s.  sciltwrz 

seadas  (sacelli),  seoda  (Histarcia)  1,  678  a5. 

4,  208  a  13 
secicere  3,  400  a  8 
secchimgom  (grabbatis)  4,  220  a  4 
secgisner  (cicatus)  4,  356  a  11 
secte,  sette  (messes)  4,  78  a  23 
sedella  3,  11  a  12 
sedila  (transtra)  2,  472  a  10 
seuiböm  (balsamita)  3,  486  a  5 
segcar  (carix)  4,  198  a  10 
segelot  (perpendiculum)  3,  718  a  18 
segin  (uixilla)  2,  597  a  11 
seglasage  (situla)  4,  195  a  6 
segradas  3,  10  a  15 
seia  3,  11  a  1 
seini  (larua)  4,  171  a  2 
seinuarn  (coriandrum)  4,  364  a  5 
selhiszunge  (botrassion)  3,  537  a  23 
sella  3,  651  a  16 
sem  (auditus)  4,  96  a  18 
senacion  3,  565  a  3 
sene  3,  531  a  23 
senewiz  (auguma)  3,  535  a  15 
sentes  3,  565  a  5 
seoda  s.  seadas 

serahatuc  (mergus)  3,  459  a  14 
serafina  3,  567  a  3 
seramenta  3,  582  a  3 
serapinum  3,  531  a  25 
serchicic  (sarchile)  3,  623  a  23 
serigo  (consule)  2,  36  a  10 
serirü  s.  sexisü 
serlinc  (cicuta)  4,  362  a  8 
serpentaria  3,  565  a  15 
serra  4,  99  a  2 
setagas  3,  625  a  3 
seti  (stuporem)  1,  588  a  3 
seticus  3,  683  a  8 
setista  4,  191  a  22 
setit  (censet)  4,  6  a  13 
setuliunera  (peram)  1,  723  a  3 
seua  (insincera  acies)  2,  405  a  6 
seuchulot  (torpit)  4,  22  a  3 
seuum  3,  290  a  3 


5.  Besprochene  Worte 


757 


sexisn,  serirü  (cotom)  2,  23  a  7 

sibinblat  (quinquefolium)  3,  -490  a  29 

siccidonim  3,  543  a  15 

siccla  3,  11  a  11 

sichmor  3,  44  a  7 

siciles  3,  11  a  20 

sicleola  3,  11  a  12 

siciithiua  4,  342  a  9 

sida  3,  G51  a  8 

sidez  (ergo)  2,  26  a  4 

sidha  (neruus)  4,  206  a  4 

siesnon  (falcatis)  4,  264  a  1 

sigiliue  (pane  afro)  3,  482  a  10 

sigillimi  Salomonis  3,  484  a  7.  565  a  7 

sigillum  sancte  Mai'ie  3,  532  a  3.  565  a  11 

sila  (chados)  4,  594,  25 

silam  3,  343  a  17 

silba,  siüa  (costa)  4,  184  a  20 

silhirzum  (auripimento)  4,  368  a  4 

siler  montanum  3,  531  a  24 

silicet.  Ulliila  1,  298  a  6 

siüa  s.  silba 

silliunca  3,  679  a  7 

silper  (opoquirmaicum)  4,  362  a  20 

siluuarias  3,  11  a  23 

sim  3,  12  a  5 

[simen  1,  648,  60  entstellt  aus  similiter  cd] 

simeza  3,  403  a  14 

simile  (similaginis)  2,  457  a  5 

simitia  3,  517  a  4 

symphyta  3,  566  a  20 

sin  (ingenii)  2,  35  a  2 

sinceris,  sincerus  4,  239  a  30 

sindote  (comite)  1,  301  a  18 

sineduma  (polenta),  smetuma  (simila)  1,375 

a  2.  2,  341  a  11 
sinfeontaca  3,  532  a  6 
singeuona  3,  483  a  22 
sinliyen  (lateranam)  4,  369  a  3 
sinod  (congruo,  certo)  2,  144  a  7 
sipiculum  4,  208  a  14 
sir  3,  463  a  5 

sisibrawa  (asarobulganica)  4,  357  a  4 
sisimhra  (balsemita)  4,  363  a  7 
sisimbrium,   sizimbrium   3,  532   a  4.    569  a 

21 
sisireol  3,  11  a  10 
siterium  3,  656  a  6 
sitmald  X.  (heremum)  4,  145  a  8 
sitöt  (incastratura)  3,  318  a  7 
siua  (bobulus)  3,  486  a  17 


siuna  .t.  (fortuna)  4,  143  a  19 

siwrze  (colaconia)  3,  584  a  20 

sizimbrium  s.  sisimbrium 

slactaria  3,  680  a  1 

slauh  (spiris)  2,  496  a  25 

sleipalspifi  (cubitale)  4,  51  a  1 

slendida  (cornuta)  1,  324  a  22 

slezzo  (incubus)  3,  501  a  16 

slif  3,  399  a  18 

slitochoho  (rostros)  3,  656  a  28 

sluchterc,  sluthher  (alchikingi)    3,  549  a  13 

smdlethermc  (ilia)  3,  722  a  8 

smdliut  (uulgus)  4,  111  a  5 

smalto  (electro)  4,  516,  39 

smetuma  s.  sineduma 

smirma  3,  622  a  9 

snazo  (melanurus)  3,  85  a  1 

sneheliz  (surrones)  3,  511   a  21 

snedildaerm  (extale)  2,  597  a  30 

snegelle  (mugio)  3,  661  a  3 

snoua  (murena)  4,  205  a  13 

sodbuun  (praua)  4,  296  a  5 

solarega  3,  484  a  12 

solatrum  mortale  3,  565  a  21 

sollilacha  (simitia)  3,  517  a  4 

solöger  (Ephesus)  3,  612  a  2 

solsequium  malus  et  minus  3,  545  a  4.  565 

a  18 
somptophanec  4,  385,  6  ff 
soponphera  3,  545  a  13 
sorehe  (carex)  4,  254  a  1 
sorolugium  3,  585  a  2 
soswrh  4,  362  a  1 

sothmosa  (pulpamentum)  3,  717  a  13 
soum  satol  (sagma)  1,  350  a  7 
sbune  (sentina)  3,  417  a  1 
sÖzminza  (seramenta)  3,  582  a  3 
spada  (bugeus),  spado  3,  33  a  5.  4, 197  a  12 
spado  3,  651  a  5 
spagulus  3,  656  a  9 
spaldur  (aspaltum)  1,  561  a  2 
spaltrum  3,  532  a  7 
spande  3,  656  a  16 
spar  3,  463  a  5 

sparaioariswri^  .t.  (isla)  4,  147  a  11 
sparga  3,  483  a  21 
spargast  (gipsus)  3,  529  a  17 
spargula  3,  570  a  9 
spassat  4,  227  a  6 
spate  4,  43  a  26 
spelkt  (prosubiit)  4,  120  a  24 


7Ö8 


Register 


ppeldet  (emicat)  2,  407  a  11 

spelta,  sxjelza  (far)  1,  334  a  10 

spenchü  (uorberis)  2,  355  a  7 

spentoncero  (delargior)  4,  53  a  3 

spenula  3,  663  a  6.  4,  92  a  22 

sperentilla  3,  521  a  6 

spergimunt  (Pergamus)  3,  612  a  3 

spergula  3,  531  a  20 

Sperma  3,  509  a  5 

speronibus  (calcaribus)  4,  344,  16 

speudum  4,  192  a  1 

spfpib  (concidit)  1,  456  a  8 

spialg  (silicernum)  3,  686    a  8 

spica  celtica  3,  531  a  18.  545  a  6.  566  a  6 

Spina  alba  3,  531  a  26 

spinacia  3,  565  a  10 

spinel  (prunella)  3,  720  a  3 

spingent  (nent)  1,  720  a  3 

spinnula  3,  259  a  6 

spinnölus  3,  446  a  4 

spintilla  3,  509  a  3 

spinula  (ricinio)  4,  516,  38 

spiptiria  3,  294  a  12 

spirlinc  (silurus)  3,  720  a  12 

splat  (exentera)  1,  475  a  4 

splinza  (pessulus)  4,  236  a  5 

spodium  3,  532  a  5.  545  a  8 

spongia  (peniculum)  4,  207  a  5 

sponsa  solis  3,  545  a  5.  566  a  8 

spottare  .t.  (dispensator)  4,  140  a  7 

spratkel  (obex)  2,  4  a  8 

sprea  (sturnus)  4,  209  a  9 

spregar  (precarium)  3,  647  a  3 

spreidü:  .t.  (rubus)  4,  158  a  6 

sprocco  (sarmeDtum)  4,  177  a  10 

sprutodi  (guttatus)  2,  716  a  12 

spuma  maris  3,  531  a  21 

squilla  3,  532  a  1 

sreiflich  (subitaneas  pestes)  4,  369  a  13 

sruba  3,  400  a  6 

stabia  3,  5  a  6 

stabulum  böm  (bocetum)  3,  225  a  15 

stafisagria  3,  545  a  2 

stairoht  (calcaria)  2,  365  a  2 

stalo  (umbrellis)  4,  210  a  13 

stammerre  (Smirna)  3,  612  a  3 

stantinus  3,  679  a  9 

stantwelbe  (stamen)  3,  718  a  14 

stapius  3,  683  a  3 

stelaba  4,  333f  a  6 

stelze  (stibola)  4,  217  a  9 


stendit  4,  290  a  2 

stera  3,  567  a  7 

stercmes  (uigerauB)  2,  415  a  33 

sterillum  4,  98  a  20 

steta  4,  192  a  6 

stibola  4,  217  a  9 

sticados  3,  531  a  19 

sticlosa  3,  566  a  21 

Stigmata  1,  344  a  15 

stignum  3,  566  a  18 

stilaphus  3,  309  a  5 

stilla  (sentina)  2,  218  a  2 

stilo  (armis)  2,  10  a  3 

stip  (pupilla)  4,  197  a  14 

stipelink  (cicuta)  3,  719  a  6 

stipium  4,  161  a  3 

stips  3,  639  a  1 

stiua  3,  398  a  7 

stiuan  (fleotomare)  4,  369  a  21 

stofun  (codicibus)  2,  597  a  13 

stoiche  (molares)  3,  661  a  4 

stold  3,  658  a  3 

stoppa  3,  644  a  12 

Storchschnabel  3,  518  a  3 

storlingus  (tyro)  4,  343  a  2 

strdla  (turdus)  4,  356  a  9 

strangalus  3,  509  a  9 

strignum  3,  566  a  24 

strincus  3,  565  a  20 

stroma  4,  99  a  4 

struchel  3,  437  a  2 

strucium  3,  565  a  4 

struinus  3,  719  a  20 

strüpha  (laniigo)  3,  73  a  8 

struzhahe  (tesqua)  2,  337  a  7 

stuos  (equarius)  3,  684  a  6 

stuppa  3,  721  a  15 

sturdus  3,  354  a  9 

stutos  3,  443  a  13 

suama  (bratens)  3,  478  a  26 

subsinea  3,  626  a  5 

subsumigo  (subfio)  4,  123  a  3 

subticula  3,  289  a  14 

subtilla  3,  294  a  10 

subtulares  3,  290  a  2 

suchole  (iuscaulum)  4,  359  a  4 

sucinus  3,  289  a  8 

sugir  3,  399  a  14 

sugunt  (siccant  ubera)  2,  689  a  2 

suia  (fuligo)  4,  594,  33 

suiro  3,  445  a  4 


5.  Besprochene  Worte 


759 


sulde  (noxia)  4,  81  a  23 

sullus  3,  674  a  5 

sulzica  (salinum)  4,  94  a  9 

simima,  suimma  (fiscella)  3,  275  a  9 

sünia.  nith  4,  99  a  32 

sundallo  3,  651  a  10 

supinus  3,  427  a  8 

suppa  (amplio)  4,  196  a  18 

suprest  3,  643  a  8 

suproprior  4,  241  a  2 

surich  (barbarica)  3,  585  a  1 

surin  (gargara)  3,  721  a  7 

surpelhoim  (baharius)  3,  537  a  6 

suzel  3,  399  a  13 

swaige  (ai-mentarius)  3,  648  a  2 

suuambacan  (tuberosa)  3,  599  a  10 

suanus  2,  353  a  13 

sivarchunihoz  4,  369  a  7 

svvarm  (celox)  3,  453  a  1 

sueccun  (tergiiiersatione)  4,  330  a  9 

sueger  (sororis  maritus)  3,  364  a  3 

suuiclianodo  (arcius)  2,  761  a  2 

suidur  haye  (iacinctini)  1,  488  a  10 

suimo  (aporia)  4,  177  a  7 

suin  arm  (natrix)  4,  206  a  3 

stüinge  (assumentum)  3,  718  a  11 

swisut  (cinoglossa)  4,  361  a  18 

suithelon  (institis)  1,  738  a  1 

szöls  (pessuli)  4,  26  a  12 

taberna  4,  209  a  11.  (ganea)  3,  663  a  1 

tabetum  4,  209  a  17 

tahregis  (Tiberiadis)  3,  612  a  4 

tactuca  3,  83  a  13 

tages  2,  457  a  2 

talaba  (offa)  4,  98  a  19 

talauun  3,  9  a  8 

talcedo  3,  361  a  7 

talinga  3,  375  a  8 

taramina  4,  209  a  12 

taner  (papirium)  2,  261  a  31 

tangol  3,  656  a  17 

tanna  (quercus)  3,  651  a  1 

tantes  3,  491  a  21 

tanmn  3,  567  a  20 

tappus  3,  465  a  4 

tapsus  barbatus  3,  532  a  9.  567  a  14 

taradros  3,  11  a  21 

taron  (lesi)  4,  74  a  18 

tartarus  3,  532  a  8 

taBmarium  4,  100  a  26 


tautones  3,  430  a  10 

tebediger  (cardiacus)  2,  337  a  13 

tellax  3,  4  a  7 

temis  (camistnira)  3,  697  a  5 

temo  2,  655  a  14 

tenel  (cartelliim)  1,  625  a  4.  s.  thenü 

tentaticon  3,  491  a  23 

tcnnsciila  4,  218  a  4 

tepon  1  papizozen  2,  322  a'3 

terebintina  3,  532  a  10 

teretra  4,  123  a  21 

teroonphizan  (terophila)  4,  162  a  11 

testilia  4,  462,  8 

tesulas  (tesseras)  2,  597  a  2 

tetrafa,  tetraßc  (petigo)  2,  597  a  15 

tetrahit  3,  545  a  15 

teuter  3,  515  a  17 

thahat  (dehortatur)  2,  614  a  1 

thaho  (siro)  4,  260  a  14 

thairuolon,  thuruolon  (conuasso,  uasso)  4, 

200  a  2 
thenesa  4,  209  a  16 
thenü  (fiscella)  1,  334  a  17.  s.  tenel 
thera  gela  (gurgulio)  4,  203  a  3 
thestisuir  (edicionis)  2,  596  a  23 
thina  (ebenina)  1,  648  a  7 
thobari  (camemelon)  3,  107  a  13 
thogonna  s.  togorma 
thomar  3,  651  a  12 
thona  (palmes)  2,  494  a  4 
thorae  (testas)  1,  591  a  1 
thunc  (luparia)  3,  719  a  23 
thiira  (fenissa)  4,  142  a  16 
thuruolon  s.  thairuolon 
thuiril  (spagulus)  3,  656  a  9 
ticatm  4,  211  a  16 
ticinne  3,  11  a  9 
tila  3,  649  a  6 
timbria  3,  567  a  13 
timentum  3,  567  a  17 
timila  3,  587  a  3 
tyn  (napta)  1,  656  a  8 
tinba  3,  262  a  1 
tinctio  (bastismus)  4,  197  a  8 
tindia  3,  606  a  3 
tiniua  4,  190  a  3 
tipo  4,  172  a  11 
tyrfahga  (ligones)  1,  678  a  3 
tisin  (Ticini)  2,  759  a  5 
titanus  3,  491  a  26   ^ 
tiu  2,  32  a  4 


760 


Register 


tiutho  4,  200  a  15  u.  nachtr.  708 

tofwurz  (basiliHca)  3,  477  a  8 

toga  3,  G57  a  8 

togorma,  thogorma  4,  102  a  1 

toldcod  (decisio)  2,  84  a  20 

tomcntum  4,  218  a  1 

tomuculura  3,  659  a  5 

tora  3,  584  a  6 

tortuca  3,  567  a  21 

toscolana  3,  567  a  19 

tostise  moln  2,  570  a  13 

tottolarii,  -narii  2,  716  a  14 

touhercet  (magnesia)  3,  561  a  22 

touuen  1,  726  a  1 

trafurcus  3,  656  a  23 

trage  3,  438  a  4 

tragina  3,  510  a  8 

tramasa  4,  104  a  13 

tramen  3,  627  a  6 

tramolol  3,  12  a  7 

traro  (fimbria)  3,  499  a  17 

trassilicus  3,  380  a  13 

trasturus  3,  657  a  6 

traueUus  3,  657  a  10 

trauersairus  3,  657  a  5 

trazewrc  (cicuta)  3,  527  a  11 

triatha  3,  516  a  2 

tribida  4,  218  a  3 

tribunaculum  3,  371  a  13 

tribut  cimü  4,  347  a  7 

trimallus  3,  675  a  6 

trinson  (treni)  1,  638  a  1 

trio  3,  441  a  13 

trisechiotes  (loculi)  2,  23  a  4 

trisela  (tribida)  4,  218  a  3 

tristiketstol  (tripes)  3,   717   a  18  (verdruckt 

16) 
trizstuöl  (lasanus)  3,    623   a  3    [so    schon 

Schmeller  1\  681] 
trociscus  3,  532  a  11 
troia  3,  10  a  8 
troie  (bistomie)  4,  40  a  27 
tropus  3;  448  a  12 
troscili  (salius)  3,  669  a  2 
trimc  (stirps)  1,  364  a  8 
tuburca  4,  218  a  5 
tulli  (eruta)  3,  585  a  3 
tumiat  (Idumea)  3,  612  a  7 
tüminc  (soponphera)  3,  545  a  13 
tunaiis  (amnis)  2,  526  a  1 
tuncante  (sine  dubio)  2,  358  a  16 


tünch  (Romania)  2,  359  a  5 

tunchart,  tunichrt   (chartina)   2,   378  a   10. 

4,  342  a  6 
tunnas  1,  429  a  1  [pl.  von  tun  sepes] 
tunuis  (leuis)  2,  618  a  3 
turbo  3,  510  a  17 
turgus  3,  668  a  5 
turnella  3,  483  a  9.  532  a  1 1 
turrea  3,  2  a  2 

turrib,  turrih  (anchiliis)  4,  227  a  5 
turtinnula  3,  639  a  5 
tuthia  3,  567  a  16 
tvvalm  (mandragora)  3,  586  a  3 
tuehigir  (cordiacus)    4,   168    a  12    [s.  oben 

tebediger] 

ua  3,  11  a  26 

uada  3,  472  a  18 

Uarea  3,  610  a  3 

ualentia  3,  587  a  4 

ualeriana  3,  532  a  14 

ualterna  4,  210  a  6 

uanasöni  (alucinare)  3,  222  a  1 

uara  (libatoria)  1,  696  a  2 

uarentia  3,  429  a  7 

uariola  3,  291  a  10 

uaris  4,  210  a  10 

uaritice  4,  363  a  3 

uarritu  (ascopam  uini)  4,  594,  34 

uauellus  3,  678  a  13 

uaz  4,  91  a  17 

ubirisda  (uertibula)  3,  436  a  4 

ucatrix  3,  5  a  7 

udra  3,  616  a  1 

uecles  3,  673  a  2 

ueia  (isius)  3,  469  a  14.  (elinium)  3,  479  a  27 

ueloter  s  (tumentem)  2,  261  a  26 

uenalis  4,  106  a  35 

uentrix  4,  218  a  8 

ueprians  3,  672  a  12 

uerdo  (pleurisis)  2,  340  a  2.  4,  234  a  3 

ueretrum  3,  532  a  15 

uerit  (penetrauit)  2,  458  a  16 

uermenata  4,  194  a  1 

uermicularis  3,  532  a  13 

uernu  3,  491  a  31 

uerrucaria  3,  568  a  12 

uersante  (degente)  2,  302  a  14 

uertipedum  3,  568  a  7 

uespa  4,  108  a  19 

MQspet  (picus)  3,  457  a  8 


5.  Besprochene  Worte 


7(]1 


nfdrnese  4,  369  a  8 

nfsiuid  (mezipe)  8,  051  a  11 

ugera  3,  402  a  7 

iigigirul:  (nugatoi)  2,  484  a  5 

uia  (callcs)  2,  13  a  13 

uida  4,  108  a  27 

iiilapis  3,  723 

vuilla  (fisco)  2,  739  a  35 

uillata  2,  759  a  26 

uiuagra  3,  561  a  15 

uincella  3,  546  a  3  ' 

uinctura  (thema)  4,  209  a  14 

uinita  (hospita)  2,  651  a  19 

uintime,  uintune  (acimei)  3,  311  a  7 

uiola    (claucum)    3,   479  a  2.    4,  359  a  8. 

(beta)  3,  584  a  9 

viosti  (signa)  4,  543,  33 

iiirga  pastoris  3,  545  a  17 

uirie  3,  263  a  3.  723 

lütetoxicum  3,  568  a  17 

iiitia  (egloga)  3,  657  a  12 

uitreolum  3,  568  a  16 

uittriniu  (lutrinas)  3,  622  a  8 

uiuaziu  3,  12  a  1 

ulere  (figulus)  3,  396  a  3 

ulloch  (sepe)  3,  719  a  2 

ulmus  3,  546  a  6 

ulnus  4,  109  a  20 

ulpitum  3,  568  a  11 

umaruang.  ille  (segmenta)  4,  335  a  4 

umbehacic  (cortina)  3,  663  a  7 

umbilicus  Ueneris  3,  568  a  14 

umbrellis  4,  210  a  13 

umdisla  (amadusio)  4,  196  a  10 

undercalo  (recaluaster)  4,  208  a  3 

unelouch  (cepe)  3,  403  a  4.  471  a  17 

unfroi  (absurdum)  4,  2  a  4 

ungebatne  (inpolito)  1,  470  a  1 

ungebructe  (uiua)  3,  469  a  12 

ungersamphe  (peucedanum)  3,  599  a  7 

ungesoten  suebel  (storace)  3,  491  a  17 

.t. 
ungeuastiv  (ingratissima)  4,  146  a  4 

ungula  caballina  3,  530  a  22.   568  a  9 

ungiüint  (tempestas)  3,  351  a  2 

uniones  3,  471  a  16 

unosti  3,  9  a  5 

unp  (commede)  2,  616  a  8 

unreniri  (mechanicus)  4,  205  a  9 

unrunz  (moestus)  4,  220  a  9 

vntfrfzzkndbn  (minantem)  2,  58  a  32 

unuenmt  (depaueruut)  1,  555  a  9 


uoluula  (hcdera)  3,  387  a  12 

uülux  [],  622  a  2 

uölwrmi  (lumbrici)  3,  502  a  25 

uotraga  3,  675  a  1 

upnh  uui  (anima)  2,  380  a  4 

urä  (lege)  2,  34  a  11 

vrechnc  (uento  in  ardente)  4,  251  a  12 

vrina  2,  436  a  17 

urna  3,  657  a  11.  (situla)  4,  235  a  19 

urnite  (crabrones)  1,  334  a  22 

uro  3,  651  a  18 

uromedus  3,  55  n  6 

ur spotin  (oblatio)  1,  302  a  1 

uruca  3,  429  a  10  [CGL  2,  597,  46  Vruca. 

uermis.  qui  caulos  comedit] 
uruuimo  (ebullio)  4,  201  a  15 
uruimi  (fistula)  3,  473  a  24 
usnea  3,  568  a  18 
utinum  3,  97  a  15 
vtsualui  (fulice)  2,  24  a  3 
uua  lupina  3,  568  a  13 
uua  passa  3,  546  a  1 
vve  relictse  (acini)  1,  584  a  7 
uuinus  3,  467  a  25 
uulgame  3,  485  a  1 
uungia  3,  510  a  28 
vuo  (frumen)  4,  65  a  18.  s.  hübo 
uurdanca  (argumentum)  3,  350  a  2 

woel  (sufflatorium)  1,  628  a  2 
vvaganaccliila  (bubulci)  2,  766  a  2 
fagrift  (tentorii)  1,  488  a  3 
wahere,  wahedere  (bacca,  bachanalia,  bachar) 

4,  39  a  2.  132  a  19.  197  a  8 
uualisir  (uuasa)  3,  11  a  7 
uuahtlondi  (multiuoraa)  4,  205  a  10 
uualana  uuira  (istriarum)  1,  429  a  5 
uualeauuc ,    uualuchcecfuch      (herodianum, 

herodion)  1,  340  a  15.  496  a  21 
uüamizot  (uagit)  2,  326  a  2 
wamvnge  (ulula)  3,  263  a  1 
wan  (vuantaos)  4,  111  a  2 
uuandauuerpa  (talpa)  4,  210  a  5 
uuanz  3,  11  a  5 
vuarencibla  3,  429  a  7 
uuarniungor  (pre  fenore)  1,  297  a  23 
uarras  (callas)  2,  596  a  2 
wartz  (sanies)  3,  327  a  5 
warwaz  (emorroida)  4,  360  a  3 
uuasa  3,  11  a  6 
wascale  (lanx)  3,  717  a  9 


762 


Register 


uuasend  (rumen)  3,  430  a  IG 

tvaser  (scaber)  3,  250  a  8 

uastrung  (raurmur)  2,  746  a  13 

wate  (wada)  4,  194  a  11 

waze  lüiher  (uua  passa)  3,  546  a  2 

uueket  (cui)  2,  239  a  15 

uuecelin  (imbecillitatis)  2,  319  a  9 

vvedul  (pensum)  3,  665  a  4 

vegede  (arnoglossa)  3,  523  a  14 

ivegerich  (eptafilon)  3,  488  a  29 

weglus  (omech)  3,  683  a  14 

wegula  4,  210  a  17 

weinstel  (ducetum)  3,  616  a  10 

wela  (discus)  2,  337  a  12 

uuelite  comuner  (proceres)  4,  14  a  5 

tvelsemos  (polenta)  3,  717  a  15 

uuenere  (uerna)  4,  210  a  15 

loenge  widewinde  (cuscuta)  3,  538  a  16 

vuenl'.uurz  (strophantia)  3,  684  a  2 

vei'inno  (emissarius)  3,  684  a  3 

vuersban  (uertebra)  3,  431  a  10 

wertahe  (Uindelici)  2,  336  a  5 

wertüla  (eresimum)  4,  363  a  12 

uuescinarios  (giros)  2,  722  a  3 

west  (borit)  3,  522  a  1 

wetenhra  (intercilium)  3,  70  a  2 

uuetero  (padiliga)  3,  656  a  27 

wetimgras  (brassica)  3,  518  a  8 

vuetzi  (arrabotia)  3,  687  a  8 

vuezel  (ringa)  3,  682  a  12 

wida  4,  194  a  12 

wida  .t.  (uua)  4,  166  a  4 

uuidari  (cesor)  4,  199  a  1 

widis  (trage)  3,  438  a  4 

uuiduuuinia  (wegula)  4,  210  a  17 

uuieta  (filicem)  2,  60  a  2.  68  a  1 

vviuescu  (baxe)  4,  39  a  25 

wiffas,  wifplias  (crines)  3,  430  a  7 

uuilit  4,  302  a  8 

uuihta  (acie)  2,  716  a  4 

wütscehlmz  (memita)  3,  530  a  11 

wiltw^e  (murio)  3,  326  a  2 

uilucbesu  (purpura)  1,  488  a  19 

wimel  (terebellus)  3,  718  a  19 

wimerrucz  (tubura)  3,  576  a  8 

wina  (lituos)  2,  523  a  1 

vinca  (scirpus)  3,  686  a  13 

winclau  (lauendula)  3,  530  a  7 

uuindicas  3,  11  a  4 

winehaldesere  (adulator)  3,  396  a  13 

•t. 
wingeba  (dolium)  4,  140  a  9 


uinning  (faHciolaj  4,  245  a  7 

winouga  (caupo)  3,  396  a  8 

winsam  (lauendula)  3,  530  a  7 

winsten  (auripigmentum)  3,  514  a  18 

vuinthatren  (artcriej  3,  430  a  15 

wintsprucht  (turbo)  4,  217  all 

uyrd  (fatum)  2,  597  a  23 

uirderos  (aduerseris)  4,  265  a  5 

uuirdin  (molam)  2,  20  a  9 

uirdirdt  4,  338  a  3 

uuyrmhaso  (coccus)  1,  489  a  1 

wirzhrun  (spadix)  3,  684  a  5 

visarez  (terebintina)  3,  532  a  10 

uuiskilinas  (leue)  2,  262  a  3 

uiselun  3,  403  a  18 

lüüigise  4,  361  a  18.  362  a  3 

uituhil  (runcina)  1,  590  a  28 

uuldpaexhsue  (cartillago)  1,  497  a  2 

uumda  (pro  flauello  calathis)  1,  511  a  12 

wmo  (nausio)  3,  326  a  4 

uuocco  (cincindila)  4,  245  a  8 

wodevvspele  (cicute)  3,  593  a  2 

wolfesgelegena  3,  402  a  14.  s.  wolsegeda 

wolueslehte  (pestinacia)  3,  564  a  5 

wolfhunha  (camomella)  3,  584  a  9 

wolfsleber  (pestinacia)  3,  564  a  5 

ivolfwrz  (batrachis)  4,  39  a  22 

wolsegeda  (antora)  4,  362  a  7 

uuormo  (coccinum)  1,  319  a  8 

uuorp,  uuorpo  (falcarius,  spande)  3,  656  a  12 

lüorwel  (cultatorium)  3,  375  a  10 

wostene  (dapsus  barbastus)  3,  528  a  17 

uuotgrimliho  (tirannide)  2,  222  a  17 

uuretbaso  (rubeum)  1,  489  a  4 

uurinon  (confrico)  4,  200  a  3 

vusigvn  (plagarii)  2,  293  a  3 

tmwZoo  (flocci)  4,  245  a  2 

vuuohun  (insolentem)  2,  217  a  1 

wurda  (bolum)  3,  486  a  14 

uurz  (salamandra)  4,  309  a  10 

xiloaloes,    xilobalsamum,    xilokaracta,    xilo- 

cassia  3,  568  a  20 
xppfbrpht  (factiun)  1,  456  a  23 
xprfttb  (meatus)  2,  618  a  11 

zagendoddergudida  tefetit  2,  319  a  9 
zaphfenare  (caupo)  2,  337  a  8 
zara,  zarea  3,  332  a  7.  vgl.  335  a  3 
zaza  (basterna)  4,  132  a  20 
cecÄo  (ricinus)  3,  687  a  5 


5.  Besprochene  Worte  —  6.  Personen-  Und  Sachenweiser         763 


cedowarium  3,  551  a  19 

zeduar  3,  532  a  1(5 

cehotaz  (cendarina)  3,  624  a  7 

zeile  (aliieolus)  4,  178  a  3 

zeinna  (acies)  2,  701  a  11 

ceisila  (scoliasmos)  4,  360   a  6.    vgl.    357 

a  13 
zelens  (halens)  2,  616  a  19 
zeleiicha  3,  611  a  12 
cenel  (scirpea)  4,  235  a  13 
zenitii  (quiatio)  3,  490  a  28 
zeollotiu  (mulcebat)  2,  42  a  18 
zeotar  (prodeilus)  3,  656  a  26 
zerulosi  2,  226  a  2 
zennen  4,  26  a  9 

zi  hichategna  (ad  satisfactionem)  2,  204  a  2 
zi  kiuuerre  (acomoda)  4,  2  a  7 
zieh  (forum)  2,  501  a  6 
ziga  (transtra)  4,  236  a  1 
cigenhein  (iacea)  3,  530  a  6 
zimber  (artemissia)  3,  469  a  6 


zinibriiini  3,  537  a  4.  546  a  7 

cina  (pissu)  3,  682  a  2 

cinta  (tila)  4,  102  a  22 

zinzalas  (scinifcs)  1,  521  a  24 

ciphic  (ci})pus)  4,  184  a  3 

zisatolo  (erniodactilia)  3,  511  a  18 

zispizit  (terit  pede)  2,  241  a  25 

cit*  (caprifolium)  3,  528  a  12 

citharbein  (plectrum)  3,  686  a  7 

zitwrz  (brionie)  3,  587  a  5 

zizisa  3,  477  a  7 

zokeln  (crepida)  3,  652  a  11 

zöfsorgen  .t.  (mauigena)  4,   150  a  13 

zosnek  (alleum;  polnisch)  3,  524  a  8 

zouaco  (scola)  4,  209  a  6 

zuccara  3,  532  a  17 

zuichentemo  (languente)  2,  165  a  4 

zülla  (cymba)  2,  325  a  11 

zura,  zurus  (paliurus)  4,  118  a  22 

zuuüuti  elalio  (bissionis)  4,  40  a  27 


6.  PERSONEN-  UND  SACHEN  WEISER.  * 


Aachen,  concil  (836)  4,  662,  39 
abbreviaturen,  Verzeichnis  lat.  4,  390,  2.  der 

urkundenschrift  4,  672,  34  f 
Abdias  Acta  apostolorum  4,  409,  39.  448,  4 
Abdinghof,  kirchenschatz  4,  411,  35.  s.    Si- 

gehard 
abend  4,  637,  32.  668,  25 
Abgar,  brief  an  4,  481,  34 
ablass  4,  486,  27.  676,  2 
abracadabra  4,  391,  11 
Abraham  4,  576,  5 
abtrünnige  4,  601,  29 
accent,  accentuation  4,  427,  43.  668,  25 
Adalbero,    bischof    von    Rheims,    Gerberts 

grabschrift  auf  4,  596,  25 
Adilbero,  mag.  4,  674,  4 
Adalpero,  gi*af  4,  516,  21  f 
Adalbert,  Passio  4,  663,  15  f 
Adalbert,  erzbischof  von  Salzburg,  brief   an 

das  cardinalscollegium  4,  578,  22  f 
Adelbertus,  Schreiber  4,  516,  28.  30 


Adalbold,  brief  an  Gerbert  4,  545,  34 
Adalhart,  priester  und  Schreiber  4,  484,  28 
Adallioz  4,  659,  5 

Adalwin,  bischof  von  Regensburg  4,  603,  4 
Adam  4,  428,  8.  668,  31.    Vita  4,   514,  38. 

557,  16.  und  Cain,    strafen  4,   518,   11  ff. 

650,  28  ff  u.  a.  654,  29.  668,  11.   s.  auch 

Cain 
Adamnan  De  locis  sanctis  4,  404,  28 
Ademar  von  Chabannais    4,   232   a  2.  479, 

24.  43.  480,  10.  19 
aderlass  4,  393,  19.   455,  31.    501,   15.  509, 

21.  530,  22.  29.    553,  34.  36  f.   41.    633, 

22  f.  648,  23.  s.  Beda 
Ado  Martyrologium  4,  452,  16 
Adrianus  4,  460,  52 
Aegidius    Corboliensis    De    urinis    4,    560, 

40 
Alfric  s.  glossare 
Afra,  Historia  4,    511,   40.   hymnus  4,  512, 

4.  Passio  4,  532,  10 


*  mit  'von'  zusammengesetzte  namen  sind  unter  der  ortsbezeichnung  zu  suchen,  also  Konrad  Ton 
Würzburg  unter  Würzburg;  wo  das  anders  gehalten  werden  muste,  wurde  wenigstens  bei  dem  Ortsnamen 
verwiesen,  anonyme  commcntare  stehen  bei  den  Schriftstellern ,  deren  erläuterung  sie  dienen,  die  ver- 
schiedenen werke  desselben  autors  sind  nur  dort  geschieden,  wo  die  zahl  der  citate  gröfser  war.  einige  sonst 
schwer  unterEUbringende  nachweise  vereinigen  die  ansätze  "^ theologisches'  und  'zahl'. 


7G4 


Register 


agniis  doi,  griech.  4,  G70,  24 

Aharin,  HciiiricuH  de  4,  491   a 

Ahusia,  Volportus  de,  Libcr  de  miraculis 
Mariae  4,  514,  35 

Alaniis  AnticlaudianuR  4,  372,  11  f 

Albert  von  Sicgl^urg  Glosarius  4,  476,  12. 
485,  10.  486,  13.  592,  5 

Albertus,  adressat  des  Ivo  vChartres  4, 475, 
42 

AIcuin  commentar  zum  Eccles.  4,  542,  28. 
zum  Johannes  4,  417,  1.  zu  den  Psalmen 
4,  405, 18  ff.  De  trinitate  und  and.  Schrif- 
ten 4,  554,  14  f.  Dialectik  4,  446,  36. 
630,  30  f.  Disputatio  cum  Pippino  4,433, 
8.  478,  40.  545,  38.  gedichte  4,  445,  21. 
589,  2.  Grammatik  4,  435,  41.  446,  33. 
455,  27.  527,  21.  545,  38f.  549,  29.  610, 
17.  Orthographie  4,  435,  40.  529,  lOf. 
rätsei  4,  564,  7.  Khetorik  4,  453,  32.  s. 
auch  Karl  der  grofse 

Aldhelm  3,  8  a  2  ff.  4,  227  a  5.  243  a  11. 
395,  30.  34.  421,  33.  35.  425,  1.  431,  11. 
14  f.  446,  Iff.  29.  551,  3.  571,  26.  580, 
31.  599,  20  f.  24.  640,  22.  662,  30.  666, 
26.  677,  9 

Aleidis,  grabschrift  4,  623,  24  f 

Alexander,  Passio    4,  531,  37 

Alexander  der  grofse  Epistola  de  situ  In- 
diae  4,  634,  18.  s.  Aristoteles.  Liber  de 
proeliis 

Alim,  bischof  von  Brixen  4,  603,  8 

almosen  4,  544,  2 

aiphabet,  griech.  4,  450,  36.  540,  27.  567, 
38.  hebr.  4,  382,  15.  440,  341  lat.  4,567, 
38.  runenalphabet  4,  446,  38.  567,  39. 
621,  14.  s.  auch  buchstaben 

Alprat,  emendator  4,  574,  39  f 

alte,  vierundzwanzig  4,  625,  15 

altfranzösische  federproben  4,  586,  34  f 

Altunus,  abt  von  Weihenstephan  4,  575,  13 

Amalarius  4,  377,  12.  447,  11 

Amandus,  Vita  4,  609,  41 

Amatus  (?oder  Auiatus  oder  Auietus)  filius 
Abraham  Epistola  4,  509,  29 

Ambrosiaster  4,  450,  14 

Ambrosius  4,  458,  30.  469,  19.  485,  23. 
579,  29.  De  Cain  et  Abel  4,  536,  22  f.  De 
fide  catholica  4,  600,  24.  De  incarnatione 
domini,  De  laude  sanctorum  4,  442,  34  f. 
De  paradyso  4,  536,  22.  De  spiritu  sancto 
4,  442,  33.    Epistola    ad   Augustinum   4, 


.594,  1.  Hexaemeron  4,  5.36,  17  f.  616,  If. 

Lucascommentar  4,  446,  9.  536,  42.   564, 

19.    Recapitulationen   zu  Pentateuch  und 

Josua  4,  536,   23.    Vita  4,  424,  31.    452, 

28.  488,  1.  678,  4f 
Ambrosius  Autpertus  4,  375,  9.  446,  16  f 
Ambrosius,  frater  4,  475,  4 
Amulpreht,  vogt  4,  531,  25 
Anastasius  4,  478,  36 
Anatomia  porci  4,  518,  38 
Andolo,  Bartholomeus  de  4,  589,  14 
Andreas,    homilia    in    natalem    4,    550,  35. 

Passio  4,  590,  1 
Andreas,  frater  von  Abdinghof  4,  411,  36 
angelsächsisch  s.  glossare 
Angilbert  gedieht  4,  529,  10 
annales    4,  420,   33.    426,  26.    SEmmerarai 

maiores  4,  541,  8.  Halesbrunnenses  4,  669, 

14.  s.  auch  Einhard.  geschichtliches 
Ansegis  Capitularien  4,  384,  21.  391  a.  465, 

31.  516,  6  f.  615,  9f 
Anselm  von  Canterbury  4,  579,  29 
Anthimus  Epistola  4,  455,  30.  497,  30 
antichrist  4,  485,  7.  515,  12.    543,  43.   637, 

15.  669,  3 
antidotar  s.  heilmittel 
Antonius,  Vita  s.  Athanasius 
Antonius  s.  Musa 
ApoUinaris,  Passio  4,  445,  43 
Apollonii  Gesta  4,  317  a  6 
ApoUonius  4,  519,  4.  553,  36 
Apologius    (verf.    der    Ratio    sphaerae)    4, 

564,  1 
apostel,    äufseres   4,    423,    17.    namen    und 

Schicksale   4,  310  a  5.    383,  6.    431,    5  f. 

571,    23.    quibus   locis    praedicaverint    et 

iaceant    4,   405,    17.   446,  43  f.    511,  28  f. 

612,  4.  Flores  apostolorum  (predigtsamm- 

lung)  4,  582,  7.  ordo  actuum  apostolorum 

4,  676,  30  f.  s.  Abdias 
pseudo-Apulejus  4,  394,   30.    411,  7  f.    497, 

25.  560,  36.  606,  12  ff.  684,  13 
Aquin,    Thomas   von,    Liber  physicorum  4, 

532,  24 
Arator    4,  424,  40.    433,  43.    441,   34.  573, 

23  ff.  32  f.  584,  10.  599,  32.  609,29.  613, 

11.    620,  37.  624,  32.    625,  261    633,  19. 

30.  646,  35 
archintilla,  heilkräfte  4,  461,  38 
Arelate  s.  Caesarius 
Aribo  von  Mainz  4,  542,  15.  s.  Berno 


6.  Personen-  Und  Sachenweiser 


765 


Aribo  Vita  Corbiniani  4,  488,  15.  507,  17. 
678,  5 

Aribo,  musikgclehrter  4,  520,  7  f 

Aristoteles  4,  303,  19.  469,  10.  Brief  an 
Alexander  4,  510,  10.  Categorien  glossiert 
4,  301,  1.  Pcrihernieneias,  conmientar  zu 
4,  443,  19.  s.  Boethiiis.  Secreta 

arithmetisches  4,  391,  3.  4  f.  566,  36  f.  624, 
31.  659,  13.  Arithmetik  4,  548,  38.  630, 
10  f.  s.  auch  Beda.  mathematisches,  zah- 
len 

armenische  raudbemerkuugen  4,  506,  25 

Armenius  4,  423,  10 

Arn,  erzbischof  von  Salzburg  4,  603,  0 

Arnobii  et  Serapionis  altercatio  4,  598,  9 

Arnulf  Deliciae  cleri  4,  634,  32 

Arrius  s.  Constantinus 

Ars  s.  grammatiken 

Artus  4,  634,  41 

arzneibuch,  Zürcher  4,  673,  36 

Aschaffenburg,  Urkunde  von  1455  4,  433, 
32 

Aschalini  regnum  4,  634,  41 

astrologisches  und  astronomisches  4,  389,  8. 
395,  15.  448,  10.  459,  34.  463,  17.  477, 
26.  34.  539,  19  f.  648,  14.  s.  auch  kalen- 
darisches, himmelszeichen.  horologium. 
Jesus  Sirach.  Messehelle,  planeten.  Wil- 
helm 

Athanasius  4,  481,  31.  526,  2.  Altercatio 
contra  Arrium  4,437,261  brief  an  pabst 
Marcus  4,  634,  21,  fides  catholica  4,437, 
24ff.  Vita  Antonii  4,  421,  37 f.  437,  4. 
452,  401  453,  7.  478,  31.  482,  25 

Ato  4,  516,  22 

Atto,  bischof  von  Freising  4,  603,  8f 

auferstehung  4,  520,  9 

augenleiden  und  augenrecepte  4,  379,  32  ff. 
380,  4fl  495,  15.  19.  s.  segen 

Augsburg  4,  505,  8.  9.  verse  auf  4,  600,  15. 
druckerei  von  SUlrich  und  Afra  4,  680, 
10.  s.  Embrico.  Vesemair.  Zainer 

Augustinus  4,  382,  24.  386,  37.  443,  33. 
444,  29.  457,  30.  463,  18.  469,  19.  482, 
39.  485,  6.  231  499,  23.  515,  12.  525, 
37.  41.  526,  9.  549,  34.  578,  3.  579,  30. 
637,  16.  645,  31.  669,  5.  673,  21.  Ars  4, 
563,  1.  briefe  4,  444,  20.  543,  41.  Cate- 
gorien mit  Schulbeispiel  4,  389,  301  451, 
6.  568,  391  598,  401  627,  29  fl  Contra 
haereses  quinque  4,  672,  42  f.  De  civitate 


dei  4,  482,  35.  617,  24.  635,  25.  (Ml,  27. 
38.  De  conflictu  vitiorum  et  virtutum  4, 
395,  16.  398,  18.  443,  35.  586,  28.  De 
decem  chordis  4,  395,  15.  586,  26.  De 
definitione  ecclesiasticorum  dogniatum  4, 
374,  25.  435,  30.  513,  30.  De  disciplina 
christianorum  4,  375,  11.  De  doctrina 
christiana  4,  446,  37.  De  vera  fide  4,  587, 
6.  De  fide  et  operibus  4,  554,  13.  De 
Genesi  4,  443,  40.  542,  241  De  gratia 
novi  testamenti  4,  587,  7.  De  haeresibus 
4,  525,  5.  551,6.  De  decem  plagis  4,586, 
27.  De  quantitate  animae  4,  587,  81  De 
vera  religione  4,  587,  8.  De  sermone  do- 
mini  4,  672,  39.  De  spiritu  et  anima  4, 
465,  2.  De  triuitate  4,  458,  38.  De  utili- 
tate  credendi  4,  587,  6  f.  Johannescom- 
mentar  4,  395,  12.  444,  14.  586,  24.  Jo- 
hanneische briefe  4,  395,  13.  466,  30. 
586,  26.  predigten  2,  765  a  1.  4,  228  a  3. 
397,  42.  401,  19.  405,  31  421,  29.  426, 
32.  435,  37.  450,  24.  466,  37.  482,  29. 
527,  291  535,  31  543,  41.  554,  12.  557, 
131  558,  20.  578,  101  582,  28.  33.  636, 
23.  672,  12.  Psalmencommentar  4,  444,  7. 
10.  586,  33.  Vita  s.  Possidius 

Augustinus,  englischer  bischof,  brief  4,435,3. 
vgl.  603,  17.  s.  Gregor  briefe 

Augustus,  dementia  in  hostes  4,  499,  16 

aurea  alexandrina,  heilkräfte  4,  519,  22 

Aurea  gemma  3,  708  z.  14.  4,  375,  33 

Aurelius-Escolapius  4,  404,  11 

Ausonius  4,  457,  13.  624,  14  f.  Moseila  4, 
457,  4.  628,  26.  670,  36 

aussatz  s.  krankheiten 

Autun  s.  Honorius 

Auxerre,  Heiric  von  4,  598,  43.  s.  Remigius 

Avian  4,  625,  2.  639,  10 

Avicenna  4,  509,  21 

Avitus,  Alcimus  4,  419,  9.  445,  14. 19.  504, 
341  507,  351  540,  8.  573,  21  580,  251 
584,  71  633,  6 

Aw  s.  Jehnar 

Aymericus  Ars  lectoria  4,  430,  43 

B.,  f rater,  Expositio  in  novissimam  visionem 

Ezechiehs  4,  467,  21 
Babyloniorum  soldanus  4,  502,  32 
Baden  s.  Nataü 
Baiern    s.    heuschreckenplage.     provinzial- 

synode 


7G6 


Register 


RtBaluzc  4,  321  a  1.  G84,  17 

Bamberg  s.  glaube.  Hcimo.  Otto.  Poppo 

BaptiHta,  AlbcrtuH  4,  438,  6 

Bardo,  crzbischof  von  Mainz  4,  662,  40 

Bartholomacufl,  Passio  4,  590,  4  ff.   635,  13 

Bartholoraacus  Arzneibuch  4,  647,  39  f 

Basilius,  Vita  4,  565,  41 

Baturich,  bischof  von  Regensburg  4,  531, 
19.  33 

bauernkalender  4,  383,  9 

bäum  des  guten  und  bösen  4,  502,  17.  ar- 
bores  aromaticae,  genera  arborum  4,  553, 
31.  s.  glossare 

Baumgartenberg,  bibliothekskatalog  4,  488, 
39  f  u.  a.  reliquienlisten  4,  487,  40  f 

Beda  4,  377,  37.  386,  37.  428,  41.  467,  11. 
485,  24.  501,  14.  510,  24.  36.  514,  17. 
518,  26.  579,  30.  616,  23.  654,  9.  Argu- 
menta lunae  4,  377,  26.  Chronicon  4, 
410,  32.  450,  8  f.  613,  37  f.  commentar 
zu  Regum  4,  551,  25.  zu  Esdra  und  Nee- 
mia  4,  406,  4  ff.  zu  Tobias  4,  406,  3. 
543,  6.  607,  30.  zu  Parabolae  4,  376  a. 
534,  11.  zu  Eccles.  4,  376  a.  zu  Cant. 
cant.  4,  376  a.  zu  Matthaeus  4,  407,  23. 
494,  39.  zu  Lucas  4,  398,  40.  404,  37. 
zu  Acta  4,  404,  43.  423,  37.  446,  24. 
542,  31.  zum  Jacobusbrief  4,  377,  9.  zur 
Apocalypse  4,  405,  1.  446,  26 f.  Compu- 
tus  4,  410,  26.  31.  501,  11.  13.  s.  Uuic- 
hrammus.  De  arte  metrica  4,  527,  22. 
539,  391  540,  1.  545,  17  ff.  24.  574,  10. 
599,  16.  De  locis  sanctis  4,  535,  10.  De 
loquela  digitorum  4,  451,  33  f.  612,  3. 
De  minutione  sanguinis  4,  369  a  20.  530, 
23.  De  Septem  miraculis  4,  428,  43.  467, 
12.  510,  24 f.  36.  De  natura  infantum  4, 
648,  34.  De  natura  rerum  4,  450,  8.  452, 
1.  613,  37.  665,  25.  De  ratione  tempo- 
rum  3,  609  a  1.  4,  410,  26.  31  f.  446,  21. 
448,  12.  451,  3.  29.  494,  31.  612,13.  De 
ratione  unciarum  4,  423,  43.  De  schema- 
tibus  et  tropis  4,  540,  If.  627,  34 f.  De 
tabernaculo  et  vasis  eius  4,  422,  37.  616, 
25  f.  De  virtutibus  Cuthberti  s.  nachher 
verse.  Historia  eccles.  4,  416, 17.  580,  34. 
Martyrologium  4,  636,  30.  Orthographia 
4, 476,  30.  599, 3.  Poenitentiale  4,  614, 26  f. 
Praesagia  tonitruum  4, 621,  3  f.  predigten 
4,  435,  19.  515,  17ff.  523,  26 f.  525,391 
526,  4.   Prognostica  4,  575,  34.   631,  8. 


Propositiones    arithmeticae    4,    545,    28  f. 

668,    9fl    Super   Donatura    4,   4.30,    43. 

verse  4,  377,  28  fl  404,  43.  446,28.  568, 

20  fl  573,  27fl  600,91  674,13.  683, 1  ff 
beichte   4,  405,  201    4.54,  21.   515,  23.  29. 

531,3.  5.34,7.  Summa  confessionis  4, 535, 

1.  an  Weisungen  für  beichtväter  4,  469, 1. 

s.  Berengarius.  dominicaner.  franciskaner. 

Rupert.  Wilhelm 
Benedict,  Vita  4,  452,  30.  512,  2.  Benedict 

und   Scolastica,    auffindung   der  gebeine 

4,  608,  20  f 
Benedictinerregel  4,  2  a.    399,  19.  409,  41. 

421,  381    434,   10.    436,  401    482,    13. 

503,  28.    517,  1.    562,  34.    587,  11  589, 

211  28.  594,  5.  604,  311  620,  381  664, 

3.  Keronische  4,  442,  27.  682,  30.  s.  Hil- 
demar 

Benedictbeuern,  Urkunde   für    4,  516,  20  ff. 

Carmina  Bm*ana  4,  520, 12  f.  s.  Gothelm. 

Ratmund 
Benno  oder  Bennzo  4,  398,  6 
Berengarius,  card..    Summa  de   confessione 

4,  469,  2 

Bernelinus  iunior  Liber  abaci  4,  548,  7 

Bernhard  von  Clairvaux  4,  522,  17.  De  di- 
ligendo  deo  4,  579,  15.  De  modo  regendi 
se  et  familiam  4,  438,  27.  De  praecepto 
et  dispensatione  4,  579,  15.  Liber  apolo- 
geticus  4,  412,  33.  Metrum  de  mundi 
reatibus  4,  474,  31.  predigten  4,  372  f  a. 
468,  21.  535,  4.  578,  11.  579,  151  641, 
8  f.  Speculum  monachorum  4,  412,  42 

Berno  Tonarius  und  brief  an  Aribo  von 
Mainz  4,542,11.  15.  Dialogus  interBem 
et  Gerungum  4,  520,  4.  542,  18  f 

Berthold,  erzbischof  von  Salzburg  4,  527,  1 

Berthold,  abt  4,  670,  23 

beschwörungen  4,  393,  13.  445,  7.  455,  40. 
536,  15.  569,  411  614,  20.  22.  623,  21  f. 
649,  26  fl  669,  29.  s.  segen 

besegnungen  4, 451, 1.  benedictio  aquae,  ferri 
4,  450,  25.  27.  619,  25.  capseUarum  et 
baculorum  4,  544,  32.  super  lapides  pre- 
tiosos  4,  553,  33.  seminum,  ad  fruges 
novas  4,  633,  23 

besessener  4,  637,  15.  669,  4 

Bethlehem  4,  676,  41 

Bethune  s.  Eberhard 

betonica,  heilkräfte  4,  411,  16f.  461,  38. 
606,  12 


G.  Personen-  Und  Sachenweiser 


7G7 


Beiirber^,  bibliothck^ikataloü;  4,  520  a 
bibcl,  bibek'oiniuontare,  bibolgll.  3,  2(JG  a  S. 
272  a  9.  277  a8.  282  a  5.  24.  28G  a  4. 
4,  195  a  7.  199  a  14.  222  a  10.  i;l  14. 
224  a  4.  227  a  8.  240  a  2.  241  a  7.  244 
a  1.  7.  311  a  8.  374,  23  f.  375,  2Gf.  37G, 
11.  382,  13.  386,  43  ff.  387,  20.  391,  G. 
397,   16.  21.    399,  28 ff.  40 ff.   400,  5  ff. 

29  ff.  405,  4  ff.  408,  27.  32.  43  f.  409, 
31  ff.  417,  41.  420,8.  421,  32f.  35 ff. 
427,  20.  428,  36.  43G,  12  ff.  442,  2.  447, 
32ff.  448,  16.  20ff.  449,  7.  18 ff.  33 ff. 
461,  20.  462,  38ff.  464,  7ff.  466,  28. 
467,    1.    470,  8  ff.   34  ff.  40  ff.    471,  8  ff. 

38  ff.  478, 22  ff.  34  f.  479,  37  ff.  482, 16  ff. 
495,  15.  510,  33.  514,  4ff.  515,  4.  7 f. 
14f.  517,  39.  522,  25.37.  523,  lOff.  529, 

30  f.    535,  33  ff.    540,  35  f.    544,  18.  546, 

20  ff.  549,  41  f.  551,  2.  7  ff.  558,  14.  560, 
16.  18.  561,  7.  562,  lOff.  568,3.  571,  If. 
8f.    20.   30ff.    572,  25ff.  32ff.  38.    577, 

21  ff.  581,  38  f.  587,  17  ff.  589,  4.  37  ff. 
591,  5  ff.  594,  5  ff.  18.  601,  9  ff.  605,  2  f. 
607,  33ff.  616,  15ff.  619,  3ff.  630,  41. 
631,  12.  636, 12  f.  42  f.  644,  9  ff.  651,  7  ff. 
654,  33  ff.  665,  22  ff.  667,  35  ff.  670,  42  ff. 
686, 7  ff.  registrum  bibliae  4,  486, 5.  über 
die  bücher  des  alten  und  neuen  testa- 
ments  4,  390,  1.  514,  2.  631,  10.  ordo 
librorum  catholicorum  4,527,11.  532,35. 
674,  18.  s.  auch  kirchenjahr.  aufzählung 
der  biblischen  bücher  4,  439,  33.  namen 
derselben  4,  637,  43.  668,  13.  memorial- 
verse  über  das  alte  und  neue  testament 
4,  486,  24.  vorreden  zu  den  biblischen 
büchern  4,  577,  32.  659,  10.  s.  Hierony- 
mus.  postille  über  den  Pentateuch  4, 463, 

39  f.  allegorien  zu  Genesis  und  Exodus 
4,  485,  18.  Genesis  4,  408,  15.  409,  4. 
417,  2.  551,  39  f.  580,  17.  592,  14.  601, 
38.  621,  12.  Exodus  4,  391,  7.  408,  15. 
422,  36.  575,  40  f.  580,  17.  601,  39.  Le- 
viticus  4,  459,  35  ff.  506,  1.  592,  16  f. 
666,  9.  Numeri  4,  506, 1.  Deuteronomium 
4,  592,  26.  625,  22.  Josue,  Judicum,  Ruth 
4,  592,  26  f.  Kegum  i— iv  4,  531,  4.  Re- 
gum  I.  n  4,  666,  13.  Regum  i  4,  446, 
11.  Regum  n  4,429,4.  636,  20.  671,14. 
Regum  m  4,  429,  4.  553,  11.  671,  14. 
Paralipp.  i  4,  671,  14  f.  Esdrae  4,  524, 
16.    660,   16.    666,  7.    Tobias  4,  442,  1. 


524,  15.  592,  33.  GGG,  5.  Judith  4,  442, 
1.  524,  15.  592,  33.  GGO,  IG.  GGG,  G.  Es- 
ther 4,  442,  1.  524,  16.  592,  33.  660, 16. 
()GG,  7.  Job  4,  524,  15.  565,  22.  592,  33. 
G05,  11.  Psalmen  1,  517  a  7.  521  a  1. 
4,  399,  20.  407,  25.  416,  11.  471,  29f. 
502,  21  f.  543,  5.  553,  8  f.  579,  4.  618, 
33  f.  Parabolae  4,  385,  14.  442,  8.  558, 
1(5.  575,  40.  592,  32  ff.  G41,  7  f.  666,  3. 
dieselben  nietrice  und  gereimt  4,  375,  35  f. 
614,  31  f.  Eccles.  4,  385,  14.  442,8.  558, 

17.  592,  32.  Gant.  cant.  4,  375,  6.  385, 
14.  416,  11.  442,  If.  8f.  518,  31.  552, 
37  ff.  592,  32f.  614,  35.  Sapientia  4,  385, 
14.  409,  6.  442,  9.  592,  33.  Eccli.  4,  385, 
14.  442,  9.  458,  40.  592,  33.  640,  26. 
Esaias  4,  385,  14.  666,  17.  Jeremias  4, 
385,  14.  Ezechiel  und  and.  propheten 
4,  641,  22  f.  Ezechiel  4,  385,  14  f.  442, 
13.  576, 17.  667,  10.  669,  13.  s.  auch  B., 
frater.  Daniel  4,  385,  15.  442,  13.  521, 
35.  666,  17.  Maccabaeorum  4,  477,  39. 
592,  20  f.  33  f.  666,  8.  neues  testament 
4,  528,  26  ff.  commentar  zum  neuen  te- 
stament 4,  444,  36.  evangeliencommentar 
4,  672,  23.  vorreden  zu  den  evangelien 
4,  404,  20.  420,  30.  vier  evangelien  4, 
397,  29f.  407,  17.  411,  27f.  430,  6f. 
486,  26.  41.  498,  20.27.  579,  3  ff.  642,1. 
674,  201  Zeugnisse  in  denselben  4,  427, 
24.  671,  5  f.  evangelienconcordanz  4,  685, 
31  ff.  Matthaeus  4,404,33.  407,  27.  446, 
42.  465,  26.  486,  34.  540,  12.  576,  20. 
578,  32.  34.  663,  2.  s.  Königssaal.  Mar- 
cus 4,  404,  26.  420,  32.  446, 42.  461,  12. 
499,  20.  540,  12.  Lucas  4,  404,  30.  420, 
31.  446,  42.  550,  14  f.  554,  7.  576,  20. 
600,  25.  613,  20.  672,  34.  Johannes  4, 
244  a  7.  441,  25.  499,  20.  541,  16.    558, 

18.  582,  25.  Acta  4,  224  a  1.  442,  21. 
524,  29.  540,  12.  636,  7  f.  briefe  Pauli 
und  katholische  4,  383,  42.  419,  15.  565, 
21  f.  642,11.  664,42.  briefe  Pauh  4,  240 
a  2.  244  a  1.  396,  14.  399,  7  ff.  405,  25  ff. 
420,  22.  442,  21.  24.  450,  13  f.  454,  41  f. 
537,  4.  538,  8.  551,  39.  605,  9.  607,  39. 
660,  19.  kathoHsche  briefe  4,  442,  22. 
524,  30.  550,  23  f.  636,  8.  Apocalypse  4, 
409,  5.  442,  22.  524,  30.  s.  auch  Albert 
von  Siegburg.  Brito^  Itala 

biblische  geschichte  4,  512,  29.  642,  32 


7G8 


Register 


bibliothokBkatalo^r  4,  38-4,  20  f.  025,  15.  031, 
39  f.  H.  Jiaunigiirtoriberg.  Beurberg.  Frei- 
sing. Maricnfeld.  Schciern 

JWBickell,  bricf  an  Böhmer  4,  433,  33 

bi  1  sc n kraut  4,  GOG,  13 

Biso,  antistos  4,  484,  30 

bittandacht  4,  452,  18 

bleichsucht  s.  krankheiten 

Böhmen  s.  Ottokar 

FBöhmer  4,  685,  25.  s.  Bickell 

Boethius  4,  242  a  4.  485,  24.  520,  6.  564, 
15.  566,  37  ff.  Arithmetik  4,  421,39.  539, 
2.  Brevis  fidei  complexio  4,  599,  1.  Con- 
solatio  philosophiae  4,  388,  14.  398,  28. 
423,  24.  424,  6.  39.  41.  426,  15.  433,  22. 
453,  37f.  454,  1.  468,  14ff.  497,  1.  500, 
25.  29.  523,  29.  538,  2  f.  540,  3.  550,  17. 
554,  21.  27.  573,  41.  598,  37.  624,  8  ff. 
625,  24  f.  633,  14.  643,  3  f.  De  trinitate 
4,  443,  20.  619,  16.  commentar  zu  Peri- 
hermeneias  4,  453,  30  f.  538,  42.  mensura 
Boethii  4,  520,  6 

Bogen,  graf  Friedrich  i  4,  531,  31.  graf 
Perhtolf  und  sein  söhn  Adelbertus  4, 
577,  Iff 

JBongars  4,  682,  8  ff 

Bonifatius  briefe  4,  636,  5.  gedieht  4,  425, 
2.  Passio  4,  532,  8.  Vita  4,  424,  33.  s. 
Gregor  ni.  Willibald 

Brandan,  Vita  4,  593,  11 

brandwunden  s.  krankheiten 

Braunau  s.  Schwertfeger 

Briccius,  Vita  4,  452,  37.  532,  21 

briefe  4,  394,  32.  568,  32.  apocryphe  4,  452, 
20.  s.  Ignatius.  Pharao.  Seneca.  von 
päbsten  und  kirchenvätern  4,  593,  24. 
briefanfänge  4,  476,  2  f.  brieffragment  4, 
568,  10  f.  brief  schreiben,  an  Weisung  zum 
4,  581,  26.  briefsteiler  4,  475,  1.  631,  41. 
673,  13.  s.  formularbrief.  schüler.  Wehing 

Brito  Vocabula  bibliae  4,  499,  42.  512,  30 

Brixen  s.  Alim 

brüche  s.  krankheiten 

Bruno,  erzbischof  von  Köln,  schreiben  4, 
500,  23 

Bruno  Chirurgia  maior  4,  536,  11 

buchstaben  4,  459,  32.  527,  40.  528,  43. 
548,  26.  569,  4.  571,  12.  644,  40ff. 
gotische  des  Wulfila  4,  555,  20.  griech. 
4,  391,  4.  500,  22.  502,  29  f.  513,  24.  40. 
515,  3.  627,  26  f.  650,  27  f.  654,  29.  hebr. 


4,   408,  .34.   502,    4.   513,   40.  .569,   5.  s. 

aiphabet 
Burchard  Codex  homiliarum  4,  660,  30 
Burchard  Corrector  4,  544,  30  f 
Burchard  ii,  bischof  von  Worms  4,  491  a 
bufse  und  bufs Verordnungen  4,  380,  34.  514, 

39  f.  544,  1.  670,  2.  homilia  de  poenitentia 

4,  409,  5.    s.  Job.  Poenitentiale 
JBusser  von  Landshut  4,  438,  10 

Caecilia,  Passio  4,   550,  40 

Caesariua   von  Arelate   4,  445,   If.   0.   452, 

41.  485,  24.  522,  18.  507,  25 
Cain  4,  448,  30.   458,  35.   482,  39.  570,  20. 

s.  auch  Adam 
kaiserlisten    4,  402,  35.    522,  28.    530,   33. 

500,  27.    054,  18.     s.  könige.    kaiserwahl 

4,  074,  40 
Kaisheim  4,  407,  32 
calendarien  4,  388,  43  f.   423,  39.   451,  24  f. 

405,  8.  501,  5.  518,  25.  543,  19.  557,  33. 

590,  43.  007,  40.  009,  3.  078,  23.  s.  auch 

Cisiojanus.  Gamundia 
kalendarisches  4,    377,   24 ff.    389,  0.    391, 

20.  23.  410,  28.  423,  39.  42.  424,  2.  425, 

29.  420,  3.  25 f.  428,  2.  440,20.  451,  30f. 

32.  34.  455,  28f.  405,  10.    501,  10.  14ff. 

518,  25  f.  537,  14  f.  541,  7  f.  543,  19.  22. 

570,    421    580,  21  f.    590,   42.    591,   3  f. 

597,  7  f.  023,  41.  033,  21f.  054,  9.  070, 
25.  s.  auch  astrologisches,  jähr,  ostertafeha. 
woche 

CaHxt  n  4,  500,  31 

Candidus  Dicta  de  imagine  dei  4,  598,  38  f 
Canones  conciliorum  und  Decreta  pontificmn 
4,  245  a  1.  378,  4  f.  8.  384,  14  f.  17  ff. 
24  ff.  380,  12  ff.  421,  31.  424,  18.  431, 
11.  433,  0.  28.  430,  39  f.  41  f.  449,  41  ff. 
403,  19.  482,  12  f.  484,  23.  494,  30.  495, 
18.  490,  30.  498,  12.  503,  28.  513,  5  f. 
523,  2.  524,  34  f.  525,  2  f.  9.  520,  15  f. 
18.  539,  22.  25.  29.  543,  13.  544,  28  f. 
547,  13.  550,  29  ff.  502,  34.  570,  5.  572, 
17  ff.  580,  42  f.  587,4.  594,  3  ff.  595,  5  ff. 

598,  18  ff.  20  ff.  000,  32  ff.  011,  29  f.  012, 
14.  16.  28.  613,  32  f.  619,  27.  37  f.  634, 
221  637,  25.  646,  29.  653,  21fl  657,  36. 
664,  4.  16.  666,  1.  667,  15 fl  669,  12. 
682,  10.  684,  17.  s.  auch  Chalcedon.  Da- 
cheriana.  Isidor.  MarceLLinus.  Nicea.  Sar- 
dica.  Zachariae  Decreta 


G.  Personen-  Und  Sachenweiser 


7G9 


canoniker,  privilcg  4,  685,  8.  s.  Rogiila 

cjmouisti.sohes  4,  öOS,  32.  513,  ir)ft'.  ')'2A,  38. 
525,7.  544,  36  f.  598,  20.  608,  1.  630,  36. 
636,  27  ff.  663,  37  f.  664,  5 

Canterbiiry  s.  Ausclm.  Thomas 

Caper  Ars  4,  477,  17 

Karidol  4,  634,  42 

Karl  der  grolse  4,  450,  26.  28.  32.  516,  6. 
540,  43.  602,  37.  39.  brief  an  Alcnin  4, 
457,  34.  483,  13.  capitularieu  4,  512,  19  f. 
24f.  525,  29.  541,  19.  569,  20f.  28f.  662, 
15.  epitaph  4,  640,  24.  genealogie  4,  399, 
8.  440,  10.  457,  27.  609,  36.  665,  12.  s. 
auch  Dungal.  Einhard.  Leo 

Karl  der  kahle  4,  458,  17 

Karl  VII  von  Frankreich  4,  439,  29  f 

Karl  August  von  Sachsen -Weimar  4,  661,  7f 

Carmen  ad  deum  s.  verse 

karthäuser,  Ursprung  des  ordens  4,  381,  39 

Caspar,  abt  von  SGallen  4,  438,  30 

Caspar,  Rudolf,  Schreiber  4,  505,  3.  8 

Cassel  s.  glossare 

Cassian  2,  607  a  5.  4,  415,  20.  434,  41. 
435,   1.   444,  24  ff.   450,  4.    482,  28.   33. 

502,  19.  613,  24 

Oassiodor  4,  226  a  2.    429,   27.   446,    36  f. 

471,  Iff.  568,  32.  618,  16.  35 
Cassius  Felix  4,  442,  39 
catarrh  s.  krankheiten 
Katharina  4,  511,  40  f 
Cato  Disticha  4,  375,  35.  427,   41.  440,  39. 

451,  37f.   42.  514,  35.   602,   17 f.   617,  3. 

625,  11.  638,    28.  640,  25.  673,  28.    Cato 

novus  4,  441,  4  f.    640,  9.    s.  auch  Remi- 

gius 
eechisch  s.  glossare 
Cerbanus  4,  429,  7 
Kero  s.  Benedi  ctinerregel.  glossare 
kerze,    die  vom    regen   nicht   gelöscht  wird 

4,  545,  36 
ketzer  4,    450,  9.    457,   30.  526,  18  f.    528, 

34.  593,431  594,  43.  613,  34.  s.  Augustin 
Chabannais  s.  Ademar 
Chalcedon,    concil,    glaubensbekenntnis    4, 

503,  25  f.  8.  auch  Canones 

Chalcidius  In  Timaeum  4,  497,  9.    597,  23. 

611,  14 
charactere,  magische  4,  631,  19 
Chartres,  Gib  von  4,  610,  7.  Ivo  von  4,  475, 

33  ff.  544,  37.  607,  15.  wunder  in  ecclesia 

4,  610,  5 

Althochdeutsche  glossen  IV. 


Chatinipre  s.  Thomas 

cbironiantischo  /.cichiuingcii    1,  530,  3S 

Chirurgia  de  vulricribus  4,  508,  201.  s. 
Bruno.  Rogerius 

Christina,  l^issio  4,  567,   17 

Christophorus,  Passio  4,  ()()7,  ()f 

Christus  4,  481,  37.  bilder  4,  454,  43.  481, 
31.  535,  14.  560,  5.  de  camcra  Christi  4, 
552,  4.  erschcinungcn  nach  der  auferste- 
hung  4,  579,  1.  geburt  4,  541,  20.  575, 
42.  576,  24  f.  669,  5  f.  gradus,  in  quibus 
fuit  4,  416,  32.  575,  39  f.  669,  43.  671,  3. 
Leben  Christi  4,  676,  29.  Icbenszeit  4, 
599,  2.  leib  4,  511,  39.  512,  3.  543,  42. 
namen  4,  528,  14.  passion  4,  467,  26  f. 
533,  21.  637,  15  f.  669,  4,  quare  stans  in 
libro  legerit  4,  637,  13  f.  669,  2.  taufe  4, 
575,  43 

Chrouuilingun,  villa  4,  516,  23 

Chrysostomus,  Johannes  4,  443,  33  f.  642, 
25  f.  Physiologus  4,  569,  43  ff.  predigten 
4,  466,  38 

Cicero  4,  674,  6 f.  677,  24.  catilinarische  reden 
4,  499,  12.  15.  552,  13  f.  De  divinatione 
4,  609,  16.  De  inventione  4,  453,  32.  De 
natura  deorum  4,  609,  15.  De  officiis  4, 
580,  13.  Differentiae  4,  440,  11  ff.  661,  20. 
Laelius  4, 429, 19.  633, 27.  Synonyma  4, 387, 
27  f.  440,  17.  478,  19.  637,  7  f.  verse  4, 
451,  37.  38 

Kirchdorf  s.  Ruppert 

kirchengerät,  lat.  namen  von  4,  577,  41.  s. 
glossare 

kirchenjahr,  feste  4,  485,  33.  lectionen  4, 
397,  37.  430,  11.  486,  42.  611,  43.  642, 
1.  674,  22  f.  s.  bibel.  Liber  comitis 

kirchweihe  4,  532,  39  f 

Cisiojanus  4,  602,  14 

civitas  mentis  4,  621,  36  f 

Clairvaux  s.  Bernhard 

Claudius   über  Maria  Magdalena  4,  578,  42 

Clemens  i  4,  381,  32.  421,  28.  482,  29. 
525,  34.  530,31.  Recognitiones  4,  494,  If. 
Vita  4,  452,  30 

Clemens  ii  brief  de  symoniaca  haeresi  4, 
433,  30 

Clemens  v  brief    an  den  sultan  4,  502,  34 

Clemens  Scotus  Ars  4,  325  a  13.  539,  5. 
541,  5.  559,  24 

Cleopatra  4,  396,  23       ^ 

Clugny  s.  Hugo 

52 


770 


Register 


Köln,   vSPantaleon    4,    500,    17.    (528,    IfJ.    h. 

Bruno.  Willibert 
königo,   verzcichuiH    deutscher  4,  512,  21.  s. 

auch  kai.scrlistcn.  Rom 
Königssaal,   Matthaeus  von,   Matthaeuscora- 

mcntar  4,  480,  30  ff 
Columban  verse  4,  440,  2  ff.  458,  4.  0.  527, 

24.  Vita  4,  424,  31 
GColvenerius  4,  255  a  1.  683,  38 
Comestor,  Petrus,  Historia  scolastica  4,  517, 

34.  581,  35  f 
concilien    4,  423,   5  ff.    465,  34.    522,  9.   s. 
auch     Aachen.      Canones.     Diedenhofen. 
Dingolfing.  Fismes.  Mainz.  Placentia.  pro- 
vinzialsynode.  Risbach.  Tribur.  Worms 
concordia  s.  glaube 
Conflictus  veris  et  hiemis  s.  verse 
Konrad,  canonicus  4,  560,  20 
Konrad,  mag.,  de  Craiburga  4,  438,  16 
Consentius  Ars  4,  480,  39 
Constantinopel,   tres  comites  4,  630,  42.    re- 

gionen  4,  629,  1 
Constantinus  gesetz  gegen  Arrius  4,513,  23 f 
Constantinus  Africanus  4,  376  a.  378,  22  ff. 
31.  38.  379,  1.  4.  13.  380,  33.  519,  8.  21. 
36.  520,  1 
Constantius,  epitaph  4,  457,  16 
Konstanz    4,  439,   15.  609,  12  f.    s.  Cristan. 

Hermann.  Salomo 
Contemptus  mundi  s.  verse 
kopfleiden  s.  krankheiten 
Copho  Modi  medendi  4,  509,  6 
Corbinian  s.  Aribo 
Cornutus  4,  469,  13.  s.  auch  Garlandia  und 

Ottho 
Cornutusscholien  zu  Juvenal  und  Persius  4, 

232  a  2.  708 
Corona,  Passio  4,  532,  5 
Kowin  4,  496,  26 

kräuter   4,  468,  32.  519,  28  f.  34.  641,  16  f. 
s.  archintilla.  betonica.  bilsenkraut.  eisen- 
kraut.  glossare.  heraclea.  lolium.  nimphea. 
Wegerich 
Kraiburg  s.  Konrad 
AWCramer  4,  388,  24 

krankheiten,  namen  4,  440,  35.  509,  8.  35. 
633,  23  f.  prognostica  4,  648,  26.  28  f.  s. 
Hippocrates.  aussatz  4,  634,  10.  s.  Liber 
elefantlae.  bleichsucht  4,  519,  15.  brand- 
wunden  4,  381,  22.  brüche  4,  509,  10. 
catarrh  4,  530, 27.  kopfleiden  4,  379,  27  ff. 


krebs  4,  500,  41.    fieber  4,  648,  29.  üntel 

4,  519,  16.  heros  4,  553,  42.  Zahnschmerz 

4,  536,  32.  553,  41.  h.    auch  augenleiden. 

fallsucht.  medizinisches,  recepte.  segen 
krebs  s.  krankheiten 
Credniz  4,  677,  34 
Cremona  s.  Gerardus 
Crescentia,  Passio  4,  532,  12 
Cresconius  4,  503,  25.  513,  35.  593,  22.  663, 

38 
kreuzlegende  4,  488,  4.  7.  514,  16.  531,  36 f. 

575,  27  f.  578,  33 
kreuzzug,  zweiter  4,  577,  42  ff 
Cristan,   Michahel,    de   Constantia  4,    439, 

12  f 
Cruindmelus   (oder  Fulcharius)  Ars   metrica 

4,  528,  42.  539,  42  f 

ICruquius  Horazcommentator  4,  682,  17 
Cummean  Poenitentiale  4,  324  a  10.  452,  25 
Cyprian  4,  375,  14.  415,  34.  452,  17  f.  485, 
24 

Dachau,  herzog  C.  von  4,  560,  24 f 

Dacheriana  4,  503,  30 

Dacus,  mag.,  Modi  signandi  4,  537,  35  f 

daemonen  4,  482,  37.  601,  29 

Damasus  4,  401,  12.    423,  6.   457,  30.  482, 

5.  8.  513,  27  f.  514,  19.  564,  8f.  605,  10. 
659,  11.  665,  10.  685,  7.  s.  Hieronymus 
briefe 

Damianus,  Petrus  4,  468,  22.  579,  18  f 

Damianus,  electuarium  4,  530,  19 

Daniel  Traumbuch   2,   157  a  3.  4,  521,  21. 

654,  2 
Dares  4,  445,  14 
De  philomela  s.  verse 
definitio  4,  451,  9.  627,  21? 
Deobadus,  Deobaldus  4,  540,  30  f 
Derivatarius  4,  615,  41 
Desiderius,  Vita  4,  424,  32 
Deutz,   Rupert  von  4,  374,  30.   578,  11.   s. 

Wolpert 
diaconissae  et  presbyterissae  4,  594,  41 
diätetische   Vorschriften    4,   393,  23  ff.   423, 

38  f.  448,  8  ff.    455,  36.  468,  31.  518,  25. 

530,  11  ff.  20  f.   553,  28.  591,    1.  641,  14. 

s.  auch  heilmittel.  Liber  diaetae.  Theodorus 
Dialectik  4,  453,  31 
Dictys  4,  445,  12 
Diechling,  mühle  4,  633,  33 
IDiecmann  4,  472,  17.  629,  34ff 


G.  Personen-  Und  Sachenweiser 


771 


Diedeuhofcu,  concil  4,  377,  22 

clienste  verzeichnet  4,  599,  38  f 

Diefsen,  notizen  zur  klostorgesch.  4,  522,  22  f 

differentien  4,  233  a  2.    389,  23  ff.  511,  18. 

559,  8  f.    570,   40.    022,    IG.    G73,  38  f.  s. 

Cicero.  Isidor 
Diugolfing,  syuode  4,  512,  IG.  18.  5G9,  24 
Dionysius  4,  409,  40.  555,  13.  G21,  13 
Dioscoridcs  4,  378,  27  f.  4G8,  28  f 
Dobrespcrig,   Nicolaus  do,  schroibcr  4,  078, 

19  f 
doniinicaiicr,    privilcg    zum    beichthiuon    4, 

510,  11 
Doiuitilla,  Passio  4,  532,  2f 
Donat,  Passio  4,  532,  25 
Donat  4,  410,  1.    428,  1.    448,  5.    454,  16. 

34f.  37.  450,  2.  479,31.  33.  480,  42.  500, 

7.    540,  3  f.    549,  10.    558,  41.    559,  19  f. 

22.    573;  14.    34.    078,    11.    13.    s.  Beda. 

Erchanbertus 
donuerprophezeiungen  4,  021,  3  f.  648,  24  f. 

s.  auch  Beda 
pseudo-Dositheus  s.  glossare 
dreieiuigkeit  4,  389,  35.  477,  36.  511,   38 f. 

570,  17 
Drithelm,  Visio  4,  593,  11 
CDufresne  Ducange  4,  599,  6.  684,  12 
Dungal  brief  au  Karl  den  grofsen  4,  384,  42 
Dynamidia  4,  008,  37  f 

E.,  abt  von  Herswithehusen  4,  477,  24 

Eberbach  s.  K. 

Eberhard   von   Bethune  Graecismus  4,    242 

a  10.  422,  15.  485,  3f.  620,  19 
JGEccard   4,   395,    30  ff.     431,    26  ff.    472, 

18ff.  590,  25 ff.  629,  31ff.  683,  11.  684  a 
Ekkehard  i  AValtharius  4,  372,  6.  587,  20 
Ekkehardiv  4,  442,  34.  443,6.  41.  444,  2  f. 

8.  11.  15.  17  f.  21.  446,  18.  447,  18.  450, 

17.  453,  4.  13 
Echehardus  von  Prulliacum  4,  477,  23 
Effrem  predigt  4,  568,  6  f.  Vita  4,  565,  41 
Egbert  Poenitentiale  4,  614,  24  f 
JHEggeling  4,  629,  31 
ehe  4,  523,  5.  543,  42.  581,  34f.    eheschei- 

dung  4,  457,  37 
eid  s.  Juden,  juristisches 
einkünfteverzeichnis  4,  456,  19.    515,  41.   s. 

auch    dienste.    güterverzeichnisse.    urbar- 

notizen.  zinsregister.  Zwettl 
Einhard  Annalen  4,  421,  1.    Vita  Karoli  4, 


609,  40  f.  013,  2.  wind-  und  nioiiatnanicu 
daraus  3,  204  a  2.    009  a  1.    4,  501,  19. 
013,   11.  045,  7 
Einsioilcln,    kircluMi  im  Sprengel  4,  420,  29. 

reiseroutc  nach    1,  515,  2.  s.  Embricus 
Eio,  grubschrift  4,  508,  9 
eisen  kraut  4,  508,  23 

demente,  tafel  der  4,  500,  5.  s.  enlo.  wind«; 
Ellenhart,  schrcibcr  4,  531,  19 
Elten,  kirchcnschatz  4,  487,  8  ff 
Elucidarius  4,  511,  10 
emancipatio  4,  394,  33 
Embrico,  bischof  von  Augsburg  4,  500,  20 
Embricus,  abt  von  Einsiodeln  4,  423,  40 
Emmeram  4,  532,  17.  537,  1.  551,  10.  507, 

15  f.  s.  Regensburg 
empfängnis  4,  381,  9 
engel   4,  543,   39.  gedieht   über  die  4,  501, 

30 
Engil,  coraes  4,  538,  19 
Engelberg  s.  Frowin 
Engelinus  4,  409,  25 
Engilmarus  4,  508,  25 
Engen  4,  408,  10 
Ennius  4,  451,  41.  677,  23 
Epilogus  breviter  digestus  4,  447,  27.  582,  35 
Epinal  s.  glossare 
epitaph  s.   grabschriften 
Erasistratus,  arzt  4,  519,  3 
Erasmus,  Passio  4,  532,  8.    Vita  metrica  4, 

568,  26 
Erbo,  abt  von  Pmfening  4,  535,  15 
Erchanbertus   Super    Donatum   4,   529,  18. 

553,  15f.  571,  19 
Erchanbertus,  Schreiber  4,  663,  41  f 
erde  4,  515,  6.  553,  29  f 
Eremboldus  4,  587,  39 
erfinder  4,  569,  5.  045,  3 
Erfurt  s.  glossare 
Ermenricus  Vita  Solae  4,  415,  2 
Ermoldus  Nigellu£  4,  035,  18 
herzog  Ernst,  Vita  4,  373,  8 
erzählungen,  geistliche  4,  515,  33.  581,  30 f. 

583,  10.  12.  041,  9  f.  12ff.  19 
Esdra  4,482,  36.  485,  25  f.  617,  38.  s.  sonst 

bibel 
Eucherius  4,  677,  25.  Formulae  4,  402,  10. 

478,  18.  612, 10.  629, 20.  lustruct.  4,  226 

a  7.  402,  10.  448,    25.  457,  18.  478,  37  f. 

482,  28.    488,  24.    5.59,  6  f.    571,  4  f.    15. 

572,  9  ff.  587,  23.   029,  23.  637,  24 f.  29. 

52* 


77'2 


Regist  p:r 


30.  41.  650,  23.  654,  22  ff.  668,  ]  1  f.  069, 
7  ff 
EugeDiu8  Toletanus    4,  439,  40  f.    440,   40. 

42.  456,  33f.  482,  10 f.  025,  14 
Eugenius  iii  4,  560,  32 

Eugippius  Vita  Scverini  4,  452,  19.  488,  14. 

678,  5 
Euphrosina,  Passio  4,  532,  2f 
Eusebius  in  sermonibus  paschalibus  4,  485, 

24.  Kirchengesch.  s.  Kufinus 
Eustachiuslegende  4,  487,  43.    Vita  metrica 

4,  593,  9 
Eutyches,  Passio  4,  532,  2 
Eutyches  Ars  4,  242  a  11.  420,  10.  456,  3. 

528,  9.   22.   24.    529,  22  f.    549,  23.    573, 

36.  574,  6 
Evagrius  Proverbia  4,  401,  16 
Eventius,  Passio  4,  531,  37 
excerptenbuch  4,  555,  15 
Excerptum   ex  Gallica   historia  4,    506,  20. 

543,  1.  613,  5.  630,  20.  631,  24 
exempelsammlung  4,  464,  4 
Exempla   auctorum    4,    421,    27.    480,    37. 

527,  29 
Exhortatio    ad  plebem  christianam    4,  411, 

43.  525,  11 
exhortationes  4,  467,  28  ff 
EynschriDgen,  Ludolphus  de  4,  596,  42  ff 

fallsucht,  mittel  gegen  4,  622,  4.  649,  35 

färbe,  Zubereitung  der  4,  469,  26  f 

fasten  4,  381,  33.  457,  35.  501,  15.  509,  39. 

530,  32.  564,  26?  599,  2 
Fastrada,  königin  4,  602,  37.  603,  5 
Fedolius  4,  458,  6 
fegfeuer  4,  501,  19 
Felicida,  Passio  4,  532,  1 
Festus  4,  481,  2.  661,  24 
Feuchtwangen  4,  628,  14 
Fides,  gedieht  auf  ihre  marter  4,  483,  15 
fieber  s.  krankheiten.  segen 
De  figuris  4,  638,  1.  668,  31 
fingernamen  4,  581,  13 
fingersprache,  an  Weisung  zur  4,  372,  26 
fische,  arten  4,  553,  31.  fang  4,  560,  37.  s. 

glossare.  Versus  de  volucribus  usw. 
Fismes,  concil  4,  599,  5 
fistel  s.  krankheiten 

Flandern,  genealogie  der  grafen  von  4,  588,  2f 
StFliscus  Synonyma  4,  440,  32 
flöhe,   recept  zu  ihrer  Vertilgung  4,  560,  37 


Florenz  h.  glossare.  Quirinus.  Salutato 

Flores  teniporuni  4,  009,  10 

Florian,  Passio  4,  531,  38.  635,  27 

florileg  4,  408,  22.  485,  27 

Florus  Collectanca  4,  447,  10 

flüsse  des   paradieses  und   der  höUe  4,  602, 

241  008,  42.  676,  33  ff 
Folknandus  4,  635,  32 
Folieto,  Hugo  de  4,  463,  37 
formata  4,  451,  12.    457,  24.   500,  23.   513, 

9.  19.  25.  540,  26.  650,  26.  6.54,  27 
formelbuch  4,  464,  28.  s.  Salomo 
formelhs.  4,  584,  12 

formularbrief  4,  502,  36.  s.  auch  briefsteiler 
formulare  s.  güterverzeichnisse 
Fortunatus  4,   395,   11.    437,  25.    481,  36. 

569,  38.  608,  11.  627,  36 
fragebüchlein  4,  536,  33  f.  567,  33.  570,  5 
Fragmenta  theotisca  4,  2  a 
franciskaner,    privileg   zum    beichthören    4, 

516,  11 
Franciscus  von  Siena  s.  Rot 
Frankreich  s.  Karl  vn.  Ludwig  xi.  Phihpp  i 
französische  worte  4,   384,  35.     597,  38.    s. 

altfranzösische 
Fredegar  Chronik  4,  635,  4 
MFreher  4,  681,  7  ff.  28  ff.  682,  13  ff.  34 
Freising,  ausleihkatalog  4,  523,  40.  s.  Atto. 

Meginward 
Friedrich  der  schöne  Urkunde  4,  502,  38 
Frontin  4,  477,  43 
Froumund  von  Tegernsee  4,  317  a  6.    500, 

27.  628,  3  ff 
Frowin,  abt  von  Engelberg  De  libero  arbitrio 

4,  424,  24 
Fructuosus  Regula  4,  619,  43 
LFüglistaller  4,  459,  19 
Fulcharius  s.  Cruindmelus 
Fulda  4,  255  a  1.  s.  Sigebraht 
Fulgentius  predigten  4,  466,  38 
Fulgentius  Expositio  sermonum  4,  242  a  4. 

382,  20  f.  391,  21.  417,  12.  451,  14.  471, 

30  f.  476,  33.    540,  21.   573,  18.    591,  13. 

594,    421     613,   38.    637,    19.     668,   23. 

Mythol.  4,  621,  12.   630,  16 

Gablungen  4,  504,  42 

Galen  4,  380,  20.  422,  3.  426,  29.  518,  35. 

519,  35.  608,  24.  29.  634,  41  667,  24 
Galfred  Poetria  4,  501,  24  f 
SGallen  4,  483,  16.  18.  s.  Caspar,  glossare. 


6.  Personen-  Und  Sachenweiser 


773 


Logik.     Mouachus.     Notkor.     vaterimscr. 

l^uichrammus 
Gallicaniis,  Passio  4,  532,  13 
Gallus,  Vita  4,  424,  32.  s.  Ratixirt 
Gaiiiiindia,    Johannes    de,    Cjüendariuni    4, 

512,  33  f 
Gandei-shcim,  kirchensehatz  4,  374  a 
Gangolf,  Vita  4,  532,  4  f.  567,  22 
Garhmdia,  Johannes  de  4,  427,  40.  Cornutus 

4,  440,  38.  G5U,  43  f 
Garlaudus  4,  417,  36f 
Gars,  aiigustinerkloster,    probst  Johannes  4, 

438,  34 
Gebehai'd,    abt  von   Windberg    4,  576,   41. 

577,  5.  578,  17.  28 
Gebeno  4,  413,  38 
gebet  4,  381,  28.   426,  31.  435,  27.   465,  4. 

481,  30.  515,  29  ff.   35.  37.  525,  30.  547, 

41.  548,25.  569,  36.  570,  20.  612,2.  643, 

11.  644,  19.  654,  6.  669,  32.  674,  23  ff. 
SEmnieramer  4,  538,  12.  Wessobrunner 
4,  576,  14.  s.  Maria 

gebetbuch  4,521,  36.  534,  28  f.  535,  5.  633, 

24.  643,  7 
geburtsdaten  4,  469,  24 
gedichte  s.  verse 

gcheimschrift  4,  496,  1.  513,  8.  659,  8 
geier,  heilkräfte  4,  394,  16 
geist,  hl.  4,  515,  29  f.  533,  17  f.  576,  1.  612, 

12.  seine  sieben  gaben  4,  401,  28  ff .  621, 
41  f 

geistliche,  recherchen  über  4,  485,  30  ff 
Gelasius    4,    423,   8ff.    513,    32.    599,   26 f. 

685,  8 
GeUius,  auszüge  4,  389,  39.  390,  35 
Gennadius  4,  417,  43.  423,  3.  471,  20.  541, 

24.  587,  25.  623,  21.  669,  34 
Gent,  kloster  Blandinium  4,  500,  15 
geometrisches  4,  448,  32.  459,  30f.  571, 10. 

598,  40.  s.  auch  mathematisches 
geoponisches  4,  455,  32  ff 
Georg,  Passio,  Vita,    wunder  4,  491,  3.    5. 

579,  20 
SGeorgenberg  4,  493  a 
(jierardus  Cremonensis  4,  609,  10 
Gerbert  4,  477,  29.  548,  33  ff.    s.  Adalbero. 

Adalbold 
MGerbert  4,  684,  19 
Gereon,  Passio  4,  452,  19 


gericht,   jüngstes  4,  413,  5.   465,  3.   485,  5. 

515,  40 
Gerlandus  De  abaco  4,  548,  37.  639,  13 
Geroldus,  cpitaph  des  comes  4,  457,  15  f 
Gcroten    1,  677,  34 
Gcrung  s.  Bcrno 
geschichtliches    1,  410,  23.  450,  26.   28.  30. 

38  ff.  455,38.  510,30.  516,  34.  521,  28  ff. 

529,    35  ff.    530,  6  ff.    576,  27.    36.    602, 

37  ff.  612,  42  ff.  613,  7  f.  640,  38.  659,38. 

s.  auch   annales.    Florcs.   Langobardonun 

historia.  pabstgeschichte.  Scheicrn 
gesctzc  4,   682,   42.    Lex   Alamannorum   4, 

465,  35.  516,  3.  6.  569,  27  f.  615,  8.  Lex 

Baioariorum   4,  512,  14.    516,  3.    522,  2. 

569,  17  ff.  Lex  Ribuariorum  4,  409,  42  f. 

465,  34  f.  Lex  Salica  4,  465,  34.  512,  20. 

569,  21  f 
gesiebte  4,  403,  30.  576, 17.  669,  1.  s.  auch 

Drithelm.  Rudolf.  Salvius 
Gesta  Romanorum  4,  464,  2 
gewichte  4,  426,  3.    448,  32.    451,  35.   476, 

31  f.  478,  33.   482,  27.   550,  42.    570,  43. 

571,  5.  606,  6.  610,  4.  624,31.  645,  2.  s. 

auch  unzen 
glaube,    glaubensbekenntnis   4,  413,   4.  459, 

13.  467,  25.  471,  29.    31  ff.  569,  40.   570, 

19  f.  39  f.  575,  38.  576, 1.  587,  42  f.  593,  23. 

611,    41.    675,    42.   676,    24.    Bamberger 

glaube  und  beichte  4,  516,  8.    de  aedifi- 

catione   fidel    et   concordiae  4,  600,   6.  s. 

auch  Athanasius.  Boethius.  Chalcedon 
gloria  in  excelsis,  griech.  4,  570,  39 
glossare   und  glossen*  4,  397,  23.    405,  25. 

410,  2.  28  f.    412,  24.   448,  25  f.  29.   449, 

24f.  470,  38.  471,  23.  482,  12ff.  484,  33. 

488,  27  ff.  505, 42.  506, 4.  528, 15  ff.  33.  541, 

5.  553,  10.  567,  35.  568,  1.  572,  8.   588, 

12.  590,  17  f.  604,  31.   605,  3f.  606,  31  f. 

610,  26.  32.  614,  34.   621,  8.  12.    631,  8. 

672,    31  ff.  678,  7.    Gll.  Abactor    4,  570, 

28.  Gll.  Abavus  4,473,  12.  478,  11  f.  490, 

29.  498,  10.  553,  2.  570,  28.  595,  25.  Gll. 
Abstrusa  4,  2  a.  Gll.  Älfrici  4,  682,  36. 
Gll.  Affatim  4,  2  a.  503,  18 f.  alphabe- 
tische glossare  4,  375,  30.  383,  2.  385, 
37.  386,  26.  387,  25.  400,  28.  408,  28- 
409,  30.  413,  13.  16.  418,  22.  437,  18  ff. 
21  ff.  463,  171  470,  21.   474,  39.  475,  8. 


*  die  gll.  zu  einzelnen  Schriftstellern  sind  bei  diesen  verzeichnet. 


774 


Registf:r 


499,  13.  501,  38.  504,  18.  38.  540,  22. 
29.  564,  12.  570,  27.  34.   577,  39  f.   581, 

6.  583,  7.  585,  2.  589,  18.  594,  36.  601, 
21  f.  603,  30.  604,  3.  5 ff.  9f.  613,  18. 
25.  28.  30f.  621,  5.  637,  21  f.  642,  34. 
659,  40.  668,  15  ff.  ags.  glossare  3,  423, 
Iff.  430,  8 ff.  4,  195  a  7.  210  a  off. 
459,  36ff.  478,  23 ff.  482,  31.  612,  6 ff. 
683,  13ff.  Gll.  Casscilanae  4,  411,  43f. 
cech.  gll.  4,  605,  26  ff.  Keronische  gll. 
4,  2  a.  402,  23  ff.  459,  9.  589,  9.  595, 
28  ff.    604,   28.   681,  7  ff.     Corpusglossar 

3,  7  aöff.  4,  179  a  5. 11.  kräuterglossare 

4,  372,  16.  19  f.  373,  4.  375,  3.  377,  17. 
378,  29  f.  383,  15.  17.  385,  32.  386,  30f. 
391,  10.  14.  394,  19  f.  418,  6.  448,  7  f. 
449,  28.  453,  20.  461,  36.  403,  13  f.  469, 
21.  486,26.  506,6.  508,38.  509, 11.  35  ff. 
511,  6.  517,  0.  10.  519,  30.  521,  23.  530, 
4.  533,  14.  534,  3  f.  536,  13.  547,  35  ff. 
550,  25.  560,39.  583,  5.  585,27.  596,31. 
609,  4ff.  621,  11.  626,5.  638,5.  641,16. 
647,  16.  32.  648,  35.  661,  28.  38.  684, 
20  ff.  Epinal-Erfurter  glossar  4,  245  a  1. 
zweites  Erfurter  glossar  4,  504,  24.  drit- 
tes Erfurter  glossar  4,  179  a  5.  Floren- 
tiner gll.  4,  430,  39  ff.  682,  26.  Voca- 
bularius  SGalli  4,  459,  28  ff.  griech.-lat. 
glossare  (pseudo  -  dositheanische,  Herme- 
neumataMonacensia,  Montepessulana  usw.) 
3,  18  a  1.  19  a  10.  424  a  5.  4,  374,  22. 
446,  43.  466,  15.  468,  32.  478,  4.  488, 
31.  535,  30.  577,  17f.  594,  40.  677,  20f. 
Gll.  Hildegardis  4,  413,  36.  661,  Iff. 
Hrabanisches  glossar   4,  220  a  5.  244  a 

7.  504,  34.  505,  15.  585,  7.  629,  4  ff. 
635,  7.  irische  gll.  4,  108  a  18.  175  a 
10  ff.  387,  201  478,  12  ff.  497,  18.  540, 
25.  Gll.  Isidori  4,  225  a  7.  684,  6.  Gll. 
Isonis  4,  495,  25.  598,  37.  Gll.  Junii  4, 
588,  32  ff.  juristische  gll.  4,  681,  28ff. 
Liber  glossarum  4,  241  a  9.  242  a  2.  3. 
409,  20.  540,  16.  586,  10.  Lindenbrog- 
sche  gll.  4,  472,  5  ff.  682,  29ff.  Lip- 
sische  gll.  4,  682,  5.  33.  Monseer  gll.  4, 
391  a.  650,  13  ff.  Gll.  nominum  4,  179 
a  5.  sachglossare  4,  372,  16.  21.  373,  4. 
375,  1.  376,  2.  382,  17.  388,33.  399,  Iff. 
409,  13  f.  413,  10 f.  415,  14ff.  418,  5  f. 
20.  428,  6.  429,  13.  29.  431,  13.  16  ff. 
440,  23.  35 ff.  444,  31  ff.    446,  6ff.   449, 


25 ff.  463,  17 f.  470,  18f.  481,  20f.  499, 
21  f.  505,  6f.  27 ff.  506,  2ff.  508,  36 ff. 
514,  27 ff.  536,  31.  544,  9ff.  547,  22ff. 
550,  25  f.  577,  34  f.  583,  6.  585,  28.  591, 
12.  596,  21.  31.  .598,  7.  610,  42ff.  613, 
40ff.  621,10.  037,  32ff.  638,21.  641,1.5. 
642,  7.  643,  9.  645,  39  ff.  659,  40.  661, 
28.  068,  19 ff.  33  ff.  670,  2  f.  672,  40.  s. 
auch  mafse.  monate.  städtenamen.  Ver- 
sus de  volucribus  usw.  Verwandtschaft, 
winde.  Gll.  Salomonis  3,579  a  1.  4,  26  a 
1.  226  a  4.    374,  12.  466,  19.  471,  34  ff. 

473,  33.  490,  29.  504,  19.  530,  1.  535, 
17.  540,  13.  553,  4.  557,  20.  560, 12.  577, 
15.  36.  584,  32.  605,  21.  647,  2.  677, 
23  ff.  678,  25  ff.  Gll.  Senecae4,  603,  34ff. 
s.  Derivatarius.  Summarium.  worterklä- 
rungen 

Godehard,  Vita  4,  565,  40 

Görtz,  Heinrich  und  Meinhard  von  4,  635,  28 

götter,  namen  4,  474,  38 

göttinnen,  antike  4,  439,   19 

götzendienst  4,  601,  29 

MGoldast  3,  432  a  4.  4,  483,  21  ff 

Golgatha,  plan  der  kirchen  auf   4,  404,  27 

Gordian,  Passio  4,  531,  39 

Goslar,  vicare  der  kirche  SSimonis  und  Ju- 

dae  4,  463,  27  f 
Gotfrid,  bearbeiter  des  Palladius  4,  509,  27 
Gotfrid   und  Theodorich    Vita  Hildegardis 

4,  413,  28f 
Gotfrid,  bischof  von  Speier  4,  495,  2 
Gothelm,  abt  von  Benedictbeuern  4,  516, 30 
Gothelm,    abt   von  Tegemsee    3,  657  a  15. 

4,  563,  5 
Gotehelm,  Schreiber  4,  558,  15 
gott  4,  389,  35.  421,  7.   436,  30.  34.    458, 

36.    502,   151    171    514,  11.    543,  421 

576,  25.  583,  15.  618,  171  637,  22.  669, 

10.    676,  6.  15.    s.    auch  Christus,    drei- 

einigkeit.  streit 
Gozbald,  bischof  4,  450,  33  f 
Gozbald,  bischof  von  Würzburg  4,  666,  23 
Gozbert,  abt  von  Tegernsee  4,  564,  22 
grabschriften  4,  391,  28fl  455,22.  482,  6 fl 

568,  121  s.  Aleidis.  Karl  der  grofse.  Con- 

stantius.   Eio.   Emmeram.  Geroldus.  Hil- 

digarda.  Hrotrohc.  Hugo 
grammatiken     und    grammatische    tractate 

4, 413, 1.  417,  25.  442,  40 1  454,  15.  456, 1. 

474,  43.  496,  28.  504,  26.  529,  12.    558, 


6.  Personen-  Und  Sachenweiser 


775 


33.  40.  559,  26.  562,  42  ff.  580,  20  f.  s. 
Orthographie 
grammatisches  4,  370,  1.  389,  16.  392,  38  f. 
413,  2.  428,  5.  7.  446,  41.  454,  28.  470, 
19f.  474,  39.  476,31.  477,  12f.  480, 40f. 
505,  11.  514,  Iff.  515,  13.  17.  24.  36. 
528,  20f.  29f.  43.  529,  1.  537,  40f.  540, 

28.  549,  18.  20.  23.  39.  552,  17  f.  559, 
14 ff.  22.  563,  35.  573,  35.  599,  29.  600, 
14.  603,  29.  627,  27  f.  632,  1.  5.  639,  8. 
669,  31.  676,  12.  20.  s.  adverbien.  diffe- 
rentien 

Gratian  Decretum  4,  579,  36 

Gratiaii,   rhctor  4,  528,  20 

Gregor  der  grofse  4,  457,  10.  485,  25.  502, 

19.  21.  514,  12  f.  550,   15.  575,  37.    579, 

30.    briefe  4,  424,  5.   465,  36  f.    503,  31. 

513,  17.  20.  33f.   603,  13.   619,  31.    Ca- 

nones   4,  603,  12.    commentar    zu   Cant. 

cant.  4,  510,  18.  Cura  4,  381,  29  f.   40  f. 

408,  1.  22.  409,  40f.   411,  25.    433,  2 ff. 

436,  36.    437,  2  f.   445,  24.  29.  34.    448, 

37.  463,  32.   512,  40  f.    523,  2.  525,  15  f. 

533,  29.  539,  37.    547,  15.  562,  33.    566, 

5.  7.  572,  16.  574,  37.  582,  23.  586,  38. 

41  f.  592,  37  f.  601,  23.  613,  35.  637,  27. 

640,  15.  17  f.  642,  42.   653,  29.    658,  19. 

669,  13.  670,  6.  678,  19.  Dialoge  4,  381, 

29.  409,  41.  415,  18.  21  f.  421,  28f.  435, 
2.  436,  38.  445,  22.  450,  4  f.  482,  29  f. 
497,  43  ff.  503,  18.  505,  20.  511,  23.  523, 
2.  543,  40.  547,  14.  562,  32.  572,  15  f. 
575,  23.  585,  8.  587,  3.  589,  13.  613,  35. 
637,  26.  653,  28.  658,  17.  669,  13.  Ho- 
miliae  in  evangelia  4,  2  a.  400,  9.  15. 
450,  1.  523,  2.  525,  21.  532,  31.  547,  21. 
562,  33.  571,  24.  572,  36.  582,  28.  32. 
585,  7.  589,  10.  593,  4.  613,  36.  635,  39. 
653,  37.  658,  33.  670,  27.  Homiliae  in 
Ezechielem  4,  637,  11.  667,  43.  Moralia 
4,  375,  20  f.  385,  16.  395,  17.  398,  19. 
403,  34.  434,  7.  436,  32  f.  443,  36.  486, 
35.  516,  15.  531,  1.  565,  23.  586,  30. 
587,  38.  Vita  4,  512,  2.  s.  Johannes 

Gregor  m  an  Bonifatius  4,  513,  17 
Gregor  von  Tours  über  SMartin  4,  565,  37 
JGrimm  4,  388,  25  ff.    410,  34  ff.    663,  29. 

685,  25 
grufs,  englischer  4,  676,  24 
Guarinus  Veronensis  4,  438,  40 
Güda,  custos  ecclesiae  in  Elten  4,  487,  9 


Günther  ii  von  Magdeburg  4,  464,  26 

gütervcrzeichnisse,  formulare  für4, 662, 13f 

Guidonis  mcnsura  4,  520,  6 

gummi   1,  519,  35 

gut  und  böse  4,  389,  35 

H.,  erzbischof  von  Magdeburg  4,  674,  29 
Hadrian,    verse   des   kaisers  4,  644,  36.   s. 

auch  Adrianus 
häretiker,  häresie  s.  ketzer 
Halitgar  Poenitentialc    2,  320  a  7.  4,    378, 

11 
WHanka  4,  605,  28 
Hartpertus  diaconus  4,  446,  23  f 
Hartwic,    bischof   von    Passau    4,  527,  42. 

568,  15 
Haslau,  Otto  von  4,  640,  8 
Haslawe  4,  677,  34 
Hathewith  4,  392,  48  f 
Hegounenses  fratres  4,  408,  6 
beiden  4,  601,  28 
heiligenlegenden,    gesammelte    4,    412,   22. 

424,  30.    468,   35.     487,   39.    531,   35  ff. 

635,  12.  678,  4.  Worterklärungen  dazu  4, 

500,  6.    irische  4,  224  a  1.    Lucidarium 

legendarum  4,  512,  30 
heihnittel,  Wirkung  einiger  4,  519,  31.  heil- 

mittelsammlungen  4,  378,  36.  414,  6.  497, 

32.  608,  33.  s.  auch  arzneibuch.  Bartho- 

lomaeus.  Nicolaus,  recepte 
Heilsbronn  s.  annales 
Heimo  4,  523,  28.  579,  30 
Heimo  von  Bamberg  Chronik  4,  506,  22 
Heinrich  m  4,  624,  6 
Heinrich  iv,  lied  an  4,  526,  39 
Heinrich  v  4,  560,  30  f 
Heinrich,  dux  4,  569,  25 
Heinrich  i,    probst  von   Scheftlarn  4,  557, 

28 
Heinrich   m,   bischof    von    Hildesheim    4, 

662,  8 
H[einrich],  abt  4,  391,  30 
Heinrich  von  Langenstein  Expositio  missae 

und  predigt  4,  581,  39  ff 
Heinrici  Proverbia  4,  543,  4 
Heinricus  s.  Summarium 
Helpericus  De  arte  calculatoria  4,  377,  34ff 

(vgl.  708).  421,  3.  518,  27 
heraclea,  eigenschaften  4,  394,  24 
Heriger  Regulae  in  abacum  4,  548,  36 
Heripato  4,  659,  5    ^ 


776 


Register 


Hcrirant,  abt  von  Tcgernsec  2,  724  a  6 

Hermann,  bischof  von  Konstanz  4,  439,  14 

Hermann  der  lahme  4,  477,  28.  33.  545, 
43.  548,  11.  10.  Conflictus  ovis  et  lini 
4,  630,  15  n.  a 

Plercmannus  pcritiHsimuß  astronomicuB,  a 
iudaJKnio  ad  cristianitatem  conversus  4, 
381,  14 

Hermeneumata  Monacensia,  Montcpessu- 
lana  s.  glossare 

Hermes  Trismcgistus  Asclepius  4,  633,  41 

Herodes  4,  598,  5f 

Herophilus,  arzt  4,  519,  3 

hcros  s.  krankheiten 

Herswithehuscn  s.  E. 

heuschreckenplage  in  Baiern  4,  515,  41 

hexameter  s.  versa 

Hieronymus  4,  386,  37.  437,  16.  448,  29 f. 
458,  34.  482,  35f.  485,  20f.  494,  13. 
525,  37.  540,  20.  27.  549,  26.  551,  5. 
564,  28.  572,  13  f.  579,  23.  601,  27.  618, 
25.  645,  29.  650,  24.  654,  26.  briefe  4, 
225  a  7.  372  a.  375,  15.  382,  26.  398, 
35.  406,  19  ff.  421,  34.  422,  32  ff.  429, 
38.  436,  10.  21.  443,  43  f.  445,  26.  448, 
27.  449,  26.  34  f.  36  f.  450,  6.  464,  23. 
470,  33.  486,  431  510,  21.  513,  26.  514, 
18f.  548,  29.  551,  36.  567,  18.  571,  16. 
587,  25  f.  610,  3.  612,  22.  613,  28  f.  618, 
13.  650  a.  commentare  zu  den  Paulini- 
schen briefen  4,  458,  27.  579,  28.  zum 
Ecclesiastes  4,  534,  12.  zu  den  evange- 
lien  4,  408,  37.  630,  40.  636,  41  f.  672, 
24.  zu  Matthaeus  4,  309  a  6.  310  a  2  ff. 
311  a  10.  399,  38.  409,  8  ff.  416,  22. 
421,  29  f.  443,  11.  478,  31  f.  482,  26. 
495,  3.  527,  30.  551,  1.  571,  2  f.  578,  30. 
590,  7.  594,  14 f.  621,  12.  zu  Marcus  4, 
443,  11.  zu  den  propheten  4,  240  a  2. 
405,  28.  443,  8.  449,  5.  495,  3.  543,  6  f. 
618,  3  ff.  vorreden  zu  biblischen  büchern 
3,  452  a  11.  4,  2  a.  430,  13  f.  470,  32. 
637,28.  641,26.  686,  9  f.  s.  Moses.  Contra 
Helvidium  4,  429,  37  f.  565,  421  579,  1. 
Contra  Jovinianum  4,  421,  36.  471,  40. 
De  ordinibus  ecclesiae  4,  564,  25.  Hym- 
nus de  nativitate  domini  4,  565,  431 
Interpretationes  hebraeorum  nominum  4, 
410,81  513,39.  s.  auch  Worterklärungen. 
Liber  virorum  illustrium4,  423,3.  471,20. 
predigten  4,  578,  101  635,41.  predigten 


des   Origenes    übersetzt  4,  510,  21.    .587, 

11.  Vita  Hilarionifi,  Malchi,  Pauli  4,  223 

a  2.  452,  38  fl  4.53,  61    .567,  24  fl    575, 

241  013,  231  Vita  Hieronymi  4,452,27. 

488,  2.  567,  23.  678,  5 
Hilaria,  Passio  4,  532,  11 
Hilarianus,  Passio  4,  532,  25 
Q.  Julius  Hilarianus  4,  635,  6 
Hilarion,  Vita  s.  Hieronymus 
Hilarius,  Vita  4,  424,  31 
Hilarius  ratio  de  initio  adventus  domini  4, 

542,  16f 
Hildebert   4,  499,  25.    501,  311    583,  38. 

673,  101   30.    Passio  Agnetis,    Susannae 

4,  673,  28.  Physiologus  4,  514,  34.    pre- 
digten 4,  668,  1.  3.    Vita  Mariae   aegyp- 

tiacae  4,  607,  19f 
Hildegard   4,  413,  28  fl  351    414,  7.    578, 

20.  660,  24  ff.  s.  glossare.  Gotfrid 
Hildigarda,  epitaph  4,  440,  4.  450,  42.  458, 

7f 
Hildemar    erklärung   der  Benedictinerregel 

4,  407,  30 
Hildesheim  s.  Heinrich  m 
Himmel  und  hölle  4,  516,  9 
himmelszeichen    4,  377,   33.    391,  24.    439, 

191  463,  151   verse  über  die  4,  391,  19. 

s.  Saturn 
himmlisches  haus  4,  416,  38  f 
Hincmar  von  Rheims,  epigramm  auf  4, 543, 

35.  Vita  Eemigii  4,  488,  10 
Hippocrates   4,  394,  14.   422,  1.    454,  21  f. 

455,  37.    468,   29.    508,  271    519,  4.  17. 

530,  231  281  534,  51  20.  610,  35.  677, 

25 
Hirschau  s.  Wilhehn 
hirsche,  anweisung  zum  fang  4,  560,  38 
höUe  s.  fegfeuer,  flüsse 
MHolczner  4,  584,  30 
homilien  s.  predigten 
Honorius  4,  423,  10 
Honorius  von  Autun  4,  375,  5.  465, 1.  522, 

18.  536,  29 
Horaz   2,  686  a  7.    4,  393,   5fl    397,    28. 

418,   36.  43.   441,  8.    480,   341    485,  25. 

503,  6.  507,  42.  545,  1.  549,  4.   588,  34. 

597,  6.    610,  40.    630,  271    677,  25.    s. 

Cruquius 
horologium  4,412,  3.  450,34.  452,51  537, 

16.  viatorum  4,  624,  31 
Hoto  4,  528,  19 


6.  Personen-  Und  Sachen  weiser 


777 


Hrabaii  4,  644,  33  f.  39.  676,  31.  aufzäh- 
lung  der  meuschlichcn  glicder  in  Wahih- 
frids  fassung  3,  432  a  4.  4,  376,  15.  440, 
5  f.  552,  3.  conunentar  zum  Pentateiich 
in  Walahfrids  bcarbeitung  1,  340  a  16. 
4,  255  a  1.  408,  13.  424,  11  ff.  447,  21. 
521,  1.  8.  10.  523,  43  f.  524,  23  ff.  555, 
2ff.  564,  41ff.  593,  34 f.  640,  41  ff.  664, 
27  ff.  683,  38.  zu  Jiidicum  und  Ruth  4, 
521,  llf.  555,  7ff.  565,  16f.  zu  Judith 
und  Esther  4,  607,  30 f.  zu  Johaiuics  4, 
407,  25.  De  computo  4,  537,  25.  De  in- 
stitutione  clciicorum  4,  382,  6.  416,  35. 
437,  4  ff.  514,  10  f.  552,  8.  646,  23.  De 
univcrso  4,  431,  8f.  616,  20f.  22f.  31. 
36  f.  39.  617,  1.8.  9.  12.  31.  36.  40.  pre- 
digt 4,  675,  29.  s.  glossare 

Hrotrohc,  grabschrift  4,  568,  13 

Hugo,  abt  von  Clugny,  Icbensbeschreibung 
und  epitaph  4,  439,  23  ff 

Hugo  von  SVictor  4,  412, 36.  423,  21.  485, 
16.  578,  11 

Hugutio  4,  500,  7 

Hunaldus  4,  458,  5 

Huunbert,  bischof  von  Würzburg  4,  592, 
25 

hymuar  4,  475,  2.  579,  11 

hymnen  4,  377,  4.  427,  19.  528,  38 f.  529, 
20.  532,  12.  541,  37.  543,  3.  568,  24. 
573,  20  f.  582,  25.  637,  4  f.  665,  17.  24 f. 
666,  25.  668,  32.  670,  29.  676,  19.  708 
z.  4  V.  u.  s.  Afra.  Maria.  Maria  Magda- 
lena. Maui'icia.  neumen.  Sequenzen 

Jacobus  4,550,21.  Passio  4,  550, 36.  551,3. 

590,  1.  wunder  4,  491,  7  u.  a 
Jacobus,  mag.  4,  438,  16.  439,  13 
Jacobus,  frater  4,  475,  3 
Jacobus   de  Vita   Summa    contemplaria  4, 

515,  12  f 
JJäckler,  mag.,  Expositor  des  4,  440,  37 
jähr:  sonnenjahr  4,  421,  5 f.    518,  29.    ein- 

teilung  4,  436,  6 
GJelmar  de  Aw,  mag.  4,  438,  18 
Jerusalem,    läge    4,  535,  10.    Zeichnung   4, 

560,  7.    Patriarchen  und  prioren  vom  hl. 

grabe  4,  560,  18  ff 
Jesus  s.  Christus 
Jesus  Sirach  (astrologischer)  Liber  iudicum 

4,  420,  41  f 
Ignatius,  Passio  4,  452,  18.    epistolae  apo- 


cryphao  ad  Johannem  et  Mariam  4,  468, 
3  ff 

Tmago  niniidi    1,  462,  35.  522,  21  f 
liuux'cnz  111    De  niiseria  conditionis  hunia- 

nac  4,  515,  36 
invcntar  eines  klosters  4,  409,   1 1  f 
Job  poenitentibus  cxempliim    primus  cxhi- 

buit  1,  663,  6.  s.  sonst  bibel 
Johannes  der  tauf  er  4,  487,  38 
Johannes   evangelista,    Passio  und   Vita  4, 

550,  37.  39 f.  590,  5 
Johannes,  Passio  4,  532,  13 
Johannes  eleemosynarius  s.  Leontius 
Johannes  diaconus  Vita  Gregorii  4,  412, 23. 

424,  31.  453,  3  f.  s.  Nicolaus 
Johannes  xxii  bulle  4,  469,  34  ff 
Johannes,  bischof  4,  640,  16 
Johannes,    bischof    von  Strafsburg   4,  469, 

35 
Johannes,  abt  von  Seon  4,  438,  32  f 
Johannes,  probst  von  Gars  4,  438,  34 
Johannes,  priester  in  Gablungen  4,  504,  41 
Johannes,  mönch  von  SPaul  4,  659,  29 
Johannes,  frater  4,  475,  43 
Johannes    Scotus  commentar  zu  Martianus 

Capella  4,  385,  2 
Johannes  super   secundo   libro  Prisciani  4, 

537,  39 
Johannes  s.  Chrysostomus.  Priester 
Johannitius  Glosulae  4,  544,  7.  16 
Johannitius  Isagoge  4,  421,  43.  634,  15 
Jonas,  bischof  4,  458,  15 
Jordanes  4,  630,  19 

Josephus  Bellum  iudaicum  in  Rufins  Über- 
setzung 4,  426,  20 
Irenicus,  dichter  4,  377,  31 
irisch  s.  glossare.  heiligenlegenden 
Isengrimus  4,  602,  14 
Isidor  4,  386,  25.  463,  18.  482,38.  485,25. 
525,  5.  550,  33.  551,  4.  6f.  564,28.  579, 
30.  640,35.  677,24.  Allegorien  4,  377,8. 
397,  14?  401,  13 ff.  404,35.42.  423,13ff. 

551,  41.  552,  2.  commentar  zur  Genesis 
4, 443,  22.  zum  Pentateuch  und  and.  alt- 
testamentlichen  büchern  4,  510,  13.  zur 
Apocalypse  4,  572,  4f.  653,  20.  657,  35. 
De  natura  rerum  4,  399,  38.  402,  14  ff. 
421,  38.  478,31.  36f.  482,25.  De  officiis 
4,  399,  37 f.  421,  38.  478,  30ff.  35.  482, 
24  f.  525,  28.  35.  526,  12.  539,  30.  541, 
16  f.  542,  26.  564,  2^7.  De  ortu  vol  obitu 


778 


Reoister 


patrum  4,  514,  17  f.  Differcnticn  4,  037, 
6.  Etymologien  1,  320  a  4.  2,  716  a  7. 
3,  217  a  3.    424  a   1.  3.  4.    432   a  2.  4. 

447  a  10.  47Ö  a  20.  700  a  2.  4,  90  a  8. 
211  a  10.  12.  305  a  11.  339  a  14.  373,2. 
382,  23.  380,  28.  388,  32.  389,  16.  34. 
402,  13.  417,  31.  424,  14.  431,  8.  435, 
34  f.  430,  22  ff.  437,  9  ff.  447,  3  f.  449, 
35f.  471,4—7.  18.  42.  477,  10.  478,19ff. 
480,  lOff.  488,  24.  351  502,  11  f.  513, 
18.  523,  3  f.   525,  35.  37  f.  40  f.    528,  11. 

16.  534,  1.  541,  3  f.  544,  17.  552,1.  508, 
30.  571,  6.  581,  14f.  589,  31.  590,  19. 
012,  30.  013,  11.  014,  3.  8.  010,43.  017, 
10.  20.  018,  14f.  034,  11.  037,  17.  044, 
38.  045,301  33.  040,  4.  0.  648,  10.  008, 
30.  073,  391  084,  5.  SenteDzen  4,  003, 1. 
Synonyma  4,  449,  10.  587,  5.  pseiido- 
Isidor  4,  598,  20.  000,  31.  s.  glossare 

Iso  s.  glossare 

Itala  4,  441,  25.  461,  13.  524,  13 

Juden,  eid  4,  007,  42.    irrtümer  4,  515,  38. 

s.  talmud 
Judocus,  Schreiber  4,  515,  39 
Jiüianus,  Passio  4,  005,  32 
Julianus  antecessor   Epitome  novellarum  4, 

391  a 
Julianus  Pomerius  4,  450,  41  f 
Julianus  Toletanus  4,  374,  24.  425,  0.  598,  1 
Jungfrau  4,  074,  24  ff 
Junilius  4,  402,  12.  509,  22 
FJunius  4,  591,  25  fl  592  a.   084,  17  u.  a. 

s.  glossare 
juristisches  4,  505,  51    074,  1  f  1    s.    Cano- 

nes.  canonistisches.  glossare 
Justin  4,  499,  11 
Justinian  Institutionen  4,  526,  21 
Justus  commentar  4,  443,  5 
Juvenal  4,  211  a  14.  232  a  2.  372,  7.  391, 

17.  417,  7.  422,  28.  454,  10.  503,  421 
583,  40.  597,  91  627,  26.  677,  25 

Juvencus  4,  407,  34.  36.  445,  17.  494,  8. 
527,  14.  574,  3.  589,43.  625,31.  603,10. 
069,  21 

La  in  Niederösterreich  4,  039, 17.  20.  040,  3 
labyrinth  4,  520,  41.  500,  5 
Lactanz  4,  482,  37 
PLambecius  4,  029,  20  ff 
Landsberg,  Herrad  von    3,  708  z.  13  fl    4, 
015,  18ff 


Landshut  s.  Busser 

Lanfranc  4,  505,  21 

Langonstf^in  s.   Heinrich 

Langobardorum  historia  4,  012,  38 

laster:  crapula  4,  401,  18.  cupiditas  4,401, 

18.  detractio  4,674,  371    invidia  4,   074, 

37.    ira  4,   436,    35.    luxuria  4,   401,   18. 

439,    19.    superbia    4,  401,    17.   579,    20. 

074,   30,    s.    todsünden.    versus   de   vitiis 

4,  534,  21.    s.  tugenden.  vitia  gentium  4, 

420,  4 
latcrculus  notarum  4,  030,  10 
latwergen  4,  553,  20.  s.  Damianus 
leben,  ehrbares  4,  073,  24.  s.  Martin,    nach 

dem  tode  4,  520,  9 
lebensalter,  menschliche  4,  392,  41 
lectionen  s.  kirchenjahr 
legenden  s.  heiligenlegenden 
Leo  der  grofse  4,  400,  38.  485,  25.   523,  6. 

539,  341  541,  28.  557,  15.  019,  30 
Leo  m,    brief  an  Karl   den  grofsen  4,  002, 

19  f 
Leonhardus,  frater  4,  475,  4 
Leontius    Vita    Johannis    eleemosynarii    4, 

488,  12.  505,  24.  591,  15 
Lesschenprecht,   mag.,   de  Muldorf f  4,  438, 

18 
lex  s.  gesetze 
Liber  comitis  4,  503,18.  547,  15  fl  502,35. 

572,  35.  037,  27.    053,  41.    058,  37.  009, 

13 
Liber  commaticus  4,  470,  0 
Liber  de  effectibus  planetarum  4,  509,  22 
Liber  de  proeliis  4,  033,  43 
Liber  de  proprietate  sermonum  4,  570,  40 
Liber  diaetae  4,  648,  17 
Liber  elefantiae  4,  381,  8 
Liber  glossarum  s.  glossare 
Liber  medicinae  4,  648,  16 
Liber  medicinalis  4,  530,  15 
Liber  pauperum  4,  380,  23 
Liber  rotarum  2,  341  a  5 
Liber  sanitatum  4,  647,  42 
liebe  4,  645,  8.  s.  tugenden 
liebesbrief  4,  439,  4 
liebeslied  s.  minnelied 
Liechtenberg,  Samuel  de,  conversationsbuch 

4,  440,  26 
Med  s.  verse 
FLindenbrog  4,  431,  22  ff.  472,  14.  080,10. 

682,  25  ff.  s.  glossare 


6.  Personen-  Und  Sachenweiser 


779 


GMLingelshcini  4,  G82,  8 

Linus  Vita  Petri  4,  532,  14  f 

JLipsius  s.  glossare 

Logik,  SGallor  und  bnich^^tück  oinor  4,  G33, 

28 
loliuni  4,  553,  35 

loossammlungen  4,  553,  19.  654,  4.  G 
Lothar,  kaiscr  4,  458,  18 
Louganpertus  4,  551,  34 
Lucan  4,  60  a  21.   397,  27.  417,  6.  479,  4. 

480,  37.   481,  18.  517,  17.  542,  37.  552, 

21.  613,  30.  634,  6.  677,  24.  s.  Sueton 
Lucius,  Vita  4,  424,  32 
Ludwig  der  fromme  4,  391  a.   450,  26.   39. 

539,  29.  540,  41.  602,  37 
Ludwig  der  deutsche  4,  458,  16 
Ludwig  der  Baier  4,  521,  26 
Ludwig  XI  von  Frankreich  4,  439,  30 
Ludewicus  4,  477,  36 
Luparius  4,  439,  30f 
Lupus,  arzt  4,  519,  2 
Lutiani  Vocabularius  4,  512,  31 
Lysanias  4,  598,  6 

Maccabaeer,  genealogie   4,  457,  28.   s.  sonst 

bibel 
Macer  3,  604  a  7.  4,  371,  34.   372,  9.  427, 

13.  433,  17.  481, 9.  496,  22.  501,  25.  506, 8. 

508,  26.  517,  3.  554, 1.  581,  25.  584,20.  606, 

7.  673,  32.  mhd.  Übersetzung  4,  647,  39  f 
Macrobius  4,  417,  6.  580,  29.  597,  21 
magd  4,  637,  14.  669,  3 
Magdeburg  s.  Günther.  H. 
magier,   namen    der  drei  4,  532,  37  f.    547, 

381  576,  3.  637,  17 
Magnus,  Vita  4,  565,  41 
Mainz,  synode  4,  377,  21.  (von  847)  4,  449, 

3.  524,  37  f.   (von  852)  4,  378,  9.    Moriz- 

kirche  4,  498,  29  ff.  s.  Aiibo.  Bardo.  R. 
malus  malannus  4,  519,  15.  s.  segen 
Malchus,  Vita  s.  Hieronymus.  Raginald 
Mallius  Theodorus  4,  545,  23 
Mamertus  Claudianus  4,  391,  2 
Marbod  von  Rennes  4,  374, 27.  375,  33.  606, 

6.  621,  15.  673,  10.  29 
Marcellinus,  Passio  4,  532,  7 
Marcellinus,  pabst,  Decreta  4,  513,  10 
Marcellus  rescriptum  4,  531,  40  f 
Marcellus  Empiricus  4,  368  a  7.  380,  3.  29  ff 
Maria,   bild  4,  560,  8.    brief  an  Ignatius  4, 

468,  5.  empfängnis  4,  512,  1.  epitheta  4, 


422,  4.  gebet  4,  515,  30.  523,  26.  575,  4. 
gedieht  4,  474,  32  f.  genealogie  4,  514, 
15 f.  674,  17f.  hymnen  4,  515,  28f.  607, 
16.  Jungfräulichkeit  4,  570,  18 f.  nanicn 
4,383,6.  pruoscnlatio  4,  439,  14  f.  predigt 

4,  582,  14  f.  Verkündigung  4,  512,  2  f. 
wunder  4,  593,  14.  s.  Ahusia.  pscudo- 
Potho.  drei  Marien  4,  502,  13.  579,  2.  078, 
12  f 

Maria  aegyptiaca,Vita4,  567,24.  s.  Hildebert 
Maria  Magdalena,  hymnen  4,  419,  41.   512, 

3  f.  Vita  4,  488,  19.  511,  40.  s.  Claudius 
Marienfeld,  bibliothekskatalog  4,  412,  37 
Maro,  Passio  4,  532,  2 
Marquard  4,  599,  14 
Martial  4,   439,  40.    456,  32.    39.    458,  15. 

480,  34 
Martianus  Capeila  4,  385,  3.   389,  17.  391, 

15  f.  441,  7  f.  516,  35.  539,  3.  643,  5 
Martin,  predigt  über  4,  565,  38.  Vita  4,  424, 

30.  s.  Gregor  von  Tours.  Sulpitius  Severus 
Martin,  pabst,  Urkunde  für  Tegernsee  4,  566, 

10 
Martin,    bischof,  Formula  vitae  honestae  4, 

375,  13 
martyrolog  4,  426,  25.   536,  29.    543,  20.  s. 

Ado.  Beda 
mafse  4,  426,  3.   451,  35.  476,  32.  482,  38. 

486,  9.    513,  41.    550,  42.   570,  43.    576, 

10  ff.  601,  21.   612,  41.   634,  40.  662,  18. 

mensura  nolarum   4,  545,   24  f.    mensura 

perticarum   4,    545,   30.    s.  geometrisches. 

Orgelpfeifen 
Mastricht,  Gerhard  von  4,  629,  30  ff 
mathematisches  4,  391,  18.  538,  43.  545,  16. 

35  f.    548,  9.    611,  15.    s.  auch  arithme- 
tisches, geometrisches 
Mauricia,  hymnus  4,  569,  36 
mausoleum  4,  543,  34 
Maximianus  4,  607,   18 
Maximinus,  Vita  4,  532,  6 
Maximus  De  caritate  4,  429,  5f 
Maximus  predigten  4,  466,  38 
medizinisches  4,  391,  10.    481,  11.  13.  509, 

14f.  19f.  517,2f.  7.  518,  32ff.  519, 13ff. 

530,  3.  535,  8.  554,  8.  560,  6.  626,  2.  632, 

5.  662,  6.  Schriften  und  tractate  4,  243  a 
12.  378,  19  ff.  396,  28  f.  404,  9.  442,  14. 
453,  16.  27  f.  478,  6.  518,  32.  553,  33  f. 
37  ff.  554,  3  ff.  608,  29  f.  634,  8.  epistolac 
medicorum    4,  396,  20.    ß.  auch  aderlass. 


780 


Reüibter 


AureliuH.  kiankhciton.  Dynamidia.    Libor. 

recepte.  rolle.  Hpoculum.  urin 
Mcgcnbcrg,  Koniad  von  4,  (J59,  37 
Mcginhart  4,  527,  42 
Mcginward,  bischof  von  Freising  4,  526,  42. 

532,  39 
Mein  ward,  priester  4,  484,  31 
Mcinwerk,    bischof   von  Paderborn  4,    411, 

39  f 
Meifsau,  Otto  von  4,  040,  7 
mensch,  körper  4,  381,  20.  533,  43.  553,27. 

576,  5.  608,  41  f.  634,  14  f.  glieder  4,  374, 
21.  470,  29  f.  519,  6.  9.  535,  29.  560,  15. 

577,  35.  605,  22  f.  621,  9.  634,  12  f.  659, 
32.  677, 30.  s.  Hraban.  propria  4,  458,  36. 
Schöpfung  4,  502,  13.  543,  39  f.  554,  4. 
641,  17  f.  fünf  sinne  4,  576,  6.  s.  em- 
pfängnis.  fingernamen.  lebensalter.  puls, 
schwangere,  zunge 

Mespurg  s.  Sörbel 

messe  4,  533,  17.  544,  33.  637,  31.  668,  24. 

Ordnung   der    4,  600,  42.    messen  4,  430, 

10.  24.  26.  450,  23.  466,  40.  522,  9.  593, 

13.  672,  36.  s.  Heinrich  von  Langenstein 
Messehelle  Astrolabium  4,  420,  40 
meteorologisches  4,  468,  35  f 
Methodius  Prophetia  4,  534,  18 
metrisches  4,  375,  34.  485,  4.  528,  10.  529, 

9  f.  545,  20.   559,  23.    621,  40.    627,  28 f. 

631,  32  f.  678,  16ff.  s.  accent.  quantität 
Michael,  predigt  auf  4,  550,  38.  609,  39 
Michael,  bischof  von  Regensburg  4,  531,  25  ff 
Mico  4,  236  a  6 
minnelied,  mhd.  4,  614,  9f 
Modestus,  Passio  4,  532,  12 
Modius  Ariensis,  canonicus  4,  588,  2 
Modoin  4,  446,  31 
Monachus  SGallensis  4,  373,  6 
monate4,  543,  20.  namen  4,  228  a  11.  450, 

36 f.  514,  13ff.  569,  6f.  598,  2ff.  672,  13. 

s.  Einhard 
mond  s.  kalendarisches 
mondfinsternisse,  notizen  über  4,  450,  31 
FJMone  4,  398,  1.  495,  8 
Monsee  s.  glossare 
moralischer   tractat  4,  418,   6  f.   s.  gut  und 

böse 
Moses  de   Graecia  Commentum    4,   429,    1. 

467,  12 f  u.a.  486,  11.  510,  22.  37 
MMoshaymer  4,  584,  31 
Mühldorf  s.  Lesschenprecht 


Mülich,  pleban  Bartholomaeuß  4,  680,  12 

München  h.  Toblar 

Muniperth,  Schreiber  4,  640,  17 

Musa,  Antonius  4,  411,  4 

musen,  namen  der  4,  431,  10.   452,  7.    468, 

12.  645,  32.    verse  über  sie   4,  391,  19  f. 

452,  7.  457,  20  f.  468,  13 
musikalisches  4,   391,  18  f.    4.58,  4.    520,  8. 

548,  39.    549,  40.    550,   24.    .581,  11  f.    s. 

Boethii,  Guidonis  mensura 
Mustio  4,  396,  21 

Naaman  4,  637,  15.  669,  3 

nacht  4,  459,  35.  570,  42 

namen,  deutsche  4,  397,  39  ff.   412,  6.    498, 

4.  513,  36.  515,37.  565,  3  f.  .599,38.  602, 

37  ff.  614,21.  631,20.  s.  im  übrigen  wort- 

erklärungen 
Nataü,  baccal.  Wenceslaus,  lehrer  in  Baden 

4,  439,  8 
nativität  4,  509,  25 

Nereus  et  Achilleus,  Passio  4,  531,  40 
Nero  verse  4,  596,  22 
DvNessel  4,  629,  30 
nessia  s.  segen 

Neuchinger  decrete  4,  569,  24 
neumen    und    neumierte  texte   4,  377,  11  f. 

381,  35.  397,  19.   405,  28.    472,  42.    511, 

39.  526,  42.    527,  1  f.    532,  18.    25  f.   40. 

534,  10.  537,  9.  13.  539,  26.  541,  18.  551, 

24f.  607,  16.  608, 16.  28f.  625,  lOf.  632, 

21.  633,  40.  644,  19 
Nicea,  concil  4,  378,  8.    513,   22.    569,  37. 

582,  19  f.  614,  23  f.  s.  auch  Canones 
Niceta  4,  525,  34.  36  f 
Nicolaus,    Historia,    predigt  über  und  Vita 

des  Johannes  diaconus  2,  762  a  1.  4,  487, 

42.  512,  If.  567,  19  ff 
Nicolaus  I  4,  500,  15.  525,  1 
Nicolaus  Antidotarium  4,  519,  27.  609,  7 
Nicomedes,  Passio  4,  532,  2 
Nienroden,   joffrau   van,    costerin  van    sinte 

Servaes  4,  591,  16 
nimphea  4,  554,  5 
De  nitro  4,  637,  16.  668,  1 
Noe,  grundriss  der  arche  4,  613,  6 
Nola  s.  Paulinus 
Nolesbach,  Adalbero  de  4,  491  a 
Nonius  Marcellus  4,  497,  16  f 
Noppenberger,    müUer  Hans  der  4,  633,  32 
Northungus  4,  378,  29.  39  f.  379,  7.  18.  36. 


6.  Personen-  Und  Sachenweiser 


7S1 


380,   22    [schwerlich     identisch    mit    dem 

Nortungus  der  AVolfenbüttlcr  hs.  Hehnst. 

1127J 
Notker  lialbuhis  -1,    109,  42.  445,  41 
Notker  Liibeo  Boethius  4,  453,  42.  454,  38  ff. 

501,  1.    Computus   4,  543,    24.    553,   12. 

Psahiicu    4,  504,    23.    Von    der    niiisik  4, 

445,  42 
Notker   4,  454,  25.    brief    an   Kuodpert   de 

exilio  4,  453,  33 

Oberaltaich  4,  531,  29  ff 

JJOberliD  4,  600,  31.  G70,  11.  071,  15.  072, 

18.  684,  23  f 
Odalhart,  bischof  4,  603,  9 
öle  4,  519,  27 
Olmütz  s.  Rupert 
olympiadem'echnimg  4,  457,  29 
Opfer,  notizen  über  4,  607,  15 
Opiate  4,  519,  26 

Orden,  geistlicher,  Statuten  4,  604,  39 
De  ordinibus  4,  637,  31.  668,  24 
Ordo  de  catezizandis  rudibus  4,  525,  31 
Ordo  romanus  4,  527,  12.  544,  33 
Orgelpfeifen,  mafse  4,  405,  38  ff 
Origenes  4,  525,  42  f.  s.  Hieronymus  predigten 
Orleans  s.  Theodulph 
Orosius  4,  240  a  4—7.    241  a  5.  243  a  12. 

421,  28.    450,  9  f.  453,  11.    455,  39.   482, 

29.  552,  6.  559,  4.  613,  31.  677,  25 
Orthographie  4,  454,  23.  474,  27 
Osbern  Panormia  4,  371,  33.    375,  41.  412, 

43.  472,  43.  502,  6.  544,  7.  558, 1.  659,  37 
ostertafehi  4,  410,  23.  499,  21 
Othmar,  Vita  4,  424,  32 
Otrirfd  4,  484,  13 
Ottho,  mag.,  Cornutus  4,  660,  2 
Otto  der  grofse,  Urkunde  4,  500,  16 
Otto,  bischof  von  Bamberg  4,  493  a 
Ottobeuern  4,  494,  23.  685,  3  ff 
Ottokar  von  Böhmen  4,  639,  20.  640,  6 
Ovid  4,  452,  2.  457,  4.  485,  28.  497,  6.  569, 

1.  583,  32.  596,  20.  34  f.  638,  24..  643,  6. 

676,  22 

pabstgeschichte  4,  514,  23 

pabstHsten  4,  462,  36.  512,  22.  513, 11.  514, 

20.  612,  41.  654,  17 
Paderborn,  brief  an  den  bischof  von  4,  476, 

4.  s.  Meinwerk 
Paganus  4,  502,  23 


Paiersbrum»,  herrn  von    1,  557,  13 

Palindrom  4,  457,  1—4.  528,  14 f.  529,  25 

Palhidins  De  insertionc  arboruni  4,  509,  26 

Pancratius.  l^issio  4,  532,  3 

Pantaleon,  Passio  4,  532,  4 

Papias  4,  497,  8.  500,  7 

Paraclitus   s.  Warucrius 

paradies  4,  482,  39.  576,  10.  s.  f Hisse 

Paschalis  ii  4,  560,  28  f 

Passau,  capitel  4,  502,  37.  s.  Hartwic.  Sigis- 

raundus.  AValtrih 
Pasturalis  4,  582,  20 
paternitas  und  filiatio  4,  477,  35 
Patriarchen,  namcn  der  zwölf  4,  676,  3 
SPaul  s.  Johannes 
Pauhnus  von  Nola  4,  529,  4 
Paulinus  von  Perigueux  4,  600,  11  f.  608,9 
Paulus,  Vita   4,    532,   16.    605,  9.    s.   auch 

Petrus 
Paulus,  Passio  4,  532,  13 
Paulus  monachus,  Vita  4,  452,  30 
Paulus,  Vita  s.  Hieronymus 
Paulus  Constantinopolitanus,  emendator  des 

Lucan  4,  479,  7 
Paulus  Diaconus    4,  439,  38  ff.    456,  24  ff. 

612,  38.  661,  25 
Paulus,  Rheinauer  4,  600,  37 
Pelops,  arzt  4,  519,  3 
Perehtheid  4,  450,  43 
pergamentberechnung  4,  436,  7f 
Perigueux  s.  Paulinus 
Perndorf  4,  677,  35 
Persius  4,  232  a2.  386,  35.  417,  7.  503,42. 

507,  38.    552,  23  ff.   554,  33.  34.  36.  597, 

8.  611,  8.  626,  25  f.  674,  16 
GHPertz  4,  685,  26 
PPetau  4,  681,  8 
Petronella,  Vita  4,  532,  1 
Petrus  et  Paulus,   Passio   4,   532,  16.    550, 

34  f.  589,  43.    Passio  metrica  4,   516,  16. 

566,  17 
Petrus  4,  419,  17.    457,  23  f.    516,  27.  525, 

34.  Vita  s.  Linus 
Petrus  exorcista,  Passio  4,  532,  7 
Petrus  cantor  Parisiensis  4,  674,  34 
Petnis  Hispanus  4,  375,  43.    383,  13.    509, 

5.  609,  8f 
Pharaonis  epistolae  4,  469,  28 
pharmazeutische  ersatzmittel  4,  509,  15  f 
Philarctus  Liber  pulsuum  4,  422,  2 
Phüelphus  4,  474,  40 


782 


Register 


Philijjp  I   von   Fninkroich  4,  475,  38 

Phili])pu8,  tetrarcha  Itureae  4,  598,  5 

PhilippuH,  Passio  4,  550,  36 

Philippus,  arzt  4,  510,  2 

pliilüsophcn  und  philosophic  4,  458, 26.  544, 

11.  668,  38.676,  13.  s.  syllogismusfoiinon 
Phocas  4,  390,  4.    547,  20  f.    572,  14.    574, 

7  f.  654,  1.  659,  2 
Phrumari,  villa  4,  516,  22 
physiologisches  4,  428,  4 
Physiologus  4,  397,  26.  463,  19.  38.  549,  9. 

630,  33.  s.  auch  Chrysostomus.  Hildebeit 
Pieresel,  mag.  Georgius,  de  Saltzburga  4,  438, 

17 
Pilatus  4,  598,  5.  legende  4,  676,  42  f 
Pippiii  4,  602,  37  f 
Pirmin,  Vita  4,  424,  32 
PPithoeus  4,  682,  9 
Pius  n  4,  438,  12.  26.  31 
Placentia,  concil  4,  616,  4 
S.  Placitus  Papyriensis  4,  497,29.  519,  20f. 

645,  16.  29 
plagen  Aegyptens,  gedieht  über  die  4,  501, 

33  f 
planeten,    ihr  einfluss   auf   den   embryo  4, 

381,  19.  s.  Liber  de  effectibus  planetarum 
Platearius  Circa  instans  4,  509,  33.  519,  32 
Plato  4,  469,  19.  548,  21.  676,  13f.  677,24 
Plautus  4,  66  a  17.  677,  24.  695  z.  42  ff 
Plinius  Naturgesch.  4,  626,  2 
C.  Pünius   Seeundus   4,   482,   39  f.    PHnius 

poeta  4,  429,  14 
pseudo-Plinius  4,  453,  24.  468,  30.  497,  31 
Plutarch  De  educandis  liberis  4,  438,  39 
Poenitentiale  4,  377, 18 ff.  378,  6f.  10.  399, 

18  f.  416,36.  450,  3.  485,  17.  593,2.  613, 

34.  614,  28.  667,  18  f.  s.  Beda.  Cummean. 

Egbert.  Halitgar.  Theodorus 
Poeta  Saxo  4,  663,  15 
polnische  worte  4,  509,  11 
Popon,  mag.  Petrus  4,  474,  29.  37 
Poppo,  Babenbergensis  ecclesiae  archidiaco- 

nus  4,  532,  41 
Porphyrius  Isagogae  4,  421,  2.  634,  1 
Possidius  Vita  Augustini  4,  488,  9 
pseudo-Potho  Marienlegenden  4,  488,  17  f 
praelaten,   de  fuscinulis  et  ostiolis  praelato- 

rum  4,  674,  38 
Prandigan  4,  634,  42 
predigten,  predigtentwürfe  2, 42  a  2.  4, 372  f  a. 

375,  4.  409,  5.  430,25.  433,6.  435,  11  ff. 


35  ff.  440,  9.  445,  1.  450,  24.  452,  13. 
464,  24.  465,  4.  6.  466,  35.  481,  30.  32. 
504,  13.  515,  13.  519,  40.  531,  7.  .533,  4. 
21  f.  534,  19.  30.  .37.  .535,  4.  .541,  21  ff. 
543,  40.  550,  16.  557,  13  f.  43.  5.58,  20. 
570,  11?    576,  25.    578,  10.    581,  37.  42. 

582,  6  ff.  9.  32  ff.  35.  583,25.  27.  592,12. 
603,  17.  641,  10.  662,  29.  666,  33  ff.  668, 
Iff.  42  f.  674,  41  ff.  676,  32.  38  f.  s.  Maria. 
Martin.  Michael.  Nicolaus 

predigtmärlein  4,  534,  38.  578,  37  ff 

Preuzse,  frater  Nicolaus  4,  486,  32 

priester,  amt  4,  502,  19.  601,  2.  kleidung4, 
457,  33.  637,  13.  669, 1.  macht  und  fall  4, 
543,  43.  544,  1 

Priester  Johannes  4,  469,  22 

Priestereid  4,  524,  39 

Primasius  4,  405,  3 

Priscian  De  accentibus  4,  431,  2.  Instit.  4, 
227  a  8.  232  a  2.  239  a  34.  389,  9  f.  407, 
16.  417,  10 f.  13f.  18f.  26 ff.  420,  12.  421, 
13  ff.  40.  431,  9.  451,  41.  459,  3.  470, 
23  ff.  34.  37.  471,  25.  477,  lOf.  19.  480, 
32.  506,  34f.  507,  Uff.  527,  7.  28 f.  528, 
37.  537,  9  f.  549,  29.  37.  563,  36.  566,24. 

583,  43.  601,  5.  627,  18  f.  628,  8.  s.  Jo- 
hannes. Periegesis  4,  674,  8.  Versus  Aenei- 
dos  4,  596,  13  f 

Proba  Cento  4,  407,  37 

Probus,  M.  Valerius,  De  notis  antiquis  4, 
628,  22  f 

pronomina  s.  grammatisches 

Prosper  gedichte  4,  376,  25.  420,  13.  423, 
23.  424,42.  427,4.  433,431  454,43.  456, 
41.  511,  35  f.  524,  9.  543,  36.  599,  32  f. 
620,  38.  665,  18.  Psalmencommentar  4, 
444,  28 

Provinzen  4,  533,  40.  598,  19.  Galliens  4, 
513,  19.  664,  18 

provinzialsynode,  baierische  von  805  4, 525, 13 

Prudentius  4,  149  a  16.  232  a  2.  243  a  7. 
384,  10.  387, 35.  393,  10.  396,  36.  397, 5. 
19.  25.  410,  1.  416,  28.  419,  22.  35.  420, 
15.  424,  43.  425, 15.  22.  431,  12.  443,  16. 
23.  29  f.  448,  6.  462,24.  26.  472,32.  480, 
6.  482,  4.  490,  6.  14.  16.  495,  14.  508, 
14.  511,  21.  519,  39.  41.  536,  37  ff.  538, 
27  ff.  552, 17.  567,  6.  573,  26.  584,  4.  598, 
37.  599,  35.  600,  5.  606,  18.  607,  23  f. 
609,21.  24.  35.  40.  611,20.  620,  11.  623, 
25.  625,  36.  630,  15.  632,  23  f.  30.  661, 


6.  Pkrsonen-  Und  Saciienweiser 


783 


35.  605,  38.  ÜGli,  25.  Ülil),  35.  (JTO,  20.  30. 

GS5,  20 
Prüfeuing  4,  383,  22.  535,   1 1  ff.  s.  Erbo 
Prüm  s.  Kf'gino.  Wjuult'lbcrt 
PruUiacinn  s.  Ecliohaiclus 
Publiliiis  Syrus  4,  038,  24 
puls  4,  519,  10.  553,  40.  s.  Philaretus 
pul  vor,  recept  zur  ber(?i(ung  4,  514,  42 
Pythagoras  Ratio  sphaerac  4,  559,  32.  563, 

38  ff.  048,  15 

quautität  der  stamnisilben  4,  559,  17.  quan- 

titälslehre  iu  tabellenform  4,  441,  18 
Quirinus,  Laurus  4,  438,  Iff 

R.,  fratcr  in  Ebcrbaeh,  brief   an  erzbischof 

A.  von  Mainz  4,  536,  24 
Rabenthanne  4,  677,  35 
Radekke,  Bereuhardus  de  4,  492  a 
rätsei  4,  441,  7.  552,  29  ff.  34  ff.  504,  7.  570, 

13.  597,  5  f.  639,  3 
Raginald  Vita  Malchi  4,  372,  13 
Raimund  Summa  4,  516,  10 
Ramuoldus,  abt  von  SEmmeram  4,  537,  30 
RERaspe  4,  411,  32 

Ratmund,  abt  von  Benedictbeuern  4,  516,  24 
Ratpert  sequenz  auf  SGallus  4,  444,  16 
Ravenspurgensis  cantor  4,  439,  9 
Rebdorf  4,  680,  13 
recepte  3,  198  a  7.  4,  243  f  a  12.  369  a  7  ff. 

372,  22.   376  a.  379,   27.    380,   34 ff.  381, 

22  f.  383,  19.  385,  31.  386,  31  ff.  390,  30. 

33.  392, 41  ff.  393,12.  394,  15.  17.19.20. 

22.  24.  28.    396,  25.  411,  13.  420,   34  ff. 

425,  30ff.  426,  30.  442,  18.  450,  31.  455, 

10.  26.  35  f.  457,  31.    458,  24.  40 f.    461, 

39  f.  465,  6  f.  468,  34.  469,  19.  476,  7. 
478,  6.  479,  35  f.  506,  5  f.  10.  508,  22.25. 
509,  9.  530,  5.  lOf.  15 ff.  38.  534,6.  537, 
22.  553,  29.  41.  554,  1.  559,  33.  560,  37. 
583,  38  f.  584,  23.  601,  1.  606,  11.  608, 
35.  37.  609,4.  6.9.  11  f.  623,  20.  635,  29. 
630,  17.  645,  10 ff.  647,  32.  41.  43.  648, 
soff.  661,37.  662,4.  7.  667,22.  s.  augen- 
leiden.  fische,  flöhe,  heilmittel.  hirsche. 
pulver.  salbe 

Regensburg,  diöcese  4,  603,  3.  SEmmeram 
4,  531,27ff.  537,291  538,13.  s.  Adalwin. 
annales.  Baturich.  gebet.  Michael.  Ramuol- 
dus. Sindbert.  Tuto.  Urban 

Regina,  Passio  4,  567,  16 


Ri'ginlu'rt,  bischof  4,    184,  28  f 

Roginbcrt,  st-hreibcr  4,  415,  27 

Rcginp(M-t,  Schreiber  4,  528,  19 

Rogiufrid  4,  573,   16 

Regino  von  ]*rüm  4,    126,  28 

Regula  canonicorum  4,  447,  27  f.  582,  36 

Rcichcnbach  4,  633,  33 

Reichersberg,  Gorhoch  von  4,  578,  1 

Rcinher  Coniputus  4,  477,  20 f 

Rcniigius  s.  Hincmar 

Remigius  von  Auxerrc  commentar  zu  Boethius 
4,  624,  8  ff.  zu  Cato  4,  440,  38.  zu  Donat 
4,  678,  14.  zu  Genesis  und  üeuterono- 
mium  4,521,  1.  11.  523, 42 f.  524,  22f.  2(;. 
555,  1.  6.  564,  40f.  565,  5.  640,  39 f.  641, 
6.  zu  Martianus  4,  389,  18 

Rennenses  fratres  4,  408,  10 

Rennes  s.  Marbod 

Reutlingen  s.  Zainer 

Rheims  s.  Adalbero.  Hincmar 

Rheinau  s.  Paulus 

rhetorisches  4,  389,  21.  440,  31.  446,  40. 
513,  43 

Richard  von  SVictor  4,  595,  9  ff 

Richardus,  presbyter  Scinensis  4,  408,  6 

Richardus  Synonyma  3,  523  a  5 

richter,  bestechlichkeit  und  habsucht  4,  674, 39 

Riga,  Petrus  de  4,  464,  28.  621,  17 

Risbach,  synode  4,  568,  5  f 

ritualvorschriftcn,  Sammlung  von  4,  614,  20 

Rogerii  Chirurgia  4,  536,  11  f 

Rolandus  Parmensis  4,  536,  12 

rolle,  medizinische  4,  385,  22  ff 

Rom,  hügel,  regionen,  strafsen  4,  554,  37. 
627,2.  628, 42  f.  631,  5  ff.  römische  könige 
4,  610,  11  f.  römische  Schriftsteller  4,  607, 
16f 

Romulus  Paraphrasen  des  Phaedrus  4, 638, 19 

Romulus  und  Remus  4,  553,  11 

Rosenheim  s.  Weinkem 

rossarznei  4,  515,  31.  35.  s.  salbe 

JRot  brief  an  card.  Franciscus  von  Siena 
4,  438,  23  f 

Rudinars  4,  677,  33 

Rudolf,  Visio  4,  467,  31 

Rudolfus,  Scolaris  in  Tirol  4,  469,  18.  32 

Rufinus  Kirchengesch.  4,  421,  37.  437,  2. 
449,  27.  450,  6.  455,  38 f.  478,  36.  482, 
15  f.  28.  505,  19.  523,  2.  526,  25  f.  562, 
32.  572,  35  f.  587,  1.  594,  43.  613,  26  f. 
637,  27.  659,  6.  669,  13.  s.  Josephus 


784 


Register 


Rufinus  Conimcntutii    in    inotra    Terontiaiia 

4,  507,  21 
RufuH,  urzt  4,  519,  2 
runen  h.  aiphabet 
Riiodliop  4,  574,  20 
Ruo(li)crt  s.  Notkcr 
Rupert,  bischof   von  Olmütz,    Summa    con- 

fessioDum  4,  4G7,  24 
Ruppert,  decan  von  Kirchdorf  4,  521,  29 

Sacerdos  et  lupus  4,  439,  31 

Sachsen-Weimar  s.  Karl  August 

sacramentar  4,  602,  30  ff 

ßacramente  4,  423,  22.  534,  18.  543,41.  607, 
41.  613,  3.  674,  39.  s.  bufse.  ehe.  taufe 

Sacro  bosco,  Johannes  de  4,  420,  41 

Säuferorden,  aufnahmediplom  in  den  4,  438, 
13 

salbe  für  räudige  rosse  4,  515,  3.  für  wun- 
den 4,  501,  26  f 

öallust  4,  425,  7.  516,  32.  541,  42 ff.  543, 
8.  544,  42.  574,  14  ff.  597,  21.  608,  17. 
669,  26 

Salomo  4,  422,  41.  514,  15.  607,  15.  617,2. 
s.  auch  unter  bibel 

Salomo,  bischof  von  Konstanz  4,  525,  1.  For- 
melbuch 4,  568,  33.  s.  glossare 

Salutato,  Coluccio  4,  440,  12 

Salvianus,  bischof  4,  482,  37 

Salvius,  Visio  4,  593,  11 

Salzburg,  Urkunde  4,  464,  42  f.  s.  Adalbert. 
Arn.  Berthold.  Pieresel.  Urbanus.  Wista- 
larius 

Sammonicus,  Q.  Serenus  4,  393, 15.  394, 27. 
468,  32  f.  556  a.  606,  10.  608,  36 

Sandradus  4,  533,  30 

CSanftl  4,  585,  2f 

Sardica,  concil  4,  513,  23.  s.  auch  Canones 

Saturn  4,  509,  23 

Saxo  predigtsammlung  4,  533,  5 

Schaffhausen,  W.  scaphusensis  ecclesiae  pro- 
fessus  4,  674,  31 

Schamfaz  4,  634,  41 

HSchedels  wappen  4,  508,  12 

JScheffer  4,  684,  2 

Scheftlarn  s.  Heinrich  i 

Scheiern  4,  560,  9  ff .  bibliothekskatalog  4, 
560,  10  f.  Konrad  von,  Schreiber  4,  559, 
36.  560,  9.  Chronicon  Schü-ense  4,  561, 1 

Schellen,  Friderica  4,  496,  26 

Schienen  4,  408,  11 


schlänge,  eherne  4,  467,  11.  510,  24.  30. 
514,  17.  529,  33 

Schönebeck,  Brun  von  4,  559,  28  f 

Schönschreiben,  mahnung  zum  4,  436,  9f 

Schöpfung  4,  389,  40  f.  508,  42  f.  575,  38  f. 
602,  24.  645,  37  f.  s.  mensch 

Schreiber  s.  Adelbertus.  Adalhart.  Alprat. 
Dobresperig;  Ellenhart.  Erchanbertus.  Go- 
tehelm.  Judocus.  Munipcrth.  Rcginbert, 
-pert.  Scheiern.  Stephanus.  S wicher.  Tibe- 
ricus.  Udalricus.  Valle.  Uuanincgus.  Wein- 
kern. Uuillibaldus.  Winithar.  Wolfger 

Schreiberverse  4,  446,  4 

Schrötel,  pleban  Stephan,  in  Zell  4,  438,  22 

Schüler,  schreiben  an  seinen  lehi-er  4,  568, 
14 

Schulbuch,  etymologisches,  in  hexametem 
4,  502,  8.  511,  20 

schwangere  4,  553,  38.  Schwangerschaft  4, 
381,  9  ff 

Schwebelinus  4,  537,  37 

Schwertfeger,  mag.  Albanus,  de  Prawnaw 
4,  438,  19  f 

Scintillarius  4,  515,  16.  522,  30 

Scolapius  4,  410,  43.  457,  21 

Scolastica  s.  Benedict 

Scotti  4,  417,  28.  619,  35 

Sebastianus,  Acta  4,  409,  40.  643,  8 

Sebastianus,  frater  4,  475,  4 

Secreta  secretorum  4,  469,  12.  509,  2.  519, 
11 

Sedulius  4,  372,  5.  376,  24.  407,  351  410, 
1.  428,  4.  445,  17.  446,  5  f.  448,  7.  454, 
31—33.  475,  33.  540,  6  f.  543,  271  549, 
71  566,  19.  580,  191  590,  17.  599,  31, 
35.  602,  10.  621,  2.  624,  28ff.  626,  151 
632,  11.  633,  34.  646,  32.  669,  21 

Sedulius  Scotus  1,  719  a  5.  2,  623  a  1  [vgl. 
LTraube  O  Roma  nobihs  344].  4,  410,  2. 
448,  7.  607,  8ff 

Seele  4,  458,  1.  576,  7 

Segen  4,  385,  31.  425,  361  453,  18.  515, 
33.  623,  34.  632,  25  fl  636,  31.  augen- 
segen  4,  514,  40.  650,  2  ff.  gegen  blitz 
4,  635,  24.  blutsegen  4,  380,  24  ff.  425  a. 
506,  6.  543,  25.  631,  171  672,  17.  dieb- 
segen  4,  465,  16.  wider  feinde  4,  515,  32. 
fiebersegen  4,  537,  8.  670,  10.  tres  boni 
fratres  4,  572,  20.  bei  schwerer  geburt  4, 
390,  31.  mäusesegen  4,  649,  27  ff.  contra 
malum  malannum  4, 390,  32.  erster  Merse- 


0.  Pkksonkn-  Und  Sachenweiskr 


785 


burger  zaiibci-spnich  3,  849  a  1.  nacht - 
Segen  4,  509,  88.  gegen  ucssia  4.881.84. 
429,  19.  564,  29.  582,  80.  G72,  16.  pfeil- 
segen  4,  435,  15.  pferdosegen  4,369  a  II. 
649,  31  ff.  contra  pircil  4,  509.  82.  zum 
sieg  4,  631,  84.  vür  die  truosen  4,  5 IT), 
10.  vür  daz  ungcnant  4, 515,24.  wolfsegeu 

4,  515,  26.  wurmsegen  4,  518,  18  ff.  631, 
14  ff.  gegen  zahn  weh  4,  681,  84.  s.  be- 
schwörungeu.  besegnungeu.  fjillsucht 

Selbsterkenntnis,  tractat  über  4,  641,  13 

Sem  filius  Haym  4,  509,  24 

Seneca  4,  485,  25.  533,  42.  briefe  3,  62  a 
14.  4,  455,  29.  apocryphcr  briefwechsel 
mit  Paulus  4,686,19.  640, 25  f.  notae  Se- 
necae  4,  603,  43.  Proverbia  4,  465,  7. 
638,  25.  640,  25.  tragödien  4,  439,  11. 
s.  glossare 

sententiöses,  Sentenzensammlungen  4,  446, 9. 
485,  22.  550,  16.  559,  12.  628,  1.  632,  3. 

5.  s.  Publilius.  Sprichwörter 
Seon  s.  Johannes 

Sequenzen  4,  515,  24.  s.  Notker  Balbulus. 
Ratpert.  Thomas 

Serapion  s.  Arnobius 

Sergius  Barbarismus  4,  529,  1 

SServaes  s.  Nienroden 

Servatus  Lupus  De  tribus  quaestionibus  4, 
481,  2 

Servilianus,  Passio  4,  532,  3 

Serviolus  4,  431,  1.  597,  11 

Servius  Centimetrum  4,  545,  19.  559,  20. 
De  litteris  4,480,40.  Vergilscholl.  4,404, 
1.  411,  21.  454,  6.  484,  11.  488,  25.  526, 
33.  561,  18.  588,  10.  13.  630,  17.  38 

Sethus  4,  458,  5 

Severinus  s.  Eugippius 

Severus,  Vita  4,  488,  16.  565,  41 

Sevilla,  Johannes  von  4,  519,  11  f 

Sidonius  Apollinaris  4,  373,  1 

Siegburg  s.  Albert 

Siegel,  sieben  4,  401,  20  ff 

Siena  s.  Rot 

Sigebraht  von  Fulda  4,  392,  29.  36 

Sigehard,  abt  von  Abdinghof  4,  411,  39 

Sigimar  comes  4,  516,  20 

Sigimundus,  bischof  4,  484,  30  f 

Sigismund,  Passio  4,  531,  39 

Sigismundus  eques  Pataviae  4,  438,  14  f 

De  signis  naturalibus  4,  534,  4f 
Althochdeutsche  glossen  IV. 


silborlinge,  gedieht  über  die  dreifsig  4,  501, 

85  ff 
Silvester,  Vita  4.  424,  30.  487,  41 
Simon  mul  .Indus,  Pussio  4,  550,  37  f 
Simonie  4,  543,  43.  s.  Clemens  ii 
Sindbert,  bischof  von  Regensburg  4,  608,  6 
Sisiunius,  Passio  4,  ,505,  26 
Sithiense  spicilegium  4,  587,  30 
Sitticense  monasterium  4,  685,  33 
Sixtus  IV,  verse  auf  4,  489,  6 
Smira   archiatralis,    Übersetzer   des    Abgar- 

briefs  4,  481,  33 
Socrat^s  4,  677,  24 

Sörbel,  mag.  Petrus,  de  Mespurg  4,  488, 19 
Sola,  Vita  s.  Ermenricus 
Solin  4,  369  a  11.  397,  14.  621,  2 
Soltau,  Konrad  von  4,  396,  7  u.  a 
Soranus  4,  396,  21.  pseudo-Soranus  4,  393, 

22.  25 
Speculum  medicorum  4,  606,  14 
Speculum  peccatorum  4,  643,  2 
Speier  s.  Gotfrid 
Sprichwörter  4,  447,  9.  477,  3.  15.   555  f  a. 

628,  2.  638,  16  ff.  660,  3  u.  a.   673,  12  f. 

s.  Evagrius.    Heinrici  Proverbia^    Seneca. 

weise.  Wipo 
DvStade  4,  431,  31.  629,  33.  683,  5 
Städtenamen  4,  416,    34.    614,   8.    637,  41. 

668,   12.    670,  1.    von   metropolitansitzen 

4,  451,  20.  513,  19.  539,  28.  609,  42 
Statins  4,  540,  4.  613,  3.  643,  5f 
Steinbücher   und    -gedichte  4,  567,  8.    670, 

37.  685,  8.  s.  Marbod 
steine,  edele   4,  396,  40.    416,  39.    420,  10. 

495,   18.    519,   35.    553,    32.    605,  4.   11. 

618,  20.    lapis   agates  4,    617,  25.    iaspis 

4,  458,  20.  saphirus  4,  458,  20.  senditicus 

4,  617,  25 
Stembach(?)  4,  599,  14 
Stephanus,  bild  4,  575,  13.  Vita  4,  550,  39 
Stephanus  diaconus,  Revelatio  4,  567,  22 
Stephanus  Dispositio  regalis  4,  380,  4 
Stephanus,  Schreiber  4,  662,  43  f 
Stephanus  Cantuariensis  Generalitates  4,  582, 

41 
Strafsburg  s.  Johannes 
streit  zwischen  barmherzigkeit  und  Wahrheit 

4,  476,  5.    zwischen  gott  und  dem  teufel 

4,  476,  6 
stunden,  kanonische  4,""  486,  36 

53 


TSC- 


Register 


Substanz  4,  451,  3.  458,  2f.  027,  21f 
Hüude  4,  576,  Gf.  570,  ;}:i  005,  8.    RÜiiden- 

naraen    s.  Gregor   Moraliu.    todHÜiidcn.   h. 

ablass.  Spoculiun 
Suclon  Vita  Lucaiii  4,  517,  19 
Sulpitius,  Passio  4,  532,  3 
Sulpitius  periocha  zur  Andria  4,  620,  33  f 
Sulpitius  Scvcrus   Vita  Martini    4,  409,  39. 

442,  37.  448,  5.  452,  31.  35.  482,  14.  532, 

19  f.  550,  38  f.  565,  37.  608,  8 
Summa  super  Decreta  4,  674,  27  f 
Summarium  Hcinrici  3,  367  a  5.  369  a  11. 

372  a  22.    405  a  1.    514  a  14.    639  a  6. 

701  ff.  4,212  a  1.  375,  IG  f.  382,42.  388, 

4.  9.  20.  396,  If.  418,  18f.  423,  28 f.  426, 

38 f.  427,  32.  428,  26.  429,  23  f.  431,  4  f. 

433, 18f.  464,  34ff.  466,  1.  472,  7ff.  511, 

4.  32  f.  534,  22  f.  .557,  5  ff.  33  f.  558,221 

581,  37  f.  .585,  16.  38  f.  603,  27.  604,  37. 

615,  1.   621,  34.   628,  33  f.  634,    39.  647, 

9  f.  668,  26  f.  673,  37.  684,  9 
Sweiberer,  inspector  des  Prager  domcapitels 

4,  602,  34 
Swicher,  Schreiber  4,  535,  16 
syllogismusformen,  beispiele  für  4,  394,  18 
Symmachus  briefe    4,    439,    35  f.    456,   20. 

495,  17.  628,  27 
Synoden  s.  concilien 
Synonyma,    Synonymik    4,  439,  4.    440,  21. 

474,  39.  609,  25.  s.  Cicero.    Fliscus.    Isi- 

dor 

tage  4,  459,  35.  637,  31.  668,  25.  hundstage 
4,  455,  31  f.  kritische  4,  450,  36.  530,  25. 
534,  8.  648,  29.  676,  9.  jüngster  tag  s. 
gericht 

talmud,  irrtümer  4,  516,  12  f.  s.  Juden 

Tatian  4,  686,  7 

taufe  4,  471,  25ff.  525,  33.  543,  42.  674, 
21 

Tegernsee,  lehen  4,  561,  22.  Ökonomiegerät- 
schaften 4,  563,  3  ff.  s.  Froumund.  Got- 
helm.  Gozbert.  Herirant.  Martin 

Terenz  4,  200  a  2.  458,  33.  540,  5.  597,  13. 
626,  33.  35.  627,  4  ff.  633,  10.  677,  241 
s,  Rufinus 

Terenz,  grammatiker  4,  421,  39 

tetrarchae  4,  598,  5 

t«ufel  4,  458,  35  f.  601,  28.  s.  streit 

Thecla,  Vita  4,  424,  32.  550,  41 


ThomestiuB  De    arte  dialectica   et  rhetorica 

4,  .599,  25  f 
Thoodolus,  Passio  4,  531,  37 
Theodora,  Passio  4,  532,  3 
Theodorich  s.  Gotfrid 
Theodorus  Diaeta  4,  497,  32 
Thcodorus  Poenitentiale  4,  619,  33 
Theodosius  De  locis  sanctis  4,  575,  35 
Theodulph  von  Orleans  capitula  ad  presby- 

teros  4,   G36,    261    gedichte    4,   440,  .30. 

458,  12.  563,  .33  f 
Theodulus  Elegie  4,  422,  26.  643,  4 
theologisches,  notizen  und  tractate  4,  381, 40. 

394,  34.  .398,  16.  408,  35.  437,  271  439, 

16.  440,  101  468,341  515,  1.  521,  13fl 

533,  26.    534,  191    543,  37.    576,  1.  18. 

251  578,  4.  579,  29fl  581,  32.  36.    .592, 

13.  607,  43.  615,  101  641,  11.  676,35fl 

s.  Selbsterkenntnis 
Theophilus,  Vita  4,  567,  25.  593,  14 
Theophilus  Liber  urinarum  4,  422,  2 
Thiafliecp  4,  400,  35 

Thomas,  Passio  4,  197  a  2.  551,  4.    590,  4 
Thomas    von    Canterbury,     Sequenzen    und 

verse  auf  4,  677,  1  ff 
Thomas  von  Chatimpre    De    naturis  rerum 

4,  533,  38 
EThwaites  4,  593,  27 
Tibericus,  Schreiber  4,  588,  15 
Tiburtius,  Passio  4,  550,  40 
tiere  4,  343  a  7.  389,  32.  429,  141  544,10. 

553,  30f.  s.  glossare.  verse 
tierfabel  4,  388,  16  f 
tierstimmen  4,    418,   6.    429,   13.    448,    31. 

470,  22.  476,  33.  478,  39.    533,  36.    542, 

40.    571,   12.    596,33.    029,   21.    038,  11 

661,  25.  verse  darüber  4,  469,  4.   500,  9. 

514,  30.  661,  26 
Tinto,  nobilis  4,  538,  19 
Tirol,  fürsten,  Sterbetage  4,  469,  34.  s.  Ru- 

dolfus 
tironische  noten  2,  329  a  8.  330  a  10.   343 

a  11.  12.  345  a  16.  4,  603,  43.  665,  29 
Toblar,  Andreas,  aus  München  4,438,14.21 
tod  erklärt  4,  549,  27 
todestage  verzeichnet  4,  450,  32  ff.  42  f 
todsünden  4,  435,  27.  436,  20.  463,  33.  502, 

18.  515,  34.    534,  211    535,  11    576,  81 

616,  33.  621,  42.  671,  13.  s.  Gregor  Mo- 

ralia.  laster 


6.  Personen-  Und  Sachenweiser 


787 


topica,  ointoilung  4,  44(>,  30 

Tours  s.  Gregor 

Ti-actatiis    de  rcformatione  t^mporis  -i,  581, 

33 
tragooclio  mul  coniiklio    l.  iV,]',],  37.    637,    18 
tranforinol.  tScbwübische  4,  HOG,  24 
Tribur,  synode  4,  377,  22.  300,  Ü  ff.  524,  38 
Trier,  SMaximin  4,  537,  30 
LTross  3,  421  a  1 
tninkenheit  4,  570,  0 
tilgenden  4,  554,  1 1.    christliche  4,  435,  28. 

451,  24.  458,  2.  535,  2  f.   645,  0.    tractat 

über  tilgenden   imd   laster  4,  426,  13.    s. 

Augustin  De  conflictu.  Caritas  4,  401,  17. 

551,  30.  570,  26.    s.  Maximus.    humilitas 

4,  401,  16  f.  patieutia  4,  401,  17.    sobrie- 

tas  4,  576,  Of 
Turre,  Bertrandus  de  4,  503,  15  f 
Tuto,  bischof  von  Regensburg  4,  551,  34  f 

Udalricus,  Schreiber  4,  557,  26 

Ugolinus  Parmensis  Philogenia  4,  438,  10  f 

Ulrich,  legende  4,  521,  24 

Unum  ex  quatuor  4,  686,  1 

unzen  4,  451,  43  f.  455,  26.  s.  Beda.  ge- 
wichte 

Urach,  Ekkehard  von,  Chronik  4,  634,  36 

Urban  n,  satire  auf  4,  607,  13 

Urban,  pabst,  Urkunden  für  SEmmeram  4, 
383,  22.  557,  12 

Urbanus  de  Saltzburga  4,  438,  15 

Urbarnotizen  4,  635,  43 

Urkunden  4,  386,  20.  32f.  463,  31.  520,10. 
527,  41.  531,  11.  16.  20.  536,  If.  538, 15. 
560,  18  ff.  567,  8 f.  560,  8.  576,  16.  633, 
32.  s.  abbreviaturen.  Aschaffenburg.  Be- 
nedictbeuern.  Friedrich  der  schöne.  SGal- 
len.  Görtz.  Ludwig  der  Baier.  Martin. 
Otto  der  grofse.  Salzburg.  Urban.  ^Vind- 
berg 

Urkundeneingänge  4,  631,  38.  632,  8 

Urkundenlehre,  abriss  der  4,  434,  20 

urin  4,  553,  25.  40.  634,  8  f.  641,  16.  647, 
43.  s.  Aegidius.  Theophilus 

Usenhoven  4,  560,  20  f 

Valens  und  Synesius,  verse  auf  4,  573,  25 
Valerianus,  Passio  4,  550,  40 
Valerianus  Cimelensis    Liber  de  bono  disci- 
plinae  4,  600,  37  f 


Valerins  Maxinius  4,  380,  30.  300,  34  f 
Valle,  (iiiillelnius  de,  Schreiber  4,  414,  If 
Varro  4,  538,  2  f.  G76,  15.  677,  24 
vatenmser   4,   407,    32.    413,    4.    416,   30  f. 
467,  25.  471,  28.  514,41.  570,  38  ff.  583, 
14  f.  633,  37.  674,  22.  676,  1.  öGaller  4, 
450,  13  f 
Vegetius  4,  477,  40ff 
Yellenberch,  Albertus  de  4,  460,  26 
Vendonie,  Matthacus  von,  Tobias  4,  511,37. 

545,  10 

Verena,  Vita  4,  424,  32.  nietrica  4,  566,  18 

Vergil  3,  220  a  5.  201  a  8.  4,383,  32.  380, 

37.  427,2.  430,41.  456,  36.  461,15.  474, 

33  f.  37  f.  480,  34.  404,  35.  503,  12.  507, 

30.  524,  6.  526,  22.  540,  7.  543,  18.  554, 

28.   561,  26.    575,  6.  8.    583,  28.   588,  8. 

11  f.  506,  12.   613,  12.  15.   620,  30.    626, 

10.  660,  10.  13.  677,  24.  684,  27.  685,  15. 

s.  Servius 

verse  4,  375,  3  f.  35  f.  377,  27  ff.    383,  10  f. 

388,  34ff.  301,  27  ff.  415,28ff.  36 ff.  421, 

6.  422,  8 ff.  424,  36 ff.    427,  5 f.    428,  If. 

5f.  0.  434,  26 f.  435,  4f.  436,  6 f.  430, 20 ff. 

26.  36 ff.  440,  30 ff.  441,  Off.  443,25.  445, 
16.  447,  5 f.  448,  37.  450,  20.  451,  2.  10. 

16  f.  21  f.  25  ff.  452,  2  ff.  38  ff.  456,  21  ff. 
458,  4ff.  Off.  37.  450,  1.  465,  11  f.    460, 

6  ff.  474,  27  ff.  476,  34  ff.  41  f.  43  ff.  477, 
14 ff.  32.  470,  Of.  480,  34 ff.  481,  30 ff. 
485,  Iff.  20.  408,  14.  500,  11.  501,  33  f. 
502,  7.  30f.    507,  30.    508,  20 ff.    510,  1. 

27.  511,  7  f.  514,  30f.  40.  515,  5.  6.8.0. 
15.  42.  516,  27.  517,  1.  26  f.  528,  14.  31. 
532,  7  ff.  533,  371  534,0.  535,  22ff.  537, 
32.  540,  18.  542,  37  f.  543,  21  f.  546,  2. 
540,  26.  552,  25  ff.  33.  36.  553,  6.  25  ff. 
557,  8.  550,  28.  35  ff.  560,  41.  43.  566, 
21.  568,  35.  560,  3.  574,  4.  575,  14 f. 
577,  6  ff.  42.  578,  Of.  14.  16 ff.  570,  27. 
583,  15.  588,  10.  12ff.  506,  20 f.  33.  500, 

17  ff.  600,  11.  608,  16.  600,  43.  611,  7. 
613,  2  ff.  616,  8 ff.  617,  28  ff.  618,  30  f. 
623,  37  f.  30  f.    624,  16  f.  20  f.  41  ff.    627, 

7  ff.  628,  23  f.  635,  40.  638,  37  f.  630,  8. 
647,  8  f.  17  ff.  648,  5  u.  a.  662,  7.  663, 
30  ff.  665,  40.  660,  6  f.  670,  25  ff.  20. 
673,  10 ff.  22ff.  20ff.  674,7.  16f.  676,3. 
7 ff.  10  f.  16 ff.  20.  3.5.  30 ff.  677,  Iff. 
708  z.  4  V.  u.    CaYmen   ad  deum  4,  405, 

53* 


788 


Register 


21.  598,  8.  Conflictus  vciIb  et  hiemis  4, 
451,  33.  ContcmptuH  mundi  4,  514,  32. 
639,  4f.  De  philoniola  4,462,  25.  490,14. 
542,  37.  032,  31  f.  Vcnsus  de  nummo  4, 
488, 40.  039,  4  u.  a.  Versus  de  volucribus, 
bestiis,  arboribus,  piscibus  usw.  3,  712 
z.  lOf.  4,  374,  32 f.  375,  2.  21.  37 f.  424, 
25 f.  434,  15 f.  461,  30f.  462,  15.  25.  465, 
13.  469,  3.  4  f.  473,  5.  484,  42  f.  500,  7  f. 
502,  25  f.  505,  4  f.  508,  35  ff.  510,  1.  512, 
31  f.  514,  29.  517,  7  f.  520,  15.  534,  Iff. 
40 f.  544,  10.  550,  9.  557,  2.  558,  3.  6. 
26ff.  574,  24f.  578,  12f.  581,  16ff.  582, 
12.  583,  2  ff.  605,  4  f.  614,  3  f.  32  f.  616, 
6.  39f.  620,21.  626,20.  635,26.  642,36f. 
646,40.  648,8.  659,  21  ff.  33  ff.  673,  34f. 
678,  15.  685,  6.  s.  Augsburg.  Beda.  Be- 
nedictbeueru.  bibel.  Columban.  engel.  Fi- 
des, florileg.  grabschriften.  Hadrian.  Hein- 
rich IV.  Hermann,  himm eiszeichen.  Hinc- 
mar.  hymnen.  labyrinth.  laster.  Maria, 
minnelied.  musen.  Nero,  neumen.  plagen. 
Sacerdos.  schreiberverse.  Schulbuch,  silber- 
linge.  Sixtusiv.  Sprichwörter,  steinbücher. 
Theodulph.  Thomas,  tierstimmen.  Valens. 
Walahfrid.   weiber.   winde 

Verwandtschaft,  grade  4,  676,  27.  namen 
und  tafel  4,  471,  16  f.  568,  37.  645,  34  f. 
s.  glossare 

Vesemair,  Jacob,  aus  Augsburg  4,  474, 
41  f 

Victor,  Passio  4,  532,  5 

S Victor  s.  Hugo.  Richard 

Victorinus,  Passio  4,  532,  2 

Victorinus  Ars  4,  436,  27  f.  454,  20 

Villa  nova,  Arnoldus  de,  Canones  curatio- 
num  4,  609,  8 

Villars,  brüder  von  4,  660,  26 

Vindicianus  brief  4,  626,  4 

Visionen  s.  gesichte 

Vispach  4,  560,  29 

Vitae  patrum  4,  226  a  5.  240  a  8.  412,  33. 
547,  20.  551,  15.  562,  34.  572,  15.  612, 
29.  613,  21  f.  654,  1.  659,  2.  672,30 

Vitus,  Passio  4,  532,  12 

vocabulare  s.  glossare 

Vögel  4,  553,  30.  s.  glossare.  verse 

Voragine,  Jacobus  de,  Legenda  aurea  4, 
521,  20 

vorlesungsanschlag  4,  438,  36 


G Voss!  US  4,  431  a 
IVoßsius  4,  684  a 

W.  s.  Bchaffhausen 

WWackcrnagel  4,  014,  38 

Walachß,  mag.  4,  440,  24 

Walahfrid  Strabus  aufzählung  der  mensch- 
lichen glieder  und  conimentare  zu  Exo- 
dus—  Deuteronomium  s.  Hraban.  commen- 
tar  zu  den  katholischen  briefen  4,  405, 
16.  De  rebus  ecclesiae  4,  416,  39.  ge- 
dichte  4,  527,  25.  610,  23.  Hortulus  4, 
468,  33?  484,  16f.  510,  5f.  609,  17.  Vi- 
sio  Wettini  4,  403,  31.  566,  20.  593,  10. 
610, 15.  Vita  Blaithmaic  4, 440,  2.  457, 14 

Waldburg,  Vita  4,  567,  13 

Waltherslag  4,  677,  35 

Waltrih,  bischof  von  Passau  4,  603,  7 

Wandelbert  von  Prüm  Horologium  4,  424, 
37 

Uuanincgus,  Schreiber  4,  484,  34 

Warnerius  4,  670,  34 

Wazo  4,  475,  43 

Wegerich  4,  606,  12 

Wehing,  R.  de,  briefbuch  4,  639,  17 

weiber  4,  441,  2.  457,  38.  verse  wider  die 
4,  439,  23.  441,  3 

Weihenstephan  s.  Altunus 

weihnachtsoffiz  4,  542,  4 

Weinkern,  Albertus,  de  Rosenhaim,  Schrei- 
ber 4,  396,  5  u.  a 

weise,  sieben,  Sprüche  4,  596,  24.  35.  610, 
41 

Weisheit  4,  581,  12.  676,  32 f 

Weissagungen,  sibyllinische  4,  481,  28  f 

weltalter  4,  452,  2.  457,  26.  485,  9.  566, 
27.  602,  25.  613,  4.  676,  7.  33 

Weltenburg  4,  642,  3  ff 

weltjahre,  berechnungen  der  4,  667,  If 

welttafel  4,  402,  21.  485,  9.  599,  4.  665,  26 

weitwunder  4,  482,  36.  483,  17.  576,  26. 
627,  6  f.  s.  Beda 

Wenezlaw,  Vita  4,  565,  41 

Werdin,  Rupertus  de  4,  685,  9 

Uuerdrichus,  mönch  4,  458,  21 

Wessobrunn,  gründungsgesch.  4,  537,  26. 
s.  gebet 

Wetterbüchlein  4,  383,  8f 

Wetterregeln  4,  469,  27.  591,  2.  s.  donner- 
prophezeiungen 


6.  Personen-  Und  Sachenweiser 


789 


Uiiichrammns,  mönch  4.  446,  23 
Uiiichrainmus  vou  SGallcn,  Interrogatioues 

et  respoiisioncs  de  compoto  Bedao  4,  5IJ7, 

17 
Widmung  4,  540,  40  ff.  601,  11  ff 
WUdeck,    mag.    Michael   4,  438,   30.    439, 

10 
Wilhelm,  procurator  Egmondanus,    Chioui- 

cou  4,  465,  20 
Wilhelm  von  Hirschau  Astronomica  4,  548, 

17 
Wilhelm,  mag.,    Tractatiis  super  confessio- 

nem  4,  534,  6f 
Willibald,  Vita  4,  567,  15 
Willibald  Epistola  de  vita  Bonifatii  4,  532, 

8 
Uuillibaldus  diaconus,  Schreiber  4,  592,  38 
Willibert,  erzbischof  vou  Köln  4,  636,  24 
Willirara  4,  422,  26.  518,  31 
Windberg  betreffende  Urkunden  4,  576,  38. 

578,  3.  s.  Gebehard 
winde,  gedieht  über  die  4,  446,  38.  namen 

der  4,  428,  17.  450,  37.    485,  9.    502,  5. 

28.    554,  21.    569,   6.   597,  31.    630,  35. 

645,  6.  s.  Einhard.    tafel  der  4,  500,  24. 

560,  5.  566,  22.  571,  19 
Winithar  4,  442,  29.  31  u.  a 
Wipo  Proverbia   4,   433,  8.    552,   28.  638, 

29 
Wistalarius,  Fridricus,  de  Salczburga  4, 650, 

16 
witwe  4,  674,  27.    von  Sarepta   4,  637,  14. 

669,  3 
Wizzenbach  4,  677,  33 
woche  4,  533,  37 
Wörterbücher  s.  glossare 
Wolfkers  4,  677,  35  f 
Wolfgang,  Vita  4,  426,  17 
WoLfger,  Schreiber  4,  535,   16 
Wolpert,  abt  von  Deutz  4,  392,  8.  34 
Worms,  capitulare  4,  465,  33.  concil  4,  377, 

21  f.  378,  9.  s.  Burchard  u 
Worterklärungen  s.   die  anm.  der  Adespota. 

4,  389,   34.  36.    391,  20.  22.    24  ff  u.  a. 

392,  37  f.  40.  397,  17  f.   413,  7.   416,  40. 

419,   30.    421,   8.    26.    423,  16.    427,  24. 

429,  3  f.  16.  439,  171  440,  34.    441,  6  f. 

447,  Iff.  4.  31f.    451,  6.  14f.  18 f.   452, 

8.  457,  17.  19.  22.  32.  465,  15.  467, 17  f. 

470,  7  f.  22.   31  f.  39.    471,  5.   478,  38  f. 


479,  34.  480,  1.  35 f.  483,  15f.  488,  27. 
499,  43  ff.  505,  11.  510,  24.  39.  511,  19. 
513,  41  f.  514,  34  f.  515,  1.  11.  14.  517, 
27  f.  518,  11.  522,  27*  36.  528,  13  f.  30. 
34.  36.  538,  9  f.  540,  19.  547,  40  f.  549, 
24 ff.  550,  25.  553,  7.  558,  28.  42.  559, 
5.  7.  566,  22  f.  567,  1.  568,  38 f.  569,  2. 
570,  31  ff.  571,  7 f.  lOf.  18 f.  572,  7.  14. 
576,  4.  21.  578,  37.  583,  13  f.  593,  42. 
594,  19  ff.  600,  17.  605,  10.  607,  7  f. 
610,  If.  613,  38f.  616,  29.  617,  17.  626, 
38f.  40ff.  627,  23ff.  631,  36.  637,  2. 19f. 
23  f.  42  f.  639,  7  f.  645,  34.  36 f.  650, 24  f. 
654,  26  f.  659,  40.  667,  38  f.  668,  13.  28. 
671,  5.  13f.  673,  39.  676,  26ff.  s.  glos- 
sare 

Würzburg,  Konrad  von,  lieder  4,583,  16  ff. 
s.  Gozbald.  Huunbert 

Wulfila  s.  buchstaben 

Xanten,  SVictor  4,  398,  4 

Yofthyom  4,  400,  35 

Zachariae  papae  Decreta  4,  513,  16.  30 
Zacharias  Chrysopolitanus  4,  686,  6 
GZainer    aus    Keutlingen,    buchdrucker  in 

Augsburg  4,  438,  28  f 
zahlen  4,  390,  36ff.  421,  7.  451,  31  f.  486, 
8.  501,  16.  505,  10.  513,  10.  558,  25. 
559,  9.  612,  5.  672,  14.  goldene  zahl  4, 
582,  8.  643,  19.  duabus  qualitatibus  lec- 
tio  utitur  4,  458,  34.  601,27.  tres  causae 
4,  576,  6.  tres  gradus  conversionis  4, 502, 
21.  tres  infelicitates  4,  502,  20.  tria  mar- 
tyria  4,  502,  20.  tria  sunt  quae  meutern 
faciunt  4,  458,  37.  triplex  paupertas  4, 
465,16.  tres  stili  4,517,241  quatuor  af- 
fectiones  4,  450,  40.  quatuor  alae  4,  576, 
3.  ex  quatuor  creaturis  constat  homo  4, 
576,  5.  quatuor  modis  operatur  deus  4, 
512,  11.  quatuor  differentiae  sacrae  pa- 
ginae  4,  513,  42.  637,  12.  668,  40f.  qua- 
tuor interrogantur  in  principio  uniuscuius- 
que  libri  4, 665,  9  f.  quatuor  regulae  scrip- 
turarum  4,  514,  12.  Universum  tempus 
praesentis  vitae  in  quatuor  distiuguitur  4, 
515,  371  quatuor  timores  4,  676,  5.  qua- 
tuor virtutes  s.  tugenden.  quinque  genera 
atomorum  4,  548,  27.^  quinque  septenae  4, 


790 


Register 


423,19.  sex  cogitah'onoH  Hanctorum 4,  1. "31, 
].  458,  2.  570,  9.  .sox  sunt  quao  hie  iion 
invcniuiitur4,4:J5,  28.  sc|)t(;ni  aHccnKiones 
si)iritales4,437,  13ff.  scptcm  liberale«  di- 
sciplinae  4,  4'18,  ?>].  Septem  formao  spiritus 
4,  57(5,  1.  sieben  gründe  der  freude  der 
heiligen  in]  himmel4,  534,  39.  Septem  lu- 
rainaria  4,  458,  36.  001,26.  Septem  modi 
praedicationis  4,  576,  25.  Septem  mnnera- 
tioncs  iustorum  4,  570,  7.  Septem  scalae 
quibus  ascenditur  ad  regna  caelorum  4, 
576,  8.  Septem  genera  suppliciorum  4, 
448,   30.     458,  34  f.    Septem   teuebrae   4, 


148,  .30.  4.58,  37.  001,  27.  s.  Adam.  Cain. 

Siegel,  duodecim  abusiva  4,  .502,  20  f.  514, 

12  f.  575,  37 
Zahnschmerz  s.  krankheiten.  segen 
zaTiberformeln  s.  segen 
zehnten  4,  509,  2(J.  .581,  34 
Zell  s.  Schrötel 
zeugen  s.  juristisches 
zinsrogister  4,  037,  10 
zunge,  gute  und  böse  4,  530,  34 
Zvvetlharu  4,   077,   34 
Zwettl,  einnahmen  aus  raohn  4,  677,  .32  ff 


im  satz  begonnen  am  27  dezember  1896. 
im  satz  vollendet  am  2  mai  1898. 


1 


VERLAG  DER  WEjDMANNSCHEN  BUCHHANDLUNG  IN  BERLIN. 

DEUTSCHE  ALTEIITÜMSKUNDE 

VON 

KARL  MÜLLENHÜFF. 

Ei-strr  Band 
Die  Phönizier.     Pytheas  von  Massalia. 

Neuer  verniohitfr  Abdruck  besurtrt  dinvli  ]\I.  Rödioo r. 

Mit  einer  Karte  von  H.  Kiepert. 

gr.  8^     (XXXVI  u.  -)U  S.)     14  I\rark. 

Zweiter  Band. 
Die  Nord-  und  Ostnaehbarn  der  Germanen.    Die  Gallier  und  Germanen. 

Anhänge. 

Mit  vier  Karten  von  H.  K  i  e  p  e  r  t. 

gr.  8".   (XVI  u.  407  S.)    14  IMark. 

Dritter  Band. 

Der  Ursprung  der  Germanen.    Anhängo. 

gr.  8".     (XVI  u.  352  S.)     10  Mark. 

Fünfter  Band. 
Über  die  Voluspa.    Über  die  ältere  Edda. 

gr.  8^     (X  u.  417  S.)     12  Mark. 

DENKMÄLER 

DEUTSCHER  POESIE  UND  PROSA 

AUS  DEM  VIII.-XII.  JAHRHUNDERT. 

HERAUSGEGEBEN  VON 
K.  MÜLLENHOFF  UND  W.  SCHERER. 

DRITTE  AUSGABE  VON  E.  STEINMEYER. 

Erster  Band:  TEXTE,    gr.  8°.    (XLIII  u.  321  S.)    7  Mark. 

Zweiter  Band:  ANMERKXtNGEN.    gr.  8°.     (492  S.)     12  Mark. 

~Xarl  Müllen  hoff. 

Ein  Lebensbild 

von  Wilheliu  Scherer. 

8".     (VI  u.  173  S.)     4  Mark. 

Kleine  Schriften 

von  Wilhelm  Scherer. 

Herausgegeben  von  Kornad  Burdach  und  Erich  Schmidt. 

Erster  Band.    Kleine  Schriften    zur    altdeutschen   Philologie.     Herausgegeben 
"~"— "-^   von  Konrad  Biirdacli.     Lex.  8^     (XXIV  u,  782  S.)     Geh.  15  Mark. 
Zweiter  Band.  Kleine  Schriften   zur   neueren  Litteratur,   Kunst   und  Zeit- 
geschichte.    Herausgegeben  von   Erich  Schmidt.    Lex.  8^     (VII  u. 
415  S.)    Geh.  8  Mark. ^ 

Aufsätze  über  Märehen  und  Volkslieder 

von  Reiiihold  ICöltler. 

Aus  seinem  handschriftlichen  Nachlass  herausgegeben  von 

Johannes  Bolte  und  Erich  Schmidt. 

gr.  8".     (152  S.)     Preis  .3  Mark. 

Die  österreichische  Nibelungendichtung. 

Untersuchungen  über  die  Verfasser  des  Nibelungenliedes 

von  Emil  Kettner. 

gr.  S\    (IV  u.  307  S.)    7  Mark. 


Verlag  der  Wcidinaiiiischen  Hucliliandlung  in  lierliu. 


Schriften  zur  germanischen  Philologie. 


Herausgegeben  von 

Dr.   Max   Roediger, 

a.  o.  Professor  an  der  Universität  Berlin. 


Erstes  Heft: 
Karolingische    Dichtungen. 

Untersucht  von  Ludwig  Traube, 
gr.  8«.  (VIII  u.  1G2  S.)  5  M. 

Zweites  Heft: 
Der  Satzbau  des  althochdeutschen  Isidor  im  Verhältnis  zur 

lateinischen  Vorlage. 

Ein  Beitrag  zur  deutschen  Syntax  von  Max  Rannow. 

gr.  8«.  (X  u.  127  S.)  4  M. 

Drittes  Heft:  ]l 

Untersuchungen  zur  Ueberlieferung,  Uebersetzung,  Grammatik  der 

Psalmen  Notkers 

t  von  Johann   Kelle. 

gr.  8«.    (X  u.  153   S.)    7   M. 

Viertes  Heft: 
Deutsche    Schriften    des    Albrecht    von    Eyb. 

Herausgegeben  und  eingeleitet  von  Max  Herrmann. 

Erster  Band:  Das  Ehebüchtein. 

gr.  8^  (VII  u.  104  S.)  6  M. 


Fünftes  Heft: 
Deutsche    Schriften    des    Albrecht    von    Eyb. 

Herausgegeben  und  eingeleitet  von  Max  Herrmann. 

Zweiter  Band:  Die  Dramenübertragungen. 

gr.  8^  (XLIII  u.  156  S.)  7  M. 


Sechstes  Heft: 

Die  Gedichte  des  wilden  Mannes  und  Wernhers  vom  Niederrhein. 

Mit  Einleitungen  und  Anmerkungen  herausgegeben  von  Karl  Köhn. 
gr.  8^  (XXXVIII  u.  90  S.)  3  M. 


Siebeutes  Heft: 
Über   germanischen   Versbau 

von  Andreas  Heusler. 
gr.  8».  (VIII  u.  139  S.)  6  M. 


Achtes  Heft: 
Die   germanischen    Gutturale 

von  Ernst  Zupitza. 
gr.  8°.  (VIII  u.  262  S.)  10  M. 


/ 


Steini].e.yer,   E. 

Die  althochdeutschen  Glos 


sen 


PF 

397^ 
.87 
y.k 


t^ONTIF!^'!      INSTITUTE 
ÖF     ME''>"  '..    STUDIES. 

5:  ■      PARK 

Toronto    'd,    Canaoa 


>:  ;«^^--.-.i-^,<?tgj'äiii>^jfe^